Makroekonomia II - 03 - Inwestycje (WYKŁAD) [B2]

SAVE OFFLINE

MAKROEKONOMIA ŚREDNIOZAAWANSOWANA [3] Inwestycje [2.2, 7.1, 11] {4} dr Grzegorz Sobiecki

Wykorzystano materiały dr Michała Brzozowskiego

TEMATYKA ZAJĘĆ: rozdziały [Halla] {Burda} Wprowadzenie: wzrost i fluktuacje gospodarcze 2. Konsumpcja: Wielookresowe ograniczenie budżetowe sektora prywatnego i 7. publicznego, hipoteza Ricardo. [2.2, 10] {3} 3. Konsumpcja: Konsumpcja a stopa procentowa, oszczędności, teoria cyklu życia, 8. teoria dochodu permanentnego. [10] 4. Inwestycje: Przedsiębiorstwo 9. maksymalizujące zysk i decyzje inwestycyjne (q-Tobina). Model 10. akceleratora i model neoklasyczny [2.2, 7.1, 11] {4} 5. Polityka pieniężna: skutki inflacji, kontrola 11. podaży pieniądza, kontrola stopy procentowej, bezpośredni cel inflacyjny, niezależność banku centralnego [4, 9, 14] 12. {8.9}. 6. Model AS-AD: Makroszoki. Zagregowana 13. podaż, popyt i inflacja. Przekształcenie, wykorzystując regułę Taylora, krzywej AD w 1.

2

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

zależność między inflacją a dochodem. Dynamiczna krzywa AS przy wykorzystaniu krzywej Philipsa {10, 11}. Polityka fiskalna: ograniczenie budżetowe rządu, kontrola dług/PKB, deficyt cykliczny i strukturalny [4, 9, 13] {15, 16}. Wzrost gospodarczy. Model Solowa [1,2, 3.13.5] [5}. Wzrost gospodarczy. Nowe teorie wzrostu {5}. Sztywności cen i płac - uzasadnienia mikroekonomiczne i konsekwencje makroekonomiczne [8, 15]. Fluktuacje gospodarcze - empiryczne prawidłowości cyklu koniunkturalnego, teoretyczne wyjaśnienia [1, 6] {12-14}. Rynek pracy w krótkim i długim okresie. Bezrobocie równowagi [5] {6}. Wymiana z zagranicą, rynki finansowe a wzrost i stabilność gospodarki [7, 12] {7, 18, 19}.

PLAN Wstęp A. Inwestycje w środki trwałe przedsiębiorstw Inwestycje w modelu akceleratora

1. 1. 2.

Neoklasyczna teoria inwestycji

2. 1. 2. 3. 4.

3

Prosty model akceleratora Niedostatki prostego modelu akceleratora

Cena wynajmu Po adany zasób kapitału Poziom inwestycji Polityka fiskalna a cena wynajmu

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Teoria q Tobina

3. 1. 2.

4.

Inwestycje a giełda Inwestycje a oczekiwane zyski

Model dyskonta

Inwestycje w zapasy i mieszkaniowe Stan obecny badań nad inwestycjami

B. C. a)

Inwestycje w modelu NECMOD

W prezentacji wykorzystano slajdy dr Michała Brzozowskiego (http://coin.wne.uw.edu.pl/brzozowski/)

[1] Inwestycje w modelu akceleratora (Harroda) http://matrix.ur.krakow.pl/~jstrojny/Matrix/Ekomat/All en/all_69.pdf

27

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Zasada przyspieszenie (zależność Harroda)  Jeżeli strumień produkcji jest stały, to i zasób kapitału jest stały, a

inwestycje netto są zerowe. Jeżeli strumień produkcji zmienia się (przyspiesza), to potrzebny zasób kapitału zmienia się również, a zatem zmieniają się także inwestycje netto (przyspieszają). Inwestycje zależą zatem od zmian produkcji (dochodu), a nie od jej poziomu. Jest to zasada przyspieszenia (akceleracji).  Zasada jest znana już od dawna: Knox (1952), Clark (1917), Harrod (1936), Lundberg (1937), Samuelson (1939), Hicks (1950).  W Modelu Akceleratora i modelu akceleratora-mnożnika) kładziemy nacisk na naturę modelu. Pomijają ine bowiem fakt, że czasem trzeba wprowadzać nadmierną zdolność produkcyjną z wyprzedzeniem – zanim wzrost produkcji będzie wymagał nowych inwestycji.

28

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

1.1 Prosty model akceleratora  Posłużymy się zmianami okresowymi (dyskretnymi)  Zgodnie z hipotezą akceleratora firmy utrzymują stały

stosunek zasobu kapitału do oczekiwanej wartości sprzedaży 𝐾𝑡 ∗ = 𝛼𝑌𝑡 𝑒  α to współczynnik inwestycji

 Inwestycje netto* sa równe różnicy między posiadanym a

pożądanym zasobem kapitału 𝐼𝑡 𝑁 = 𝐾𝑡 ∗ − 𝐾𝑡−1 • Definicja: • Inwestycje netto: 𝐼𝑡

𝑁

= 𝐾𝑡 − 𝐾𝑡−1 , • Inwestycje brutto: 𝐼𝑡 = 𝐾𝑡 − 𝐾𝑡−1 + 𝑑𝐾𝑡−1 • gdzie d: stopa deprecjacji 29

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

1.1 Prosty model akceleratora  Jak oszacować przyszłą wartość sprzedaży?  Można wykorzystać oczekiwania proste

𝑌𝑡 𝑒 = 𝑌𝑡−1  Można wykorzystać oczekiwania adaptacyjne (użyte także do szacowania dochodu permanentnego) 𝑌𝑡 𝑒 = 𝑌𝑡−1 𝑒 + 𝑗 𝑌𝑡−1 − 𝑌𝑡−1 𝑒  j określa prędkość reakcji / dostosowań; j> 0 oznacza istnienie przesunięć

czasowych w reakcji inwestycji na zmiany dochodu  Załóżmy, że firmy natychmiast dostosowują poziom kapitału do

pożądanego (𝐾𝑡 ∗ = 𝐾𝑡 ); wtedy akcelerator wyglądał będzie tak: 𝑰𝒕 𝑵 = 𝑲𝒕 ∗ − 𝑲𝒕−𝟏 ∗ = 𝜶 𝒀𝒕 𝒆 − 𝒀𝒕−𝟏 𝒆 = 𝜶∆𝒀𝒕 𝒆  Dla j=1 akcelerator: 𝑰𝒕

𝑵

= 𝜶∆𝒀𝒕−𝟏

 Inwestycje są dodatnie, gdy rośnie produkcja, są ujemne gdy zmniejsza się.

30

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

POLSKA (1991-2013) 80

y = 1,4157x + 15,953 R² = 0,1774

Δ PKB (ceny stałe PLN)

60 40

20 0 0

5

10

15

-20 -40

-60 33

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje brutto

20

25

Wielka Brytania (1970-2013) 60

Δ PKB (ceny stałe PLN)

40

20

y = 0,2185x + 12,037 R² = 0,0295

0 0

10

20

30

-20 -40

-60 -80

34

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje brutto

40

50

60

Niemcy (1971-2013) 150 y = -0,1755x + 36,84 R² = 0,0035

Δ PKB (ceny stałe PLN)

100 50 0 0

10

20

30

-50 -100 -150

35

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje brutto

40

50

1.2 Niedostatki prostego modelu akceleratora  Wnioski  Inwestycje nie reagują natychmiast na zmiany PKB –

występują znaczące opóznienia.  Opóźnienia w reakcji inwestycji są zmienne, tempo dostosowań inwestycji również nie jest jednakowe  Tłumaczyć to można występowaniem kosztow

dostosowań, ktore dodatkowo zwiększają koszt inwestycji  Korekta prostego modelu  Poza bezpośrednimi kosztami inwestycji istnieją koszty

dostosowań, które tłumaczą opóźnienia w zamykaniu luki między faktycznymi a pożądanym poziomem kapitału 36

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Model elastycznego akceleratora  Jeśli firmy będą chciały w każdym okresie zwiększyć

zasob kapitału o cząstkę λ rożnicy pomiędzy pożądanym i aktualnym zasobem kapitału, żeby zapełnić istniejącą lukę kapitałową występującą w danym okresie inwestycje netto będą musiały wynieść 𝐼𝑡 𝑁 = 𝜆 𝐾𝑡 ∗ − 𝐾𝑡−1 ⇒ 𝜆 𝛼𝑌𝑡 𝑒 − 𝐾𝑡−1 0 stopa deprecjacji * cena zakupu: ilość środków, które trzeba ponieść, by

utrzymać zdolności produkcyjne kapitału (interpretując inaczej: …aby utrzymać wartość kapitału tak, by można go było odsprzedać po cenie zakupu)  (-) Relatywnych zmian ceny wyposażenia kapitałowego. Wzrost rynkowej

ceny posiadanego kapitału oznacza, że po jego wykorzystaniu może być ono odsprzedane z zyskiem, co umożliwia obniżenie ceny wynajmu kapitału  => relatywna zmiana ceny * cena zakupu: część ceny zakupu, jaką można odzyskać

51

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Cena wynajmu kapitału (2) Cena uc [user cost] (oznaczana w podręczniku jako RK) za jaką pożyczkodawca zgodzi się pożyczyć ten kapitał pożyczkobiorcy:  Cena wynajmu w wielkościach nominalnych

(koszt wynajmu jednostki kapitału z pkt. widzenia najemcy)

𝑢𝑐 𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙𝑛𝑦 = 𝑃𝐾 𝑖 + 𝑃𝐾 𝑑 − Δ𝑃𝐾 = 𝑃𝐾 𝑖 + 𝑑 −

Δ𝑃𝐾 𝑃𝐾

i: płatności odsetkowe d: koszt deprecjacji kapitału ΔPK/PK: zysk kapitałowy (zmiany rynkowej ceny wyposażenia kapitałowego) PK: cena (bieżąca) wyposażenia kapitałowego  Cena wynajmu w wielkościach realnych

(realny koszt wynajmu kapitału z pkt. widzenia najemcy) 𝑃𝐾 Δ𝑃𝐾 𝑖+𝑑 − = 𝑝𝐾 𝑖 + 𝑑 − Δ𝑝𝐾 𝑃 𝑃 pK = realna cena (realna wartość kupowanego) wyposażenia kapitałowego P = przeciętny poziom cen 𝑢𝑐 𝑟𝑒𝑎𝑙𝑛𝑦 =

52

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Uogólnienie rozumowania (wynajem kapitału => zakup kapitału)  Założyliśmy że firma produkcyjna nie chce kupować, a wynajmuje dobra

kapitałowe. Często się zdarza właśnie taka sytuacja, ale jednak  wiele dóbr kapitałowych jest także własnością firm produkcyjnych  większość tych firm kupuje dobra inwestycyjne na długi okres

 Rozumowanie w kategoriach wynajmu można uogólnić  firmy stale formułują i oceniają projekty inwestycji

 na podjęcie zasługują projekty przynoszące stale (w kolejnych okresach)

przychody większe niż cena wynajmu kapitału  projekt, który przynosi stale mniejsze korzyści niż cena wynajmu kapitału nie jest w ogóle wart podjęcia  ostatni podjęty projekt da tylko przychód krańcowy równy cenie wynajmu

53

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Ile dóbr kapitałowych wynająć/kupić?  Zarówno podejście oparte na własnych inwestycjach jak i

podejście oparte na wynajmie prowadzą do wniosku, że firma zwiększa zasoby lub wynajem kapitału do punktu, w którym krańcowa korzyść z kapitału równa jest krańcowemu kosztowi kapitału  Krańcowa korzyść z kapitału  suma zaoszczędzona na zmniejszeniu ilości innych czynników dzięki

zwiększeniu zatrudnienia kapitału (np. zmniejszenie funduszu pracy) => efekt substytucyjny zwiększenia zasobów kapitału (przy danej/niezmienionej produkcji)  dodatkowy przychód związany ze zwiększeniem produkcji w wyniku zwiększenia zasobów kapitału (przy niezmienionych zasobach pracy)

 Krańcowy koszt kapitału  koszt wynajęcia dodatkowego dobra kapitałowego lub koszt zakupu dobra 54

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Popyt na kapitał (1) (przypadek danej z góry produkcji)  Najważniejszym alternatywnym czynnikiem produkcji jest praca, funkcja

produkcja zatem: 𝑄 = 𝑓(𝐾, 𝐿)  Zakładamy, że krańcowy produkt kapitału (MPK, marginal product of capital) równy MPK = dQ/dK, jest malejący wraz z produkcją  Jeżeli firma potrzebująca kapitału sprzedaje produkcję po stałej cenie (np. danej z rynku) P, to krańcowa korzyść z kapitału (wartość krańcowego produktu kapitału MVPK) będzie równa MPK*P [jak pamiętamy – rozważamy ten przypadek]  Jeżeli wraz ze wzrostem sprzedaży firma musi istotnie obniżać cenę (nie jest na

rynku konkurencyjnym), krańcowa korzyść z kapitału (krańcowy przychód z kapitału, MRPK) będzie równy MPK*MR (czyli dQ/dK * dTR/dQ)  Krańcowa korzyść z kapitału będzie wyznaczała zatem maksymalną ilość

kapitału, który opłaca się nabyć/wynająć – czyli będzie stanowiła krzywą 𝑑𝑄 popytu na kapitał: 𝑀𝑉𝑃𝐾 = 𝑀𝑃𝐾 ∗ 𝑃 = ∗𝑃 𝑑𝐾

55

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Popyt na kapitał (2) (przypadek danej z góry produkcji)  Optymalna ekonomicznie produkcja przedsiębiorstwa minimalizuje całkowite

koszty danej produkcji, będzie zatem spełniać ograniczenie budżetowe. 𝑇𝐶 = 𝑤 ∙ 𝐿 + 𝑢𝑐 ∙ 𝐾 ⇒ 𝑑𝑇𝐶 = 𝑢𝑐 ∙ 𝑑𝐾 + 𝑤 ∙ 𝑑𝐿  𝑢𝑐 ∙ 𝑑𝐾 = −𝑤 ∙ 𝑑𝐿 ⇒

𝑑𝐿 𝑑𝐾

𝑢𝑐

=−𝑤

 𝑄 = 𝑓 𝐾, 𝐿 ⇒ 𝑑𝑄 = 𝑀𝑃𝐾 ∗ 𝑑𝐾 + 𝑀𝑃𝐿 ∗ 𝑑𝐿 =

𝜕𝑄 𝑑𝐾 𝜕𝐾

𝜕𝑄

+ 𝜕𝐿 𝑑𝐿

 Przy danej (niezmiennej) produkcji (dQ = 0) stopa substytucji pracy kapitałem

(ilość nakładów pracy, z których należy zrezygnować, aby zwiększyć kapitał o 𝑑𝐿 jednostkę przy utrzymaniu tej samej produkcji) to 𝑑𝐾, i musi być równa stosunkowi cen kapitału i pracy  𝑀𝑃𝐾 ∗ 𝑑𝐾 = −𝑀𝑃𝐿 ∗ 𝑑𝐿 ⇒

𝑑𝐿 𝑑𝐾

𝑀𝑃𝐾

= − 𝑀𝑃𝐿 = ⋯ −

 Krzywa popytu: 𝑀𝑉𝑃𝐾 = 𝑀𝑃𝐾 ∗ 𝑃 = 𝑀𝑃𝐿

𝑢𝑐 𝑤

⇒ 𝑀𝑃𝐾 = 𝑀𝑃𝐿

𝑢𝑐 𝑤

𝑢𝑐 𝑃 𝑤

 Położenie krzywej zależy od MPL czyli planowanej zmiany produkcji w wyniku

wzrostu kapitału, który będzie wiązał się ze spadkiem nakładu pracy, od stawki płac (znów: przyjmiemy, że stawka płac jest dana/niezmienna/kształtuje się na konkurencyjnym rynku) 56

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.2 Pożądany zasób kapitału  Dodatkowe jednostki kapitału będą kupowane dopóki wartość krańcowego

produktu kapitału będzie większa niż nominalna cena wynajmu kapitału, a przestaną gdy będzie równość:  w wyrażeniu nominalnym: MPK * P = ucnominalny [lub MPK*P = RK]  w wyrażeniu realnym: MPK = ucnominalny /P = ucrealny [lub MPK = RK/P]  Firma aby zwiększyć produkcję musi dokonać inwestycji to zwiększanie ilości kapitału w firmie będzie opłacalne do momentu gdy krańcowy produkt kapitału zrówna się z realnym kosztem jego pozyskania  MPK = ucrealny

57

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Funkcja produkcji i krańcowa korzyść z kapitału  Funkcja produkcji Y = f(N,K1) opisuje

sytuację dla istniejącego w firmie kapitału (K1) [kształt wynika z malejącego produktu krańcowego]

 Aby wytworzyć planowaną

produkcję firma musi zatrudnić N pracowników  Funkcja produkcji Y = f(N,K2) opisuje

sytuację dla zwiększonego kapitału firmy (K2)

 Dla wytworzenia planowanej

produkcji wystarczy teraz N’ pracowników  Krańcową korzyść z kapitału wyraża

obniżony fundusz płac: (N –N’) W 58

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Pożądany zasób kapitału

59

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki



Krzywa krańcowej korzyści z kapitału jest funkcją popytu firmy na wynajmowany kapitał



Kształt wiąże się z malejącym produktem krańcowym



Firma wybiera zasób kapitału, zrównując korzyść z kapitału z ceną jego wynajmu (kosztem krańcowym gdy cena dana z rynku!)



Przy cenie wynajmu RK1firma wybierze ilośd kapitału K



Przy danej planowanej produkcji i stawce płac firma wynajmie więcej kapitału (i zatrudni mniej pracowników), gdy zmniejszy się cena wynajmu kapitału.



Krzywa krańcowej korzyści jest krzywą popytu firmy na wynajmowany kapitał

Wyższy poziom planowanej produkcji  Przy wyjściowym poziomie

planowanej produkcji i cenie wynajmu kapitału RK firma wybierze ilośd kapitału K.  Wzrost planowanej produkcji przesuwa krzywą krańcowej korzyści na prawo. Popyt firmy na kapitał rośnie do K’  Gdy rośnie planowana produkcja, a cena wynajmu kapitału oraz stawka płac pozostają bez zmian, firma zgłosi większy popyt na kapitał 60

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.2 Pożądany zasób kapitału: graficznie

61

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.2 Pożądany zasób kapitału: Wpływ spadku stopy procentowej

62

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.2 Pożądany zasób kapitału: Wpływ wzrostu oczekiwanego krańcowego produktu

63

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Pożądany zasób kapitału  Im niższy jest koszt uzyskania kapitału tym większy jest

pożądany zasób kapitału.  Wzrost produkcji przy danym poziomie kapitału powoduje automatyczny wzrost krańcowego produktu kapitału.  A zatem krzywa MPK przesuwa się w górę co prowadzi do zwiększenia się popytu na kapitał dla każdego poziomu kosztu jego pozyskania.  Podsumowując – im niższy uc oraz im wyższy Y tym większy jest pożądany zasob kapitału

64

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Zysk kredytobiorcy  Zysk kredytobiorcy (pomijając zmiany ceny dóbr

kapitałowych) będzie wynosił: 𝜋 = 𝑀𝑃𝐾 − 𝑢𝑐 = 𝑀𝑃𝐾 − 𝑝𝑘 𝑟 + 𝑑  Firmy będą zwiększały swoje zasoby kapitału dopóki krańcowy produkt kapitału przewyższa koszt pozyskania kapitału. W przeciwnym przypadku zasoby kapitału w gospodarce będą malały. A zatem inwestycje będą większe gdy niższa jest realna stopa procentowa i stopa deprecjacji

65

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.3 Poziom inwestycji  Pożądany poziom kapitału jest proporcjonalny do oczekiwanej wartości

sprzedaży

𝐾𝑡 ∗ = 𝛼𝑌𝑡 𝑒  Stosunek kapitału do produkcji zależy od ceny wynajmu 𝛼 = 𝛼(𝑢𝑐)  Zmiana zasobu kapitału odzwierciedla strumień inwestycji netto: 𝐼𝑡

𝑁

= 𝐾𝑡 − 𝐾𝑡−1 lub 𝐼𝑡 𝑁 = λ(𝐾𝑡 − 𝐾𝑡−1 ) jeśli tylko część luki kapitałowej może być na bieżąco zmniejszana ∗  Jeśli poziom kapitału w danym roku ma być równy pożądanemu 𝐾𝑡 = 𝐾𝑡 , pożądany strumień inwestycji: 𝐼𝑡 𝑁∗ = 𝐾𝑡 − 𝐾𝑡−1  Inwestycje netto są funkcją dochodu i zmiennych wpływających na cenę wynajmu kapitału 𝐼𝑡 𝑁 = 𝐼(𝑌𝑡 𝑒 , 𝑟𝑡 , 𝑑, 𝑀𝑃𝐾𝑓 , 𝐾𝑡−1 )

66

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.4 Polityka fiskalna a inwestycje  Model neoklasyczny pokazuje także związek pomiędzy

inwestycjami i podatkami. Podatki od zysków przedsiębiorstw mogą mieć wpływ lub też nie na wielkość inwestycji, w zależności od przyjętej definicji „zysku”. Jeżeli zysk jest definiowany tak jak na jednym z ostatnich slajdów (𝜋 = 𝑀𝑃𝐾 − 𝑢𝑐 = 𝑀𝑃𝐾 − 𝑝𝑘 𝑟 + 𝑑 ), firmom będzie się obniżał krańcowy produkt kapitału. Wtedy optymalny poziom kapitału określany będzie przez równanie:

𝑀𝑃𝐾 1 − 𝑡 = 𝑢𝑐 ⇒ 𝑀𝑃𝐾(1 − 𝑡) = 𝑝𝑘 𝑟 + 𝑑  A zatem im wyższy jest podatek tym wyższy będzie koszt

pozyskania kapitału.

67

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

2.4 Polityka fiskalna a cena wynajmu Gdy mamy do czynienia z polityką fiskalną, wpłynie ona na równowagę inwestycyjną przedsiębiorstw oprócz przez podatki także przez cenę wynajmu:  podatek od dochodu obniża wartość MPKf, ale…:  …subsydia inwestycyjne pozwalają obniżyć koszty zakupu wyposażenia, a w

rezultacie koszty wynajmu kapitału o pewną część kosztów ϕ w rezultacie obniżając obciążenia podatkowe  …cena wynajmu jest redukowana dodatkowo przez odpisy amortyzacyjne, co

zmniejsza obciążenia podatkowe  W rezultacie warunek równowagi: 𝑀𝑃𝐾 1 − 𝑡 = 𝑝𝐾 𝑟 + 𝑑 − 𝜙𝑝𝐾 𝑟 + 𝑑 − 𝑡𝑧𝑝𝐾 𝑟 + 𝑑 = 𝑝𝐾 𝑟 + 𝑑 (1 − 𝜙 − 𝑡𝑧)

𝑀𝑃𝐾 = 𝑢𝑐 = 𝑝𝐾 (𝑟 + 𝑑)

1 − 𝜙 − 𝑡𝑧 1−𝑡

 t: stawka podatku CIT  z: wartość bieżąca odpisów amortyzacyjnych (na 1zł inwestycji)  ϕ: subsydia inwestycyjne (dopłata do ceny wynajmu kapitału: obniżają cenę)

68

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Efektywna stawka opodatkowania 2005

69

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Dla funkcji produkcji CobbaDouglasa  Funkcja Cobba Douglasa: stałe korzyści skali  𝑌 = 𝐴𝐾 𝛼 𝐿𝜃−𝛼 , 𝛼 > 0  ln 𝑌 = 𝐴 + 𝛼ln(𝐾) + 𝜃 − 𝛼 ln(𝐿)  𝑑𝑙𝑎 𝜃 = 1: 𝑌 = 𝐴𝐾 𝛼 𝐿1−𝛼 ⇒ 𝑀𝑃𝐾 =  W równowadze:

𝑅 𝑃

= 𝑀𝑃𝐾 =

𝑑𝑌 𝑑𝐾

= 𝛼𝐴𝐾 𝛼−1 𝐿1−𝛼 =

𝛼𝑌 𝐾

𝛼𝑌 𝐾

 Realny koszt pozyskania kapitału jest mniejszy im większy jest

zasob kapitału w gospodarce, im mniejszy jest udział czynnika pracy w produkcji oraz im niższy jest poziom rozwoju technologicznego.  A zatem jeżeli w gospodarce dojdzie do redukcji zasobu kapitału, zwiększenia zatrudnienia lub postępu technologicznego to realny koszt pozyskania kapitału 70 Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki wzrośnie.

[3] Teoria q Tobina Hall, rozdział

74

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

3.1 Inwestycje a giełda  Teoria q Tobina zrywa z rozdziałem procesu ustalania pożądanego zasobu

kapitału od procesu dopasowania aktualnego poziomu kapitału do pożądanego. Firmy dokonują jednego rachunku pożądanej skali inwestycji, uwzględniającej koszty dostosowań.  Atrakcyjność projektu inwestycyjnego zależy od wyceny wartości nowego kapitału przez rynek giełdowy porównywanej z kosztem zakupu nowego wyposażenia kapitałowego  Model zakłada występowanie związku pomiędzy fluktuacjami w poziomie inwestycji i zmianami koniunktury na giełdzie papierów wartościowych.  Jeżeli przyjmiemy, że wartość akcji danej firmy jest tym większa im więcej ma

ona możliwości dokonywania opłacalnych inwestycji, to wówczas wyższe ceny akcji będą odzwierciedlać tendencję do większego inwestowania.  W związku z powyższym firmy będą podejmować swoje decyzje

inwestycyjne w oparciu o wartość współczynnika q… 75

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

3.1 Inwestycje a giełda  Ilościowa miara giełdowej wyceny wartości nowego kapitału względem kosztu

zakupu 𝑔𝑖𝑒ł𝑑𝑜𝑤𝑎 𝑤𝑎𝑟𝑡𝑜ść 𝑓𝑖𝑟𝑚𝑦 𝑉 𝑞= = 𝑘 𝑘𝑜𝑠𝑧𝑡 𝑧𝑎𝑘𝑢𝑝𝑢 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł𝑢 𝑃 𝐾  V: wartość giełdowa firmy

 K: zasób kapitału rzeczowego  PK: cena dóbr kapitałowych 

Jeśli q>1 => wartość giełdowa przedsiębiorstwa przekracza koszt pozyskania kapitału; firmy powinny starać się zwiększyć wartość swoich akcji poprzez zakup dodatkowych jednostek kapitału



Jeśli q firmom nie będzie się opłacało zwiększanie kapitału.



W długiej perspektywie czasowej rynkowa wartość firmy powinna być równa wartości odtworzeniowej czyli q=1



Inwestycje zależą od wartosci q

𝐼 =𝑎 𝑞−1 +𝑑 𝐾 

76

a: stała  I/K=d jeśli q=1 ;

I/K>d jeśli q>1

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inne określenia Q-Tobina  „relacja wartości rynkowej firmy do wartości

odtworzeniowej jej aktywów” [wartość odtworzeniowa jest sumą nakładów inwestycyjnych i kosztów, jakie należałoby ponieść na odtworzenie majątku firmy]  Value of stock market / corporate net worth  Market value of installed capital / replacement cost of capital

77

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Zależność między q Tobina a stopą inwestycji (stosunkiem I/K) w USA 1960-1999

78

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

79

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

80

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

1952.2 1953.4 1955.2 1956.4 1958.2 1959.4 1961.2 1962.4 1964.2 1965.4 1967.2 1968.4 1970.2 1971.4 1973.2 1974.4 1976.2 1977.4 1979.2 1980.4 1982.2 1983.4 1985.2 1986.4 1988.2 1989.4 1991.2 1992.4 1994.2 1995.4 1997.2 1998.4 2000.2 2001.4 2003.2 2004.4 2006.2 2007.4 2009.2

Q

2

1,8

1,6

1,4

1,2

1

0,8

0,6

0,4

0,2

0

http://mla.homeunix.com/q-ratio/

81 Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

82

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

3.2 Inwestycje a oczekiwane zyski  Wartość giełdowa spółki powinna odzwierciedlać

bieżącą wartość strumienia zdyskontowanych zysków 𝑒 𝑒 𝑒 (1 − 𝑑) 𝑡+1 𝑡+2 𝑉 = + +⋯ 𝑒 1 + 𝑟𝑡 (1 + 𝑟𝑡 )(1 + 𝑟𝑡+1 ) 𝑡  Jeśli podmioty mają statyczne oczekiwania (przyszłość taka jak teraźniejszość), wtedy 𝑒

𝑉

= 𝑡

84

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

𝑡

𝑟𝑡 + 𝑑

 Zaletą koncepcji Tobina jest stosunkowa łatwość

obliczenia wartości q.  Giełda dostarcza informacji o cenach akcji firm,  wskaźniki cen dóbr kapitałowych dostępne z rachunku

dochodów i produkcji umożliwiają ocenę wartości odstąpienia kapitału.  W zmianach q zawarte są spodziewane oczekiwane poziomy zysków przyszłych okresów (dywidendy) jak i poziomy stopy procentowej (dyskonto)

85

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

 Olivier Blanchard, Changyong Rhee and Lawrence

Summers found with data of the US economy from the 1920s to the 1990s that "fundamentals" predict investment much better than Tobin's q http://qje.oxfordjournals.org/content/108/1/115.short  Doug Henwood, in his book Wall Street, argues that the q

ratio fails to accurately predict investment, as Tobin claims.

86

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

3.2 Inwestycje a oczekiwane zyski WNIOSKI  Współczynnik q Tobina zależy dodatnio od bieżącej wartości oczekiwanych zysków przypadających na jednostkę kapitału  Większa wartość bieżących lub oczekiwanych zysków zwiększa poziom inwestycji  Większa stopa procentowa (bieżąca lub oczekiwana) redukuje zdyskontowaną wartość oczekiwanych zysków i zmniejsza inwestycje

87

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

[4] Model dyskonta Hall, rozdział http://matrix.ur.krakow.pl/~jstrojny/Matrix/Ekomat/Allen_makroekonom/ makro_all_66.pdf

88

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

 Decyzje inwestycyjne w świecie biznesu podejmowane

są zwykle w oparciu o analizę dyskonta, ktora pozwala na porownanie kosztow jakie niesie ze sobą inwestycja dokonana dzisiaj i zyskow jakie przyniesie ona w przyszłości.  Metoda dyskonta oparta jest na szacunku bieżącej wartości przyszłych zyskow (present discounted value – PDV). Jeżeli przyjmiemy, że dana firma uzyska za 1 rok dochod w wysokości X to jego bieżąca wartość wynosi:  𝑃𝐷𝑉 =

89

𝑋 , 1+𝑖

gdzie i: nominalna stopa procentowa

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

 A zatem zdyskontowana wartość całego dochodu

wytworzonego przez inwestycję w kolejnych latach będzie sumą  𝑃𝐷𝑉 =

𝑋1 1+𝑖

+

𝑋2 1+𝑖 2

+ ⋯+

𝑋𝑛 1+𝑖 𝑛

 Dlatego też firmy będą dokonywać inwestycji tylko w sytuacji

gdy PDV jest większa od kosztu jaki trzeba ponieść w związku z inwestycją, albo jeszcze precyzyjniej – gdy zdyskontowana wartość przepływów (ujemne: koszty i dodatnie: dochody) będą dodatnie.  Jest oczywiste, że im wyższa jest stopa procentowa tym mniejsze prawdopodobieństwo dokonania inwestycji (bo PDV będzie maleć

90

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

[B] Inwestycje w nieruchomości mieszkaniowe Hall, rozdział

91

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje w nieruchomości  Model pokazujący determinanty inwestycji w

nieruchomości na własny użytek, a więc bez uwzględnienia inwestycji w nieruchomości przeznaczone na wynajem:  Zgodnie z modelem relatywna cena nieruchomości (Ph/P) zależy od popytu i podaży, ktora w danym okresie jest stała. Relatywna cena nieruchomości determinuje zarazem podaż nowych domow i mieszkań, a więc wielkość inwestycji (im wyższa cena tym większa będzie podaż – inwestycje).

92

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje mieszkaniowe  Równowaga na rynku nieruchomosci (Mankiw)

93

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

 Wzrost popytu na nieruchomości powoduje przesunięcie

krzywej POPYTU w górę i zwiększenie relatywnej ceny. To z kolei prowadzi do wzrostu podaży i tym samym do wzrostu inwestycji. Popyt może rosnąć wraz ze wzrostem dochodu, jego zwiększenie może być także spowodowane wejściem na rynek populacji z wyżu demograficznego. Niewątpliwie jednak jednym z najważniejszych determinantow popytu na nieruchomości jest realna stopa procentowa (a więc jej spadek – wzrost popytu).

94

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Ceny domów a zmienne makroekonomiczne (BIS, WP236)

95

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

[C] Inwestycje w zapasy Hall, rozdział

96

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje w zapasy  Inwestycje w zapasy – stanowią one jeden z najmniejszych komponentów

wydatków i wynoszą około 1% PNB.  Charakteryzują się jednak dużą zmiennością czego najlepszym przykładem jest

fakt, że zwykle w czasie recesji ponad połowa spadku wydatków związana jest ze spadkiem inwestycji w zapasy.  Jednym z modeli tłumaczących zachowanie inwestycji w zapasy jest model

akceleratora omówiony już wcześniej a także model oczekiwanego produktu krańcowego  Inwestycje te zależą również od poziomu realnej stopy procentowej – im wyższe

jest r tym bardziej kosztowne jest utrzymywanie zapasów (czyli inwestycje będą wtedy spadać).  Firmy utrzymują zapasy proporcjonalne do oczekiwanej sprzedaży – zapasy są

zmienną procykliczną  Inwestycje w zapasy reagują na stopy procentowe. 97

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje w zapasy w Polsce są procyklicznym wskaźnikiem bieżącym (Pawłowska et al. BiK, 2007)

98

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

[D] Stan obecny badań nad konsumpcją i podsumowanie

99

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Inwestycje w modelu NECMOD (reestymowany w 2012) Nakłady inwestycyjne brutto na mieszkania + ceny mieszkań 2. Nakłady brutto na środki trwałe przedsiębiorstw 3. Zapasy 1.

100

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

NECMOD: Mieszkania + ceny mieszkań  Nakłady inwestycyjne brutto na mieszkania

(gfcf_ht − gdp_pott)* = 0.25 (pgfcf_ht − pvat + log(1 − 0.32 · GR_VAT_TRt) − 3.56  Ceny mieszkań

∆pgfcf_ht = 0.15 · log(1 + INF_TARGETt)/4 + 1.18 · ∆pgfcf_ht−1− 0.33 · ∆pgfcf_ht−2 − 0.02 · (conp_residt−1 − conp_resid∗t−1) − 0.30 · ∆RUCC_Ht − 0.55 · ∆UNRATEt  Zmienne  GFCF_H (EN) – nakłady brutto na środki trwałe mieszkaniowe  GDP_POT (EN) – potencjalny PKB  PVA (EN) – deflator wartości dodanej

 PGFCF_H (EN) – deflator inwestycji mieszkaniowych  GR_VAT_TR (EN) – efektywna stawka podatku VAT  INF_TARGET (EX) – cel inflacyjny  CONP_RESID (EN) – konsumpcja usług mieszkaniowych  RUCC_H (EN) – realny koszt użytkowania kapitału mieszkaniowego  UNRATE (EN) – stopa bezrobocia

101

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

NECMOD: Nakłady brutto na środki trwałe przedsiębiorstw KP∗ spełnia warunek:

𝑀𝑃𝐶𝑡 𝑀𝑃𝐿𝑡

=

𝑅𝑈𝐶𝐶𝑡 𝑅𝑈𝐶𝐿𝑡

(krańcowa produktywność kapitału prywatnego/krańcowa prodktywność

pracujących po dostosowaniu się do bieżącego poziomu = realny koszt użytkowania kapitału / realny koszt pracy) 

Nakłady brutto na środki trwałe przedsiębiorstw



∆gfcf_pt = −0.16 · (kpt−1 + 0.10 − kp∗t−1) − 0.04 · ∆gfcf_pt−1 + 0.27 · ∆gfcf_pt−2 + 0.20 · ∆gfcf_pt−3+ 0.7 · ∆gdpt+1 − 0.002 · ∆4(p_ener_plt − pvat) + 0.51 · ∆3(gdp_extt − gdp_ext_pott) − 0.13 · ∆tfp_trendt/0.66 + 0.4· ∆ [(TRANS_GFCF_P_EURt · S_EUR_PLNt)/(PVAt · (1 + GR_VAT_TRt)) ] / GFCF_Pt−1 + dummies



Zmienne  GFCF_P (EN) – nakłady brutto na środki trwałe przedsiębiorstw  KP (EN) – kapitał produkcyjny przedsiębiorstw  GDP(EN) – produkt krajowy brutto  P_ENER_PL (EN) – indeks cen surowców energetycznych w PLN  GDP EXT (EX) – zagraniczne PKB (średnia ważona dla strefy euro, USA i Wielkiej Brytanii)  GDP EXT POT (EX) – potencjalny PKB za granicą (średnia ważona dla strefy euro, USA i Wielkiej Brytanii)  TFP TREND (EN) – trend całkowitej produktywności czynników wytwórczych  TRANS GFCF P EUR (EN) – Transfery unijne przeznaczone na wydatki kapitałowe przedsiębiorstw  S_EUR_PLN (EN) – kurs EUR/PLN  GR VAT TR (EN) – efektywna stawka podatku VAT

102

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

NECMOD: Zapasy  Zapasy  INVt/SALESt = 0.007 + 0.53 · (INVt−1/SALESt−1) − 0.58 · ∆(salest − gdp_pott) + 0.13 · ∆3(salest−1 − gdp_pott−1) − 0.07 · (I_3MR_PVAt−1 − I_3MR_EQt−1) + 0.23 · ∆4 (gdp_extt − gdp_ext_pott) + dummies  Zmienne  INV (EN) – zmiana zapasów  SALES (EN) – poziom sprzedaży, suma konsumpcji prywatnej i publicznej, całkowitych inwestycji i eksportu  I_3MR_EQ (EX) – realna 3-miesięczna stopa procentowa równowagi  I_3MR_PVA (EX) – realna 3-miesięczna stopa procentowa deflowana deflatorem wartości dodanej brutto)

104

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki

Ćwiczenia

105

Makroekonomia II, dr Grzegor Sobiecki