Anthony Robbins - Olbrzymie kroki

SAVE OFFLINE

OLBRZYMIE KROKI małe zmiany tworzą wielką róŜnicę 365 lekcji SAMODOSKONALENIA

Anthony Robbins Autor bestsellera OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA

1

Spis treści Wstęp ........................................................................................3 I. Marzenia o przeznaczeniu Decyzje i wyznaczanie celów ................................................... 4 II. Jak zdobyć to, czego naprawdę chcesz Cierpienie lub przyjemność a stan umysłu................................11 III. Moc tworzenia i moc niszczenia Przekonania...............................................................................18 IV. Odpowiedzią są pytania Pytania..................................................................................... 26 V. Jak się zmieniać Nauka warunkowania sukcesu ................................................ 33 VI. Słownictwo sukcesu Siłą słownika sukcesu i metafor ogólnych .............................. 41 VII. Jak wykorzystywać wezwania do działania Emocje .................................................................................... 49 VIII. Podejmij dziesięciodniowe wyzwanie Wyzwanie dla umysłu i nadrzędny system oceny................... 56 IX. Twój Ŝyciowy kompas Wartości i reguły ..................................................................... 63 X. Klucz do rozwoju ToŜsamość i odniesienia ......................................................... 71 XI. Jak wszystko pozbierać Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowań ........... 78 XII. Najpiękniejszy dar Wkład w Ŝycie innych............................................................. .85

2

Wstęp Drogi Czytelniku! Witaj! Wiem, Ŝe kimkolwiek jesteś, jakiekolwiek sukcesy osiągnąłeś w dotychczasowym Ŝyciu, jakiekolwiek problemy stoją teraz przed tobą sięgnąłeś po tę ksiąŜkę, poniewaŜ chcesz rezultatów. Jako twój towarzysz w tej cudownej podróŜy zwanej Ŝyciem, oddaję cześć twojemu zdecydowaniu i poświęceniu. I obiecuję, Ŝe jeśli razem ze mną „zagrasz o całą stawkę" podczas lektury kartek tej ksiąŜki, otrzymasz nagrodę o wiele wspanialszą, niŜ oczekujesz. Olbrzymie kroki to ksiąŜka oparta na najlepszych technikach, zasadach, narzędziach i strategiach zawartych w mojej ksiąŜce Obudź w sobie olbrzyma, która stała się wielkim bestsellerem. Pisząc Olbrzymie kroki mam przed sobą dwa cele. Po pierwsze, chcę dać ci inspirację. Po drugie, chcę ukierunkować uzyskaną w ten sposób energię tak, abyś konsekwentnie podejmował proste, codzienne działania. Codzienna inspiracja, połączona z codziennymi drobnymi działaniami, olbrzymimi krokami poprowadzi twoje Ŝycie ku lepszej przyszłości. Ta ksiąŜka powinna z łatwością znaleźć sobie miejsce w twoim napiętym planie dnia. Przynosi ci filozofie, strategie i techniki w małych porcjach, które strawisz zaledwie w ciągu kilku minut dziennie. Poprowadzi cię od prostej, lecz wielkiej siły decyzji - która jest podstawowym elementem wszelkich zmian w twoim Ŝyciu - do bardziej szczegółowych, precyzyjnych narzędzi, mogących określić jakość twoich kontaktów z innymi, twoich finansów, zdrowia i uczuć. Wykorzystaj Olbrzymie kroki jako źródło inspiracji i działania w taki sposób, jaki będzie ci najwygodniejszy. Czytaj po kolei, co jest optymalnym rozwiązaniem, albo przechodź od części do części w poszukiwaniu tych fragmentów, które spodobają ci się najbardziej. Moim celem jest pomóc ci osiągnąć jak największe rezultaty przy jak najmniejszej inwestycji czasu - ale teŜ i dać ci przy tym dość informacji do wykorzystania na cały rok. Przede wszystkim jednak proszę, byś natychmiast stosował w Ŝyciu to, co przeczytasz. W końcu, co dobrego przyniesie pomysł, którego nie wprowadzimy w Ŝycie? Dziękuję za podarunek, który mi sprawiłeś pozwalając dzielić się z tobą moimi umiejętnościami. Mam nadzieję, Ŝe znajdziesz w tej ksiąŜce coś dla siebie - nawet jeśli ma to być jedno zdanie, jedna myśl, która popchnie cię w jakimś kierunku. 1 jeśli tak się stanie, będę naprawdę szczęśliwy. Mam nadzieję, Ŝe będziemy mogli spotkać się kiedyś osobiście. A do tego czasu pamiętaj: Ŝyj z pasją! Anthony Robbins

3

Część pierwsza

Marzenia o przeznaczeniu Decyzje i wyznaczanie celów ,,Nic się nie zdarza, jeśli nie jest wpierw marzeniem. " - Carl Sandburg

1 Wszyscy mamy marzenia... Wszyscy chcemy wierzyć w głębi serca, Ŝe dane nam zostały zdolności, Ŝe potrafimy czynić dobro, wpisać się w ten specjalny sposób w Ŝycie innych, uczynić z tego świata lepsze miejsce. A jakie są twoje aspiracje? MoŜe zapomniałeś o swoich marzeniach, moŜe zacząłeś od nich odchodzić? Jak wyglądałoby dzisiaj twoje Ŝycie, gdybyś zachował marzenia? Poświęć teraz chwilę, by pomarzyć i zastanowić się, czego naprawdę chcesz od Ŝycia.

2 Liczy się nie to, co robimy od czasu do czasu, lecz to, co robimy konsekwentnie. Co jest motorem wszelkich działań? Co decyduje o naszym przeznaczeniu, co kształtuje nasze Ŝycie? Odpowiedź na te pytania brzmi: nasze decyzje. Twoje przeznaczenie nabiera kształtu w chwilach podejmowania decyzji. Ponad wszelką wątpliwość jestem przekonany, Ŝe to nasze decyzje, a nie warunki Ŝyciowe, kształtują przeznaczenie.

3 Kto by pomyślał, Ŝe przekonania pewnego cichego i skromnego człowieka, prawnika i pacyfisty, okaŜą się na tyle silne, by obalić potęŜne imperium? A przecieŜ decyzja Mahatmy Gandhiego i jego wiara, Ŝe bierny opór pozwoli mieszkańcom Indii odzyskać kontrolę nad własnym krajem, dały początek całemu łańcuchowi wydarzeń. Zrozum, jak potęŜna jest jedna nawet decyzja, którą wprowadzasz w Ŝycie natychmiast i z przekonaniem. Sekretem jest tu publiczne zobowiązanie się do czegoś i to w taki sposób, byś nie mógł się juŜ potem z tego wycofać. JakŜe wielu twierdziło, Ŝe marzenia Gandhiego to mrzonki, ale jego konsekwencja zmieniła te marzenia w twardą rzeczywistość. Co ty mógłbyś osiągnąć, gdybyś stworzył w sobie podobną pasję i pewność? Co stałoby się, gdybyś podjął działania, których nic nic jest w stanie powstrzymać?

4 KaŜdemu z nas dane są wrodzone moŜliwości, które pozwalają mu osiągnąć wszystko, o czym marzył - a nawet jeszcze więcej. Wszystko moŜe stać się dzięki jednej decyzji. Lawina wydarzeń przyniesie nam radość albo smutek, bogactwo lub biedę, przyjaciół albo samotność, długie Ŝycie albo wczesną śmierć. Rzucam ci wyzwanie! Podejmij dziś decyzję, która natychmiast zmieni lub ulepszy twoje Ŝycie. Zrób coś, co od dawna odkładasz... Naucz się czegoś nowego, traktuj ludzi z naleŜnym szacunkiem i uczuciem albo po prostu zatelefonuj do kogoś, z kim nie kontaktowałeś się od lat. 4

Bo trzeba ci wiedzieć, Ŝe kaŜda decyzja pociąga za sobą konsekwencje, a nawet brak decyzji jest swego rodzaju decyzją. Które z podjętych, a moŜe nie podjętych w przeszłości decyzji wpłynęły na twoje dzisiejsze Ŝycie?

5 W 1955 roku Rosa Lee Parks podjęła decyzję, by nie stosować się do niesprawiedliwego prawa, które dyskryminowało ją tylko dlatego, Ŝe była czarna. Konsekwencje tej decyzji były znacznie powaŜniejsze, niŜ mogła to sobie wyobrazić w chwili, gdy postanowiła nie ustąpić miejsca w autobusie białemu. Czy jej zamiarem była zmiana struktury społecznej w całym kraju? Jakiekolwiek by były jej zamiary, do działania zmusiła ją wierność celom wyŜszym. Co zmieniłoby się w twoim Ŝyciu, gdybyś postawił sobie wyŜsze cele, gdybyś zaczął od siebie więcej wymagać i podjął prawdziwą decyzję, by te wymagania egzekwować?

6 KtóŜ z nas nie słyszał o ludziach, którzy pokonali ograniczające ich warunki otoczenia, by stać się przykładem nieograniczonej mocy ludzkiego ducha? RównieŜ i twoje Ŝycie moŜe stać się jednym z takich inspirujących przykładów. Wystarczy odwaga i świadomość, Ŝe moŜesz kierować wszystkim, co dzieje się w twoim Ŝyciu. Choć nie zawsze jesteśmy w stanie przejąć kontrolę nad samymi Ŝyciowymi wydarzeniami, to jednak zawsze moŜemy panować nad własną reakcją na nie i działaniami, które w związku z nimi podejmujemy. Jeśli jest coś, z czego nie jesteś zadowolony - w Ŝyciu prywatnym, sytuacji zdrowotnej albo w pracy - właśnie teraz zdecyduj, co zrobisz, by natychmiast to zmienić. Im więcej podejmujesz decyzji, tym większą wprawę zyskujesz w ich podejmowaniu. Mięśnie stają się silniejsze, kiedy je ćwiczymy, i dokładnie tak samo jest z mięśniami woli, których uŜywasz, by podejmować decyzję. Dzisiaj właśnie podejmij dwie decyzje, które od dawna odkładałeś: jedną łatwą i jedną trochę trudniejszą, o większych konsekwencjach. Natychmiast podejmij pierwsze działania, które doprowadzą cię do ich realizacji. Jutro postawisz kolejny krok, w ten sposób wzmacniając mięśnie, co moŜe zmienić całe twoje Ŝycie.

8 Musimy zacząć uczyć się na własnych błędach zamiast nad nimi rozpaczać, bo inaczej skazujemy się na popełnianie tych samych pomyłek w przyszłości. Jeśli jesteś chwilowo w dołku, to pamiętaj, Ŝe w Ŝyciu nie ma upadków. Są tylko konsekwencje. Zastanów się: sukces jest konsekwencją dobrej oceny sytuacji, dobra ocena sytuacji jest konsekwencją doświadczenia, a doświadczenie jest często konsekwencją wielu niewłaściwych ocen! Jakie wnioski z przeszłych niepowodzeń moŜesz wykorzystać, by dziś ulepszyć swoje Ŝycie?

9 Zwykle ani sukces, ani niepowodzenie nie są skutkiem pojedynczego wydarzenia. Niepowodzenie bierze się często z zaniedbania. Nie chce nam się zatelefonować do kogoś... wyciągnąć ręki... powiedzieć „kocham". Podobnie sukces jest skutkiem łańcucha drobnych decyzji, przychodzi wraz z podjęciem inicjatywy, konsekwencją, wyraŜeniem prawdziwości uczucia. Jakie proste działania moŜesz dzisiaj podjąć, aby twoje Ŝycie z nową silą zaczęło zmierzać do sukcesu? 5

10 Badania niezmiennie wykazują, Ŝe ludzie sukcesu podejmują decyzje szybko i bardzo niechętnie wycofują się z dobrze przemyślanych pozycji. I odwrotnie! Ludzie gnębieni niepowodzeniami bardzo wolno podejmują decyzje i bardzo często zmieniają zdanie. Jeśli więc podjąłeś rozsądną decyzję, trzymaj się jej! Ktoś, kto połowę Ŝycia spędził pod namiotem tlenowym, a drugą połowę przykuty do wózka inwalidzkiego, z pewnością nie miał zbyt wielu okazji, by zrobić coś dla innych. A moŜe jednak? Ed Roberts stanowi przykład wielkiej siły tkwiącej w jednej decyzji. Był pierwszym człowiekiem sparaliŜowanym, który skończył Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley. Następnie pracował jako dyrektor Kalifornijskiego Stanowego Departamentu Rehabilitacji. Był niestrudzonym obrońcą niepełnosprawnych. Przewodził silnemu lobby na rzecz zrównania ich we wszystkich prawach i przyczynił się do zastosowania wielu udogodnień architektonicznych, które umoŜliwiły wprowadzenie tej równości w Ŝycie. Nie ma Ŝadnych tłumaczeń! Właśnie teraz podejmij trzy decyzje, które wpłyną na twój stan zdrowia, karierę zawodową oraz kontakty z innymi ludźmi. I nie odstępuj od nich!

12 Jak urzeczywistnić marzenia? Pierwszy krok to ich precyzyjne zdefiniowanie. Jedynym ograniczeniem dla twoich moŜliwości jest ograniczenie zdolności precyzyjnego definiowania celów i pragnień. Zacznijmy więc teraz krystalizować twoje marzenia. W ciągu kilku kolejnych dni stworzymy plan, który pozwoli ci je zrealizować.

13 Wszyscy mamy cele, jednak nie wszyscy potrafimy je sobie uświadomić. Cele te, jakiekolwiek by były, mają olbrzymi wpływ na nasze Ŝycie. Mimo to jednak niektóre z tych celów - jak choćby: „Muszę zapłacić te cholerne rachunki" - nie niosą ze sobą Ŝadnej inspiracji. Sekret uruchomienia twojej prawdziwej siły polega na wyznaczeniu celów, które będą dość podniecające, by prawdziwie inspirować twoje moŜliwości i stymulować pasję. Właśnie teraz świadomie wybierz swoje cele. Zastanów się nad wszystkim dosłownie, co warte zachodu, a następnie wybierz ceł, który najbardziej cię podnieca. Wyszukaj coś, co zerwie cię z łóŜka wcześnie rano i pozwoli nie spać długo w noc. Wyznacz sobie ostateczny termin osiągnięcia tego celu i napisz kilka słów uzasadniających, dlaczego koniecznie musisz to zrealizować przed wyznaczonym terminem. Czy cel jest dość wielki, by stanowił dla ciebie wyzwanie? Czy pozwoli ci pokonać własne ograniczenia? Odkryć prawdziwe moŜliwości? Czy zdarzyło ci się kiedyś kupić nowy samochód, a następnie zwracać wszędzie uwagę na tę właśnie markę, choć wcześniej jej nie dostrzegałeś? No właśnie. A przecieŜ z pewnością samochody te były na ulicach juŜ wcześniej. Dlaczego więc ich nie dostrzegałeś? Wyjaśnienie jest proste. Pewna część umysłu odpowiada za filtrowanie informacji i dopuszcza do świadomości tylko to, co absolutnie niezbędne do przetrwania i odniesienia sukcesu. A więc nie dostrzegasz i nie wykorzystujesz wielu okoliczności, które mogłyby ci pomóc spełnić marzenia, tylko dlatego, Ŝe nie zdefiniowałeś jasno swoich celów, a wiec nie nauczyłeś umysłu, co jest waŜne. Z chwilą gdy je zdefiniujesz, uruchomisz Siatkowy System Aktywacji (RAS). Ta funkcja umysłu działa jak magnes, przyciąga wszelkie informacje, które pomagają szybko osiągnąć wyznaczone cele. Jedno dotknięcie tego neurologicznego „przełącznika" moŜe odmienić całe twoje Ŝycie w ciągu zaledwie kilku dni lub tygodni.

6

15 JAK WYZNACZYĆ SOBIE CEL (PROGRAMOWANIE RAS): 1. Postanów, Ŝe w ciągu czterech najbliŜszych dni poświęcisz codziennie dziesięć minut na wyznaczanie sobie celu. (Uwaga: Zapisuj te cele w kalendarzu lub notesie.) 2. Wyznaczając cele zadawaj sobie dwa pytania: Czego chciałbym od Ŝycia, gdybym wiedział na pewno, Ŝe mogę mieć wszystko? Co zrobiłbym, gdybym miał gwarancję sukcesu kaŜdego posunięcia? 3. Baw się dobrze! Wyobraź sobie, Ŝe znów jesteś dzieckiem, odwiedziłeś dom handlowy i za chwilę siądziesz na kolanach Świętemu Mikołajowi. (Pamiętasz, jak to było?) W takim stanie podniecenia, niecierpliwości i oczekiwania nie ma rzeczy niemoŜliwych albo zbyt drogich i wszystko jest w zasięgu ręki...

16 DZIEŃ PIERWSZY: CELE OSOBISTE Zadowolenie z Ŝycia osobistego, poczucie spełnienia stanowi podstawę wszystkich innych osiągnięć w całym Ŝyciu. 1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Czego chciałbyś się nauczyć? Jakie umiejętności chciałbyś opanować? Jakie cechy charakteru chciałbyś w sobie rozwijać? Z jakimi ludźmi przebywać? Kim chciałbyś być? 2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat, itd. 3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku. 4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu nadchodzącego roku.

17 DZIEŃ DRUGI: CELE ZWIĄZANE Z PRACĄ/INTERESAMI/MAJĄTK1EM Czy pragniesz znaleźć się w samej czołówce tysięcy przedstawicieli własnego zawodu, czy teŜ jesteś profesjonalnym studentem zbierającym bogactwo wiedzy, masz teraz szansę udowodnić, Ŝe się liczysz. 1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Ile pieniędzy chciałbyś zgromadzić? Co chcesz osiągnąć w swojej firmie/na swoim stanowisku? Ile chcesz zarabiać rocznie? Jakie decyzje finansowe musisz podjąć? 2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat itd. 3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku. 4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu nadchodzącego roku.

18 DZIEŃ TRZECI: CELE ZWIĄZANE Z ZABAWĄ/PRZYJEMNOŚCIAMI Gdybyś nie miał Ŝadnych ograniczeń finansowych, co chciałbyś mieć, co przeŜyć? Gdybyś złowił złotą rybkę, jakie byłyby twoje Ŝyczenia? 1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Co chciałbyś kupić? W jakich wydarzeniach uczestniczyć? Jakie przygody przeŜyć? 2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat, itd. 3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku. 7

4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu nadchodzącego roku.

19 DZIEŃ CZWARTY: CELE ZWIĄZANE Z POMOCĄ INNYM Masz moŜliwość zostawić po sobie jakiś znak, stworzyć coś, co prawdziwie odmieni Ŝycie innych ludzi. 1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Jaki wkład moŜesz wnieść w Ŝycie innych? Komu moŜesz pomóc? W jaki sposób? Co moŜesz stworzyć? 2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat itd. 3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku. 4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu nadchodzącego roku.

20 Nigdy nic zostawiaj raz wyznaczonego celu bez jakiegoś pozytywnego działania zmierzającego do jego osiągnięcia. Zastanów się właśnie teraz, jakie musisz postawić pierwsze kroki, by osiągnąć cele, które sobie postawiłeś. Co moŜesz zrobić juŜ dzisiaj, aby posunąć sie naprzód na swojej drodze? Nawet najdrobniejsze posunięcie, rozmowa telefoniczna, postanowienie czy stworzenie wstępnego planu działania przybliŜy cię do celu. Opracuj teŜ listę prostych posunięć, które moŜesz wykonywać codziennie przez najbliŜszych dziesięć dni. Przez tych dziesięć dni wytworzysz sobie w ten sposób określone nawyki i osiągniesz impet, który zagwarantuje ci sukces. Zacznij natychmiast! Jak poczułbyś się, gdybyś osiągnął wszystkie swoje cele za rok? Co myślałbyś o sobie? Co myślałbyś o Ŝyciu? Odpowiadając na te pytania, pomoŜesz sobie znaleźć nieodparte powody osiągnięcia wyznaczonych celów. Jeśli twoje DLACZEGO będzie dość mocne, twoje W JAKI SPOSÓB znajdzie się samo. Zastanów się raz jeszcze nad twoimi najwaŜniejszymi rocznymi celami. Pod kaŜdym raz jeszcze napisz kilka słów wyjaśniających, dlaczego koniecznie musisz te cele osiągnąć w ciągu nadchodzącego roku.

22 Sekretem osiągania celu jest warunkowanie własnego umysłu. Przypominaj sobie o swoich celach co najmniej dwa razy dziennie. Wypisz je na kartce i umieść w takim miejscu, w którym na pewno codziennie będziesz je widział: w portfelu, przy stoliku z gazetami, na biurku w pracy, a nawet na lustrze w łazience, gdzie dostrzeŜesz je przy porannej toalecie. Pamiętaj, Ŝe jeśli o czymś myślisz nieustannie, jeśli skupiasz się na czymś, przybliŜasz się do przedmiotu swojej koncentracji. To bardzo prosty i jakŜe waŜny sposób programowania RAS dla osiągnięcia sukcesu.

23 Czy jeśli pierwsza próba osiągnięcia wyznaczonych celów okazuje się daremna, powinieneś zająć się czymś innym? Absolutnie nie! Wytrwałość jest najwaŜniejszym czynnikiem kształtowania jakości Ŝycia, waŜniejszym nawet niŜ talent. W końcu nikt jeszcze nie osiągnął Ŝadnego celu, interesując się tylko jego osiągnięciem. Niezbędne jest zaangaŜowanie. Czy moŜliwe jest, aby jedno słowo „niepowodzenie" dostarczało ci wiedzy niezbędnej dla osiągnięcia wielkich sukcesów w przyszłości? Oczywiście, Ŝe tak! 8

Kiedy dziś analizujesz podejmowane przez siebie w przeszłości działania, które zakończyły się ,,niepowodzeniem", jakie wnioski wyciągasz? Czego się dzięki nim nauczyłeś? Jak moŜesz wykorzystać te wnioski do osiągnięcia wielkich sukcesów dzisiaj i w przyszłości?

24 Wszyscy ludzie, którzy osiągają sukces, świadomie lub nieświadomie wykorzystują formułę sukcesu. Wykorzystaj i ty te cztery proste kroki, aby osiągnąć w Ŝyciu to, czego chcesz. FORMUŁA SUKCESU 1. Postanów, czego chcesz. (Bądź precyzyjny! Precyzja daje siłę.) 2. Podejmij działanie (poniewaŜ sama chęć nie wystarczy). 3. Obserwuj, co się sprawdza, a co nie. (Nie chcesz przecieŜ tracić energii na działania, które są nieskuteczne.) 4. Zmieniaj strategię działania dopóty, dopóki nie osiągniesz tego, co chcesz. (Elastyczność działania pozwala ci tworzyć nowe strategie i osiągać dzięki nim nowe rezultaty.)

25 DąŜąc do osiągnięcia celów, często uruchamiamy procesy o daleko sięgających konsekwencjach. Czy pszczoła zastanawia się nad jej wkładem w rozmnaŜanie się roślin? Oczywiście nie, ale w poszukiwaniu słodkiego nektaru bezwiednie przenosi ona na odnóŜach pyłek kwiatowy z jednej rośliny na drugą i w ten sposób daje początek reakcji łańcuchowej, której skutkiem są kobierce kolorowych kwiatów. Dokładnie w taki sam sposób twoje dąŜenia do osiągnięcia szczytnych celów przyniosłyby najprawdopodobniej nieprzewidziane korzyści innym ludziom. Być moŜe decyzja o comiesięcznym kontakcie ze starym, dawno nie widzianym przyjacielem wywołała radość, której zupełnie nie przewidywałeś. W Jaki sposób inni ludzie skorzystają z podejmowanych przez ciebie dzisiaj wysiłków?

26 Prawdziwy sens osiągnięcia kaŜdego celu mierzy się tym, w jakim stopniu jego osiąganie zmieniło ciebie jako człowieka. To, kim się stajesz, jest ostateczną nagrodą. Poświęć teraz chwilę na opisanie w kilku słowach kaŜdej z cech charakteru, umiejętności i postaw oraz wszystkich przekonań, które musisz w sobie wypracować, aby osiągnąć wyznaczone cele.

27 Nie odkładaj szczęścia i radości na później. Dla wielu ludzi stawianie przed sobą celów oznacza, Ŝe dopiero w odległej przyszłości, kiedy osiągną coś wielkiego, będą mogli cieszyć się Ŝyciem. Znaleźć radość po osiągnięciu celu i szukać jej na kaŜdym etapie osiągania celu to zupełnie nie to samo. Staraj się jak najpełniej przeŜyć kaŜdy dzień, wycisnąć z kaŜdej mijającej chwili wszystką radość, którą w sobie niesie. Zamiast mierzyć wartość własnego Ŝycia postępami na drodze do osiągnięcia jednego celu, zapamiętaj, Ŝe od tych postępów waŜniejszy o wiele jest kierunek, w którym zmierzasz. W jakim kierunku zmierzasz obecnie? Czy przybliŜasz się do swoich celów, czy teŜ oddalasz od nich? Czy musisz wprowadzić korekty kursu, którym podąŜasz? Czy cieszysz się Ŝyciem w całej jego pełni? Jeśli nie, zmień coś w jednym z wymienionych obszarów właśnie teraz.

28

Ile razy słyszałeś narzekania tych, którzy osiągnęli juŜ sukces: „I co, i to wszystko?'1 9

Astronauci „Apolla" niemal całe Ŝycie poświęcali na przygotowania do pierwszego lądowania na KsięŜycu. W historycznym momencie swojej chwały byli pełni euforii, ale juŜ w drodze powrotnej niektórzy popadli w depresję. W końcu co im zostało? CóŜ mogło być większym Ŝyciowym celem od spaceru po KsięŜycu i od badania przestrzeni kosmicznej? Być moŜe odpowiedź tkwi w badaniu równie tajemniczego obszaru: przestrzeni umysłu i serca. Wszyscy potrzebujemy nieprzerwanego poczucia rozwoju emocjonalnego i duchowego. Jest ono poŜywką niezbędną dla ducha. Kiedy więc zbliŜasz się do osiągnięcia wyznaczonych celów, nie zapomnij o wyznaczeniu sobie kolejnych, które złoŜą się na nową, kuszącą przyszłość.

29 Co jest ostatecznym celem? Być moŜe jest nim chęć wniesienia w Ŝycie innych czegoś wartościowego. Znalezienie sposobu na pomaganie tym, na których zaleŜy nam najbardziej, moŜe dać inspirację na cale Ŝycie. Na świecie zawsze jest jakieś miejsce dla tych, którzy chcą dzielić się swoim czasem, energią, majątkiem, pomysłami i zaangaŜowaniem. Jakie proste dowody dobroci mógłbyś dzisiaj okazać innym? Zdecyduj natychmiast, podejmij działania i nie zapomnij zaobserwować, jak wpływa to na ciebie.

30 Znany i szanowany aktor George Burns wie, jak waŜne jest, by posiadać coś, na co się czeka Ŝ niecierpliwością i radością, Podsumowując swoją filozofię Ŝyciową, powiedział on: „Trzeba mieć coś, co budzi kaŜdego ranka i kaŜe wstać. Zresztą w łóŜku i tak niewiele się zdziała; NajwaŜniejsze w Ŝyciu jest posiadanie celu, kierunku, w którym się zmierza." Dziś Burns ma ponad dziewięćdziesiąt lat i wciąŜ jeszcze się rozwija. Nadal przyjmuje nowe role telewizyjne i kinowe. Mało tego, zamówił sobie termin w londyńskim Palladium w roku 2000, kiedy będzie miał sto cztery lata! To dopiero nazywa się tworzeniem sobie kuszącej przyszłości! Większość z nas przecenia swoje moŜliwości w skali jednego roku, nie doceniając tego, czego dokonać moŜe w ciągu dziesięciu lat. A co ty będziesz robił za dziesięć lat od dziś?

31 Pomyśl o czymś, co dziś cię cieszy jako jedno z twoich osiągnięć, choć kiedyś było tylko twoim celem. Aby tego dokonać, pokonałeś wiele przeszkód, ale przecieŜ teraz jest to częścią twego Ŝycia. Kiedy więc na drodze do osiągnięcia nowych celów napotkasz przeszkody, pamiętaj, Ŝe choć napotykałeś je juŜ wcześniej, udało ci się odnieść sukces. Ludzki duch jest prawdziwie niepokonany. Wola zwycięstwa, chęć odniesienia sukcesu, przejęcia kontroli nad własnym Ŝyciem i kształtowania go moŜe być wykorzystana tylko, jeśli zdecydujesz, czego chcesz, i uwierzysz, Ŝe Ŝadne przeciwności, Ŝadne problemy i Ŝadne przeszkody nie będą w stanie powstrzymać cię na drodze do celu. Przeszkody to tylko wezwanie do umocnienia się w postanowieniu osiągnięcia raz wyznaczonych, wielkich celów.

10

Część druga

Jak zdobyć to, czego naprawdę chcesz Cierpienie lub przyjemność a stan umysłu „KaŜda wielka i zwycięska chwila w annałach świata jest triumfem entuzjazmu. " -

Ralph Waldo Emerson

32 Aby zdobyć to, czego chcesz, musisz odkryć, co powstrzymuje cię przed podjęciem działania. Pomyśl o czymś, co odkładałeś zawsze na ostatnią chwilę. Na przykład rozliczenie podatków? No właśnie, czy nie jest prawdą, Ŝe odkładałeś to tylko dlatego, Ŝe chciałeś uniknąć cierpienia? 1 czy przypadkiem cierpienie to później nie okazało się jeszcze większe? Zastanówmy się nad tym, co naprawdę dzieje się 14 kwietnia.* Odkładanie na później kończy się natychmiast, poniewaŜ szybko zmieniamy nasze przekonania (skojarzenia umysłowe) o tym, co przyniesie nam cierpienie, a co przyjemność. Nagle brak działania staje się o wiele bardziej nieprzyjemny niŜ samo działanie. Jak moŜesz wykorzystać tę prawidłowość, by zmienić swoje Ŝycie? W przyszłości zamiast pytać: „Jak mogę uniknąć tych nieprzyjemnych czynności?", zadaj sobie pytanie: „Jeśli nie podejmę działania natychmiast, ile za to zapłacę w przyszłości?" Cierpienie moŜe stać się twoim przyjacielem, jeśli wykorzystasz je w odpowiedni sposób.

33 Czy jesteśmy po prostu zwierzętami, które reagują na karę i nagrodę jak psy Pawiowa? Oczywiście nie. Jednym z cudów człowieczeństwa jest fakt, Ŝe moŜemy zdecydować, co przynosi cierpienie, a co przyjemność. Na przykład człowiek, który zdecydował się na strajk głodowy, doznaje cierpień fizycznych, jednak potrafi przełoŜyć je na przyjemność moralną, skupiając myśli na pozytywnych skutkach, jakie wynikną ze zwrócenia uwagi świata na sprawę, o którą wałczy. KaŜdy z nas dysponuje tą siłą wyborów. Sekret sukcesu tkwi w opanowaniu umiejętności wykorzystania na własne potrzeby cierpienia i przyjemności. Czy w twoim Ŝyciu są obszary, w których odczuwasz niepotrzebne cierpienie? Czy moŜe po prostu reagujesz zamiast świadomie wybierać? Jak mógłbyś zmienić przedmiot koncentracji i tym samym zmienić pozornie bolesne doświadczenie w sprawiającą przyjemność okazję do nauczenia się czegoś, rozwoju albo do udzielenia pomocy innym?

34 To, z czym łączysz uczucia cierpienia i uczucia przyjemności, kształtuje twoje przeznaczenie. KaŜdy z nas opanował i wprowadził w Ŝycie sobie tylko właściwy zespół zachowań zmierzających do unikania cierpienia i pozyskiwania przyjemności. Jedni robią to paląc papierosy, pijąc alkohol, przejadając się albo wrzeszcząc na innych. Są teŜ i tacy, którzy zyskują przyjemność dzięki uprawianiu sportów, uczeniu się, pomaganiu innym albo podejmowaniu prób choćby drobnego ulepszenia świata. Jakimi mechanizmami unikania przykrości i zyskiwania przyjemności kierujesz się ty? W jaki sposób kształtowały one twoje dotychczasowe Ŝycie? Sporządź listę tych strategii. Czy kiedy

*

*Ostateczny termin rozliczenia podatku dochodowego w USA - przyp. tłum.

11

chcesz poczuć się lepiej, włączasz telewizor? Zapalasz papierosa? Idziesz spać? Czy są jakieś lepsze sposoby, które pozwoliłyby ci unikać przykrości i zyskiwać przyjemność?

35 Jeśli idzie o większość z nas, strach przed stratami jest o wiele silniejszy od chęci zysku. Większość ludzi wolałaby cięŜko pracować, aby utrzymać to, co juŜ ma, niŜ podejmować ryzyko niezbędne do realizacji własnych marzeń. Co bardziej zmobilizowałoby cię do działania: konieczność zapobieŜenia kradzieŜy stu tysięcy dolarów, które zarobiłeś w ciągu ostatnich pięciu lat, czy teŜ okazja do zarobienia stu tysięcy dolarów w ciągu najbliŜszych pięciu lat?

36 Często, podziwiając wielkość innych ludzi, zakładamy, śe mają oni więcej szczęścia niŜ my albo posiadają specjalne talenty, których nam brakuje. Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Wykorzystali oni głębię ludzkich moŜliwości po prostu dlatego, Ŝe powstrzymanie się przed pełnią Ŝycia, czynem i dawaniem czegoś z siebie byłoby dla nich największym cierpieniem. Na przykład Ŝycie Matki Teresy kształtowane jest w oczywisty sposób relacją, jaką wytworzyła ona między cierpieniem innych ludzi a własnym. Ta właśnie relacja kaŜe jej pomagać wszystkim tym, którzy cierpią gdziekolwiek na świecie. Jej przyjemność warunkowana jest eliminacją cierpienia innych. (Jednak, jak przekonamy się później, nie zawsze tak było.) Co sprawia ci największe cierpienie, a co daje największą przyjemność? Jak kształtuje to twoje obecne Ŝycie?

37 Mieszane odczucia kryją się za większością wzorców zachowań prowadzących do sabotowania samego siebie i ponad wszelką wątpliwość ograniczają naszą zdolność radości Ŝycia i sukcesu. Często słyszymy, Ŝe ktoś chciałby zarabiać więcej. Z pewnością ten ktoś dysponuje pomysłowością i inteligencją które powiedziałyby mu, jak osiągnąć ten cel. Powstrzymują go jednak przed tym mieszane odczucia, mieszane skojarzenia. Być moŜe ktoś taki wierzy, Ŝe nagromadzone bogactwo dałoby mu większą swobodę, większe bezpieczeństwo i moŜliwość wspierania tych, których kocha. Jednak z drugiej strony kojarzy „nadmierne" bogactwo z rozrzutnością płytkim charakterem i krętactwem. Jeśli kiedykolwiek zdarzyło ci się poruszać dwa kroki naprzód i jeden do tylu, z pewnością kryły się za tym mieszane odczucia. Znaczy to, Ŝe na przykład kojarzyłeś osiągnięcie celu zarówno z cierpieniem, jak i przyjemnością. Czy na twoje obecne Ŝycie wpływają mieszane skojarzenia, którymi się kierujesz?

38 Czy w twoim Ŝyciu znajduje się jakiś obszar, który chciałbyś zdecydowanie ulepszyć -jak choćby finanse czy stosunki z innymi -jednak coś jak gdyby cię przed tym powstrzymuje? Zapisz odpowiedź na to pytanie, a pod odpowiedzią postaw pionową kreskę dzielącą kartkę na pół. Po lewej stronie wypisz wszystkie negatywne emocje związane z tą sprawą a po prawej wszystkie pozytywne. Czy więcej jest minusów, czy plusów? Czy którakolwiek z negatywnych asocjacji przewaŜa wszystkie pozytywne razem wzięte? Czy równowaga, czy nierównowaga odzwierciedla wyniki, jakie osiągnąłeś w tej dziedzinie do dzisiaj? Negatywne skojarzenia często zanikają, tracą wpływ na ciebie podczas dokładnej analizy. Świadomość jest tu pierwszym krokiem. 12

39 Czy czułeś kiedyś, Ŝe cokolwiek byś zrobił, będziesz cierpiał? Na przykład czasem ludzie są przekonani, Ŝe jeśli pozostaną w jakimś związku, będą nieszczęśliwi, jednak jeśli odejdą poczują się samotni. Tak więc nie robią nic... i cierpią! Zamiast czuć się schwytanym w pułapkę, wykorzystaj własne cierpienie jako swojego najlepszego sojusznika. Zastanów się nad tym wszystkim, czego doświadczyłeś w przeszłości i obecnie. Odczuj swój ból z takim natęŜeniem emocjonalnym, które zmusi cię, byś w końcu coś z tym wszystkim zrobił. Nazywamy to osiągnięciem progu emocjonalnego. Zamiast biernie czekać na to nieuniknione odczucie, wytwórz je w sobie całkiem świadomie w taki sposób, by dało ci to motywację do lepszego Ŝycia. MoŜe powinieneś zrobić to właśnie dzisiaj?

40 Siła woli nigdy nie działa z pewnością długo. Czy kiedykolwiek doświadczyłeś progu emocjonalnego na przykład w związku ze swoim ciałem? Czy kiedykolwiek poczułeś, Ŝe masz juŜ dość? I co wtedy zrobiłeś? MoŜe zaprzeczyłeś samemu sobie, wykorzystując kierowaną siłą woli strategię odchudzania. Oczywiście, jeśli w ogóle osiągnąłeś jakiekolwiek rezultaty, były one krótkotrwałe, poniewaŜ odmawianie sobie jedzenia jest przykrością a twój umysł nie pozwoli ci ciągle doznawać cierpienia, jeśli jest jakakolwiek alternatywa. Jakie jest więc rozwiązanie? Zamiast walczyć z własnymi instynktami naturalnymi, po prostu zmień swoje skojarzenia związane jedzeniem w taki sposób, by nowy wzorzec łączył obŜarstwo z cierpieniem. Ciągle przypominaj sobie negatywne odczucia, których doznałeś po przejedzeniu się. Spraw, aby obŜarstwo przynosiło ci cierpienie, a ćwiczenia fizyczne przyjemność. Wtedy pokusa wykonywania rzeczy właściwych stanie się nieodparta.

41 Jedna z moich definicji sukcesu głosi, Ŝe sukces to Ŝycie, które pozwala nieustannie odczuwać olbrzymią przyjemność przy niewielkim tylko cierpieniu, a takŜe otaczanie się ludźmi, którzy przyjemność odczuwają o wiele częściej niŜ cierpienie. Aby to osiągnąć, musimy się rozwijać i wnosić wkład w Ŝycie innych. Czy według tej definicji moŜesz się nazwać szczęśliwym człowiekiem? Co moŜesz zrobić juŜ dzisiaj, aby sprawić sobie przyjemność i dać jeszcze więcej ludziom wokół ciebie?

42 Odkładanie wszystkiego na później jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów na unikanie cierpienia. Jednak zwykle odkładanie działania w czasie powoduje jedynie jeszcze większe cierpienie. Które rzeczy spośród czterech wymagających twojej uwagi odkładasz na później? Sporządź listę, a następnie odpowiedz na następujące pytania: 1. Dlaczego nie podjąłem tego działania? Jakie cierpienia kojarzyłem z jego wykonywaniem w przeszłości? 2. Jakie przyjemności czerpałem dotychczas ze stosowania tego negatywnego wzorca? 3. Jakie poniosę koszty, jeśli nie zmienię się natychmiast? Jak się z tym czuję? 4. Jakie przyjemności zyskam, podejmując działanie natychmiast?

13

43 Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się coś zrobić i później zastanawiać się: „Jak mogłem się tak wygłupić?" 1 odwrotnie, czy zrobiłeś kiedyś coś, co później kazało ci myśleć: „To było niesamowite! Jak mi się to udało? Jestem z siebie dumny!" Co decyduje o róŜnicy między działaniem z odwagą i działaniem z rozwagą? Rzadko rozróŜnienie to zaleŜy tylko od zdolności. Stan umysłu i/lub ciała w danym momencie decyduje o twoich myślach, odczuciach, zachowaniu i skuteczności działania. Jeśli znasz sekret osiągania swoich najbardziej produktywnych stanów umysłowych i/lub emocjonalnych, moŜesz zdziałać cuda! W odpowiednim stanie umysłowym pomysły i zdolności przychodzą dosłownie bez Ŝadnego wysiłku. Co mógłbyś osiągnąć, gdybyś Ŝył w najlepszym stanie umysłu na co dzień?

44 Wszystkim nam wpajano podobne reguły gry. Uczono nas, Ŝe kiedyś, kiedy wydarzą się właściwe rzeczy, będziemy w końcu szczęśliwi. Kiedy znajdziemy idealnego partnera... kiedy zarobimy dość pieniędzy... kiedy nasze ciało osiągnie doskonałość... kiedy będziemy mieli dzieci... kiedy w końcu przejdziemy na emeryturę... Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Dobre samopoczucie zapewni ci nie to, co zdobędziesz, lecz umiejętność natychmiastowej zmiany stanu własnego umysłu. Bo przecieŜ po co chcesz zdobywać wszystkie te rzeczy? Czy nie walczysz o nie dlatego właśnie, Ŝe wierzysz, iŜ idealny partner, dzieci, pieniądze i tak dalej przyczynią się do twojego dobrego samopoczucia? Poza tym kto, jeśli nie my sami, sprawi, Ŝe po zdobyciu tego wszystkiego będziemy się dobrze czuć? Dlaczego więc czekać? Zrób to juŜ teraz!

45 Czy wiesz, jak poczuć się dobrze? Czy potrafiłbyś poczuć się właśnie w tej chwili zupełnie szczęśliwy, podniecony, w stanie całkowitej ekstazy? Oczywiście! Po prostu zmień przedmiot skupienia. Czy pamiętasz chwilą, kiedy poczułeś, Ŝe znalazłeś się na czubku świat?' Wyobraź sobie ten moment ze wszystkimi szczegółami. Wsłuchaj się we wszystkie dźwięki. Poczuj bicie swojego serca. Oddychaj tak, jak oddychałeś wtedy. Przybierz ten sam wyraz twarzy i poruszaj się dokładnie w ten sam sposób. Czy czujesz choć trochę tamtego podniecenia? Czy moŜliwe, abyś czuł się dokładnie w taki sposób wtedy, kiedy tego chcesz?

46 Istnieje niezliczenie wiele sposobów postrzegania i doświadczania wydarzeń naszego Ŝycia. KaŜde odczucie dostępne jest nam w kaŜdej chwili, trzeba tylko dostroić się do właściwej częstotliwości. Jak? Dwa sekrety pozwolą ci w jednej chwili zmienić własny stan emocjonalny. Pierwszy z nich to zmiana przedmiotu skupienia umysłu. Przywołaj jedno z najcenniejszych wspomnień twojego Ŝycia. Jakie wywołuje w tobie odczucia? Na czym jeszcze mógłbyś się skupiać, by wywołać w sobie podobne odczucia? Jutro poznamy drugi sekret, drugi sposób pozwalający natychmiast zmienić stan emocjonalny.

47 Zmiana przedmiotu skupienia to tylko jeden ze sposobów zmiany własnego stanu emocjonalnego. Szybszym i o wiele skuteczniejszym sposobem jest praca z własnym ciałem, czyli wykorzystanie własnej fizjologii. W chwilach niezadowolenia z własnego samopoczucia wielu ludzi sięga po 14

papierosy, alkohol, narkotyki, jedzenie albo tabletki nasenne. Są jednak i tacy, którzy w podobnych chwilach wykorzystują pozytywne strategie: tańczą śpiewają uprawiają sport albo się kochają. KaŜda z odczuwanych przez ciebie emocji ma przypisany właściwy sobie stan fizjologiczny. Jaką postawę przyjmują ludzie znajdujący się w depresji? Garbią się, trzymają nisko głowę, oddychają płytko. Przygnębienie maluje się na ich twarzach. 1 odwrotnie, kiedy czujemy się szczęśliwi, ramiona same idą do góry, podnosi się głowa i oddech staje się głębszy. MoŜemy świadomie kierować tymi zmianami w fizjologii i w ten sposób natychmiast wywoływać poŜądany stan emocjonalny.

48 Czasem najprostsze rozwiązania powodują największe rezultaty. Jeśli chcesz wytworzyć w sobie nawyk, który przyniesie ci wiele niespodziewanych korzyści, spróbuj wykonać następujące ćwiczenie. Postanów sobie solennie, Ŝe przez najbliŜszy tydzień pięć razy dziennie staniesz przed lustrem na jedną minutę tylko po to, by śmiać się od ucha do ucha. Na początku moŜe ci się to wydać śmieszne, ale w ten sposób kilka razy dziennie będziesz warunkowa! system nerwowy, zmuszając go do produkowania emocji związanych ze szczęściem, spontanicznością, humorem i wygłupami. Co waŜniejsze, będziesz warunkował swoje dobre samopoczucie. Będziesz się uczył czuć dobrze i być szczęśliwym. Poświęć na to chwilę właśnie teraz. 1 baw się dobrze!

49 Wiek jest raczej sprawą umysłu i fizjologii niŜ wynikiem chronologii. Wielu ludzi przeŜyło juŜ długie lata, a wciąŜ, zachowuje młodzieńczą spręŜystość kroku i giętkość umysłu. Bardzo prosto przekonać się o tym w deszczowy dzień. Kiedy stary człowiek natknie się na swojej drodze na kałuŜę, co robi? Nie tylko obchodzi ją dookoła, ale przez cały ten czas narzeka. Dzieci natomiast - i ci wciąŜ młodzi sercem - z ochotą wskoczą w sam środek kałuŜy i przytupną kilka razy z wielką radością rozbryzgując fontanny wody. Ciesz się z „Ŝyciowych kałuŜ". Idź przez Ŝycie spręŜystym krokiem i z uśmiechem na ustach. Z radości, zabawy i szaleństwa uczyń swój nowy Ŝyciowy priorytet. śyjesz! MoŜesz czuć się wspaniale zupełnie bez powodu!

50 Jednym z najlepszych sposobów wzbogacenia Ŝycia jest rozszerzenie wachlarza własnych emocji. Jak wielu emocji doznajesz zwykle w ciągu jednego tygodnia? Sporządź listę. Jeśli na twojej liście znalazło się mniej niŜ tuzin emocji, dodaj do niej te, które chciałbyś odczuwać na co dzień. Większość ludzi doznaje zaledwie drobnej części z tysięcy dostępnych im emocji. Zrozum, Ŝe moŜesz rozszerzyć listę doznawanych emocji tylko poprzez zmianę przedmiotu skupienia i kontrolowanie własnej fizjologii. Wybierz jedno z pozytywnych uczuć, którego chciałbyś doświadczać, i właśnie teraz, w tej chwili stań tak, jakbyś juŜ tego uczucia doznawał. Poruszaj się, gestykuluj i mów w taki właśnie sposób. 1 ciesz się natychmiastową zmianą samopoczucia, jaką ci to przyniesie.

52 Czy kiedykolwiek współmałŜonek przyszedł do domu później, niŜ to obiecywał? MoŜe zakładałeś wtedy, Ŝe po prostu nie zaleŜy mu na punktualności. MoŜe bałeś się, Ŝe przytrafił mu się wypadek? A moŜe wyobraŜałeś sobie, Ŝe zatrzymał się gdzieś po drodze, aby kupić ci prezent? 15

O naszych uczuciach decyduje przedmiot, na którym się skupiamy. A stan uczuciowy z wielką siłą wpływa na nasze działanie i kontakty z innymi. Zamiast pochopnie wyciągać wnioski, rozwaŜ wszystkie moŜliwości i przyjmij tę, która doda sił tobie i twoim bliskim.

53 Wspaniałą analogię do przedmiotu skupienia umysłu stanowi technika jazdy samochodem wyścigowym. Kiedy samochód zaczyna wpadać w poślizg, naturalnym odruchem jest wpatrywanie się w ścianę, do której niebezpiecznie się zbliŜamy. Tymczasem jeśli skupiasz się nad czymś, czego się boisz, właśnie to ci się przytrafi. Zawodowi kierowcy rajdowi wiedzą doskonale, Ŝe podświadomie skręcają kierownicę w tę stronę, po której znajduje się przedmiot ich skupienia. Dlatego właśnie w chwilach, gdy stawką jest ich Ŝycie, świadomie odwracają uwagę od bandy i skupiają się na torze. W codziennym Ŝyciu większość z nas skupia się nad tym, czego nie chce doświadczyć, zamiast myśleć o rzeczach, których by sobie Ŝyczyła. Jeśli oprzesz się strachowi, zachowasz wiarę i zdyscyplinujesz przedmiot skupienia umysłu, twoje działania w naturalny sposób zawiodą cię tam, dokąd chcesz się dostać. Pozbądź się więc teraz strachu i skup nad tym, czego naprawdę poŜądasz i na co całkowicie sobie zasługujesz.

54 Emocja tworzona jest poprzez ruch. Kiedy następnym razem będziesz szykował się do codziennego biegu i poczujesz, Ŝe nie masz nań zbytniej ochoty, wybierz się na spacer w podskokach. Podskakiwanie to bardzo skuteczny środek zmiany stanu emocjonalnego, poniewaŜ: 1. To wspaniałe ćwiczenie. 2. Mniej forsuje organizm niŜ bieg. 3. Nie moŜna przeskakiwać z nogi na nogę i mieć w tym samym czasie smutną lub powaŜną minę. 4. Sprawisz wiele radości wszystkim, których będziesz mijał!

55 Pytania są chyba najskuteczniejszym sposobem kontrolowania przedmiotu skupienia umysłu. Na kaŜde zadane pytanie umysł dostarcza ci odpowiedź. Jeśli więc zapytasz tak: „Dlaczego taki to a taki ciągle mnie wykorzystuje?", będziesz musiał skupić się nad tym, jak bardzo nieuczciwie traktuje cię Ŝycie i to bez względu na fakt, czy jest to prawda, czy teŜ nie. Jeśli jednak zadasz sobie zamiast tego pytanie o sposoby polepszenia danej sytuacji, z pewnością umysł podsunie ci odpowiedzi, które pomogą podjąć pozytywne działania.

56 Dobrym przykładem na potęgę zadawanych pytań jest historia pewnego chłopca, który został kiedyś pobity przez pewnego opryszka z siódmej klasy. Chłopiec poprzysiągł zemstę, chwycił za pistolet i odnalazł swojego prześladowcę. Jednak zanim wystrzelił, zastanowił się, co stanie się z nim, jeśli pociągnie za spust. W odpowiedzi na to pytanie umysł podsunął obraz boleśniejszy od wszystkiego innego: Ŝycie w więzieniu. Przesunął więc dłoń z pistoletem i strzelił w drzewo. Chłopiec ten to Bo Jackson. Jedna zmiana przedmiotu skupienia, jedna decyzja podjęta na podstawie przeciwstawienia cierpienia i przyjemności najprawdopodobniej rozstrzygnęła o całej jego przyszłości. Zamiast kryminalistą bez Ŝadnych perspektyw, stał się jedną z naszych największych sportowych legend. Jakie zmieniające twoje Ŝycie pytania moŜesz sobie zadać dzisiaj? 16

57 Czy ktoś powiedział ci kiedyś: „Czeka cię świetlana przyszłość"? Jak się wtedy czułeś? A jak poczułbyś się usłyszawszy, Ŝe twoja przyszłość maluje się w najciemniejszych barwach? Co poczułbyś słysząc, Ŝe twój plan „brzmi wspaniale", a co, Ŝe „aŜ prosi się o poprawki"? Czy to samo czułbyś, słysząc o sobie „śliski facet" i „równy gość"? RóŜnica nie tkwi tu w samych słowach, ale w odczuciach, które wywołują. Ludzie, którzy mówią o „świetlanej" albo „ciemnej" przyszłości, mają odczucia wizualne, a więc najbardziej wpływa na nich to, co widzą. Inni z kolei znajdują się pod wpływem bodźców słuchowych („brzmi" i „prosi się"), a jeszcze inni za najwaŜniejszą uznają percepcję dotykową („śliski" i „równy"). Który z tych sposobów najczęściej stosuje się w twoim przypadku?

58 Jakie są zdrowe sposoby równowaŜenia i polepszania stanu emocjonalnego? Jak moŜna to uzyskać, nie odwołując się do alkoholu, papierosów, narkotyków, obŜarstwa, nadmiernych zakupów czy jakichkolwiek innych działań przynoszących złe skutki? Zastanówmy się nad tym wspólnie właśnie teraz! 1. Wylicz wszystkie pozytywne sposoby, których uŜywasz obecnie, by w jednej chwili zmienić swoje cierpienie w przyjemność. 2. Dodaj kilka nowych sposobów do swojej listy. Mogą to być sposoby, których nie próbowałeś wcześniej, ale wydają ci się być skuteczne w podnoszeniu nastroju. Nie odkładaj długopisu tak długo, jak długo twoja lista nie obejmie piętnastu róŜnych sposobów. Najlepiej, gdy wypiszesz ich dwadzieścia pięć lub więcej. To ćwiczenie będziesz pewnie chciał powtarzać w przyszłości, dopóki nie odkryjesz setek róŜnych sposobów pozwalających ci polepszyć swój nastrój. By dostarczyć sobie środków do pokonywania „dystansu" między cierpieniem a przyjemnością, odkryj moŜliwie najwięcej pozytywnych sposobów zmiany samopoczucia. MoŜe będziesz chciał wykorzystać kilka z poniŜszych: Głośno śpiewać. Przeczytać coś, co dostarczy wiadomości, które moŜesz zastosować natychmiast. Pośmiać się trochę na jakiejś komedii. Zjeść posiłek z rodziną albo z przyjacielem. Wziąć gorącą kąpiel. Opracować pięć zupełnie nowych pomysłów. Poznać kogoś. Opowiadać głupie dowcipy przyjaciołom wiedząc, Ŝe pewnie i tak nie przestaną cię lubić. Zapisać kilka słów w pamiętniku. Uścisnąć współmałŜonka. Wybierz któryś z tych sposobów i wypróbuj natychmiast!

17

Część trzecia

Moc tworzenia i moc niszczenia Przekonania To umysł zmienia zło w dobro, umysł czyni szczęśliwych bądź zdesperowanych, bogatych lub biednych. " - Edmund Spenser

60 Co za siła decyduje o tym, na jakie działania decydujemy się w Ŝyciu, jakie wyznaczamy sobie cele? Nasze przekonania o tym, co moŜliwe, a co nie, o naszych moŜliwościach, o tym, kim jesteśmy. Na Haiti przekonanie o śmiertelnej mocy czarownika, który „wskazuje kością", moŜe spowodować śmierć. Jednak zabójcą jest nie czarownik, ale poczucie pewności, przekonanie o jego mocy. Czy w twoim Ŝyciu kierujesz się negatywnymi oczekiwaniami? Jak wpływają one na ciebie i twoje działania? Jakie przekonania pozytywnie ukształtowały ciebie i twoje Ŝycie? Jakie nowe, pozytywne oczekiwania moŜesz wypracować dla siebie i innych?

61 Przez setki lat było wiadomo, Ŝe Ŝaden człowiek nie jest w stanie przebiec dystansu jednej mili w czasie poniŜej czterech minut. Było to fizyczną niemoŜliwością. A jednak Roger Bannister złamał to przekonanie, kiedy przebiegł dystans jednej mili w trzy minuty i pięćdziesiąt dziewięć sekund. Jak tego dokonał? Ciągle oczami duszy oglądał swój triumf i wyobraził go sobie tak intensywnie, Ŝe pewność zwycięstwa wydała systemowi nerwowemu kategoryczny rozkaz i osiągnął on rezultat zgodny z wyobraŜeniami. Kilku innych biegaczy powtórzyło ten wyczyn uwierzywszy, Ŝe równieŜ i oni mogą tego dokonać. Juką barierę musisz pokonać? Co uznajesz dziś za niemoŜliwe, choć wiesz, Ŝe gdybyś tylko mógł tego dokonać, zmieniłbyś Ŝycie nie tylko własne, ale równieŜ ludzi wokół ciebie?

62 JakŜe często ludzie winią okoliczności za to, jak potoczyło się ich Ŝycie. Tymczasem nasze Ŝycie kształtują nie okoliczności, lecz znaczenie, jakie im nadajemy. W Wietnamie zestrzelono, uwięziono i torturowano dwóch lotników. Jeden z nich popełnił samobójstwo. Drugi wytworzył w sobie wiarę w siebie, ludzkość i Stwórcę silniejszą niŜ kiedykolwiek wcześniej. Dziś człowiek ten, kapitan Gerald Coffee, dzieli się z nami swoim doświadczeniem, by przypominać o sile ducha ludzkiego, która pozwala pokonać kaŜde cierpienie, kaŜdą przeszkodę, kaŜdy problem. Czy ty sam albo ktoś z twoich bliskich pozwalacie, by przeszłe doświadczenia ograniczały wasze szczęście? Co jeszcze mogą znaczyć te wydarzenia? Czy uczyniły cię mocniejszym? Mądrzejszym? Dały moŜliwość udzielania rady innym, którzy stają wobec podobnych problemów?

63 Dlaczego ludzie robią to, co robią? Wszystko jest kwestią ich przekonań. Choć brzmi to nieprawdopodobnie, skoro ktoś uwierzy, Ŝe wyzdrowieje, jeśli wywierci sobie w głowie kilka dziur, 18

zrobi to natychmiast, bez względu na to, czy przekonanie to jest umotywowane, czy teŜ nie. Skoro ktoś uwierzy, Ŝe jego szczęście zaleŜy od pomagania innym, będzie działał z równie wielką siłą. Właśnie przekonania decydują czy naszym Ŝyciem mają kierować bieda i smutek, czy radość dawana sobie i innym. Przekonania odróŜniają Mozarta od Mansona i one właśnie powodują, Ŝe gdy jedni stają się bohaterami, inni kończą tylko na rozwaŜaniach, jak dobrze byłoby stać się bohaterem. Jakie przekonania kierują działaniami ludzi wokół ciebie? Jakie przekonania dzielisz z kolegami? Z dziećmi? Z rodzicami? Które z twoich przekonań są odmienne?

64 Ilekroć coś ci się przytrafia, twój umysł zadaje dwa pytania: Czy oznacza to przykrość, czy przyjemność? Co muszę teraz zrobić, aby uniknąć przykrości i/lub zyskać przyjemność? Odpowiedzi na te pytania oparte są na generalizacjach - przekonaniach, które wytworzyłeś w sobie o tym, co powoduje ból, a co prowadzi do przyjemności. Takie „skróty" pozwalają nam funkcjonować, mogą teŜ jednak powaŜnie ograniczać nasze Ŝycie. Niektórzy ludzie działają na zasadzie generalizacji, Ŝe są niekompetentni, poniewaŜ w przeszłości kilka razy nie wykorzystali pojawiającej się okazji. Niestety generalizacje mogą stać się samospełniającymi się przepowiedniami. Zastanów się nad ograniczającymi cię przekonaniami, które wyrobiłeś w sobie na własny temat lub na temat kogoś innego. Czy rzeczywiście oparte są one na faktach? Czy istnieją jakieś wyjątki? Czy moŜliwe, by twoje uogólnienie było zbyt ogólne?

65 śadna z rzeczy w naszym Ŝyciu nie ma innego znaczenia poza tym, które przypiszemy jej sami. Jednym z cudów człowieczeństwa jest moŜliwość wypełnienia kaŜdych okoliczności treścią budującą albo destrukcyjną. Część z nas, pamiętając przeszłe cierpienia, postanowiła, Ŝe właśnie ze względu na nie nigdy więcej nie będzie walczyć o siebie, albo nigdy nikogo nie pokocha. Inni dokonali transformacji, którą osiągamy poprzez przekonania wzmacniające. Ludzie ci postanowili: „PoniewaŜ w przeszłości byłem traktowany nieuczciwie, będę bardziej wraŜliwy na potrzeby innych", albo: „PoniewaŜ straciłem dziecko, będę ze wszystkich sił starał się uczynić ten świat bezpieczniejszym." Bez względu na otaczającą nas rzeczywistość zawsze moŜemy tworzyć znaczenia, które nas umacniają. Zrewolucjonizuj swoje Ŝycie, nadając jednemu z przeszłych doświadczeń nowe znaczenie.

66 Przekonania mogą budować, ale mogą teŜ i niszczyć. PoniewaŜ mają one tak wielki wpływ na nasze Ŝycie, musimy dokładnie zrozumieć trzy związane z nimi problemy: 1. Większość z nas nie decyduje świadomie o tym, w co wierzy. 2. Nasze przekonania są często oparte o błędną interpretację przeszłych wydarzeń. 3. Raz przyjęte przekonania zwykle traktujemy jako świętość zapominając, Ŝe są one tylko jedną z wielu moŜliwości. Czy Ŝywisz jakieś przekonania, które traktujesz jako prawdę? Czy potrafisz wskazać przeciwne im przekonania, które mogą być równie prawdziwe? Jak zmieniłoby się twoje Ŝycie, gdybyś przyjął przeciwny punkt widzenia?

19

67 Przekonanie nie jest niczym innym jak tylko poczuciem pewności co do znaczenia określonych rzeczy. Jeśli na przykład Ŝywisz przekonanie, Ŝe jesteś inteligentny, jest ono czymś więcej niŜ tylko myślą;, jesteś pewien swojej inteligencji. Skąd bierze się to poczucie pewności? Wyobraź sobie blat stołu. Bez nóg nie ma Ŝadnego podparcia. Aby stać się przekonaniem, równieŜ i myśl musi zyskać podparcie. Nogami są w tym wypadku odniesienia wspierające. I tak, jeśli wierzysz, Ŝe jesteś inteligentny, masz najprawdopodobniej doświadczenia (odniesienia) wynikające z dobrych stopni w szkole, często udzielanych ci pochwał i tak dalej. Trzeba jednak pamiętać, Ŝe źródłem pewności nie jest wyłącznie przeszłość. Podobnie jak Roger Bannister moŜemy do tworzenia odniesień uŜywać wyobraźni i nabrać pewności co do posunięć, których jeszcze nie próbowaliśmy.

68 KaŜdą myśl moŜemy zmienić w przekonanie, jeśli tylko zgromadzimy dość odniesień, które będą ją wspierały. Które z poniŜszych stwierdzeń jest według ciebie prawdziwe? 1. Ludzie są w większości uczciwi i dobrzy. 2. Ludzie są nieuczciwi i dbają wyłącznie o siebie samych. Czy gdybyś chciał, nie znalazłbyś dość przeszłych doświadczeń (odniesień), by wesprzeć stwierdzenie, Ŝe ludzie są wredni? Jeśli jednak skupisz się na innych doświadczeniach z przeszłości, równie łatwo znajdziesz odniesienia wspierające przekonanie, Ŝe ludzie są dobrzy. Które z tych przekonań jest więc prawdziwe? OtóŜ prawdziwe jest to przekonanie, które uznasz za własne.

69 To prawda, Ŝe niezachwiane poczucie pewności moŜe pomóc w osiągnięciu wielkich celów. MoŜe jednak równieŜ cię oślepić, nie dopuszczając w ten sposób do ciebie informacji, która mogłaby na zawsze odmienić twoje Ŝycie. Czy kiedykolwiek spotkałeś kogoś, kto dla zachowania poczucia pewności nie przyjmował nowych wiadomości? Gdybyś miał spojrzeć na własne przekonania oczami kogoś innego, co byś zobaczył?

70 Przekonania są motorem wszystkich naszych zachowań. Niektóre z nich wpływają jedynie na jakiś określony aspekt Ŝycia, inne natomiast są silniejsze. Na przykład przekonanie: „Jan jest nieuczciwy", wpłynie tylko na nasze kontakty z Janem, natomiast wpływ przekonania: ,, Wszyscy ludzie są nieuczciwi", rozciągnie się daleko poza kontakty z jedną osobą. Przekonania ogólne oparte są zwykle na jakiejś generalizacji poczynionej wiele lat wcześniej w ekstremalnych warunkach. MoŜliwe jest nawet, Ŝe zapomnimy o samej generalizacji, jednak podświadomie pozwalamy jej kierować procesem podejmowania decyzji. Przekonania te mogą mieć nieograniczony wpływ na nasze Ŝycie, jednak nie musi to być wpływ negatywny. Zmień jedno przekonanie ogólne, a zmienisz na lepsze kaŜdy aspekt swojego Ŝycia.

71 Czy jedne przekonania mogą być silniejsze od innych? Oczywiście tak. RozróŜniamy trzy stopnie pewności: opinia, przekonanie i przeświadczenie. Opinie moŜemy zmieniać łatwo, poniewaŜ sformowane są one na zasadzie przejściowego postrzegania rzeczywistości. 20

Przekonania są o wiele mocniejsze, poniewaŜ budowane są albo na licznych doświadczeniach, albo doświadczeniach związanych z duŜym poziomem emocjonalnym. MoŜliwe jest w ich przypadku zachwianie pewności poprzez zadawanie nowych pytań. Przeświadczenie podparte jest tak wielkim natęŜeniem emocjonalnym, Ŝe Ŝywiąca je osoba nie tylko odczuwa pewność co do jego przedmiotu, ale teŜ gotowa jest wdać się w irracjonalne dyskusje, ilekroć przeświadczenie jest podwaŜane, i pozostaje ślepa na wszelkie argumenty w tym względzie. Przeświadczenia mogą nas umacniać z niewiarygodną wręcz siłą. Mogą teŜ jednak z taką samą siłą nas niszczyć. Które z twoich przekonań są opiniami? Co do których odczuwasz większą pewność? Czy którekolwiek z nich osiągają poziom przeświadczenia?

72 Jaki jest cel przekonania? Kieruje ono nami przy podejmowaniu decyzji, jak unikać cierpienia i zyskiwać przyjemność. Ze względu na przekonania nie musimy ciągle zaczynać od nowa przy podejmowaniu tych decyzji. Czasem w chwilach największego strachu, bólu lub natęŜenia emocji szukamy ulgi w formie przekonania. Czy znasz kogoś, kto cierpienie spowodowane związkiem miłosnym zmienił w przekonanie, Ŝe nigdy juŜ miłości nie znajdzie? Niektórzy ludzie kierujący się przekonaniami będą odrzucać wszelkie argumenty przeciwne ich przekonaniom. W skrajnych wypadkach będą raczej cierpieć największy ból, samotność, depresję, a nawet śmierć. Czy kierujesz się przekonaniami? Które umacniają cię, a które odbierają ci siły?

73 Ze względu na pasję, którą nas inspirują, przeświadczenia popychają nas do działania. Ktoś, kto troszczy się o los zwierząt i ich prawa, kieruje się przekonaniem. Ktoś, kto wydaje pieniądze, by uświadamiać społeczeństwo w takich kwestiach, jak doświadczenia laboratoryjne na zwierzętach czy konsekwencje zdrowotne diety mięsnej kieruje się przeświadczeniem. Czy są w twoim Ŝyciu obszary, w których przeświadczenie dodałoby ci sił, by pokonać wszelkie przeciwności i bariery? Czy na przykład potrafisz sobie wyobrazić, w jaki sposób przeświadczenie o konieczności zachowania szczupłej sylwetki zmusiłoby cię do prowadzenia zdrowego stylu Ŝycia? Czy rozumiesz juŜ, jak przeświadczenie: „Zawsze potrafię odmienić wydarzenia wokół mnie", pomogłoby ci przetrwać najgorsze nawet chwile?

74 Zastanów się, jak zmieniłoby się twoje Ŝycie, gdybyś miał więcej poczucia pewności dla wsparcia umacniających cię przekonań. Wykorzystaj następujące ćwiczenie: 1. Wybierz przekonanie, które chcesz podnieść do poziomu przeświadczenia. 2. Dodaj do tego przekonania nowe, mocniejsze odniesienia. Jeśli na przykład postanowiłeś, Ŝe nie będziesz jadł mięsa, porozmawiaj z ludźmi, którzy obrali juŜ wegetariański styl Ŝycia, i przekonaj się, jak wpłynął na nich ten wybór. 3. Znajdź lub wyreŜyseruj wydarzenie, które dostarczy ci silnych emocji. Jeśli na przykład postanowiłeś rzucić palenie, odwiedź oddział intensywnej terapii w najbliŜszym szpitalu i zobacz, jak wyglądają pacjenci chorzy na rozedmę płuc. 4. Zacznij działać na zasadzie swoich przekonań, nawet jeśli masz postawić najdrobniejszy krok.

75 Siła przekonań znajduje dramatyczną ilustrację w przypadkach osób cierpiących na złoŜone zaburzenia osobowości. W wyniku siły przekonań, pewności, iŜ stali się oni kimś innym, 21

umysł zmienia im fizjologię w sposób równie widoczny, co zadziwiający. Zmienia im się kolor oczu, znikają i pojawiają się znaki na ciele, a nawet zanikają i pojawiają się takie choroby, jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. Wszystko to w zaleŜności od przekonania pacjenta o tym, którą osobowość prezentuje w danym momencie. Jakie podobne transformacje, choć na mniejszą skalę, miały miejsce w twoim Ŝyciu na skutek zmiany przekonania?

76 Jaki jest sekret sukcesu? Często zakładamy, Ŝe to geniusz. Jednak ja wierzę mocno, Ŝe geniusz to umiejętność wykorzystania potencjału własnego umysłu po prostu dzięki wprowadzeniu się w stan absolutnej pewności. Kariera późniejszego miliardera Billa Gatesa zaczęła się, kiedy jako student w Harvardzie obiecał, Ŝe dostarczy oprogramowanie, którego jeszcze nie napisał, do komputera, którego nigdy nie widział na oczy! Dzięki poczuciu pewności (które zresztą nie znajdowało Ŝadnych podstaw) potrafił dotrzeć do wszelkich źródeł niezbędnych mu do napisania programu i zbudowania fortuny. Nie ma wątpliwości, Ŝe bez względu na dziedzinę, mamy większe szanse osiągnięcia sukcesu, jeśli nie tylko postanowimy go osiągnąć, ale jesteśmy zupełnie pewni, Ŝe potrafimy tego dokonać. Jak często ćwiczysz to umacniające odczucie?

77 Einstein ujął to chyba najlepiej: „Wyobraźnia jest o wiele silniejsza od wiedzy." Znajdujemy wciąŜ nowe dowody na fakt, Ŝe nasz umysł nie potrafi odróŜnić obrazu podsuniętego mu przez wyobraźnię od obrazu wynikającego z rzeczywiście doświadczanych wydarzeń. Kiedy to zrozumiesz, odmienisz swoje Ŝycie na zawsze. Wielu z nas boi się podjąć jakąś próbę tylko dlatego, Ŝe nigdy wcześniej nie próbowali tego robić. A przecieŜ podstawą sukcesu wielkich przywódców jest fakt, Ŝe mimo wcześniejszych doświadczeń i bez względu na nie potrafią oni wciąŜ od nowa wyobraŜać sobie osiągnięcie poŜądanych rezultatów. W ten sposób wykuwają w sobie poczucie pewności, które pozwala im sięgnąć po prawdziwe potencjały własne. Czy masz cel, który, choć ekscytujący, wymaga zrobienia czegoś, czego nie robiłeś nigdy wcześniej? Czy nie powinieneś zacząć wyobraŜać sobie, jak odnosisz ten sukces?

78 Większość z tych, którzy podkreślają ciągle konieczność realistycznego podchodzenia do rzeczywistości, Ŝyje w strachu. Często ze względu na przeszłe rozczarowania i przekonanie o własnych niepowodzeniach boją się oni kolejnej poraŜki. Ograniczające przekonania, które wypracowali w sobie, by się chronić, powodują ich wahanie, strach przed ryzykiem. Boją się dać z siebie wszystko i w konsekwencji osiągają połowiczne rezultaty. Wielcy przywódcy rzadko bywają „realistyczni" według utartych standardów. Są jednak dokładni i inteligentni i odnoszą sukces. Mahatma Gandhi wierzył, Ŝe moŜe zyskać autonomię dla Indii poprzez pokojowy opór wobec Wielkiej Brytanii. A przecieŜ nikt wcześniej tego nie robił. Z pewnością nie był „realistyczny", ale bez wątpienia udowodnił swoją skuteczność. Które z tak zwanych realistycznych przekonań powinieneś odrzucić? Jakimi ekscytującymi, zupełnie nowymi i całkiem nierealistycznymi, ale przecieŜ moŜliwymi oczekiwaniami mógłbyś je zastąpić?

22

79 Jeśli juŜ masz się pomylić, często lepiej jest, byś przecenił własne moŜliwości. Dlaczego? MoŜe od tego zaleŜeć będzie twój sukces. Jedną z róŜnic między pesymistami i optymistami jest ta, Ŝe po opanowaniu nowej umiejętności pesymiści zwykle oceniają swoje wyniki dokładnie, a optymiści postrzegają swoje działanie lepszym, niŜ jest ono w rzeczywistości. W rezultacie pesymiści poddają się, poniewaŜ nie widzą Ŝadnych racjonalnych powodów do kontynuowania danego przedsięwzięcia. Pozytywna percepcja optymistów daje im wsparcie emocjonalne, skłania do wytrwałości i w końcu do mistrzowskiego opanowania danej umiejętności. W taki właśnie sposób pozornie nierealistyczne oceny stają się odzwierciedleniem rzeczywistej umiejętności. Pamiętaj! Przeszłość nierówna jest przyszłości! Jaki pierwszy krok mógłbyś postawić na drodze do realizacji marzeń, które kiedyś uznawałeś za nierealne?

80 Sposób radzenia sobie z przeciwnościami kształtuje nasze Ŝycie bardziej niŜ cokolwiek innego. Ludzie sukcesu zwykle postrzegają problemy jako przejściowe, podczas gdy ci odnoszący poraŜki nawet w najmniejszym niepowodzeniu dopatrują się problemów na wieki. Przyjęcie tej drugiej postawy jest pierwszym krokiem na drodze do stanu, który dr Martin Seligman nazywa stanem wyuczonej bezradności. Stan ten charakteryzuje się następującymi przekonaniami: 1. Problem jest permanentny (a nie przejściowy). 2. Problem ma olbrzymi zasięg (a nie tylko zasięg dotyczący jednej sprawy). 3. Problem jest osobisty i dowodzi, Ŝe to ja jestem zły (raczej niŜ: problem jest kolejną lekcją, z której mogę wyciągać wnioski na przyszłość). Przez kilka kolejnych dni skoncentrujemy się na sposobach przeciwdziałania ogłupiającym nas przekonaniom. Na dziś zapamiętaj: „RównieŜ i to minie." W ten sposób przeciwstawisz się pierwszemu z wyliczonych przekonań. Jeśli będziesz szukał na pewno znajdziesz jakiś sposób.

81 Umiejętność utrzymywania dystansu wobec problemów i postrzegania ich w odpowiedniej perspektywie pozwala ludziom sukcesu uniknąć pułapki „olbrzymiego zasięgu". Zamiast twierdzić: „PoniewaŜ się przejadam, całe moje Ŝycie leŜy w gruzach", powiedzą oni pewnie: „Mam problemy z dietą", i skupią się na tym, jak zmienić własne zachowanie. Ludzie, którzy postrzegają własne problemy jako olbrzymie i wszechobecne, dochodzą do wniosku, Ŝe skoro nie udało im się w przeszłości czegoś dokonać, nigdy nic im się nie uda. A taka generalizacja pozostawia im tylko całkowitą bezradność. Aby pokonać fałszywe przekonanie, Ŝe problem dotyczy wszystkich dziedzin Ŝycia, musisz natychmiast zaradzić choćby jego drobnej części. I moŜe to naprawdę być część najdrobniejsza, ale zacznij od razu!

82 Optymiści postrzegają niepowodzenia jako okazję do nauczenia się czegoś, jako wyzwanie do zmiany własnego postępowania. Pesymiści traktują niepowodzenia jako problem osobisty, interpretując je jako dowód na jakąś głęboko zakorzenioną wadę charakteru. PoniewaŜ własną osobowość wiąŜą tak ściśle z problemem, czują się tym problemem przygnieceni. Jak w końcu mieliby zmienić całe swoje Ŝycie za jednym posunięciem?

23

Za wszelką cenę unikaj przekonania, Ŝe problem jest „osobisty". Zacznij wykorzystywać problemy i niepowodzenia jako nauczkę, która pozwoli ci w przyszłości mniej błądzić na drodze do celu, i bądź wdzięczny za otrzymanie tej nauczki.

83 Wszystkie zmiany osobowościowe zaczynają się od zmiany przekonań. Jak pozbyć się ograniczających przekonań? Najskuteczniejszym sposobem jest ich destabilizacja. Musisz zachwiać własną pewność co do przekonania, które chcesz zastąpić innym. Pamiętaj, Ŝe umysł próbuje zawsze zaoszczędzić ci cierpienia. Pomyśl więc o negatywnych konsekwencjach spowodowanych przez to przekonanie. Zadaj sobie trzy pytania: 1. Co głupiego albo śmiesznego jest w tym przekonaniu? 2. Jaką cenę zapłaciłem juŜ za to przekonanie? Jak ograniczało mnie ono w przeszłości? 3. Ile mogę za nie zapłacić w przyszłości, jeśli teraz go nie zmienię? Udzielenie odpowiedzi na tego typu pytania pomoŜe ci skojarzyć uczucie przykrości ze starym, niechcianym przekonaniem, w ten sposób dając moŜliwość zastąpienia go nowym.

84 Aby być szczęśliwym, człowiek musi mieć poczucie, Ŝe nieustannie się rozwija. Aby osiągnąć sukces w dzisiejszym świecie biznesu, przedsiębiorstwa muszą się ciągle ulepszać. Oczywiście musimy przyjąć zasadę ciągłego ulepszania jako konieczność na co dzień raczej niŜ cel, który osiągamy tylko od czasu do czasu. W Japonii mają na to nawet nazwę: kaizen, co znaczy koncentrowanie się na ciągłym ulepszaniu jakości produktów i usług. Proponuję, abyśmy poświęcili się procesowi Ciągłego Doskonalenia Siebie i Innych, czyli CDS1IM. Jeśli wypracujemy w sobie nawyk koncentracji na ulepszaniu tego, co juŜ jest dobre, jakŜe odmieni to nasze rodziny, miejsca pracy i społeczność, w której Ŝyjemy. Jak moŜesz natychmiast wprowadzić w Ŝycie filozofię CDSI?

85 Jedyne prawdziwe bezpieczeństwo moŜemy osiągnąć w Ŝyciu tylko dzięki codziennemu ulepszaniu samych siebie. Nie martwię się o jakość mojego Ŝycia, poniewaŜ codziennie pracuję nad jej polepszeniem.

86 Jednym z sekretów sukcesu legendarnego trenera NBA Pata Rileya było jego oddanie zasadzie stopniowego, ale nieustannego ulepszania. W 1986 roku stanął on wobec nie lada wyzwania: jego druŜyna była przekonana, Ŝe grała najlepiej, jak tylko potrafiła, jednak nie było to dość, by zdobyć tytuł mistrza ligi. Aby zainspirować swoich zawodników, Pat przekonał ich, Ŝe jeśli uda im się poprawić jakość gry w pięciu najwaŜniejszych obszarach zaledwie o jeden procent, wystarczy, by tytuł mistrza wrócił do nich. Mistrzostwo tego planu polegało na jego prostocie. KaŜdy z zawodników miał poprawić jakość gry zaledwie o pięć procent, jednak pięć pomnoŜone przez dwanaście dało grę druŜyny lepszą o sześćdziesiąt procent! To był ich najlepszy sezon. Co mógłbyś osiągnąć za pomocą drobnych, ale nieprzerwanych ulepszeń?

87 Jakie przekonania kierują na co dzień twoimi myślami, decyzjami i działaniami? Wykonaj poniŜsze ćwiczenie, aby się przekonać, jak bardzo wpływają na ciebie przekonania. 24

l. Na górze jednej kartki papieru napisz „Przekonania dodające sil", a na górze drugiej „Przekonania obezwładniające". 2. W ciągu dziesięciu minut wypisz na tych dwóch kartkach wszystkie swoje przekonania. Zapisuj wszystko, co przyjdzie ci na myśl. 3. Zastanów się zarówno nad przekonaniami ogólnymi, jak i tymi bardziej szczegółowymi. Koniecznie weź pod uwagę przekonania typu „jeśli - to", na przykład: „Jeśli konsekwentnie będę dawał z siebie wszystko, uda mi się", albo: „Jeśli w pełni okaŜę moje uczucia, odstraszę od siebie partnera."

88 Jednym z najskuteczniejszych sposobów ulepszania Ŝycia jest po prostu identyfikacja i wzmocnienie przekonań, które popchną cię w kierunku twoich marzeń. 1. Zastanów się nad listą przekonań, którą sporządziłeś (nr 87). Zaznacz trzy, które dodają ci najwięcej sił. 2. W jaki sposób umacniają cię te przekonania? W jaki sposób wzmacniają twój charakter i jak ulepszają twoje Ŝycie? O ile większy byłby ich pozytywny wpływ, gdyby były mocniejsze? 3. Zmień jedno lub wszystkie trzy przekonania w przeświadczenie. Wytwórz w sobie niezachwianą pewność, która skieruje twoje zachowanie w poŜądaną stronę. JuŜ teraz zacznij działać na zasadzie twoich przeświadczeń!

89 NajwyŜszy czas pozbyć się przekonań, które ci nie słuŜą! 1. Wybierz ze sporządzonej listy przekonań dwa najbardziej cię obezwładniające. 2. PodwaŜ pewność kryjącą się za nimi zadając pytania: Co absurdalnego i śmiesznego zawiera to przekonanie? Czy osoba, od której przejąłem to przekonanie, naprawdę zasługiwała na to, by się na niej wzorować? Ile będzie mnie kosztowało podtrzymywanie tego przekonania? Emocjonalnie? Finansowo? W kontaktach z innymi? Ile będzie musiała zapłacić moja rodzina i moi bliscy, jeśli nadal będę Ŝywił to przekonanie? 3. Wyobraź sobie z wszelkimi szczegółami negatywne konsekwencje tych przekonań. Postanów raz na zawsze, Ŝe nie chcesz płacić za nie takiej ceny. 4. Zapisz dwa nowe przekonania, którymi chcesz zastąpić stare. 5. Wzmocnij swoje nowe przekonania, wyobraŜając sobie Ŝywo wielkie korzyści, jakie ci przyniosą.

90 Siła, z jaką oczekiwania innych i własne potrafią wpływać na nasze działanie, jest bardzo dobrze udokumentowana. Zjawisko to zyskało nazwę efektu Pigmaliona. W jednym z przeprowadzonych eksperymentów nauczycielom w jakieś szkole powiedziano, Ŝe pewni uczniowie są wybitnie uzdolnieni i aby się rozwijać, muszą otrzymywać specjalne zadania. Nauczyciele dostosowali się do tego i właśnie wskazani uczniowie osiągnęli najlepsze wyniki w nauce. Jednak nauczyciele nie wiedzieli, Ŝe w chwili rozpoczęcia eksperymentu wskazani uczniowie wcale nie byli bardziej inteligentni od innych w grupie. Wręcz odwrotnie, niektórych z nich uznano wcześniej za uczniów słabych. Co ich odmieniło? OtóŜ odmieniło ich nowo nabyte przekonanie o własnych moŜliwościach (wytworzone dzięki „fałszywemu" przekonaniu nauczycieli!) Czy rozumiesz juŜ siłę i znaczenie twoich przekonań o sobie samym i innych? Czego mógłbyś dokonać, gdybyś tylko miał dość wiary, by sięgnąć po drzemiące w tobie moŜliwości?

25

Część czwarta

Odpowiedzią są pytania Pytania „WaŜne jest, by nigdy nie przestać pytać. Ciekawość istnieje nie bez przyczyny. Kontemplując tajemnice wieczności, Ŝycia i cudownej struktury rzeczywistości, nie moŜna uniknąć lęku. Wystarczy więc, jeśli spróbujemy zrozumieć choć trochę tej tajemnicy kaŜdego dnia. Nigdy nie trać świętej ciekawości. " - Albert Einstein -

91 Pytania są laserem ludzkiej świadomości. Wykorzystaj ich siłę, by zniszczyć kaŜdą przeszkodę na twej drodze.

92 Na czym polega podstawowa róŜnica między ludźmi odnoszącymi sukcesy a tymi, którzy ponoszą klęskę? Ludzie sukcesu to po prostu ci, którzy zadali lepsze pytania, a więc i uzyskali lepsze odpowiedzi. Kiedy automobil dopiero zaczynał pojawiać się na drogach, setki ludzi chciały zająć się jego produkcją. Jednak Henry Ford wyprzedził ich wszystkich, zadając sobie pytanie: „Jak mogę produkować tę maszynę masowo?" Miliony ludzi w Europie Wschodniej cierpiało z pod dyktatem komunizmu, jednak Lech Wałęsa miał odwagę, by zapytać: „Jak mogę polepszyć Ŝycie wszystkich ludzi pracy?" Gdybyś tylko popuścił wodze wyobraźni, dokąd zaprowadziłyby cię twoje pytania?

93 Powiedz, czy zgadzasz się z następującym stwierdzeniem: Myślenie to nic więcej jak zadawanie pytań i odpowiadanie na te pytania. Aby zareagować na moją prośbę, musiałeś zadać sobie pytanie, nieprawdaŜ? Mogłeś na przykład pomyśleć: „Czy to prawda? Czy zgadzam się z tym, co on mówi?" Większość procesów myślowych - od oceny („Jak to moŜliwe?"), przez wyobraŜenia („Co jest moŜliwe?"), aŜ po podejmowanie decyzji („Jak postąpię?") - wymaga zadawania pytań i odpowiadania na nie. Dlatego właśnie, jeśli chcemy odmienić nasze Ŝycie, musimy zmienić pytania, które nawykowo zadajemy sobie i innym.

94 Dzieci są mistrzami wszechczasów w zadawaniu pytań. Co zyskałbyś naśladując niewinność i ciekawość dziecka, które z taką determinacją chce uzyskać odpowiedź na swoje pytania?

95 Cale moje Ŝycie jest rezultatem pytań: Dlaczego ludzie postępują w taki właśnie, a nie inny sposób? Dzięki czemu ludzie o pozornie mniejszych moŜliwościach osiągali sukces? Jak moŜemy powtórzyć ich sukces? Jak łatwiej i szybciej niŜ kiedykolwiek wcześniej moŜemy zmienić nasze Ŝycie? Jak moŜemy odmienić Ŝycie innych ludzi? Jakie główne pytania kształtują teraz twoje Ŝycie? 26

96 Dobre pytania tworzą dobre Ŝycie. Firmy odnoszą sukcesy, jeśli ich szefowie zadają właściwe pytania dotyczące produktów, rynków zbytu i planowania. Związek między dwojgiem ludzi rozwija się, jeśli zadają sobie oni właściwe pytania na temat źródeł potencjalnych konfliktów i sposobów ich eliminacji oraz sposobów wspierania się nawzajem raczej niŜ wzajemnego niszczenia się. Społeczeństwa rozwijają się, kiedy ich przywódcy pytają właściwie, co jest waŜne dla kraju i jak obywatele mogą wspólnie dąŜyć do osiągnięcia celów. Bez względu na to, jaką dziedzinę Ŝycia chcesz ulepszyć, zawsze moŜesz zadać pytania tak, aby odpowiedzi na nie były rozwiązaniem twoich problemów. Zawsze moŜesz zadać pytania, które tobie i twoim bliskim pozwolą osiągnąć kolejny poziom radości Ŝycia i sukcesu. Czy powinieneś zadać sobie pytania dotyczące jakości Ŝycia? ZaangaŜowania? Wkładu w Ŝycie innych ludzi?

97 Pytania dają początek procesowi, którego skutki są powaŜniejsze, niŜ moglibyśmy to sobie wyobraŜać. Zadawanie pytań dotyczących naszych własnych ograniczeń pozwala zburzyć kaŜdy mur -w Ŝyciu prywatnym, w interesach, w kontaktach między narodami. Cały postęp ludzkości odbywa się dzięki zadawaniu pytań. Jakie nowe pytania moŜesz sobie dzisiaj zadać, by odpowiedź na nie pomogła ci odnaleźć właściwą jakość Ŝycia?

98 MoŜliwości naszego mózgu są bez wątpienia fenomenalne. Aby zgromadzić pod jednym dachem to, co moŜe pomieścić ludzki umysł, trzeba by zbudować budynek dwa razy większy od Światowego Centrum Handlowego. Jednak bez zrozumienia, jak dotrzeć do umysłowych moŜliwości i jak je wykorzystać, cały ten potencjał jest bezuŜyteczny. Co pozwoli ci dotrzeć do kaŜdej informacji zawartej w tej osobistej bazie danych? Pytania. Często niewykorzystanie przeszłych doświadczeń wynika nie tyle ze słabej pamięci, co z nieumiejętności zadawania pytań, które pozwolą sięgnąć po wszystkie moŜliwości.

99 Komputer twojego umysłu zawsze jest gotów ci słuŜyć i na pewno odpowie na kaŜde pytanie, które zechcesz mu zadać. Jeśli zadasz kiepskie pytanie typu: „Dlaczego wszystko mi się gmatwa?", dostaniesz kiepską odpowiedź. Jeśli jednak zadasz o wiele poŜyteczniejsze pytanie typu: „Jak mogę to wykorzystać?", umysł automatycznie poprowadzi cię do rozwiązań problematycznej sytuacji. Nowe odpowiedzi biorą się z nowych pytań. Jakie dodające sił pytanie mógłbyś zadać sobie łub komuś z bliskich w tej właśnie chwili?

100 Historia mojego dobrego przyjaciela wspaniale ilustruje potęgę właściwie zadanych pytań. W. Mitchell uległ powaŜnemu wypadkowi, w którym doznał poparzeń całego ciała i paraliŜu kończyn dolnych. Jednak nie chciał współczucia i zadał sobie kilka pytań: „Co mi jeszcze zostało? Co mogę teraz robić lepiej niŜ przed wypadkiem? Co będę mógł dać innym w związku z tym wypadkiem?"

27

W szpitalu poznał pielęgniarkę imieniem Annie i natychmiast się w niej zakochał. Oszpecony poparzeniami i sparaliŜowany od pasa w dół miał odwagę zadać sobie pytanie: „Co zrobić, aby się z nią umówić?" Niedługo potem byli juŜ małŜeństwem. Gdybyś nie bral pod uwagę moŜliwości niepowodzenia, jakie pytania zadawałbyś sobie teraz?

101 Czy moŜliwe, by ludzie niechętnie nastawieni do związków zadawali sobie pytania wywołujące wątpliwości? „A jeśli spotkam później kogoś lepszego? Jeśli się teraz zaangaŜuję, a będzie to pomyłką?" Te i podobne pytania z pewnością nie pozwoliłyby nikomu cieszyć się tym, co juŜ ma. A gdyby zadawali sobie inne pytania? „Skąd miałem szczęście, by cię poznać? Co najbardziej w tobie kocham? O ile bogatsze byłoby nasze Ŝycie razem?" Jakie pytania mógłbyś zadać dzisiaj sobie i partnerowi, abyście mogli poczuć się najszczęśliwszą parą na świecie?

102 Bez względu na to, jak wiele osiągnęliśmy dotychczas, na naszej drodze zawsze będą się pojawiały przeszkody utrudniające dalszy rozwój zawodowy i osobisty. Idzie więc nie o to, czy będziesz miał problemy, ale o to, jak poradzisz sobie z nimi, kiedy się pojawią. Wykorzystaj poniŜszą listę pytań, aby zmienić swój stan i otworzyć się na nowe rozwiązania. Pytania rozwiązujące problemy 1. Co dobrego niesie ten problem? 2. Co naleŜy poprawić? 3. Co jestem skłonny zrobić, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli? 4. Co jestem skłonny przestać robić, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli? 5. W jaki sposób mogę cieszyć się Ŝyciem, robiąc to, co konieczne, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli?

103 Co pozwoliło Donaldowi Trampowi zbudować olbrzymią fortunę na handlu nieruchomościami? Z pewnością jednym z kluczowych czynników była umiejętność oceny. Szacując nieruchomość, która wydawała się obiecywać olbrzymie zyski, zadawał sobie pytanie: „Jakie jest największe ryzyko? Co najgorszego moŜe się zdarzyć i czy będę w stanie sobie z tym poradzić?" Jeśli był pewien, Ŝe poradzi sobie nawet w przypadku najgorszego scenariusza, podejmował transakcję wiedząc, Ŝe wszystkie scenariusze lepsze od najgorszego rozegrają się same. Kiedy Trump zaczął ponosić klęski, obserwatorzy zauwaŜyli, iŜ uwierzył on w swoją nieomylność i przestał zadawać sobie te pytania. Pamiętaj, Ŝe twoje przeznaczenie kształtują nie tylko pytania, które zadajesz, lecz równieŜ i te, których sobie nie zadasz.

104 Pytania, które ciągle sobie zadajesz, wywołują albo zdenerwowanie, albo radość, oburzenie albo inspirację, biedę albo prawdziwe cuda. Zadawaj więc sobie te pytania, które podniosą cię na duchu i popchną w kierunku ludzkiej doskonałości.

105 Czy jeśli wiele razy próbowałeś schudnąć i za kaŜdym razem ponosiłeś klęskę, moŜliwe jest, Ŝe zadawałeś sobie niewłaściwe pytania? Pytania typu: „Czym się zapcham?" „Jakie poŜywienie powinienem odstawić?" 28

A gdybyś zamiast tego zadał sobie inne pytania? Jak choćby: „Co będzie dla mnie poŜywne?" „Jaki lekki i smaczny posiłek mógłbym zjeść, by dodać sobie energii?" „Czy to będzie lekko-strawne, czy teŜ nie?" A gdy pojawi się pokusa podjadania, spytaj: „Jeśli to zjem, z czego będę musiał zrezygnować, by osiągnąć cel? Jaką cenę zapłacę w przyszłości, jeśli teraz po to sięgnę?" Jedna zmiana w najczęściej zadawanych sobie pytaniach moŜe istotnie odmienić twoje Ŝycie. I odmieni na pewno.

106 Pytania natychmiast zmieniają przedmiot skupienia umysłu, a więc i to, jak się czujemy. Czy nie masz w swoim Ŝyciu cennych chwil, na których zawsze moŜesz się skupić, aby natychmiast poczuć się wspaniale? Być moŜe jest to dzień, kiedy zacząłeś Ŝyć samodzielnie, albo narodziny pierwszego dziecka, albo rozmowa z przyjacielem, która dała ci wiarę w sens dąŜenia do gwiazd. Pytania typu: „Za co mogę być wdzięczny?", albo: „Co cudownego dzieje się w moim Ŝyciu?" przenoszą nas do tych wspaniałych chwil, pozwalają nie tylko cieszyć się Ŝyciem, ale równieŜ być lepszym dla innych.

107 Pytania bardzo róŜnią się od stwierdzeń. MoŜesz przez cały dzień powtarzać stwierdzenia typu: „Jestem szczęśliwy! Jestem szczęśliwy! Jestem szczęśliwy!", ale nigdy nie przyniosą one poziomu pewności równego poziomowi, jaki osiągamy, zadając sobie dodające sil pytania, jak choćby: „Z czego jestem teraz szczęśliwy? Z czego mógłbym być teraz szczęśliwy, gdybym tylko chciał? Jak bym się wtedy czuł?" W odróŜnieniu od stwierdzeń, pytania nie próbują cię podeprzeć. Kierują natomiast przedmiotem twojej uwagi i pozwalają ci znaleźć prawdziwie nieodparte powody, by doznać jakiegoś odczucia. Tak więc dzięki pytaniom doznasz rzeczywistej zmiany stanu emocjonalnego - odczujesz coś namacalnego, coś trwałego.

108 Jak natychmiast ulepszyć własne Ŝycie? Odkrywając i naśladując zwyczajowe pytania ludzi, których szanujesz. Jeśli znajdziesz kogoś, kto jest całkowicie szczęśliwy, to gwarantuję, Ŝe jest szczęśliwy z jednego powodu: potrafi niestrudzenie skupiać się nad tym, co daje mu szczęście, i ciągle zastanawia się (zadaje pytania), jak być jeszcze szczęśliwszym. Ludzie, którzy odnoszą sukcesy finansowe, z pewnością zadają sobie przy okazji transakcji zupełnie inne pytania niŜ ci, którzy ponoszą finansowe poraŜki. Sukces w dowolnej dziedzinie twojego Ŝycia jest tak bliski, jak nowe pytanie, które wzorujesz na pytaniach kogoś, kto juŜ doświadcza poŜądanego przez ciebie stanu. Pamiętaj: pytaj, a będzie ci dane.

109 Jednym z podstawowych składników sukcesu jest otwartość na otrzymywane odpowiedzi. Kiedy Walt Disney tworzył swoje Magiczne Królestwo, wykorzystał ten składnik. Wszystkie planowane strategie zamieszczał w postaci wykresów i tabel na wielkiej tablicy w swoim biurze i prosił kaŜdego z pracowników, by udzielał odpowiedzi na pytanie: „Jak jeszcze moŜemy to ulepszyć?" W ten sposób Disney zyskał dostęp do twórczego potencjału całej armii ludzi i osiągnął zyski odpowiadające wielkości tego potencjału. Nie musisz być u steru władzy swojej firmy, by korzystać z tego narzędzia. W jaki sposób mógłbyś skupić się nad czymś nowym? Którzy spośród otaczających cię codziennie ludzi mogliby dać ci nowe pomysły, gdybyś tylko poprosił? 29

110 Odpowiedzi, które uzyskamy, zaleŜą od pytań, jakie chcemy zadawać. Wszystko sprowadza się do odkrycia tych pytań, które pomogą ci wprowadzić się w bardziej produktywny stan. Jeśli na przykład waŜne są dla ciebie uczenie się i postępy, najskuteczniejsze w przełamywaniu negatywnych wzorców okaŜą się pytania typu: „Jak mogę wykorzystać tę sytuację, aby w przyszłości działać jeszcze lepiej?" W przypadku wyjątkowo przygnębiających zdarzeń, moŜesz na przykład zapytać: „Czy za dziesięć lat będzie to miało jakiekolwiek znaczenie?" RównieŜ w przypadku problemów w kontaktach osobistych pytania są najszybszym sposobem rozwiązywania trudności. Jeśli na przykład zadasz sobie pytanie: „Co jeszcze mogłoby wpłynąć na tę osobę i jak mogę jej dopomóc?", pokonasz róŜnice dzielące cię od partnera i okaŜesz własne zaangaŜowanie.

111 Ludzie są mistrzami wymazywania. Spośród wszystkich rzeczy, które jesteśmy w stanie postrzegać w dowolnej chwili, skupiamy się świadomie tylko na kilku, a resztę wymazujemy. Zadając pytanie sobie albo innym, moŜesz natychmiast zmienić przedmiot skupienia umysłu. Na przykład dzięki pytaniu: „Czy pomyślałeś kiedyś, jak wielki wpływ wywrze na innych to, co tu robimy?", moŜesz spowodować, Ŝe współpracownik natychmiast wymaŜe z umysłu wszystkie kłopotliwe szczegóły związane z waszą pracą i skupi się na długofalowych korzyściach, jakie ona przyniesie. Czy znasz kogoś, komu tego rodzaju doping mógłby pomóc?

112 Znajdziemy wszystko, czego szukamy. Aby to sobie udowodnić, spróbuj wykonać doświadczenie. Gdziekolwiek jesteś w tej właśnie chwili, poświęć parą minut, by dokładnie obejrzeć otoczenie, i zadaj sobie pytanie: ,,Co wokół jest brązowe?" Zapamiętaj wszystkie brązowe elementy, a następnie zamknij oczy i postaraj się przypomnieć sobie wszystko, co jest... zielone. Będzie to pewnie dość proste, jeśli znajdujesz się w znajomym ci otoczeniu, jednak jeśli otoczenie jest nowe, zadanie to okaŜe się nie lada problemem. Z łatwością będziesz mógł przypomnieć sobie wszystkie brązowe elementy, a z zielonymi przewiduję kłopoty. Na koniec otwórz oczy i rozejrzyj się w poszukiwaniu zielonego. Zapewne wszystkie zielone rzeczy od razu zaatakują twój wzrok. Pamiętaj: „Szukajcie, a znajdziecie." Bądź zawsze świadom, czego szukasz.

113 Sposób, w jaki zadajemy sobie pytania, często decyduje, co uznajemy za moŜliwe, a co za niemoŜliwe. Odpowiednie słowa i sposób, w jaki ich uŜywamy, powodują często, Ŝe nie dostrzegamy nawet pewnych moŜliwości, a inne przyjmujemy za oczywiste. Pytanie: „Dlaczego zawsze działam na własną szkodę", wprawia w ruch samospełniającą się przepowiednię, zawiera bowiem pre-supozycję, Ŝe rzeczywiście działasz na własną szkodę. A przecieŜ nie musi to być prawda. Naucz się, jak wykorzystywać presupozycje. Znajduj odniesienia, które wesprą twoje nowe przekonania. Często zadawaj sobie pytanie: „W jaki sposób to doświadczenie doskonali moje umiejętności?", albo: „Jak wzmocni się nasz związek dzięki temu, przez co właśnie wspólnie przeszliśmy?"

30

114 Pytania dają odpowiedzi nawet tam, gdzie pozornie odpowiedzi nie ma. W początkach mojej kariery mój współpracownik zdefraudował olbrzymią sumę pieniędzy. Zamiast ogłosić bankructwo (co wszyscy mi radzili), zadałem sobie kilka pytań: „Jak mogę zmienić tę sytuację? Jak mogę sprawić, Ŝe moja firma stanie się silniejsza niŜ kiedykolwiek wcześniej? Jak mogę pomagać ludziom nawet wtedy, kiedy śpię?" Pytania te pozwoliły mi stworzyć dział franchisingu w mojej firmie oraz serię telewizyjnych programów informacyjnych, które przyniosły korzyść milionom ludzi. Czy poddajesz się, jeśli nie uzyskasz poŜądanych odpowiedzi od razu? Czy teŜ zadajesz pytania tak długo i na tyle moŜliwych sposobów, jak długo nie uzyskasz potrzebnych ci rozwiązań?

115 Opracuj na swoje potrzeby codzienny rytuał sukcesu. KaŜdego ranka udziel sobie co najmniej dwóch odpowiedzi na kaŜde z poniŜszych pytań i zaczerpnij, ile się da, z pozytywnych emocji, które przy tym odczuwasz. Jeśli nie będziesz potrafił udzielić na któreś odpowiedzi, zmień je na tryb przypuszczający. Jeśli na przykład nie potrafisz odpowiedzieć na pytanie: „Co mnie w Ŝyciu uszczęśliwia?", zapytaj się: „Co mogłoby mnie uszczęśliwić, gdybym tylko chciał?" PYTANIA PORANNE l. Co mnie w Ŝyciu uszczęśliwia? Co dokładnie wywołuje teraz moje szczęście? W jaki stan mnie to wprowadza? 2. Co wywołuje moje podniecenie? Co dokładnie mnie teraz ekscytuje? W jaki stan mnie to wprowadza?

116 PYTANIA PORANNE (ciąg dalszy) 3. Z czego jestem w Ŝyciu dumny? Co dokładnie powoduje moją dumę? W jaki stan mnie to wprowadza? 4. Za co jestem Ŝyciu wdzięczny? Co dokładnie budzi moją wdzięczność? W jaki stan mnie to wprowadza? 5. Co daje mi w Ŝyciu przyjemność? Co dokładnie sprawia mi teraz radość i przyjemność? W jaki stan mnie to wprowadza? 6. W co wierzę i czemu się chcę poświęcić? Czemu dokładnie jestem oddany? W jaki stan mnie to wprowadza? 7. Kogo kocham? Kto kocha mnie? Co wywołuje moją miłość? W jaki stan mnie to wprowadza? Później nauczysz się, jak jeszcze skuteczniej wykorzystywać ten codzienny rytuał sukcesu.

117 Wspaniałym uzupełnieniem pytań porannych są trzy pytania wieczorne. Ich głównym zadaniem jest umoŜliwienie ci spojrzenia z dystansem na wydarzenia danego dnia. A skoro zadawałeś sobie pytania przez cały dzień, dlaczego nie miałbyś zadać sobie jeszcze trzech, aby wprawić się w lepszy stan przed zaśnięciem? PYTANIA WIECZORNE l.Co dzisiaj z siebie dałem? Co dokładnie dałem dzisiaj innym? W jaki sposób? 2. Czego się dzisiaj nauczyłem? 3. Jak dzień dzisiejszy przyczynił się do podniesienia jakości mojego Ŝycia? Jak mogę go wykorzystać jako przyszłą inwestycję? Jeśli chcesz, powtórz teŜ pytania poranne. 31

118 Jedynym ograniczeniem dla twoich pytań są twoje własne przekonania na temat tego, co moŜliwe, a co nie. Do podstawowych przekonań, które ukształtowały moje przeznaczenie, naleŜy to: Jeśli zadaję jakieś pytanie nieustannie, z pewnością znajdę na nie odpowiedź.

119 Jakie pytania powinieneś zadawać sobie regularnie? Dwa z moich ulubionych pytań są równie proste, jak skuteczne i zawsze pomagają mi one pokonywać trudności: „Co dobrego mogę znaleźć w tej sytuacji?" i „Jak mogę to wszystko wykorzystać?" Zadanie pierwszego pytania przerywa negatywne odczucie i przypomina mi, Ŝe zawsze moŜemy przypisać całkowicie dowolne znaczenie kaŜdemu z otaczających nas wydarzeń. Zadanie sobie drugiego pytania skupia moją uwagę na „jak", a nie na „dlaczego", a więc koncentruję się na rozwiązaniach i korzyściach raczej niŜ na rozpamiętywaniu krzywd. Jakie dwa pytania moŜesz zacząć sobie zadawać, aby zmieniać w jednej chwili własny stan emocjonalny? Dodaj je do twoich pytań porannych, aby stały się integralną częścią codziennego rytuału sukcesu.

120 Leo Buscaglia, który tak wiele dobrego wniósł do badań nad kontaktami między ludźmi, zasugerował mi kiedyś bardzo proste pytanie, które moŜe zdziałać cuda. Kiedy Leo był chłopcem, ojciec co wieczór zadawał mu pytanie: „Czego się dzisiaj nauczyłeś?" 1 Leo wiedział, Ŝe musi na nie udzielić dobrej odpowiedzi. Jeśli więc danego dnia nie dowiedział się niczego nowego w szkole, sięgał po encyklopedię. Wiele dziesiątków lat później Leo nadal nie kładzie się spać, jeśli nie udzieli sobie satysfakcjonującej odpowiedzi na to samo pytanie. W jaki sposób zmieniłoby się Ŝycie twoje lub twoich dzieci, gdybyś dodał to łub podobne pytanie do codziennych czynności? W jaki sposób mógłbyś uczynić z tego procesu coś równie waŜnego jak jedzenie i sen?

121 W pewnym momencie musisz przestać pytać i przystąpić do działania. Pytania typu: „O co naprawdę chodzi w moim Ŝyciu?", są z pewnością bardzo potęŜne, jednak jeśli będziesz się starał udzielić na nie perfekcyjnej odpowiedzi, nie zajdziesz zbyt daleko. Pierwsza odpowiedź, taka z głębi duszy, jest często najlepsza i właśnie na jej zasadzie trzeba działać. A więc aby osiągnąć rezultaty, po prostu postanów, co dla ciebie najwaŜniejsze - przynajmniej w tej chwili - i wykorzystaj swoją siłę, by do tego dąŜyć. Zacznij zmieniać jakość swojego Ŝycia.

32

Część piąta

Jak się zmieniać Nauka warunkowania sukcesu ,, Nawyk jest najlepszym sługą albo najgorszym z panów. " - Nathaniel Emmons

122 Zawsze byłem dumny z mej umiejętności wywoływania trwałych zmian niemal u kaŜdego. Pewnego dnia dostałem jednak zimny prysznic, kiedy podszedł do mnie człowiek, któremu kiedyś pomogłem rzucić palenie, wyciągnął paczkę papierosów i powiedział: „Nie udało się panu!" Spytałem, co się stało, i oto jak odpowiedział: „Po naszej sesji nie paliłem dwa i pół roku. Jednak potem, kiedy doznałem stresu, pociągnąłem raz i od tamtej pory znowu palę. To wszystko przez pana. Nie zaprogramował mnie pan właściwie!" ChociaŜ jego słowa były co najmniej mało eleganckie, człowiek ten dał mi wspaniały prezent. Dzięki niemu uświadomiłem sobie bowiem, Ŝe musimy przyjąć osobistą odpowiedzialność za własne zmiany. Nikt nie moŜe cię „zaprogramować". Sam musisz się WARUNKOWAĆ.

123 KaŜda zmiana będzie tylko czasowa, dopóki nie uczynimy samych siebie odpowiedzialnymi za nią siebie samych i nikogo innego. Przede wszystkim musimy przyjąć poniŜsze trzy przekonania: 1. T O MUSI się zmienić. (Przekonanie, Ŝe powinniśmy coś zmienić, nie wystarczy.) 2. JA muszę to zmienić. (Inni mogą nam pomagać, ale odpowiedzialność spoczywa na nas.) 3. POTRAFIĘ to zmienić. (To my stworzyliśmy naszą teraźniejszość. Dlatego właśnie równieŜ my moŜemy ją zmienić.)

124 Co naprawdę powoduje zmiany? Zmiany zachodzą wówczas, gdy w systemie nerwowym zmienimy wraŜenia i odczucia związane z określonym doświadczeniem. Jak. długo papierosy dają ci poczucie przyjemności, tak długo będzie cię do nich ciągnęło. Dopiero kiedy skojarzysz tytoń z odrazą, „popielniczką w ustach" i śmiercią nastąpi prawdziwie trwała zmiana w twoim zachowaniu. ChociaŜ chcielibyśmy temu zaprzeczyć, naszym zachowaniem kieruje nie intelektualna kalkulacja, ale spontaniczne reakcje. MoŜesz doskonale wiedzieć, Ŝe czekolada jest niezdrowa, i nadal ją jeść. Dlaczego? PoniewaŜ twoim zachowaniem kieruje nie wiedza i intelekt, ale to w systemie nerwowym, z czym nauczyłeś się wiązać cierpienie i przyjemność. To nasze neuroasocjacje -asocjacje, które wytworzyliśmy w systemie nerwowym - określają charakter naszych działań.

125 Dlaczego większość prób przełamania jakiegoś nałogu kończy się niepowodzeniem? PoniewaŜ odnosimy się do objawów problemu - na przykład stosując dietę albo nie zabierając z domu kart kredytowych, co ma ograniczyć nasze wydatki. Tymczasem tak długo, jak nie wyeliminujemy przyczyny problemu, objawy będą wracały. Technika, którą opracowałem - Nauka Warunkowania 33

Neuro-asocjacyjnegoTM (NWA) -jest prostą ale skuteczną strategią która doprowadzi cię do trwałych zmian. 1. Zdecyduj jasno, czego naprawdę chcesz. Większość ludzi skupia się nad tym, czego nie chce. 2. Podźwignij się do działania. Spraw, by zmiana stała się koniecznością 3. Przełam ograniczające cię wzorce. Pozbądź się nałogu, który „trzyma cię w uścisku". 4. Stań przed wyjściem alternatywnym, które będzie cię wzmacniać. Nie moŜna po prostu zaprzestać jakiegoś zachowania lub pozbyć się emocji. Trzeba je zastąpić. 5. Uwarunkuj to wyjście - by stało się nowym nawykiem. 6. Sprawdź się. Upewnij się, Ŝe nowy nawyk działa!

126 Co powstrzymuje nas przed wprowadzaniem zmian? Niektóre przekonania, zarówno osobiste, jak i kulturowe. Wielu ludzi nie wierzy, Ŝe jest w stanie wprowadzić w Ŝycie jakiekolwiek zmiany tylko dlatego, Ŝe nie udały im się podobne próby wcześniej. Część jest przekonana, Ŝe zmiany są procesem długotrwałym i bolesnym - bo przecieŜ inaczej dawno by się juŜ zmienili. Co więcej, jeśli w ciągu kilku minut rozwiąŜesz problem, z którym borykałeś się przez lata, będziesz musiał stawić czoło przyjaciołom i rodzinie. Mogą przecieŜ spytać: „Jeśli było to takie łatwe, to po co tak długo i tak bardzo martwiliśmy się o ciebie?" Za pomocą wszystkich tych negatywnych bodźców nauczyliśmy się uznawać zmiany za proces długotrwały, po to, by inni mogli naszą zmianę „docenić". Obudź się z tej kulturowej hipnozy i zrozum, Ŝe nowe działania natychmiast dadzą nowe rezultaty.

127 Wszystkich nas uczono, Ŝe szybkie zmiany zachowania, przekonań lub emocji mogą oznaczać hipokryzję, niestałość lub po prostu kaprys. Natomiast ludzie postrzegani jako konsekwentni uznawani są zwykle za „solidnych", „godnych zaufania". Wszystko to wywiera na nas olbrzymią zewnętrzną presję utrzymania status quo i zmusza do robienia dokładnie tego, czego od nas oczekują. Musisz zrozumieć, Ŝe skoro w jednej chwili moŜesz stworzyć jakiś problem, równie szybko potrafisz znaleźć jego rozwiązanie! Zastanów się tylko. Jeśli ktoś potrzebuje wiele czasu, by dokonać zmiany, czy czas zabiera mu sama zmiana, czy teŜ dotarcie do punktu, w którym zmianę tę uznaje za konieczną? Aby wytworzyć w sobie szybką zmianę, musisz przyjąć podstawowe przekonanie, Ŝe moŜesz zmienić wszystko w jednej chwili, juŜ teraz.

128 Nie dzieje się z tobą nic złego. Nie jesteś „zepsuty" i nie trzeba cię „naprawić". Jeśli ciągle unikasz odrzucenia, twój umysł po prostu skutecznie chroni cię przed cierpieniem. Jednak całkowite unikanie płci przeciwnej równieŜ powoduje cierpienie! Aby wytworzyć nowe zachowania, musisz się po prostu „przebudować". Potencjał, którego potrzebujesz, by zmienić cokolwiek w Ŝyciu, tkwi w tobie cały czas. Musisz tylko po niego sięgnąć. Jeśli chcesz wprowadzić w swoim Ŝyciu jakąkolwiek zmianę -w zachowaniu czy we wzorcach emocjonalnych - określ ją wyraźnie właśnie teraz i wykorzystaj resztę tego rozdziału, by osiągnąć to, czego chcesz.

129 NWA KROK PIERWSZY Zdecyduj, czego naprawdę chcesz i co powstrzymuje cię przed 34

osiągnięciem tego celu. Pamiętaj, Ŝe dostajemy to, na czym się koncentrujemy. Na przykład zamiast zastanawiać się nad tym, czego nie chcesz, jednoznacznie nazwij to, czego chcesz. Tak więc zamiast wyznaczać sobie za cel zerwanie z papierosami, postanów, Ŝe chcesz być zdrowszy i mieć kondycję lepszą niŜ kiedykolwiek przedtem. Im dokładniejsze twoje postanowienie, tym większą siłę zyskasz, by wprowadzić je w Ŝycie od razu. Kiedy postanowisz, czego chcesz, musisz określić potencjalne przeszkody, które staną ci na drodze do celu, jak choćby przewidywane cierpienie związane z wprowadzaniem zmian. Czego pragniesz? Co uniemoŜliwia ci osiągnięcie tego celu?

130 Czy zauwaŜyłeś moŜe, Ŝe czasem rany powypadkowe nie goją się szybko u ludzi, którzy w okresie rekonwalescencji otoczeni są szczególnie troskliwą opieką? ChociaŜ tak naprawdę chcą oni wyzdrowieć, przyjemność wynikająca z otrzymywanej opieki i okazywanych im uczuć oraz moŜliwość odpręŜenia się i odpoczynku od codziennych zmartwień czasem opóźnia, a nawet uniemoŜliwia wyzdrowienie. Kiedy człowiek czerpie wtórne zyski z przynoszącego cierpienie i ból zachowania lub wzorca emocjonalnego, cięŜko mu się zmienić. Właśnie potrzeba zachowania wtórnych zysków jest często główną przeszkodą na drodze do wprowadzenia trwałej zmiany. Jakie ukryte korzyści moŜesz czerpać z zachowania, które chciałbyś i we własnej opinii powinieneś zmienić? Na ile są te korzyści atrakcyjne w porównaniu z cierpieniem wynikającym z tego zachowania w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości?

131 NWA KROK DRUGI Podźwignij się do działania: połącz wielkie cierpienie z niedokonaniem zmiany natychmiast i wielką przyjemność z jej natychmiastowym wprowadzeniem. Zadawaj sobie pytania: 1. Ile zapłacę za to zachowanie (emocję), jeśli go nie zmienię? 2. Co stracę w Ŝyciu, jeśli nie wprowadzę tej zmiany? 3. Jaki rachunek juŜ płacę za stare zachowanie? Jaka jest cena umysłowa? emocjonalna? zdrowotna? ekonomiczna? duchowa? 4. Jak wpływa to na moją karierę? Na moich najbliŜszych? NajŜywiej, jak potrafisz, wyobraź sobie i doznaj przyjemnych konsekwencji natychmiastowego wprowadzenia zmiany. Zadaj sobie pytania: 1. Jakie będą moje odczucia, kiedy się zmienię? 2. O ile silniejszy będę dzięki tej zmianie? 3. Jak zareagują na to rodzina i przyjaciele? 4. O ile będę szczęśliwszy? 5. Czy nie zasługuję sobie na te korzyści juŜ teraz?

132 Próbował niemal wszystkiego, by rzucić palenie. 1 nic nie pomagało, aŜ do chwili, kiedy jego sześcioletnia córka weszła do pokoju i ze łzami powiedziała: „Tato, proszę, przestań się zabijać. Chcę, Ŝebyś był przy mnie, kiedy będą brała ślub!" śadne argumenty nie potrafiły jej przekonać, Ŝe palenie go nie zabije. I wtedy papierosy poszły w kąt. Od tamtego dnia nie zapalił ani razu. Czasem twój własny ból nie wystarczy, byś dokonał zmiany. Ale ból osób ci bliskich zawsze jest potęŜną dźwignią. Jeśli bezskutecznie próbowałeś dokonać jakiejś zmiany, brakującym elementem była najprawdopodobniej dźwignia. Dopóki nie doprowadzisz się do stanu, w którym uznajesz zmianę 35

za absolutną konieczność, będziesz najprawdopodobniej odkładał jej wprowadzenie. Jeśli jednak zaczniesz dysponować dość mocnymi powodami - czyli właściwą dźwignią- zaczniesz działać.

133 Potrzebujesz bezpiecznej strategii pozbycia się zbędnych kilogramów? MoŜe spodoba ci się następujący pomysł: Znajdź kogoś, kto będzie ci towarzyszył w odchudzaniu się, i w jego obecności obiecaj grupie przyjaciół, Ŝe zaczynasz prowadzić zdrowy tryb Ŝycia, stosować właściwą dietę i odpowiednie ćwiczenia. Daj im teŜ słowo, Ŝe jeśli nie dotrzymasz obietnicy, zjesz ca/ą puszkę mięsnej karmy dla psów. Kobieta, która opowiedziała mi o tym sposobie, wykorzystała go razem z przyjaciółką. Obydwie przez cały czas miały pod ręką puszkę z karmą która miała przypominać im o powziętym postanowieniu. Ilekroć przychodziła im ochota na jakiś smakowity kąsek albo teŜ nie chciało im się wykonywać ćwiczeń, czytały na głos składniki wyliczone na etykietce puszki. Specjały typu „kawałki koniny" pomogły im osiągnąć cel bez pudła!

134 NWA KROK TRZECI Przełam ograniczające cię wzorce. Czy kiedykolwiek widziałeś muchę zamkniętą w jakimś pomieszczeniu? Desperacko poszukując wyjścia, raz po raz rozbija się o najbliŜszą szybę. Czy kiedykolwiek widziałeś tak właśnie zachowujących się ludzi? Mają wielką motywację, jeśli jednak będą ciągle powtarzać nieskuteczne działania, niczego nie osiągną. Podobnie jak współmałŜonek albo rodzic, który ciągle narzeka i zrzędzi, by osiągnąć jedynie przeciwne zamierzonym rezultaty. Przełam ograniczające cię wzorce, robiąc coś zupełnie niespodziewanego. Jeśli zrzędzisz, złap się na tym w pół zdania, padnij na kolana i... uśmiechnij się! Dojdź do małŜonka lub dziecka, obejmij i powiedz, jak bardzo ich kochasz. Wymień kilka takich niezwykłych sposobów, które pozwolą przełamać ograniczające cię wzorce.

135 Aby wytworzyć nowy wzorzec myślenia, odczuwania lub zachowania, musisz najpierw przełamać stary wzorzec. Pomyśl przez chwilę o zasadzie działania płyty kompaktowej. Dlaczego zawsze gra tę samą muzykę? PoniewaŜ jest na niej wyryty niewidzialny wzorzec. Podobnie jak nie moŜna wkładać do odtwarzacza nowej płyty kompaktowej, kiedy jeszcze gra stara, tak nie moŜna i nie da się ustalić nowego wzorca emocjonalnego (wzorca zachowań), dopóki działa jeszcze stary wzorzec. Tak więc w chwili, gdy złapiesz się na jego stosowaniu, przełam go największą moŜliwą liczbą głupich, dziwacznych i śmiesznych posunięć. To tak, jakbyś nagle zdecydował, Ŝe nigdy więcej nie chcesz słuchać jakiegoś utworu. Musisz wyjąć płytę kompaktową z odtwarzacza i z największym wigorem porysować jej powierzchnię, by zyskać pewność, Ŝe nigdy juŜ więcej nie zagra.

136 Powodem, dla którego tak trudno jest czasem przełamać wzorzec emocjonalny (wzorzec zachowań), jest fakt, Ŝe wzorzec ten jest dosłownie „wpisany" w ciebie. Jeden z badaczy udowodnił to, przeprowadzając doświadczenie na małpie. Kontrolował połączenia komórek nerwowych w jej mózgu wytwarzające się podczas nieustannego poruszania jednym z palców kończyny górnej. Z kaŜdym ruchem połączenie stawało się mocniejsze, a po setkach wykonanych 36

ruchów komórki nerwowe zbiły się, by wytworzyć sztywny splot, z którym małpa kontynuowała ruchy palcem nawet po tym, jak ustało warunkowanie. Wielu z nas na podobnych zasadach uwarunkowało się do wpadania w szał, zamartwiania się na śmierć, odczuwania strachu, naduŜywania alkoholu i tak dalej. Jakie pozytywne zachowania moŜesz wzmocnić dzięki powtarzaniu?

137 Czy twoje Ŝycie kształtowane jest przez jakiekolwiek nie uświadamiane wzorce? Wielu ludzi powtarza te same czynności dzień w dzień, by dojechać do pracy: ta sama autostrada, ten sam zjazd i tak dalej. Ćwiczymy ciało i umysł do funkcjonowania w ramach określonego wzorca tak długo, aŜ staje się on nawykiem. 1 co się dzieje, kiedy pewnego dnia musimy zjechać z autostrady w innym miejscu? Większość z nas przejeŜdŜa właściwy zjazd. Podobnie działają wzorce emocjonalne we wszystkich innych dziedzinach Ŝycia. Czy ktoś z twoich znajomych ma nawyk denerwowania się, frustrowania albo padania ofiarą sytuacji zewnętrznej? A moŜe juŜ najwyŜszy czas, byś wytworzył w sobie nawyk bycia szczęśliwym, pełnym Ŝycia albo wdzięcznym światu? Za trudne? Oczywiście, Ŝe nie! Wystarczy przełamanie starego wzorca i zastąpienie go nowym.

138 Wszystko, czego nie uŜywasz, zanika. Prostym sposobem na pozbycie się ograniczającego cię wzorca jest więc unikanie go. Połączenie nerwowe (neuroasocjacja) stopniowo zanika, jeśli nie jest uŜywane. Ale uwaga! Dzieje się tak zawsze, zarówno w przypadku negatywnych, jak i pozytywnych wzorców. Nie uŜywana odwaga słabnie. Nie ćwiczone postanowienie zanika. Nie odnawiana pasja zamiera. W tym momencie zdecyduj więc, Ŝe zrobisz coś, co pozwoli ci wykorzystać jeden z najlepszych i najbardziej umacniających cię wzorców emocjonalnych. Pamiętaj, Ŝe im częściej go uŜywasz, tym staje się mocniejszy. Musimy ćwiczyć mięśnie naszych emocji nie tylko po to, by osiągnąć nowe rezultaty, ale i po to, by utrzymać się w zdrowiu psychicznym i gotowości do nowych sukcesów. NWA KROK CZWARTY Stań przed alternatywą, która będzie cię wzmacniać. Badania nad uzaleŜnionymi od narkotyków wykazały, Ŝe dla róŜnych jednostek róŜne jest prawdopodobieństwo nawrotu uzaleŜnienia. Ci, któiych po prostu zmuszono do zerwania z nałogiem, wrócili do niego natychmiast po tym, jak wypuszczono ich z więzienia. Ci, którzy rzucili ze względu na wewnętrzną motywację, wytrzymali bez nałogu około dwóch lat. Natomiast ci, którzy zastąpili uzaleŜnienie inną moŜliwością-jak skupienie się nad religią opanowanie nowych umiejętności zawodowych - zwykle nie odczuwali głodu przez osiem lub więcej lat, a wielu nie wróciło do narkotyków nigdy. Wysiłki większości ludzi kończą się jedynie chwilową zmianą poniewaŜ nie potrafią oni znaleźć alternatywnego sposobu pozbycia się cierpienia i zyskania przyjemności. Stare wzorce naleŜy czymś zastąpić. Nie wystarczy się ich pozbyć.

140 NWA KROK PIĄTY Warunkuj nowy wzorzec do uzyskania jego trwałości. Prawdziwą lekcję warunkowania otrzymałem, obserwując kiedyś stroiciela fortepianów pracującego u nas w domu. Kiedy spytałem, ile płacę za usługę, odparł, Ŝe rachunek wystawi podczas następnej wizyty „To znaczy, Ŝe pan nie skończył?" - spytałem. Wtedy cierpliwie 37

wyjaśnił mi, Ŝe struny fortepianu są sztywne i aby utrzymać ich optymalne napręŜenie, trzeba je konsekwentnie warunkować. Dokładnie tak samo musimy postępować, aby dokonać trwałej zmiany. Musimy warunkować system nerwowy, by osiągnąć nie tylko pojedynczy sukces, ale by odnosić sukcesy stale. W końcu po jednych zajęciach aerobiku nikt nie oświadcza: „Jestem juŜ zdrowy na całe Ŝycie!"

141 Czy pamiętasz doświadczenie z małpą? Poprzez ciągłe poruszanie palcem wytworzyła ona w mózgu połączenie neuronowe, które kazało jej później nieustannie wykonywać tę czynność? Badacze udowodnili, Ŝe jeśli pobudzą zwierzę emocjonalnie podczas tresury, połączenie neuronowe wzmacnia się po mniejszej ilości powtórzeń danego zachowania. Jeśli ćwiczysz nowy wzorzec, wyobraŜając go sobie lub wykonując z odpowiednio duŜym natęŜeniem emocji (podniecenie, pasja), wytworzysz neuronowy „skrót" do przyjemności. Ten rodzaj warunkowania powoduje, Ŝe czujesz się zmuszony zawsze juŜ chodzić na skróty (czyli wykorzystywać dany wzorzec emocjonalny lub wzorzec zachowań). Pamiętaj, Ŝe waŜne jest wzmacnianie nowego wzorca przez nagradzanie samego siebie albo kogoś, komu pomagasz, ilekroć go uŜywasz. KaŜdy wzorzec (myślenia, zachowania, emocjonalny) konsekwentnie wzmacniany staje się nawykiem.

142 Wielką siłę warunkowania ilustruje historia związana z najlepszym graczem Boston Celtics Lany Birdem. Kiedyś zaproponowano mu udział w reklamie jednego z napojów. Scenariusz wymagał, by nie trafił piłką do kosza. I udało mu się to dopiero za dziesiątym razem! Tak mocno uwarunkował się na celne rzuty za kaŜdym razem, Ŝe trzeba było z jego strony wielkiego wysiłku i ćwiczeń, by choć raz świadomie wykonał niecelny rzut. Nie ma wątpliwości, Ŝe w mózgu Larry'ego Birda funkcjonuje neuronowe połączenie wytworzone przez nieustanne powtarzanie ruchów niezbędnych do umieszczenia piłki w koszu. Pamiętaj, Ŝe moŜemy uwarunkować kaŜcie zachowanie, jeśli powtórzymy je odpowiednią ilość razy z odpowiednim natęŜeniem emocji.

143 Fundamentalnym prawem warunkowania jest to, Ŝe kaŜdy wzorzec emocji lub zachowań, który podlega ciągłemu wzmacnianiu, staje się reakcją automatyczną i bezwarunkową. Brak wzmacniania powoduje w końcu zanik wzorca. Jakie nagrody - umysłowe, fizyczne albo emocjonalne - moŜesz sobie przyznawać za świadome wytworzenie nowego wzorca?

144 Czy moŜna nauczyć kurę tańczyć? Nawet jeśli wyda ci się to nieprawdopodobne, odpowiedź brzmi: tak. Wszystkie zwierzęta -i ludzie - zachowują się zmiennie. Sekret tresera polega na uwaŜnej obserwacji kury. Ilekroć sama zaczyna poruszać się w kierunku planowanym przez tresera, natychmiast wzmacnia on to zachowanie nagrodą w postaci pokarmu. Na początku kura nie wie, dlaczego jest karmiona. Mimo to jednak treser dalej ją nagradza (wzmacnia zachowanie), ilekroć porusza się ona w poŜądanym kierunku. W końcu kura uczy się sekwencji ruchów, które składają się na taniec. Działania ludzi są oczywiście bardziej złoŜone niŜ działanie kury. Ale czy nie wytresowano w tobie odpowiednich zachowań na przykład w pracy lub w szkole? W jaki sposób moŜesz wykorzy38

stać zasadę tresury, by pomóc sobie, swoim pracownikom albo dzieciom w wytworzeniu nawyku sukcesu?

145 PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA Właściwa koordynacja w czasie jest absolutnie niezbędna dla skutecznego warunkowania. Aby wzmocnienie było skuteczne, musi nastąpić dokładnie w chwili, kiedy wykonywana jest poŜądana czynność. Jeśli do momentu pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia minie zbyt duŜo czasu, wtedy wzmocnienie kojarzone jest z zachowaniem jedynie intelektualnie, a nie emocjonalnie w systemie nerwowym. Na przykład kierowcy karani mandatem za niewłaściwe parkowanie naraŜeni sana określone niedogodności z opóźnieniem. PoniewaŜ mogą oni nie płacić mandatu nawet przez kilka tygodni, często popełniają to samo wykroczenie wiele razy. Gwarantuję ci jednak, Ŝe gdyby nieuprawnione zaparkowanie samochodu na miejscu dla inwalidów kończyło się za kaŜdym razem eksplozją samochodu, kierowcy nie tylko przełamaliby stary wzorzec, ale i natychmiast wytworzyli w sobie nowy!

146 PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA: Ćwiczenie Sporządź listę nagród, których moŜesz sobie udzielać natychmiast po wykonaniu „właściwej czynności". Następnie wskaŜ na określoną sytuację, w której będziesz się świadomie wzmacniał, uŜywając jednej z tych nagród. DRUGATECHNIKA WARUNKOWANIA Konsekwentne wzmacnianie jest waŜne, kiedy po raz pierwszy warunkujesz nowy wzorzec. Ilekroć zauwaŜysz u siebie poŜądane zachowanie (na przykład wstajesz od stołu, zanim najesz się do syta, albo nie przyjmujesz proponowanego ci papierosa), natychmiast się nagradzaj.

147 TRZECIA TECHNIKA WARUNKOWANIA Treserzy wiedzą doskonale, Ŝe jeśli nagradzają delfina za kaŜdy skok, po krótkim czasie nie będzie chciał skakać bez nagrody. Co gorsza, moŜe teŜ doznać przesytu i nie chcieć skakać w ogóle. My niczym się tu nie róŜnimy. Tak samo reagujesz ty, twoje dzieci, współpracownicy i kaŜdy, z kim się stykasz. Jeśli wzmacniasz kogoś za kaŜdym razem, szybko staje się to nudne. Kiedy wzorzec zachowania jest juŜ ustalony, o wiele skuteczniejsze dla jego podtrzymania jest nagradzanie zmienne. Tak więc mniej więcej po miesiącu nagradzania siebie lub innych za kaŜdym razem, zwolnij tempo. Udzielaj nagrody spontanicznie!

148 Zmienne wzmacnianie jest jednym z najpotęŜniejszych narzędzi warunkowania. Zastanów się na przykład nad tym, co ciągnie ludzi do hazardu. Gdyby wygrywali za kaŜdym razem, początkowo byłoby to podniecające, ale z czasem zaczęłoby przypominać pracę (ciągnij przez cały czas za dźwignię „jednorękiego bandyty", a dostaniesz za to pieniądze). Niepewność co do nagrody podnieca system nerwowy i zwiększa intensywność przyjemności w chwili otrzymania nagrody, czyniąc z niej prawdziwie potęŜne wzmocnienie. To właśnie uzaleŜnia. Dokładnie to samo dzieje się, kiedy po rzuceniu palenia sięgasz po „jednego" papierosa. Traktujesz go jako nagrodę, wzbudzasz siłę zmiennego wzmacniania i zwiększasz uzaleŜnienie. Za wszelką ceną unikaj tej pułapki! 39

149 CZWARTA TECHNIKA WARUNKOWANIA Aby wdroŜyć trwałą zmianę, najlepiej połączyć dwie techniki: 1. Nagradzaj się w regularnych odstępach za określone działania (co znane jest jako stałe wzmacnianie). Na przykład delfiny tresowane, by skakały dziesięć razy pod rząd, nagradzane są_zawsze po dziesiątym skoku, a więc co dziesiąty raz. Jednak aby się upewnić, Ŝe nie nauczą się one wkładania największego wysiłku właśnie w dziesiąty skok, nagradzane są teŜ i po innych skokach, ale nieregularnie. Dzięki temu delfin zawsze skacze wysoko kierowany „ekscytującą moŜliwością" nagrody. 2. Właśnie dlatego, jeśli warunkujesz siebie samego lub innych, nie zapomnij o przygotowaniu specjalnej niespodzianki za specjalne wysiłki. Czy pamiętasz to wspaniale uczucie, którego doświadczyłeś ostatnim razem po dodatkowej premii w pracy? A moŜe po specjalnej pochwale w szkole lub na uczelni? Po niespodziance, którą sprawił ci współmałŜonek?

150 PIĄTA TECHNIKA WARUNKOWANIA Jednym z najcenniejszych i najskuteczniejszych narzędzi warunkowania, tak w przypadku delfinów, jak i ludzi, jest technika znana jako pula. Czasem treser daje delfinowi nagrodę nawet wtedy, kiedy nie zachowuje się on dobrze, a więc, wydawałoby się, bez przyczyny. Często taka niespodzianka stymuluje zwierzę do lepszych skoków. Kiedy więc następnym razem poczujesz się przytłoczony kłopotami, moŜe pomoŜe ci właśnie pula -jakiś specjalny rodzaj traktowania, na który nie trzeba było sobie specjalnie zapracować. Pomaga to przerwać wzorzec pozbawiony inspiracji i skłania do zwiększenia wysiłków. Równie waŜne jest udzielanie nagrody większej niŜ spodziewana. Przekonasz się, Ŝe spowoduje to zwielokrotnienie wysiłków w przyszłości. Czy znasz kogoś, kto zasługuje sobie na zagarnięcie puli juŜ dzisiaj? A moŜe komuś jest to bardzo potrzebne?

151 NWA KROK SZÓSTY Sprawdź się! Wykorzystaj poniŜszą listę, aby przekonać się, Ŝe właściwie wykonałeś kaŜdy z poprzednich pięciu etapów warunkowania neuroasocjacyjnego: 1. Upewnij się, Ŝe ilekroć myślisz o starym wzorcu emocjonalnym lub wzorcu zachowań, natychmiast kojarzysz z nim cierpienie. 2. Sprawdź, czy łączysz przyjemność z nowym wzorcem. Czy myśląc o nowych zachowaniach i uczuciach, wyobraŜasz sobie i czujesz rzeczy przyjemne zamiast przykrych? 3. Upewnij się, czy nowe zachowanie jest zgodne z tym, jak chcesz Ŝyć. Czy jest w zgodzie z twoimi celami? przekonaniami? filozofią Ŝyciową? 4. Przekonaj się, czy utrzymane zostały korzyści płynące ze starego wzorca. Jeśli na przykład sięgałeś po papierosa, aby się uspokoić lub zmniejszyć poziom stresu, twój nowy sposób osiągania tych celów musi być równie skuteczny. Czy jest? Czy nowe zachowanie pozwoli ci osiągnąć korzyści i da poczucie przyjemności, które dawał ci stary wzorzec? 5. Wyobraź sobie siebie zachowującego się w ten nowy sposób w przyszłości. Wyobraź sobie coś, co skłoniłoby cię w przyszłości do uruchomienia starego wzorca. Przekonaj się, czy potrafisz wykorzystać nowy wzorzec zamiast starego. 40

Część szósta

Słownictwo sukcesu Siła słownika sukcesu i metafor ogólnych ,, Słowa są kanwą, na której oplatamy nasze doświadczenie. " - Aldous Huxley

152 Czy kiedykolwiek poruszyły cię do głębi słowa wielkiego mówcy? MoŜe wciąŜ brzmią ci w uszach słowa jakiegoś mistrza tej miary co John F. Kennedy, Winston Churchill albo Martin Luther King, Jr.? Dzięki potędze słów ludzie ci wpływali nie tylko na jednostki, jak ty czy ja, ale na całe narody i nawet po śmierci potrafią wzruszać innych. A czy kiedykolwiek zadałeś sobie trud, by zastanowić się nad siłą z jaką potrafisz się inspirować lub niszczyć tylko za pomocą słów, których masz zwyczaj uŜywać? Czy słowa, których uŜywasz, podnoszą cię na duchu, czy teŜ odwrotnie, deprymują? Czy niosą ci nadzieję, czy zwątpienie? Jednym z największych twoich odkryć, jest poznanie siły, z jaką w jednej chwili potrafisz zmieniać swój nastrój i postrzeganie rzeczywistości, świadomie dobierając słowa, którymi opisujesz swoje uczucia.

153 Słowa mają moc wywoływania wojen i tworzenia pokoju, niszczenia wszelkich związków i umacniania ich. Nasze odczucia dotyczące wszelkich zdarzeń są kształtowane znaczeniem, które tym zdarzeniom nadajemy. Słowa, które świadomie lub nieświadomie wybierasz, by opisać daną sytuację, potrafią w jednej chwili odmienić jej znaczenie, a w ten sposób równieŜ twoje odczucia. Czy poczujesz się inaczej, opisawszy sobie jakąś sytuację jako rujnującą, niŜ gdybyś nazwał ją powodem twojego rozczarowania? Czy za nazwaniem czegoś katastrofą i problemem kryją się jakiekolwiek róŜnice emocjonalne? Co się stanie, jeśli powiesz mi o jakimś swoim przekonaniu, a ja odpowiem, Ŝe nie masz racji? A jeśli powiem, Ŝe się mylisz? Gorzej jeszcze, jeśli zarzucę ci kłamstwo? Czy za kaŜdym razem odczujesz to samo? Czy będzie to miało wpływ na nasze wzajemne kontakty?

154 Wiele lat temu dokonałem odkrycia, które na zawsze odmieniło moje Ŝycie. Byłem na spotkaniu w interesach i towarzyszyli mi dwaj moi współpracownicy. Otrzymaliśmy wtedy wiadomość, która musiała pociągnąć za sobą negatywne konsekwencje. A jednak kaŜdy z nas trzech zareagował na nią z róŜnym natęŜeniem emocji. Co więcej, nie sposób było nie zauwaŜyć, Ŝe kaŜdy z nas opisywał tę samą przecieŜ sytuację zupełnie inaczej. Ja byłem „zły", jeden z moich współpracowników „wściekły", a drugi „trochę przejęty". Pamiętam, jak pomyślałem wtedy, Ŝe to bardzo głupie słowo do opisania sytuacji. Nigdy nie czułem się „trochę przejęty". Zwrócił teŜ moją uwagę fakt, Ŝe nigdy nie odczuwałem takiej emocji i nigdy nie uŜywałem słowa „przejęty", by opisać swoje uczucia. Zacząłem się więc nad tym wszystkim zastanawiać. Czy moŜliwa jest zmiana wzorców emocjonalnych tylko za pomocą zmiany słów, których uŜywamy?

41

155 Po opisanym wyŜej spotkaniu postanowiłem sobie, Ŝe w ciągu dziesięciu dni przyjmę to głupie słowo jako własne i będę je wykorzystywał w sytuacjach, w których normalnie uŜyłbym słów „zły" albo „wściekły". Rezultaty były zaskakujące. Zmieniając tylko słowo, którego zwyczajowo uŜywałem do opisania negatywnych uczuć, znacznie obniŜyłem intensywność tych uczuć. Samo stwierdzenie: „Czuję się tym przejęty", łamało negatywny wzorzec. Niedługo potem przyjąłem inne określenie: „Poniekąd budzi to moją irytację." Czy moŜesz sobie wyobrazić, Ŝe mówisz komuś coś takiego z całkowicie powaŜną miną? Wybierz słowa, których najczęściej uŜywasz dla opisania własnych negatywnych uczuć. Zastąp dotychczasowe takimi, które przełamią negatywny wzorzec albo przynajmniej zmniejszą jego intensywność.

156 Kiedy dla opisania jakiegoś doświadczenia uŜywasz słowa innego niŜ zwykle, nadajesz temu doświadczeniu nową etykietkę. To jakbyś przyciskał zupełnie inny biochemiczny guzik w twoim organizmie: nie zmieniasz niczego na poziomie intelektualnym, ale z pewnością wywołujesz inne odczucia emocjonalne. Słowa są jakby spustem. Jeśli w to wątpisz, wyobraź sobie, Ŝe ktoś nazywa cię pewnym czteroliterowym słowem. Najprawdopodobniej spowoduje to w tobie zmianę nie tylko umysłową ale równieŜ i fizjologiczną. Tę moc natychmiastowej zmiany emocji poprzez obniŜanie lub podwyŜszanie ich intensywności nazywam Słownikiem Transformacji. Wystarczy, byś zmienił dotychczas uŜywane słowa do opisywania emocji i doznań, a natychmiast zmieni się twój sposób myślenia i odczuwania, a więc całe twoje Ŝycie. To jedno z najprostszych i najskuteczniejszych narzędzi pozwalających w jednej chwili odmienić Ŝycie kaŜdego człowieka.

157 Większość z nas nieświadomie dobiera słowa, którymi nieustannie opisuje doświadczenia Ŝyciowe. Często zaczęliśmy uŜywać określonych słów dla opisywania emocji, nie zastanawiając się nawet nad potencjalnym wpływem, jakie mogą one wywierać na nas samych i innych. Słowa te stały się częścią naszego nawykowego słownika i decydują o tym, co odczuwamy wobec siebie i innych. Wielu ludzi uŜywa słów „depresja" i „poniŜenie" dla opisania dosłownie wszystkich nieprzyjemnych doznań. Powiedz coś, co im się nie podoba, a będą poniŜeni albo wpadną w depresję. Zakwestionuj ich punkt widzenia, a wywołasz ich depresję/poniŜenie. Wszystko właściwie ich poniŜa i wpędza w depresję, poniewaŜ łączą te słowa niemal z kaŜdym doświadczeniem. Jest bardzo waŜne, byś rozszerzył swoje słownictwo dotyczące emocji w taki sposób, by dobierane słowa wywoływały stany emocjonalne, których poŜądasz i na które zasługujesz.

158 Jak waŜny jest język w kształtowaniu naszych Ŝyciowych doświadczeń? Słowa, które łączymy z doświadczeniami, po prostu same stają się rzeczywistym doświadczeniem.

159 Mark Twain powiedział kiedyś: „WaŜnym czynnikiem jest właściwe słowo. Ilekroć napotykamy jedno z tych naprawdę właściwych słów... osiągamy rezultaty fizyczne i duchowe - i to z prędkością błyskawicy." 42

Jakie słowa mają największy wpływ na ciebie? Czy są to słowa zachęty? epitety? wykrzykniki? określenia przesadne?

160 Słownictwo większości ludzi zamyka się w kilku tysiącach słów. Jeśli uświadomimy sobie, Ŝe angielski - największy język świata -zawiera pomiędzy pół a trzy czwarte miliona słów, stanie się jasne, Ŝe na co dzień uŜywamy mniej więcej dwa procent naszego języka! Co gorsza, większość ludzi dysponuje prawie tuzinem słów, a co najwyŜej dwudziestoma, do opisania własnych stanów emocjonalnych. Z tej liczby połowa lub więcej to zwykle określenia negatywne. Ilu słów uŜywasz dla opisania własnych odczuć - samemu sobie i innym ludziom? Ile mógłbyś wypisać w tej chwili?

161 Czy denerwujesz się, kiedy przychodzi ci przemówić do większej grupy ludzi? Ściska cię w dołku, czujesz bicie własnego serca i trzęsą ci się ręce? Te właśnie odczucia nie pozwalały Carly Simon występować na Ŝywo przez całe lata. Jednak inni artyści odkryli, jak mogą obracać je na swoją korzyść. Na przykład Bruce Springsteen określa dokładnie te same odczucia fizjologiczne słowem „podniecenie" i uznaje je za naturalną część przygotowań do występu. Odczucia te mówią mu, Ŝe za chwilę znów przeŜyje coś wspaniałego, da radość i zabawę tysiącom ludzi. W jego przekonaniu przyspieszone bicie serca nie jest wrogiem, tylko sojusznikiem. Następnym razem, kiedy skupi się na tobie uwaga wszystkich zebranych, spróbuj potraktować swoje odczucia jako podekscytowanie raczej niŜ strach.

162 Wraz z przyklejeniem czemuś etykietki, wytwarzamy odpowiadającą jej emocję. Nigdzie chyba nie sprawdza się to bardziej niŜ w przypadku chorób. Badania wykazały, Ŝe diagnoza raka i choroby serca często wywołuje u pacjentów panikę, która prowadzi ich do poczucia bezradności i powoduje depresję, co moŜe zmniejszyć skuteczność systemu obronnego organizmu. Ale badania wykazały teŜ, Ŝe jeśli pacjenci uwolnią się od obaw i depresji wywoływanych etykietami słownymi i jasno zrozumieją czego ich organizm potrzebuje, aby wyzdrowieć, ich system odpornościowy często znacznie się poprawia. Najlepiej ujął to dr Norman Cousins, kiedy rozmawialiśmy o Słowniku Transformacji: „Słowa mogą wywoływać chorobę. Słowa mogą zabijać. Dlatego mądry lekarz będzie zawsze ostroŜnie je dobierał w rozmowie z pacjentem." OstroŜnie dobieraj słowa, którymi opisujesz swój stan zdrowia.

163 Ludzie o ubogim słownictwie prowadzą ubogie Ŝycie emocjonalne. Ludzie o bogatym słownictwie dysponują olbrzymią paletą kolorów, którymi mogą odmalować Ŝyciowe doświadczenia nie tylko w rozmowie z innymi, ale równieŜ z samym sobą. Co moŜesz zrobić jeszcze dzisiaj, aby powiększyć swoją „paletę emocjonalną"? Jakie pozytywne i budujące emocjonalnie elementy moŜesz dodać do swojego zwykle uŜywanego słownictwa? O ile bogatsze i piękniejsze będzie twoje Ŝycie, jeśli zaczniesz tych nowych słów uŜywać regularnie? Czy znasz kogoś, czyje Ŝycie jest wyjątkowo szczęśliwe i pełne pasji? Jakich słów uŜywa ten ktoś, aby opisać swoje Ŝyciowe doświadczenia? UŜywaj tych samych słów i w ten sposób przejmij część z tych szczęśliwych wzorców emocjonalnych.

43

164 Czy postanowiłeś juŜ, Ŝe najwyŜszy czas, byś zaczął wykorzystywać siłę Słownika Transformacji i zastąpić nawykowo uŜywane słowa, które cię obezwładniają, słowami, które będą ci dodawać sił? Wykonaj więc następujące ćwiczenie: 1. Wypisz trzy słowa, których regularnie uŜywasz, gdy czujesz się podle. 2. Wprowadź się w radosny, moŜe nawet szalony stan. Zastanów się nad nowymi słowami, które pozwolą przełamać negatywny wzorzec albo przynajmniej osłabić jego siłę. Wybierz słowa, które są głupie, dziwaczne, a nawet zupełnie nie pasują do sytuacji, ale pozwolą ci się w porę opamiętać i wywołają uśmiech. Jednym z powodów, dla których zamiast słowa „zły" uŜywam teraz słów „poirytowany" albo „przejęty", jest fakt, Ŝe nie mogę ich wypowiedzieć z grobowo powaŜną miną.

165 Siłę negatywnych emocji moŜna znacznie osłabić, uŜywając dodatkowych, modyfikujących określeń. Po wyeliminowaniu słowa „zły" spróbuj, jak działają określenia typu „poniekąd", „w pewnym sensie", „jakby mi to nie na rękę".

166 Jak rozmawiasz ze swoimi dziećmi? Często nie zdajemy sobie sprawy z wielkiego wpływu, jaki wywierają na nie nasze słowa. Zamiast wrzeszczeć: „Jaka z ciebie niezdara!" i „Czy moŜesz się zamknąć?" - zdania te mogą podwaŜyć poczucie własnej wartości dziecka - spróbuj wykorzystać humor, by złamać negatywny wzorzec. Na przykład z uśmiechem na twarzy powiedz: „Jeśli nadal będziesz się tak zachowywać, to zacznie mi to być nie na ręką! " Powiedz coś, co zmieni przedmiot uwagi nie tylko dziecka, ale i twój i w ten sposób otworzy drogę do właściwszej komunikacji i porozumienia. Dopiero później dodaj: „1 wydaje mi się, Ŝe jeśli zrobisz to trochę inaczej, osiągniesz dokładnie, co chcesz".

167 Oto jak na przykład moŜna zachęcić się do regularnego stosowania Słownika Transformacji: 1. Powiedz trzem przyjaciołom, jakie słowa lub zwroty chcesz wyeliminować ze słownika i jakimi nowymi je zastąpić. 2. Kontroluj się ściśle przez kolejnych dziesięć dni. Jeśli złapiesz się na uŜywaniu starego słowa, natychmiast przełam ten wzorzec za pomocą nowego. Jeśli zauwaŜysz, Ŝe uŜywasz nowego słowa, natychmiast je wzmocnij nagrodą. 3. Przyjaciele mają ci pomóc. Ilekroć zauwaŜą, Ŝe uŜywasz jednego ze starych słów, powinni przypomnieć ci o powziętym postanowieniu. (Mogą na przykład pytać: „Czy jesteś na pewno wściekły? MoŜe tylko trochę zdenerwowany?)

168 Czy zawsze musimy obniŜać natęŜenie negatywnych emocji? Oczywiście nie. KaŜda z ludzkich emocji ma swoje miejsce. Na przykład czasem ludzie muszą odczuć prawdziwą złość, aby podźwignąć się do działania i zacząć wprowadzać zmiany. Jednak z pewnością nie powinniśmy sięgać po najbardziej negatywne stany w pierwszej kolejności w sytuacjach, gdy nie są one konieczne albo są wręcz niewłaściwe. Celem Słownika Transformacji jest odczuwanie mniejszego cierpienia i większej przyjemności. 44

169 Słownik Transformacji nie tylko pomaga pozbyć się wzorców powodujących cierpienie, ale moŜe równieŜ sprawiać nam większą przyjemność. Zacznij intensyfikację pozytywnych odczuć od następującego ćwiczenia: 1. Wypisz trzy słowa lub zwroty, których zwykle uŜywasz do opisania pozytywnych stanów i emocji. Czy nie są one zbyt mało inspirujące? 2. Wymyśl trzy nowe słowa, które wprawią cię w prawdziwy zachwyt. 3. Poproś trzech przyjaciół o pomoc. (Mogą cię na przykład pytać: „Czy jesteś tylko zadowolony, czy moŜe pełen szczęścia! Czy tylko chcesz to zrobić, czy teŜ moŜe nic nie jest cię w stanie przed tym powstrzymać?') Jeśli w ciągu kolejnych dziesięciu dni będziesz kontrolował uŜycie tych słów i zwrotów, staną się one nawykiem i zaczniesz czerpać z nich korzyści.

170 Nie tylko pojedyncze słowa wpływają na nasze emocje. Wyjątkowo silne są zestawy słów, które składają się na uŜywane przez nas metafory. MoŜesz na przykład powiedzieć: „Jestem wściekły na Jana". Ale moŜesz teŜ uŜyć metafory: ,,Jan zadał mi cios w plecy. " Który z opisów niesie ze sobą większe emocje? Nie ma wątpliwości, Ŝe myśl o ciosie w plecy bardziej cię poruszy. Kiedy uŜywasz metafory, opisujesz swoje doświadczenia porównując z czymś innym. Często uŜywane przez nas metafory są o wiele bardziej intensywne, niŜ wymagałaby tego sytuacja. Co tak naprawdę zrobił Jan? MoŜliwe, Ŝe po prostu nie dotrzymał słowa. Czy przypadkiem nie róŜni się to czymś od ciosu w plecy? Jakich metafor uŜywasz dla opisania bolesnych i frustrujących doświadczeń?

171 Uczenie się polega na tworzeniu odniesień między czymś, co juŜ umiesz, i czymś nowym. Jednym ze sposobów na osiągnięcie tego celu jest metafora. Większość z nas, bez względu na własne przekonania religijne, przyzna, Ŝe Jezus Chrystus był wspaniałym nauczycielem. Jak uczył? UŜywał metafor. Kiedy zwracał się do rybaków, nie uŜył słów: „Chcę, byście poszli w świat i rekrutowali nowych chrześcijan." Prosił, by stali się „rybakami ludzi". Wykorzystując w metaforze coś, co juŜ rozumieli (łowienie ryb), i łącząc to coś z nowym pojęciem (szerzenie chrześcijaństwa), w jednej chwili nauczył ich, jak mają postępować. Metafora moŜe w jednej chwili wyprowadzić cię z mroków niezrozumienia. Kiedy następnym razem czegoś nie zrozumiesz, poproś rozmówcę, by wyjaśnił to za pomocą metafory.

172 Nawet jeśli robimy to nieświadomie, ciągle uŜywamy metafor do opisywania róŜnych aspektów naszego Ŝycia. Metafory kształtują więc jego perspektywę. Gdybym na przykład poprosił, byś powiedział mi, czym jest Ŝycie, mógłbyś opisać je jako bitwę, wyścigi, zabawę, egzamin albo taniec. Takie metafory nazywamy globalnymi, poniewaŜ wpływają na wiele aspektów Ŝycia jednocześnie. Jakie jest Ŝycie, jeśli podchodzisz do niego z przekonaniem, Ŝe jest ono bitwą? Jest na pewno cięŜkie: moŜesz przegrać albo stracić Ŝycie. KaŜdy napotkany na ulicy człowiek moŜe się okazać twoim wrogiem. A jeśli traktujesz Ŝycie jak grę? MoŜe się wtedy okazać całkiem przyjemne. A gdyby Ŝycie było tańcem? MoŜe jest w nim wtedy jakiś rytm?

45

173 Która metafora jest „właściwa"? Chyba kaŜda z nich moŜe się okazać przydatna w określonej sytuacji. Czasem musisz spojrzeć na Ŝycie jak na zabawę, aby dostrzec w nim więcej radości. Innym razem chcesz postrzegać je jako pielgrzymkę do miejsca świętego, aby doceniać błogosławieństwa i dary, które od niego otrzymujesz dzięki przyjaciołom, rodzinie i pojawiającym się okolicznościom. Czasem dobrze jest postrzegać Ŝycie jako egzamin albo wyzwanie, zwłaszcza w sytuacjach, które wydają się nie mieć Ŝadnego pozytywnego znaczenia. Jeśli wybierzesz nowy sposób myślenia o Ŝyciu, w jednej chwili zmienisz dawny sposób myślenia i odczuwania, dzięki czemu będziesz reagował na doświadczenia w całkiem inny sposób. Jak wielu pozytywnych metafor moŜesz uŜyć, aby opisać, co Ŝycie dla ciebie naprawdę znaczy? Sporządź listę juŜ teraz.

174 Jak zmieniłby się poziom odczuwanego stresu, gdybyś patrzył na Ŝycie jak na „wspinanie się po drabinie sukcesu" raczej niŜ „cięŜką walkę, by utrzymać się na powierzchni"? Czy inaczej podchodziłbyś do egzaminu, gdybyś miał przezeń przepłynąć raczej niŜ przebrnąć? Czy twoje postrzeganie czasu zmieni się, jeśli zamiast „wlec się" zacznie on „pędzić"? Oczywiście, Ŝe tak! Jakich metafor uŜywasz dla opisania codziennych czynności? W jaki stan cię one wprowadzają? Jakich nowych metafor mógłbyś do tego uŜyć, aby działać skuteczniej, zyskując jednocześnie więcej przyjemności?

175 Metafory mogą dać nadzieję. Często skonfrontowani z beznadziejną sytuacją ludzie stwierdzają Ŝe ciągnie się ona całą wieczność. A gdybyś ty przyjął inną metaforę i w podobnej sytuacji powiedział sobie: „śycie teŜ ma swoje pory roku i właśnie teraz jest zima." Pamiętaj, Ŝe podczas gdy jedni zimą marzną inni jeŜdŜą na nartach! Poza tym, co zawsze przychodzi po zimie? Wiosna! -i jest to tak pewne jak dzień po nocy. Pojawia się słońce i moŜesz zasadzić nowe rośliny. Potem przychodzi łato i w końcu jesień, kiedy zbierasz plony. Czasem nie udaje się działać zgodnie z planem, jednak jeśli uwierzysz w cykl pór roku, zrozumiesz, Ŝe w odpowiednim czasie zbierzesz plony z ziaren, które zasiałeś.

176 Jeśli czujesz, Ŝe „coś cię powstrzymuje" albo „nie moŜesz przebić się przez otaczające mury", zastanów się nad metaforami, których uŜywasz. Często przekonasz się wtedy, Ŝe uŜywana metafora nie pozwala ci sięgnąć po czekające na ciebie rozwiązania. Trudno bowiem poradzić sobie z wielkim murem albo z czymś niewidzialnym, co cię powstrzymuje. PoniewaŜ to ty sam dobierasz sobie metafory, równieŜ i ty moŜesz je z łatwością zmienić. Jeśli więc czujesz, Ŝe „walisz głową w mur", moŜe powinieneś przestać walić, wziąć wiertarkę i zrobić w ścianie dziurę? A moŜe przeskoczyć ją? Wspiąć się? Wykopać pod nią tunel? Potraktować jako kamień milowy? Zmiana metafory pozwoli ci zmienić sposób reakcji dosłownie na wszystko wokół.

177 Aby przypominać sobie o wielkiej sile wytrwałości, zastanów się nad porównaniem Ŝycia do pracy kamieniarza. Jak dzieli on na dwoje olbrzymi głaz? Uderza weń najsilniej, jak potrafi. Pierwsze 46

uderzenie nie zostawia nawet rysy, ale on uderza po raz kolejny i jeszcze raz, i jeszcze setki, tysiące razy. Pracuje wytrwale, choć jego działania wydają się zupełnie bezowocne. Jednak wie on, Ŝe brak widocznych rezultatów nie oznacza braku postępów. I rzeczywiście, po którymś kolejnym uderzeniu kamień rozpada się na pół. Czy dokonało tego właśnie to ostatnie uderzenie? Oczywiście nie. Kamień rozpadł się dzięki wytrwałości uderzeń. Jak moŜesz wykorzystać tę metaforę, aby dodać Ŝyciu wytrwałej pasji?

178 Zmiana jednej metafory globalnej moŜe w jednej chwili odmienić cały twój sposób patrzenia na Ŝycie. Podczas jednego z moich kursów, na widowni siedziała kobieta, której nic się nie podobało: raz było za gorąco, raz za zimno, a to znowu osoba siedząca przed nią była za wysoka i tak bez końca. Wielu słuchaczy uznawało, Ŝe tylko im przeszkadza. Ja jednak, wiedząc, Ŝe wszystkie zachowania są warunkowane przekonaniami, szukałem przekonania lub metafory, która kazała jej doprowadzać wszystkich do szału. I w końcu odkryłem: „Mały przeciek zatopi największy nawet statek." Czy gdybyś ty był przekonany, Ŝe najmniejsze niedociągnięcie zatopi twój okręt, nie zachowywałbyś się co najmniej pedantycznie, wyszukując kaŜdą usterkę? Po przyjęciu nowej metafory kobieta ta zupełnie się odmieniła i stała się ulubienicą całego kursu. Która z metafor ogólnych uŜywanych przez ciebie moŜe zatopić twój statek?

179 Często metafory uŜywane przez nas w jednym kontekście, na przykład w pracy, są niewłaściwe w innym, jak choćby w intymnych związkach. Znałem kiedyś męŜczyznę, który był tak wyobcowany emocjonalnie, Ŝe rodzina praktycznie nie miała z nim Ŝadnego kontaktu. Nigdy nie okazywał prawdziwych uczuć i zawsze wydawał się tylko nimi kierować. Czy zgadniesz, jak zarabiał na Ŝycie? Był kontrolerem ruchu lotniczego! Jego praca wymagała zachowania całkowitego spokoju, nawet w dramatycznych sytuacjach nie mógł angaŜować się emocjonalnie, aby nie alarmować pilotów, którymi kierował. I choć taka postawa była niezbędna na wieŜy kontrolnej, zupełnie nie sprawdzała się w domu. Czy którakolwiek z twoich metafor wymaga zastąpienia inną, bardziej adekwatną do sytuacji? Czy tą wiedzą mógłbyś pomóc któremuś z przyjaciół?

180 Za pomocą poniŜszego ćwiczenia odkryj, jakimi metaforami się kierujesz, i przejmij nad nimi kontrolę: 1. Wypisz kilka metafor, którymi opisujesz Ŝycie, a następnie przestudiuj swoją listę i zadaj sobie pytanie: „Jeśli takie właśnie jest Ŝycie, to jakie uczucia we mnie wzbudza?" Jakie korzyści i jakie straty przynosi ci kaŜda z tych metafor? 2. Wypisz wszystkie metafory, które łączysz z jedną lub dwiema waŜnymi dziedzinami Ŝycia, jak rodzina czy praca. Czy metafory te dodają ci sił, czy teŜ cię obezwładniają? Świadomość ta pomoŜe ci je zmienić. 3. Wymyśl nowe, umacniające cię metafory dla opisywania Ŝycia i wyliczonych przez ciebie dziedzin. 4. Postanów Ŝyć z tymi metaforami przez najbliŜszych trzydzieści dni, na przykład ciągle przypominaj sobie, jaki jest twój związek uczuciowy, twoja firma i tak dalej.

47

181 Czasem metafora jest najlepszym sposobem, by komuś pomóc. Kiedy mój syn Josh miał sześć lat, zmarł jeden z jego kolegów. Josh przyszedł do domu ze łzami w oczach. „Kochanie - powiedziałem - wiem, co czujesz, ale to dlatego, Ŝe wciąŜ jesteś gąsienicą." To złamało negatywny wzorzec. Wtedy wyjaśniłem, Ŝe kiedy gąsienica owija się w kokon, wygląda jak martwa, ale tak naprawdę... „Zmienia się w motyla" - dokończył Josh. „Właśnie tak. Zaczyna zupełnie nowe Ŝycie. Nie moŜesz spotkać się ze swoim przyjacielem, poniewaŜ teraz fruwa on gdzieś nad tobą piękniejszy i mocniejszy niŜ kiedykolwiek przedtem. Jestem przekonany, Ŝe Bóg wie lepiej od nas, kiedy mamy zmienić się w motyla..."

48

Część siódma

Jak wykorzystywać wezwania do działania Emocje „Nie da się zmienić ciemności w światłość ani apatii w ruch bez udziału emocji. " - Carl Jung

182 To ty sam jesteś źródłem wszystkich twoich emocji. MoŜesz je tworzyć i zmieniać w dowolnym momencie. Dlaczego więc tak wielu z nas tego nie robi? Dla większości złe samopoczucie jest „naturalne", a przecieŜ kaŜdy z nas ma z pewnością powody, by czuć się świetnie. Nie potrzeba ci Ŝadnych wymówek, by poczuć się dobrze. MoŜesz w jednej chwili postanowić, Ŝe będzie ci dobrze po prostu dlatego, Ŝe Ŝyjesz, dlatego, Ŝe chcesz się dobrze czuć. Nie musisz czekać na nikogo ani na nic!

183 Jak najlepiej radzić sobie z negatywnymi emocjami? Jest kilka powszechnie stosowanych i zupełnie nieskutecznych sposobów. MoŜesz zignorować emocje, ale oczywiście w Ŝaden sposób ich to nie zmieni. MoŜesz je tłamsić, ale i tak pojawią się w tobie w takiej czy innej formie. MoŜesz się w nich zapamiętywać i nieustannie sobie współczuć, ale to nie ulŜy ci w niczym. MoŜesz teŜ „konkurować" z innymi, próbując udowodnić kaŜdemu z osobna, Ŝe jesteś w o wiele gorszej niŜ on sytuacji. Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście zmiana samych emocji poprzez odpowiednie potraktowanie całej sytuacji, szukanie rozwiązań i wykorzystywanie własnych uczuć jako czynnika zmieniającego Ŝycie twoje i Ŝycie wszystkich tych, z którymi masz przywilej się stykać.

184 Musisz przede wszystkim zrozumieć, Ŝe wszystkie emocje są poŜyteczne. Te, które dotychczas uznawałeś za emocje negatywne, są po prostu wezwaniem do działania. Jeśli na przykład odczuwasz frustrację (zajmiemy się tym dokładnie później), znaczy to, Ŝe jest źle, a ty wierzysz, iŜ mogłoby być lepiej. Jest to wezwanie do działania informujące, Ŝe natychmiast musisz zrobić coś, co poprawi sytuację. Ta „negatywna" emocja jest nie lada darem i musisz skutecznie ją wykorzystać. Począwszy od dzisiaj, ilekroć myślisz o czymś, co dotychczas nazywałeś „negatywnymi emocjami", traktuj swoje uczucia jak przypomnienie o konieczności wzięcia się do pracy i nazywaj to wezwaniami do działania.

185 Jeśli odczuwasz cierpienie, jest ono albo wynikiem sposobu, w jaki patrzysz na świat - twojej percepcji (przedmiotu skupienia), albo teŜ rezultatem tego, co robisz (obecnego podejścia do Ŝycia i podejmowanych w związku z nim działań), co będziemy nazywać procedurami. Jeśli nie odpowiada ci sposób, w jaki się czujesz, zmień albo przedmiot koncentracji, czyli percepcję, albo teŜ po prostu zmień to, co robisz, czyli procedury. Natychmiast odczujesz nieprawdopodobną wręcz róŜnicę emocjonalną. Znajdź nowe sposoby Ŝycia obok partnera albo komunikowania się z przełoŜonymi w pracy lub teŜ zmień przekonanie, Ŝe wszyscy oni muszą zawsze podzielać twoje opinie i punkt widzenia. 49

186 Ilekroć odczuwasz nieprzyjemne emocje, moŜesz wykorzystać pięć kroków, które pozwolą ci bardzo szybko uczyć się od swoich emocji i wykorzystywać je jako wezwania do działania: 1. Przekonaj się, co naprawdę czujesz. 2. Uznaj i doceń swoje emocje wiedząc, Ŝe naprawdę cię wspierają. Przez cały czas pamiętaj, Ŝe na jakimś głębokim poziomie emocje pomagają ci wprowadzać zmiany na lepsze, wzywając do działania. 3. Bądź ciekaw tego, co mówią ci emocje. Zrozum, Ŝe emocje przekazują ci wiadomość, byś coś zmienił. Czy musisz więc zmienić percepcję czy moŜe procedury? 4. Uwierz w siebie. Potrafisz z łatwością poradzić sobie z tymi emocjami i to w jednej chwili, poniewaŜ robiłeś to juŜ w przeszłości. Przypomnij sobie sytuację, w której czułeś się podobnie, i potrafiłeś sobie z tymi uczuciami poradzić. Postaraj się przypomnieć sobie, co wtedy zrobiłeś, i wykorzystaj tę wiedzę teraz i w przyszłości. 5. Znajdź w sobie entuzjazm i przystąp do działania!

187 „Zaciekawienie się" własnymi emocjami moŜe być trudne, kiedy znajdujesz się w samym środku wydarzeń. Oto cztery pytania, które pomogą ci dowiedzieć się czegoś od własnych emocji i wykorzystać je jako wezwanie do działania: 1. Co naprawdę chciałbym teraz czuć? 2. Jakie są przekonania, które kazały mi odczuwać to, co dotychczas odczuwałem? 3. Co skłonny jestem zrobić, aby znaleźć jakieś rozwiązanie i zastosować je natychmiast? 4. Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć?

188 By zyskać pewność co do własnych umiejętności opanowania negatywnych emocji, przypomnij sobie, kiedy doznawałeś podobnych odczuć. Uświadom sobie, Ŝe z powodzeniem rozwiązywałeś podobne problemy wcześniej. Czy pamiętasz chwilę, kiedy odczuwałeś depresję i pozbyłeś się jej? Albo czułeś się przeciąŜony i przytłoczony, a mimo to odzyskałeś równowagę i kontrolę nad sytuacją. Skopiuj swój własny sukces z przeszłości. Które z podjętych wtedy działań sprawdziły się? Czy zmieniłeś przedmiot skupienia umysłu? Czy zadałeś sobie lepsze pytanie? Czy przełamałeś wzorzec, zmieniając swój wygląd, idąc na spacer, wprowadzając się w stan większego zrównowaŜenia. Jeśli ponownie zaczniesz odczuwać te same negatywne emocje, zastosuj te same strategie odwracania ich od siebie.

189 Przećwicz w wyobraźni sposoby radzenia sobie z potencjalnie trudnymi sytuacjami, gdyby miały się pojawić w przyszłości. Zobacz, usłysz i poczuj, jak sam, bez pomocy, odwracasz trudną sytuację. Ćwicz tak długo, jak długo nie uwarunkujesz poczucia pewności, Ŝe bez strachu i z całą siłą poradzisz sobie ze wszystkim, co moŜe ci się przytrafić.

190 Moja filozofia brzmi: „Zabić potwora, póki jest jeszcze mały." Najlepszą porą na odwrócenie negatywnych emocji jest pierwszy moment, kiedy zaczniesz je odczuwać. O wiele trudniej jest przełamać w pełni rozwinięty negatywny wzorzec emocjonalny. 50

191 PIERWSZE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Poczucie dyskomfortu, przejawiające się emocjami typu nuda, zniecierpliwienie, niepewność, stres lub drobne zakłopotanie, przekazuje ci wiadomość, Ŝe coś jest nie tak. Być moŜe twój sposób postrzegania zjawisk zewnętrznych lub podejmowane przez ciebie działania nie przynoszą rezultatów, które chcesz osiągnąć. Rozwiązanie: 1. Wykorzystaj umiejętności, które posiadłeś podczas lektury części drugiej tej ksiąŜki, aby natychmiast zmienić stan, w którym się znajdujesz. 2. Określ jasno, czego chcesz. 3. Podejmij odpowiednie do tego działania. Spróbuj podejść do wszystkiego trochę inaczej i sprawdź, czy w ten sposób będziesz mógł zmienić swoje odczucia w danej sprawie lub osiągane rezultaty. Tak jak wszystkie emocje, którymi się nie zajmujemy, pierwszy sygnał do działania zyska na intensywności i prawdopodobnie przerodzi się w drugi.

192 DRUGIE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Często, jeśli nie radzimy sobie z sytuacjami przynoszącymi poczucie dyskomfortu, przeradzają się one w sytuacje wywołujące nasz strach. Uczucie strachu, obawy, niepewności, zmartwienie i lęk wzywają do działania mówiąc ci, Ŝe musisz lepiej przygotować się do tego, co dzieje się dookoła. Rozwiązanie: 1. Zastanów się dobrze nad tym, czego się boisz, i oceń, co musisz zrobić, aby się óo tego przygotować umysłowo i fizycznie. 2. Opracuj działania, które musisz podjąć, aby jak najlepiej poradzić sobie z sytuacją która budzi twój lęk. 3. Kiedy dobrze się do niej przygotujesz, postanów przestać się martwić, a następnie tak długo wyobraŜaj sobie, Ŝe skutecznie radzisz sobie z tą sytuacją jak długo nie przyjdzie poczucie pewności i wiary w siebie.

193 TRZECIE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Ból wywoływany jest poczuciem utraty czegoś, przy czym poczucie to jest często iluzoryczne. Ten sygnał wzywa cię, byś zmienił percepcję lub zrozumiał, Ŝe twoje oczekiwania mogły być zupełnie nierealne. Rozwiązanie: 1. Musisz zrozumieć, Ŝe w rzeczywistości najprawdopodobniej niczego nie straciłeś. Podniesiony głos nie musi oznaczać, Ŝe nikt cię juŜ nie kocha. 2. Ponownie oceń sytuację: Czy to moŜliwe, Ŝe nie osiągając oczekiwanych celów, tak naprawdę coś zyskałem? A moŜe oceniłem sytuację zbyt pochopnie? 3. Spokojnie i odpowiednio do sytuacji powiedz o swoich odczuciach komuś, kogo uznajesz za ich źródło: „Wiem, Ŝe nie jestem ci obojętny. Czy moŜesz więc wyjaśnić, co naprawdę się stało?"

194 CZWARTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Złość, irytacja, oburzenie, wściekłość czy furia są bardzo silnymi stanami emocjonalnymi. Wzywają nas one do działania, jeśli nie poradziliśmy sobie odpowiednio z bólem. Te wezwania mówią nam, Ŝe któraś z naszych waŜnych Ŝyciowych reguł lub zasad została złamana przez nas samych albo przez kogoś innego. Rozwiązanie: 51

1. Zrozum, Ŝe mogłeś całkowicie źle zinterpretować całą sytuację i Ŝe osoba, którą oskarŜasz o „złamanie twoich reguł", mogła nawet nie wiedzieć, Ŝe je łamie. 2. Zrozum, Ŝe twoje zasady nie muszą przecieŜ być „jedynymi słusznymi zasadami" (czasem cięŜko to osiągnąć). 3. Przełam złość, zadając sobie lepsze pytania: „Czy to prawda, Ŝe temu komuś na mnie zaleŜy? Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć? Jak mogę informować innych o własnych regułach i standardach?

195 PIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Frustracja oznacza, Ŝe mimo obecnych niepowodzeń jesteś w głębi ducha przekonany, Ŝe mógłbyś radzić sobie o wiele lepiej, niŜ czynisz to obecnie, i osiągać o wiele lepsze rezultaty. Frustracja jest wezwaniem mówiącym ci, Ŝe musisz zmienić swoje działania i wtedy moŜesz osiągnąć to, czego chcesz. Rozwiązanie: 1. Bądź elastyczny! Zrozum, Ŝe frustracja jest twoim przyjacielem, i zrób wszystko, by znaleźć inne sposoby osiągnięcia celu. 2. Poszukaj sobie jakiegoś wzoru do naśladowania, kogoś, kto znalazł sposób na osiągnięcie tego, co chcesz osiągnąć ty. 3. DostrzeŜ wielką motywację płynącą z faktu, Ŝe to, czego się nauczysz, pomoŜe ci nie tylko dzisiaj, lecz równieŜ i w przyszłości. Uwierz, Ŝe nie wymaga to wiele czasu i wysiłku, a daje duŜo radości.

196 SZÓSTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Rozczarowanie to niszczące poczucie, Ŝe ktoś lub coś cię zawiodło, oparte na przekonaniu, Ŝe będzie ci czegoś brakowało juŜ do końca Ŝycia. To wezwanie do działania mówi ci, Ŝe powinieneś zmienić swoje oczekiwania. Rozwiązanie: 1. Zastanów się nad wnioskami płynącymi z całej sytuacji, albo zmień swoje oczekiwania. 2. Wyznacz sobie nowy cel, coś bardziej jeszcze inspirującego, coś, co pozwoli ci poczynić natychmiastowe postępy. 3. Zrozum, Ŝe być moŜe twoje sądy są przedwczesne. Często problemy, które powodują nasze rozczarowanie, są tymczasowe. 4. Bądź cierpliwy! Raz jeszcze oceń, czego naprawdę chcesz, i zacznij opracowywać skuteczniejszy plan osiągnięcia tego. 5. Podtrzymuj w sobie pozytywne oczekiwania na przyszłość, bez względu na to, co miało miejsce w przeszłości.

197 SIÓDME WEZWANIE DO DZIAŁANIA Poczucie winy informuje cię, Ŝe złamałeś którąś ze swoich najwaŜniejszych zasad i natychmiast musisz coś zrobić, by naprawić sytuację i nie dopuścić, by powtórzyło się to kiedykolwiek w przyszłości. W taki właśnie sposób utrzymujemy wewnętrzną spójność. Rozwiązanie: 1. Przyznaj sam przed sobą Ŝe złamałeś jedną ze swoich najwaŜniejszych zasad postępowania. 2. Dokonaj postanowienia, Ŝe nigdy więcej to się nie powtórzy. Gdyby jednak podobna sytuacja powtórzyła się znowu, zastanów się, jak poradziłbyś sobie z nią, nie łamiąc Ŝadnych swoich zasad. 3. Nie pogrąŜaj się w winie. Kiedy wykorzystałeś ją by przywołać się do porządku, przestań czuć się winny. Samobiczowanie nie pomoŜe poczuć się lepiej ani tobie, ani nikomu wokół.

52

198 ÓSME WEZWANIE DO DZIAŁANIA Niska samoocena mówi ci, Ŝe obecnie nie posiadasz informacji, strategii działania lub pewności siebie potrzebnych do wykonania zadania. Jest to wezwanie do zebrania dodatkowych potencjałów. Rozwiązanie: 1. Być moŜe zastosowałeś wobec siebie zupełnie niewłaściwe kryteria. Zadaj sobie pytanie: „Czy rzeczywiście do niczego się nie nadaję, czy teŜ jest to tylko mój sposób postrzegania zjawisk zewnętrznych?" 2. Jeśli dojdziesz do wniosku, Ŝe rzeczywiście nie dysponujesz wymaganymi umiejętnościami, bądź wdzięczny za sygnał przesłany ci przez poczucie braku wartości. 3. Znajdź wzór, kogoś, kto odnosi juŜ sukcesy w dziedzinie, w której ty się czujesz niedowartościowany, i zacznij uczyć się od niego prostych strategii, które moŜesz zastosować natychmiast, aby podnieść swoją wiedzę lub umiejętności w danej dziedzinie.

199 DZIEWIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Przytłoczenie lub przeciąŜenie to wezwanie do działania przy takich emocjach jak smutek, depresja i bezradność. Często pojawiają się one, gdy zastanawiamy się nad wszystkim tym, co przydarzyło nam się w Ŝyciu całkiem poza naszą kontrolą. Musisz podzielić całą sytuację na proste kroki. Rozwiązanie: 1. Zdecyduj, na czym spośród wszystkich wykonywanych obecnie rzeczy musisz się koniecznie skoncentrować, co jest dla ciebie najwaŜniejsze. 2. Zyskaj poczucie panowania nad sytuacją po prostu wypisując na kawałku papieru kolejne posunięcia, które musisz podjąć, by poczynić postępy. 3. Natychmiast zajmij się realizowaniem pierwszej pozycji na sporządzonej liście. 4. Rozwiązując problemy wynikające z tak wszechogarniających emocji jak smutek, koncentruj się na tym, nad czym moŜesz zapanować. Zrozum, Ŝe wydarzenia muszą nieść ze sobą coś, co cię umacnia.

Pamiętaj, Ŝe nic w Ŝyciu nie dzieje się bez przyczyny i wszystko w nim ma ci jakoś słuŜyć.

200 DZIESIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA Samotność jest wezwaniem mówiącym ci, Ŝe potrzebujesz związku z innymi ludźmi, Ŝe naprawdę zaleŜy ci na nich i kochasz ich towarzystwo. To wezwanie, byś wyciągnął dłoń. Rozwiązanie: 1. Przede wszystkim zrozum, Ŝe w kaŜdej chwili moŜesz nawiązać z kimś kontakt i w ten sposób skończyć z samotnością. Dobrzy ludzie są wszędzie. 2. Zidentyfikuj rodzaj kontaktów, których potrzebujesz. Czy są to kontakty intymne? MoŜe potrzebujesz przyjaźni? Ŝyczliwego ucha? 3. Natychmiast podejmij starania, by spotkać kogoś i zawrzeć z nim znajomość.

201 Co zrobić, abyś zawsze miał przed sobą wszystkie wezwania do działania i w ten sposób pomagał sobie przełamać negatywne wzorce? Wypisz je wszystkie na małej kartce i noś ze sobą wszędzie. Kiedy pojawi się niepokojąca sytuacja, skoncentruj się na znaczeniu, jakie naprawdę przekazują ci twoje emocje, i na działaniach, które musisz podjąć, aby je wykorzystać. Przymocuj teŜ kartkę z wezwaniami do działania do deski rozdzielczej w samochodzie, abyś mógł codziennie je sobie przypominać, zwłaszcza kiedy utkniesz w korku! Poznamy teraz dziesięć emocjonalnych składników siły, które moŜesz wykorzystać, by natychmiast przełamać jakikolwiek negatywny wzorzec. 53

202 PIERWSZY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Kultywuj uczucia miłości i ciepła. Dołącz do swoich podstawowych przekonań piękne zdanie z ksiąŜki A Course in Miracłes: „KaŜda próba porozumienia się jest albo pełną miłości odpowiedzią, albo wołaniem o pomoc." Jeśli ktoś przychodzi do ciebie w stanie złości albo cierpienia, a ty odpowiesz mu miłością i ciepłem, jego emocje opadną i w końcu się zmienią.

203 DRUGI EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Kultywuj uczucia uznania i wdzięczności. To chyba najbardziej uduchowione uczucia, jakie dane nam jest posiąść, i wzbogacają one nasze Ŝycie bardziej niŜ cokolwiek innego. śyj z wdzięcznością!

204 TRZECI EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Kultywuj ciekawość. Jeśli naprawdę chcesz się rozwijać, naucz się dziecięcej ciekawości. Kiedy jesteś ciekawy, nie ma rzeczy nudnych. śycie ludzi ciekawych jest nie kończącym się studium radości.

205 CZWARTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Kultywuj uczucia podniecenia i pasji. Potrafią one zmienić kaŜdy problem w nowe moŜliwości i dać nam nieokiełznaną siłę, która posuwa Ŝycie naprzód w nigdy wcześniej niespotykanym tempie. Wzbudzaj w sobie pasję, wykorzystując własną fizjologię: mów Ŝywiej, szybciej posługuj się wyobraźnią i popychaj własne ciało w tym kierunku, w którym chcesz zmierzać.

206 PIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Determinacja sprawia, Ŝe światło podjętej decyzji nie oślepia cię, lecz oświetla twoją drogę! Nie pomoŜe samo „zaganianie się" do pracy. PomoŜe natomiast wprowadzenie się w stan determinacji.

207 SZÓSTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Stań się elastyczny. Jeśli którakolwiek z umiejętności jest w stanie gwarantować sukces, z pewnością będzie nią umiejętność zmiany własnego podejścia. PrzecieŜ kaŜde z wezwań do działania mówi nam, byśmy stali się bardziej elastyczni. Przez całe Ŝycie będziesz napotykał sytuacje, nad którymi nie jesteś w stanie zapanować. Umiejętność zachowania elastyczności własnych reguł, znaczenia przypisywanego róŜnym zjawiskom oraz elastyczność działania zadecydują o twoim sukcesie bądź poraŜce, Ŝe nie wspomnę o radości Ŝycia.

208 SIÓDMY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Nieprzerwanie doznawaj pewności i wiary w siebie. Jeśli kiedykolwiek odniosłeś sukces, moŜesz go powtórzyć. Dzięki potędze wiary moŜesz zachować pewność nawet w otoczeniu, w którym nie 54

znajdowałeś się nigdy wcześniej, w zupełnie nowych sytuacjach. JuŜ teraz wyobraź sobie z całą wiarą w siebie emocje, na które sobie zasługujesz. Nie czekaj, aŜ same pojawią się pewnego dnia.

209 ÓSMY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Radość wzmacnia twoją samoocenę, odmienia całe twoje Ŝycie i powoduje, Ŝe szczęśliwszy jesteś nie tylko ty sam, ale i ludzie wokół ciebie. Poczucie radości nie oznacza, Ŝe śmiejesz się ciągle jak głupek albo patrzysz na świat przez róŜowe okulary i nie dostrzegasz problemów. Radość oznacza, Ŝe jesteś mądry, poniewaŜ zrozumiałeś, Ŝe jeśli Ŝyjesz w stanie przyjemności tak intensywnej, iŜ pozwala ci ona dawać to poczucie innym wokół, masz dość siły, by przeciwstawić się dowolnie trudnemu problemowi na swojej drodze.

210 DZIEWIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Zadbanie o własną witalność jest sprawą kluczową. Jeśli nie dbasz o swoje ciało, trudniej ci cieszyć się pozytywnymi emocjami. Wbrew powszechnemu przekonaniu, brak ruchu nie oszczędza energii. System nerwowy człowieka potrzebuje ruchu, by mieć energię. Kiedy się poruszasz, przez twój organizm przepływa zwiększona ilość tlenu i fizyczny poziom zdrowia wytwarza emocjonalne poczucie witalności, które pomaga ci zwalczyć dosłownie kaŜdy Ŝyciowy problem.

211 DZIESIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY Nie znam bogatszych emocji niŜ poczucie wkładu w Ŝycie innych. Nie znam w Ŝyciu większego bogactwa niŜ poczucie, Ŝe to, kim jesteś, co powiedziałeś i co zrobiłeś, dało korzyść nie tylko tobie samemu, lecz w taki czy inny sposób wzbogaciło doświadczenie innych ludzi. Sekretem Ŝycia jest dawanie.

212 Przez kolejne dwa dni, ilekroć odczujesz obezwładniające cię emocje, pamiętaj, by przysłuchać się wiadomościom, które ci przekazują. Wykorzystaj dziesięć emocjonalnych składników siły jako antidotum. Wykorzystaj rozwiązania, które zawarte są w kaŜdej „negatywnej" emocji.

55

Część ósma

Podejmij dziesięciodniowe wyzwanie Wyzwanie dla umysłu i nadrzędny system oceny ,, Umysł ludzki sięgający do poziomu nowej idei nigdy nie cofa się do poprzednich wymiarów. - O1iver Wendell Holmes

213 Oznaką prawdziwego mistrza jest konsekwencja. W końcu kto chce osiągnąć dobre wyniki tylko raz? Kto chce czuć się wspaniale tylko przez chwilę i jedynie od czasu do czasu uzyskać maksimum własnych moŜliwości? Chcemy konsekwentnie doświadczać wszystkich emocji, które czynią Ŝycie wartym zachodu. Jak więc wyrobić w sobie tę konsekwencję? Wszystko opiera się o twoje nawyki. Nie wystarczy wiedzieć, co robić. Musisz to zrobić.

214 Ten sam rodzaj myślenia, który doprowadził nas do obecnej pozycji, z pewnością nie zabierze nas tam, dokąd chcemy dojść. Zmiana jest naszym największym sojusznikiem, jednak tak wielu jej się opiera. Jednostki, przedsiębiorstwa i całe społeczeństwa usprawiedliwiają stosowane przez siebie strategie działania, wskazując na sukces, którym obecnie się cieszą. A przecieŜ dla stworzenia kolejnego, wyŜszego poziomu sukcesu osobistego i zawodowego moŜe być niezbędne zupełnie nowe podejście.

215 Czy kupiłbyś nowe ferrari tylko po to, by stało w garaŜu? Czy kupiłbyś komputer najnowszej generacji tylko po to, by schować go do szafy? Jestem pewien, Ŝe w obydwu wypadkach twoja odpowiedź to zdecydowane nie. A więc czy warto byłoby przeczytać tę ksiąŜkę i nie uŜyć nigdy zawartych w niej skutecznych narzędzi i metod? Przypuszczam, Ŝe nie. Dlatego właśnie w tej części proponuję ci prosty plan działania, który pozwoli przełamać ograniczające cię wzorce myślenia, odczuwania i zachowania oraz pokaŜe ci, jak w jednej chwili wykorzystać nowe, umacniające strategie, których nauczyłeś się do tej pory. Gwarantuję, Ŝe jeśli zastosujesz ten plan co do szczegółu, będziesz mógł konsekwentnie doświadczać nowych wzorców emocjonalnych!

216 Tak, to prawda. Nie potrafimy panować nad wiatrem, deszczem i innymi siłami przyrody. Ale moŜemy ustawić nasze Ŝagle tak, by wiatr popychał nas w poŜądanym kierunku.

217 KaŜdy człowiek sukcesu, którego znam, posiada umiejętność zachowania spokoju i skupienia nawet w największej nawałnicy emocjonalnych „burz". Jak moŜna to osiągnąć? Odkryłem, Ŝe niemal wszyscy ludzie sukcesu kierują się jedną podstawową regułą: Nigdy nie wolno poświęcać więcej niŜ dziesięć procent własnego czasu samemu problemowi. A pozostałe dziewięćdziesiąt procent naleŜy przeznaczyć na wynajdywanie rozwiązań tego problemu.

218 Jak moŜesz przejąć natychmiast kontrolę nad własnymi wzorcami emocjonalnymi i umysłowymi? Za chwilę poznasz jedną z najskuteczniejszych strategii, mieszankę optymizmu i realizmu. Wiele lat temu pozytywne myślenie nie znajdowało się wysoko na liście moich priorytetów. Sądziłem, Ŝe nie godząc się na postrzeganie rzeczy lepszymi, niŜ rzeczywiście są zachowuję się mądrze i roztropnie. Prawda jest jednak inna: Ŝycie wymaga równowagi. Jeśli nie chcemy dostrzegać chwastów, które zakorzeniają się w naszym ogrodzie, nasze złudzenia z pewnością nas zniszczą. Jednak równie niszczące jest postrzeganie naszego ogrodu jako całkowicie opanowanego przez chwasty. Liderzy kroczą drogą równowagi. 1. Postrzegaj sytuacje taką, jaka jest (nie próbuj dowodzić, Ŝe jest gorsza). 2. Odmaluj sytuacje w róŜowych barwach. 3. Dostosuj sytuację do skonstruowanego obrazu!

219 NajwaŜniejszym krokiem w odchwaszczeniu ogrodu naszego Ŝycia jest przełamanie ograniczających wzorców. A najlepszym sposobem na osiągnięcie tego jest przyjęcie dziesięciodniowego wyzwania, dzięki któremu zaczniemy świadomie kontrolować własne myśli. Proces ten daje ci wspaniałą okazję wyeliminowania negatywnych, destrukcyjnych wzorców. A oto na czym polega wyzwanie: Przez kolejnych dziesięć dni poczynając od dzisiaj świadomie kontroluj wszystkie swoje władze emocjonalne i umysłowe. Postanów w tej właśnie chwili, Ŝe nie będziesz oddawał się Ŝadnym bezuŜytecznym myślom przez dziesięć kolejnych dni.

220 DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE Witam u progu doświadczenia, którego nigdy wcześniej nie przeŜyłeś. To będzie dziesięć dni takich jak nigdy przedtem. Oto reguły gry: 1. W ciągu najbliŜszych dziesięciu dni nie dopuszczaj do siebie Ŝadnych bezproduktywnych myśli ani uczuć. Nie pozwalaj sobie na zadawanie odbierających ci siły pytań ani teŜ stosowanie osłabiających twoją witalność słów i metafor. 2. Kiedy złapiesz się na tym, Ŝe koncentrujesz się na czymkolwiek negatywnym, natychmiast wykorzystaj którąkolwiek z technik, których nauczyłeś się dotychczas. Jako pierwszą broń stosuj przede wszystkim pytania pomagające ci rozwiązywać problemy. 3. W ciągu tych dziesięciu dni nastawiaj się na sukces, zadając sobie pytania poranne.

221 DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE (ciąg dalszy) 4. Przez najbliŜsze dziesięć dni skupiaj się wyłącznie na rozwiązaniach, a nie na problemach. W chwili gdy dostrzeŜesz moŜliwość pojawienia się jakiegokolwiek problemu, zacznij natychmiast zastanawiać się nad jego rozwiązaniem. 5. Jeśli złapiesz się na bezproduktywnych myślach i uczuciach, nie potępiaj się za to. Nie stanowi to Ŝadnego problemu, pod warunkiem, Ŝe natychmiast zmienisz swoje nastawienie. Gdyby jednak miało się okazać, Ŝe będziesz się skupiał nad czymś negatywnym przez dłuŜszy czas, musisz odczekać do kolejnego ranka i zacząć dziesięciodniowy cykl od początku.

57

222 Czy gotów jesteś przyjąć zupełnie nowe podejście do Ŝycia? Nie zaczynaj tego dziesięciodniowego wyzwania, jeśli nie jesteś całkiem pewien, Ŝe zamierzasz Ŝyć zgodnie z jego regułami przez cały czas. To nie jest wyzwanie dla ludzi słabego ducha. SłuŜy ono tylko tym, co naprawdę chcą warunkować własny system nerwowy dla osiągnięcia nowych, umacniających wzorców emocjonalnych, które pozwolą im odnieść sukcesy. To wyzwanie dla tych, którzy rzeczywiście chcą zmienić dotychczas nabytą wiedzę -NWA, pytania, Słownik Transformacji, metafory, zmiana przedmiotu skupienia i fizjologii - w jeden ze stałych elementów codziennego Ŝycia.

223 W jaki sposób zyskać dodatkową motywację do działania, która zapewni, Ŝe przez dziesięć dni nie złamiesz reguł wyzwania? Powiedz przyjaciołom, rodzinie i współpracownikom, co robisz, i poproś ich o wsparcie. Albo jeszcze lepiej, znajdź partnera, który będzie chciał podjąć dziesięciodniowe wyzwanie razem z tobą Dobrym pomysłem jest równieŜ prowadzenie dokładnego dziennika przez cały czas dziesięciodniowego wyzwania. Zapisując, jak skutecznie radzisz sobie z nieproduktywnymi wzorcami, będziesz tworzył bezcenną mapę, która w przyszłości przyda się, ilekroć zaczniesz zbaczać z kursu.

224 Wiele lat temu uzaleŜniłem się od nawyku, który okazał się jednym z najcenniejszych w moim Ŝyciu: czytanie przez co najmniej pół godziny dziennie. Jeden z moich nauczycieli, Jim Rohn, przekonał mnie, Ŝe czytanie czegoś wartościowego, czegoś, co odŜywia i uczy, jest waŜniejsze niŜ jedzenie. „MoŜesz zapomnieć o posiłku, ale nie zapominaj o lekturze" - mówił. Tak więc gdy podejmujesz dziesięciodniowe wyzwanie i oczyszczasz swój system nerwowy, odŜywiaj go lekturą, która nauczy cię czegoś wartościowego i pozwoli opracować strategie dla nowego stylu Ŝycia. Pamiętaj: lektura czyni lidera.

225 Jakie korzyści da ci dziesięciodniowe wyzwanie? 1. Uświadomi ci wyraźnie, które twoje najczęstsze wzorce umysłowe są szkodliwe. 2. Zmusi cię do znalezienia umacniającego wyjścia alternatywnego. 3. Da ci wielką wiarę w siebie, ilekroć przejmiesz kontrolę nad własnym procesem myślowym i zmienisz sytuację na własną korzyść. 4. NajwaŜniejsze jednak jest to, Ŝe dzięki dziesięciodniowemu wyzwaniu wytworzysz w sobie nowe nawyki i nowe oczekiwania, które pozwolą ci w pełni czerpać z Ŝyciowego bogactwa. Sukces jest procesem i bierze się z szeregu drobnych posunięć. Ćwiczenie to pozwoli ci zostawić za sobą stare wzorce, nabrać sił dzięki nowym i ruszyć do przodu z niespotykaną wcześniej siłą.

226 Czy to tylko dziesięciodniowe ćwiczenie? Oczywiście nie. Nie musisz wracać do starych, negatywnych wzorców, jeśli tego nie chcesz. Ćwiczenie to bowiem daje ci moŜliwość „uzaleŜnienia się" od pozytywnego myślenia na resztę Ŝycia. Jeśli po pozbyciu się wszystkich negatywnych wzorców będziesz chciał do nich wrócić, wróć najpierw do mnie. Jednak wierzę, Ŝe kiedy dostrzeŜesz nowe moŜliwości, powrót do starych ograniczeń będzie cię napawał wstrętem. Pamiętaj, Ŝe jeśli zdarzy ci się zboczyć z drogi, wiesz, jak 58

wykorzystać wiele strategii i technik, które z powrotem zawiodą cię na właściwy szlak. 1 to w jednej chwili. Najbardziej lubię odkrywać tajemnicę ludzkich zachowań i dawać innym rozwiązania, które prawdziwie i trwale odmienia ich Ŝycie. Sięgam głęboko, by odkryć główne czynniki zmiany przekonania ogólne, metafory i tak dalej. Codziennie odgrywam rolę Sherlocka Holmesa, składając porozrzucane kawałki układanki ludzkich emocji. Niektóre fakty w tym poszukiwaniu są tak oczywiste, jak dymiąca lufa pistoletu. Jednak inne są trudniejsze do odkrycia i wymaga to wielu poszukiwań. Ale w końcu wszystko sprowadza się do określonych elementów kluczowych. Ludzie róŜnią się między sobą sposobem rozumowania. To, jak podejmują decyzje o znaczeniu poszczególnych wydarzeń oraz o koniecznych do wykonania działaniach, nazywam nadrzędnym systemem oceny.

228 Wielkie znaczenie zrozumienia ludzkich zachowań dobrze ilustruje następująca historia. Wyobraź sobie człowieka stojącego nad brzegiem rzeki. Nagle słyszy on wołanie o pomoc i dostrzega tonącego. Skacze do wody i ratuje go. Kiedy próbuje złapać oddech, słyszy kolejne rozpaczliwe wołanie. Znów skacze do wody i tym razem ratuje dwoje ludzi. Zanim jednak ma czas, by zrozumieć, co się stało, słyszy kolejne cztery wołania o pomoc. Resztę dnia spędza, wyciągając z wody kolejne ofiary, jedną po drugiej. A gdyby poszedł kawałek w górę rzeki, odkryłby z pewnością dlaczego wszyscy ci ludzie wpadają do wody. Jak wielu wysiłków zaoszczędziłbyś sobie, zajmując się przyczynami problemów, a nie ich skutkami'?

229 Kiedy zrozumiesz, jak działa system nadrzędny, zyskasz lepsze moŜliwości wpływu na zachowania własne i innych. Sposób, w jaki oceniasz problemy i moŜliwości Ŝyciowe, jest dokładnie opisany przez naukowców. Zrozumienie komponentów systemu podejmowania decyzji pomoŜe ci nie tylko zrozumieć własne zachowanie, ale równieŜ przewidzieć, co będzie cię odpychało, a co ciągnęło ku sobie. Jak za chwilę się przekonasz, pięć elementów wpływa na kaŜdą dokonywaną przez ciebie ocenę i podejmowany wybór - od zestawu dań na obiad po zawarcie bądź niezawarcie małŜeństwa. W kaŜdym z nas elementy te łączą się w unikalną kombinację i właśnie dlatego Ŝycie kaŜdego z nas jest wyjątkowe. CzyŜ nie byłoby wspaniale zrozumieć zachowanie ludzkie tak, aby móc natychmiast naprawiać wszelkie zerwane więzy? Zwłaszcza w małŜeństwie waŜne jest rozumienie codziennych stresów i wzajemnych zachowań, aby moŜna było podtrzymywać i wzmacniać więź, która kiedyś was połączyła. Jeśli współmałŜonek odczuwa stresy związane z pracą i swoim zachowaniem daje upust frustracjom, nie znaczy to, Ŝe małŜeństwo się skończyło. Ale z pewnością znaczy, Ŝe musisz stać się uwaŜniejszy i bardziej koncentrować się na wspieraniu osoby, którą kochasz. Nie oceniałbyś sytuacji na giełdzie na podstawie tylko jednego dnia, kiedy indeks spadł o trzydzieści punktów. Dokładnie tak samo nie da się ocenić charakteru człowieka na podstawie tylko jednego zdarzenia. Ludzie nie są tacy jak ich zachowanie. Zrozum, co nimi kieruje, a poznasz ich naprawdę. Pośród rzeczy, których nauczyłem się i które zaobserwowałem podczas badań nad strategiami i przekonaniami wspólnymi dzisiejszym liderom, z pewnością jedną z najwaŜniejszych jest ta, Ŝe doskonałe oceny tworzą doskonałe Ŝycie. Na przykład ci, którzy odnoszą sukcesy finansowe, z pewnością znają lepsze sposoby oceny potencjalnego ryzyka, zysków i strat. ChociaŜ wszyscy mamy mniej więcej taki sam dostęp do informacji, rekiny finansowe osiągają przewagę dzięki lepszemu systemowi nadrzędnemu, który podpowiada im lepsze rozwiązania. Ludzie znajdujący się w trwałych związkach doskonale wiedzą jak reagować na stresowe sytuacje partnera. Ludzie szczęśliwi mają zwykle lepsze i skuteczniejsze sposoby oceny Ŝyciowych „problemów". Z 59

pewnością ucieszy cię wiadomość, Ŝe moŜesz zaoszczędzić sobie lat cierpienia, wzorując się na strategiach tych spośród nas, którzy juŜ odnoszą sukcesy.

232 Jeśli nie przejmiemy kontroli nad własnymi procesami oceny, mogą nas one wprowadzić na drogę kwestionowania naszych umiejętności i moŜliwości. Wyobraź sobie, Ŝe grasz w tenisa i właśnie kiepsko zaserwowałeś. Jak się zachowasz? Bardzo często ludzie zaczynają w takich sytuacjach czynić uogólnienia, które odbierają im siły. Stwierdzenie: „Co za okropny serw!", zmienia się w: „Nie mógłbym dzisiaj grać o własne Ŝycie!" Nie daj się złapać w tę pułapkę samozniszczenia! Przypomnij sobie w tej chwili co najmniej jedną sytuację, w której przesadziłeś z negatywną oceną. Czy dotyczyło to twojego małŜeństwa? pracy? moŜliwości fizycznych? zdolności? Postanów przełamać ten negatywny wzorzec. Kiedy pojawi się następnym razem, wrzaśnij: „Wynocha!", i skup się na tym, co chcesz osiągnąć. Zobaczysz, jak wiele dzięki temu się zmieni! Wspólną cechą ludzi sukcesu jest to, Ŝe wszyscy oni potrafią dokonywać doskonałych ocen. Gwiazda hokeja Wayne Gretzky nie jest tu Ŝadnym wyjątkiem. Czy jest największy, najsilniejszy, najgrubszy w lidze? Sam przyznaje, Ŝe nie. Kiedy spytałem go o źródło jego nieprawdopodobnej skuteczności, powiedział, Ŝe podczas gdy większość graczy jedzie tam, gdzie jest krąŜek, on sam zmierza w kierunku, w którym krąŜek się porusza. Jego umiejętność przewidywania - szybkości i kierunku ruchu krąŜka oraz strategii i determinacji innych zawodników - pozwala mu umieścić się na najlepszej pozycji do zdobycia punktu. Czy potrafisz dostrzec, jak bardzo zmieniłaby się twoja obecna sytuacja, gdybyś mógł choć trochę przewidzieć bieg wydarzeń?

234 Czy znalazłeś się kiedyś w sytuacji, gdy czyjeś słowa doprowadziły cię do łez, chociaŜ innym razem te same słowa wywołałyby twój śmiech? Najprawdopodobniej reakcja ta daje się wytłumaczyć stanem emocjonalnym, w którym wtedy się znajdowałeś. Stan umysłowy czy emocjonalny jest pierwszym elementem systemu nadrzędnego. Jeśli znajdujesz się w stanie wiary w siebie i pozytywnych oczekiwań, podejmowane przez ciebie decyzje są zupełnie róŜne od tych, które podejmujesz kierowany strachem i poczuciem bezradności. Podczas gdy w jednych sytuacjach ostroŜność jest wskazana, w innych moŜe cię obezwładnić. Dlatego w chwilach podejmowania decyzji i oceny znaczenia poszczególnych wydarzeń powinieneś znajdować się w stanie kreatywnym raczej niŜ nastawionym na przetrwanie.

235 Pytania są drugim elementem systemu nadrzędnego. Zanim zrobisz cokolwiek, musisz dokonać oceny: „Co to dla mnie znaczy? Co muszę w tej sytuacji zrobić, by uniknąć cierpienia lub zyskać przyjemność?" Fakt, czy podejmiesz jakiekolwiek działania, czy pozostaniesz bezczynny, w duŜej mierze zaleŜy od pytań, jakie sobie zadajesz. Czy kiedy masz się z kimś umówić na randkę, bezustannie dręczysz się pytaniami: „A co jeśli mnie ten ktoś odrzuci albo obrazi się, kiedy zaproponuję spotkanie?" Jeśli tak, najprawdopodobniej doprowadzisz się do dokonania serii ocen, które kaŜą ci stracić tę szansę. Jeśli jednak zadasz sobie pytania typu: „Czy nie byłoby wspaniale poznać tę osobę? Ile radości zyskam zbliŜając się do niej?", to z pewnością uchwycisz właściwy moment.

60

236 Wszyscy chcemy odczuwać więcej przyjemności i mniej bólu, jednak kaŜdy z nas nauczył się inaczej oceniać, co prowadzi do przyjemności, a co powoduje ból. W rezultacie kaŜdy z nas ceni so-bie pewne emocje wyŜej niŜ inne. Na przykład niektórym z nas przyjemność kojarzy się z poczuciem bezpieczeństwa, podczas gdy inni wiąŜą ją z przygodą. Twoja hierarchia wartości, trzeci element systemu nadrzędnego, jest po prostu listą stanów, które we własnym przekonaniu powinieneś przywoływać (stany przynoszące przyjemność) i tych, których chcesz unikać (poniewaŜ powodują ból). KaŜda twoja decyzja kierowana jest podświadomym dąŜeniem do przyjemności i unikaniem cierpienia. Jeśli na przykład cenisz sobie miłość, ale za wszelką cenę chcesz unikać konfliktów, czy wpłynie to na twoją uczciwość w kontaktach z partnerem?

234 Czwartym elementem systemu nadrzędnego są przekonania. Przekonania ogólne warunkują twoje oczekiwania wobec samego siebie, innych ludzi i całego Ŝycia. Często decydują one o tym, co w ogóle poddajesz ocenie. Specjalną kategorią przekonań są reguły. Mówią ci one, co musi się zdarzyć, abyś poczuł, Ŝe zrealizowane zostały twoje wartości. Niektórzy ludzie wierzą na przykład, Ŝe jeśli ktoś ich kocha, nigdy nie podnosi głosu w rozmowie z nimi. Reguła ta spowoduje, Ŝe człowiek taki oceni podniesiony głos jako dowód braku miłości, nawet jeśli jest to ocena nie mająca potwierdzenia w faktach. Czy potrafisz wskazać regułę lub inne przekonanie, którym kierujesz się w swoim związku? Czy pomogła ci, czy teŜ odwrotnie?

238 Jak konstruujemy przekonania? Piątym elementem systemu nadrzędnego są odniesienia mieszanina doświadczeń i informacji przechowywanych w gigantycznym segregatorze, jakim jest twój mózg. To surowiec, którego uŜywasz do konstruowania przekonań, które kierują twoimi decyzjami. Dysponujesz nieograniczonym doświadczeniem (odniesieniami), na którym moŜesz się opierać. Dokonany przez ciebie wybór określi znaczenie, jakie przypisujesz poszczególnym doświadczeniom, ukształtuje twoje odczucia w związku z tymi doświadczeniami oraz zadecyduje, jakie działania podejmiesz. Zastanówmy się nad jednym tylko przykładem wielkiego znaczenia odniesień. Czy potrafisz wyobrazić sobie róŜnicę między zachowaniami człowieka, który dorastał w przekonaniu, Ŝe jest ciągle wykorzystywany, a zachowaniami kogoś, kto wychowywał się w bezgranicznej miłości? Jak wpłynęłoby to na oceny ludzi, Ŝycia i moŜliwości?

239 Aby zachęcić cię do zastanawiania się nad zasadą działania systemu nadrzędnego, zadam ci pytanie: Jakie jest twoje najcenniejsze wspomnienie? Co zrobiłbyś, by odpowiedzieć na to pytanie? Najprawdopodobniej pierwszym krokiem byłoby powtórzenie pytania. Potem pewnie sięgnąłbyś do swoich odniesień, by spośród milionów doświadczeń wybrać to jedno. Ale moŜe nie chciałeś wskazać na jedno wspomnienie, poniewaŜ kierujesz się przekonaniem, Ŝe wszystkie Ŝyciowe doświadczenia są cenne i wybór jednego tylko ubliŜałby innym. A moŜe masz kłopoty z przypomnieniem sobie nie tylko najcenniejszego doświadczenia z przeszłości, ale w ogóle czegokolwiek, poniewaŜ uczucia, które kojarzysz z „odgrzebywaniem przeszłości", są dla ciebie wartościami unikanymi. 61

Czy potrafisz wskazać, w jaki sposób system nadrzędny określa nie tylko, co i jak oceniasz, ale nawet i to, co chcesz ocenić?

240 Co tworzy mistrzostwo? Mistrzowie to niezmiennie ci, którzy dysponują większą niŜ inni ludzie ilością odniesień do przyczyn sukcesu i frustracji w danej dziedzinie Ŝycia. KaŜdy dzień niesie nowe moŜliwości zebrania odniesień, które wspierają nasze przekonania, precyzują wartości, kaŜą zadawać nowe pytania i mogą popchnąć nas w poŜądanym kierunku.

241 MoŜesz w jednej chwili dokonać całościowych zmian, które wpłyną na twoje uczucia i sposób działania w wielu dziedzinach Ŝycia jednocześnie. Jak? Wystarczy zmienić ustawienie któregokolwiek z pięciu elementów systemu nadrzędnego. Na przykład zamiast nastawiać się, by inaczej reagować na odrzucenie przez innych, moŜesz przyjąć nowe przekonanie ogólne, jak choćby: „Ja jestem źródłem wszystkich moich emocji. Nikt i nic oprócz mnie samego nie moŜe zmienić mojego samopoczucia. Jeśli dostrzegę u siebie jakąkolwiek reakcję niepoŜądaną mogę ją zmienić w jednej chwili." Czy rozumiesz, jak przekonanie to wpłynęłoby na twoje Ŝycie, gdybyś przyjął je za własne? Wyeliminowałoby ono nie tylko poczucie odrzucenia, lecz równieŜ poczucie strachu i niedostosowania. W jednej chwili stajesz się panem swojego przeznaczenia.

242 Innym sposobem natychmiastowego przełamania lęku i poczucia niedostosowania jest zmiana hierarchii wartości, na przykład przesunięcie wdzięczności i wkładu w Ŝycie innych na pierwszą pozycję. Wtedy, jeśli ktoś cię odrzuci, nie będzie to miało dla ciebie znaczenia. Zamiast skupiać się na wynajdowaniu własnych niedociągnięć, skoncentrujesz się na znalezieniu sposobów, które w nowej sytuacji nadal pozwolą ci pomóc drugiemu człowiekowi. Albo będziesz tak wdzięczny Ŝyciu, Ŝe poczucie odrzucenia po prostu nie będzie miało na ciebie wpływu. Nie będziesz nawet postrzegał Ŝadnej sytuacji w kategoriach odrzucenia czy akceptacji. Emocje te sprawią bowiem, Ŝe będziesz przepełniony poczuciem radości i powiązania z innymi ludźmi. Wystarczy zmienić którykolwiek z pięciu elementów systemu nadrzędnego, aby w jednej chwili odmienić dowolny aspekt Ŝycia.

243 Czy kiedykolwiek miałeś kłopoty z dotrzymaniem danego sobie słowa w najprostszej nawet sprawie, jak choćby regularna gimnastyka? Najprawdopodobniej zbytnio komplikowałeś sobie wtedy Ŝycie, skupiając się na dziesiątkach rzeczy, które musisz w związku z tą sprawą zrobić. Mówiłeś sobie, Ŝe to zbyt wiele zachodu: musisz dojechać na miejsce, zaparkować samochód, dojść do szatni, znaleźć wolną szafkę, przebrać się, zacząć ćwiczyć, potem wziąć prysznic i tak dalej. A przecieŜ kiedy myślisz o rzeczach, które są łatwe, zupełnie inaczej postrzegasz czynności niezbędne do ich wykonania. Chcesz coś zjeść? śaden problem. Na plaŜę? W jednej chwili! Co trzeba zrobić? Po prostu wsiąść do samochodu i pojechać! RóŜnica nie polega na rodzaju samego zadania, ale na sposobie, w jaki kaŜde z tych zadań oceniasz. Zmień system oceny, a natychmiast zmienisz całe swoje Ŝycie!

62

Część dziewiąta

Twój Ŝyciowy kompas Wartości i reguły „ Wszystkie wspaniałe rezultaty, jakie kiedykolwiek osiągnął człowiek, moŜliwe były dzięki temu, iŜ uwierzył, Ŝe coś w nim samym jest wyŜszego nad zewnętrzne okoliczności. " - Bruce Barton

244 Jeśli chcemy najgłębszego Ŝyciowego spełnienia, moŜemy osiągnąć je tylko w jeden sposób: decydując, czego poŜądamy w Ŝyciu najbardziej -jakie są nasze najwyŜsze wartości -oraz postanawiając, Ŝe kaŜdy dzień przeŜyjemy w zgodzie z tą naszą decyzją.

245 Kim są powszechnie podziwiani w naszej kulturze ludzie? CzyŜ nie są to ci, którzy niewzruszenie trzymają się własnych wartości, którzy nie tylko je głoszą lecz równieŜ Ŝyją zgodnie z nimi? Wszyscy szanujemy ludzi, którzy potrafią bronić tego, w co wierzą, nawet jeśli nie zgadzamy się z ich pojęciem o tym, co dobre, a co złe. śycie ludzi, dla których filozofia i działanie są zawsze tym samym, niesie w sobie niezaprzeczalną siłę. Uczyń taką spójność swoim celem. Czy któraś z rzeczy, które obecnie robisz, nie jest zgodna z czymś, w co wierzysz? Jeśli tak, natychmiast podejmij działania, by to poprawić. Zastanów się, jaka wartość jest najwaŜniejsza w twoim Ŝyciu i w jaki sposób cię umacnia?

246 W filmie Stand and Deliver Jaime Escalante niezbicie udowadnia, jak wielką siłą dysponują ci, którzy dokładnie wiedzą, co jest dla nich najwaŜniejsze, czego będą bronić za wszelką cenę. Przekazał on uczniom pasję uczenia się nie dzięki lekcjom, lecz dając im przykład. Uczył pokolenie uznane za stracone i nauczył nie tylko, jak rozwiązać test z rachunków (czego wcześniej z pewnością by nie zrobili), lecz równieŜ jak cenić się nawzajem, jak szanować swoją latynoską spuściznę. Dał im siłę pozwalającą uczyć się, jak na zawsze odmienić własne Ŝycie. Jego całkowite poświęcenie się wielkim ideom odmieniło tych młodych ludzi. Co ty mógłbyś osiągnąć, gdybyś całkowicie poświęcił się swojej najwyŜszej Ŝyciowej wartości?

247 Jeśli miłość, sukces lub uczciwość są dla ciebie waŜne, stanowią one część twojego systemu wartości. Wartość jest stanem emocjonalnym, którego we własnym przekonaniu koniecznie musisz doświadczać (poniewaŜ wierzysz, Ŝe niesie to ze sobą przyjemność) albo unikać (poniewaŜ łączysz z nim cierpienie). Wszystkie nasze decyzje motywowane są tymi przekonaniami. W jaki sposób podejmowane działanie przybliŜy nas w kierunku wartości przyjemnych? Czy pomoŜe nam uniknąć wartości nieprzyjemnych albo przynajmniej odsunąć je od siebie? Które z przyjemnych emocji są dla ciebie najwaŜniejsze? Których przykrych emocji najbardziej pragniesz uniknąć?

248 Wartości przyjemne znane są teŜ jako wartości przyciągane. Mieszczą się w nich takie emocje, jak miłość, radość, wolność, bezpieczeństwo, pasja i spokój umysłu. Wartości nieprzyjemne (na przykład poczucie odrzucenia, depresja, samotność) znane są teŜ jako wartości odpychane. Kiedy podejmujemy decyzję, bierzemy pod uwagę fakt, czy konsekwencją naszego działania będą stany przyjemne, czy teŜ nieprzyjemne. W ciągu kilku najbliŜszych dni zaczniesz nie tylko jasno określać stany emocjonalne wpływające na twoje decyzje, lecz równieŜ hierarchię ich waŜności. MoŜesz na przykład cenić sobie i bezpieczeństwo, i przygodę. Ustalenie, co z nich jest dla ciebie waŜniejsze, pomoŜe ci skuteczniej podejmować decyzje prowadzące do osiągnięcia szczęścia.

249 Obok wartości przyciąganych i wartości odpychanych są jeszcze wartości docelowe i wartości pośrednie. MoŜesz na przykład cenić swój samochód, ale jest on tylko środkiem do osiągnięcia jakiegoś celu. I odwrotnie, docelową wartością moŜe być dla ciebie stan emocjonalny taki jak ekscytacja (pontiac), prestiŜ (mercedes) lub bezpieczeństwo (volvo). Pamiętaj, Ŝe potrzeba spełnienia wartości docelowych jest główną siłą kierującą podejmowanymi przez nas decyzjami. Niestety, ludzie często podejmują decyzje z chęci osiągnięcia wartości (celów) pośrednich, a nie udaje im się osiągnąć najwaŜniejszego: wartości docelowych, czyli głównej siły emocjonalnej.

250 Czy znalazłeś się kiedyś w sytuacji, gdy powiedziałeś sobie: „Muszę się z kimś związać!", a później, kiedy juŜ to nastąpiło, zrozumiałeś, Ŝe nie chcesz tego związku? Powodem był z pewnością fakt, Ŝe związek potrzebny był ci tylko jako środek do osiągnięcia celu. Tak naprawdę chciałeś czegoś, co związek ten miał ci w twoim przekonaniu dać: docelowe wartości typu miłość, przyjaźń, intymność. Tymczasem same związki nie muszą automatycznie do tych wartości prowadzić. Powinieneś więc wiedzieć, Ŝe wartości właśnie są twoim prawdziwym celem, i konsekwentnie ich poszukiwać. Pamiętaj, Ŝe osiągnięcie celów pośrednich (pieniądze, stanowisko, tytuł, dzieci, związki) nie gwarantuje ci szczęścia. Tak długo, jak długo nie zaczniesz Ŝyć w całkowitej zgodzie z twoimi najgłębszymi wartościami (docelowymi), nie osiągniesz prawdziwego spełnienia, nawet jeśli odniesiesz sukcesy.

251 Choć jest wiele stanów emocjonalnych, które uznajemy za nasze wartości, niektóre z nich są nam droŜsze niŜ inne. Te, dla których osiągnięcia zrobimy najwięcej, to, jak pamiętamy, wartości przyciągane: miłość, sukces, swoboda, intymność, bezpieczeństwo, przygoda, siła, pasja, komfort, zdrowie. Teraz, gdy określiłeś juŜ swoje wartości, moŜesz sięgnąć głębiej i odkryć hierarchię, w jaką się układają. Którą z wyliczonych wartości cenisz najwyŜej? Poświęć chwilę, by uporządkować te wartości, od najwaŜniejszej począwszy. Przypisz kaŜdej odpowiednią pozycję od pierwszej do dziesiątej:

64

Wartość Miłość Sukces Swoboda Intymność Bezpieczeństwo

Pozycja

Wartość Przygoda Siła Pasja Komfort Zdrowie

Pozycja

252 Podobnie jak w przypadku wartości przyciąganych, mamy teŜ hierarchię stanów, których za wszelką cenę chcemy unikać. Niektóre z najczęściej wymienianych wartości odpychanych to: odrzucenie, złość, samotność, depresja, niepowodzenie, poniŜenie i wina. Uporządkuj teraz te wartości, nadając im numery od jednego do ośmiu, przy czym pierwsza to wartość, której chciałbyś unikać najbardziej. Wartość Odrzucenie Złość Frustracja Samotność

Pozycja

Wartość Depresja Niepowodzenie PoniŜenie Wina

Pozycja

253 Gdybym zaproponował ci akrobację w powietrzu, czy przyjąłbyś zaproszenie? ZaleŜałoby to między innymi od dynamiki twojej hierarchii wartości. Jeśli na przykład na pierwszym miejscu twoich przyciąganych wartości jest bezpieczeństwo, a twoją najbardziej odpychaną wartością jest strach, pewnie odmówiłbyś zdecydowanie. Jednak jeśli na pierwszej pozycji twoich wartości odpychanych znajduje się odrzucenie, a ty byłbyś przekonany, Ŝe twoi przyjaciele odrzucacie, jeśli nie przyjmiesz mojej propozycji? PoniewaŜ ludzie skłonni są zrobić o wiele więcej dla uniknięcia cierpienia niŜ dla zyskania przyjemności, potrzeba uniknięcia odrzucenia mogłaby przewaŜyć nad chęcią zachowania bezpieczeństwa. Czy kiedykolwiek czułeś, Ŝe jedna wartość kaŜe ci coś zrobić, a inna powstrzymuje przed tym? Podejmowanie decyzji to nic innego jak rachunek wartości.

254 Jednym z najwaŜniejszych powodów, dla których powinieneś jasno określić własną hierarchię wartości, jest konieczność odkrycia ewentualnych konfliktów wartości, które mogą znacznie hamować twoje działania. Czy potrafisz wyjaśnić, jaki konflikt powstaje, kiedy twoją najwaŜniejszą wartością przyciąganą jest sukces, a na pierwszym miejscu listy wartości odpychanych znajduje się odrzucenie? Próby osiągnięcia przyjemności sukcesu bez ryzykowania przykrości związanej z odrzuceniem nie mogą się udać! W takiej sytuacji sabotowałbyś najprawdopodobniej kaŜdy swój sukces, zanim jeszcze byś go osiągnął, poniewaŜ strach przed odrzuceniem nie pozwalałby ci podejmować ryzyka niezbędnego do osiągnięcia jakichkolwiek znaczących sukcesów. Rozwiązanie, które proponuję ci w tej ksiąŜce, to dwustopniowy proces świadomego podejmowania decyzji.

65

255 ETAP 1A: ŚWIADOMOŚĆ WARTOŚCI Jeśli chcesz odkryć własne wartości przyciągane, wystarczy, byś zadał sobie pytanie: Co jest dla mnie najwaŜniejsze w Ŝyciu? Zastanów się dobrze nad odpowiedzią i pamiętaj, Ŝe chcesz odkryć własne wartości końcowe, stany emocjonalne, których poŜądasz najbardziej. Po sporządzeniu listy wartości przyciąganych uporządkuj je według waŜności, na przykład numer 1 na liście to stan, którego poŜądasz bardziej niŜ wszystkich innych, i tak dalej.

256 ETAP IB: ŚWIADOMOŚĆ WARTOŚCI Aby odkryć własne wartości odpychane, zadaj sobie pytanie: Jakich emocji chcę za wszelką cenę unikać w moim Ŝyciu? Zastanów się, dla uniknięcia których odczuć zrobiłbyś niemal wszystko. Po sporządzeniu listy wartości odpychanych uporządkuj je według waŜności, to jest na pierwszym miejscu listy umieść emocję, której chcesz unikać najbardziej (największy potencjalny ból), i tak dalej.

257 ETAP 2: ŚWIADOMOŚĆ DECYZJI Odkrywając hierarchię własnych wartości, odkryłeś, jakie priorytety zostały uwarunkowane w twojej świadomości. Dowiedziałeś się, jaki system przyjemności i bólu kieruje twoimi działaniami. Jednak jeśli chcesz odegrać aktywną rolę w kształtowaniu własnego Ŝycia, nawet jeśli trzeba byłoby zacząć wszystko od początku, musisz powziąć kilka nowych decyzji juŜ dzisiaj. Odpowiedz na pytania: 1. Jakie muszą być moje wartości, aby mogły stworzyć moje ostateczne przeznaczenie, abym mógł stać się najlepszy, jak moŜliwe, abym w jak największym stopniu mógł panować nad własnym Ŝyciem? 2. Jakie wartości muszę dodać do mojej listy?

258 Co osiągnąłeś dzięki odkryciu własnej hierarchii wartości? Czy nie jest to tylko garstka słów na kawałku papieru? Odpowiedź brzmi tak -jeśli nie nastawisz się do wykorzystywania tych wartości jako Ŝyciowego kompasu. Jeśli jednak to zrobisz, system wartości pomoŜe ci Ŝeglować po spokojnych wodach i unikać wielkich burz, pozwoli obrać kurs wprost na przeznaczenie, które dla siebie wybrałeś. Zawsze miej tę listę przy sobie. Daj jej kopię przyjaciołom, aby pomogli ci trzymać się obranej drogi. Oczami wyobraźni zobacz korzyści płynące z Ŝycia w zgodzie z tymi wartościami. Zobacz je i poczuj tak intensywnie, by oczekiwanie emocjonalnej nagrody nastawiło cię do uczynienia z listy wartości części twojego Ŝycia.

259 Co musi się stać, abyś dobrze się czuł? Czy trzeba ci do tego uścisku, seksu, słów uznania i szacunku? A moŜe miliona dolarów, gry w golfa, pochwały ze strony szefa? Dobrego samochodu? Duchowego oświecenia? Dobrego towarzystwa? Radości z pięknego zachodu słońca? 66

Prawda tymczasem brzmi: nic nie musi się stać, abyś poczuł się dobrze. MoŜesz czuć się świetnie natychmiast - jeśli to właśnie wybierzesz. W końcu kto, jeśli nie ty sam, uczyni cię szczęśliwym po spełnieniu wszystkich tych warunków? Dlaczego więc czekać? Jedyną rzeczą powstrzymującą cię jest twoja własna reguła (przekonanie), która kaŜe ci wierzyć, Ŝe abyś był szczęśliwy, muszą wydarzyć się wszystkie te rzeczy. Odrzuć te umowne reguły i ciesz się radością na jaką zasługujesz!

260 Jeśli masz zamiar przyjąć jakąkolwiek regułę szczęścia, to przyjmij następującą: Nic nie musi się wydarzyć, abym czuł się świetnie! Czuję się dobrze, poniewaŜ Ŝyję! śycie jest darem i to jest moje szczęście. Abraham Lincoln powiedział kiedyś: „Większość ludzi jest tak szczęśliwa, jak chce być." Historia jego Ŝycia, podobnie jak historia Ŝycia wielu innych ludzi, którzy przezwycięŜyli własne tragedie, przypomina nam o tym, Ŝe to my kontrolujemy sytuację. Przyjmij tę regułę i zdecyduj, Ŝe postawisz jak największe wymagania tej jednej jedynej rzeczy, nad którą masz całkowitą władzę: sobie samemu. Będzie to oznaczać, Ŝe postanowiłeś być na tyle pomysłowy, elastyczny i mądry, by zawsze znaleźć sposób patrzenia na własne Ŝycie tak, by wzbogacać swoje doświadczenia.

261 Skąd masz wiedzieć, czy Ŝyjesz w zgodzie ze swoimi wartościami? ZaleŜy to całkowicie od twoich reguł, przekonań o tym, co musi się stać, byś odniósł sukces łub poczuł się szczęśliwy i zdrowy. To tak, jakby w naszym mózgu zasiadała ława przysięgłych złoŜona z naszych własnych reguł. Ona właśnie wyrokuje, czy nasze działania spełniły kryteria niezbędne, byśmy mogli zacząć świętować osiągnięcie jakiejś wartości. Ona postanawia, czy czujemy się dobrze, czy teŜ źle w danej sytuacji, czy sprawiamy sobie przyjemność, czy ból.

262 Jeśli w Ŝyciu nieprzerwanie odczuwamy ból, powinniśmy odpowiedzieć sobie na następujące pytanie: „Czy moje cierpienie jest wynikiem mojej sytuacji, czy teŜ reguł mówiących mi, jak mam tę sytuację oceniać? Czy moje złe odczucia w jakikolwiek sposób polepszają sytuację? Jaką regułą (przekonaniem) muszę się kierować, skoro czuję się źle w tej sytuacji?" Kluczową sprawą jest analiza naszego systemu reguł i sprawdzenie, czy są one właściwe i rozsądne. Niektórzy ludzie kierują się regułą Ŝe aby czuli się dobrze, ich dzieci muszą dostawać w szkole najlepsze stopnie, oni sami muszą być najlepsi w pracy, nigdy nie wolno im tracić równowagi i poddawać się stresom oraz koniecznie muszą zachowywać szczupłą sylwetkę! Czy moŜesz sobie wyobrazić, ilu ludzi z takimi regułami czuje się dobrze? Zbadaj dokładnie własne reguły. Upewnij się, Ŝe ci słuŜą!

263 To zaskakujące, jak wielu ludzi wypracowało sobie niezliczone sposoby na złe samopoczucie (odczuwanie cierpienia) przy kilku zaledwie sposobach na dobre samopoczucie (odczuwanie przyjemności). Właśnie w tej chwili zdecyduj o przyjęciu reguły, która pozwoli ci częściej czuć się kochanym. Nie pozwól, aby twoja reguła w tym względzie brzmiała: „Jestem kochany, tylko jeśli ktoś ciągle powtarza mi, Ŝe mnie kocha... kupuje mi kosztowne prezenty... zabiera mnie w egzotyczne podróŜe... ciągle mnie dotyka... skłonny jest robić dla mnie rzeczy, których nienawidzi, tylko po to, aby mnie uszczęśliwić." Kierując się taką regułą, w oczywisty sposób nie moŜesz często czuć się kochanym. 67

Zamiast tego spróbuj prostszej reguły: „Odczuwam miłość, ilekroć myślę o miłości lub wyraŜam miłość i ciepło w kontaktach z ludźmi."

264 Czy reguły, które dzisiaj rządzą twoim Ŝyciem, są jeszcze odpowiednie dla tego, kim się stałeś? Czy trzymasz się reguł, które choć pomagały w przeszłości, dzisiaj cię ranią? Na przykład na pewnym etapie twojego Ŝycia najwłaściwsze mogło być powstrzymywanie się przed okazywaniem uczuć i zachowanie postawy „twardziela". Ale ta reguła, która pewnie pomagała ci na szkolnym podwórku, moŜe być bardzo nieskuteczna w tworzeniu trwałego związku z partnerem. Jeśli jesteś na przykład prawnikiem, bardzo uwaŜaj, by nie przenosić metafor określających twoją pracę - i powiązanych z nimi reguł - na grunt domowy. Jeśli się przed tym nie ustrzeŜesz, będziesz co rano przesłuchiwał współmałŜonka! Jakich reguł z przeszłości moŜesz się dzisiaj pozbyć?

265 Skąd wiesz, Ŝe odniosłeś sukces? Na jeden z moich kursów uczęszczało dwóch męŜczyzn kierujących się odmiennymi regułami. Jeden z nich zajmował wysokie stanowisko w biznesie i miał wszelkie powody, by czuć się wspaniale: szczęśliwe małŜeństwo, piątka wspaniałych dzieci, siedmiocyfrowe dochody i ciało wyrzeźbione biegami maratońskimi. A jednak czuł się jak ostatni nieudacznik. Dlaczego? Miał zupełnie bezsensowne reguły. Drugi z męŜczyzn stanowił zupełne przeciwieństwo. Choć nie miał Ŝadnej z wymienionych „przewag", był całkiem szczęśliwy. Kiedy spytałem, co musi się stać, by był szczęśliwy, odpowiedział: „Muszę po prostu obudzić się rano i spojrzeć w dół, by zobaczyć, "Ŝe jestem nad ziemią. KaŜdy dzień spędzony nad ziemią to wspaniały dzień!" Który z tych dwóch ludzi odniósł twoim zdaniem większy sukces ?

266 Z pewnością musimy wykorzystywać siłę tkwiącą w celach, w myślach o kuszącej przyszłości, aby iść naprzód. Jednak musimy teŜ być pewni, Ŝe za celami kryją się reguły, które pozwolą nam być szczęśliwymi, ilekroć tego chcemy. Co musi się stać, abyś ty poczuł szczęście? sukces? miłość?

267 Skąd wiesz, czy reguła cię obezwładnia i czy w związku z tym musisz ją zmienić? OtóŜ reguła odbiera ci siły, jeśli: 1. Nie jest moŜliwe, by jej sprostać (jeśli kryteria są tak skomplikowane, liczne i sztywne, Ŝe nigdy nie wygrasz gry z Ŝyciem). 2. Jeśli o spełnieniu warunku decyduje coś, na co nie masz wpływu (na przykład jak ludzie muszą reagować na ciebie i twoje słowa, jeśli masz być szczęśliwy). 3. Daje ci tylko kilka sposobów na odczuwanie pozytywnych emocji i mnóstwo sposobów na odczuwanie negatywnych (czujesz się dobrze tylko wtedy, gdy wszystko wokół dokładnie spełnia wyliczone warunki, a w kaŜdym innym wypadku czujesz się źle).

268 Od zaraz zacznij panować nad własnymi regułami. Odpowiedz na poniŜsze pytania najdokładniej, jak potrafisz: 1. Czego trzeba, abyś poczuł, Ŝe odniosłeś sukces? 68

2. Czego trzeba, byś czuł się kochany? przez dzieci? współmałŜonka? rodziców? kogokolwiek, kto jest dla ciebie waŜny? 3. Czego trzeba, byś wierzył w siebie? 4. Czego trzeba, byś czuł się doskonały w dowolnej dziedzinie Ŝycia?

269 KaŜda przykrość, która spotkała cię dotychczas w kontaktach z innymi, wynikała z reguł. Nie czułeś Ŝalu do człowieka. Nie sam człowiek sprawiał ci przykrość, ale fakt, Ŝe złamał on twoje reguły albo pogwałcił jedno z twoich standardowych przekonań o tym, jak powinien wyglądać świat. Albo teŜ to ty sam pogwałciłeś jedną z własnych reguł zachowania, myślenia lub odczuwania. Kiedy następnym razem zdarzy się przykra sytuacja w twoich kontaktach z kimkolwiek, pamiętaj, Ŝe to nie ten człowiek sprawia ci przykrość. Reagujesz po prostu na własne reguły związane z daną sytuacją. 1 zadaj sobie pytanie: „Co jest waŜniejsze: moje reguły czy moje kontakty z tym człowiekiem?" Wykorzystaj ten sposób przełamywania wzorca, aby skupić się przede wszystkim na serdecznej komunikacji, a przekonasz się, jak szybko potrafisz zaŜegnać kaŜdy konflikt.

270 Nie oczekuj, Ŝe ludzie będą stosować się do twoich reguł, jeśli jasno nie powiesz im o nich. Nie spodziewaj się teŜ, Ŝe ktokolwiek będzie przestrzegał twoich reguł, jeśli ty sam nie jesteś skłonny do kompromisu oraz przestrzegania reguł innych. Pamiętaj teŜ, Ŝe nawet jeśli jasno przedstawiłeś komuś swoje reguły, wciąŜ mogą się pojawić nieporozumienia. Dlatego właśnie tak waŜna jest nieprzerwana komunikacja. Nigdy nie zakładaj niczego, gdy idzie o reguły. Rozmawiaj z innymi.

271 Niektóry reguły są silniejsze od innych. Pomyśl o regułach rządzących twoim stosunkiem do własnego zdrowia, których nigdy nie łamiesz. Jakich słów uŜywasz, by opisać taką „nienaruszalną" regułę? Wielu ludzi wśród tych słów umieści „nie wolno mi". Jak natomiast formułujesz regułę, którą czasem łamiesz, choć zawsze później tego Ŝałujesz? Pewnie brzmi ona na przykład tak: „Niepowinienem jeść niezdrowych pokarmów." Poznawszy reguły tysięcy ludzi mogę cię zapewnić, Ŝe prawie nigdy nie złamiesz reguł, które wyraŜasz za pomocą frazy „nie wolno mi". Często natomiast będziesz łamał reguły wyraŜone za pomocą frazy „nie powinienem". Te pierwsze nazywam regularni progowymi. W jaki sposób moŜesz natychmiast zmienić ,,nie powinienem" w „nie wolno mi" i „powinienem" w „muszę"? Jakie natychmiastowe korzyści ci to przyniesie?

272 Zbyt liczne reguły mogą uczynić Ŝycie nieznośnym. Kiedyś oglądałem program telewizyjny, w którym przedstawiano dwadzieścia rodzin pięcioraczków. KaŜdemu z rodziców zadano pytanie: „Co jest dla państwa najwaŜniejsze, Ŝeby nie dać się zwariować?" Niemal w kaŜdej odpowiedzi powtarzało się stwierdzenie: „Nie wolno narzucać zbyt wielu reguł." Dlaczego? Przy tak licznej rodzinie nieuniknione jest, Ŝe jeśli rządzi nią zbyt wiele reguł, ktoś będzie łamał jedną z nich średnio co godzinę. A to prowadziłoby do ciągłych stresów. Czy nie byłoby więc lepiej wybrać kilka reguł, tych najwaŜniejszych, które mają rządzić twoim związkiem? O jednym mogę cię zapewnić: im mniej reguł w intymnych związkach, tym te związki są szczęśliwsze.

69

273 Aha, mam jeszcze dla ciebie regułę: kiedy pracujesz nad regułami swojego nowego Ŝycia, baw się przy tym jak najlepiej! Przekraczaj bariery, rozwaŜaj wszelkie skrajności. Łam stare reguły i wśród nowych umieść kilka szaleństw Przez całe dotychczasowe Ŝycie uŜywałeś reguł, by się ograniczać i powstrzymywać. Dlaczego nie miałbyś się teraz z nich pośmiać? MoŜe, aby poczuć miłość, musisz tylko poruszyć małym palcem u ręki? Brzmi dziwacznie, ale w końcu, czy cokolwiek daje mi prawo decydować, co ma sprawiać ci przyjemność?

70

Część dziesiąta

Klucz do rozwoju ToŜsamość i odniesienia „ Gdybyśmy wszyscy robili to, co potrafimy robić, zadziwilibyśmy samych siebie. " - Thomas A. Edison

274 Co odróŜnia cię od wszystkich innych ludzi na całej ziemi? Jednym z najwaŜniejszych źródeł twojej odrębności są doświadczenia. Wszystko, cokolwiek robiłeś w Ŝyciu, zapisane jest nie tylko w twojej świadomej pamięci, ale równieŜ i w systemie nerwowym. Wszystko, cokolwiek widziałeś, słyszałeś, czego dotknąłeś lub posmakowałeś, jest przechowywane w gigantycznym katalogu twojego umysłu. Te świadome i nieświadome wspomnienia nazywamy odniesieniami. Właśnie polegając na tych doświadczeniach, jesteśmy pewni, w co wierzyć, włącznie z najwaŜniejszymi przekonaniami o tym, kim jesteśmy i co potrafimy.

275 Jakie doświadczenia wywarły największy wpływ na twoje Ŝycie? Przed pierwszymi zajęciami jednego z moich kursów słuchacze wypełniają bardzo szczegółowy kwestionariusz. Między innymi jest tam prośba o podanie pięciu doświadczeń, które w przekonaniu odpowiadającego, najmocniej ukształtowały jego Ŝycie. Fascynujące jest to, Ŝe wielu ludzi przeŜyło te same doświadczenia (odniesienia), jednak ich interpretacja jest radykalnie róŜna. Dlatego właśnie Ŝycie kaŜdego z nich jest dzisiaj inne. Dwaj męŜczyźni w bardzo młodym wieku stracili rodziców. Jeden wykorzystał to doświadczenie jako powód do odcięcia się od wszelkich bliskich kontaktów z innymi, podczas gdy drugi właśnie dlatego stał się najwraŜliwszym i najbardziej otwartym z ludzi. Kształtują nas nie tylko odniesienia, ale teŜ znaczenie, jakie im przypisujemy.

276 Czy z tego korzystasz, czy nie, jesteś głównym architektem własnego Ŝycia. Pomyśl o wszystkich swoich doświadczeniach jak o olbrzymim arrasie, który moŜesz utkać dokładnie w taki sposób, w jaki chcesz. Codziennie dodajesz do osnowy jednanie... Czy przędziesz zasłonę, którą oddzielasz się od Ŝycia, czy moŜe magiczny dywan, na którym wzniesiesz się na wyŜyny? Czy świadomie pracujesz nad jego wzorem tak, aby na samym środku, w najbardziej widocznym miejscu znajdowały się wspomnienia, które dodają ci sił?

277 Zastanów się teraz chwilę i wypisz pięć doświadczeń, które w największym stopniu ukształtowały twoje Ŝycie i wpłynęły na to, kim jesteś. Podaj nie tylko opis wydarzenia, ale i sposób, w jaki na ciebie wpłynęło. Jeśli natrafisz na coś, co wydaje się mieć wyłącznie negatywne znaczenie, natychmiast zmień swoją interpretację

71

tego wydarzenia, bez względu na sposób, jakiego uŜyjesz. MoŜe to wymagać od ciebie wiary, a moŜe zupełnie nowego spojrzenia, którego nigdy wcześniej nie próbowałeś. Pamiętaj, Ŝe wszystkie ludzkie doświadczenia mają swoją wartość.

278 Aby cokolwiek osiągnąć, musisz mieć poczucie pewności. Odniesienia pomagają nam wytworzyć ten jakŜe waŜny stan. Jeśli jednak nie masz Ŝadnego doświadczenia (odniesień) w wykonywaniu danej czynności, jak moŜesz mieć co do niej poczucie pewności? OtóŜ musisz zrozumieć, Ŝe nie jesteś ograniczony do rzeczywistych doświadczeń. Wspierających cię odniesień moŜe dostarczać równieŜ wyobraźnia. Pamiętasz jak było z Rogerem Bannisterem? Kiedy bił rekord w biegu na milę, osiągnął sukces głównie dzięki temu, Ŝe wyobraził sobie siebie odnoszącego ten sukces. PoniewaŜ często stawiał sobie przed oczami to wyobraŜenie, zyskał odniesienia, a wraz z nimi pewność, która pozwoliła mu uruchomić największy tkwiący w nim potencjał. Ile barier mógłbyś pokonać, gdybyś tylko uŜył siły własnej wyobraźni, by zyskać odniesienia i pewność, Ŝe moŜesz je pokonać?

279 Twoja wyobraźnia jest dziesięciokrotnie silniejsza od siły woli. Uwolnienie tej siły daje poczucie pewności i spójną wizję przewyŜszającą znacznie wszystko, co wydarzyło się w przeszłości. Andre Agassi powiedział mi ostatnio, Ŝe tysiące razy wygrywał zawody na kortach w Wimbledonie, zanim jeszcze skończył dziesięć lat... w wyobraźni. Konsekwencja w wyobraŜaniu sobie zwycięstwa dała mu poczucie wewnętrznej pewności, które w końcu latem 1992 roku zmieniło marzenia w rzeczywistość. Jakie marzenia mógłbyś spełnić dzięki konsekwentnemu wykorzystywaniu wyobraźni?

280 Łatwym sposobem natychmiastowego rozszerzania „biblioteki twoich odniesień" jest odkrywanie bogactwa literatury: powieści, poezji i mitów, a takŜe muzyki, która jest dokoła ciebie. Czytaj ksiąŜki, oglądaj filmy, bywaj w teatrze, rozmawiaj z nieznajomymi. Siła tkwi w kaŜdym odniesieniu i nigdy nie wiesz, które z nich moŜe odmienić całe twoje Ŝycie.

281 Siła lektury kryje się w fakcie, Ŝe zaczynasz myśleć tak jak autor ksiąŜki. W magicznych chwilach, kiedy otoczą cię lasy Ardenu, stajesz się Wiliamem Szekspirem. Kiedy znajdujesz się we wraku na Wyspie Skarbów, jesteś Robertem Louisem Stevensonem. Kiedy kontaktujesz się z naturą w Walden, stajesz na miejscu Henry'ego Davida Thoreau. Zaczynasz myśleć tak jak oni, czuć jak oni i wykorzystywać wyobraźnię w taki właśnie sposób, jak czyniliby to oni. Ich odniesienia stają się twoimi własnymi i zostają one z tobą jeszcze długo po tym, kiedy przewrócisz ostatnią kartkę ich ksiąŜek. Jakie fascynujące przygody moŜesz przeŜyć dzięki wspaniałej ksiąŜce, dobrej sztuce albo inspirującemu utworowi muzycznemu?

282 72

A gdybyś przyjął przekonanie, Ŝe nie ma złych doświadczeń? W końcu czy nie jest prawdą, Ŝe bez względu na to, przez co musisz w Ŝyciu przejść - rzeczy trudne i łatwe, bolesne i przyjemne -kaŜde doświadczenie niesie ze sobą coś wartościowego, jeśli tylko chcesz to coś dostrzec? Zastanów się przez chwilę nad swoimi ,,najgorszymi" doświadczeniami. Siła kształtowania własnego Ŝycia bierze się z umiejętności zmiany znaczenia, jakie przypisujesz doświadczeniom. Czy patrząc na nie dzisiaj, potrafisz dostrzec pozytywne znaczenia, które niosły ze sobą? MoŜe padłeś ofiarą poŜaru, moŜe cię obrabowano albo uczestniczyłeś w wypadku samochodowym, ale z tego doświadczenia wyniosłeś w końcu nową wraŜliwość na innych ludzi, nowe uczucia, które rozwinęły twoją osobowość i wymiernie zwiększyły zdolność wnoszenia dobra w Ŝycie innych.

283 Ograniczone doświadczenia tworzą ograniczone Ŝycie. Jeśli chcesz wzbogacić Ŝycie i rozwinąć się, musisz wzbogacić swoje odniesienia, gromadząc pomysły i doświadczenia, które nie stałyby się częścią twojego Ŝycia, gdybyś świadomie ich nie szukał. Wspaniałe pomysły rzadko same stają na twej drodze. Musisz ich szukać. Czy jest coś, czego nigdy wcześniej nie brałeś pod uwagę, a dzięki czemu mógłbyś otworzyć sobie bramy zupełnie nowego świata?

284 Poszukaj doświadczeń, których nigdy przedtem nie przeŜywałeś. Weź się za nurkowanie i badaj tajemnice podwodnego świata. Przekonaj się, jakie jest Ŝycie w całkiem nowym otoczeniu. Wybierz się do filharmonii, jeśli dotychczas tego nie robiłeś, albo idź na koncert rockowy, jeśli tego właśnie z zasady unikałeś przedtem. Odwiedź szpital dziecięcy... Zanurz się w innej kulturze i spróbuj popatrzeć na świat cudzymi oczami. Pamiętaj, Ŝe jeśli są w twoim Ŝyciu jakieś ograniczenia, najprawdopodobniej wynikają one z ograniczonych odniesień. Poszerz swoje odniesienia, a natychmiast poszerzysz całe Ŝycie.

285 Jakie nowe doświadczenia są ci potrzebne? Dobrze jest zadać sobie pytanie: „Jakie odniesienia muszę zdobyć, aby osiągnąć to, czego naprawdę chcę?" Zastanów się, jakich odniesień związanych z zabawą i przyjemnościami ci brakuje. Pomyśl o tym, co mogłoby dostarczyć ci rozrywki albo po prostu sprawić przyjemność. Kiedy juŜ sporządzisz listę nowych odniesień, wyznacz maksymalny czas na zdobycie kaŜdego z nich. Postanów, Ŝe zdobędziesz je wszystkie. Kiedy nauczysz się hiszpańskiego, greckiego albo japońskiego? Kiedy wybierzesz się w podróŜ balonem? Kiedy odwiedzisz dom starców, by pośpiewać kolędy razem z jego mieszkańcami? Kiedy zrobisz coś niezwykłego, coś zupełnie nowego?

286 Jednym z najwspanialszych odniesień, które dzielę z moim synem, jest doświadczenie, które przeŜyliśmy kiedyś razem w dniu Święta Dziękczynienia. Zachęciłem mojego wtedy czteroletniego syna, by podsunął koszyk z jedzeniem człowiekowi, który spał w drzwiach publicznej toalety. Ku mojemu zaskoczeniu Jairek chwycił go za ramię i powiedział: „Wszystkiego najlepszego!" Nagle męŜczyzna wyprostował się i chwycił mojego syna za rękę. Serce podeszło mi do gardła i dokładnie w chwili, kiedy chciałem rzucić się do przodu, 73

męŜczyzna przyciągnął dłoń Jairka do ust i pocałował mówiąc: „Dziękuję za troskę..." Zastanawiam się, czy jest wspanialszy dar, jaki ktokolwiek mógłby złoŜyć czterolatkowi na Święto Dziękczynienia. Jakie wzruszające doświadczenia mógłbyś dzielić z kimś, kogo kochasz?

287 Nie musisz jechać na safari, aby rozszerzać swoje odniesienia. MoŜesz pomóc komuś, kto mieszka tuŜ za rogiem. Wraz z dodaniem nowego odniesienia otwierają się przed nami nowe światy. MoŜe to być nowe słowo, które poznajesz, rozmowa, kurs, na który się zapiszesz, albo coś, co przeczytasz na kolejnej stronie. Nigdy nie wiesz, kiedy to się zdarzy. Zejdź z ławki dla rezerwowych i przyjmij pełny udział w grze Ŝycia. Pozwól wyobraźni bez Ŝadnych ograniczeń podsuwać ci moŜliwości wszystkich tych doświadczeń, które mógłbyś przeŜyć. Zacznij natychmiast! Jakie nowe doświadczenie, które zmieni twoje Ŝycie, moŜesz zdobyć juŜ dzisiaj? Jakim człowiekiem dzięki temu się staniesz?

289 Jest siła, która kształtuje twoje Ŝycie. Decyduje ona o tym, co uznajesz za moŜliwe, a co za niemoŜliwe, czego będziesz unikał, jak myślał i kontaktował się z innymi. Ta siła to twoje własne przekonanie, kim jesteś: twoja toŜsamość. KaŜdy z nas ma przynajmniej podświadomy sposób definiowania siebie i ta definicja wpływa na kaŜdy aspekt Ŝycia. Jeśli na przykład postrzegasz siebie jako konserwatystę, będziesz myślał, poruszał się i działał zupełnie inaczej, niŜ gdybyś uwaŜał się za człowieka szalonego. Jakaś zmiana w definicji samego siebie natychmiast ujawnia nasze nowe talenty, nowe zachowania i nowe aspiracje. Jest filtrem, przez który przechodzi kaŜda decyzja, najwaŜniejszym przekonaniem, za pomocą którego interpretujesz wszystkie Ŝyciowe doświadczenia.

290 Czy zdarzyło ci się kiedykolwiek powiedzieć: „Nie, ja tego nie zrobię. To nie ja!" Jeśli tak, to wypowiadając te słowa, osiągnąłeś granicę tego, jak definiowałeś samego siebie w przeszłości, i wpływasz na jakość twojego obecnego Ŝycia. Zadaj sobie pytanie: „Skąd wziąłem wszystkie przekonania o tym, kim jestem? Jak stare są te przekonania?" MoŜe nadszedł czas, byś zaktualizował swoją toŜsamość? Czy wybrałeś ją świadomie, czy moŜe jest sumą tego wszystkiego, co inni ludzie mówili ci na twój temat, znaczących wydarzeń w twoim Ŝyciu i innych czynników, które miały miejsce bez twojego udziału i bez twojej zgody? Gdybyś miał teraz zacząć od nowa definiować swoją toŜsamość w sposób, który by cię umocnił, jak opisałbyś osobę, którą chcesz się stać?

291 Wszyscy musimy ciągle rozszerzać swój pogląd na to, kim jesteśmy i na co nas stać. Musimy zadbać, by etykietki, które sobie przyklejamy, nie ograniczały nas, lecz umacniały. Musimy nieustannie dodawać nowe do tego, co jest w nas dobre. UwaŜaj: Jakkolwiek kończysz zdanie „Ja jestem...", stanie się to rzeczywistością. Czasem na przykład ludzie ciągle powtarzają: „Jestem leniwy", gdy tymczasem moŜe nie są leniwi, a tylko mają mało inspirujące cele. Czy definiujesz samego siebie w sposób, który cię ogranicza? Czy ograniczenia te zmieniają się w samospełniające przepowiednie? Jeśli tak, odrzuć je natychmiast! 74

292 Ilekroć zmieniamy coś w naszym Ŝyciu, ludzie znajdujący się wokół nas będą nam albo pomocą albo zawadą w ciągłym czynieniu postępów. Jeśli bowiem będą o nas myśleć tak, jak myśleli w przeszłości, ich poczucie pewności (przekonania) co do naszej toŜsamości moŜe stać się zbędną kotwicą która utrudni nam oderwanie się od starych przekonań i wzorców, będących kiedyś częścią naszej toŜsamości. Musimy być świadomi faktu, Ŝe to my sami definiujemy, kim jesteśmy. Nasza przeszłość w Ŝaden sposób nie określa ani teraźniejszości, ani przyszłości. Zabierz się do dzieła i począwszy od dzisiaj sięgnij po swoją nową toŜsamość.

293 Jeśli w przeszłości bezskutecznie starałeś się zmienić się na lepsze, prawdopodobne jest, Ŝe próbowałeś przestawić się na zachowania niezgodne z własnymi przekonaniami o tym, kim jesteś. Aby osiągnąć szybką i istotną poprawę jakości Ŝycia, musisz zmienić częściowo lub całkowicie swoją toŜsamość. Na przykład zamiast próbować powstrzymać zachowania takie jak nadmierne picie alkoholu, mógłbyś zmienić swoją toŜsamość i uznać się za człowieka pełnego zdrowia i witalności, który osiąga w Ŝyciu najwyŜsze cele. Naturalną konsekwencją tej decyzji będzie uznanie naduŜywania alkoholu za coś, co zupełnie do ciebie nie pasuje.

294 Co to jest kryzys osobowości? Najlepszą chyba definicją tego dość częstego zjawiska jest stwierdzenie, iŜ ma ono miejsce, gdy ludzie działają niezgodnie z własnym przekonaniem o tym, kim są skutkiem czego zaczynają kwestionować wszystko w swoim Ŝyciu. Ale czy ktokolwiek z nas do końca wie, kim jest? Wydaje mi się, Ŝe nie. ToŜsamość powiązana z wyglądem lub wiekiem musi prowadzić do cierpienia i kryzysu w przyszłości. Bo w końcu te czynniki muszą się zmienić. Jeśli jednak dysponujemy szerszym poczuciem własnej toŜsamości, moŜe nawet definicją duchową nasza toŜsamość nigdy nie moŜe być zagroŜona. Z pewnością jesteśmy czymś więcej niŜ nasze fizyczne ciała. Co więc czyni ciebie wyjątkowym?

295 Poświęć teraz chwilę na określenie, kim jesteś. Postanów, Ŝe na pytanie: „Kim jestem", odpowiesz sobie z całą ciekawością i radością na jakie cię stać. Czy definiujesz siebie pod kątem przeszłych, teraźniejszych lub przyszłych osiągnięć? A moŜe uŜywasz do definicji wykonywanego zawodu? osiąganych dochodów? roli odgrywanej w Ŝyciu? przekonań? wyglądu zewnętrznego i cech fizycznych? A moŜe znajduje się w tej definicji jakiś element, który przekracza wszystkie te kategorie?

296 Gdyby twoje nazwisko znalazło się dzisiaj w encyklopedii, jak brzmiałoby to hasło? Czy wystarczyłyby trzy słowa, czy teŜ moŜe trzeba by było całej strony, by opisać historię twojego Ŝycia? A moŜe zaŜądasz dla siebie odrębnego tomu?

75

Napisz teraz definicję, którą znalazłbyś w encyklopedii pod swoim nazwiskiem.

297 Gdybyś miał wystawić sobie teraz dokument stwierdzający twoją toŜsamość, to kim naprawdę jesteś, co byś zapisał, a które informacje opuścił? Czy zamieściłbyś w nim fotografię i opis wyglądu zewnętrznego, czy teŜ uznałbyś te informacje za nieistotne? Czy wyliczyłbyś swoje osiągnięcia? stan zdrowia? wartości? emocje? przekonania? aspiracje? motto? Poświęć teraz chwilę na opracowanie dokumentu stwierdzającego twoją toŜsamość, bardzo osobistej identyfikacji samego siebie, którą mógłbyś wykorzystać, by pokazać komuś, kim naprawdę jesteś.

298 Jeśli pewne aspekty twojej toŜsamości sprawiają ci ból, dlaczego masz się ich trzymać? Są one tylko tym, z czym chciałeś się do chwili obecnej identyfikować. Spróbuj wzorować się na cudownej wyobraźni przepełniającej serce i umysł kaŜdego dziecka. Jednego dnia jest ono Zorrem, poskramiaczem zła. Następnego zmienia się w Herkulesa, najsilniejszego człowieka na ziemi. Jeszcze kiedy indziej staje się bohaterem prawdziwego Ŝycia i odgrywa rolę własnego dziadka. Zmiany toŜsamości mogą przynosić najradośniejsze doświadczenia Ŝyciowe. Mogą nas umacniać i uwalniać w prawdziwie magiczny sposób. W jednej chwili moŜemy zmienić definicję samych siebie albo po prostu pozwolić ujawnić się naszemu prawdziwemu ja, odkrywając wielką osobowość, przewyŜszającą naszą przeszłość i nie pasującą do Ŝadnych etykietek, które przyklejaliśmy sobie dotychczas.

299 Gdybyś mógł stać się tym, kim chcesz być, jaka byłaby twoja toŜsamość? Dzisiaj sporządź listę wszystkich elementów, które chciałbyś w tej toŜsamości znaleźć. Kto ma juŜ cechy, które ty chciałbyś mieć? Czy ludzie ci mogą stać się twoim wzorem? Wyobraź sobie siebie z tą nową toŜsamością. Poczuj swój oddech. Jak będziesz chodził? Jak będziesz mówił? Jak myślał? Jak będziesz się czuł? Skorzystaj natychmiast z siły, którą dysponujesz, by zmienić dowolną część własnej osobowości, po prostu podejmując taką decyzję.

300 Jeśli naprawdę chcesz zmienić swoją osobowość - a więc i swoje Ŝycie - świadomie postanów, kim chcesz być. Raz jeszcze stań się dzieckiem i z całym podnieceniem opisz szczegółowo, kim jesteś dzisiaj zgodnie z twoją nową decyzją. Poświęć teraz chwilę na sporządzenie dokładnej listy — i niczym się nie ograniczaj!

301 Ludzie, z którymi spędzamy większość czasu, mają znaczący wpływ na to, jak postrzegamy samych siebie. Kiedy więc będziesz pracował nad planem działań mających wspierać twoją nową toŜsamość, zwróć szczególną uwagę na ludzi, którymi chcesz się otaczać. Czy twoja rodzina, znajomi i współpracownicy wzmocnią twoją nową toŜsamość, czy teŜ zechcą ją zniszczyć?

76

302 PowiąŜ się ze swoją nową toŜsamością, informując o niej kaŜdego wokół. Jednak najwaŜniejsze jest poinformowanie samego siebie. Codziennie opisuj sobie na nowo, jak wygląda twoja nowa etykietka, a w ten sposób ją przystosujesz.

303 W tej właśnie chwili moŜesz zacząć Ŝycie z toŜsamością, którą sobie wybrałeś. Zadaj sobie pytanie: „Kim jeszcze mogę być? Kim jeszcze będę? I kim się właśnie staję? " Postanów sobie, Ŝe bez względu na okoliczności, będziesz zachowywał się tak, jakbyś osiągnął juŜ cele, które sobie wyznaczyłeś. Oddychaj w taki sposób. Poruszaj się w taki sposób, Reaguj na innych tak, jakbyś był takim właśnie człowiekiem. Traktuj ludzi z szacunkiem, szlachetnością współczuciem i miłością jakie dałby im ktoś, kto osiągnął juŜ twoje cele. Jeśli tylko postanowisz zachowywać się i myśleć jak ktoś, kim chcesz być, staniesz się tym człowiekiem.

304 Stoisz na rozstaju dróg. Zapomnij o przeszłości. Kim jesteś teraz? Nie myśl o tym, kim byłeś do dzisiaj. Kim postanowiłeś być? Podejmij tą decyzje świadomie. Podejmij ją ostroŜnie. Podejmij z całą mocą. A później działaj kierując się nią!

77

Część jedenasta

Jak wszystko pozbierać Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowań ,, Zmieniaj własne credo we własne czyny. " Ralph Waldo Emerson

305 Zacznij zbierać owoce niektórych strategii i narzędzi opanowanych w codziennych lekcjach samodoskonalenia. Czytając kaŜdą stronę tej części ksiąŜki, będziesz się skupiał na kilku kluczowych obszarach, jak zdrowie, finanse i kontakty z innymi, i wypracujesz metodę, która zapewni ci Ŝycie zgodne z najwyŜszymi standardami na co dzień.

306 Nauczyłeś się warunkować system nerwowy po to, aby angaŜować się w takie działania, które dadzą poŜądany skutek. Twoje przeznaczenie, gdy idzie o zdrowie i kondycję fizyczną, w podobny sposób zaleŜy od tego, jak warunkujesz metabolizm i mięśnie, by wytwarzały potrzebny ci poziom energii i sprawności. Co robisz regularnie, aby dbać o swoje ciało i zapewnić sobie stan zdrowia, jakiego pragniesz?

307 Co powoduje, Ŝe ludzkie ciało funkcjonuje w szczytowej formie? Niewiarygodne osiągnięcie Stu Mittlemana ilustruje, jak skuteczne są pewne podstawowe zasady. Mittleman pobił rekord świata w biegach długodystansowych przebiegając ponad tysiąc mil w jedenaście dni i dziewiętnaście godzin, co daje średnio osiemdziesiąt cztery mile dziennie. Bardziej jednak zaskakuje fakt, Ŝe zgodnie z relacjami świadków wyglądał o wiele lepiej po tym biegu niŜ w dniu, kiedy go zaczynał. Nie uległ Ŝadnej kontuzji - nawet jednego odparzenia! Co pozwoliło mu wytęŜyć ciało do maksimum moŜliwości, nie raniąc go przy tym? Przede wszystkim lata treningu fizycznego i umysłowego pozwoliły Mittlemanowi udowodnić, Ŝe moŜemy dostosować się do wszystkiego, jeśli nieustannie stawiamy sobie coraz większe wymagania.

308 Co jeszcze pozwoliło Stu Mittlemanowi ustanowić nowy rekord w biegach długodystansowych? Świadomość, Ŝe zdrowie i sprawność to nie to samo. Czym jest sprawność fizyczna? Według dra Philipa Maffetone, to „fizyczna zdolność do aktywności sportowej". Zdrowie definiuje się o wiele szerzej, jako „stan, w którym wszystkie układy i systemy ciała... pracują w sposób optymalny". Wielu ludzi sądzi, Ŝe sprawność fizyczna implikuje zdrowie, tymczasem w rzeczywistości jedno nie musi iść w parze z drugim. Jeśli bowiem osiągniesz sprawność kosztem zdrowia, moŜe się okazać, Ŝe umrzesz, zanim jeszcze dane ci będzie cieszyć się swoją spektakularną tęŜyzną fizyczną.

78

Co jest dla ciebie waŜniejsze? Czy wypracowałeś sobie równowagą między zdrowiem i sprawnością?

309 Jak więc maksymalnie zwiększyć swoje zdrowie? Najlepszy sposób to zrozumieć róŜnicę między ćwiczeniami aerobicznymi i anaerobicznymi, to jest między wytrzymałością a siłą. Aero-biczny znaczy „z tlenem" i odnosi się do umiarkowanych ćwiczeń wykonywanych w jakimś czasie. Jeśli wzmacniasz wytrzymałość za pomocą ćwiczeń aerobicznych, spalasz przede wszystkim tłuszcz. Anaerobiczny znaczy „bez tlenu" i odnosi się do ćwiczeń, które wywołują krótkie wybuchy siły. Ćwiczenia anaerobiczne spalają przede wszystkim glikogen i powodują Ŝe ciało gromadzi tłuszcz. Czy uznajesz się za człowieka zdrowego? sprawnego? Ani zdrowego, ani sprawnego?

310 Dlaczego tak wielu Amerykanów uskarŜa się na zmęczenie? Z chęci osiągnięcia jak najlepszych rezultatów w jak najkrótszym czasie wielu z nas prowadzi anaerobiczny, pełen stresów tryb Ŝycia, a sytuację dodatkowo pogarszają wykonywane przez nas ćwiczenia fizyczne. Ćwicząc anaerobicznie, pozbawiają organizm glikogenu, a wtedy proces metaboliczny zaczyna traktować cukier we krwi jako dodatkowe paliwo. Powoduje to zmęczenie, bóle głowy i inne problemy. Jak przestawić się z ćwiczeń anaerobicznych na aerobiczne? Musisz po prostu zwolnić tempo. Według dra Philipa Maffetone'a większość ćwiczeń, jak choćby spacer, bieg, jazda na rowerze czy pływanie, moŜe być albo aerobiczna, albo anaerobiczna. Przy mniejszym obciąŜeniu serca uaktywniają one system aerobiczny, a przy większym anaerobiczny. Czy musisz zwolnić tempo? W przypadku ćwiczeń? W codziennym Ŝyciu?

311 Aby zmienić ciało w maszynę spalającą tłuszcz, musisz ćwiczyć swój metabolizm, by nieustannie działał w sposób aerobiczny. Dr Maffetone proponuje tylko aerobiczne ćwiczenia przez okres od dwóch do ośmiu miesięcy. Dla osiągnięcia równowagi między zdrowiem a sprawnością moŜesz po tym okresie włączyć do codziennych zajęć ćwiczenia anaerobiczne, od jednego do trzech razy w tygodniu. Czyjej rady musisz zasięgnąć, aby maksymalnie zadbać o własne zdrowie? Do jakich źródeł moŜesz się odwołać?

312 Brytyjski filozof Ludwig Wittgenstein napisał: „Ludzkie ciało jest najlepszym obrazem ludzkiej duszy." Co twoje ciało mówi o twojej duszy?

313 Tlen jest chyba najwaŜniejszym dla zdrowia elementem. Bez niego komórki stają się słabe i umierają. Aby uniknąć pozbawiania organizmu tlenu podczas ćwiczeń fizycznych, musisz wiedzieć, czy przekroczyłeś granicę ćwiczeń aerobicznych.

79

Odpowiedz na następujące pytania: l.Czy moŜesz swobodnie rozmawiać w trakcie wykonywania ćwiczeń (aerobik), czy teŜ jesteś zbyt spięty (anaerobik)? 2. Czy twój oddech jest spokojny i słyszalny (aerobik), czy teŜ oddychasz z trudem (anaerobik)? 3. Czy ćwiczenia, nawet jeśli męczące, sprawiają ci przyjemność (aerobik), czy teŜ zmuszasz się, by je wykonywać (anaerobik)? 4. W skali od zera do dziesięciu, gdzie zero oznacza minimalny, a dziesięć maksymalny wysiłek podczas ćwiczenia, zaznacz swój wynik. Ideałem jest wynik między sześć a siedem. Jeśli przekroczyłeś poziom siedmiu, ćwiczysz anaerobicznie.

314 Oto w jaki sposób wprowadzić przyjemność ćwiczeń fizycznych do codziennego Ŝycia: 1. Ustal, czy regularnie wykonywane przez ciebie ćwiczenia są aerobiczne, czy anaerobiczne. Czy budzisz się rano z poczuciem zmęczenia? Czy czujesz się głodny po ćwiczeniach fizycznych? Czy po ćwiczeniach doświadczasz gwałtownych huśtawek nastrojów? Mimo wysiłków pozostaje zbędny tłuszcz? Jeśli twoja odpowiedź brzmi „tak", prawdopodobnie ćwiczysz anaerobicznie. 2. Spraw sobie przenośny aparat do pomiaru pracy serca. PomoŜe ci ćwiczyć na optymalnym poziomie aerobicznym. To jedna z najlepszych inwestycji w twoim Ŝyciu. 3. Opracuj plan warunkowania własnego metabolizmu do spalania tłuszczu i wytwarzania stałych poziomów energii. Trzymaj się tego planu przez co najmniej dziesięć dni.

315 Niewiele jest rzeczy waŜniejszych od kontaktów z innymi ludźmi. Sukces nie ma Ŝadnej wartości, jeśli nie mamy kogoś, z kim moŜemy się nim podzielić. Najbardziej poŜądaną przez ludzi emocją jest poczucie związku z innymi istotami ludzkimi. W ciągu najbliŜszych kilku dni zastanowimy się nad sześcioma najwaŜniejszymi zasadami, które są podstawą sukcesu we wszystkich związkach z innymi ludźmi, zwłaszcza w miłości. Przede wszystkim musisz poznać wartość, jaką mają reguły dla osoby ci bliskiej. Nie jest waŜne, jak bardzo kogoś kochasz, jak głęboki jest wasz związek, jeśli będziesz stale łamał reguły swego partnera, doprowadzisz go do wyczerpującego i niszczącego stresu. Jeśli nie znasz (albo zapomniałeś) reguł swojego partnera, odkryj je. Nie rozmawialiście o nich przez jakiś czas, moŜe więc powinniście porozmawiać o nich teraz?

316 Jedyny sposób na trwały związek to postrzeganie go jako miejsca, w którym moŜesz coś dać, a nie jako miejsca, do którego udajesz się, by coś wziąć. Jaką najcenniejszą rzecz dajesz partnerowi w waszym związku'

317 Dbałość o związek wymaga, byś zwrócił baczną uwagę na jakiekolwiek sygnały ostrzegawcze, które mogą się pojawić. Ich dostrzeŜenie i podjęcie natychmiastowych działań pozwala wyeliminować problemy, zanim jeszcze wymkną się nam z rąk. Czy w twoim związku pojawiają się jakieś sygnały ostrzegawcze, na które musisz zwrócić uwagę? Jakie działania moŜesz podjąć juŜ dzisiaj, aby „zabić potwora, póki wciąŜ jest mały", zanim wyrośnie na stwora, nad którym nie będziesz w Ŝaden sposób potrafił panować? 80

318 Tak wiele razy związki między dwojgiem ludzi rozpadają się, a oni nie wiedzą co było nie tak. NajwaŜniejszym czynnikiem zapewniającym sukces wszelkim związkom jest jasne komunikowanie własnych reguł. Spraw, by wasze reguły były znane i przestrzegane. Wspólnie z partnerem opracujcie sposoby przełamywania negatywnych wzorców. Pozwoli wam to uniknąć kłótni, w których nie pamięta się juŜ przedmiotu sporu, a chodzi jedynie o to, by wygrać sam spór. Wykorzystaj Słownik Transformacji, by uniknąć przesadnego rozdmuchiwania problemów. Zamiast mówić: „Nie znoszę, kiedy to robisz", powiedz: „Wolałbym, Ŝebyś robiła co innego."

319 Czy związki z bliskimi są jednym z twoich najwyŜszych Ŝyciowych priorytetów? Jeśli nie, oddasz się bez pamięci wszystkim innym rzeczom, które na co dzień wydadzą ci się pilniejsze, a wtedy pasja i uczucie stopniowo zgasną. Nie pozwól sobie, by wielkie podniecenie i wdzięczność za to, Ŝe w twoim Ŝyciu pojawił się ktoś specjalny, stało się tylko przyzwyczajeniem.

320 Jeśli chcesz, by twój związek się utrzymał, nigdy nie zagraŜaj jego istnieniu. JuŜ samo stwierdzenie: „Jeśli to zrobisz, odejdę", otwiera tę moŜliwość. Skoncentruj się na tym, jak na co dzień ulepszyć wasz związek. KaŜda ze znajomych mi par, która przeŜyła ze sobą długie lata, swoją podstawową zasadą uczyniła to, by bez względu na ogrom złości lub poczucia doznanej krzywdy, nigdy nie zastanawiać się nad tym, czy związek ma trwać dalej, czy teŜ nie.

321 Najpiękniejszym doświadczeniem codziennego Ŝycia jest przeŜywanie wciąŜ od nowa własnej miłości do człowieka, z którym łą-czącię jakieś związki. Wzmacniaj poczucie tych związków, wciąŜ od nowa pogłębiaj kontakty intymne i poczucie fascynacji drugą osobą. Zadawaj sobie pytanie: „Skąd miałem tyle szczęścia, by spotkać cię na mojej drodze?" Nigdy nie przestawajcie szukać sposobów na zaskakiwanie się nawzajem. Nie uznawaj miłości za pewnik! Szukaj i sam twórz te chwile, które pomogą przekształcić wasz związek w legendarny wręcz wzór. Co moŜesz zrobić dzisiaj dla kogoś, kogo kochasz?

322 Czy postanowiłeś juŜ, Ŝe codzienność twojego związku dorówna marzeniom? Oto kilka podstawowych zasad: 1. Porozmawiaj z partnerem i dowiedz się, co w waszym związku jest najwaŜniejsze dla kaŜdego z was. Jakie są najwyŜsze wartości waszego Ŝycia razem i co musi się stać, byście poczuli, Ŝe wartości te są spełnione? 2. Postanów sobie, Ŝe bardziej zaleŜy ci na tym, by być kochanym, niŜ by mieć rację. Jeśli kiedykolwiek złapiesz się na tym, Ŝe obstajesz, iŜ to właśnie ty masz rację, natychmiast zniszcz ten wzorzec. Jeśli to konieczne, przestań się upierać i wróć do rozmowy później, kiedy znajdziesz się w lepszym stanie, pozwalającym rozwiązać konflikt.

81

323 KILKA INNYCH REGUŁ DOBREGO ZWIĄZKU 3. Opracujcie wspólnie sposób przełamywania niekorzystnych wzorców, którego obydwoje zgodzicie się uŜywać w trudnych sytuacjach. Wykorzystajcie w tym celu najgłupsze i najdziwniejsze moŜliwe zachowania. Wymyślcie wasz własny, prywatny dowcip, do którego zawsze moŜna się odwołać. 4. Kiedy czujesz opór, powiedz o tym w delikatny sposób, jak choćby: „Wiem, Ŝe to moje dziwactwa, ale kiedy tak się zachowujesz, to aŜ mnie w dołku ściska." 5. Regularnie planujcie nocne randki, najlepiej raz w tygodniu, ale przynajmniej dwa razy w miesiącu. Wymyślajcie najbardziej romantyczne i jak najprzyjemniejsze spotkania. 6. Nie wolno wam zapomnieć o codziennym, długim i namiętnym pocałunku!

324 Wielu ludzi popełnia ten błąd i myśli, Ŝe wszystkie problemy zniknęłyby z ich Ŝycia, gdyby mieli dość pieniędzy. A przecieŜ samo zarabianie pieniędzy rzadko czyni ludzi wolnymi. Jednak równie śmieszne byłoby twierdzenie, Ŝe większa swoboda finansowa i większe panowanie nad własnymi finansami nie dadzą ci większych moŜliwości rozwoju i tworzenia wartości dla siebie samego i innych.

325 Samo tworzenie bogactwa jest proste. Jednak wielu ludzi nigdy tego nie robi, poniewaŜ mają oni „dziury" - konflikty wartości i reguł - w swoich finansowych podstawach. Najczęstszym powodem, dla którego sukces omija ludzi, jest fakt, Ŝe mają oni mieszane odczucia na temat pieniędzy. Mogą oczywiście cenić wszystko to, co dają pieniądze, ale jednocześnie są przekonani, Ŝe wymagałoby to zbyt cięŜkiej pracy albo niemoralnego zachowania, albo wykorzystywania innych i oddania się w niewolę pieniądza. Innym częstym powodem jest przekonanie, Ŝe zarabianie pieniędzy jest zbyt „skomplikowane" i powinno sieje zostawić „ekspertom". Oczywiście porada eksperta nigdy nie zaszkodzi, jednak wszyscy musimy nauczyć się odpowiedzialności za nasze decyzje finansowe. Musimy zrozumieć ich konsekwencje.

326 Po latach studiowania Ŝycia największych ludzi sukcesu w naszej historii, odkryłem pięć kluczy do mistrzostwa finansowego. Pierwszym kluczem do bogactwa jest umiejętność jego tworzenia. Jeśli potrafisz znaleźć sposób, który sprawi, Ŝe to, co robisz, stanie się więcej warte dla innych ludzi, bez kłopotów zwiększysz swoje dochody. Zacznij od pytania: „Jak mogą być więcej wart dla mojej firmy?" Jak mogę przyczynić się do osiągania większych zysków w krótszym czasie? W jaki sposób mogę przyczynić się do obniŜenia kosztów przy jednoczesnym zwiększeniu zysków i jakości? Jakie nowe systemy mogę wprowadzić? Jaką nową technologię wykorzystać, by zwiększyć konkurencyjność mojej firmy?

327 Drugim kluczem do bogactwa jest umiejętność jego utrzymania. A jedynym sposobem na to jest wydawać mniej, niŜ się zarabia, i inwestować róŜnicę.

82

328 Oszczędzanie to dobry cel, ale ono samo nie przyniesie ci bogactwa. Trzecim kluczem do finansowego sukcesu jest pomnaŜanie własnego bogactwa. Musisz więc wydawać mniej, niŜ zarabiasz, róŜnicę inwestować, a następnie zyski z tej inwestycji przeznaczyć na kolejną, aby zwielokrotnić swój majątek. W ten sposób twoje pieniądze pracują na ciebie i moŜesz je pomnoŜyć. Tempo osiągnięcia niezaleŜności finansowej jest wprost proporcjonalne do chęci reinwestowania - a nie wydawania - osiągniętych zysków.

329 Nikt nie chce stać się ofiarą. Czwartym kluczem do sukcesu finansowego jest ochrona własnego bogactwa. W dzisiejszych czasach wielu bogatych ludzi czuje się mniej bezpiecznie niŜ dawniej, kiedy mieli oni znacznie mniej pieniędzy. Dlaczego? Wiedzą, Ŝe w kaŜdej chwili mogą zostać podani do sądu - i to czasem z błahych powodów albo i bez powodu. Jednak pamiętaj, Ŝe są prawne sposoby ochrony twojego majątku, które moŜesz wykorzystać, jeśli tylko nie jesteś obecnie stroną Ŝadnego procesu sądowego. Czy musisz zastanowić się nad sposobami ochrony twojego majątku? Nawet jeśli nie zastanawiałeś się nad tym dotychczas, najwyŜszy czas, byś zasięgnął rady specjalistów. Weź przykład z mistrzów, podobnie jak w kaŜdej innej dziedzinie Ŝycia.

330 Nie czekaj zbyt długo, by zacząć cieszyć się tym, co mogą ci dać pieniądze. Piątym kluczem do sukcesu finansowego jest czerpanie radości z własnego bogactwa. Większość ludzi czeka z tym, aŜ uda im się zebrać określoną ilość pieniędzy. Jednak dopóki nie połączysz przyjemności z zarabianiem pieniędzy, nie będziesz potrafił zarabiać ich w długim czasie. Spraw więc sobie od czasu do czasu niespodziankę (pula). Zastanów się teŜ nad moŜliwością dzielenia się własnym majątkiem z potrzebującymi. Oddając im część zarobionych pieniędzy, moŜesz sobie pokazać, Ŝe masz więcej, niŜ ci potrzeba. Prawdziwe bogactwo to emocja: poczucie całkowitego dostatku. Pieniądze nie mają wartości, dopóki nie podzielimy się ich pozytywnym wpływem z tymi, którzy są nam bliscy. Odkrywając sposoby przekazania części naszego majątku innym, znajdujemy jedną z prawdziwych radości Ŝycia.

331 JuŜ dziś zacznij kontrolować swoją finansową przyszłość. 1. Przyjrzyj się dokładnie swoim przekonaniom na temat pieniędzy. Pozbądź się tych, które cię ograniczają, i wzmocnij te dodające sił. Wykorzystaj sześć kroków techniki NWA. 2. Zastanów się, jak moŜesz dodać wartości w swoim miejscu pracy, bez względu na to, czy dostajesz za to pieniądze, czy teŜ nie. Co najmniej o dziesięć procent zwiększ wartość tego, co obecnie produkujesz. 3. Postanów, Ŝe będziesz odkładał co najmniej dziesięć procent własnych dochodów i inwestował je w starannie zaplanowany sposób. 4. Znajdź sobie doradcę, który pomoŜe ci podjąć rozsądne decyzje o inwestycji twoich pieniędzy.

83

5. Wyznaczaj małą pulę nagród, które pomogą ci łączyć przyjemność z sukcesem

finansowym. Dla kogo mógłbyś zrobić coś specjalnego? Jak moŜesz się nagrodzić za to, Ŝe zaczniesz juŜ dzisiaj?

332 Wspaniale jest mieć hierarchię wartości, której jesteś całkowicie oddany. Jednak skąd masz wiedzieć, czy rzeczywiście na co dzień Ŝyjesz zgodnie z własnymi regułami i wartościami? Jeśli na przykład twoją naczelną wartością jest wkład w Ŝycie innych, jak konsekwentnie tę wartość realizować. Na twojej liście być moŜe znajduje się miłość, jednak ile razy zabrakło jej w twoim zachowaniu? Rozwiązanie jest proste: stwórz własny kodeks zachowania. Jak? Dowiesz się jutro.

333 Czy pamiętasz, kiedy ostatnio byłeś całkiem pewien, jak postąpić w danej sytuacji, bez względu na konsekwencje twojego zachowania? Większość z nas nie odczuwa tej pewności tak długo, jak długo nie ustali sobie listy wartości, którą chce stosować w codziennym Ŝyciu. Sporządzenie takiej listy, stworzenie własnego kodeksu zachowania to opracowanie mapy, która pozwala poruszać się po kaŜdej drodze Ŝycia. 1. Zrób spis stanów emocjonalnych, których postanawiasz doświadczać kaŜdego dnia, aby Ŝyć w zgodzie ze swoimi najwaŜniejszymi wartościami i zasadami. Twój spis powinien być na tyle długi, by zapewnić twojemu Ŝyciu bogactwo i róŜnorodność, na jakie zasługujesz, a przy tym wystarczająco krótki, byś naprawdę zdołał doświadczyć wszystkich tych stanów kaŜdego dnia.

334 TWÓJ KODEKS ZACHOWANIA(ciąg dalszy) 2. Obok kaŜdego z wymienionych stanów zapisz regułę określającą, skąd masz wiedzieć, Ŝe osiągnąłeś dany stan. Na przykład: „Jestem radosny, kiedy uśmiecham się do ludzi", albo: „Kieruję się wdzięcznością, kiedy przypominam sobie o wszystkich waŜnych rzeczach, które zdarzyły mi się dotąd w Ŝyciu." 3. Postanów, Ŝe kaŜdej z tych emocji będziesz doświadczał co najmniej raz dziennie. Być moŜe będziesz chciał napisać swój kodeks zachowania na małej kartce i mieć go przez cały czas przy sobie albo umieścić na biurku lub przy łóŜku. Raz na jakiś czas w ciągu dnia popatrz na swoją listę i zadaj sobie pytanie: „Które z tych stanów juŜ dzisiaj przeŜyłem? Których jeszcze nie doświadczyłem i jak uda mi się to zrobić przed końcem dnia?"

84

Część dwunasta

Najpiękniejszy dar Wkład w Ŝycie innych „Pewnego dnia, kiedy opanujemy juŜ wiatry, fale, przypływy i grawitację, sięgniemy po boskie siły miłości. Wtedy, po raz drugi w historii świata, człowiek odkryje ogień. " Teilhard de Chardin

335 Od ponad dziesięciu lat mam wyjątkowy zaszczyt pracować z ludźmi wykonującymi wszystkie dosłownie Ŝyciowe profesje - od najbardziej uprzywilejowanych po najbiedniejszych. I jedno jest dla mnie całkowicie jasne: bez względu na pozycję Ŝyciową tylko ci, którzy nauczyli się potęgi szczerego i bezinteresownego wkładu w Ŝycie innych, doświadczają największej radości Ŝycia - prawdziwego poczucia spełnienia.

336 KaŜdy z nas zetknął się kiedyś z uczuciem bezinteresownego pomagania innym: wsparcie udzielone przyjacielowi, pomoc dziecku w rozwiązaniu jakiegoś problemu, pomoc koledze z pracy w wykonaniu trudnego zadania albo choćby sprowadzenie kogoś starszego z zawrotnej wysokości schodów. Doświadczenia te stają się chwilami uniesienia, w których potrafimy znaleźć sens naszego prawdziwego ja. One właśnie kaŜą nam podziwiać tych, którzy całe swoje Ŝycie poświęcili innym. Ta część jest zaproszeniem, byś i ty wnosił stały wkład w Ŝycie innych, dołączył do ludzi wielkiego serca, którzy postanowili dzielić się własnymi moŜliwościami, by pomóc innym ulepszyć własne Ŝycie.

337 Jeden odwaŜny człowiek poruszył sumienie całego narodu. Kiedy Sam LaBudde zaciągnął się na „Marię Luisę" jako tymczasowy członek załogi, ryzykował Ŝycie, by sfilmować wielkie okrucieństwo, z jakim poławiacze tuńczyka traktują delfiny. W 1991 roku, zaledwie czteiy lata później, firma Starkist największy na świecie producent tuńczyka w puszce, ogłosiła, Ŝe nie będzie juŜ przetwarzać tuńczyka łowionego włókiem. Inni producenci złoŜyli podobne oświadczenia zaledwie kilka godzin później. Walka trwa nadal, jednak wkład tego człowieka w wysiłki ocalenia delfinów niewątpliwie przyczynił się do częściowego choćby zachowania równowagi w ekosystemie wodnym. Jak ty mógłbyś wykorzystać własną pomysłowość i odwagą, by zrobić coś dla innych łudzi - moŜe nawet dla całego świata?

338 Czy rozwiązanie problemów świata wymaga nadludzkiego wysiłku? Nic nie moŜe być dalsze od prawdy! Wszystkie doświadczenia naszego Ŝycia są rezultatem niezliczonych drobnych decyzji, które podejmujemy jako jednostki, rodziny, społeczności i narody.

85

Wielkie rozwiązania zaczynają się od jednostek, które rozpoczynają drobne, lecz konsekwentne działania zmierzające do ulepszenia świata.

339 KaŜdy z problemów, na skalę państw i całego świata, z którymi musimy się dzisiaj mierzyć, zaczął się od pojedynczego ludzkiego zachowania. Tak więc skoro to nasze zachowanie stało się przyczyną problemów, to my moŜemy je rozwiązać! KaŜdy z nas, w domu, w pracy i własnej społeczności moŜe podjąć wysiłki, które spowodują łańcuch zmian. Jedynym ograniczeniem są tu niedostatki naszej wyobraźni i chęci do działania.

340 Jak jeden człowiek ma coś zmienić? Historia świata jest po prostu kroniką czynów garstki zwykłych ludzi, których cechowało olbrzymie zdecydowanie. Tych właśnie ludzi, którzy mieli dość siły, by zmienić jakość naszego Ŝycia, nazywamy bohaterami. Kim są twoi bohaterowie?

341 Głęboko wierzę, Ŝe i ty, i ja, i kaŜdy człowiek, którego napotykamy na naszej drodze, nosi w sobie bohatera i moŜe podejmować wielkie, odwaŜne i szlachetne działania, by polepszyć Ŝycie innych, nawet jeśli miałoby się to odbyć jego kosztem. Zdolność robienia rzeczy prawych, odwaga, by odmienić świat, jest w tobie cały czas. Pytanie tylko, kiedy nadejdzie chwila, w której przypomnisz sobie, Ŝe jesteś bohaterem, kiedy bezinteresownie wesprzesz tych, którzy twojego wsparcia potrzebują.

342 Pokonywanie trudności jest tyglem, w którym wytapiają się ludzkie charaktery.

343 Być moŜe sądzisz, Ŝe Matka Teresa przyszła na świat z wrodzonym bohaterstwem. Tymczasem jako nauczycielka w bogatej dzielnicy Kalkuty przez wiele lat nie zagościła w biedniejszych częściach miasta. Pewnego wieczoru usłyszała kobietę wzywającą pomocy. Ruszyła jej więc na pomoc i resztę nocy spędziła na bezskutecznych próbach umieszczenia jej w szpitalu. Kiedy kobieta w końcu zmarła w jej ramionach, Matka Teresa doznała przemiany. W jednej, decydującej chwili, moŜe nawet chwili świętej, postanowiła, Ŝe nikt wokół niej nigdy więcej nie umrze pozbawiony godności i miłości. Czy w swoim Ŝyciu moŜesz wskazać na wydarzenie, które stało się w nim decydującym momentem?

344 Co czyni bohatera? Bohater to człowiek, który z odwagą niesie pomoc innym, bez względu na okoliczności. Bohater to człowiek, który kieruje się bezinteresownością i wymaga od siebie więcej, niŜ oczekują inni. Bohater to człowiek, który walczy z przeciwnościami robiąc to, co uznaje za słuszne, bez względu na strach.

86

345 Bohater nie jest „doskonały". Gdyby taki był warunek, nie mielibyśmy bohaterów. KaŜdy z nas popełnia błędy, ale nie umniejszają one naszego wkładu w Ŝycie innych. Doskonałość nie jest bohaterstwem. Bycie człowiekiem jest.

346 Jak moŜemy poradzić sobie z olbrzymimi problemami społecznymi? Wiedz, Ŝe w kaŜdym z nas drzemie iskra bohaterstwa, która w kaŜdej chwili moŜe przerodzić się w wielki płomień. Aby tak się stało, musimy przede wszystkim wymagać od siebie więcej.

347 Kiedy problemy społeczne wydają się nas przytłaczać, moŜemy natychmiast przejąć kontrolę, zmieniając własne przekonania. I co najwaŜniejsze, nie wolno nam postrzegać problemów wokół nas jako wszechogarniających i trwałych. Nie wolno sądzić, Ŝe działania jednostki niczego nie zmienią. Czy Gandhi poddał się, choć był sam jeden? Czy Matka Teresa zarzuciła swoją pasję, choć samotnie walczyła z cierpieniem biednych? Czy Ed Roberts ustąpił, choć samotnie musiał walczyć o prawa niepełnosprawnych? Zrób coś juŜ dzisiaj, aby udowodnić, Ŝe twoje działania mogą zmienić świat. Zgłoś się do pomocy w miejscowym szpitalu... Podawaj obiady w schronisku dla bezdomnych... Pomagaj dorosłym uczyć się czytać... Ucz rodzicielskich umiejętności nastoletnie matki... Zanieś drobny prezent do domu starców...

348 Co stałoby się, gdybyś zaprzyjaźnił się z bezdomnym i umoŜliwił mu przeŜycie czegoś, czego nie przeŜył od dawna, a moŜe nawet nigdy w Ŝyciu? Jak człowiek mieszkający na ulicy poczułby się, gdybyś zabrał go do kina albo do salonu piękności? Poczułby się kimś specjalnym? Kochanym? Wartościowym? WaŜnym? Pamiętaj, Ŝe nowe odniesienia są osnową nowych przekonań i nowej toŜsamości. Pamiętaj teŜ, Ŝe małe wysiłki mogą złoŜyć się na wielkie rezultaty. Zrób coś dobrego w tym tygodniu. W tej chwili postanów, co zrobisz, zaplanuj swoje działania i zrealizuj je! Gwarantuję, Ŝe poczujesz się nagrodzony w stopniu znacznie przewyŜszającym wszelkie wysiłki, które w to włoŜyłeś.

349 Nasze codzienne decyzje ukształtują świat, który przekaŜemy przyszłym pokoleniom. Co znajduje się na twoim talerzu? Jakich kosmetyków uŜywasz? Jakie produkty kupujesz? Takie właśnie codzienne wybory nieznacznie, ale zdecydowanie kształtują wiele faktów naszego Ŝycia, jak choćby ilość dwutlenku węgla wydzielanego do atmosfery albo liczba zwierząt i roślin zabijanych kaŜdego dnia. Na tej samej zasadzie podejmowane przez ciebie na co dzień decyzje mogą pomóc w zatrzymaniu kwaśnych deszczy, przywróceniu równowagi ekosystemu, stworzeniu świata nadziei dla przyszłych pokoleń.

87

350 Jak moŜesz zmienić przyszłość swoich dzieci? Przede wszystkim moŜesz przyjąć czynną rolę w ustaleniu poziomu ich wykształcenia. Czy nauczyciele twoich dzieci mogą skorzystać z tego, czego ty nauczyłeś się w tej ksiąŜce? Pomyśl o sile pytań, metafor ogólnych, Słownika Transformacji czy nauki warunkowania neuroasocjacyjnego. Dzieląc się swoją wiedzą, moŜesz wpłynąć na świat.

351 Niewiele jest rzeczy tak niebezpiecznych, jak dopuszczenie do tego, by twoje dzieci nabrały przekonania o braku wartości własnych działań. Naucz je konsekwencji i odpowiedzialności za własne czyny. PokaŜ, Ŝe nawet najdrobniejsze decyzje i działania mogą mieć dalekosięŜne skutki, jeśli podejmowane są konsekwentnie. W jaki sposób moŜesz stać się wzorem dla swoich dzieci? Jak moŜesz je nauczyć oddania, uczciwości, poświęcenia? Jak moŜesz im pokazać, co jest moŜliwe?

352 Aby zmienić świat, nie musimy czekać, aŜ przyjdzie nam do głowy wielki plan. MoŜemy wywrzeć swój wpływ w jednej chwili drobnymi działaniami, decyzjami, które wydają się mało znaczyć. To prawda, Ŝe większość współczesnych bohaterów ukrywa się za konsekwentnymi działaniami, które mogą się wydawać małe. Rozejrzyj się! Bohaterowie są wszędzie.

353 Jak poczułbyś się, gdyby ktoś wokół ciebie doznał ataku serca, a twoja wiedza i umiejętności pozwoliłyby ci udzielić mu pomocy? A gdyby twoje wysiłki uratowały temu komuś Ŝycie? Poczucie wkładu w Ŝycie innych ludzi, które zyskałbyś w konsekwencji takiego wydarzenia, dałoby ci najprawdziwszą, najgłębszą i największą radość twojego Ŝycia większą niŜ jakiekolwiek uznanie czy podziękowanie, większą niŜ największe nawet pieniądze, większą od wszelkich innych moŜliwych sukcesów i osiągnięć. JuŜ dzisiaj zapisz się na kurs ratowników drogowych, abyś mógł udzielić pomocy, jeśli ktoś będzie jej potrzebował.

354 Nawet zwykły uśmiech moŜe wnieść radość w czyjeś Ŝycie. Co stałoby się, gdybyś następnym razem robiąc zakupy w supermarkecie, zamiast łazić bez celu między cukinią a bakłaŜanami zauwaŜył kaŜdego z ludzi wokół siebie i docenił uśmiechem jego obecność? A gdybyś powiedział jakiś komplement komuś nieznajomemu? MoŜe dzięki temu zmieniłbyś jego stan emocjonalny i w ten sposób twój uśmiech i miłe słowa zostałyby przekazane kolejnej osobie? Czy to jedno działanie mogłoby wywołać reakcję łańcuchową? Jak działania te wpłynęłyby na twój stan emocjonalny i umysłowy - na twoją toŜsamość?

88

355 A moŜe powinieneś zdecydować, Ŝe w drodze z pracy do domu zajedziesz na chwilę do domu starców albo klubu emerytów i porozmawiasz z którymś z nich? Jak poczują się ci ludzie, kiedy ich zapytasz: „Czego nauczyło cię Ŝycie?" ZałoŜę się, Ŝe wiele mają ci do powiedzenia! A gdybyś zajechał do miejskiego szpitala i porozmawiał z jednym z pacjentów? MoŜe miałby wtedy lepszy dzień? Co dla samotnej duszy znaczyłaby troska obcego człowieka? Jak wpłynęłoby to na samopoczucie tej osoby? I równie waŜne: jak poczułbyś się ty? Jak myślałbyś o sobie i o wielkim darze Ŝycia?

356 Dlaczego tak wielu ludzi obawia się podejmowania nawet najmniejszych wysiłków, by pomóc innym? Jedną z najczęstszych przyczyn jest skrępowanie i zakłopotanie. Boimy się, Ŝe zostaniemy odtrąceni albo wyjdziemy na głupców. Ale wiesz co? Jeśli chcesz w Ŝyciu wygrać, musisz sięgać po pełną stawkę. Musisz chcieć wyjść czasem na głupca, chcieć spróbować czegoś, co moŜe się nie sprawdzić. Jak inaczej wymyślić coś nowego, rozwijać się, odkrywać, kim naprawdę jesteś?

357 W głębi ducha wszyscy chcemy robić rzeczy dobre i prawe, prześcignąć samych siebie, poświęcić czas, energię, emocje i pieniądze wspaniałym celom. Jest to nie tylko psychologiczna potrzeba, ale moralna konieczność, by stać się lepszym i zrobić więcej, niŜ oczekują od nas inni. Nic nie da większej satysfakcji niŜ wkład w Ŝycie innych łudzi. W jaki sposób bezinteresownie pomagasz innym?

358 Czy zdajesz sobie sprawę z faktu, Ŝe gdyby kaŜdy w tym kraju (z wyjątkiem dzieci i starców) miał poświęcić dla innych tylko trzy godziny w tygodniu, nasz naród zebrałby owoce trzystu dwudziestu milionów godzin pracy ludzi tak potrzebnych w wielu organizacjach wspierających wielkie sprawy? Pięć godzin w tygodniu podniosłoby tę liczbę do pół miliarda godzin, co przekłada się na biliardy dolarów wartości pienięŜnej! Jakie społeczne, polityczne albo zdrowotne problemy moglibyśmy pokonać tego typu działaniami?

359 Nie szukaj bohaterów - bądź jednym z nich!

360 śycie jest równowagą między dawaniem i otrzymywaniem, między dbaniem o siebie i dbaniem o innych. Kiedy więc następnym razem dostrzeŜesz wokół siebie kogoś potrzebującego pomocy, zamiast przejść obok lub czuć się winnym, zastanów się, jak moŜesz mu pomóc. Być moŜe moŜesz zaoferować coś tak prostego, jak dobre słowo albo uśmiech, który pozwoli temu komuś

89

pomyśleć o sobie w inny sposób? MoŜe pomoŜesz komuś takim odruchem poczuć się kochanym i docenianym?

361 śyj pełnią Ŝycia, dopóki Ŝyjesz. Spróbuj wszystkiego. Zatroszcz się o siebie i przyjaciół. Baw się, bądź szalony. JuŜ zaraz zrób z siebie idiotę! W końcu i tak tego nie unikniesz, więc dlaczego nie miałbyś się przy tym dobrze bawić? Korzystaj z okazji, by uczyć się na własnych błędach. Znajduj przyczynę problemu i eliminuj ją z Ŝycia. Nie próbuj być doskonały. Bądź po prostu dobrym przykładem człowieka.

362 Największym chyba darem, jaki otrzymaliśmy od Stwórcy, jest dar oczekiwania i dar napięcia. Jak nudne byłoby Ŝycie, gdybyśmy wiedzieli wszystko z góry! W ciągu najbliŜszych kilku minut moŜe mieć miejsce coś, co zmieni kierunek całego twojego Ŝycia w jednej chwili. Musimy nauczyć się kochać zmiany, poniewaŜ są one jedyną pewną rzeczą.

363 Co moŜe zmienić twoje Ŝycie? Wiele rzeczy: chwila głębokiego zamyślenia i podjęcie kilku decyzji po skończeniu lektury tej ksiąŜki być moŜe zmienią dosłownie wszystko. Zmianę moŜe przynieść rozmowa z przyjacielem, kurs, taśma, film albo powaŜny „problem", który pozwoli ci rozwinąć się i stać kimś więcej. Takiego właśnie przebudzenia pragniesz. śyj, kierując się postawą pozytywnych oczekiwań, wiedząc, Ŝe wszystko, co niesie ci Ŝycie, w jakiś sposób działa na twoją korzyść. Wiedz, Ŝe podąŜasz drogą nie kończącego się rozwoju, nie kończącej się nauki i miłości trwającej wiecznie.

364 Pamiętaj, byś spodziewał się cudów... bo sam jesteś jednym z nich.

365 Bądź źródłem światła i siłą dobrego. Dziel się swoimi darami Dziel się swoją pasją 1 niech cię Bóg błogosławi. Mam nadzieję, Ŝe pewnego dnia będziemy się mogli spotkać i to niebawem. Z miłością i szacunkiem

Anthony Robbins

90

91