San Agustín. De Magistro. Liber I

SAVE OFFLINE

'S>yr

COLLECTIO SELECTA

HH.

ECCLESI^ PATRUM, COJIPLECTEKS

EXQUISITISSIMA OPERA TUM DOGMATICA ET MORALIA, TUM APOLOGETICA ET ORATORIA; ACCURANTIDIS

D. A. B.

CAILLAU,

CIXOIIICO nOXOaABIO CENOUI.VEMSI ET CADU£CE)I5I,

NONMTLLISQUE CLERI GALLICAM PRESBYTERLS, UiVA

D. M. N. S. FPISCOPO MAr.OCHIENSt

,

IN

CUM

GUILLON,

FACULTATE THEOLOGI^ PARISIESSl EL0Q«ENT1« SACR.E

PROFESSORE, AUCJORfi LIBRl Cll TITULIS GALLICE:

BIBLIO THEQUE CHOISIE DES PtRES CRE CSETLA TINS.

OPUS REGI DIGATUM.

TOMUS CENTESIMUS OGTAYUS.

PARISIIS, APUD PARENT-DESBAIIRES, EDITOREM, VI\ YULGO DIGTA DE SEINE M. DCCC.

XXXVI.

,

48.

,

AUR. AUGUSTINI

S.

HIPPONENSIS EPISCOPI

DE MAGISTRO. LIBER UNUS\ In QIIO nE BIS

QVM

VERBOUfM

VI ATQUF. OFFICIO D1SPL'TATI'R COPIOSF.

QfO DEMIM NON VF.n-

,

HOMO PERSONAT , SED /ETERNA VERITATE INTHS DOCENTE SCIENTIAU

FORIS

RERUM OBTINERI EVINCATUR.

CAPUT Locutio I. QuiD Adeodatus

tibi (6).

I.

ad quid instituta.

efficere velle, cum loquimur? Quantum quidem mihi nunc occurrit,

videmur

aut docere aut discere. Augustinus.

Unum

horuni video

nam loquendo nos docere velle manifestum autem quomodo ? Ad. Quo tandem censes nisicum interrogamus? Aug. Etiam tunc nihil aliud quam docere nos velle inteUigo. Nam quaero abs te utrum ob aliam causam interroges, nisi uteum, quem interrogas, doceas quid vehs? Ad. Verumdicis. Aug. Vides ergo jam nihil nos locutione, nisi ut doceamus appetere. Ad. Non plane video nam si niliil est ahud loqui quam verba et assentior cst

^

:

discere

,

:

'

Scrii)hisoii'citci' an. Clir.

889.

— VideRelrart.

lil».

i, cap.

12.

,, :

524

AUGUSTINI EPISCOPI

S

jiromere

video nos id facere

,

nuUo

cum

cantamus.

Quod cum

prcesente qui discat,

non puto

nos docere aliquid velle. Aug. At ego putoesse

quoddam

saepe facimus,

soli

genus docendi per commemorationem

quod si

tu

non

arbitraris nos discere

Sed

dum

ut ego

modo

vel

cantamus

Non

alios

duas

et

quod non vide-

nosmetipsos

vel

efficimus

,

prorsus

delectandi.

an

:

tibi

:

quamdam

esse soni

trabi potest

,

:

Aug. Video quid

quod

attendis, id

;

quoniam

qufc

aliud est loqui ,

,

Sed nonne modulationem

sentias.

delectat in cantu,

te

cithara cantatur

tibiis et

dum

:

nam rarum admodum est cantem commemorandi me gratia, sed tantum-

Ad.

?

rcsisto tibi

nec do-

constituo, aut ut doceamus, aut

commemoremus

etiam

cum recordamur,

commemorat, non

jam loquendi causas

tur

sane

in nostra hac sermocinatione res ipsa indicabit.

cere illum qui

ut

magnum

,

verbis et addi et de-

aliud est cantare.

et aves cantant

,

et

Nam

et

nos inter-

musicum aliquid sonamus, qui sonus canlocutio non potest an quidquam est quod

sine verbfs

tus dici potest,

:

contradicas? Ad. Nihil sane.

AuG. Videtur ergo tibi, nisi aut docendi, aut commemorandi causanon esse institutamlocutionem ? Ad. ViII.

nisi me moveret quod dum oramus utique loquimur nec tamen Deum aut doccri aUquid a nobis aut commemorari fas est credere. Aug. Nescire le arbitror non ob aliud nobis praeceptum esse, utin clausis cubiculis oremus quo nomine significantur mentis penetralia nisi quod Dcus ut nobis quod cupimus praestet commemorari aut doceri nostra locutione non quserit. Qui enim lo-

deretur

,

,

,

•

,

,

,

,

,

([uitur, suae voluntatis

sonum Deus autem :

homo

signum

foras dat per articulatum

in ipsis rationalis animae secretis

interior vocatur, et quserendus et

hrpc enim sua templa esse voluit.

deprecandus

,

qui est

An apud Apostolum

525

LIBER DE MAGISTllO. noii legisti, »

Nescitis quia

«

Dei habitat in vobis

^ ,

templum Dei

et in interiore

estis

,

et Spiritiis

homine habitare

Nec in Propheta animadvertisti, « Dicite » in cordibus vestris et in cubilibus vestris compungimini sacrificate sacrificium justitia?, et sperate in Do» mino^? Ubi putas sacrificium justitiae sacrificari, nisi in templo mentis, et in cubihbus cordis? Ubi autem sacrificandum est, ibi et orandum. Quare non opus est lo»

Ghristmn-?

»

,

))

:

))

cutione

cum

oramus, id

est,

sonantibus verbis,

nisi forte,

sicut sacerdotes faciunt, sigiiificandce mentis suae causa,

non ut Deus sed ut homines audiant et consensione quadam per commemorationem suspendantur in Deum ,

,

:

an tu aliud existimas? Ad. Omnino te

ergo movet quod

detur fecisse

,

summus

Magister

quaedam docuit,

Discipulos, verba

quam

oporteret? Ad. Nihil

docuisse

,

in

cum quo

quomodo

me omnino

Aug. Non

assentior.

istud

orare doceret

ahud

nihil

in

vi-

orando lotpi

movet

:

non enim

verba, sed res ipsas eos verbis docuit, quibus et se

ipsi

commonefacerent a quo, et quid esset orandum cum in penetraUbus (ut dictum est) mentis orarent. AtG. Rectc ,

intelHgis

:

,

simul enim te credo animadvertere

,

etiam

sl

quisquam contendat, quamvis nulium edamussonum, tamen quia ipsa verba cogitamus non intus apud animum lofjui; sic quoque locutione nihil ahud agere quam ,

commonere, cum memoria cui verba inhaerent, ea revolvendo facit venire in mentem res ipsas, quarum signa ,

sunt verba. Ad. Intelhgo ac sequor. '

i

Cor. lu, i6.

—

2

Eplies.

m,

17.

—

^Psal. iv, 5, 6.

526

S.

AUGUSTIM

CAPUT erborum

1

signijicatus

EPISCOPI

IJ

ab homine

jionnisi verhis

ostenditur.

AuG. CoNSTAT ergo inter nos verba signa

III.

Ad. Constat. Aug. Quid signum, potest essesignum? Ad.

Non

nisi aliquid

potest.

esse.

significet,

Aug. Quotverbasunt

in hoc versu,

Si nihil ex tanta Superis placet urbe relinqui^?

Ad

,

Octo.

AuG. Credo

AuG. Octo ergo signa sunt. Ad. te

hunc versumintelhgere. Ad.

Ita

cst.

Satis arbitror.

AuG. Dic mihi quid singula verba significcnt. Ad. Video si; sed nullum ahud verbum ([uo id cxponi possit, invenio. Aug. Saltem illud invenls quidquid significatur hoc verbo ubinam sit? Ad. Videturmihi

([uidem quid significet

,

,

,

quod, si, dubitationem significet: jam dubitatio, ubi nisi in animo est? Aug. Accipio interim, persequere caetera. Ad. J^ihil, quid aUud significat, nisi id quod non est? AuG. Verum fortasse dicis sed revocat me ab assentiendo quod superius concessisti, non esse signum nisi aliquid sig:

quod autem non est, nuUo modo esse aliquid Quaresecundum verbumin hoc versu non est signum quia non significat ahquid, et falso inter nos constitit, quod omnia verba signa sint, automne signum aU([uid significet. Ad. Nimis quidem urges, sed quando non habemus quid significemus,omnino stulteverbum ahquod promimus: tu autem nunc mecum loquendo credo ([uod nullum sonum frustra emittis, sed omnibus quse ore tuo nificet

:

potest. ,

,

'

A'iig. .Eiiciil. lib.

ii.

eriimpunt

,

signum mihi

propternonte oportet loc[ueris,

si

527

DE MAGISTKO.

LIBEll

clas

istas

ut intclligam aliquid

qua-

:

dum

duas syllabas enuntiare,

per eas non significas quidc[uam. Si autem vi-

des necessariam per eas enuntiationem

fieri

,

noscjue doceri

velcommoneri, cum auribusinsonant, vides etiam profecto quid velim dicere, sed explicare non possum. Alg. Quid

An

igitur facimus?

non videt tat, lioc

et

,

affectionem animi

tamen non

verbo

esse invenit

quamdam cum rem ,

,

aut invenisse se pu-

quam remipsam

dicimus potius,

significari

qute nulla est? Ad. Istud ipsum est fortasse c[uod explicare

moliebar. Axjg. Transeamus ergo hinc cjuoquo

modo

se

habct, ne res absurdissima nobis accidat. Ad. Qune tan-

dem? Alg.

Si nigil

nos

teiieat

,

etmoras patiamur. Ad. Ri-

diculumhoc c^uidem est, et tamen nescio quomodo vidco posse contingere imo plane video contigisse. IV. Aro. Suo loco geniis hoc repugnantise si Deus siverit, planius intelligemus nunc ad illum versum te ,

5

:

refer, et conare ut potes ca^tera ejus

verbaquid

pandere. Ad. Tertia praepositio est,

ex pro qua de^ pos-

sumus ut

arbitror dicere.

significet dicas

•,

si

^

Alg. Non id

aham vocem

voce notissima

cpisero

ut pro una

,

notissimam,

secjue

tamen idem

significent

significat

:

idem

cjuae

sed interim con-

cedamus ita esse. Certe si Poeta istc non, ex tanta iirhe^ de tanta chxisset cjusereremque abs te cpiid de chceres, ex cum hsec duo verba essent, id significaret

sed

,

,

,

,

unum

ahc|uid, ut tu putas

autem idipsum nescio c[uid unum ,

significatur incjuiro.

dam

,

^

5

cst, signa

,

significare

,

significantia

ego

:

quod his duobus signis

,

Ad. Mihi videtur secrctionem c[uam-

ab ea re in c[ua fuerat ahcjuid

esse dicitur, sive illa

non maneat ut ,

,

c[uocl

ex

in lioc versu,

illa

non

manente urbe poterant aliqui ex illa esse Trojani sive maneat, sicut ex urbe Roma dicimus esse negotiatores in Africa. Aug. Ut concedam tibi hsec ita esse, ncc enumc,

:

,

528

AUGUSTINI EPISCOPI

S.

rem (juam multa riaiitur

:

verba, id

verliis

notissima

mihi,

si

«^A/V^ VV\%

'

fortasse praeter lianc

:

signa

est, signis

ego autem

illa

,

eisdemque notissimis

quorum

ipsa

hsec signa sunt

posses, vellem ut oslenderes.

VVV% '^fVVk 'VVV^ V%^ 'VVX^ A/VV^ VVVX-VV^/^^VVVt-VVVV AA/VVVVV\ A/V^ '

CAPUT An

res aliqua monstrari

V. Ad. MiROR te nescire responsione

t(^m,

tuam regulam repe-

illudcerte tibi attendere facile est, exposuisse te

mea

fieri

,

III.

absque signo

possit.

vel potius simulare nescien-

quod vis omnino nonposse

{[uidem sermocinamur ubi non possumus respondere ,

Tu autem res

verbis.

non

certe

tamen ex

me tu quoque verbis quse-

conditione respondeam. Aug. Jure agis fateor sed :

rerem ries ,

istse tres

syllabae

nonne posses

si-

nisi

quaeris eas, quse quodlibet sint, verba

sunt, quas

Prior itaque tu sine verbis quasre, ut ego deinde

ris.

:

quid significent

,

cum

si

dicilur

ista

quae,

digito ostendere, ut ego prorsus

parem

ipsam viderem, cujus signumesthoctrisyllabumverbum, demonstrantete, nulla tamen verba referente. Ad .Hoc ni solis

nominibus, quibus corpora significantur, si eadem cor-

pora priTesentiasint,fieriposseconcedo. Aug.

Num colorem

annon potius quamdam corporis qualitatemPAD. Ita est. Aug. Gurergoet hic digito demonstrari potest ? An addis corporil)us etiam corporum quaUtates

corpus dicimus

,

,

iit

cum praesentes sunt doceri sine Egocum corpora dicerem, omnia cor-

nihilominus etiam

verbis possint? Ao.

poraha

intelligi

istse

volebam

,

,

id est,

omnia qure in corporiljus utrum etiam hinc ali-

sentiuntur. Aug. Considera tamen,

qua libi excipienda

sint.

Ad. Bene admoncs nonenim :

om-

,,, ,

529

LIBER DE mAGISTRO.

sed omnia visibilia dicere debui. Fateor odorem saporem gravitatem calorem et

nia corporalia

enim sonuni

,

,

,

sine corporibus nequeant

non tamen

et

cum

ipsique surdi

,

quanquam

sentiri

propterea sint corporalia

digito posse monstrari.

ut homines

disti

,

,

,

,

quae ad cteteros sensus pertinent

alia,

Aro. Nunquam-ne vi-

surdis gestu quasi sermocinentur

non minus gestu

vel quaerant

,

vel respon-

deant,veldoceant, velindicent aut omnia quaevolunt, aut

certeplurimaPQuodcum

fit,

non utique

sola visibilia sine

verbis ostenduntur, sed et soni etsapores, etcaetera hujus-

modi. Nam et histriones totas in theatris fabidas sine vcrbis saltando plerumque aperiunt et exponunt. Ad. Nihil habeo

quod contradicam, nisi quod illud, ex non modo ego^ sed nec ipse quidem saltator histrio tibi sine verbis quid ,

significet posset ostendere.

VI. AuG.

Verum fortasse dicis Sed fingamus eum posse,' :

non ut arbitror dul^itas quisquis ille motus corporis fuerit, quo mihi rem quse hoc verbo significatur demonstrarc conabitur, non ipsam rem futuram esse_, sed signum, Quare hic quoque non quidem verbo verbum sed tamen signo signum nihilominus indicabit, ut et hoc monosyllabum cxy et ille gestus unam rera quamdam significent quam mihiego vellem non significando monstrari. Ad. Qui potest quod quseris, oro tePAuc. Quomodo paries potuits Ad. Ne ipse quidem quantum ratio progrediens docuit ,

,

,

,

,

,

,

,

ostendit sine signo potest.

Nam

et intentio digiti

non

est

utique paries, sed signum datur, per quod paries possit videri. Nihil itaque video

AuG. Quid siex

te

resque et id ageres

me docendum, ita esse^ et

disse

:

,

nonne

aut uUis

pudet

quod

sine signis ostendi queat.

qusererem, quid

sit

ambulare. surgc-

reipsa potius

quam

aliis signis utereris.^

me rem tam in promptu

verbis ad Ad. Fateor

positam non vi-

ex qua etiammihi milha rerum jam occurnint, cviii.

3V

([uce

,

530

ADGUSriM

S.

ipsvc per sc

valeant,

EPISCOPI

non per signa monstrari ut edere ,

hibere, sedere, stare, clamare, et innumerabilia coetera.

AuG. Age nunc dic mihi si omnino nesciens hujus verbi vim al3S te ambulante ([ua?rerem quidsit ambulare, quo,

,

,

modo me doceres ? Ad. Idipsum agerem ahquanto

celerius,

tuam ahqua novitate admoneris^ et tamen nihilaliud fieret, quamid quod deberet ostendi. AuG. Scis-neahud esse ambulare, ahud festinare? Namet qui ambuhu, non statim festinat et qui iestinat, non continuo ambulat dicimus enim et in scribendo et in legendo, ut post interrogalionem

^

:

ahisque innumerabihbus rebus festinationem. Quare illud,

quod agehas

,

cum

celerius ageres post interrogationem

meam putarem ambulare nihil

ahud quam festinare ob hoc fallerer. Ad. Fateor

,

esse

:

enim novi addideras et rem non posse nosmonstrare sine signo, si cumid agimus iuterrogemur: si enim nihil addamus, putabit qui rogat noUe nos ostendere contemptoquc se in eo quod agebaid

•,

,

mus

perseverare. Sed

de

si

his

rogetquae agere possumus,

nec eo tamentempore quo agimus rogct, possumus ejus interrogationem id

agendo

demonstrare quod rogat get quid

sit

:

quam

ex quo secutus docebo

,

donec

signo

e;i

pla-

quam sibi quserens quibus eam osten-

faciam quod vult, non recedens a re ipsa prseter ipsam.

post

,

loquentem me interroenim dixero, uteum doceam,

voluit demonstrari , nec signa

dam

re ipsa potius

nisi forte

loqui: quidquid

loquar necesse est

num

:

,

-

LIBEFl

DE MAGtSTtlO.

531

•VVVV VVV% \ VV\ '\'«/V% «VV^^ VVV\ vVVV^ /VVV% 2

ila

ALGVSTINI EPISCOPI

S.

(iim

voralor

{|uiilrini

vcnlrisciuo,

,

dicitur, cultor, dicerct ideo se vivere

,

uLah Aposlolo ut vesceretur^

:

homo, et, Quanto, inqiiit, viveres? quod utique ex eadem

iion tulit qui audiebat frugi

melius ideo vescereris ista

regula locutus

plicuit, nisi

est.

iit

Nam

neque

quod vitam suam tam

dc causa

ille

dis-

parvi penderet, ut

eam

alia

ducerct gutturis voluptate viliorem

,

dicendo se propter

nequehic ob ahud jure laudatur, nisi quod in iis duobus quid propter quid fieret hoc est, quid cui subjectum csset intelhgens, cibandum potius ut vivamus, epulasvivere

:

,

quam vivendum

ut cibemur admonuit. Simihter et tu

ibrtasse, et quihbet

hominum non

imperite res sestiman-

tium, dicenti cuipiam loquaci amatoriqueverborum, Ideo

Homo, Quod si hsec vera

doceo ut loquar, responderetis ideo loqueris utdoceas?

cur non potius

,

sunt, sicutiesse

cognoscis, vides profecto quanto verba minoris

habenda

quam id propter quod utimur verbis; cum ipse usus verborum jam sit vcrbis antcponendus verl^a enim sunt ut his utamur utimur autem liis ad docendum. Quanto est ergo mehus docere quamloqui, tanto mehor est quam verba locutio. Multo ergo mehor doctrina quam verba. sint,

:

:

Sed cupio audirc quid forte contradiccndumputes.

quidem mehorem quam verba utrum adversus istam regulam qua dicitur: Omne quod propter ahud est, inferius esse quam id propter quod est, nihil sit quod objici possit, ignoro.

XXVII. Ad.

Assentior

esse doctrinam-, sed

hoc opportunius, dihgentiusque tractabimus

Xvor. Alias

nuiic illud c[uod concedis , satis est ad id

studeo. Das enim cognitionem rerum esse chariorem.

Quamobrem

cognitio

quod

quam

videtur? Ad. •

Rom.

XVI

,

Num

18.

signa

rerum quae

cantur, cognitioni signorum anteferenda est

:

:

conficere

an

rerum signifi-

tibi

non

cso cosnitioncm rerum coc;nitionesig-

,,

553

LIBER DE AIAGISTRO.

norum, ac non

signis ipsis prrestantiorem csse concessi?

quare verecr ut hic

nomen

melius

Quid

tibi assentiar.

quam

est ea re

minis cognitio cognilioni quocpe

nenda; quamvis ea cognitione

Quatuor quippe sunt

:

si

significat

,

illius

ipsuni

sit

enim ut coenum ita et

hujus no-

rei est

nomen

antcpoinferius?

nomen et res cognitio nominis primum secundo, cur non et ,

,

et cognitio rei. Sicut ergo

num

tertium quarto antecellat? Sed ut non antecellat,

etiam subjiciendum est?

XXVIII. Aro. Mire omnino

quid

te video et tenuisse

concesseris, et exphcasse quid senseris. Sed, ut opinor intelhgis

^

hoc trisyllabum nomen

mus, vitium

,

ipsius cognitio

melius esse

quam

nominis multo

sit

,

id

quod sonat cum diciquod significat^ cum

inferior cognitione vitio-

rum. Licet itaque constituas etiam

ista

quatuor atque con-

nomen et rem cognitionem nominis et cognitionem rei primum secundo jure prceponimus. Hoc enim positum nomen in carmine, cum ait Persius Sedstupet hic vitio^ , nonmodo nihil vitii fecitin versu, sed nonnihil etiam ornatus dedit cum tamen res ipsa quae significatur hoc nomine, in quocumque inest, cogat esse vitiosum. sideres

,

,

:

,

:

At non

ita et tertiiim

excellere.

,

quarto, seU quartum tertio videmus

Hujus enim cognitio nominis

vilis

estprae cogni-

Etiam-ne cum ista cognitio miseriores pra^ferendam? A^im idem Persius omni-

tione vitiorum. Ad. facit, censes esse

bus poenis

,

quas tyrannorum vel crudehtas excogitavit

vel cupiditas pendit

,

hanc unam anteponit qua crucian,

tur homines, qui vitia qu.T vitare nonpossimt, coguntur

agnoscere. Alg. Potes hoc

modo

cognitioni hujus nominis

ipsam quocpie virtutum cognitionem negare praeferendam: quia virtutem videre nec

idem '

ille

tenere_,

supphcium

est

:

quo

Satyricus tyranni ut puniantur optavit. Ad. Dous

Pcrs. Satira

iii.

,,

554

s.

lianc avortat

AuorsTiNi episcopi

amcntiam: jam cnim intelligonon

ipsas cog-

animum imbuit optima omnium disciplina, esse culpandas-, sed eos omnium miserrimos judicandos, sicut et Persium judicasse arbitror, quitali morbo nitioncs,

aflecti

([iiibiis

sunt

intelligis

:

,

cui nec tantamedicinasubveniat. Ara.

sed quoquo

modo

se

Bene

habeat Persiana sententia,

quid ad nos ? Non enim horum auctoritati subjecti sumus in tahbus rebus. Deinde si qua cognitio cognitioni prseferenda

sit

non

,

hic facile est expHcare. Satis

habeo quod

effectum est, cognitionem rerum, quse significantur

,

etsi

non cognitione signorum ipsis tamen signis esse potiorem. Quare jam illud magis magisque discutiamus, quale quas sine signis monstrari posse dicebasit genus rerum ,

,

mus

per se ipsas

,

ut loqui

ambulare

,

,

sedere

Ad. Jam recolo quid

atque hujusmodi csetera.

,

jacere

dicas.

%A %\XV VXOV WV%. VV*^ ^^^ \ VV%' vvvv i^txx vvx* vvvv vvv\ vvvv vvvv x-vvv v\/*y

CAPUT

X.

Afi qucedam doceri sine sigms qiieant.

XXIX. AuG. Omnia-ne ti])i videntur quae interrogati mox agere possumus sine signo posse monstrari an aliquid excipis.? Ad. Ego vero etiam atque etiam genus hoc ,

,

totum considerans vaieat doceri

,

,

nihil

nisi forte

quispiam quaerat

,

,

adhuc invenio quod

locutionem

,

et

si

sine signo

forte idipsum

quidsitdocere. Video enim eum, quid-

quid post ejus interrogationem fecero ut discat, ab ea ipsa re

me

non

discere

quam

sibi

demonstrari cupit

:

nam

si

cessantem, ut dictum est, vcl ahud agentem roget

quispiam

,

eum quud

quid

sit

ambulare

,

et

ego statim ambulando

rogavit sine signo coner docere,

unde

caveJjo

, ;

555

LIBER DE MAGI