Engelking Wojciech – Lekcje anatomii doktora D

SAVE OFFLINE

© Copyright by Wojciech Engelking © Copyright for this edition by Wydawnictwo Literackie, 2016

PROJEKT GRAFICZNY OKŁADKI: Rafał Kucharczuk REDAKTOR PROWADZĄCY: Waldemar Popek REDAKCJA: Wojciech Adamski KOREKTA: Jacek Błach, Stanisław Dzida, Joanna Zaborowska

Wydawnictwo Literackie Sp. z o.o. ul. Długa 1, 31-147 Kraków bezpłatna linia telefoniczna: 800 42 10 40 księgarnia internetowa: www.wydawnictwoliterackie.pl e-mail: [email protected] fax: (+48-12) 430 00 96 tel.: (+48-12) 619 27 70

ISBN: 978-83-08-05902-9

Konwersję do wersji elektronicznej wykonano w systemie Zecer

Wszelkie prawa zastrzeżone. Niniejszy plik jest objęty ochroną prawa autorskiego i zabezpieczony znakiem wodnym (watermark). Uzyskany dostęp upoważnia wyłącznie do prywatnego użytku. Rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci bez zgody właściciela praw jest zabronione.

Spis treści CZĘŚĆ PIERWSZA RAZ 1 2 3 4 DWA 44 43 42 41 TRZY 5 6 7 8 CZTERY 40 39 38 37 PIĘĆ 9 10

11 12 SZEŚĆ 36 35 34 33 SIEDEM 13 14 15 16 CZĘŚĆ DRUGA OSIEM 32 31 30 29 DZIEWIĘĆ 17 18 19 20 DZIESIĘĆ 28 27

26 25 JEDENAŚCIE 21 22 23 24 DWANAŚCIE 24 23 22 21 TRZYNAŚCIE 25 26 27 28 CZTERNAŚCIE 20 19 18 17 PIĘTNAŚCIE 29 30 31 32

SZESNAŚCIE 16 15 14 13 SIEDEMNAŚCIE 33 34 35 36 CZĘŚĆ TRZECIA OSIEMNAŚCIE 12 11 10 9 DZIEWIĘTNAŚCIE 37 38 39 40 DWADZIEŚCIA 8 7 6 5

DWADZIEŚCIA JEDEN 41 42 43 44 DWADZIEŚCIA DWA 4 3 2 1 Od autora

(…) nie zna ludzi i ich słabych stron, ponieważ całe życie zajmował się tylko sobą. Michaił Lermontow, Bohater naszych czasów, przeł. Wacław Rogowicz Pewnego razu wszystkie części ciała Wszczęły rebelię przeciw żołądkowi. Miały mu za złe, że skryty we wnętrzu Zieje jak gnuśna i bezczynna otchłań Połykająca wrzucone weń jadło. William Shakespeare, Koriolan, przeł. Stanisław Barańczak

CZĘŚĆ PIERWSZA BRAZYLIJKA

RAZ 1 Ta Brazylijka, którą na początku stycznia kupiłeś w kanciapie baru na przedmieściach São Paulo, przez ostatnich kilka tygodni zdążyła się rozrosnąć, utyć. Jej piersi — wówczas niewielkie, spiczaste wzniesienia —  dzisiaj są jędrne i pulchne, ciążą ku podłodze; nabrzmiały jej także pośladki, a skóra, która wtedy opinała żebra, dzisiaj łagodnie fałduje się na pępek. Kiedy teraz o tym myślisz, masz wrażenie, że gdyby postawiono przed tobą dziewczynkę, którą zobaczyłeś dwa i pół miesiąca temu, nie rozpoznałbyś jej. Tamtego upalnego popołudnia na początku stycznia stała nie dalej niż metr od ciebie, pośrodku ciemnego pomieszczenia. Zwisająca na kablu żarówka była rozbita i jedynym źródłem światła w kanciapie na tyłach pustego baru pozostawało niewielkie, pozbawione szyby okno, właściwie — wybita w ścianie budynku dziura, która wychodziła na piaszczyste podwórko. Słońce wlewało się przez nią snopem zbyt rzadkim, by oświetlić dziewczynkę. W kanciapie nie było żadnych mebli, nie licząc stojącego na podłodze wiatraka, którego śmigła sczerniały od brudu unoszącego się w powietrzu. Wyglądały, jakby osiadło na nich stado much. Chociaż śmigła kręciły się bardzo szybko, w pokoju wciąż panowała duchota. Zamiast przynosić chłód, wydobywające się spomiędzy czarnych skrzydeł podmuchy jedynie rozsiewały żar płynący od nagrzanych betonowych ścian

pomieszczenia. Co jakiś czas dotykały zastępującej drzwi kurtyny z nanizanych na sznurki plastikowych kuleczek we wszystkich kolorach tęczy. Kulki u dołu lian szurały wówczas po podłodze, wydając przy tym dźwięk, który przypominał łamanie ludzkich kości. Klik-klak. Klik-klak. Wiatrak obracał się jednak dalej, w stronę Brazylijki, liany nieruchomiały i kanciapę na nowo ogarniała cisza. Dziewczynka nie poruszała się, gdy podmuch z wiatraka uderzał ją w twarz; zachowywała się, jak gdyby w ogóle nie czuła dochodzących spomiędzy czarnych śmigieł powiewów. Stała na baczność i jej smagłe uda przylegały do siebie bardzo ciasno; piąstki trzymała zaciśnięte, podobnie jak powieki — zamknęła je od razu, gdy drepcząc za właścicielem baru, znalazła się w pomieszczeniu. Miała na sobie jasne jeansowe szorty i szarą koszulkę na ramiączkach, na której niewielkimi wypukłościami odznaczały się piersi. Smagłą, wyrastającą spod bawełny i jeansu skórę Brazylijki pokrywała warstwa brzoskwiniowego puszku, który łagodnie drgał we wlewającym się przez okno świetle. Klik. — A nie interesuje pana, jak ona ma na imię? — odezwał się nagle właściciel baru. Klak. Łysy, opierający się o ścianę przy kurtynie z kulek grubas uśmiechał się, patrząc, jak oglądasz dziewczynkę. Z tego, co pisał ci wcześniej mejía_1, handlował ludźmi od dawna; musiał więc być przyzwyczajony do podobnych scen. O twoje imię dotychczas nie spytał, ty zaś nie spytałeś o jego: tak samo nie pytałeś o imiona alfonsów z burdeli w Tajlandii i na Filipinach, przyjmując, że nie mają one większego znaczenia. Grubas nie bardzo się od nich różnił. Zawieszony między czterdziestką a sześćdziesiątką, był od ciebie o głowę niższy; jego przegub zdobił złoty zegarek, a na olbrzymim brzuchu opinała się biała koszula. Jej górne guziki były rozpięte i spod lnu wyłaniała się pierś mężczyzny,

porośnięta gąszczem siwych włosów. Łysy na głowie, poniżej szyi grubas wyglądał jak małpa, miał włosy na torsie i na przedramionach, i na ogromnych, zwieńczonych przyciętymi do skóry paznokciami palcach też. Klak. Klik. Podmuch z wiatraka uniósł warkoczyki dziewczynki. „Czy mnie to interesuje?” — przeszło ci przez głowę, chociaż wiedziałeś, że już znasz odpowiedź i jest ci to obojętne. Tamtego popołudnia myślałeś jeszcze, że kiedy przywieziesz dziewczynkę do Warszawy, nazwiesz ją, jak będziesz miał ochotę, a dowolne imię opnie się na jej kościach niczym dodatkowa fałda nabłonka. — Nazywa się Elvirinha. Elvira, jak pan woli — rzucił tymczasem grubas. Z jego ust nie schodził uśmiech i czułeś, że powoli zaczyna cię to denerwować; miałeś wrażenie, że śmieje się z ciebie. — Ma piętnaście lat… — rzekł i nagle zamilkł, rozglądając się po pomieszczeniu. W kanciapie rozległ się dziwny, cichy dźwięk. Kiedy spojrzałeś na Brazylijkę, spostrzegłeś, że w kroku jej szortów powiększa się plama. Stojąca przed tobą dziewczynka zsikała się. Uryna ciekła po udach, zostawiając na skórze niewyraźne, kończące się na wysokości kolan smużki. Potem skapywała na podłogę, a wzbijające się z jej kropelek odpryski skakały niczym zwinne pchełki. Poczułeś, że z obrzydzenia żołądek wywraca ci się na drugą stronę. Klik-klak. Kulki zagrzechotały o beton. — Więc? — zapytał zniecierpliwionym tonem grubas. Zauważyłeś, że dziewczynka lekko się poruszyła, jakby strużki sików zaswędziały ją w uda. — Tak, jak… — Tak — przerwałeś mu, a Brazylijka westchnęła. Dziesięć minut później — wie mi się to — siedziałeś w chłodnym wnętrzu hotelowego mercedesa, który wyjeżdżał z faweli. Tumany

wzbijającego się z ulicy piasku przesłoniły grupki półnagich dzieci, które krzycząc i machając rękami, biegały po obu stronach auta. Popołudniowy upał przykrywał slumsy niczym olbrzymia, nagrzana płachta, tak gorąca, że sklecone z pustaków i kartonów domki wydawały się rozpadać pod jej naporem. Niewielkimi, wyglądającymi na wydeptane uliczkami samochód przedzierał się w kierunku śródmieścia. Choć radio było wyłączone, kierowca, trzydziestoletni na oko Murzyn w sztywnym jak mundur garniturze, palcami wystukiwał na kierownicy rytm jakiejś piosenki. Kiedy godzinę wcześniej wiózł cię do baru w fawelach, na siedzeniu obok ciebie leżała wypchana studolarowymi banknotami koperta, z której nie spuszczałeś wzroku; teraz fotel był pusty, a ty gapiłeś się w okno. Za szybą mercedesa, na szarych, wyliniałych boiskach, mali chłopcy bez koszulek i spodni grali w piłkę; przed nieczynnymi sklepami i barami wysiadywały podobne do samic indyka kobiety, wystawiając nogi spod kolorowych spódnic. Slumsy stopniowo znikały, zastępowane przez betonowe bloki, ze sznurami białego prania rozpiętymi na balkonach, i wysokie biurowce ze szkła i stali. Na szczycie jednego z nich czerwienił się napis: Sheraton. Samochód zatrzymał się. Twój pokój, opłacony przez organizatorów konferencji w São Paulo, był na piętnastym piętrze. Od razu, gdy się w nim znalazłeś, uklęknąłeś na podłodze, przed drzwiami lodówki. Choć przed wyjściem wywiesiłeś na drzwiach planszę DON’T DISTURB, pod twoją nieobecność ktoś tak czy siak musiał odwiedzić tę klitkę: białe wnętrze lodówki, które poprzedniego wieczora opróżniłeś, dziś wydawało się za ciasne na kolekcję małych plastikowych buteleczek. Wczoraj były to wódki i likiery; dzisiaj wyłącznie czerwony Johnnie Walker. Sięgnąłeś po pierwszą z brzegu i przyjrzałeś się bąbelkom, które wędrowały ku szyjce. Gdy wszystkie się rozprysły, zdjąłeś zakrętkę i starając się nie przyłożyć warg do flaszeczki, wlałeś jego

zawartość do ust. Zanim zdążyłeś poczuć smak whisky, zakręciło ci się w głowie i obraz jednoosobowego pokoju zatarł się; wstawszy, przez chwilę nie potrafiłeś odróżnić od siebie niepościelonego łóżka i leżącego na nim garnituru. Dopiero gdy zamknąłeś oczy, udało ci się wymacać na ścianie przycisk, którego szukałeś. Pacnąłeś w niego, rozległo się buczenie, opadły rolety i w pokoju zapanowała ciemność. Kiedy ciemno zrobiło się także na zewnątrz, w lodówce nie było już żadnej z miniaturowych buteleczek: opróżnione, pozbawione rzuconych za łóżko zakrętek, leżały na podłodze, to tu, to tam. Wie mi się, że przydzielony ci pokój, numer 645, drzemał wtedy w wyfroterowanej czerni; wie mi się, że byłeś już gdzie indziej, w windzie, która bezgłośnie i gładko sunęła wzdłuż ścian. — Piętro dwudzieste — oznajmił po angielsku kobiecy alt z ukrytych w kabinie głośników, a winda nagle się zatrzymała. — Lounge. Drzwi kabiny rozsunęły się i znowu poczułeś, że kręci ci się w głowie. Lounge hotelu Sheraton był wysokim, obszernym pomieszczeniem: zajmował całe piętro, a z zastępujących ściany okien rozciągał się widok na noc nad São Paulo. W pustawej sali unosił się szwargot nielicznych gości, którzy nie zwrócili uwagi na twoje przyjście; ich rozmowy zagłuszał dźwięk puszczonego z płyty saksofonu. Towarzyszyły mu szmery perkusji i fortepianu. „Hotelowa muzyka” — przyszło ci do głowy, gdy stanąłeś przy kontuarze. Taka sama, wydawało ci się, była w Sheratonach w Bombaju i w Bangkoku, i w Pattaya Beach. Na podobne do tych w Bombaju, Bangkoku i Pattaya Beach wyglądały także lampy: nisko zawieszone nad sofami i fotelami ze sztucznej skóry, rozsiewały światło zbyt rzadkie, byś mógł określić, w jakim jest kolorze. — Senhor? — rzucił pytająco młody barman. Za jego plecami ze ściany wyrastały szklane, ciasno zastawione butelkami półki: Macallan, Hennessy,

Gordon’s Gin. Zamówiłeś pinota, od razu całą butelkę; smagły chłopak przyniósł ci ją do stolika pod oknem. Gdy odszedł, przyjrzałeś się winu. Miało kolor w głębokim odcieniu bordo, smakowało owocami, bardzo soczyście, i kiedy odstawiłeś kieliszek na stolik, czerń zaokiennego São Paulo zrobiła się jakby głębsza. Hotel znajdował się w samym centrum miasta; z dwudziestego piętra widziałeś otaczające go wieżowce, z jasnymi prostokątami okien, w których paliły się światła. W niektórych dostrzegałeś czarne kontury ludzi siedzących przy biurkach. Dalej ciągnęła się rzeka; pylony rozpiętego nad nią mostu były podświetlone na biało. Wyjąwszy z kieszeni telefon, otworzyłeś aplikację Zdjęcia. Te, które przed wyjazdem dostałeś mailem od mejía_1, wyskoczyły na ekran jako pierwsze: Elvira — zdziwiłeś się, że zapamiętałeś jej imię — stała na środku ciemnego pomieszczenia, splecionymi dłońmi zakrywając podołek. Na iPhone’owych fotografiach wydawała się szczuplejsza, jakby bardziej wiotka niż dziewczynka, którą widziałeś kilka godzin temu; ale prócz tego między jedną a drugą nie było najmniejszej różnicy. Stała na środku tej samej, rozświetlonej fleszem, betonowej kanciapy; miała na sobie tę samą szarą bluzkę i krótkie, odkrywające uda szorty. Jej oczy były tak samo zamknięte: powieki wyglądały, jak gdyby zlepiły się ze sobą tak mocno, że nie dały się już rozerwać. Przerzucając kolejne zdjęcia, w którymś momencie trafiłeś na stare selfie uśmiechniętej, leżącej na sofie w twoim warszawskim mieszkaniu Anki. Zdjęcie zostało zrobione od góry: wykrzywiająca usta w dzióbek Anka trzymała telefon w wyciągniętych nad głowę rękach i w lewym dolnym rogu widniał rozmazany ślad kciuka, którym przesłoniła obiektyw. Błysk lampy plamami osiadł jej na mokrych, nierozczesanych włosach, sprawiając, że wyglądały jak wijące się węże.

— Ładna — usłyszałeś nagle i odruchowo zablokowałeś iPhone’a. —  Pana? Odwróciłeś się. Obok twojego fotela stał wysoki, opalony mężczyzna. Miał na sobie jasne spodnie i błękitną koszulę; w dłoni podzwaniała mu szklanka wypełniona whisky. Jego szpakowate włosy w połowie przekreślał biały, kręcący się pukiel. Byłeś pewien, że gdzieś go już widziałeś; po chwili ci się przypomniało. To był ten Hiszpan, kardiolog z uniwersytetu w Sewilli, który wczoraj na konferencji wygłaszał referat przed tobą. — Pana? — powtórzył, ruchem głowy wskazując twój telefon. „Ile on mógł widzieć? Tylko zdjęcie Anki czy Elviry też? — znów pomyślałem o niej: Elvira” — złapałeś się. Siedzący przy sąsiednich stolikach goście gdzieś się ulotnili i w lounge na szczycie hotelu Sheraton byłeś tylko ty i kardiolog, i chłopak w czarnej koszuli polerujący szklanki przy barze. Wskazówki na białych tarczach zegarów nad półkami z alkoholem układały się w rząd geometrycznych figur. W São Paulo była jedenasta w nocy. — Była — odpowiedziałeś w końcu, starając się nie dać po sobie poznać, że jego pytanie cię zaniepokoiło. Nie miałeś najmniejszej ochoty rozmawiać z kardiologiem, ale ten parsknął i nie pytając o zgodę, rozsiadł się w fotelu naprzeciw. — Juan Tenorio — przedstawił się. Kiedy przyjrzałeś mu się uważniej, spostrzegłeś, że jest starszy, niż wydawał się na pierwszy rzut oka. Z bliska zmarszczki na jego twarzy wyglądały jak dziwna łuska, upodabniająca facjatę Hiszpana do pyska wiekowego gada. Wąskie, małe wargi Juana Tenorio były zaciśnięte w uśmiechu; kardiolog milczał, taksując cię wzrokiem.

— Jest pan młody — zauważył w końcu. — I właśnie t o —  zaakcentował, odstawiając szklankę whisky na stolik — mnie dziwi. Jest pan tak młody i już pan jest jednym z nas…! To zabrzmiało dziwnie; nie miałeś pojęcia, o co może mu chodzić. — Jeździłem już na konferencje… — zacząłeś, ale Hiszpan ci przerwał. — Dobrze pan wie, że nie o tym mówię. W tym momencie zza zastępującej ścianę szyby rozległ się dziwny, przypominający trzaśnięcie drzwiami dźwięk. Kiedy spojrzałeś w okno, niebo przecinały błyskawice i noc nad São Paulo, wcześniej czarna, robiła się fioletowa. Nad miasto nadciągała burza i o szkło szyb zaczynały uderzać pojedyncze, rozpryskujące się kropelki; mieszkańcy sąsiednich wieżowców, których czarne, skulone nad biurkami kształty widziałeś wcześniej, teraz, gdy stali przy oknach, gapiąc się na deszcz, wyglądali jak ludziki z zapałek. — Widziałem pana — oznajmił wesoło Hiszpan, gdy znów na niego spojrzałeś. — Dzisiaj, w slumsach. — Kiedy to powiedział, poczułeś, że twoje kolana robią się miękkie. — Swoją drogą, jak pan znalazł ten lokal? To… — Musiał mnie pan z kimś pomylić — odparłeś. „Jak to możliwe, że mnie widział? — pomyślałeś. — Przecież w tamtym barze nikogo nie było!” Hiszpan uniósł brwi. — Wiem, po co pan tam przyszedł — rzekł. Kątem oka dostrzegłeś, że dotąd polerujący szklanki i kieliszki barman już tego nie robi, tylko uważnie przysłuchuje się waszej pogawędce. Gdy nic nie odpowiedziałeś, kardiolog pokręcił głową; a potem nagle zamarł. — Pan się tego wstydzi — powiedział, jakby go olśniło; twoje łydki zaczęły leciutko drżeć. — Czy uważa pan — spytał cichym głosem — że

ma się czego wstydzić? „Skąd on to wie?” — znów przeszło ci przez głowę. Deszcz coraz głośniej uderzał o szyby lounge, jakby rozwijał na nich zasłonę z przypominających srebrne igiełki kropel. „Skąd on to może wiedzieć? Przecież tamten bar był pusty, przecież…” — Oczywiście, że nie! — Nie zwracając uwagi na twoją konsternację, Hiszpan klepnął się w opięte jasnymi spodniami kolano. — Sam w domu mam dwie — mrugnął — Kubanki. „…przecież byłem w nim tylko ja i właściciel. I Elvira. Znowu pomyślałem o niej: Elvira” — przyłapałeś się. Hiszpan przez chwilę milczał, kiwając głową. — Cóż, nawet jeśli się pan tego wstydzi, mnie może pan wierzyć: te dziewczynki to najlepsze rozwiązanie — powiedział, dźwigając się z fotela. Na myśl, że zaraz stąd pójdzie, poczułeś olbrzymią ulgę i twoje oczy mimowolnie skierowały się ku butelce wina. Choć nie przypominałeś sobie, byś pił więcej niż jeden kieliszek, była już do połowy opróżniona. Tamtego wieczora nie wiedziałeś, i nigdy się nie dowiedziałeś, że to mnie się było tym Hiszpanem z baru w São Paulo; że to mnie tamtej styczniowej nocy szeptało się do ciebie — cicho, ale wystarczająco głośno, abyś to usłyszał: — Może mi pan wierzyć; ja mam to na co dzień.

2 Ponieważ od spotkania na ostatnim piętrze hotelu Sheraton minęło dwa i pół miesiąca, teraz i ty masz to na co dzień. Czasami uważasz, że Juan Tenorio miał rację. „To” to faktycznie rozwiązanie o wiele lepsze od tamtych szczurzyc, które wolały same za siebie płacić; a także od tych,

które wolały, byś płacił za nie ty. I jedne, i drugie lubiły wstawać później od ciebie; miały w zwyczaju długo przeciągać się w łóżku i zakrywać przedramionami oczy, gdy światło zbyt mocno uderzyło o szyby w oknie twojej sypialni. Dzisiejszej nocy światło przykleiło się do nich o godzinie piątej trzy. Było jeszcze słabe; stopniowo jednak narastało i piętnaście minut później śpiąca obok ciebie Elvira obudziła się. Mrugając zaropiałymi powiekami, wysunęła się z łóżka i teraz dotyka stopami betonowej, zimnej podłogi. Zerkając na ciebie, Elvira uśmiecha się, a potem cichutko i ostrożnie wymyka się z pokoju. Potrzeba czasu, by jej stopy przyzwyczaiły się do chłodu, jaki wydziela z siebie beton: najpierw stawia na nim wyłącznie ich krawędzie i wygląda jak kaczka, która wyszła na brzeg rzeki. Twoje oczy są jeszcze zamknięte i tego nie widzisz, lecz widzi to kamera, która jest zawieszona nad sypialnią, i mnie się też to widzi. Widzi mi się również, jak pół godziny później słońce jasnymi, szerokimi promieniami przelewa się przez okna i jak powoli, z minuty na minutę, budzisz się. Budzisz się i od razu, kiedy otwierasz oczy, czujesz, że coś jest nie w porządku. To uczucie towarzyszy ci właściwie od zawsze, ale w tym momencie jest silniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Przez kilka pierwszych sekund nie wiesz, gdzie się znajdujesz. Potrzebujesz chwili, by przypomnieć sobie, że jesteś w Warszawie, przy ulicy Ludwika Narbutta, na Mokotowie, w dwustumetrowym mieszkaniu, które należy do kogoś, kto nazywa się Jakub Dejman. Do kogoś, kto nazywa się Jakub Dejman, należy też łóżko z sosnowego drewna, stojący na komodzie naprzeciwko niego gramofon i kolekcja winylowych płyt, która flankuje go od lewej i prawej. Należy do niego również dwadzieścia sześć lat przeżytych na świecie, o którym wie mi się wszystko, a także ten iPhone, który wibruje na szafce

po lewej stronie łóżka. Zegar na jego ekranie wskazuje godzinę siódmą pięćdziesiąt i czwartek, dwudziesty dziewiąty dzień marca 2018 roku. Kiedy spoglądasz na telefon, obiektyw ukrytej nad łóżkiem kamery notuje twoje zaskoczone spojrzenie. W apartamencie przy ulicy Narbutta jest wiele innych kamer. Jedna jak wielki pająk wczepiła się w sufit u szczytu ścian przedpokoju; druga jest ukryta w łazience, nad lustrem. To przez nią można zobaczyć najlepiej, jak teraz, stojąc nad umywalką, kręcisz głową i mrużysz zaspane oczy. Mnie się jednak widzi więcej niż głowa i zaspane oczy, bo widzi mi się także twoją twardą klatkę piersiową i płaski brzuch. Kłębiące się pod nim włosy są twarde i grube, przypominają ogony szczurów. Twoje nogi są umięśnione, szyja — bardzo długa, pośladki twarde, a kutas huśta się pomiędzy udami. Wszedłszy pod prysznic, przystawiasz jego słuchawkę do twarzy i czujesz, jak lodowata woda pobudza krew pod policzkami. Gdy po pięciu minutach otwierasz drzwi do kabiny, łazienkę wypełniają obłoki pary, która natychmiast osiada na metalu i szkle. Przy ścianie łazienki, w komodzie z tekowego drewna czekają na ciebie przygotowane przez Elvirę ubrania, które także świadczą, że jest z ciebie ktoś taki, kto nazywa się jak ty. Otwierasz drzwiczki i najpierw wyjmujesz białą koszulę; włożywszy ją, ostatni guzik zostawiasz odpięty. Teraz czas na majtki. Po majtkach wkładasz na nogi szare garniturowe spodnie; rozporek. Pasek. Marynarka lekko pije cię pod pachami. Skarpetki. Jeszcze tylko buty, monki zapinane na srebrną klamrę. Stuk-stuk. Na pokrywających podłogę łazienki kafelkach obcasy monków stukają głośno i dźwięk, który wydają, wzbija się po sufit; beton w przedpokoju wchłania odgłos. Stukstuk. Wchodzisz do salonu. Stuk. Salon twojego mieszkania to spore pomieszczenie z ciągnącymi się przez wysokość ścian oknami; na jego środku z betonowej podłogi wyrasta

masywny stół. Kiedy wchodzisz, widzisz, że Elvira zdobi go półmiskiem owoców. Zauważywszy cię, posyła wesoły, szczery uśmiech, od którego podskakują jej warkoczyki. Sześćdziesiątego siódmego dnia pobytu w twoim mieszkaniu ma na sobie czarne figi, które zostały w którejś z szaf po Ance, a także jedną z twoich szytych na miarę koszul, z monogramem JD. Nie nosi pod nią stanika, bo też i żadnego jej nigdy nie kupiłeś: rosnące piersi napierają na materiał koszuli, tworząc między jej guzikami elipsy, spoza których wyziera smagła skóra, jeszcze ciemniejsza od cienia rzucanego przez materiał. — Ja zaraz przyniosę kawę, Jakub — odzywa się uśmiechnięta dziewczynka i znika w drzwiach kuchni. Po chwili rozlega się buczenie ekspresu. „Jakub”. W pierwszym tygodniu swojego pobytu przy ulicy Narbutta wskazała na ciebie palcem — ty zaś, nie wiedząc, co właściwie robisz, podałeś jej swoje imię; nauczyła się go. Kiedy siadasz przy stole, spodnie wpijają ci się w brzuch. Masz wrażenie, że coś wisi w powietrzu, coś ciężkiego. Spoglądasz za okno. Za szybą rozciąga się widok na skwer Słonimskiego, ani mały, ani duży placyk, który szczelnie okalają trzypiętrowe, stare kamienice. Wąskie uliczki oddzielają je od niewielkiego parku; liście na drzewach zdążyły już przybrać kolor wiosennej zieleni. Na środku skweru wznosi się parterowy budynek starego kina, zbudowany z białych marmurowych bloków. W nocy padało i teraz pełne wystygłej, gęstniejącej wody kałuże wyparowują lub wsiąkają w zieloną trawę. Pac-pac. To bosa Elvira wynurza się z kuchni. — Ja proszę — oznajmia z uśmiechem, stawiając przed tobą filiżankę; gdy porcelana dotyka betonu, dziewczynka natychmiast zawraca. O brzeżki naczynia uderza smolistoczarny płyn.

„Proszę”; „ja proszę”. Kiedy ją kupowałeś, gdzieś z tyłu twojej głowy tkwiło przeświadczenie, że trudno będzie ci się z nią porozumieć; nie sprawdziło się. Najpierw okazało się, że Elvira rozumie cię bez słów; już w pierwszych dniach pobytu przy ulicy Narbutta pojęła, na czym polega jej rola. Potem odkryłeś, że przyswaja polszczyznę, a raczej — jej dziwną, własną odmianę. Choć słowa wpadają jej do głowy od razu i od razu przypisuje je do właściwych przedmiotów, nie potrafi zapamiętać, jak złączyć je ze sobą. A teraz znowu wyłania się z kuchni, niosąc przed sobą szary, duży talerz z twoim śniadaniem. Dziś to sałatka, składająca się z pokrojonych w kubiki cząsteczek arbuza i cząsteczek tofu. Nic, na co byłbyś uczulony; żadnego glutenu; kakao, orzechów czy miodu. — Ku-ba — sylabizuje dziewczynka, stając przed tobą na baczność. Kolejna rzecz, której nie zdążyła się jeszcze nauczyć; że nie cierpisz, kiedy mówi się do ciebie zdrobnieniem, które miesiąc temu usłyszała od kogoś, kogo zaprosiłeś do mieszkania przy ulicy Narbutta. Spoglądasz na sałatkę. Na stojącym przed tobą talerzu drobne prostopadłościany w kolorze czerwieni sąsiadują z drobnymi prostopadłościanami o kolorze sepii, a gładkie, czarne pasma octu pokrywają je spiczastymi zygzakami. Sam nie traciłbyś czasu na przyrządzenie takiego posiłku; ale nie ma tu nikogo, kto by o tym wiedział. Prócz Elviry jesteś jedynym mieszkańcem apartamentu przy ulicy Narbutta, dwustu metrów na ostatnim piętrze kamienicy. Niektórzy, wie mi się to, mogliby uznać, że dwieście metrów na ostatnim piętrze kamienicy dla jednej osoby, dla dwudziestosześciolatka, to zbyt wiele, że jest to niesprawiedliwe. Od tych, którzy by mogli tak uznać, dzielą cię jednak grube ściany, zagłuszające słowa Elviry i twoje słowa też. Żaden z lokatorów kamienicy nie wie, że pod numerem sześćdziesiąt trzy

mieszka dziewczynka z Brazylii. Od kiedy tu przebywa, pozostaje niezauważalna. Wystarczy, że — jak co rano — wydasz polecenie, a zniknie w pokoju, który jej przydzieliłeś, dawnym pokoju twojej siostry, i będzie tak cicha, jakby jej nie było. Nie możesz pozbyć się wrażenia, że coś jest nie w porządku. Promienie zaokiennego słońca spokojnie kładą się na betonowym stole, sofie z antyalergicznej dermy i dwóch fotelach w rogu; padają na sosnową komodę i stojące na niej głośniki. Głośniki są podłączone do stacji dokującej, w którą wczepiony jest twój stary iPod. Obok komody, przy prawej ścianie, znajduje się niewielki regał na książki: między innymi biografie Steve’a Jobsa i Elona Muska, i Daniela Eka. Półki z książkami zasłania szklana szyba, by kurz, który się na nich zgromadzi, nie przedarł się do pomieszczenia. Tylko dwa przedmioty w salonie mieszkania przy ulicy Narbutta nie wyglądają nowocześnie: to stary zegar na komodzie przy wejściu do kuchni i srebrny lichtarz, który zdobi regał stojący prostopadle do progu. W tym momencie czujesz, że telefon zaczyna wibrować ci w kieszeni spodni. Kiedy go wyciągasz, na ekranie iPhone’a migocze wiadomość od kontaktu „Rawik”. „Nie bede mogl dzisiaj po pana przyjechac”, głosi esemes, który podpisano: KR. „Coś tu nie pasuje” — myślisz i po chwili rozumiesz co: najpierw powinien zawibrować iWatch, który opina się na twoim przegubie. Kiedy spoglądasz na zegarek, jego cyferblat jest czarny. Potrząsasz ręką, ale nic się nie dzieje. Zepsuł się. Na twarzy stojącej nieruchomo Elviry maluje się zdumienie. Dziewczynka otwiera szerzej usta, gdy widzi, że wstajesz i zmierzasz w kierunku drzwi. Starasz się nie patrzeć jej w oczy; w przedpokoju

zarzucasz na garnitur nieprzemakalny płaszcz i na iPhonie szybko zamawiasz ubera. Kiedy zamykasz drzwi, magnetyczna karta piszczy na znak, że są zablokowane. W połowie szarych, chłodnych schodów już wiesz, co było w niej nie tak: wszystko. „Jakby w ciągu jednej nocy powiększyła się i zmieniła” — myślisz i nagle zdajesz sobie sprawę, że gdyby w tym momencie postawiono przed tobą dziewczynkę, którą zobaczyłeś w São Paulo, nie rozpoznałbyś jej. Dotarłszy na dół, natychmiast o tym zapominasz.

3 A teraz otwierają się przed tobą drzwi na ulicę Narbutta i uderza cię suchy zapach brudu w unoszącym się na zewnątrz powietrzu. Uber już czeka: to stara, szara škoda. Kiedy do niej wsiadasz, Elvira wciąż stoi w salonie. Wydaje się lekko otumaniona. W końcu, jakby nagle się ocknęła, pospiesznie zanurza palec w spoczywającej na talerzu sałatce, z której nie zjadłeś ani kęsa; zbiera palcem cząsteczki arbuza i tofu. Przylepia je sobie do opuszki, a potem bierze do ust. Wsysa. Na prostej sosnowej komodzie, o którą Elvira się teraz opiera, stoi zegar wtłoczony w secesyjną rzeźbę przedstawiającą wydmuchującego wiatr Boreasza. Policzki chłopca z brązu są wydęte powietrzem. Wie mi się, że kupiłeś ten zegar przez Internet, kilka miesięcy temu, znalazłszy go na stronie jednego z antykwariatów w Monachium; wie mi się, że antykwariusz o nazwisku Wiener opatrzył go opisem, którego nie zrozumiałeś i o którym dzisiaj już nie pamiętasz. Mnie się o nim nie zapomniało: cały czas zna mi się jego rzeczowniki i przymiotniki, i rodzajniki. „Er hat das Antlitz der Vergangenheit zugewendet”, głosił napis. „Wo eine Kette von Begebenheiten vor uns erscheint, da sieht er eine

einzige Katastrophe, die unablässig Trümmer auf Trümmer häuft und sie ihm vor die Füße schleudert. Er möchte wohl verweilen, die Toten wecken und das Zerschlagene zusammenfügen” 1. Ta rzeźba nie pasuje do surowego wystroju twojego mieszkania, ponieważ — wie mi się — kupiłeś ją na prezent. Miałeś zamiar dać ją Ance na pierwszą rocznicę waszego związku, na dzień świętego Walentego 2018 roku; ale nie dałeś jej Ance. Nie odkryłeś przed nią także tego, co znalazłeś na podstawie rzeźby, gdy rozerwałeś szorstki karton i zanurzyłeś kuchenny nóż w oblekającą Boreasza bąbelkową folię — pstryk, pstryk, pstryk —  i położyłeś ją na betonowym stole. Spojrzałeś na zegar od spodu i twoim oczom ukazał się wyryty w żeliwie napis; był tak płytki, że musiałeś przeczytać go opuszkami palców. Pierwszy wers: „Ernst Schmitt”, i następny: „Salomon-Haus”, i jeszcze jeden: „Aut Caesar aut nullus”. Nie miałeś pojęcia, co to znaczy, i szybko o tych napisach zapomniałeś; po trzech tygodniach prezent dla Anki przestał być prezentem dla Anki i teraz tu stoi, odmierzając godziny. Gdy wybija dziewiątą, Elvira idzie do kuchni i jak co rano, z szafki pod zlewozmywakiem wyciąga rozkładanego mopa. Do zielonego wiadra nalewa wody i płynu, a potem starannie wyciera betonową posadzkę. Skończywszy, sprząta ze stołu naczynia; zawartość talerza z twoim śniadaniem wyrzuca do śmietnika. Przez chwilę wygląda, jakby miała ochotę włożyć naczynie do zmywarki, waha się; potem jednak nasącza gąbkę z mikrofibry płynem i z zapałem szoruje tak, aż będzie lśnić. Nie kładzie go na metalowej suszarce w rogu, ale długo wyciera kraciastym ręcznikiem, by nie zostały smugi. Na pierwszy rzut oka naczynia wytarte nie różnią się niczym od naczyń, które same wyschły: umyte przez Brazylijkę są czyste, świeże, lśniące. Ale ty wiesz, że jeśli ich dokładnie nie

wytrze, na mokrym, odparzanym szkle osiądą bakterie, na które jesteś uczulony; choć są mikroskopijne, wiesz, kiedy nie użyje ścierki. Nie musisz szukać kłamstwa w jej piwnych oczach, gdy wrócisz na ulicę Narbutta: wystarczy transmisja z zamontowanych w mieszkaniu na Mokotowie kamer, wylewająca się na ekran iMaca, przed którym teraz siedzisz. iMac stoi na biurku w gabinecie, o którym wszyscy twierdzą, że jest gabinetem Jakuba Dejmana w klinice zarejestrowanej dwa lata temu przed warszawskim notariuszem jako KLINIKA MEDYCYNY ESTETYCZNEJ: JAKUB DEJMAN. Klinika zajmuje parter jednego z apartamentowców przy alei Wilanowskiej; alarm ustawiony w kalendarzu iMaca informuje cię, że za pięćdziesiąt minut rozpocznie się tu spotkanie z kontaktem „Anka”. Do kontaktu „Anka” przypisane jest różowe, niewyraźne zdjęcie. Kiedy klikasz w powiadomienie, to rozpływa się i na jego miejscu natychmiast pojawia się drugie: informacja, że jutro o 19.50 czeka cię lot do Tokio liniami Nippon Airways. Pod cyferkami tworzącymi godzinę cieńsze od nich literki składają się w adres hotelu, w którym wynająłeś pokój: 4-7-36, kitashinagawa, Shinagawa-ku. „Ale tam będę dopiero pojutrze” — myślisz, klikając w powiadomienie; znika i czujesz, jak po twoim ciele rozlewa się ulga, że już jutro wsiądziesz do samolotu i zaśniesz, i będziesz przypięty pasami, a pojutrze będziesz chodził po ulicach, przez nikogo nierozpoznawany. Ale na razie jesteś tu. Wie mi się, że ta klinika, w której na razie jesteś, kiedyś nazywała się inaczej i znajdowała się gdzie indziej. Wie mi się, że kiedyś nazywała się KLINIKA CHIRURGII PLASTYCZNEJ: DR MED. JAN DEJMAN; i że któregoś dnia przeszła na ciebie, stała się twoją własnością. Wie mi się też, że z konta KLINIKI MEDYCYNY ESTETYCZNEJ: JAKUB DEJMAN co

miesiąc na inne konto, zarejestrowane na kogoś, kto nazywa się Jakub Dejman, przelewa się czterdzieści tysięcy złotych. To niewielka kwota, biorąc pod uwagę, że na koncie zarejestrowanym na kogoś, kto nazywa się Jakub Dejman, w lokatach i w funduszach inwestycyjnych zgromadzonych jest siedemset czterdzieści tysięcy złotych i piętnaście groszy. Na nazwisko Jakub Dejman w księgach wieczystych miasta Warszawy zarejestrowane jest także mieszkanie na ulicy Gołuchowskiej i dom w Zalesiu. Gabinet, w którym teraz siedzisz, jest chłodny i ciemny; wystrojem przypomina mieszkanie przy ulicy Narbutta. Na przeciwległej do biurka ścianie wisi pomarszczona, osłonięta szklaną szybką akwarela: to mapa Warszawy w roku 1928, podpisana HYGJENICZNE MIASTO. Mapę oświetla mała, zamontowana u dołu jej ramy lampka: musi oświetlać, gdyż wychodzące na podwórko okno jest zasłonięte. Nie wpada tu żadne światło, żadne powietrze: surowe, chłodne wnętrze tlenem napełniają klimatyzatory, które w tym gabinecie włączają się równo o dziewiątej rano. Także o dziewiątej zwalniają się zamki specjalnych szklanych szaf; aby otworzyć je o innej godzinie, trzeba użyć kodu. Nigdy go nie używałeś, ponieważ — aż do dzisiaj — zawsze zjawiałeś się w klinice punktualnie. Znów wgapiasz się w ekran. Obraz, jaki kamery przekazują na ekran twojego iMaca, jest dokładny: to nie tanie przemysłowe judasze, które zaprezentowałyby ci mieszankę ziarnistych pikseli. Dokładnie widzisz, jak Elvira rozgląda się po salonie mieszkania przy ulicy Narbutta, sprawdzając, czy niczego nie zapomniała. Widzisz ją z góry: twoja niebieska koszula jest rozpięta i w rytmie oddechu unoszą się pod nią dwie duże, młode piersi. Dziewczynka sunie ciemnym korytarzem. Gdy na sekundę tracisz ją z oczu, kursorem zmieniasz kąt judasza; wchodzi do sypialni.

Znalazłszy się w niej, bierze się do zmiany pościeli: rozpina okrywającą kołdrę poszwę i wyjmuje białe wypełnienie. Przez wychodzące na skwer Słonimskiego okno do mieszkania wlewa się błękitny blask; puk. To nie na ekranie. Puk-puk. To tu. Pospiesznie minimalizujesz obraz na ekranie iMaca. — Proszę! Drzwi gabinetu uchylają się i twoim oczom ukazuje się głowa mężczyzny w białym kitlu i z burzą siwych włosów. Nie możesz się oprzeć wrażeniu, że mężczyzna wie, co jeszcze przed chwilą robiłeś. — Pani Anna — oznajmia mężczyzna — już tu jest. Spoglądasz na zegarek. Na twoim przegubie nie opina się już iWatch; zastąpiłeś niedziałające urządzenie longinesem, który spoczywał dotychczas w szufladzie biurka. Na jego cyferblacie wskazówki połyskują na niebiesko, układając się w kształt odwróconego trójkąta. Ten model longinesa — wie mi się to, choć ty tego nie wiesz — nazywa się Lindbergh: choć cały czas jest produkowany, twój egzemplarz — wie mi się to — ma dziewięćdziesiąt lat. Wokół jego tarczy kręci się bezel ze stali o ołowianym odcieniu, są na nim wypisane nazwy kilku dalekich miast; wskazówki zatrzymały się między Meksykiem a Dubajem. „Przyszła — myślisz nagle — o godzinę za wcześnie”. — Jej menedżerka także tu jest — dodaje mężczyzna, gdy nic nie odpowiadasz. — Czy… — Nie — przerywasz mu, unosząc głowę. — Niech wejdą. Na chwilę krzyżujesz z nim spojrzenie. Mężczyzna przypatruje ci się uważnie; a potem uśmiecha i jego głowa ponownie znika w korytarzu. Drzwi się zamykają.

4

Zanim na nowo się otworzą, ustawiasz monitor iMaca tak, by to, co się na nim rozgrywa, pozostało niewidoczne dla osób, które usiądą na trzech fotelach przed twoim biurkiem. Na ekranie znów ukazuje się mieszkanie przy ulicy Narbutta: Elvira jest w sypialni i żółtą ściereczką zbiera z komody kurz. „Ciekawe — zastanawiasz się — czy będzie to robiła przez następne dwa tygodnie, gdy będę w Japonii”. Wydaje ci się, że tak. Zresztą przecież zabierzesz komputer, będziesz mógł to sprawdzić. Czasami zastanawiasz się, jak dziwacznie, jak absurdalnie łatwe było przewiezienie tej dziewczynki z Brazylii, z faweli São Paulo, do Warszawy, na ulicę Narbutta. W dzień po tamtym spotkaniu w barze na ostatnim piętrze hotelu Sheraton przestraszona, popychana łokciami turystów ze wszystkich stron tego świata Elvira wypatrywała cię na lotnisku Guarulhos. Miała na sobie te same ciuchy co poprzednio, żadnego bagażu; była bosa, ale nikt z tłumu ludzi w butach nie zwracał na nią uwagi. Jej stopy pokrywały czerwone bąble, jakby po ukąszeniach. Choć formę transportu ustaliłeś już wcześniej z kimś, kto na IRC nazywał się mejía_1 (żadnego ryzyka, twierdził; jeszcze się pan zdziwi, jakie to bezpieczne), do końca nie wierzyłeś, że cała operacja dojdzie do skutku. Miałeś wrażenie, że to wszystko nie dzieje się naprawdę: dziesięć tysięcy dolarów, które zapakowane w kopertę wręczyłeś grubasowi w lnianej koszuli, cóż, dziesięć tysięcy dolarów było prawdziwe, ale mogłeś się obejść bez tej kwoty. W dzień po tamtym spotkaniu na ostatnim piętrze hotelu Sheraton żółta taksówka wysadziła cię na parkingu przy terminalu pierwszym, wszedłeś do niskiego, szarego wnętrza, rozejrzałeś się — tablica odlotów była czarna, plastikowa, jak na starym dworcu, litery i cyfry z cichym klapnięciem opadały na swoje miejsce — i Elvira podbiegła do ciebie, i rzuciła się w twoje ramiona, i poczułeś jej gorący oddech na płatku

swojego ucha i ciężar jej ciała na swoim ciele, i byłeś tak zaskoczony, że nie wiedziałeś, co z rękami powinien zrobić ktoś, kto nazywa się jak ty. W samolocie do Warszawy zapadła w sen; nikt z pasażerów nie zwracał na nią uwagi. Sztywno siedziałeś w niewygodnym fotelu klasy biznes, wpatrując się w okno. Brazylia powoli znikała w dole: wieżowce São Paulo były teraz plamami ze światła, a otaczające je fawele — połacią czerni, jak gdyby kopczykiem popiołu, który ktoś wyszpachlował i ubił, wysypawszy na ziemię. Na zagłówku fotela przed tobą niedotykowy ekran czerwonymi kreseczkami wyświetlał trajektorię, którą boeing powinien przemierzyć. Niebieski kształt samolotu cały czas z niej zbaczał. Nie mogłeś uwierzyć, że to dzieje się naprawdę: że naprawdę kontrolerzy paszportów w pomarańczowych plastikowych klatkach na Okęciu z takim pobłażaniem zerknęli na dokumenty, w które Elvirę zaopatrzył grubas o włochatym ciele. Czy naprawdę taksówkarz tak rzadko spoglądał w lusterko wsteczne, jakby w tym, że wieziesz piętnastolatkę w letnich ubraniach, nie było nic niespotykanego? — Podobny pan do tego doktora, tego, no… — powiedział tylko, gdy sedan wyjechał ze ślimaka wewnętrznych ulic na Okęciu. Przez chwilę szukał w pamięci nazwiska; nie znalazłszy go, rzucił lekko zakłopotany: —  Z urlopu, co? Z urlopu, hehe? Warszawa przywitała cię mrozem. Kiedy wsiadałeś na pokład samolotu do Brazylii, kalendarzowa zima wyglądała jak kalendarzowa wiosna: powietrze było pełne gorących drobin, na drzewach zaczynały wyrastać liście. Teraz okoloną szpalerem bezlistnych drzew aleję Krakowską skuwał cienki, połyskujący lód. Zdumiona Elvira obserwowała styczniowe miasto zza szyb taksówki, uważnie wpatrując się w wirowanie śniegu na tle ołowianego nieba. Po obu stronach wyczyszczonej pługami ulicy zalegały skrzące się w świetle latarń

zaspy; śnieg, uznałeś, musiał spaść dopiero niedawno. Gdyby leżał przy alei Krakowskiej więcej niż dwa, trzy dni, byłby brudny, a nie taki biały. Kiedy taksówka dojechała na Mokotów, dziewczynka zwinnie wyskoczyła na zewnątrz. Zapłaciłeś, wysiadłeś i zobaczyłeś, że ślizga się po lodzie, który szczelnie pokrył ulicę Narbutta. Zachowywała się, jakby podeszwom jej pokrytych czerwonymi bąblami stóp wcale nie było zimno, jakby jej ciało w ogóle nie czuło chłodu. Oświetlona mlecznym blaskiem latarń kamienica wyłaniała się z ciemności; szara, trzypiętrowa, wyglądała jak pniak ściętego drzewa. Otworzyłeś drzwi do klatki, a Elvira ze śmiechem wpadła do środka i popędziła schodami na górę, jak gdyby wiedziała, że to na ostatnim piętrze znajduje się mieszkanie kogoś takiego jak ty; pik. To magnetyczna karta do drzwi apartamentu. Znalazłszy się w mieszkaniu, dziewczynka bez słowa poszła do salonu i nic nie mówiąc, ułożyła się na kanapie z antyalergicznej skóry; zasnęła. Spała jeszcze wtedy, gdy następnego dnia rano, skacowany, wychodziłeś do kliniki Jakuba Dejmana. Tym, co uderzyło cię najbardziej, gdy pierwszego wieczora po powrocie do Warszawy przyjechałeś uberem z kliniki na ulicę Narbutta, była cisza, unosząca się w powietrzu jak drobinki kurzu parujące z mebla, którego ktoś od dawna nie wytarł. Była już dwudziesta trzecia i z sąsiednich mieszkań nie dobiegały żadne dźwięki. Kiedy klamka ustąpiła lżej niż zazwyczaj i zrozumiałeś, że tego poranka elektroniczna karta, którą je zamykałeś, nie zadziałała — cisza stała się gęstsza; jednym ruchem ustawiła w kanalikach twoich uszu mnóstwo niewidzialnych ścianek, wystarczająco grubych, by nie wpuścić ani jednego dźwięku i nie pozwolić mu wydobyć się na zewnątrz. Poczułeś, że coś woskowatego i zimnego rośnie ci w żołądku. — Halo? — rzuciłeś w przestrzeń.

Mieszkanie było puste; do salonu wpadał chłodny, mroźny wiatr, wydymając firankę, która zasłaniała otwarte na balkon drzwi. Otwarta była także szafa w sypialni, w której, skonstatowałeś, brakowało jednej z twoich koszul. Na starannie pościelonym łóżku leżały jeansowe szorty, w których Elvira tu przyjechała. Na zewnątrz padał śnieg: pojedyncze białe kropki niczym paciorki piany na umytej szybie samochodu zsuwały się z fioletowego nieba na drzemiącą pod zmrożonymi zaspami Warszawę. „Uciekła. — Taka była twoja pierwsza myśl. — Ale jak? —  zastanawiałeś się, krążąc po mieszkaniu. — W samej koszuli?” Wieszaki przy wejściu były zasłonięte kurtkami, szafka na buty — pełna. Druga myśl była zaś taka: „Zaraz wszyscy się dowiedzą”. Kiedy wybiegłeś na zewnątrz, mróz zaszczypał cię w policzki. W przyćmionym świetle latarń zaspy zalegającego na ulicy Narbutta śniegu przybrały kolor złota, w którym odbija się słońce; stanąłeś w progu kamienicy, by zaczerpnąć oddechu. Postrzępione chmury przesłoniły księżyc i fiolet nieba jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki zmienił się w ciemny, płytki ołów; w oknie jednej z okalających skwer kamienic zapaliło się światło. Neon budynku starego kina, zazwyczaj jaskrawozielony, był wygaszony. Latarnie o kulistych kloszach wyglądały jak wielkie, wyrastające ze śniegu cytrynowe lizaki. Wtedy ją zauważyłeś. Elvira stała na skraju parku; z chodnika zeszła za barierki, pomiędzy wysokie, nagie drzewa. Zauważyłeś, że ma na sobie tylko jedną z twoich koszul i majtki, które nosiła poprzedniego dnia, i żadnych spodni, butów. W wyciągniętych dłoniach trzymała ogromne, puchate śnieżki. Płatki bieli wirowały w miodowej poświacie; na skwerze Słonimskiego było zupełnie pusto. W pewnej chwili Elvira stanęła na jednej nodze, a potem runęła w świeży śnieg i zaczęła się głośno śmiać, machając rękami

i nogami. Jej ciało rzeźbiło w zaspie obłe, miękkie kształty. Nie przestała się śmiać, kiedy się do niej zbliżyłeś i nad nią nachyliłeś: na chwilę się uniosła, objęła cię dłońmi za szyję i spierzchniętymi wargami musnęła twój policzek, i ty też, zaskoczony, runąłeś w pokrytą szarym nalotem biel. Zaspa zachrzęściła, gdy twoje ciało zetknęło się z jej powierzchnią; przez sekundę czułeś się, jakby twój kręgosłup złamał się w połowie. Pod pośladkami miałeś mokro: twój płaszcz podwinął się i garniturowe spodnie momentalnie przemiękły od śniegu. Elvira wsparła się na dłoniach i stanęła nad tobą jak szczeniak; a potem schyliła się i znowu cię pocałowała. Poczułeś szorstkie, wąskie wargi lądujące na twoich i smród, jaki wydobywał się z ust dziewczynki. To stało się bardzo nagle: nic nie myśląc, złapałeś ją za kark, przewróciłeś i mocno przytrzymałeś. Czarne warkoczyki załaskotały cię w ręce. Wierzgała, wyrywała się; jej smagłe uda były pokryte płaskorzeźbą gęsiej skórki. Pod dłonią czułeś warstwę rzadkich, porastających kark włosów. Kiedy zwolniłeś uścisk, leżąca na brzuchu Elvira szybko się uniosła i wtedy na powrót zacisnąłeś na jej szyi dłoń, wpychając twarz piętnastolatki w zaspę. Koszula, którą zabrała z twojej szafy, podwinęła się; gorączkowym ruchem przesunąłeś dziewczynce majtki, odsłaniając ciemny rowek jej tyłka. W tym momencie ciało Elviry nagle przestało się opierać. Czarna pupa trzęsła się, ale dziewczynka pokornie leżała w śniegu. Rozsunąłeś rozporek i położyłeś się na niej, przygniatając Brazylijkę swoim ciężarem, i po chwili już nie miałeś naokoło siebie chłodu styczniowej nocy, ale — nie potrafiłeś uwierzyć, że to się dzieje naprawdę; następnego dnia uznałeś, że tylko ci się wydawało — ciepłą, wilgotną śluzówkę, która otulała cię, wciągała do środka.

Gwałciłeś ją bardzo krótko; zdążyłeś się poruszyć raz, drugi, a potem od niej odpadłeś, z uczuciem ogarniającej całe ciało ulgi. Na smagłych udach Brazylijki zauważyłeś lepkie gluty przyklejonej do nich spermy. Kiedy nerwowo łapiąca powietrze Elvira przewróciła się na plecy, dostrzegłeś też plamkę krwi, która zamarzała tam, gdzie na śniegu odcisnął się kształt jej sylwetki. Na skwerze wciąż było zupełnie pusto; okna otaczających placyk kamienic wyglądały, jakby pomalowano je czarną farbą. Kątem oka dostrzegłeś swoje mieszkanie na ostatnim piętrze budynku przy skrzyżowaniu skweru z ulicą Narbutta — uchylone drzwi na balkon i nic więcej, gruba warstwa szkła szyb w salonie zasłoniła wszystko. Wydawało ci się, że słyszysz jęki latających nad placykiem mew, ale nie mogłeś ich zobaczyć; niebo dzieliła od miasta kołdra z chmur powoli wędrujących na zachód. Elvira pociągnęła nosem, wstała. Lekko kucając, pospiesznie podciągnęła majtki, pochyliła się i znów nabrała na dłoń lodowatą masę; a potem odwróciła się nieśmiało w twoją stronę. Jej włosy były rozczochrane. Nie wiesz, jak długo tak leżałeś, z gołym, mięknącym fiutem, na którego wciąż padał śnieg; paradoksalnie, w ogóle nie było ci zimno. Kula na piąstce dziewczynki powoli roztapiała się, grudki spadały na ziemię. Stała zupełnie bezradnie, patrząc, jak tkwisz w twardym śniegu; milcząca, z pacyną mroźnej bieli, która zamieniała się w pełną lodowego miąższu wodę. Nagle przyszło ci do głowy, że tego styczniowego dnia Elvira nie tylko straciła dziewictwo; po raz pierwszy musiała też zdać sobie sprawę z tego, że istnieje coś takiego jak śnieg. „Znowu nazwałem ją Elvirą” — przyłapałeś się i w tym momencie zrozumiałeś, że nie może mieć żadnego innego imienia. Śnieg, śnieg; faktycznie, był to pierwszy śnieg Elviry, wie

mi się to. Tamtej nocy, gdy zobaczyła go po raz pierwszy, śnieg w Warszawie złocił się w świetle latarń i prawie nie było widać tej szarości, która — od kiedy odchodzi mi się z tego Kontynentu — oblepia jego zwały niczym pajęcza sieć.

1.

Oblicze zwrócił ku przeszłości. Tam, gdzie przed nami pojawia się łańcuch zdarzeń, on widzi jedną wieczną katastrofę, która nieprzerwanie mnoży piętrzące się ruiny i ciska mu je pod stopy. Chciałby się pewnie zatrzymać, zbudzić pomarłych i poskładać szczątki zaścielające pobojowisko (Walter Benjamin, O pojęciu historii, przeł. Hubert Orłowski). ↩

DWA 44 Z początku śnieg zasnuwający pola mijane przez nocny pociąg z Berlina do Krakowa wydawał ci się złoty: długie, ciągnące się aż po horyzont pasma skrzyły się w zachodzącym nad Brandenburgią słońcu. I chociaż słońce szybko zdążyło się rozpłynąć i zlać z horyzontem, jeszcze w okolicach Cottbus śnieg mienił się we wpadającym w pomarańczowy odcieniu listopadowego zmierzchu; to wtedy, wie mi się to, zasnąłeś, ukołysany miarowym stukotem kół. Kiedy się obudziłeś, ekspres wysuwał się ze stacji Breslau Hauptbahnhof i po złocie nie było śladu: za rogatkami miasta królowała smoła, a im dalej pociąg jechał, tym mniej było wiosek i pojedynczych domów, które znaczyły jej taflę czerwonymi kropkami od zapalonych w oknach świateł. W końcu kropki także zniknęły i pociąg pędził już tylko między dwoma pasmami ciemności. Przeciągnąłeś się w pluszowym fotelu i poczułeś, jakby twoje ciało zmięło się i zmniejszyło w tym krótkim śnie; jakby musiała minąć chwila, by wróciło do swojego właściwego kształtu, którym teraz obficie wypełnia białą koszulę i garnitur z ciemnozielonego tweedu, i brązowe, ciasno zasznurowane wiedenki. Bezprzedziałowy wagon pierwszej klasy to ciepłe prostokątne pomieszczenie; na pół dzieli je wąskie przejście, w którym nie zmieściłyby się dwie idące obok siebie osoby. Pod zasłoniętymi blendą oknami stoją tu trzy pary głębokich pluszowych foteli. Między nimi ze ścian wyrastają

stoliki z orzechowego drewna. Ciemna politura tego, który jest przypisany twojemu miejscu, lśni od blasku rzucanego przez przytwierdzoną do niego lampkę. Z początku masz wrażenie, że lampki na pozostałych nie są zapalone, ale po chwili zauważasz, że jest tu jeszcze jakieś światło, słabe i przyćmione, ale jest, jak najbardziej — jest. Wsparłszy się dłonią na pluszowym oparciu, spoglądasz za siebie. Dwa rzędy dalej — tam gdzie przedział się kończy i nad drzwiami do wagonu restauracyjnego wisi obły, wytatuowany napisem ACHTUNG klosz — na podłokietniku gnie się biała kobieca noga, zupełnie naga, ze stopą umieszczoną w czarnym pantoflu. Kiedy noga się unosi, twoim oczom ukazuje się także kolano i udo. Chwilę później wagon wypełnia się dziewczęcym śmiechem i rechotem, który należy do mężczyzny. Rechot jest cichy, ale też wystarczająco donośny, by pobrzmiewało w nim zadowolenie z siebie. Odwracasz się. Na wyrastającym ze ściany stoliku leży mały zeszycik w czarnej okładce. Kupiłeś go kilka godzin temu w Berlinie, na Dworcu Głównym, kiedy uzmysłowiłeś sobie, że zapomniałeś spakować komplet podróżnych szachów, małą, zamykaną na klucz skrzyneczkę. Buda kioskarza właśnie się zamykała, ale jeszcze zdążyłeś nabyć notatnik. Na jego pierwszej, gładkiej stronie kaligrafujesz teraz imię i nazwisko: JACOB DEYMANN; a potem otwierasz go w środku. Jesteś zdumiony, bo w tej sekundzie nagle wiesz, co napisać. Mój drogi Robinsonie — piszesz — będę nazywał cię Robinsonem, gdyż nie wiem, jak miałeś na imię; nigdy i nigdzie nie znalazłem twego imienia, w żadnym podręczniku ani książce, chociaż dokładnie szukałem

To kłamstwo. Za imieniem kogoś, kto właśnie stał się Robinsonem, ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, nie rozglądał się w żadnej książce ani w żadnym podręczniku. „A przecież — myślisz — to nie szachy, w których lubiłem oszukiwać; tu nie powinno być żadnych kłamstw”.

Kiedy pociąg gwałtownie zarzuca, klosz lampy huśta się i z końca wagonu na nowo dobiegają śmiechy. Nie są już zduszone, ciche: są pewne siebie i głośne, towarzyszy im brzęczenie stukającego się wzajemnie szkła. Przekreślasz ostatnie słowa, a potem szybkim, zdecydowanym ruchem wyrywasz stroniczkę, mniesz ją i chowasz do kieszeni spodni. 17 listopada 1944 roku Mój drogi Robinsonie, będę nazywał cię Robinsonem, gdyż nie wiem, jak miałeś na imię; nigdy i nigdzie nie znalazłem twego imienia, w żadnej książce ni w żadnym podręczniku — zdaje się, że ci, którzy piszą podręczniki i książki, uważają, że nie jest ono warte wymienienia. Po raz pierwszy jednak usłyszałem o tobie od kogoś, kto uważał, że tobie i tobie podobnym powinno się wystawiać pomniki: było to słonecznego poranka na początku października 1937 roku, w wysokiej, białej auli Fakultetu Medycznego Uniwersytetu Ludwika Maksymiliana w Monachium. Aulę zbudowano na planie półokręgu; do prostej ściany przytwierdzono ciemnozieloną tablicę, przed którą stanęła skromna katedra z orzechowego drewna. Przyszedłem na ten wykład na kilka minut przed rozpoczęciem, ale i tak sporo czasu zajęło mi znalezienie miejsca: pierwsze rzędy były już zajęte, pełne chłopców z zaczesanymi do tyłu, utwardzonymi lśniącą brylantyną włosami. Historia medycyny: nie rozumiałem, dlaczego ten przedmiot wzbudza takie zainteresowanie. Profesor, który mi o tobie opowiedział

Pociąg sunie przez ciemność, tak samo głęboką po obu stronach okien. Połyskujące na niebiesko bakelitowe wskazówki na cyferblacie twojego longinesa zatrzymały się na godzinie pierwszej w nocy; powinieneś już być na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Znów patrzysz na list. Chociaż tamtego dnia w 1937 roku oprócz ciebie w auli znajdowało się także dwustu innych studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Ludwika Maksymiliana, masz wrażenie, że zaimka „mi” nie da się zastąpić żadnym innym słowem; chichoty z tyłu wagonu robią się nagle zduszone i ciche. Profesor, który mi o tobie opowiedział, był niskim, zasuszonym staruszkiem. Kiedy wsunął się do sali, na początku nikt go nie zauważył, tak był niewielki, w swoim komicznym ciemnoszarym surducie i z cebulastym zegarkiem na łańcuszku. Woźny musiał mu przynieść krzesło, żeby łysą, okoloną dwoma puszącymi się kłębami siwizny głową wystawał ponad katedrę. Rozległy się śmiechy. Dzień dobry! — wykrzyknął profesor. Dzisiaj, powiedział, wykładu nie będzie, dzisiaj zamiast wykładu opowiem panom pewną historię. Odchrząknął; śmiechy ucichły. Czy, spytał głośnym szeptem, czy mówi panom coś nazwisko Montagu? Nikt się nie odezwał; patrzyłem na karki siedzących przede mną chłopców. Nie znałem jeszcze ich imion, nie wiedziałem, że to Wiener i Kittler, którzy, choć kończyli już studia, przyszli na wykład dla pierwszego roku. Ale oni także milczeli, dając zadowolonemu z siebie starcowi opowiedzieć historię do końca. Lady Montagu, powiedział, na bezdechu wyrzucając z siebie daty: tysiąc sześćset osiemdziesiąt dziewięć, tysiąc siedemset sześćdziesiąt dwa, była żoną ambasadora Korony Brytyjskiej

w pewnym Imperium, którego już nie ma; lady Montagu, powiedział profesor, w roku tysiąc siedemset osiemnastym wróciła z tego Imperium do Korony, gdzie po ulicach chodzili ludzie poznaczeni krostkami varicella, die Windpocken, ekh. Lady Montagu miała sześciu służących; upatrzył ich sobie, panowie, nasz kolega po fachu, Charles Maitland, lekarz. Czy lekarz!? — wykrzyknął nagle profesor. Chłopcy w rzędach z przodu, którzy już znali tę historię, głośno się roześmiali; nikt jednak nie poszedł za ich przykładem. Czy lekarz!? — kontynuował komiczny profesor, zrobiłby coś takiego, panowie, jak Charles Maitland, któremu król angielski zlecił opracowanie szczepionki na Windpocken, sprawdzenie, jaka jest dopuszczalna ilość zarazków, którą organizmowi można wszczepić, by sam nauczył się zwalczać ospę wietrzną? Hm? Hm? Wiecie, panowie, co zrobił Charles Maitland, lekarz? Charles Maitland, lekarz, upatrzył sobie sześciu służących lady Montagu i sporządził sześć dawek szczepionki o różnym poziomie toksyny; wszyscy, wszyscy umarli. Wszyscy, wszyscy umarli, by mogło przeżyć dwóch synów brytyjskiego króla! Uczcijmy, powiedział uroczyście, minutą ciszy sześciu służących lady Montagu, ponieważ każdemu z nich należny jest pomnik. Uczcijmy

Pociąg zarzuca, wślizgując się w szeroki zakręt; kiedy znów spokojnie turkocze po szynach, na kartce notatnika widnieje kreska z granatowego atramentu. Wieńczy ją spory, rozcapierzający się kleks. — Bzidka kreska! — słyszysz i gwałtownie unosisz głowę. Opierając się łokciem o fotel naprzeciwko twojego, prezentuje ci się zgięta i wychylona do przodu właścicielka białej nogi. Jest młodsza od ciebie; może mieć najwyżej szesnaście lat. Nie nosi majtek, a jej białe ciało jest duże, choć nie we wszystkich miejscach. Ma spore, naprawdę spore biodra; na podbrzuszu kłębi się trójkątny gąszcz włosków o miedzianym kolorze. Na głowie dziewczyny, zawadiacko przekrzywiona, tkwi czarna czapka ze skórzanym daszkiem; na otoku nad daszkiem przysiadł mały żelazny orzełek, trzymający swastykę okoloną aureolą laurowego wieńca. — Hermann! — Dziewczyna patrzy ci w oczy. — Hermann! — krzyczy i wypiąwszy tyłek w twoją stronę, w skórzanych pantoflach i czapce biegnie na koniec wagonu. Pociąg znów zarzuca. Na chwilę gaśnie lampka i punktowe żarówki na suficie wagonu także. Kiedy się zapalają — ani blondynki z małymi piersiami, ani Hermanna już tu nie ma, a niedokładnie zamknięte drzwi do następnego wagonu huśtają się na boki. Najpierw szybko zmierzają do punktu, za który nie mogą się już wychylić, potem — przez dwie, trzy

sekundy w nim tkwią, by na koniec z impetem wrócić na swoje miejsce i zatrzasnąć się.

43 Dziewczyna o dużym tyłku i o małych piersiach: nie możesz się powstrzymać od poczucia, że gdzieś ją już widziałeś. Wie mi się, że masz rację, bo wie mi się, że tamtego upalnego dnia pod koniec września 1937 roku, kiedy ktoś, kto według kenkarty nazywał się Jacob von Deymann, przybył do Monachium, po ulicach miasta chodziło sporo dziewczyn o małych piersiach i tyłkach jak ze spiżu. Tamtego dnia wysiadłeś z wagonu drugiej klasy i znalazłeś się nagle pośrodku ogromnej, sklepionej półkoliście hali. Hala brzęczała od echa ruszających i zatrzymujących się pociągów. Na rogu każdego z pięciu peronów mężczyźni w lnianych marynarkach i kapeluszach przepychali się do bud kioskarzy i głośno krzyczeli, wymachując naręczami „Völkischer Beobachter”. Ten osiemnastoletni chłopiec, który nie nazywał się tak, jak ty się dziś nazywasz, miał na sobie swój najlepszy garnitur z jasnoszarej wełny, dzieło krawca z Hameln; pocił się i spod doczepionych do marynarki mankietów małymi, łaskoczącymi skórę strużkami spływała mu cuchnąca ciecz. Orzechowa rączka ciężkiej skórzanej walizki z wytłoczonym napisem VON DEYMANN wbijała się chłopcu w dłonie, tak jak wbijała się w dłonie jego panu ojcu w roku, wie mi się, 1888 i 1901, i 1914, i 1916, i 1929. W roku 1888 i 1901, i 1916, i 1929 z rąk twojego pana ojca natychmiast, wie mi się to, zabierali ją zmyślni dorożkarze; ty nie miałeś pieniędzy na któregoś z nawołujących przed dworcem dryndziarzy i ciągnąc obszerny sakwojaż, powlokłeś się przed siebie.

W kieszeni twojej przepoconej marynarki tkwiła mapa Monachium, którą — niedbale wetkniętą między zakurzone tomy — znalazłeś kilka lat temu w bibliotece dworu w Hameln. Nauczyłeś się jej na pamięć, wielokrotnie podróżując palcem po błyszczącym papierze; ale gdy już przeszedłeś wzdłuż pasma zieleni Botanischer Garten i stanąłeś na środku szerokiej alei, nie mogłeś odnaleźć tej uliczki, którą obwiodłeś na planie granatową kreską. Holbeinstraße; czy ktoś wie, gdzie jest Holbeinstraße? Powinna być tu, lecz — — To inna część miasta, za rzeką — rzekł ci starszawy wąsacz, którego zapytałeś o drogę. — Musisz iść tak… — Powiódł palcem po papierze. —  Nie jesteś z Monachium, co? — Łypnął, a ty poczułeś, że się czerwienisz. Przez półtorej godziny kluczyłeś wąskimi uliczkami dzielnicy willowej, między domami ukrytymi za płotami, które porastał bluszcz. W końcu znalazłeś się przy wąskim, zawieszonym nad leniwie płynącą wąską rzeką moście, na którego drugim brzegu wznosiła się wysoka kolumna. Na jej szczycie stał złoty posąg. Most był pusty, nie jechał nim żaden automobil, żadna dorożka ani riksza; jednak gdy tylko podniosłeś walizkę z ziemi i ruszyłeś naprzód, natychmiast podbiegł do ciebie policjant w czarnym mundurze i chwycił za nadgarstek. Jego uścisk był mocny i zaszczypała cię skóra. — Nie teraz! — szepnął, odciągając cię na bok. — Nie teraz! Patrz tam! „O co mu chodzi?” — zastanowiłeś się, gdy przestałeś czuć dotyk potężnej ręki na przegubie swojej, ale po chwili je zauważyłeś. Okoloną rzędami zakurzonych topoli aleją szła grupa nastoletnich gimnastyczek. Miały na sobie białe koszule, a z ich szerokich kołnierzy wyrastały kreski czarnych, rozszerzających się krawatów. Dziewczyny posuwały się do przodu sprężystym krokiem i mocno wyrzucały przed siebie ręce, obracając głowę to w lewą, to w prawą stronę. Kiedy kolumna

zbliżyła się do mostu, zauważyłeś, że każdy z krawatów tkwi w sprzączce pasa ściskającego na biodrach dziewcząt szorty — wyglądało to na dziwny, nieznany ci mechanizm. Za każdym wyrzuceniem do przodu ręki albo nogi zwisający krawat prostował się, napinał, a wraz z nim prostowała się i napinała dziewczyna: czarne szorty mocno wbijały się w dużą pupę i w uda, jak gdyby końcówka krawata poruszała zaszytą w materiale dźwignią. Kiedy dziewczęta weszły na most, policjant nagle położył ci dłoń na ramieniu. — Biegnij za nimi! — szepnął, wyraźnie ubawiony. — Biegnij! Uderzył cię kolanem w pośladki; nie musiał tego robić, bo od razu, na jego słowa, schwyciłeś walizkę w ręce i ruszyłeś przed siebie. Sakwojaż był ciężki i miałeś wrażenie, że ciągnie cię do tyłu. Kiedy dotarłeś na koniec mostu, gimnastyczki już maszerowały po nabrzeżu Izary. Za mostem rozciągała się cicha dzielnica kilkupiętrowych kamienic. Przez dłuższą chwilę z nosem w planie miasta krążyłeś między skrzyżowaniami; w końcu uniosłeś głowę i zauważyłeś granatową blaszkę z nazwą ulicy: Holbeinstraße. Budynek, wie mi się to, był otynkowany na szaro. Drzwi bramy nie zamknięto do końca, wejściowych — też nie; na chłodnej, wąskiej klatce brakowało windy i taszcząc walizkę z napisem VON DEYMANN, wdrapałeś się na czwarte piętro, a potem zapukałeś do mieszkania o numerze sześćdziesiąt trzy. Trzask! Drzwi otworzyły się od razu, przewracając twoją walizkę. Huknęła o podłogę i momentalnie schyliłeś się, by ją podnieść. — A! — usłyszałeś. Właścicielka spoglądała na ciebie z góry. Była niską, na oko pięćdziesięcioletnią kobietą z krótkimi włosami, w tweedowym żakiecie i szarej spódnicy.

Wstałeś, otrzepałeś się; właścicielka przewróciła oczami. — To pan. Proszę — mruknęła cicho. — Proszę. Sięgała ci do ramion: kiedy wszedłeś do środka i stanąłeś w wąskim korytarzu, stuknęła obcasem o klepkę. Natychmiast wyprężyłeś się na baczność. — Pan jest studentem, tak? — spytała tonem, w którym pobrzmiewała podejrzliwość. — Jacob… Deymann — przedstawiłeś się, biorąc głęboki oddech przy „von”. „Zauważy? Nie zauważy?” — przeszło ci przez głowę. Właścicielka pociągnęła nosem. — Mhm — powiedziała i ruszyła w stronę rysujących się na końcu korytarza drzwi. Przez chwilę szperała w kieszeni żakietu za kluczami; a potem rozległ się szczęk i na korytarz wylało się światło z trzech wychodzących na podwórko okien wysokiego, dwudziestometrowego na oko pokoju. — Pięćdziesiąt — mruknęła, rozglądając się po jasnym wnętrzu —  marek miesięcznie. Bez porannej kawy. Pan… ma pieniądze, prawda? Gdy wyjąłeś z wewnętrznej kieszeni marynarki plik pomiętych banknotów, przeliczyła je, tasując ślinionym co sekunda palcem. — Proszę się rozgościć — chrząknęła, chowając pieniądze do kieszeni i nic nie wskazywało na to, że zamierza stąd wyjść. Na twoją stancję składało się pojedyncze, przykryte burą narzutą łóżko i biurko z jednym krzesłem, i potężna, o wiele wyższa od ciebie szafa. Właścicielka skrzyżowała ręce na piersi; zrzuciłeś z ramion marynarkę i zostałeś tylko w białej koszuli z krótkimi rękawami, zupełnie nie wiedząc, co masz ze sobą zrobić.

— Pana klucz jest w szufladzie biurka — poinformowała właścicielka, wodząc za tobą sceptycznym spojrzeniem. — Ja mam, oczywiście, drugi. Lubimy tu studentów, ale… — zaczęła, nie precyzując, co to znaczy „my”, a ty uznałeś, że nie jest stosowne, by pytał ją o to ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty — ale sądzimy, że mają jeszcze, że tak powiem, czas. Oczekuję od pana powrotów nie później niż o dwudziestej trzeciej. Klucz jest tylko do pokoju. Do drzwi wejściowych pan dostanie, jeśli okaże się pan godny zaufania. — A jeśli pani nie będzie w domu? — spytałeś, a właścicielka obojętnie wzruszyła ramionami. W tym momencie usłyszałeś trzask zwalnianego w drzwiach wejściowych zamka. W czeluści korytarza zajaśniała plama białej bluzki, przedzielonej na pół czarnym, rozszerzającym się krawatem. Krawat był wpuszczony w opinające się na udach szorty; właścicielka odwróciła się. — Sophie! Tup-tup. U boku właścicielki znalazła się niska, najwyżej szesnastoletnia blondynka: przypatrywała ci się roziskrzonym spojrzeniem. Jej twarz była obszerna i szeroka, przypominała bulwę. Dziewczyna pachniała potem, zmęczeniem i czymś jeszcze, czego nie potrafiłeś dokładnie określić. — Sophie, moja córka — przedstawiła ją właścicielka, a dziewczyna nazwana Sophie zachichotała, spuszczając wzrok. — Pan Jacob… — …Deymann — dokończyłeś za nią, także wpatrując się w podłogę. — Jacob Deymann, student — zawyrokowała właścicielka, nie zwracając uwagi, że pominąłeś „von”. — A ja jestem Frau Kalkül. Proszę do mnie tak mówić. Proszę do mnie mówić Frau Kalkül! — rozkazała i wyszła, a za nią, nie przestając chichotać pod nosem, wysunęła się dziewczyna nazwana Sophie.

W pokoju z wąskim łóżkiem nie było zegara i kiedy skończyłeś wypakowywać swój dobytek do szafy, nie wiedziałeś, ile czasu zostało ci do godziny, o której pani Kalkül zamyka drzwi; jej córka gdzieś zniknęła, a sama właścicielka zamknęła się za białymi wrotami salonu. Na ulicy Holbeina skwarne popołudnie zdążyło przemienić się w zmierzch. Było ciepło i pachniało przekwitłymi różami. Gdy zatrzasnąłeś za sobą drzwi kamienicy, zorientowałeś się, że zostawiłeś plan Monachium na górze. Początkowo kluczyłeś wśród kilkupiętrowych kamienic, które szybko zmieniły się w wille, a wille zmieniły się w park; a potem, ni stąd, ni zowąd, znalazłeś się na brzegu rzeki, przy moście innym niż ten, którym rano przemaszerowały gimnastyczki. Widać było stamtąd wysokie wieże Frauenkirche, opatrzone przypłaszczonymi bulwami kopułek. Im prowadzące w kierunku Starego Miasta uliczki były węższe, tym przybywało ludzi wokół ciebie: wylewali się z piwiarń, dzierżąc w dłoniach na wpół opróżnione kufle i krótkie cygaretki. Na szyldach kolejnych lokali kredą wypisano ceny: pięć marek za litr, trzy — za pół. Kieszenie twojego przepoconego garnituru od krawca z Hameln dzwoniły srebrnymi i złotymi monetami, trzeszczały banknotami, które ocierały się o siebie. Wziąłeś ze sobą na ten wieczór całą pensję, jaką pan ojciec obiecał ci co miesiąc przysyłać aż do Staatsexamen, i liczyłeś teraz, ile możesz za nią kupić pieniącego się piwa. Wytaczający się z kolejnych lokali mężczyźni i kobiety popychali cię, kilka ubranych w zwiewne sukienki panienek rzuciło ci rozbawione spojrzenia; brnąłeś w górę przez wesoły tłum Oktoberfestu. — Litr piwa — oznajmiłeś podnieconym głosem łysemu barmanowi, gdy w trzeciej z gęstych od dymu i ludzkich głosów piwnic w końcu znalazłeś wolny zydelek. — Dla studenta? — mrugnął do ciebie barman. — Dla studenta to dwa!

I postawił przed tobą ogromne, pokryte warstwą wilgoci kufle. Przystawiłeś do ust pierwszy i zacząłeś chłeptać miodowozielony płyn. Kilku siedzących obok mężczyzn się roześmiało, jeden łokciem potrącił stojące na ladzie naczynie; kufel z głośnym trzaskiem upadł na podłogę, tłukąc się, a jowialny barman natychmiast podał ci kolejny. W piwnicy panował gwar: wszyscy tu rozmawiali, ktoś śpiewał. — Pij! — rozkazał nagle barman. — Niech student pije! Nigdy wcześniej nie miałeś w ustach alkoholu; kiedy chłeptałeś monachijskie piwo, miałeś wrażenie, że nie różni się od wody. Dopiero gdy wyszedłeś z zadymionej, szwargocącej piwnicy, przyszło ci do głowy, że coś jest nie tak, ale nie do końca wiesz co; w tym samym momencie upadłeś na brukowaną kostkami ulicę i z twoich ust wypłynęła ruda rzygowina. Poczułeś jej kwaśny posmak na podniebieniu. Kiedy się podniosłeś, zegar na wieży Frauenkirche wybijał pół do pierwszej; byłeś już spóźniony. — Uważaj,

jak

chodzisz!

— popchnął

cię

wysoki

blondyn

w robociarskiej koszuli i znów wylądowałeś na ulicy, uderzając gładką brodą o zimny, pełen zaschniętego błota bruk. Gdy znalazłeś się na Holbeinstraße, byłeś spóźniony jeszcze bardziej. Ulica drzemała w ciepłej, wypełnionej cykaniem świerszczy ciemności. Działała na niej tylko jedna latarnia, sącząca białe światło, które jak krople mleka skapywało na ciemnozielone krzewy. Nagle czerń rozświetlił inny blask i usłyszałeś dźwięk nadjeżdżającego samochodu; pospiesznie odskoczyłeś na bok, upadając w zarośla. Przez chwilę miałeś wrażenie, że twój kręgosłup złamał się na pół. Ukryty za krzewami, dostrzegłeś, jak pod kamienicą zatrzymuje się niewielki, zgrabny kabriolet od BMW, 326, ten sam model, o którym twój pan ojciec wielokrotnie mówił, że bardzo by chciał ci go sprawić, ale już nie może, już

mu nie starczy, i płacząc, brał twoją twarz między dłonie i przystawiał do swojej, i po chwili także twoje policzki były mokre od jego zasychających w skorupę łez. Czarne bmw zaparkowało pod latarnią. W jej świetle widziałeś ich bardzo dokładnie: na fotelu obok wysokiego, barczystego mężczyzny w sztywnym garniturze siedziała Sophie, ubrana w granatową sukienkę z połyskującego aksamitu. Jej obnażone ramiona wyglądały jak wyrzeźbione z marmuru. W pewnym momencie mężczyzna nachylił się w stronę dziewczyny i ich twarze się złączyły. Chwilę później ciepłe, pachnące przekwitłymi kwiatami i wrześniowym wieczorem powietrze wypełniło się wysokim śmiechem Sophie. Trzask: Sophie wysiadła; trzask: drzwi kabrioletu zatrzasnęły się. Kiedy samochód odjechał, pospiesznie ruszyłeś za nią. Następnego dnia miałeś pierwsze zajęcia z anatomii.

42 Hermann i kobieta w niekompletnym mundurze nie wracają już do wagonu pierwszej klasy; kiedy pociąg zwalnia i miarowo wtacza się na stację Krakau Hauptbahnhof, jesteś w nim jedynym pasażerem. Wstajesz i z wieszaka zdejmujesz dyplomatkę, obstalowaną u krawca w Berlinie kilka tygodni temu. Poprosiłeś go, by była ciasna, może nawet trochę przyciasna, byś w jej flanelowych połach dokładnie czuł, że nosisz na sobie męskie ubranie. I choć krawiec usłużnie spełnił twoją zachciankę, kiedy teraz dyplomatka opina ci się na ramionach, nie możesz powstrzymać się od wrażenia, że płaszcz dorosłego mężczyzny jest na ciebie za luźny, że na tobie wisi.

Pociąg zwalnia stopniowo, do taktu uderzeń kół o szyny; a potem gwałtownie, z metalicznym piskiem, zatrzymuje się. Bierzesz z półki sakwojaż z napisem VON DEYMANN. Tam, gdzie kończy się wagon pierwszej klasy, na korytarz pociągu przez otwarte drzwi wpełza chłodny wiatr, niosący drobiny śniegu, które natychmiast osiadają ci na brodzie i włosach. Na zewnątrz jest całkiem biało. Nie ma tu nie tylko Hermanna i dziewczyny w niekompletnym umundurowaniu; nie ma tu też konduktora, który mógłby ci pomóc znieść ciężki sakwojaż. W tym momencie słyszysz wycie zwiastującej odjazd pociągu syreny. W odruchu kantem buta kopiesz swoją walizkę, a ta wylatuje z wagonu i głęboko zapada się w przykrywający peron śnieg. Po chwili sam w nim leżysz, a ekspres wytacza się z dworca. Boli cię kręgosłup; zamieć jest tak mroźna i tak gęsta, że wyciągniętą w twoim kierunku rękę widzisz dopiero wtedy, gdy ktoś, kto ci ją podaje, staje tuż nad tobą. — Jacob Deymann?! — przekrzykuje zamieć ten ktoś. Jego dłoń jest obleczona czarną skórzaną rękawiczką; mocno ściska twoją, podciąga cię i już stoisz w wirówce ze śniegu. Ktoś, kto pomógł ci wstać, dyszy w postawiony kołnierz wojskowego szynela. Na głowie ma futrzaną czapę i jedyny fragment twarzy, który jesteś w stanie zobaczyć, to bulwa nasady jego nosa i para oczu: uważnych, zielonych. — Pan jest — przełykasz twardą od mrozu ślinę — z obozu? — Doktor Mengele poprosił mnie, bym po pana przyjechał! —  przekrzykuje zamieć mężczyzna. Przez ścianę śniegu widzisz, że jest od ciebie przynajmniej o głowę wyższy. — Proszę iść za mną — poleca i odwraca się, by zaraz zniknąć w kurzawie sypkiej bieli. Kiedy za nim drepczesz, stopniowo udaje ci się rozpoznać poszczególne odcienie bieli: jasnoszary — to kolor nieba; kremowy — budynku dworca

Krakau Hauptbahnhof, eleganckiej dwupiętrowej budowli o blaszanym dachu. I srebrny — to kolor mercedesa zaparkowanego przy wejściu na perony, zaraz za parkanem, a właściwie jego szczątkami, które mróz pozginał w kształt klękającego człowieka. — Zabel. — Mężczyzna znowu podaje ci dłoń. Już siedzisz obok niego w ciepłym wnętrzu samochodu i czujesz, jak drobinki lodu, które osiadły ci na włosach i twarzy, roztapiają się; zziębniętymi palcami ściskasz silną, o wiele większą od twojej rękę. Ktoś, kto twierdzi, że nazywa się Zabel, rozpina kołnierz płaszcza i zdejmuje futrzaną czapę: jest żwawym łysolem z lekkim, siwym zarostem. — Georg Zabel, anatom. Doktor Mengele prosił, bym po pana przyjechał — mówi uprzejmym tonem i przekręca kluczyk w stacyjce. Samochód rusza; chuchasz w swoje czerwone palce. Cały czas nie możesz ich zgiąć. Ulice Krakowa skuwa lód, mercedes wlecze się po nich, co chwila zwalniając, by ominąć zamarznięte zaspy. Miasto nie zdążyło się jeszcze rozbudzić i początkowo nie dostrzegasz żadnych przechodniów; dopiero gdy automobil mija jakiś park, spomiędzy konturów drzew wynurza się nieruchomy, podobny do człowieka kształt. Ale samochód już skręca w lewo i nie masz czasu, by się mu dokładniej przypatrzyć. — Mało ich tu, od kilku miesięcy — rzuca Zabel i zaraz precyzuje: — Ludzi. Pogoda, może… Wie pan — łypie na ciebie — że mieli tu robić powstanie? — Słyszałem. — Tak brzmi twoja odpowiedź, chociaż nie słyszałeś. Zabel milczy, a srebrny mercedes mija coraz rzadsze skupiska zabudowań. Gdy wyjeżdżacie za miasto, poranne słońce silniej rozprasza kłęby żwirowych chmur i kładzie się na śniegu naokoło jezdni. — Pracuje pan w Berlinie, tak? — pyta nagle Zabel. — Owszem — odpowiadasz.

— U — Zabel ściąga usta, upewniając się — profesora Verschuera? Gdy kiwasz głową, jego palce bębnią o kierownicę. — W Instytucie Cesarza Wilhelma… — mruczy. Owszem, to tam pracujesz: w Instytucie Cesarza Wilhelma. Jesteś, a przynajmniej jeszcze niedawno byłeś zatrudniony na stanowisku sekretarza profesora barona Otmara von Verschuera. Kiedy ponownie potwierdzasz, Zabel dusi śmiech. Nie masz pojęcia, co go tak rozbawiło. Jedziecie w milczeniu. Po jakimś czasie zaśnieżone pola kończą się i teraz samochód sunie przez las; gałęzie ogromnych sosen są przykryte gładkimi, iskrzącymi się pomponami bieli. Poranne światło na dobre zdążyło już rozproszyć warstwę chmur i znaczy wąską, czarną drogę jasnymi plamami, nakłuwa prześwity w gąszczu drzew. Kiedy jednak mercedes wjeżdża pomiędzy nagie pagórki, widzisz, że choć słońce przedarło się przez warstwę obłoków, niebo cały czas jest szare. — Zatem — odzywa się Zabel; masz wrażenie, że w jego głosie wciąż pobrzmiewa drwina — skoro pracuje pan u Verschuera, musi pan być zaznajomiony z wynikami badań doktora. — Jestem — odpowiadasz, starając się, by twój ton zabrzmiał gorliwie. Jesteś z nimi zaznajomiony, ponieważ twoja praca w Instytucie Cesarza Wilhelma, w Berlinie-Dahlem, polega na przepisywaniu dokumentów, umieszczaniu ich w odpowiednich przegródkach i wysyłaniu do SS. — Na przykład… — starasz się znaleźć w pamięci — badania na garbusach. Ojcu i synu. Widziałem raport z tych badań. — Raport! — śmieje się Zabel. — W takim razie musiało to dla pana być bardzo ciekawe. Przypominasz sobie tamten wieczór, kilka miesięcy temu, w opustoszałym trzypiętrowym budynku Kaiser-Wilhelm-Institut für Anthropologie, Menschliche Erblehre und Eugenik, KWI-A, na Ihnestraße

22, w dzielnicy Dahlem. Budynek miał grube ściany i latem panował w nim przyjemny chłód, ale jesienią obite drewnem i pluszem gabinety stawały się nie do wytrzymania, musiałeś w nich siedzieć w płaszczu, szczękając zębami. Tylko gabinet profesora Verschuera był ciepły, bo ogień cały czas trzaskał w potężnym kominku obok biurka. W kasetce swojego sekretarzyka znalazłeś zaklejoną kopertę i otworzyłeś ją, rwąc brązowy papier. Raport był krótki, bardzo suchy: „Po przeprowadzeniu sekcji zwłok więźniów nr 287 567 i 236 764 stwierdza się, że genetyczna wada w postaci wykoślawienia kręgosłupa powstała u obu niezależnie, bez jakiegokolwiek związku z łączącym ich pokrewieństwem”, wystukane na maszynie. Ciężko wzdychając, wkręciłeś kartkę w czarny od tuszu powrotnik i zacząłeś przepisywać: „bez jakiegokolwiek związku… — …z łączącym ich pokrewieństwem” — cytujesz teraz z pamięci. —  Zatem… — A tam, bez żadnego związku! — prycha mężczyzna. Mercedes sunie wąską, biegnącą w dół pośrodku zamrożonych pól drogą. — Pan — mruga — wierzy, panie doktorze, że takie rzeczy są bez żadnego związku? Wydaje ci się, że akcentuje słowo „pan”, by nie zaakcentować tego drugiego, „doktorze”. Czujesz, że ogarnia cię zdenerwowanie. „Nie powinno się — myślisz — mówić «panie doktorze» do kogoś, kto nie jest doktorem, a on zapewne doskonale o tym wie”. — Pan nie był — zaznacza tymczasem Zabel, nie kryjąc zadowolenia — studentem profesora Verschuera, co? — Nie — mówisz. — Studiowałem u profesora Jüngera. W Monachium. Metodycznie kiwa głową. — Profesor Jünger chyba nie prowadzi już zajęć…? — rzuca, biorąc szeroki zakręt, a mercedes wyjeżdża z pagórków na szeroką, białą równinę.

— Nie na uniwersytecie — odpowiadasz. — Tak podejrzewałem — mówi Zabel zadowolonym tonem. — Panie doktorze. Szare niebo wygląda jak policzek olbrzyma: jednolite i gładkie, wisi nisko nad zaśnieżoną równiną, pochłaniając więcej aniżeli połowę horyzontu. Masz wrażenie, że od tej szarości zaczyna cię boleć głowa: ból jest tępy i łupie gdzieś w czaszce, ale nie potrafisz zlokalizować jego źródła. Łup-łup; łup-łup. — No, cóż — wzdycha Zabel — myślę, że się panu u nas spodoba, tak. U nas jest, jak by to powiedzieć… — zastanawia się. Na horyzoncie inny kolor przełamuje monochromię równiny i potrzebujesz chwili, by dostrzec, że ten ołów układa się w kształty majaczących w oddali zabudowań. Kiedy mercedes przyspiesza, zabudowania powiększają się. — Intensywniej. U nas jest o wiele, o wiele intensywniej — nuci. Te szare zabudowania, które widzisz, to miasteczko. Wyłania się z zalegającego na równinie śniegu jak usypane z papierosowego popiołu kopczyki; sypkie i nietrwałe, takie, którym podmuch silniejszego wiatru wystarczy, aby się rozpadły. — U nas, w Auschwitz — kontynuuje Zabel, nie zważając na twoje milczenie — u nas, w Auschwitz, doktor Mengele prosił, bym to panu przekazał, świat się nie kończy na raportach z badań.

41 Mój drogi Robinsonie, od kiedy tamten niski profesor z łysą, okoloną dwoma puchatymi szczątkami włosów głową uświadomił mi, że kiedyś istniał ktoś taki jak ty, długo zastanawiałem się, co chciałbym o tobie wiedzieć. Bo przecież z pewnością miałeś kiedyś jakieś życie; z pewnością miałeś jakieś uczucia, jakieś historie do opowiedzenia, nawet jeśli nie miałeś imienia, i musiałem ci je dopiero wymyślić, na długo po tym, jak zacząłem grać z tobą w szachy. Gdybym mógł zadać tylko jedno pytanie, jakie bym ci zadał? Następujące: Czy wiesz, ile miałeś kości? „Miałeś” — złe sformułowanie. Ty cały czas masz kości; zawsze je będziesz posiadać. Choć nikt nie zna miejsca, w którym zostałeś złożony, po tym jak bakterie ospy wietrznej zainfekowały twoje ciało, miejsca, w którym — w reakcji hemoglobiny

z siarkowodorem — twoja skóra pokryła się zielenią jak wziętą z grzbietu młodej żaby, miejsca, w którym twój były żołądek rozdął się od gazów, w którym twoja opłucna pękła i twoje uszy zaczęły pocić się kroplami wody komórkowej — w tym miejscu cały czas leżą twoje kości; i nigdy z niego nie znikną. Kto wie, być może to jedyna rzecz, która jest naprawdę nasza, której nawet ziemia nie potrafi nam odebrać: dwieście i sześć kości, ani jednej więcej, ani jednej mniej. Sam je policzyłem, i to kilkakrotnie. Po raz pierwszy — gdy miałem osiem lat i w bibliotece dworu w Hameln znalazłem wydany dwie dekady wcześniej w Lipsku podręcznik: Hand-Atlas der Anatomie des Menschen, przez profesora doktora C.E. Bocka, siebente Auflage. Okrągłe, przedzielone złotymi szprosami okna biblioteki wychodziły na długie pole, ciągnące się aż na skraj sosnowego lasu. Rok wcześniej biegały po nim dzieci ze wsi, ale tamtego lata pole było puste. In fünf Abteilungen: Skelettsystem, Muskelsystem, Nervensystem, Gefässsystem. I to: mit 303 Figuren auf 90 Tafeln. Położyłem książkę na ustawionym pod okrągłym oknem pulpicie i zacząłem przeglądać. Pod koniec wakacji znałem już nazwy wszystkich kości, po niemiecku i po łacinie, ossa longa i ossa plana, pneumatica, multiformia; recytowałem je z pamięci przed wiejskim nauczycielem, który we wrześniu pierwszy raz przyszedł do dworu, by dawać mi lekcje. Raz — tylko raz — zapomniałem nazwy jednej, ostatniej, którą miałem wymienić: os pisiforme, das Erbsenbein. Kiedy nauczyciel wpatrywał się we mnie pytającym wzrokiem, uparłem się, że kości jest dwieście i pięć. W dłoni nauczyciel dzierżył długą drewnianą linijkę. Nagle wstał i uderzył mnie nią w twarz. Miał — wiedziałem — pełne prawo to zrobić; metoda, podle której mnie uczył, nazywała się agoge i mój ojciec na nią zezwolił. Czy wiesz, zapytał nauczyciel, co by było, gdyby urodził się człowiek pozbawiony kości grochowatej, Jacobie? Rozmasowywałem sobie zaczerwieniony policzek; Julia z rozdziawioną gębą kręciła się na obrotowym krzesełku przy niesprzedanym jeszcze fortepianie marki C. BECHSTEIN. Taki człowiek, Jacobie, nie byłby do końca człowiekiem: mięśnie pod skórą jego dłoni nie miałyby się na czym zaczepić, wokół czego owinąć. Dlatego zapamiętaj: ktoś, kto jest człowiekiem, ma dwieście i sześć kości, ani jednej mniej, ani jednej więcej; tylko stworzenie, ssak, który ma dwieście i sześć kości, wyczerpuje definicję człowieka. Zapamiętałem

Przerywasz pisanie i odwracasz się: z korytarza dobiega dziwny, niepokojący dźwięk. Kiedy czternaście godzin wcześniej srebrny mercedes zbliżył się do zabudowań, Zabel ze złośliwym uśmiechem poinformował cię, że w willach zarekwirowanych Polakom przez SS zabrakło miejsca dla wysłannika profesora Verschuera i doktorowi Jacobowi Deymannowi został wyznaczony pokój na terenie obozu, nad pomieszczeniami administracji. Chmury, które jeszcze niedawno wydawały się jedną płaszczyzną, tu były tylko postrzępionymi, gęstszymi od mgły obłoczkami; wyzierały zza nich prześwity błękitnego nieba. Zabel nie poruszył tematu zadania, z którym cię tu przysłano, chociaż — podejrzewałeś — z pewnością coś o nim wiedział. — Doktor Mengele — bąknąłeś w końcu — będzie chciał się ze mną spotkać…

Nie czekał, aż dokończysz, tylko wybuchnął głośnym śmiechem. Samochód zakręcił i twoim oczom ukazał się rząd niskich koszarowych budynków. — Doktor Mengele — oznajmił Zabel, gdy przestał się śmiać, a mercedes przejechał pod wysoką bramą z betonu i drutu kolczastego —  zapewne nie będzie się chciał z panem spotkać. Zaręczam. Auto zatrzymało się przed budynkiem z klinkierowej cegły, otoczonym przez kilka innych, które wyglądały tak samo. Zabel otworzył drzwi i do wnętrza mercedesa wpadło zimne powietrze, przesycone zapachem, którego nie potrafiłeś określić. — Tu pana doktora zostawię — rzekł, gdy wysiadłeś. — I, przy okazji, pożegnam. Dzisiaj był mój ostatni dzień pracy u doktora Mengele, wracam do Berlina… Tamtego dnia nie wiedziałeś jeszcze, że to mnie się było Georgiem Zablem; że to mnie wyszarpało się napisem VON DEYMANN. Gdy pozdrowiłeś Zabla wyuczonym odpowiedziało mi się; wsiadło mi

z bagażnika walizkę z wytłoczonym wsunęło mi się ją w twoją dłoń, okrzykiem „Heil Hitler!”. Nie się do srebrnego mercedesa i auto

popędziło wśród rudych zabudowań. Na pokój nad pomieszczeniami administracji składa się pojedyncze łóżko, szafa i długi, pozbawiony szuflad i półek stół, z małą lampką o zielonym kloszu i złotej nóżce, ustawiony pod oknem, które wychodzi na sąsiedni budynek. Kiedy teraz przed nim siedzisz, po dwunastu godzinach snu, zastanawiasz się, co zrobić z przekreślonym w pociągu listem; w końcu przerzucasz w notatniku kilka stron naprzód i sięgasz po pióro schowane w wewnętrznej kieszeni marynarki. Zapamiętałem; i kiedy 1 października 1937 roku, podczas pierwszej lekcji anatomii profesor Jünger zadał pytanie, ile w ciele człowieka jest kości, ja jako pierwszy wyrwałem się do odpowiedzi. Jünger był wysokim mężczyzną o pomarszczonej twarzy; przypominał wiekowego krokodyla. Tak? — spytał. Jacob Deymann, powiedziałem z dumą do tej pomarszczonej,

gadziej twarzy, student Deymann; student Deymann ma dwieście i sześć kości, bo każdy człowiek ma dwieście i sześć kości. Kiwnął głową. Salę prosektoryjną umieszczono w dużym, prostokątnym pokoju na drugim piętrze budynku Fakultetu Medycznego. Okna były zasłonięte ciężkimi storami i salę oświetlał tylko blask olejnych lamp. Obok biurka zauważyłem dziwny stojący kształt. Przyszło mi do głowy, że to rzeźba zakryta ciemnym materiałem. Dwieście i sześć, powtórzył cicho Jünger. Więc, powiedział, szkielet, który teraz odsłonię — powiódł ręką w stronę dwóch zasłanych czarnymi płachtami stołów — także będzie miał dwieście sześć kości, tak? Niech pan tu ze mną podejdzie, powiedział. Zgromadzeni pod ścianą chłopcy wstrzymali oddechy. Jünger odrzucił czarną płachtę na podłogę. Cisza. Na stole leżał szkielet; pierwszy raz w życiu widziałem szkielet człowieka. Ten szkielet, wymruczał Jünger, wykopali niedawno robotnicy, gdy wznosili fundamenty pod nowy budynek. Byli na tyle uprzejmi, że przekazali go nauce, a nauka była z tego powodu wdzięczna, ponieważ jest znakomicie zachowany. Proszę, studencie, niech pan liczy. Zacząłem od stóp: kość skokowa, piętowa, łódkowata i sześcienna: astragalus, calcaneus, os naviculare, os cuboideum. Bardzo dobrze, pochwalił mnie profesor, niech pan idzie wyżej. Os ilium; os ischii; os pubis. Wyżej, panie studencie, wyżej, mruczał rozbawiony profesor. Sto czwarta, sto piąta, sto szósta, sto siódma; przy sto ósmej straciłem rachubę, bo dobrze pamiętałem, że kości sto ósmej nie powinno być w tym miejscu, w którym się znajdowała. Coś się stało? — zanucił Jünger. Nie, nic się nie stało, odparłem i liczyłem dalej; przy dwieście dziesiątej kości nie zdążyłem nawet dojść do szyi. Kiedy przerwałem, w prosektorium zapadła cisza. Po chwili rozległ się triumfalny śmiech studentów. Byłem cały czerwony. Już dobrze, uspokoił ich Jünger, niech student Deymann wróci na swoje miejsce. Ten szkielet, dodał, gdy — czując na karku dyszenie pozostałych studentów — stanąłem w pierwszym rzędzie, ma trzysta siedemdziesiąt kości. Czy ktoś wie dlaczego? Milczenie. Ten szkielet ma trzysta siedemdziesiąt kości, ponieważ nie należy do skończonego człowieka, panowie, oznajmił Jünger i zbliżył się do drugiego z zasłanych czarną płachtą stołów. Czy mogę prosić studenta Deymanna? Moje nogi zrobiły się miękkie. Chce mnie upokorzyć jeszcze raz, pomyślałem. Proszę, powiedział Jünger, podając mi rąbek czarnej płachty, niech pan odkryje przed nami innego nieskończonego jeszcze człowieka. Odwróciłem się, spojrzałem mu w oczy. Migotały w nich wesołe iskierki. Nieskończony człowiek: na stalowym stole leżało ciało czarnowłosej, na oko szesnastoletniej dziewczyny, zupełnie nagie. Jej skóra była szara; piersi dziewczyna miała duże, zakończone jajowatymi sutkami. Sprzed zaledwie kilku dni, powiedział cicho Jünger, bardziej do siebie niźli do studentów. Może pan podejdzie bliżej, studencie Deymann? Proszę, rzekł, podając mi niewielki srebrny skalpel. Przez chwilę się wahałem; a potem wyrwałem mu z dłoni nożyk. Wie pan, jak to się robi? — spytał zaniepokojony Jünger. Wbiłem skalpel między piersi, dokładnie nad mostek; z wnętrza ciała trysnęła krew, bardzo czarna, jak — przyszło mi nagle do głowy — dym z płonącego domu. Cała dziewczyna jest w środku wypełniona dymem, pomyślałem i

Chcesz teraz napisać o tym, jak zemdlałeś; jak opanowała cię cisza. Ale nie piszesz, tylko — zawiesiwszy pióro od Watermana nad kartką — spoglądasz za okno. Budynek z klinkierowej cegły, na który wychodzi okno, całkiem zniknął we mgle; jedyne, co widać na szybie, to biurko oświetlone snopem z lampki o zielonym kloszu i rozmyta, zlewająca się z ciemnością twarz. Kiedy nachylasz się nad stołem, twarz staje się wyraźniejsza: widzisz kogoś, kto nie nazywa siebie Jacobem von Deymannem. Ten ktoś ma szczupłe policzki i czarne, zaczesane do tyłu włosy, i brązowe oczy, i meszek zarostu sypiący

się nad górną wargą; i nie ma na sobie zdjętej do snu koszuli, a na jego wątłym torsie kłębią się czarne włosy, przypominające ogony szczurów. Drogi Robinsonie! Gdybyś istniał, zapewne zastanowiłbyś się, dlaczego ci to opowiadam; dlaczego opisuję ci życie, które miałem okazję przeżywać, skoro tyle razy pokonałem cię w szachach. Ty, Robinsonie, nie miałeś okazji przeżywać żadnego życia, urodziłeś się i umarłeś jako angielski lokaj, o takim samym nazwisku na początku i takim samym na koniec. Ja zaś urodziłem się pod innym nazwiskiem niż to, które teraz noszę. Któregoś dnia z człowieka gorszego od innych stałem się człowiekiem równym innym ludziom. Na czas mojego pobytu w Auschwitz, pobytu, o który nie prosiłem i którego się nie domagałem, potrzebuję schronienia. Nie wziąłem ze sobą szachów, muszą mi więc starczyć te listy, i spisywane w nich życie, które już wcześniej żyłem i jeszcze raz przeżyję, pewny wszystkiego, co się wydarzy, pewny tego, że postępuję tak, jak powinien postępować ktoś, kto nie nazywa się jak ja. Jacob Deymann

TRZY 5 Po raz ostatni widziałeś Ankę pewnej niedzieli na początku stycznia, gdy przyszła do mieszkania przy ulicy Narbutta, by zabrać swoje rzeczy. Wydawała ci się wtedy opuchnięta, jak gdyby pod jej skórą zgromadziło się zbyt wiele powietrza, które zjełczało, przebywając w zakamarkach dwudziestodwuletniego ciała. Miała na sobie ciężki zimowy płaszcz, którego wcześniej nie widziałeś. Nie zdjąwszy go, chodziła po mieszkaniu, zabierała z szaf swoje sukienki i majtki, podwiązki i staniki; wrzucała je do czarnych worków do wywożenia gruzu. Najpierw rozejrzała się po sypialni, sprawdzając, czy niczego nie zapomniała. Potem, z uśmiechem na twarzy, poszła do łazienki, by z półki nad umywalką zgarnąć rząd tub i flakonów. Kiedy skończyła, była spocona i czerwona; rumieńce na jej skórze murszały w panującej w mieszkaniu duchocie. Twarz Anki wciąż zdobił jednak uśmiech, nie potrafiła ukryć radości, że z tobą zrywa, że jest wreszcie sama, a ty nie potrafiłeś ukryć, że jest ci to kompletnie obojętne. Kilka dni później wsiadłeś na pokład samolotu do Brazylii. „Nie zmieniła się” — zauważasz, gdy teraz siedzisz naprzeciwko niej. Powietrze w gabinecie brzęczy od klimatyzacji. Ciało Anki okrywa dziś skórzana kurteczka i czarne legginsy, i biała bluzka, i tani naszyjnik ze sztucznych pereł. Nogę założyła na nogę i spod figlarnej czarnej grzywki

przypatruje ci się parą zmrużonych jak u małego kota oczu. Wie mi się, że wielu z tych, których losy mi się układa, uważa, że jest piękna: „sweet 20”, „dobra dupa”, „brałbym”, „jak Emily Ratajkowski”, tak twierdzą ci, którzy komentują zdjęcia udostępniane na jej Instagramie albo na blogu, który nazywa się La belle dame sans merci. Siedzi na fotelu po prawej, z boku. Ani Anka, ani nikt z pozostałej dwójki zajmujących tapicerowane skajem krzesła uczestników spotkania nie jest w stanie dostrzec tego, co dzieje się na ekranie twojego komputera. — Dobrze — odzywa się spoczywająca na krześle pośrodku kobieta; ma ściągnięte usta i w jej głosie pobrzmiewa zmęczenie. — W takim razie powtórzmy, żeby żadna ze stron nie miała wątpliwości. Tak? Kiwasz głową, a kobieta z krzesła pośrodku stuka palcami w pełen smug ekran czarnego iPada. To z niego — wiesz, od kiedy spenetrowałeś jej Facebooka i dzieje jej wyszukiwań w Google’u, i długą historię jej rachunku bankowego — każdego wieczoru miękko wsącza się na YouTube’a i ogląda nagrania z koncertów Justina Biebera, i długo płacze, opróżniając drugą butelkę Chardonnay. Mnie zaś wie się, że kobieta nazywa się Milena i że jest zatrudniona na stanowisku menedżera bloga www.lbdsm.pl. LBDSM to taki akronim od La belle dame sans merci. — Zwłaszcza — dodaje Anka, niedbale odchylając się na krześle — że doktor — akcentuje to słowo — Dejman nie lubi mieć wątpliwości. Nie lubi, prawda? „Nie zaakcentowała tego «doktor» przypadkiem — przychodzi ci do głowy. — Zaakcentowała je złośliwie, żebym się zdenerwował”. Ale ty jakoś nie możesz się zdenerwować. Coś każe ci patrzeć na twoją byłą dziewczynę może nie jak na osobę całkowicie obcą, ale jak na kogoś, kto nawet jeśliby wstał i cię spoliczkował, byłby ci obojętny. — Nie lubi — mówisz.

— Więc powtórzymy! — stwierdza siedzący po lewej mężczyzna, ten w białym kitlu i z siwą grzywą lwa. Wyrastający z kieszonki na piersi białego kitla rząd skuwek długopisów wygląda jak czarne klawisze fortepianu. — Operacja… — A może — wpada mu w słowo Anka — wyjaśni nam to doktor Dejman? Kobieta ze ściągniętymi ustami przesuwa palcem po ekranie iPada. Choć robi to ostrożnie, na krystalicznym szkle i tak zostaje brzydka smuga. — Myślę, że lepiej będzie, jeśli zrobi to profesor — mówisz i głową wskazujesz mężczyznę z burzą siwych włosów. Owszem, wie mi się, posiada on tytuł profesora; wie mi się, że jest autorem opublikowanej w połowie lat siedemdziesiątych pracy Chirurgia plastyczna; co oznacza dla socjalistycznego społeczeństwa? i obronionego w 1981 roku na warszawskiej Akademii Medycznej doktoratu Wyzwania chirurgii plastycznej a idea równości, i jeszcze jednej książki, Piękno dla wszystkich. Najnowsze trendy w chirurgii plastycznej, późniejszej o dekadę. A potem autor tych prac, profesor Bogumił Zieleniecki, nie opublikował już nic więcej; wie mi się dlaczego. Anka kręci głową. — Ale to doktor Dejman będzie operował, prawda? — chce wiedzieć. — Nie sądzę, by miało to znaczenie. To prosta operacja, bez żadnych eksperymentów doktora Dejma… — zaczyna znudzonym głosem Milena, lecz Anka jej przerywa. — Dla mnie ma znaczenie — ucina. Zapada cisza. — Tak — odpowiadasz jej i chcesz powiedzieć coś więcej, lecz Bogumił Zieleniecki natychmiast podejmuje:

— Kuba będzie operował, ja natomiast wszystko wyjaśnię. —  Nieznacznie uśmiecha się przy wypowiadaniu „Kuba”. — Operacja nie będzie długa. Na pani twarzy — kiwa Ance głową — przeprowadzimy prostą korekcję. Odrobinę wyszczuplimy, by kości policzkowe były bardziej widoczne, zarysujemy je, powiększymy oczy… Pod skórę wstrzykniemy zaś kwas hialuronowy. — To nic trudnego, prawda? — zapobiegliwie pyta kobieta ze ściągniętymi ustami, a Anka wznosi oczy do nieba. — Bez żadnych eks-pery-men-tów doktora Dejmana? — Bez — potwierdzasz, nim zrobi to Zieleniecki. Chciałbyś, żeby to spotkanie się już skończyło. — Skoro tak — podsumowuje Milena — omówmy kwestie formalne. — Całą operację sfinansuje Kagatos — informuje Anka głosem, który zdradza, że jest podniecona. Kagatos. Kagatos to taka marka odzieżowa, ostatnimi czasy nadzwyczaj modna. Kagatos sprzedaje fatałaszki, dzięki którym każdy człowiek jest piękny; tak głosi motto tej firmy, credo, obsydianowym, podświetlanym gotykiem atakujące ze ściany ich butiku w jednej z kamienic przy placu Trzech Krzyży. Kiedy poznałeś jej założycieli, dwóch mężczyzn o twarzach tak gładkich, jakby nigdy nie musieli ich golić, Anka była jeszcze twoją, z braku lepszego słowa, dziewczyną. Miałeś wrażenie, że cię nie polubili. Na pytanie, po co im finansować taką operację, odpowiedzieli, że to dla ich firmy znakomita reklama: operacja u najbardziej znanego z warszawskich chirurgów plastycznych, u Jakuba Dejmana. Premiera wygładzonej Anki, ambasadorki marki, ma odbyć się na początku kwietnia, za niecałe dwa tygodnie, podczas innej premiery, do której kostiumy przygotowała marka Kagatos. W Operze Narodowej, powiedział ci jeden mężczyzna, kiedy stałeś w ich surowym atelier. Nie wiem, fuknął drugi, czy pan słyszał

o takim spektaklu, ale wystawiają jedną z mniej znanych oper Mozarta. Jaką? Flet szczurołapa, odparł butnie, a ty poczułeś, że ni stąd, ni zowąd twoje nogi miękną. — Operacja — kontynuuje teraz Anka, wyjmując z kieszeni kurtki złoty smartfon od HTC — zostanie sfotografowana. Zdjęcia udostępnimy na moim Instagramie… — Obawiam się — łagodnie wtrąca Zieleniecki — że to nie jest zbyt dobry pomysł. Zapada cisza. — A niby dlaczego? — warczy szeptem Anka. „Zieleniecki ma rację” — przychodzi ci do głowy. Wiesz, jak będzie wyglądała ta operacja, nawet jeśli obejdzie się bez tego, co Milena określiła eksperymentami doktora Dejmana. Naprzód natnie się skórę na policzku Anki, podwinie ją, by dostać się do mięcha; następnie trzeba będzie wbić w drżące w higienicznym chłodzie mięcho cienką igłę i uważać, żeby się nie złamała, i pokonać opór ciśnienia w strzykawce, która wbije w policzek kwas hialuronowy. W policzku Anki kwas ów bakteriami Streptococcus equi powiąże ze sobą cząsteczki bulgoczącej pod skórą wody i cały policzek już po kilku dniach będzie gładki jak kamień wyszlifowany przybojem oceanu. — Czy dobry, czy zły — wtrąca znudzonym głosem Milena — taka jest umowa między nami a Kagatos. Między wami też. — Patrzy na ciebie przez horyzont stołu. — Musimy zdążyć na premierę naszej opery… Mam nadzieję, że doktor — przełyka ślinę — Dejman, ten słynny doktor Dejman nie ma z tym żadnego problemu? — Nie — potwierdzasz i czujesz, że nie podoba ci się ugodowy, nieomal pokorny ton, którym to mówisz. Ale to prawda, nie masz problemu. — Oczywiście, że nie.

— Rekonwalescencja — dodaje zapobiegliwie Zieleniecki — też nie będzie długa… Nie kończy, bo w tym momencie drzwi gabinetu otwierają się i staje w nich przysadzista kobieta w zwiewnym, kolorowym ubraniu. Ufarbowane na blond włosy ma spięte w kok, na nosie zaś przeciwsłoneczne pilotki z niebieskimi szkłami: upodobniają ją do muchy, która właśnie zwąchała gówno. — O! — krzyczy teatralnie Mucha, a Anka unosi brwi. Podnosisz się z fotela. Mucha jest gruba, brzydka i nie trzeba jej nikomu przedstawiać, gdyż nie tylko mnie wie się o niej wszystko: o filmach, w których zagrała, u Wajdy i u Michałkowa, piosenkach Osieckiej, które zaśpiewała, o jej pieniądzach, które mnożą się jak szczury. Co do pieniędzy, w ciągu ostatnich kilku lat z konta Muchy na konto kliniki Jakuba Dejmana przelano sto osiemdziesiąt siedem tysięcy złotych; jesteś przyzwyczajony do takiego jej stawania w drzwiach. Robi to zawsze, po każdej operacji — a ty zawsze podnosisz się i szeroko rozkładasz ramiona. To wystarczająco dobra klientka, byś mógł powściągnąć obrzydzenie. — Przepraszam, że nachodzę! — zaciąga głośno Mucha, idąc w twoją stronę. — Ale czuję, że powinnam wyściskać mojego ulubionego doktora! Kiedy cię obejmuje, czujesz zapach jej perfum: jest mocny i obezwładniający. Małe, grube dłonie Muchy zaciskają się na twoich biodrach, do piersi uporczywie przyciska się potężny biust. Odpadłszy od ciebie, Mucha omiata wzrokiem petentów i zawiesza go na Ance. — Ja panią znam — mówi nagle. — Ja panią znam, ha! — Ja także panią znam — odpowiada jej na to Anka, uśmiechając się.

— Pani w bardzo dobre ręce trafiła — przekonuje zadowolona Mucha. Gdy to mówi, Anka szybciutko kiwa głową; tak szybko, że nawet Mucha musi zauważyć, że coś jest nie w porządku. — Ale! — reflektuje się, uderzając dłońmi o swoje grube, ściśnięte jasnymi jeansami uda. — Ale, co ja tu będę przeszkadzała. Dziękuję, panie doktorze! — rzuca na koniec. Drzwi gabinetu zamykają się za nią, ale pomarańczowy zapach, który do niego przyniosła, wciąż przesyca chłodne, napędzane klimatyzatorami powietrze. Siadasz. — Sława naszego Kuby — rzuca Bogumił Zieleniecki — coraz szersza, szersza. Pyk: to kobieta ze ściągniętymi ustami zamyka skórzane etui iPada. — Więc — stwierdza — ustalone. Pani Anka przyjedzie tu dziś o dwudziestej trzydzieści. Prosta korekcja, bez żadnych eksperymentów. Więc ustalone: wstają. Ty także wstajesz i dotykasz ich dłoni; wkładasz swoją w ich dłonie. Uścisk kobiety ze ściągniętymi ustami jest bezbarwny i niemy, a wyszczerzonej z zadowolenia Anki mocny i długi, jak gdyby miała ochotę wykręcić ci palce.

6 — Sława naszego Kuby — powtarza teraz Zieleniecki. Byłeś pewien, że wyjdzie razem z Anką i Mileną; tymczasem nie, nie wyszedł. Został w gabinecie, którego ścianę zdobi mapa HYGJENICZNEGO MIASTA, w gabinecie oglądanym przez obiektywy kamer, które kazałeś zainstalować nad wejściem, i przeze mnie także oglądanym. — Zupełnie niezasłużona, prawda? — rzucasz, by mu dogryźć.

— Ty to powiedziałeś — odpiera skrzywiony profesor. Jego ton, choć stanowczy, jest także uprzejmy; w gabinecie zapada cisza. Nie pamiętasz, kiedy po raz pierwszy spotkałeś Zielenieckiego, choć on — wie mi się to — pamięta, kiedy po raz pierwszy spotkał ciebie. Miałeś wtedy nie więcej niż pięćdziesiąt centymetrów długości i było to na początku października 1991 roku: byłeś na tym świecie od zaledwie kilku dni. To wtedy Zieleniecki przyszedł do mieszkania przy ulicy Narbutta; telewizor w salonie bezgłośnie wyświetlał cuda sztukmistrza Kaszpirowskiego. Dzień dobry, przyjacielu, powiedział twój pan tata, wyłaniając się z przedpokoju. W jego dłoni błyszczało berło wódki, której mógł sobie kupować tyle, ile chciał; klinika chirurgii plastycznej doktora Jana Dejmana z roku na rok, od kiedy powstała, w 1989, przynosiła coraz wyższy dochód. Nie próbował jeszcze pić spirytusu. Zrobiło się tu… —  zaczął skonsternowany Zieleniecki, a doktor Jan Dejman, ten piękny, wyższy od niego szpakowaty mężczyzna dokończył: pusto. Tak, zamyślił się, bez niej jest tu pusto, jest tu bardzo pusto. Ale ona, zobaczysz, jest do niej całkiem podobna; chodź. Twoja siostra spała w kołysce w salonie, olbrzymim, wysokim pomieszczeniu z ciągnącymi się od podłogi aż po sufit regałami na książki; wie mi się, że na stronie tytułowej każdej z tych książek czernił się ex libris rodziny, która kiedyś zajmowała to mieszkanie. Potrzymaj ją, powiedział pan tata, podając zaskoczonemu Zielenieckiemu drzemiące w różowych śpioszkach niemowlę. Kiedy Bogumił zbliżył twarz do mordki śpiącej Julki, apartament na Mokotowie nagle wypełnił skrzekliwy wrzask; dobiegał z jednego z pokoi na uboczu. To on? — spytał zdumiony Zieleniecki, rozglądając się. Program o Kaszpirowskim skończył się i telewizja zaczęła nadawać kolejny, poświęcony — to jest magia, drodzy państwo! — komputerowi, który można przenosić. Ten, powiedział

Zieleniecki, który ją…? Pan tata kiwnął głową. Ten, który ją, potwierdził spokojnym głosem. I to byłeś — wie mi się to — ty, wrzeszczący bachor, złe dziecko, które przychodząc na ten świat, rozerwało na strzępy pochwę swojej matki. Bliźniak: a jednak wcale niepodobny do niemowlaka w różowych śpioszkach, do Julii Dejman. I robiłeś się do niej coraz mniej podobny wraz z każdą wizytą Bogumiła Zielenieckiego w mieszkaniu przy ulicy Narbutta, gdy Julka bawiła się u ich stóp w salonie, a ty tkwiłeś w swoim pokoju, przy komputerze, grając w szachy. Choć nie pamiętasz pierwszego spotkania z Bogumiłem Zielenieckim, przypominasz sobie inne, sprzed niecałych trzech lat. Było to tego samego gorącego dnia we wrześniu 2015 roku, kiedy w lśniącej auli ze szkła i stali na Ochocie odebrałeś dyplom, wedle którego stałeś się absolwentem medycyny; ale nie lekarzem. By zostać lekarzem, musiałeś jeszcze odbyć rezydenturę, musiałeś jeszcze odbyć staż. Pod absolwencką togą miałeś szyty na miarę garnitur: w wewnętrznej kieszeni marynarki tkwił bilet na wieczorny lot do Barcelony. Kiedy poirytowany Maks zadzwonił z Okęcia, żeby spytać, gdzie, kurwa, jesteś, krążyłeś taksówką po Warszawie, wlewając w siebie zawartość pękatej butelki Jacka Danielsa. Gdzie byłeś? Tego nie wiedziałeś, ale wiedziałeś, gdzie powinien być ktoś taki, kto nazywa się jak ty. Powinien być w Zalesiu, w klinice chirurgii plastycznej doktora Jana Dejmana, twojego pana taty, którego zwęglone ciało od czterech lat leżało w grobie na Powązkach. Klinika mieściła się wówczas w starej, większej od sąsiednich, drewnianej willi. Kiedy taksówkarz przywiózł cię do Zalesia, niebo zasnuwała przedburzowa ciemność: nabrzmiałe deszczem chmury w kolorze świeżo zmielonego żwiru wisiały nad skrzypiącą dzielnicą przedwojennych domów. Okna na parterze willi były puste i ciemne, ale

wyżej paliło się jedno światło, w pokoju za drzwiami z tabliczką DYREKTOR, wie mi się to. Nie zapukałeś. Z chmur za oknem na willową dzielnicę nagle lunął deszcz, obfitą i nagrzaną od późnoletniego słońca strugą. Przy oświetlonym snopem rzadkiego światła biurku profesor Bogumił Zieleniecki notował coś na kartce. — Dobry wieczór — powiedziałeś. Zieleniecki uniósł głowę i uśmiechnął się. — No, proszę — powiedział, wstając. — Kubuś! — krzyknął i zaraz zręcznie udał, że się zreflektował. — Już doktor Kubuś, prawda? —  Zamrugał przymilnie. — Już doktor? Już doktor czy jeszcze nie doktor, co? Twoje ruchy tamtego wieczora były słoniowate i ciężkie; gramoląc się w stronę biurka, przypadkiem strąciłeś z niego lampkę. Trzask. Snop, jaki rzucała, leżąc na podłodze, podświetlił od dołu pomarszczoną twarz Zielenieckiego. — Doktor. — Zbliżyłeś twarz do jego twarzy. — Doktor — zgodził się pogodnie Zieleniecki. — Doktor Jakub! Lekko uniósłszy brwi, profesor nie odpowiedział na ten wrzask. — Jakub Dejman, zrozumiałeś?! — Niewprawnymi paluchami schwyciłeś jego obwisłe policzki. Pokrywała je siwawa szczecina, niedostrzegalna inaczej niż w snopie z przewróconej lampki. — Jakub Dejman! Dej — słyszałeś swój wrzask — man! Zieleniecki milczał, opierając się o masywne, ciężkie biurko. Złapawszy go za kark, przystawiłeś twarz profesora do swojej; łupnąłeś czołem o jego czoło i kiedy zajrzałeś w zimne, uważne oczy, nie mogłeś się już powstrzymać: zwymiotowałeś.

Następnego dnia obudziłeś się w zarzyganej, pachnącej siarką todze. Leżałeś na biurku Bogumiła Zielenieckiego, które kiedyś było biurkiem Jana Dejmana, a po podłodze naokoło niego walały się kartki i długopisy, i trybiki rozbitego notebooka. Czy chodziłeś po pokoju tamtej nocy, śpiąc? Nie miałeś chwili, by się zastanowić, bo kiedy tylko otworzyłeś oczy, drzwi gabinetu huknęły i stanął w nich Zieleniecki w towarzystwie dwóch skonsternowanych pielęgniarek. Ta po lewej była w twoim wieku, druga miała, wie mi się, tyle lat co on. — Oto — zaczął Zieleniecki jak zawodowy konferansjer — oto nasza nowa nadzieja. Nowa nadzieja polskiej chirurgii plastycznej: doktor Kubuś, doktor Kubuś — zwrócił się do pielęgniarek — będzie tu terminował, w klinice, którą założył jego tata, doktór Jasio. A jak już będzie nauczony, jak już będzie duży, jak zrobi rezydenturę i do egzaminu podejdzie, wtedy, może… Nie pamiętasz, jak długo tak mówił; mnie wie się, że bardzo długo. — Jakub — odezwałeś się nagle, a profesor zamilkł i odwrócił się na pięcie. — Słucham? — Wyglądał jak pies, który szykuje się do skoku na innego psa. — Jakub. Jakub Dejman. — Kiedy te słowa wybrzmiały w gabinecie, młodsza z pielęgniarek wyprężyła się. — To jest moja klinika, rozumiesz? Ale jak chcesz… — mówiłeś dalej; podobały ci się twoje słowa. Miałeś wrażenie, że to są właśnie słowa, które powinien wypowiadać ktoś taki, kto nazywa się jak ty — …to wypierdalaj. To jest moja klinika. Gdy skończyłeś, spostrzegłeś, że z Zielenieckim stało się coś dziwnego. Chudy jak tyczka, łysiejący, w prążkowanym garniturze z kamizelką, zdawał się zmaleć w ciągu sekundy; nie sięgał ci nawet do ramion. Nic nie powiedziawszy, wyszedł, odprowadzony chichotem pielęgniarek.

A następnego dnia, jak gdyby nigdy nic, zjawił się w pracy. Dlaczego chciał dalej u ciebie pracować? Przecież mógł odejść do jakiejkolwiek innej kliniki. Długo się nad tym zastanawiałeś; z łatwością włamałeś się do jego skrzynki mailowej, szukając tam jakichś odpowiedzi — ale nie znalazłeś żadnej. Zieleniecki jednak nie od razu chciał ci się całkowicie podporządkować. Nie od razu zgodził się, byś przeprowadzał operacje we własnej klinice, a ty, w końcu, byłeś związany jego decyzją. Byłeś właścicielem przedsiębiorstwa, w którego progi ludzie wchodzili brzydcy, a wychodzili piękni, ale również rezydentem, stażystą; musiałeś odbyć konieczny etap, by uzyskać tytuł doktora, którego w końcu nie uzyskałeś. Przełom nastąpił jakiś czas później, podczas urlopu, o który Zieleniecki nagle cię poprosił. Nie odwołałeś z jego powodu wieczornego zabiegu u jednej z nowych pacjentek, tej aktorce z sowieckich filmów i piosenkarce z festiwali w Opolu, znanej tym, których losy mi się układa, jako Mucha; miała to być prosta operacja, chodziło o wycięcie zwałów sadła z podbródka. Kiedy sześćdziesięcioletnia kobieta o smoczych pazurach zapadła w narkozę, dokładnie ją obejrzałeś, oświetloną snopami olbrzymich lamp. I już wiedziałeś, że nie tylko sadło z podbródka jest do wycięcia; w okamgnieniu, w jednej sekundzie, stanęły ci przed oczami twarz i ciało Muchy, tak jak powinny wyglądać. Założyłeś na uszy słuchawki i włączyłeś na swoim iPodzie muzykę. Wariacje Goldbergowskie; sonaty Mozarta; szesnasty kwartet smyczkowy Beethovena. Kiedy ująłeś skalpel w dłoń, uderzyło cię, jak chłodny jest, jak lekki. Przeprowadziłeś tę operację sam, bez asysty; zajęła pięć godzin i gdy skończyłeś, byłeś i wykończony, i zadowolony. Ze słuchawkami na uszach czułeś się jak w jakimś dziwnym transie, a każdy ruch, który wykonałeś,

wydawał ci się konieczny i nieuchronny. Nie musiałeś o nim myśleć, po prostu zjawiał ci się w głowie i go wykonywałeś; ty. Wreszcie czułeś się kimś takim, kto nazywa się jak ty. Następnego dnia Zieleniecki wrócił do kliniki; kiedy obejrzał nową twarz Muchy, jego policzki zrobiły się białe. — Co… — zaczął. — Co pan zrobił, przecież chodziło tylko o… — Nie mógł znaleźć właściwego słowa. — Czy… — wydukał w końcu — czy pan się nie boi, że ona… Nic nie odpowiedziałeś; zaskoczony, lustrowałeś nową twarz Muchy. To, co wyrastało z pękatej szyi staruszki, w niewielkim stopniu przypominało to, co pojawiło się w twojej głowie, gdy zabierałeś się do operacji; Mucha wciąż nie wyglądała tak, jak powinna. To wszystko, nad czym trudziłeś się wczoraj, wydało ci się nagle fałdami na tafli jeziora, które znikają od razu, gdy wrzucony do niego kamień zostanie wessany przez wodę. Także Mucha, kiedy się obudziła, z początku dawała wyraz swojemu zaskoczeniu; spędziła pół dnia na fotografowaniu się, oglądaniu tych zdjęć, a to z daleka, a to znowu z bliska. Jak pan to zrobił, pisnęła, gdy wespół z Zielenieckim po raz kolejny przyszedłeś do jej pokoju. Zieleniecki — nie widziałeś tego — uśmiechnął się, wyraźnie zadowolony; ale zaraz zrzedła mu mina. To wspaniałe! — krzyknęła kobieta. To wspaniałe jest, co pan mi zrobił, panie doktorze Dejmanie! — On nie jest doktorem, jest za młody — wyszeptał Bogumił, ale kobieta go nie usłyszała. Kilka dni później kazała dziennikarzom programu śniadaniowego, w którym była częstym gościem, zaprosić cię na wywiad; byś, gdy inni jedzą parówki i jajecznice, opowiedział, na co większości z nich nie będzie stać, gdy już okażą się zbyt grubi od tych parówek, jajecznic. Początkowo nie chciałeś iść, wzbraniałeś się; przekonało cię dopiero to, że dla kliniki to

będzie świetna reklama — a w końcu, od kiedy nie zarządzał nią twój pan tata, część klientów odpłynęła do innych placówek. Przekonało cię to i był to strzał w dziesiątkę. — Proszę mówić to, co pan naprawdę uważa — poinstruowała prowadząca, zanim włączono kamerę; więc mówiłeś. Zielone ściany studia nagraniowego błyszczały matowym połyskiem, w powietrzu coś brzęczało. — Proszę powiedzieć, panie doktorze — spytała podniecona prowadząca — czy według pana wszyscy ludzie są piękni? — Nie — odpowiedziałeś i poczułeś się tak samo rozkosznie jak wtedy, kiedy kazałeś Zielenieckiemu wypierdalać. Prowadząca westchnęła. Wszyscy, właściwie, są brzydcy, dodałeś i to spodobało ci się jeszcze bardziej. — Jak to? — zdziwiła się. — Nasi widzowie też? Każdy, odpowiadałeś, ma jakiś defekt. Każdy jest pokraczny: tu za gruby, tam za chudy, o zbyt małych piersiach i zbyt krótkim prąciu, o gulach pełnych łoju, rosnących pod pachami, o stopach koślawych jak źle uszyte buty, każdy… — …każdy wygląda inaczej, niż powinien. — A pan wie, jak każdy powinien wyglądać? — zatrajkotała blondynka. — Tak. Ja wiem — odparłeś. „Ja wiem”; ty naprawdę wiedziałeś. Kiedy kolejni klienci przychodzili do kliniki Jakuba Dejmana —  najpierw w Zalesiu, potem na Wilanowie — w ułamku sekundy potrafiłeś ocenić, czego mają za mało, a czego nazbyt wiele. Zgłaszała się do ciebie trzydziestolatka, która chciała, by powiększyć jej piersi — wyszczuplałeś przy okazji brzuch, przyklejałeś do skroni odstające uszy. Czterdziestoletni mężczyzna chciał, aby odessać mu tłuszcz z pośladków — usuwałeś także ohydne znamiona wokół sutków, pracowałeś nad wrastającymi w palce

u stóp paznokciami. I choć żadna z tych operacji nie realizowała wizji, która — nagle, nieoczekiwanie — wybuchła w twojej głowie, gdy patrzyłeś na nich po raz pierwszy, oni nie posiadali się z zachwytu. Aż tu, nagle, skończyło się. W zeszłym roku, przed sylwestrem, do kliniki przyszedł pewien brzuchaty ksiądz. Kiedy go zobaczyłeś, nagle złapałeś się na tym, że nie masz pojęcia, jak powinien wyglądać. Wtedy zaczęło się kończyć; a skończyło się kończyć pewnego popołudnia w drugiej połowie stycznia. — Co pan robi! — wykrzyknął tamtego dnia przerażony Zieleniecki; punktowe światło w sali operacyjnej było ostre, ale nie raziło cię w oczy. Uniosłeś głowę. Ksiądz leżał na lśniącym metalowym stole, dupą do góry: przez milimetrowe nacięcie starałeś się wprowadzić w jego pośladek sondę. Dupa mężczyzny była starannie wydepilowana, między jej wzniesieniami nie kręcił się ani jeden włos. — Co pan robi! Co robiłeś? Nie byłeś właściwie pewny, co robiłeś; potrzebowałeś chwili, aby to zrozumieć. Przyszedłeś na tę operację bez żadnego przygotowania, z nadzieją, że pomysł pojawi się w ostatniej chwili, na sali, w suchym świetle lamp; i zamiast sondy wkładałeś w nacięcie ostrze skalpela, a z białego, wypielęgnowanego pośladka księdza tryskała krew. Była czarna i lepka: kiedy czterdzieści minut później siedziałeś w ciemnym pokoju z mapą HYGJENICZNEGO MIASTA, kleiła ci się do palców przez powierzchnię rękawic. Po skończonej operacji Zieleniecki przyszedł cię odwiedzić. — Udało się — oznajmił. — Ale… mogło się nie udać — dodał ostrożnym tonem. — Wie pan, o co mi chodzi, prawda? Kiwnąłeś głową. Wydawało ci się, że w oczach Zielenieckiego tańczą wesołe iskierki.

To było w tydzień po tym, jak wróciłeś z Brazylii; dwa tygodnie po tym, jak Anka cię zostawiła.

7 Anka. Poznałeś ją szesnaście miesięcy temu, w grudniu 2016 roku; nie było to szczególnie trudne. Nie strzegła jej jeszcze kobieta o ściągniętych wargach i tłum dziewczynek z niskim kieszonkowym, które śledzą, co La belle dame sans merci napisze na swoim blogu, co udostępni na Facebooku, na Instagramie; Anka nie żyła jeszcze życia La belle dame sans merci, ale „Ani, 19”, i tyle. Kiedy już z tobą zerwała, spróbowałeś policzyć, ile na nią przez te półtora roku wydałeś. W arkuszu kalkulacyjnym w Google Doksach prowadziłeś skrupulatną statystykę. Pierwszy wprowadzony do niej wydatek to kawa w Starbucksie na drugim piętrze Galerii Mokotów, w bezpiecznym miejscu, które sam zaproponowałeś; zawsze proponowałeś tym dziewczynkom bezpieczne miejsca. Trzynaście pięćdziesiąt za flat white dla ciebie; przyszedłeś na miejsce przed czasem i postanowiłeś kupić od razu też dla niej: dziesięć za małe caramel machiato. — Dzień dobry — powiedziała Anka, dosiadając się do stolika. Znaki rozpoznawcze podane na czacie na portalu, na którym ją znalazłeś, zwykłym portalu z ogłoszeniami, telefonami na sprzedaż i mieszkaniami do wynajęcia, i ludźmi też: „Będę miała jeansową kurtkę, zauważy Pan”. Kiedy ją zdjęła, zauważyłeś też, że pod kurtką nosi prosty biały top; spod białego ramiączka wysuwało się drugie, w kolorze pudrowego różu. W pewnym momencie Anka uniosła ramię i poczułeś zapach kiśniejącego pod jej pachą potu.

Inne dziewczynki — czy, jak je nazywałeś, szczurzyce — które poznawałeś w Internecie, jadły ci z ręki. Kiedy proponowałeś, by poszły z tobą do mieszkania przy ulicy Narbutta, były wniebowzięte; kiedy mówiłeś, by zostały na noc, były wniebowzięte jeszcze bardziej. Ale kiedy kończyłeś, jeszcze zanim pozwoliłeś im się objąć i zapaść w sen, dziewczynki wydawały się zawstydzone tym, co przed chwilą zrobiły. Następnego ranka nie chciały od ciebie przyjmować kilku stuzłotowych banknotów, ceny za to, że nikomu nie opowiedzą, że Jakub Dejman, tak, ten z telewizji, pokrył kleistą spermą ich powieki i nosy. Zresztą miałeś dostęp do ich komputerów i komputerów, w których przechowywano nagrania z kamer przemysłowych, by w razie czego usunąć jakiekolwiek dowody. Ten pośpiech ci odpowiadał, a przynajmniej zdążyłeś się do niego przyzwyczaić; zdążyłeś się do niego przyzwyczaić do tego stopnia, że poczułeś zaskoczenie, kiedy na twoją propozycję, by poszła do mieszkania przy ulicy Narbutta, Anka chytrze się uśmiechnęła, obnażając ząbki. — Nie — powiedziała, wstając. — Nie. Dziękuję za kawę, ale nie — powtórzyła. — Nie. Przez chwilę samotnie siedziałeś przy plastikowym stoliku. Na czarnym jak smoła suficie dudniły oklejone srebrnym materiałem rury ciepłownicze. Po raz pierwszy, od kiedy zacząłeś przypominać kogoś, kto nazywa się jak ty, usłyszałeś odmowę. Odmowa powtórzyła się kilka dni później, po kolacji w restauracji Różana na Chocimskiej, w linii prostej kilometr od mieszkania przy ulicy Narbutta (sześćset pięćdziesiąt złotych, czternaście groszy brutto); po długich zakupach w butikach Kupisza i Zienia na Mokotowskiej, na które ją zabrałeś (półtora tysiąca i osiemnaście złotych, bez groszy, trzy kilometry od mieszkania przy ulicy Narbutta); nawet po tym, jak wysłałeś jej kwiaty (osiemdziesiąt trzy złote) pod adres mieszkania jej rodziców (woźnej

i policjanta), na ósme piętro bloku przy stacji metra Służew, cztery i pół kilometra od kamienicy przy ulicy Narbutta. Za każdym razem, gdy z ust Anki dobiegało: „nie”, czułeś, że krew w twoich żyłach gęstnieje; czułeś, że chociaż ty mógłbyś ją zastąpić jakąkolwiek inną szczurzycą, ktoś taki, kto nazywa się jak ty, nie powinien sobie na to pozwalać. W dzień świętego Walentego 2017 roku odwołałeś wszystkie operacje i naciągnąwszy na głowę kaptur szarej bluzy, uberem pojechałeś pod Wydział Neofilologii, na Dobrą. Było ciepło, zaczynała się już wiosna. Oparłeś się o szorstką ścianę kamienicy naprzeciwko nowoczesnego uniwersyteckiego budynku. Wie mi się, że czterokondygnacyjny pałac skonstruowano ze stali i z różnokolorowego szkła; wie mi się też, że tamten brunet w czerwonym swetrze, z którym Anka wychodziła na przerwę między zajęciami, nazywał się Franciszek Masecki. Zauważywszy cię, na sekundę przystanęła; a potem podbiegła i z impetem rzuciła się w twoje ramiona. Potrzebowałeś chwili, by poczuć wszystkie z jej zapachów: piżmowe perfumy od Cartiera, które jej kupiłeś; wilgoć na futrzanym kołnierzu kaptura jej kurtki; suchy swąd dnia spędzonego na wykładach i ćwiczeniach. — Chcę, żebyś mnie zerżnął — szepnęła ci do ucha. Poczułeś, że twardniejesz; słyszałeś to już wiele razy — i od tych szczurzyc, które kupowałeś, i od tych, za które nie musiałeś płacić — ale po raz pierwszy wybrzmiało z taką mocą. Kątem oka złapałeś wzrok bruneta w czerwonym swetrze. Patrzył na ciebie i na Ankę, splecionych w uścisku na wąskim chodniku przed Wydziałem Neofilologii. Patrzył… nie, on nie patrzył. On nie mógł oderwać od was oczu: brunet w czerwonym swetrze sterczał z lekko rozchylonymi ustami i zmierzwioną czupryną, na której osiadły drobinki roztapiającego się śniegu.

A potem, nieoczekiwanie, zaczął biec w stronę ulicy Browarnej; w pewnym momencie o coś się potknął i przewrócił, jak długi wylądował na ziemi. Czy Anka była inna od kupowanych dziewczynek? Dupiasta, o urodzie zwinnej łasicy, wydawała ci się odrobinę podobna do Mirandy Kerr albo Emily Ratajkowski, albo Dillion Harper, albo Effy z serialu Skins, który oglądała twoja siostra dawno, dawno temu. Tamtego popołudnia w łóżku okazała się gibka i pełna werwy, ale nie od razu pozwoliła ci na wszystko. Właściwie to długo pozwalała ci na niewiele. Nie chciała się zgodzić na nic, dopóki nie obiecałeś, że jej za to zapłacisz; i zawsze w odpowiednim momencie, zanim doszedłeś, odsuwała się od ciebie. Nigdy nie odczuwałeś potrzeby bycia z kimkolwiek w związku, jak to niektórzy nazywają: dzielenia z kimś życia. Oczywiście, prócz Anki miewałeś jakieś dziewczyny, za które nie musiałeś płacić, jasne, że miewałeś, w końcu wyglądałeś jak ktoś, kto nazywa się jak ty. Byłeś przystojny, umięśniony i mądry, i sławny; wystarczyło pstryknięcie palcem, by kobiety miały ochotę poczuć w sobie twojego kutasa. Nigdy jednak nie czułeś potrzeby, by rozpoczęcie relacji oznaczało cokolwiek innego niż jej zakończenie. Jak to się stało, że po tamtym ciepłym zimowym dniu spędziłeś z nią prawie rok? Dopiero później dotarło do ciebie, że miała w tym pewną strategię: że rozmyślnie dopiero na drugim spotkaniu zdjęła stanik i raczej obojętnie ujęła twojego chuja pomiędzy dwa duże półksiężyce swoich piersi. Na opuszczenie majtek musiałeś jednak jeszcze poczekać; musiałeś jeszcze wydać na nią dużo, dużo pieniędzy, aby to zrobiła. Była kurwą, ale kurwą sprytniejszą od innych internetowych kurew, które zadowalały się tanimi ciuchami albo wysupłanym z portfela banknotem. Najdłużej nie chciała ci udostępnić swojego odbytu, choć — odkryłeś, gdy już to zrobiła

— wcale nie byłeś pierwszym, który go w nią wypierdolił. Była sprytna, ta Anka, która chciała ci ukraść jak najwięcej pieniędzy na jak najwięcej ciuszków, by się w nich obfotografować. Była tym sprytniejsza, że przez długi czas udawało jej się ten spryt ukrywać: jakby wiedziała, że regularnie penetrujesz jej złotego MacBooka, schowała odpowiednie pliki w skrzętnie ukrytych folderach. Tylko raz się zdradziła; tylko raz nie wytrzymała. To było pod koniec lata zeszłego roku. Bardzo sprytna, naga i pachnąca, świeżo po kąpieli, leżała na sofie w salonie mieszkania przy ulicy Narbutta i w wyciągniętych do góry rękach trzymała iPhone’a, którego jej kupiłeś. Kamera telefonu była skierowana na jej duże, mleczne piersi. Ze skweru Słonimskiego dobiegało burczenie wiertarek; akurat remontowano rozpadający się budynek starego kina, zamiast go wyburzyć. — Zobacz! — zawołała cię Anka. — Zobacz! Nachyliłeś się nad kanapą i spojrzałeś na jej telefon. Blog nazywał się www.lbdsm.pl. W pierwszym poście: torebka od Chanel, którą jej kupiłeś, i zestaw do makijażu od Diora, filtry: Lo-Fi, Aden. Purpurowy lakier na paznokciu Anki był obdrapany, świecił pod nim jasny róż rogowej płytki. — To twoje? — spytałeś po dłuższym milczeniu. Gwałtownie odwróciła głowę; koniuszek języka trzymała na dolnej wardze. — Tak — powiedziała, nie kryjąc dumy. — Tak, moje. Tym, co rzuciło ci się w oczy, kiedy przypatrzyłeś się uważniej jej blogowi, była wielość umieszczanych na nim reklam: kolorowe, migoczące banery atakowały z góry i z dołu, i z boku też. Wtedy jeszcze nie sądziłeś, że Anka może na nich zarabiać tak dużo. A jednak — zarabiała i pewnej niedzieli na początku stycznia uznała, wie mi się to, że nie musi już polegać

na twoich pieniądzach, i zjawiła się w drzwiach mieszkania przy ulicy Narbutta z kompletem worków do wywożenia gruzu. Kiedy skończyła się pakować, na jej twarzy malowało się lekkie zaskoczenie. — Czy ciebie w ogóle pierdoli to, że cię zostawiam? — spytała. W jej kieszeni zawibrował telefon: taksówka już czekała. Czy cię pierdoliło? To, że Anka odchodzi, wie mi się, nie miało większego znaczenia. Miało jednak coś innego. Po raz pierwszy w życiu zostałeś porzucony. Po raz pierwszy ktoś nie chciał kogoś takiego, kto nazywa się jak ty. Gdy nic nie odpowiedziałeś, Anka pokręciła głową. — Znowu — syknęła — udajesz, że jesteś jakiś lepszy, co?

8 Od tego czasu minęły dwa miesiące i dwadzieścia jeden dni, czternaście godzin i czterdzieści sześć minut; tak przynajmniej wskazuje twój longines lindbergh, na który spoglądasz, by nie patrzeć na siedzącego przed tobą profesora. — Zatem — mówi Zieleniecki — jak rozumiem, odbędzie się jak zwykle…? Od tamtego styczniowego popołudnia, kiedy twoje ręce umieściły w pośladku księdza ostrze skalpela, nie przeprowadziłeś ani jednego zabiegu, nawet najprostszego. Coś ci nie pozwalało; za każdym razem, gdy już zbierałeś się do wyjścia na salę operacyjną, czułeś, że twoje kolana robią się miękkie. „A jeśli — myślałeś — znowu mi się nie uda? Jeśli znowu spierdolę, to wtedy — co?”

Bałeś się; ale jeszcze bardziej bałeś się czegoś innego. Któregoś razu pomyślałeś, że mógłbyś odejść z kliniki; pieniądze za kolejne operacje tak czy siak spływałyby na twoje konto. Ale przyznać się, powiedzieć, choćby usunąć swoje nazwisko ze strony internetowej — to było przerażające. „Przecież niemożliwe — myślałeś — bym stracił swój talent; to tylko chwilowe załamanie”. Stopniowo wypracowałeś cichy teatrzyk, kameralną maskaradę, by klienci myśleli, że to ty ich operujesz. To „jak zwykle”, o którym mówi Zieleniecki, wygląda więc tak, że witasz ich w drzwiach kliniki ty, ba, często nawet stajesz nad nimi w białym kitlu i czekasz, aż zasną. A potem wychodzisz, by znowu powiedzieć im „dzień dobry” po przebudzeniu spod skalpela profesora; już piękni, uśmiechają się do ciebie pod powłoką ligninowej maski. Tak samo wieczorem, planujesz, przywitasz dziś Ankę; a potem, już jutro, polecisz do Japonii i pochodzisz sam po ulicach, i będziesz miał czas, żeby to wszystko przemyśleć. Kiedy wrócisz, wrócisz też na salę operacyjną; taki jest twój plan. — Tak — mówisz teraz. — Tak jak zwykle, oczywiście, że tak. — Oczywiście — odpowiada cicho profesor. — Oficjalnie operuje Jakub Dejman. Nie do końca. Ty nie masz uprawnień do operowania, jesteś na to za młody i nie zdałeś niezbędnych egzaminów, ale to ty jesteś tym Jakubem Dejmanem, który szybko stał się najbardziej znanym chirurgiem plastycznym w Warszawie. Każdy chciał mieć ciało od Dejmana, z małą poprawką, której się nie spodziewał. Klientów było wielu; od kiedy opuszcza mi się ten Kontynent, właściwie żaden z jego lokatorów nie jest zadowolony z ciała, które obleka jego szkielet. Operacje, nazwane przez dziennikarzy „eksperymentami doktora Dejmana”, oficjalnie wykonywał opiekun twojej rezydentury, profesor Bogumił Zieleniecki; ty byłeś tylko

asystentem. Oficjalnie. Oficjalnie. Od kiedy opuszcza mi się ten Kontynent, „oficjalnie” nie ma większego znaczenia. — Jak zwykle — wzruszasz ramionami. — Wie pan, co ma robić. Zieleniecki przez chwilę milczy, a potem wstaje i nic nie mówiąc, wychodzi. Kiedy zatrzaskują się za nim drzwi, przez chwilę siedzisz w bezruchu na fotelu z antyalergicznej skóry i gapisz się na mapę HYGJENICZNEGO MIASTA. Wymalowaną na niej Warszawę z 1928 roku łatwo pomylić z abstrakcyjną kompozycją Malewicza albo Kandinskiego: składa się z niebieskich, różowych i zielonych plam akwareli, naniesionych na papier za pomocą pędzla o szerokim włosiu. Mapa, osłonięta cienką szklaną ścianką, to jedyny przedmiot, który przeniosłeś z willi w Zalesiu do nowej siedziby kliniki, na Wilanów, na parter apartamentowca, kupiony, gdy —  w pół roku po zoperowaniu Muchy — stałeś się najbardziej znanym chirurgiem plastycznym w Warszawie, „geniuszem”, jak twierdzili niektórzy. Musiało minąć trochę czasu, byś zrozumiał, dlaczego moment, w którym stanąłeś nad nią ze skalpelem w dłoni, był tak wspaniały — i dlaczego tak straszny był zawód, którego doznałeś następnego ranka. Kiedy przeprowadzałeś tę operację, poczułeś się tak jak wtedy, gdy kląłeś na Zielenieckiego: poczułeś, że wreszcie żyjesz to życie, które powinien żyć ktoś taki, kto nazywa się jak ty. A potem? A potem zobaczyłeś, że choć owszem, wypompowałeś jej z podbródka sadło, Mucha nie zmieniła się prawie wcale; jakby twoje czyny nie miały żadnej doniosłości, żadnego znaczenia. I znów powróciło to uczucie, które towarzyszyło ci od dawna: że coś jest nie tak. Coś — całe twoje życie. Powróciło uczucie, że nie żyjesz życia,

które powinieneś żyć; że życie kogoś takiego, kto nazywa się jak ty, tak naprawdę jeszcze się nie zaczęło. A kiedy to uczucie po raz pierwszy cię ogarnęło, Jakubie Dejmanie? Może — może to było wtedy, w lipcu 1994 roku, gdy nasłuchiwałeś, jak za ścianą twój pan tata czyta Julce bajki, czyta je tej pięknej Julce, twojej bliźniaczce, a zupełnie do ciebie niepodobnej Julce, co? Kilka dni później Microsoft wypuścił pierwszego Netscape’a. Co do baśni, to pan tata zaczął od tych z Księgi tysiąca i jednej nocy, a potem sięgnął do zbioru braci Grimm. Na stronach tytułowych obu książek czernił się ex libris rodziny, która kiedyś zajmowała mieszkanie przy ulicy Narbutta. Tak, może to było wtedy, kiedy intensywnie myślałeś, że to właśnie tobie doktor Jan Dejman czyta te baśnie, kiedy zamykałeś oczy i wyobrażałeś sobie, że już niedługo ten rosły, wydzielający woń coraz droższych wódek mężczyzna usiądzie na skraju twojego łóżeczka i tobie opowie o cudownej lampie i o stoliczku, któremu wystarczyło powiedzieć: nakryj się? A może później: któregoś popołudnia pod koniec października 2002 roku, gdy w cuchnącym sikami kiblu w twojej podstawówce chłopcy z klasy oglądali pokątnie kupionego „Playboya” (playmate: Christina Santiago) i zastanawiali się, no, jak się to robi? Do której dziury można włożyć jej kutasa? Do tej, którą sika? Bo chyba nie do tej, którą sra, co, a ona sra, ona sra w ogóle? Rozprawiali o tym jak o jakiejś wielkiej tajemnicy; nie rozumiałeś tego. Kilka dni później prototyp Tactical High Energy Laser (THEL) samodzielnie zestrzelił serię pocisków artyleryjskich. Sra, odpowiedziałeś im, bo widziałeś już na ekranie sprezentowanego przez pana tatę komputera, jak gówno z odbytu kobiety ląduje na wilgotnych oczach mężczyzny, który leżał pod jej wiotkimi pośladkami. A co do szpary, mówiłeś dalej, kiedy chłopcy szeroko otworzyli usta, można ją wypierdolić — tak właśnie to ująłeś — we wszystkie, które ktoś, nie

wiadomo kto, umieścił w jej ciele: w usta i w pizdę, i w odbyt, i w uszy. Chłopcy patrzyli na ciebie w milczeniu. W końcu któryś krzyknął: — Myślisz, że jesteś jakiś lepszy, co? Gładkie, niepoznaczone jeszcze pryszczami twarze chłopców były wykrzywione jakąś dziwaczną pretensją; czy uważałeś się za kogoś lepszego od nich? Kiedy któryś krzyknął to, co krzyknął, nie potrafiłeś go zrozumieć. „Przecież ja jestem od nich lepszy — pomyślałeś tamtego dnia. — Nie dlatego że mam lepsze oceny i mam ładniejsze ubrania. I mieszkam w kamienicy, nie w bloku, po prostu… Po prostu jestem od nich lepszy. Przecież powinni to widzieć. Powinni to dostrzegać!” Nie dostrzegali. Wyszli, wrzucając egzemplarz „Playboya” do klozetu; więcej żaden z nich się do ciebie nie odezwał i ty też nie odezwałeś się do żadnego. Ty w ogóle, wie mi się to, niewiele się wówczas odzywałeś; jeszcze mniej niż teraz. W domu, kiedy doktor Jan Dejman wołał cię na ugotowany przez kolejną z plejady ukraińskich gosposi obiad, gdy tylko znalazłeś się w pełnym starych drewnianych mebli i starych książek salonie, symulowałeś atak kichania i kaszlu, chociaż wiedziałeś, że po konsultacjach z zaprzyjaźnionymi alergologami pan tata usunął z mieszkania wszystkie sprzęty, na których materiał byłbyś uczulony. Ale udawał, że ci wierzy, i pozwalał ci zjeść w swoim pokoju, gdzie mogłeś spokojnie zagrać na komputerze w szachy. Uczucie, że nic, prócz perspektywy własnej kompromitacji, nie potrafi tobą wstrząsnąć, że tylko udajesz kogoś, kto nazywa się jak ty — kiedy było najbardziej dojmujące? Czy wtedy, kiedy patrzyłeś na efekty swoich operacji, a raczej na ich brak? A może — może wtedy, gdy pokrywałeś swoim ciałem ciało kobiety, co? Te twoje amerykańskie turystki, które

zaliczyłeś na Bermudach, w Indiach; te twoje studentki, asystentki z korporacji, które wydupczyłeś; ta twoja Brazylijka, którą zerżnąłeś na wszystkie możliwe sposoby. Kiedy tamtego zimowego wieczora o skąpanym w złotym świetle śniegu zaprowadziłeś dziewczynkę do mieszkania przy ulicy Narbutta, była rozpalona i zziębnięta. Umieściłeś ją w jednym z pokoi na uboczu, dawnym pokoju Julki, i poszedłeś się napić, a potem spać. Myślałeś, że zajmie jej tydzień, może dwa, zanim wydobrzeje, ale gdy następnego dnia wróciłeś z kliniki — znów spędziłeś cały dzień na graniu w szachy — czekała w przedpokoju, wesoła i uśmiechnięta. — Chodź — powiedziałeś i poczułeś na wewnętrznej stronie dłoni rękaw koszuli, w którą była ubrana. Zaprowadziłeś ją do sypialni i powaliłeś na materac; nie opierała się. Nie opierała się przed niczym, ale i tak nie wróciło to uczucie, które dotknęło cię poprzedniego wieczora. Uczucie, że ciepła, wilgotna śluzówka wciąga cię do środka, zasklepia się wokół ciebie, pożera cię. Choć tamtej nocy Elvira zasnęła w twoim łóżku, gdy rano zadzwonił budzik, nie było jej. Obudziła się o właściwej godzinie i wyszła, by — przyszło ci do głowy — nie denerwować cię swoją obecnością w porze, w której najmniej przypominałeś kogoś takiego, kto nazywa się jak ty. Od tego ranka tylko raz nie dopatrzyła właściwej godziny. Raz, po tygodniu od wieczora o złotym śniegu, wstała w środku nocy, by pójść do toalety. Jedyne, co z tamtej nocy pamiętasz, to że ty też się obudziłeś, ale nie w sypialni. Stałeś w salonie, nago, przed zegarem wtłoczonym w rzeźbę wydmuchującego wiatr Boreasza, i usłyszałeś jej głos: — Ja-kub? I otworzyłeś oczy.

Chłodna betonowa podłoga pod stopami. Odwróciłeś się. Elvira tkwiła w progu salonu: była całkowicie naga. Na jej twarzy malowała się niepewność; mrok otulał ciało jak kosztowna granatowa tkanina, uwypuklająca swoimi fałdami piersi i pośladki, zaciskająca się w pasie. Nagle na brzuch dziewczynki padł niewyraźny kwadratowy blask. Kiedy spojrzałeś za okno, zobaczyłeś, że w jednej z kamienic po drugiej stronie skweru Słonimskiego zapaliło się światło. — Ja-kub? — powtórzyła nerwowym głosem dziewczynka, przestępując z nogi na nogę. Musiało jej być zimno, gdy tak stała: skrzyżowała ręce na brzuchu, usztywniła ramiona i jej piersi ścisnęły się ze sobą, a blask z okna przesunął poniżej pępka, osiadając na warstwie czarnych, porastających cipkę włosków. Tamtej nocy przyszło ci do głowy pewne rozwiązanie.

CZTERY 40 Minął już tydzień, od kiedy tu przyjechałeś. Dziś włożyłeś ostatnią z zabranych na tę podróż koszul i zawiązałeś ostatni z krawatów, których jeszcze nie używałeś. Po tygodniu od przybycia do Auschwitz siedzisz w niewielkim, trzy metry na dwa, pokoiku w budynku z klinkierowej cegły, na którego wyższych piętrach znajduje się szpital. Na środku tej zimnej, nieogrzewanej komórki z podłogi wyrasta prosektoryjny stół obity białymi kafelkami; ściany pokoju są do połowy pomalowane zgniłozieloną emalią, która z nich obłazi, odsłaniając białą ścianę. Znajdują się tu także dwa drewniane krzesła i stoczona rdzą umywalka, wyglądająca, jakby zbudowano ją z liści, które zaraz pokruszą się w czyichś dłoniach. Z jej czarnego kranu kapią kolejne kropelki dziwnej pomarańczowej cieczy: cokolwiek to jest, z pewnością nie woda. Plum. Po przeciwległej ścianie komórki wije się kanciasty wąż z cienkich, pokrytych tynkiem rur. Tam, gdzie się kończy, ze zmurszałej emalii wyrasta jeszcze jeden czarny kran, tym razem bez umywalki. Plum: z niego kropelki skapują na wściekle różową, usłaną drobinami oliwkowej emalii podłogę. Plum. Plum-plum. Mam dla pana pewne zadanie, powiedział ci miesiąc temu profesor Otmar baron von Verschuer. Byłeś zaskoczony; od grudnia 1942 roku, od kiedy pracowałeś w Instytucie Antropologicznym, ten szczupły, przypominający dumnego jastrzębia pięćdziesięciolatek ograniczał się do

codziennego rzucania „Heil Hitler!” i pospiesznego znikania w czeluści kancelarii, gdy ty wciąż tkwiłeś z wyciągniętą przed siebie dłonią. Od kiedy pracowałeś w Instytucie Antropologicznym, twoje obowiązki ograniczały się do codziennego czytania nudnych, przychodzących z KL AuschwitzBirkenau i z KL Ravensbrück raportów i przepisywania ich na maszynie, i posyłania ich dalej, do SS. Odpowiadało ci to — a przynajmniej uważałeś, że to praca odpowiednia dla kogoś, kto nie nazywał się jak ty. Siedziałeś naprzeciw Verschuera w jego cichym, obitym dębem i pluszem gabinecie. W potężnym kominku, nad którym zawieszono portret Führera, czerniły się zwęglone bierwiona. Był wczesny ranek i nie rozpalono jeszcze ognia; rozejrzałeś się po pomieszczeniu. Wedle planów tego budynku, które kiedyś znalazłeś w swoim sekretarzyku, znajdowaliście się dokładnie nad salami zabiegowymi, tymi salami, do których nigdy nie wszedłeś, chociaż często słyszałeś dobiegające zza ich drzwi krzyki. Nie wszedłeś do nich, ale nie dlatego, że często słyszałeś dobiegające stamtąd krzyki, tylko dlatego, że nie powinien do nich wchodzić ktoś, kto nie nazywał się jak ty. Verschuer westchnął. W raportach, które przychodzą z KL Auschwitz, powiedział, czytał pan o jednym z moich dawnych współpracowników, o doktorze Josefie Mengele. Gorliwie pokiwałeś głową. Czytałeś, to prawda, ale słyszałeś o nim już wcześniej, jeden z lekarzy w tamtym szpitalu niedaleko Posen, w Obrawalde, z rozpalonymi policzkami powtarzał ci jego nazwisko. W lager Birkenau, kontynuował Verschuer, doktor Mengele przeprowadza pewne badania. Zna pan, chrząknął z niesmakiem, ostatnie wyniki jego badań. Ogromne portfenetry w gabinecie Verschuera wychodziły na cichą, spokojną Ihnestraße: samoloty bombardujące Berlin zdawały się nie zauważać dzielnicy Dahlem, jej skwerów i parków, i ulic, i obluszczonych

na pomarańczowo will. Zna pan, a raczej pan nie zna, bo ostatnimi czasy raporty, które do nas dochodzą, rzekł cicho Verschuer, są szczątkowe. Mimo kilkukrotnych próśb doktor Mengele nie zdecydował się nam napisać, co dokładnie w lager Birkenau robi. Cóż, chciałbym, żeby tam pan pojechał, do Auschwitz, i sam zdał mi raport. Zaskoczony, lekko się odsunąłeś; w gabinecie rozbrzmiał dźwięk szurającego po podłodze krzesła. Już wysłałem do doktora Mengele i do doktora Wirthsa list z informacją, że się tam pan zjawi. Czy wszystko pan zrozumiał? Podniósł się zza biurka na znak, że spotkanie skończone. — Nie — zdobyłeś się na odpowiedź. — Dlaczego ja? Stojący nad biurkiem Verschuer uśmiechnął się delikatnie. — Powiedzmy — rzekł — że ktoś mi pana polecił. — Kto? — zdziwiłeś się. — Pański dawny… — szukał właściwego słowa — …preceptor, profesor Jünger, po T4 może i utracił wiele wpływów, ale tu cały czas je ma. Kto wie, panie Deymann — dodał nagle. — Może wszyscy spotkamy się kiedyś w Domu Salomona…? Poczułeś, że kręci ci się w głowie; za oknem pomarańczowiła się Ihnestraße. Ktoś cię polecił, zostałeś przez kogoś polecony, więc teraz siedzisz tutaj, w zimnym i wąskim pokoju z podłogą zalaną snopami jesiennego słońca. Tego poranka pogoda niespodziewanie poprawiła się, śnieg prawie zupełnie stopniał; obudziła cię cisza. Kiedy wyjrzałeś przez okno, obóz wydał ci się pusty. Baron Verschuer nie określił ani twoich dokładnych obowiązków, ani czasu, na jaki masz przyjechać do obozu Auschwitz-Birkenau; z początku sądziłeś, że będzie to nie więcej niż kilka dni, że wystarczy ci kilka dni, najwyżej tydzień, by sprawdzić, co takiego wyczynia ten doktor Mengele.

I chociaż przez tych kilka dni udało ci się spotkać z doktorem Wirthsem, szefem załogi lekarzy, udało ci się też odwiedzić znajdujący się niedaleko budynku administracji blok dziesiąty i chwilę porozmawiać z niejakim Claubergiem, pękatym, przypominającym chomika profesorem, udało ci się nawet uzyskać zapewnienie, że niedługo przyjmie cię komendant Baer, to na dźwięk nazwiska „Josef Mengele” każdy z twoich rozmówców nabierał wody w usta. „Najchętniej — przyszło ci do głowy, gdy się obudziłeś — wróciłbym do Berlina. Do Domu Harnacka”. Tak nazywał się całoroczny hotel dla pracowników Instytutu Antropologicznego. Tak, tego ranka myślałeś, że najchętniej wróciłbyś do kompletu szachów w brązowym pudełku wyściełanym zielonym pluszem, STAUNTON CHESSMEN, którymi mógłbyś zagrać z kimś takim, kto nie nazywa się jak ty. Do szachów i do swetrów. „Ale ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja, musi wywiązać się z obowiązków, które zostały mu powierzone” — pomyślałeś i podniosłeś się z łóżka. Pospiesznie się ubrawszy, wyszedłeś z budynku z klinkierowej cegły. Pociągnąłeś nosem: w pustym obozie pachniało czymś, czego nie byłeś w stanie określić. Zapach był niezwykle mocny, jakby jego cząsteczki wczepiły się w cegły. Na skwerach między budynkami zalegał roztapiający się śnieg. Szpital nie był daleko; w bloku dziesiątym, takim samym koszarowym budynku jak cała reszta. Jeden z przypadkowo napotkanych lekarzy, usłyszawszy, kim jesteś, powiedział, byś poszedł na górę. — Przyślę do pana kogoś — rzekł, przypatrując ci się badawczo. W tym momencie drzwi komórki otwierają się; gwałtownie unosisz głowę. To on? „Nie — myślisz. — To z pewnością nie jest doktor Mengele”.

W progu zimnego prosektorium staje łysiejący, czterdziestoletni na oko mężczyzna o dziwnej sylwetce. Jeszcze niedawno, zauważasz, musiał być gruby; ale teraz, choć po sadle na jego brzuchu nie ma śladu, nie jest jeszcze chudy. Ma pełną, okrągłą twarz i pucołowate policzki, i czarne oczy, nad którymi wznoszą się skosy krzaczastych brwi. — Pan doktor Jacob Deymann? — pyta nieśmiało. Ma na sobie biały, o wiele na niego za luźny kitel, który zarzucił na czarny garnitur i białą koszulę, także zbyt szerokie. Gdy kiwasz głową, podchodzi do ciebie i wyciąga farfoclowatą, pulchną dłoń. Jego uścisk jest bezbarwny i niemy; spod odstającego od szyi kołnierzyka bucha zapach nieumytej skóry. — Nazywam się doktor Miklós Nyiszli — przedstawia się. Mówi wysokim, niemęskim dyszkantem, a w niemczyźnie, którą się posługuje, słyszysz cień obcego akcentu. — Jestem — dodaje już odrobinę ciszej —  asystentem… Wizg! Drzwi komórki znowu się otwierają i Miklós odwraca się; jest, zauważasz, wyraźnie przestraszony. W progu tkwi teraz stalowe łóżko na kółkach, wtaczane do wnętrza przez korpulentną, ubraną na biało pielęgniarkę. Jakby was nie zauważała, pielęgniarka nie mówi nic do tego mężczyzny, który twierdzi, że nazywa się Miklós Nyiszli, ani tego, który jeszcze go nie poprawił, bo nie tylko nie nazywa się Jacob Deymann; nie posiada też tytułu doktora. Na stalowym łóżku spoczywa coś, co jest owinięte białym, nieświeżym prześcieradłem, oraz skalpel, słój i piła. Dopiero po chwili to do ciebie dociera i wtedy czujesz, że miękną pod tobą kolana; przywieziono tu ciało. Przywieziono tu nieżywe ciało! Pielęgniarka wychodzi i po chwili rozlega się trzask zamykanych drzwi.

— Panie doktorze? — zwraca się do ciebie ktoś, kto nazywa się Miklós Nyiszli. Bez słowa podchodzisz do stalowego łóżka na kółkach. „Przecież nie po to zostałem tu wysłany! — przychodzi ci nagle do głowy. — Przecież to nie jest zajęcie dla kogoś, kto nie nazywa się jak ja, a dla ludzi, którzy są od niego gorsi!” Ale podchodzisz do ciała; Miklós bierze je z tyłu, ty je bierzesz z przodu. Jest ciężkie: wpierw chwytasz pakunek w miejscu, w którym pod białym prześcieradłem powinna znajdować się głowa, potem ta głowa wysuwa się z twoich rąk i trzymasz sam materiał, oblekający pustkę między barkami a karkiem. — I — to Miklós — raz! I raz: rozhuśtane ciało leży już na okafelkowanym stole, a Miklós zaciera ręce. — Spróbujemy? — rzuca tonem, w którym pobrzmiewa wesołość. — Spróbujemy — powtarzasz za nim. Miklós zabiera się do odwijania ciała z całunu szorstkiego, pełnego plam prześcieradła. Robisz krok do tyłu i czujesz, że gdzieś w dole twojego przełyku wzbiera wymiot. Boisz się tego, co znajduje się w środku, pod pokrytą żółtymi zaciekami bawełną; zawsze się tak boisz, do momentu, w którym płachta całunu zostanie odrzucona i okaże się, że to nie tamta wypełniona dymem szesnastoletnia dziewczyna o dużych, białych piersiach, o sutkach jak spodki, i ulga rozleje się po twoich żyłach. — Doktorze Deymann? Miklós przypatruje ci się badawczo. Na prześcieradle spoczywa rosły, otyły mężczyzna o zamkniętych powiekach i o małym nosie, a przynajmniej — spoczywa na nim coś, co niegdyś do niego należało. To coś nosiło wąsy, które wyglądają jak zeschnięta trawa. Twoje oczy zsuwają

się z jego pękatego brzucha i wędrują w stronę penisa. Jest mały, jak gdyby chciał schować się w ciele; okala go aureola siwych włosów. Przypomina wiekowego ślimaka, który na chwilę wychylił się z muszli. I wtedy widzisz: na poznaczonym nielicznymi zmarszczkami czole mężczyzna ma dziurę, czarną, o bardzo krótkiej średnicy, dokładnie pośrodku, przypominającą zwykłego strupa. — I co pan tu dostrzega, panie doktorze? — wzdycha uśmiechnięty Miklós. — Zabójstwo? — pytasz z głupia frant. „Zaraz wszystko się wyda” — myślisz, a Miklós śmieje się smutno, nie kryjąc życzliwości. — To — zaznacza, puszczając do ciebie oko — mamy stwierdzić. Takie jest przykazanie doktora Mengele, panie doktorze, żeby w papierach stało, że to jest zabójstwo. A teraz — zachęca — niech pan zobaczy. Ruchy Miklósa są sprawne. Nacina skalpelem skórę na łysym łbie mężczyzny i robi niewielką dziurkę na środku jego głowy. Następnie wkłada pod nią palce i zdejmuje skórę z czaszki, odklejając od siebie lepkie, kremowe pasma ścięgien; z wnętrza głowy unosi się zapach czegoś mokrego, czegoś wilgotnego. Jedna fałda skóry: na kark, druga fałda: na twarz. Po wewnętrznej stronie skóra jest różowa; spod ciemnoczerwonego, świeżego jeszcze mięsa wyziera biała kość czaszki. — To — teraz Miklós patrzy na ciebie — raczej samobójstwo. Taaaak, mamy tu ostatnio sporo samobójstw. — Uśmiecha się sarkastycznie. —  Tylko doktor Mengele i doktor Wirths nie chcą, by o nich głośno mówić. Pan, panie doktorze… — Nie jestem doktorem — przerywasz mu. Przez chwilę Miklós przypatruje ci się z rozlanym po twarzy zdumieniem; potem, jakby uzmysłowił sobie, że powinien to zrobić, unosi krzaczaste, ptasie brwi.

— Więc… — W jego głosie słyszysz podejrzliwość. — Kim pan jest? Urękawiczone palce ciągle trzyma pod ściąganą z przestrzelonej głowy skórą. — Studiowałem medycynę — dukasz. „Dlaczego ja mu się właściwie do tego przyznaję? Dlaczego czuję dziwną, palącą gdzieś w głębi przełyku potrzebę, by mu się do tego przyznać?” — przechodzi ci przez głowę. Jednak mówisz dalej: — Ale nie złożyłem Staatsexamen, zatem… — Zatem nie jest pan lekarzem — kończy za ciebie Miklós. Kiwasz głową i czujesz, że na policzki występuje ci rumieniec. Miklós milczy, kołysząc się jak kaczka. — Niech się pan odsunie — mówi w końcu. Z łóżka na kółkach bierze krótką piłę ze lśniącymi ząbkami; ogląda ją pod światło, po czym gwałtownym ruchem przykłada do oskalpowanej głowy grubasa. Kiedy przepiłowuje czaszkę, urządzenie w jego rękach wydaje trzeszczący, suchy dźwięk, który narasta, gdy Miklós zawzięcie przyciska swoją lewą dłoń do pełnej lepkich skrawków mięsa kości. Białe okruszki wapna ulatują na boki. Po chwili z przepiłowanej głowy wylewa się czerwonoczarny, pełen obrzydliwych, niewielkich grudek płyn; cały okafelkowany na biało stół jest nim już ubrudzony i machinalnie patrzysz na mankiet swojej koszuli, żeby sprawdzić, czy jakiś odprysk go nie zaczerwienił. Krople płynu skapują na wściekle różową podłogę. — Widzi pan? — stęka Miklós, gdy dziesięć minut później to, co zostało z mózgu brzuchatego mężczyzny, pływa już w sterczącym na stalowym stole słoju. Palcem w czerwonej od krwi rękawiczce wskazuje na dwie dziury w czaszce. — Wiedział dokładnie, gdzie sobie strzelić, dlatego ta dziura — podnosi spiłowaną pokrywę czaszki — jest tak niewielka. Gdyby ktoś go zabił, nie wcelowałby tak dokładnie.

Spiłowana pokrywa czaszki: białe, wypukłe na awersie, a wklęsłe na rewersie koło z wapna, pełne przylepionego mięsa, czerwone od wilgoci i wody komórkowej. Coś w leżącym na stole mężczyźnie nie daje ci spokoju. — Kim był ten człowiek? — pytasz. — Esesmanem, jak przypuszczam — mówi Miklós, niedbale naciągając skórę na resztki głowy. — Zdaje się, że nawet go pamiętam, pracował w bloku, w którym kiedyś mieszkałem. — Bloku? Jak gdyby cię nie usłyszał, spokojnie idzie obmyć ręce pod zardzewiałym kranem. Brudny płyn przez chwilę nie chce cieknąć, a potem uderza długą, mocną strugą i przestraszony mężczyzna odskakuje do tyłu. Gdy kończy, zakręca kran i odwraca się do ciebie. — Wydaje mi się — mówi — że źle się panu przedstawiłem. Dawniej nazywałem się Miklós Nyiszli, to prawda. Tu nazywam się A8450. Dawniej byłem lekarzem… „Jak mogłem być tak głupi! — przychodzi ci do głowy. — Przecież powinienem rozpoznać od razu jego okrągłą, niepozostawiającą żadnych wątpliwości co do pochodzenia czaszkę…” — …a teraz — uśmiecha się smutno A8450 — jestem asystentem doktora Mengele. Nie na długo, oczywiście — uspokaja cię, gdy chcesz zaprotestować. Całe twoje ciało chce zaprotestować, bo powinien zaprotestować

ktoś

taki,

kto

nie

nazywa

się

jak

ty.

— Moje

Sonderkommando trzyma się od kilku miesięcy i proszę mi uwierzyć, jego czas dobiega końca. Po ostatnich wydarzeniach, zresztą… — zawiesza głos. — A teraz, panie niedoktorze, musi mi pan wybaczyć. Jestem zobowiązany napisać raport z zabójstwa tego esesmana.

— Dlaczego on się zabił? — pytasz, zanim zdążysz się zastanowić, czy to na pewno jest pytanie, które powinien zadawać ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty. Miklós gryzie wargi, a potem siada na krzesełku obok ciebie i konfidencjonalnie się nachyla. Czujesz jego szept na swoich policzkach, jego nieświeży oddech. — Coś panu powiem — mówi bardzo cicho. — Słyszałem, że wysłano pana z Berlina, z Instytutu, od Verschuera. To panu przysyłałem raporty… — Dlaczego doktor Mengele chce, by pan napisał, że to zabójstwo? Gdy o to pytasz, Miklós wstaje i patrzy na ciebie z politowaniem. — Dlatego, panie niedoktorze — akcentuje to ostatnie słowo — że Mengele nie wierzy, że w tym miejscu ktokolwiek by się mógł zabić. Że komukolwiek mogłoby się tu nie podobać. I wychodzi, zostawiając cię samego z ciałem, z którego głowy skóra zwisa szerokimi płatami, przypominając uszy chorego psa.

39 Wieczorem tego samego dnia siedzisz przy biurku w swoim pokoju nad opustoszałymi pomieszczeniami administracji i wodzisz piórem po gładkiej kartce notatniczka w skórzanej oprawie. Pióro, które odbija się na szybie czarnozłotą plamą, zostało wyprodukowane w fabryce Watermana; to model 32v, ze stalówką rozcapierzającą linie, które za jego pomocą szkicujesz. Gdy się ją za mocno przyciśnie, prosta granatowa kreska zmienia się w falujący kształt z atramentu, ciemnoniebieski po bokach, a w środku wyblakle błękitny. Taki jest nos więźnia A8450, który od godziny starasz się narysować: odznaczający się mięsistymi skrzydełkami i wystającą poniżej nich przegrodą. Oczywiście, wie mi się, nie potrafisz

przywołać faktycznego kształtu nosa Miklósa Nyiszli, ale uznajesz, że —  skoro Miklós Nyiszli należy do rasy armenoidalnej, przednioazjatyckiej —  jego nos powinien tak wyglądać, a jeśli wygląda inaczej, należy to traktować jako niewiele wnoszące odstępstwo od normy. Niżej: grube wargi; cofnięty podbródek; krótka szyja, na której kończy się kartka notatnika. Gdyby jednak ta kartka była większa, formatu A3, wie mi się, że narysowałbyś na niej pełen kształt typu pyknicznego, Pyknikertyp, type rond, wedle Körperbau und Charakter profesora Kretschmera: tłuszcz rozłożony wokół tułowia, okazałe brzuszysko, cztery krótkie kończyny, przy czym nogi niewiele dłuższe od rąk. Typ pykniczny, przypominasz sobie słowa profesora Kretschmera, charakteryzuje osobowość ze skłonnością do cyklotymii; skłonność ta rodzi się w głowie, nazbyt wielkiej w stosunku do całości ciała. Granatowa kreska jeszcze mocniej się rozcapierza, gdy starasz się opatrzyć portret więźnia A8450 zaczesanymi na bok resztkami czarnych włosów; za malutkimi uszkami stalówka Watermana znaczy kartkę kleksem. Drogi Robinsonie — piszesz, przewróciwszy w notatniku kilka stron do przodu — ciekawi mnie, czy zemdlałeś po którejś z prób wprowadzenia do twojego organizmu toksyn ospy wietrznej. Podejrzewam, że tak, i podejrzewam też, że wiesz w takim razie, co czuje mężczyzna, gdy ocknie się z syncope: czuje suchość w ustach i ciężkie, głuche dudnienie gdzieś z tyłu głowy. Czuje, jak w płacie czołowym kole go niewidzialna igła, a oczy szczypią od tylu nowych obrazów; gdy tylko je otworzy, widzi świat w całej okazałości. Kształty i kolory atakują go, zupełnie inaczej niż wtedy, gdy budzi się ze snu. Mężczyzna, który ocknie się z omdlenia, czuje, że nie wie, gdzie jest — musi mu to dopiero ktoś powiedzieć. Tamtego jesiennego popołudnia w 1937 roku powiedziała mi to duża — za duża — pielęgniarka w białym czepku na głowie; kiedy tylko ją zobaczyłem, zacząłem głośno krzyczeć. Znajdowałem się w wysokiej sali o pomalowanych na szaro ścianach, z dwoma rzędami metalowych łóżek; biegł między nimi szeroki korytarz. Wszystkie łóżka oprócz mojego były puste, ze świeżymi prześcieradłami i kołdrami złożonymi w kostki. Przez półkoliście sklepione okna do pomieszczenia wlewało się rdzawe popołudniowe słońce; pielęgniarka stała na końcu sali, w futrynie drewnianych drzwi. Miała na sobie biały, zapięty aż do połowy szyi uniform; sięgał jej do kostek, spod których wyłaniały się trzewiki w kolorze śniegu. W tym samym kolorze były zasłaniające jej dłonie rękawiczki i czepek, szczelnie przykrywający włosy. Wyglądało to, pomyślałem nagle, jak gdyby jej głowa — spiczasta, pełna okalających nos piegów — wyrastała nie z jakiegokolwiek ciała, ale właśnie z tego białego munduru.

Co wypełniało biały mundur, jeśli nie ciało? Co znajdowało się w środku białego uniformu, jeśli to nie wymiona i nie brzuch, nie biodra, nie pośladki? Krzyczałem bardzo głośno: w środku był dym, mówiło coś w mojej głowie, czarny dym, parzący obłok smoły, który wysączał się przez dziury między wiszącymi na nitkach guzikami. Gdzie jestem, wrzeszczałem do głowy utrzymującej się na wypełnionym dymem uniformie; pielęgniarka sięgnęła do kieszeni i wyjęła z niej strzykawkę —  grubą, z drewnianym tłokiem — a potem wbiła jej igłę w moje odsłonięte przedramię. — W szpitalu — powiedziała, to jeszcze usłyszałem; a potem otoczyła mnie ciemność. Kiedy obudziłem się następnym razem, sala była pusta i cicha. — Halo! — zawołałem; nikt nie odpowiedział. Powtórzyłem ten okrzyk jeszcze kilka razy, zanim upewniłem się, że w szpitalu nikogo nie ma. Dotknąłem stopami zimnej podłogi w czarno-białą szachownicę i poczłapałem do okna. Rozciągał się z niego widok na pustą ulicę, oświetloną przez szpaler latarni; opadłe z drzew liście unosiły się na wietrze. Nagle dotarło do mnie, że jestem w budynku uniwersytetu, w budynku przylegającym do Fakultetu Medycznego i jestem w nim zupełnie sam, w nocy. Moje ubrania — równo złożone w kostkę — leżały w nogach żelaznego łóżka. Żadne z drzwi prowadzących do budynku uniwersytetu nie były zamknięte. Piętnaście minut później wbiegłem na trzecie piętro i chwyciłem klamkę do sali do lekcji anatomii. Ustąpiła bardzo lekko; dbając, by być cicho, wsunąłem się do środka. W pomieszczeniu panowała duszna ciemność, okna wciąż zasłaniały story. W kieszeni spodni wymacałem zapałki, które kupiłem przed wyjazdem do Monachium — by komuś ich użyczać, gdyby chciał zapalić papierosa, w końcu sam nie paliłem. Krąg pomarańczowego blasku oświetlił przytwierdzone do ścian tablice z anatomicznymi przekrojami. Te bliżej były czarno-białe, przedstawiały szkielet; dalej zaczynały się kolorowe, pełne rzęsistych, giętkich włókien. Zapałka zgasła; następną dotknąłem knota oliwnej lampy i jej płomień oświetlił katedrę. Nie byłem w tym pokoju sam. Płachta, która poprzedniego przedpołudnia przykrywała stojącą w rogu pomieszczenia rzeźbę, teraz leżała na podłodze, a to, co poprzedniego przedpołudnia wziąłem za rzeźbę, wcale nią nie było. Koło biurka stała figura ze szkła tak grubego, że odbijający się na nim blask lampy migotał rozdwajającym się płomieniem. Marblit wymodelowano w postać zatrzymanej w szerokim rozkroku kobiety. Sprężyste, umięśnione ramiona kobieta uniosła nad głowę; jej dłonie wyglądały, jak gdyby zostały sparaliżowane podczas kręcenia młynków. Przystanąłem. Płomień lampy dychawicznie uderzał w górę, wzdymał się i krzesał na boki iskry, które natychmiast wsysała w siebie ciemność pomieszczenia. Piersi kobiety ze szkła były niewielkie, ledwo zaznaczone, z sutkami w postaci przypominających pestki zgrubień; znajdowały się dokładnie na wysokości moich sutków i po chwili zauważyłem, że właściwie cała kobieta ze szkła jest mojego wzrostu, że nie musiałbym się schylać, aby ją pocałować. Spłaszczony nos; biegnące po skosie czoło; gładka półkula ciemienia. Spod szklanej powłoki uśmiechała się do mnie żółta ludzka czaszka. Oplatały ją imitujące żyły czerwone i niebieskie kabelki z bakelitu. Szczypce żeber zasklepiały się wokół nerek i płuc; niżej były jelita. Na rysunkach w podręcznikach do anatomii zawsze przypominały mi pełne dopiero co wylęgłych glizd mrowiska, ale oglądane przez szkło wyglądały na zaskorupiałe i suche. W smukłych nogach szklana panienka nie miała już narządów ani mięśni: zwężające się ku dołowi stożki ud i łydek wypełniały samotne, pożółkłe piszczele. Kiedy postawiłem lampę na stole i bliżej przyjrzałem się temu, czym nafaszerowano przezroczyste ciało szklanej panienki, ogarnęło mnie wrażenie, że każdy z jej narządów został przed włożeniem w powłokę ze szkła starannie osuszony: płuca sczerniały, jelita przyjęły kolor dojrzałego bakłażana. Ktoś, kto użył tego farszu, nawet nie próbował udawać, że czerwone i niebieskie niteczki to żyłki i nerwy. Szklana panienka szczerzyła się do mnie; kiedy podszedłem bliżej, usłyszałem: — Och, to pan. I odwróciłem się. W progu pracowni anatomicznej stał profesor Jünger. Miał na sobie beżowy trencz, jego twarz była ukryta pod rondem eleganckiej fedory. Moje nogi były jak z waty. — Panie profesorze — zacząłem, starając się wytłumaczyć — ja… Uśmiechnął się, gdy zobaczył, że jestem zakłopotany; zdjął trencz i kapelusz i powiesił je na wyrastającym ze ściany haku. Sam zawsze chciałem mieć taką fedorę, ale dopiero rok później udało mi się ją kupić. — Pan był na moich zajęciach z anatomii — odezwał się. — Tak, panie profesorze — potwierdziłem.

Przez chwilę milczał, ja też; nie wiedziałem, co powinien mu powiedzieć ktoś taki, kto nie nazywał się jak ja. — Studiuje pan na wydziale lekarskim tego fakultetu, tak? — spytał w końcu, uważnie ściągając brwi. Gdy potwierdziłem, mruknął: — A ile pan ma lat? — Osiemnaście — odparłem, czując, że w ustach robi mi się sucho. Jünger roześmiał się: — Ach! Więc jest pan człowiekiem nieskończonym… Zawiesiwszy głos, zagryzł dolną wargę. Wyglądał, jakby ciągle zadawał sobie jakieś pytanie, ale nie miał pewności, czy należy je głośno wypowiedzieć. — Czy wolno wiedzieć — spytał w końcu — po co pan studiuje medycynę? — Bo… — zacząłem. Co miałem mu odpowiedzieć? Co powinienem mu odpowiedzieć? Co powinien mu odpowiedzieć ktoś taki, kto nie nazywał się jak ja? Czy powinien mu odpowiedzieć opowieścią — o mojej siostrze, o małej Julce von Deymann, tej, która wychodząc z ciała naszej matki, rozerwała je na strzępy, która na szyi nosiła ogromną, przypominającą żarówkę głowę, której z pleców wyrastał garb i której usta — wiecznie półotwarte, wiecznie obślinione — wydawały dźwięki przypominające kumkanie plemienia żab w jeziorze za dworem w Hameln? Przecież początkowo wcale nie postrzegałem jej jako nienormalnej, garbatej i nieproporcjonalnej, i chorej na mongolizm; lecz kiedy już zacząłem ją tak postrzegać, kiedy mój pan ojciec, hrabia Hans von Deymann, zauważył to, zaczął mówić: Jacobie! Mówił wesoło, mówił gromko; w tamtych czasach jeszcze nie rozumiałem, że ta wesołość i gromkość brały się z jego słabości do sznapsa i jego słabości do wina. Jacobie! — mówił, w przyszłości będziesz lekarzem, który znajdzie lek na to, co toczy twoją siostrę — i wszyscy będą cię podziwiać! A może — powinien mu odpowiedzieć inną historią: historią o wiejskim nauczycielu, który codziennie przychodził do dworu w Hameln, by dawać nam lekcje? Zajmował mały pokój w miasteczku pod wzgórzem, wynajmowany od miejscowej prostytutki, kurwy Bożeny; i gdy dowiedział się, że mam jechać na studia, do Monachium, głośno się roześmiał. Zawiedziesz nas i zawiedziesz siebie, zawiedziesz wszystkich, powiedział. Nikogo na tych studiach, chłopczyku, nie zadowolisz. A może — może jeszcze inaczej. Może powinien mu odpowiedzieć, że ja sam właściwie nigdy nie chciałem studiować medycyny. Czy chciałem wyjechać z dworu w Hameln? Tak, tego chciałem, bo uważałem, że w Hameln moje życie nie wygląda tak, jak powinno wyglądać, ale chciałem też, by wybrano za mnie, dokąd mam pojechać, kupiono mi bilet, nadano klasę i numer siedzenia. Tak, może powinienem powiedzieć mu prawdę: że mnie w te studia wrobiono, że w Monachium nie zniknęło to poczucie, które ogarniało mnie od dawna, od kiedy pamiętam: poczucie, że żyję cudze życie, nie to, które powinienem żyć; że moje prawdziwe życie jeszcze się nie zaczęło. Że przyjechałem do Monachium z nadzieją, że tu wreszcie przestanę się czuć gorszy od innych, że wszyscy zobaczą, że jestem im równy — i już na wstępie okazało się, że wiejski nauczyciel miał rację. — Cóż — odezwał się Jünger — dobrze by było, gdyby pan to wiedział. Ale… — zaczął i na chwilę zamknął usta, jak gdyby się nad czymś zastanawiał. — Ale — podjął — powiedzmy, że postaram się panu niedługo pomóc w dowiedzeniu się, dlaczego studiuje pan medycynę. A teraz niech pan zmyka… W końcu — puścił do mnie oko — niedobrze by było, gdyby ktoś zauważył, że się pan tu pałęta po nocy. Wychodząc, odwróciłem się w jego stronę. — Dziękuję — wymamrotałem, a Jünger zaśmiał się. — Kto wie, panie Deymann — powiedział. — Może wszyscy spotkamy się kiedyś w Dom

Znów kleks: stalówka watermana wbija się w kartkę notatnika w skórzanej oprawie. Za brudnym, wychodzącym na budynek z klinkierowej cegły oknem wyje na alarm syrena. Jej buczenie jest przeciągłe i agresywne, długie: wbija się w powierzchnię nocy tak, jak

w ludzkie ciało wbija się strzykawka, w której tłoku buzują drobinki nieznanych substancji.

38 Nieznanych: mnie znanych. Mnie wie się, że to, co buzuje w tej strzykawce, to strach; strach, którym nocą napełnia mi się tych mężczyzn, którzy stoją przed tobą w równym, długim rzędzie, i w jeszcze jednym rzędzie, i w jeszcze jednym, i w jeszcze-jeszcze: stoją w pięciu rzędach pośrodku ciemnej nocy w KL Auschwitz i czekają, i ich stopy zapadają się w błoto, w którym rozpuścił się zalegający jeszcze wczoraj śnieg. Nie możesz oderwać od nich wzroku, kiedy też tu stoisz, w swoim tweedowym garniturku i w ostatniej czystej koszuli, i w bordowym krawacie, i w przyciasnym płaszczu dyplomatce, stoisz obok dwóch esesmanów w czarnych skórzanych uniformach. „Nie ma tu ani jednej kobiety” — przychodzi ci nagle do głowy. Są wyłącznie mężczyźni, co najmniej dwustu mężczyzn, którzy ustawili się w pięciu rzędach i pilnują się, by nikomu nie spojrzeć w oczy —  z pochylonymi głowami karnie lustrują ciemnobrązową, rozmokłą ziemię — i nie mają pojęcia, wie mi się, na kogo lub na co czekają; ale na coś, wie mi się, że tak myślą, powinni czekać, wszak po coś wywołuje się więźniów o jedenastej w nocy okrzykiem „Antreten!”. Stoją więc w błocie, twarzami zwróceni do betonowych, połączonych drutami wysokiego napięcia murów. Oświetla ich reflektor z wieży strażniczej: po kolejnych, z prawa na lewo i z lewa na prawo, przesuwa się nieskazitelny biały snop. Okrągła plama światła nie dociera do stóp więźniów, kończąc się zaraz za osłoniętymi buro-granatowym pasiakiem kolanami, i każdy, na kim się rozleje, wygląda, jak gdyby unosił się nad ziemią.

W oddali rozlega się grzmot. „Jak bardzo musi być im zimno” — myślisz. Choć temperatura z pewnością spadła poniżej zera, a dmący od zachodu wiatr wzmaga się i czujesz, jak jego chłodny podmuch przykleja się do twoich policzków, ci mężczyźni — starzy: tyczkowaci i żylaści, których ogolone na łyso głowy uwydatniają opinające się nad czaszkami żyły; młodzi: także tyczkowaci i także żylaści, pozbawieni wszakże tej stalowej krzepy, która jest w żylastości starych; w niedającym się określić wieku: tych jest tu najwięcej — mają na sobie wyłącznie buro-granatowe pasiaki, narzucone na nagą skórę, rozchełstane, pozbawione guzików, odsłaniające spod zgrzebnych materiałów ich torsy, szare niczym pióra na podbrzuszach gęsi. A mimo to stoją, lustrując błoto, i nawet się nie trzęsą od wiatru, który wślizguje się im pod dziurawe stroje. Grzmi; jeszcze raz grzmi i czujesz pierwszą kroplę zimnego deszczu, która rozpryskuje się na twoim czole. „Dlaczego — przechodzi ci przez myśl — tak stoją? Co każe im tak stać? Co zabrania im poderwać głowy i ruszyć na wyprężonych esesmanów, albo ścisnąć się, objąć ramionami, przytulić, by pokonać chłód…?” Dlaczego. To absurdalne pytanie: „dlaczego?”. Dlaczego jest tak, a nie inaczej? Dlaczego niebo jest niebieskie, a drzewa są zielone? Dlaczego niebo jest, a drzewa są? Dlaczego trawa wyrasta z ziemi, a nie ziemia z trawy? Dlaczego mamy dwie ręce i po dwie nogi? Dlaczego Julka ma garb, dlaczego się ślini…? To ostatnie pytanie: kiedy byłeś mały, nie zadawałeś go dlatego, że twoja siostra wyglądała dziwacznie, nie; twoja snująca się nocami po dworze w Hameln siostra, która wypluwała jedzenie, gdy jej nie smakowało, wydawała się tak samo dziwaczna jak cały ten świat.

Czy teraz, 24 listopada 1944 roku, gdy stoisz tu, na błotnistej ziemi placu apelowego obozu Auschwitz, gdy czujesz zimne krople deszczu, które rozpryskują ci się na czole — czy teraz, Jacobie von Deymann, który wolisz o sobie myśleć bez „von”, czy teraz pamiętasz, jak twój pan ojciec był dumny, że ciągle zadajesz to pytanie? Dobrze, mówił, dobrze, Jacobie, że wszystko podajesz w wątpliwość. Tylko, szeptał twój pan ojciec, gdy w jego żyłach płynęło już dużo czerwonego wina, tylko ten, kto podaje wszystko w wątpliwość, ten naprawdę żyje. I wychodził do piwnicy dworu w Hameln po następną butelkę; i nic a nic nie rozumiał z tego, jak nienawidziłeś chwili, gdy w twojej głowie pojawiało się kolejne pytanie: dlaczego? Dlaczego książka składa się z okładki i stron? O to spytałeś go, kiedy na szóste urodziny, jesienią 1925 roku, podarował ci tamte dwa tomy o szorstkich grzbietach, w dublurze: zewnętrzna okładzina była gładka, w miętowym kolorze, zielenił, różowił i błękitnił się na niej storczyk. Deutsche Flora, von Müller-Pilling, poniżej kreska, pod kreską słowo: Atlas. I to atlas nie byle jaki, bo Atlas mit 240 Abbildungen in feinstem Farbendruck und Textbeilage mit weiteren Abbildungen im Text und auf Tafeln; wydano nakładem oficyny Gera Hofmann w Lipsku w roku 1894. VIII/240 Tafeln und VII/264 Textseiten. Dlaczego książka składa się z okładki i stron, spytałeś, a pan ojciec jak zwykle miał wytłumaczenie: składa się z nich dlatego, że, zobacz, Jacobie, w tym tomie jest tyle pięknych obrazków… Czy chciałbyś, żeby się zniszczyły? Na stronie trzydziestej szóstej: Acer platanoides. Liść klonu, ze spłaszczonymi orzeszkami szypułek. Miał pięć palców, był jasnozielony, a jego barwa w atlasie Müllera i Pillinga była soczysta i zimna. Czy w naszym lesie, spytałeś pana ojca, także rosną klony, Aceres platanoidi?

A i owszem, rosną, uśmiechnął się do ciebie; zrzuciły już liście, ale kto wie, może jeśli wybierzesz się do lasu, znajdziesz jakieś? Poszedłeś tam; poszedłeś do lasu. Poszedłeś tam i nie zajęło ci dużo czasu znalezienie klonu. W lesie było zimno: kiedy uklęknąłeś na brunatnej ziemi pod łysiejącym drzewem, poczułeś, że twoje obleczone sztuczkowymi spodniami kolana robią się wilgotne. Sięgnąłeś po pierwszy z liści. Miał już rdzawy, pomarańczowy kolor, ale jeszcze nie usechł do tego stopnia, by się pokruszyć. Ciągle był soczysty i gładki, poznaczony płaskorzeźbą wklęsłych, chiromantycznych żyłek. Nie wyglądał jednak jak ten liść na rysunku, który znalazłeś na trzydziestej szóstej stronie atlasu Pillinga i Müllera; było na nim więcej żyłek, miał także więcej palców. Był zupełnie innym liściem. Od niego z kolei zupełnie inny był ten, który wygrzebałeś z pomarańczowego dywanu po drugiej stronie drzewa; i jeszcze jeden; i następny też; każdy miał więcej palców i więcej żyłek aniżeli ten na rysunku na trzydziestej szóstej stronie atlasu Pillinga i Müllera. Dlaczego tak jest? — spytałeś pana ojca, gdy wróciłeś do domu. Jak powinien wyglądać liść klonu? Hans von Deymann westchnął. Tego, jak powinien wyglądać liść, nikt nie wie, powiedział. Musisz wybrać sam, dodał, wybrać, który ci się bardziej podoba. Ten, kto zadaje pytania, ten żyje naprawdę; ten, który dokonuje wyborów, żyje naprawdę, czuje, że żyje, powiedział; świeciły mu się oczy. I wyszedł. Ty nie chciałeś zadawać pytań. Ty nie chciałeś czuć, że żyjesz, nie chciałeś, by ciągle towarzyszyło ci to „dlaczego?”, nie chciałeś się dziwić każdym przedmiotem napotkanym na swojej drodze. Gramofon? Dlaczego — gramofon? Dlaczego on odtwarza płyty? Pióro — a dlaczego pióro? Dlaczego stalówka jest trójkątna, a na jej zwieńczeniu wyrasta ta pestka,

przez którą na kartkę wyślizguje się ścieg granatowego atramentu? Chciałeś, by „dlaczego?” zniknęło, rozpłynęło się w powietrzu i zasnuło twoje oczy kataraktą, dzięki której wszystko, co się dzieje, wydaje się absolutnie normalne: choćby to, że zmarznięci mężczyźni w burogranatowych pasiakach stoją w zimnym, zacinającym z nieba deszczu, a wiejący od zachodu chłodny wiatr niesie ze sobą pogłos nadjeżdżającego samochodu. Wiatr niesie za sobą pogłos nadjeżdżającego samochodu. Odwracasz się w prawo; potrzebujesz chwili, by z nagłego błysku reflektorów wyodrębnić obraz brnącego przez coraz gęstsze błoto auta. To ten srebrny mercedes, którym przyjechałeś tu z Krakowa, model W136; krople listopadowego deszczu błyszczą w dwóch rozszerzających się graniastosłupach białego światła. Chłodnica samochodu jest masywna, zakończona spiczastym łukiem. Gdy auto się zatrzymuje, żaden ze stojących w pięciu rzędach więźniów nie unosi głowy. We wnętrzu samochodu siedzi ciemny, niewyraźny kształt. Mrużysz oczy, a drzwi od strony kierowcy otwierają się. Ciemny, niewyraźny kształt wysiada z samochodu na błotnisty plac i wtedy reflektor go oświetla, i wtedy, od razu, go rozpoznajesz. Jest średniego wzrostu, ma na sobie czarny, prosty mundur. Kiedy podchodzi bliżej i uśmiecha się, widzisz, że jego górne zęby wystają poza linię wargi. Odstają mu też uszy, zbyt niesforne, by przykryły je włosy, czarne, z przedziałkiem po lewej stronie. Jest już tylko pół metra od ciebie. „Wygląda bardzo młodo” — przychodzi ci nagle na myśl. Wygląda bardzo młodo, a jednocześnie wydaje ci się starszy niż trzydziestotrzylatek. To zapamiętałeś z raportów, które czytałeś w Berlinie: że ma lat trzydzieści i trzy.

Podszedłszy, ciemnymi, głęboko osadzonymi w przystojnej śniadej twarzy oczami mężczyzna w milczeniu patrzy na dwóch esesmanów, a potem jego wzrok ląduje na tobie. Nerwowo przełykasz ślinę. Jego oczy nagle wydają ci się oblepionymi błotem dołami. Kolejne krople deszczu rozbijają się na twoim czole. — Ma pan latarkę, szanowny panie? — pyta mężczyzna, uśmiechając się. Pada deszcz; chlupot uderzających z nieba kropel jest coraz głośniejszy. Kiedy patrzysz na jego białe, równe zęby, natychmiast przychodzą ci na myśl własne: pożółkłe i słabe. — To pan — mówi nagle mężczyzna. Jego lśniące czarne oczy jeszcze mocniej się zwężają. — Pan, który przyjechał z Berlina, pan… — na chwilę zawiesza głos, ale jego usta wciąż są półotwarte — …pan szpieg — mówi w końcu. — Szpieżek. Pan szpieg od Verschuera. „On wie, kim jestem” — myślisz, a mężczyzna nagle się wypręża. Błoto chlupocze pod jego oficerkami. — Moje uszanowanie. Hauptsturmführer — mówi, podając ci rękę —  doktor Josef Mengele, naczelny lekarz obozu w Birkenau, u kobiet. Hauptsturmführer doktor Josef Mengele, naczelny lekarz obozu w Birkenau, u kobiet, ściska twoją dłoń; jego uścisk jest silny i twardy. Masz wrażenie, że wykręca ci palce i czujesz zimny dotyk czegoś metalowego. — Dobry wieczór, Herr Hauptsturmführer — mówisz w końcu. To coś metalowego, spostrzegasz, gdy zabiera dłoń, to obrączka. Przecież czytałeś, że jest żonaty, i przecież pamiętasz, jaki wzbudziło to w tobie podziw: żonaty. Dorosły. Związany. Ale tu żony z nim nie ma.

— To co, ma pan latarkę, szanowny kolego? — pyta, świdrując cię wzrokiem. Nie, nie masz latarki i robi ci się głupio z tego powodu, że nie masz latarki, bo ktoś starszy od ciebie, lepszy od ciebie, poprosił cię o latarkę i nie możesz mu jej dać. „I boję się powiedzieć chociaż słowo” — uzmysławiasz sobie. Pada deszcz. Jeden z dwóch esesmanów: — Ja mam latarkę, Herr Hauptsturmführer. Podaje mu obłą tubę z zielonej blachy, zakrzywioną na końcu; Mengele przez chwilę bada mechanizm, a potem ją uruchamia, za pomocą mosiężnego dzyndzla z boku. Słabe światło latarki rozlewa się na jego płaszczu; doktor odwraca się i sprężystym krokiem idzie w kierunku patrzących w ziemię mężczyzn. Jego wysokie skórzane buty zapadają się w błoto; włosy całkiem już zmokły i błyszczą w świetle reflektora. Patrzysz na niego, jak przechadza się przed pierwszym rzędem więźniów, świecąc im latarką w twarze. Od czasu do czasu, zupełnie niespodziewanie, chwyta podbródek któregoś z mężczyzn w pasiakach i unosi go. Podbródek na ogół stawia opór, ale jest to nieznaczny opór. Nie widzisz tego dokładnie, ale masz wrażenie, że przez cały czas z ust Mengele nie schodzi uśmiech. Gdy znajduje się przy jednym z więźniów, wytężasz wzrok: przy przystojnym chłopcu o smutnej lewantyńskiej urodzie nagle przystaje, cofa się o kilka kroków, a potem znowu wraca. Na rozkaz wyciągniętej ręki podbiega do niego dwóch esesmanów. Pierwszy popycha kolbą pistoletu przystojnego, smutnego chłopca, a drugi otwiera drzwi srebrnego samochodu; i już znika w środku czarny kształt Hauptsturmführera doktora

Josefa Mengele, naczelnego lekarza obozu w Birkenau, u kobiet, i znika w nim też kształt chłopca o smutnej lewantyńskiej urodzie. — Rozejść się! — wrzeszczy głośno esesman. Dwa okrągłe reflektory błyskają bladym jak rozrzedzone mleko światłem; samochód cały czas nie ruszył. Nieruchomo stoisz w burym, wilgotnym błocie; przypatrujesz się przedniej szybie samochodu i widzisz, że doktor Mengele unosi rękę w geście pozdrowienia. Nie masz wątpliwości, że pozdrawia ciebie; nie masz też wątpliwości, że ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, powinien odwzajemnić pozdrowienie, ale czujesz, że całe twoje ciało skamieniało, że nie masz siły unieść ręki. Jakaś mała kropla światła osiada na obrączce na palcu doktora Mengele. A potem mercedes rusza: wykręca na błotnistym placu i jedzie w stronę bramy, i pochłania go ciemność. Stoisz w burym błocie; otrząsasz się, kręcisz głową i dopiero teraz, gdy obóz jest pusty, rozumiesz, jak bardzo zdążyłeś przemoknąć, jak woda w ciebie wnika.

37 „Straciłem szansę” — z taką myślą budzisz się następnego południa. Tej nocy spałeś długo i głęboko, bez snów. „Straciłem swoją szansę” — tak myślisz, by go podejść i spytać o eksperymenty, o które kazał spytać baron von Verschuer, i już, jak najszybciej, wracać do Berlina, dalej w diabły stąd. Myśl nie znika, gdy przez opustoszały obóz idziesz w stronę budynku szpitala; włożyłeś dziś tę samą koszulę i ten sam krawat co wczoraj, bo nie zostały ci już żadne czyste ciuchy. Ziemię pokrywa zaschnięte błoto; jest już popołudnie, wczesne popołudnie dwudziestego piątego dnia listopada 1944 roku, i niebo jest białe, zasnute warstwą kłębiących się chmur.

Nie pukasz, tylko otwierasz drzwi tamtej komórki, w której byłeś wczoraj, i nagle przystajesz. Jest tu ktoś, kogo się nie spodziewałeś. To ten przystojny żydowski chłopiec, którego wczoraj doktor Mengele wyciągnął z tłumu, i młoda kobieta, która siedzi za najmniej spodziewanym rekwizytem: sztalugami. Choć widzisz ją tylko od tyłu, w brudnym, luźnym jak mnisi habit pasiaku i chmurze jasnokasztanowych, opadających na ramiona włosów, coś ci podpowiada, że nie może mieć więcej niż dwadzieścia lat. Przestępując przez próg pokoiku, czujesz na swoim ramieniu czyjąś rękę; to stojący przy drzwiach Miklós, który odciąga cię na bok. — Nie należy jej przeszkadzać — tłumaczy zaaferowany, wskazując kobietę przy sztalugach. Jego oczy znów świecą się z podniecenia, jak u małego chłopca. — Przeszkadzać? — dziwisz się, lecz Miklós nie odpowiada. „W niczym jej nie przeszkodziłem” — myślisz. Choć ciepłe powietrze w pomieszczeniu wibruje od otwarcia żelaznych drzwi, zarówno kobieta, jak i siedzący przed jej sztalugami na blaszanym krzesełku chłopiec zachowują się, jak gdyby w ogóle cię nie zauważyli. Do blejtramu pinezkami przyczepiona jest biała kartka, po której kobieta wodzi pędzlem zanurzanym w stojących na podłodze kubeczkach akwareli. — Lubię patrzeć, jak to robi — mówi nagle Miklós, bardziej do siebie niż do ciebie. — Wie pan, jak maluje — uściśla, gdy na niego spoglądasz. — Nazywa się Dina, jest z Protektoratu. W poprzednim życiu, zdaje się, studiowała malarstwo. Cóż — pociąga nosem — w tym życiu ma wielu modeli… i wiele modelek, oczywiście, też. Sztalugi kobiety ustawione są tuż przy pokrytej łuszczącym się tynkiem ścianie, pod oknem, przez które wślizguje się szary blask. Kobieta i chłopiec cały czas zachowują się, jak gdyby cię nie zauważyli. Dina

kładzie farbę oszczędnie, bardzo ostrożnie: na portrecie jest mnóstwo miejsc, których postanowiła nie zamalować. Błyski światła na czole chłopca; skosy kości, na których opina się skóra jego policzków. Tylko na kędzierzawe włosy nie szczędzi czarnej akwareli: maluje ich pukle z pieczołowitością, zakrywa nimi spiczaste uszy modela. — Wie pan — odzywa się Miklós Nyiszli — dlaczego Mengele korzysta z usług Diny? — Nie — odpowiadasz. Nie możesz oderwać wzroku od akwareli, nie widzisz więc, że z warg Miklósa nie schodzi sarkastyczny uśmiech. — Korzysta z nich, drogi panie niedoktorze — mówi — z powodu Cyganów. Najpierw robił Cyganom do kartotek zdjęcia: potem okazało się, że klisza nijak się ma do tego, co zostało sfotografowane. Skóra Cyganów była na zdjęciach albo zbyt biała, albo zbyt brązowa, dlatego dał Dinie zajęcie. Na obrazach, proszę sobie wystawić, wciąż jej kolor jest bliższy rzeczywistości aniżeli na fotografiach, tak… Przez chwilę się zastanawia. — No — wzdycha. — No i waszemu Mengele spodobało się to do tego stopnia, że postanowił każdy z obiektów swoich badań dawać jej do sportretowania, niezależnie, czy to Żyd, czy Cygan. Mamy tu, panie niedoktorze, prawdziwą firmą portretową! „Portretową”. To, co maluje Dina, nie jest portretem. Chłopiec, który wynurza się z białej czeluści kartki, nie jest tym samym chłopcem, który siedzi na niskim blaszanym taborecie. Przestrzenie, o których sądziłeś, że Dina postanowi je zostawić niezamalowane, jednak przyjmują kolory. To, co niegdyś było bielą na policzkach, staje się czerstwym rumieńcem; skosy kości wychudzonej twarzy zmieniają się w owianą chłodnym wiatrem skórę. Kiedy powieki chłopca siedzącego na taborecie pod oknem opadają ze zmęczenia, malarka nadaje jego oczom na portrecie jakiś nienaturalny,

pełen zapału blask. I jeszcze usta: na chwilę zawiesza pędzelek nad stojącymi wokół sztalug kubeczkami akwareli — a potem zdecydowanym, szybkim ruchem zanurza go w jednym z nich. Usta chłopca siedzącego na taborecie są w kolorze szarym, mają barwę popiołu; usta chłopca na portrecie są mięsiste i czerwone. — Podobny, co? — pyta nagle Miklós i wtedy odwracasz się w jego stronę. — Pan żartuje? — słyszysz w swoim głosie zaskoczenie. — Przecież… — Och, nie, nie do tamtego — mówi Miklós, sięgając za pazuchę. — Do tego. Z wewnętrznej kieszeni białego, wyraźnie na niego za dużego kitla wyjmuje złożoną na cztery kartkę: kiedy ją rozwiera, od razu rozpoznajesz inne dzieło Diny. Inne — a jednocześnie takie samo jak obraz, który właśnie maluje. Nie ma między nimi żadnej różnicy, może prócz tego, że barwy obrazu, który kobieta maluje teraz, są o wiele bardziej świeże. „Farba — wpada ci do głowy — musi być kiepskiej jakości”. Obraz podany ci przez Miklósa znaczy mnóstwo małych, grubiutkich kłaczków. — Po co malować dwa portrety? — pytasz, oddając mu akwarelę. — Po to, panie niedoktorze — wyjaśnia ze sztucznym uśmiechem Miklós, chowając kartkę do kieszeni — że to dwie różne osoby, ten i tamten. Niespotykane, co? „On chyba — myślisz — chce sobie ze mnie zażartować”. — Wyglądają tak samo… — zaczynasz. — Owszem! — cieszy się Miklós. — Na portretach. Ten z kartki to portret pewnego więźnia, który przyszedł tu w ostatnim transporcie. A tamten — wskazuje głową siedzącego nieruchomo chłopca — jest tu od dawna. Waszemu Mengele bardzo spodobał się ten, który przyszedł tu w ostatnim transporcie, no i kazał sobie znaleźć podobnego.

— Ale… — Pędzelek malarki uderza o rozpiętą na blejtramie kartkę. —  Oni nie są podobni. — Nie, nie — zgadza się rozbawiony Miklós. — Ale ich portrety są, prawda? A to waszemu Mengele wystarczy: by na portretach byli podo — Trzask! Odwracasz głowę. Drzwi pomieszczenia otwierają się; na tyle głośno, że nawet przystojny żydowski chłopiec i malująca obraz kobieta muszą się odwrócić. Przez chwilę miga ci twarz Diny, spiczasta i chuda; ale kobieta zaraz ukrywa ją w dłoniach, żydowski chłopiec zaś udaje, że wraca do pozowania. Jest w tym udawaniu nieudolny, cały się trzęsie, tak że blaszane krzesełko brzęczy, uderzając o podłogę. Odsuwasz się. — Dzień dobry. Ufam, że nie tylko dla mnie dobry, hop-hop. Hauptsturmführer doktor Josef Mengele, naczelny lekarz KL Birkenau, u kobiet, wygląda, zauważasz, na niewyspanego. Ma na sobie ten sam czarny mundur co w nocy, a jego włosy, poprzednio elegancko zaczesane na bok, teraz są potargane. W szarym świetle dnia jego mundur wydaje się zakurzony i brudny; wysłużone oficerki pokrywa szorstka skamielina błota. Od obrączki na środkowym palcu odbija się światło. „Podejdź do niego! —  rozkazujesz sobie w myślach. — Podejdź! No!” Nie ruszasz się, tylko spoglądasz na Miklósa. Ten czterdziestoletni mężczyzna, który zachowywał się jak dowcipkujący chłopiec, nagle się zmniejszył, skulił w sobie. Mengele kiwa mu głową. — Czy sprawdził pan jego czaszkę, szanowny kolego? — Głową Mengele wskazuje malowanego chłopca. Mówi tylko do Miklósa, jakby ciebie w ogóle nie było w tym pokoju; przełykasz ślinę. — Sprawdziłem — odpowiada Miklós, gapiąc się w podłogę. Mengele chrząka:

— I? Miklós chwilę milczy. — Wszystko — mówi w końcu — jak pan doktor przypuszczał. — Oczywiście. — Mengele uśmiecha się. — Kiedy pani Dina skończy, proszę dać znać esesmanom. Proszę — błyska zębami — im go przekazać. — Panie doktorze — zaczynasz. — Chciałbym… — Do widzenia, drogi kolego — uprzejmie mówi Mengele Miklósowi, jakby cię nie zauważył. Węgier kłania się i po chwili doktora nie ma już w pomieszczeniu. Drzwi zatrzaskują się i powietrze wibruje od ich żelaznego wizgu; szum-szum. Szum-szum; to pędzelek Diny uderza w przypiętą do blejtramu kartkę. Uderza o nią kilka razy szybciej niż przed sekundą, w której otworzyły się drzwi. Spoglądasz na Miklósa. Gryząc dolną wargę, patrzy na ciebie mściwie. — Dobrze się pan bawił? — warczy. — Panie niedoktorze? Bez słowa wychodzisz z prosektorium. Na zewnątrz zdążyło się już ściemnić i zrobić chłodniej; szczelniej otulasz się swoim za ciasnym płaszczem. Zaczyna padać śnieg; małe, przypominające letnie meszki płatki łagodnie padają na brunatną ziemię. „Co — zastanawiasz się, idąc pustym obozem — powinienem napisać w raporcie do barona Verschuera? Że nie udało mi się z doktorem Mengele zamienić ani słowa, bo odczuwam przed nim strach?” Wszedłszy do swojego pokoiku, zrzucasz płaszcz; nagle coś przyciąga twoją uwagę. Na biurku, obok zeszyciku, stoi zapieczętowana butelka sznapsa; zeszycik jest otwarty na tej stronie, na której wczoraj w pół słowa przerwałeś list do Robinsona. Czy ktoś odwiedził ten pokój, kiedy byłeś u Miklósa? Spoglądasz na zeszyt. Atrament, który wsączył się w kartkę wczoraj, jest ciemny; jego

arabeski wyglądają na takie, których nie da się już usunąć z papieru. Dzisiejszy, który teraz wypływa na kartkę, bo nagle chwyciłeś za pióro — to wyblakły pruski błękit. Za wychodzącym na sąsiedni budynek oknem prószy coraz gęstszy śnieg. Dopiero kiedy uniesiesz butelkę i wypijesz pierwszy łyk sznapsa, słowa na karcie notatniczka scalą się w jeden dukt: — Dziękuję — powiedziałem, a Jünger zaśmiał się. — Kto wie, panie Deymann — powiedział. — Może wszyscy spotkamy się kiedyś w Domu Salomona?

PIĘĆ 9 Z tej wysokości Warszawa wygląda jak ruiny zatopionego miasta. Tylko na ostatnich piętrach okolicznych wieżowców zapalone są światła; niższe zasnuwa ciemność, coraz głębsza, im bliżej parteru. Kiedy odwrócisz głowę lekko w lewo, widzisz Pałac Kultury, z zegarem, którego wskazówki tworzą procę między cyframi X i XII. Na wprost jest Warsaw Financial Center i jasny basen na szczycie hotelu InterContinental, a jeszcze dalej niewielkie cytrynowe kwadraty okien Złotej 44. Z tej wysokości trudno uwierzyć, że na dole rozgrywa się jakieś życie. Kiedy z balkonu klubu Albo-albo zerkasz na zewnątrz, nie dostrzegasz placu Grzybowskiego; i wtedy wraca to poczucie, które dopadło cię rano. „Coś jest nie tak — przechodzi ci przez głowę. — Coś unosi się w powietrzu”. Na granatowym niebie nad klubem Albo-albo gwiazdy błyszczą niczym drogocenne kamienie, rzucone tam przez nie wiadomo kogo, zupełnie bez sensu. — Dzisiaj pijemy za Jakuba Dejmana! — odzywa się blondyn po drugiej stronie stołu i przepija do ciebie z plastikowego kieliszka wódki. — Dzisiaj pijemy Jakuba Dejmana! — powtarza, omijając „za”, i z czarnej plastikowej tacy zdejmuje inny kieliszek; już masz go w swoich dłoniach. — I chlup!

I chlup. Alkohol parzy twój przełyk, masz wrażenie, że po hauście, który odbił się od gardła, by wpaść głębiej, niżej, w długą, kończącą się żołądkiem czeluść — zostaje na śluzówce plama. Ktoś, kto siedzi obok ciebie, poklepuje cię po ramieniu. Nie zwraca na to uwagi nikt z kilkunastu gości, którzy tańczą na dachu wieżowca, chociaż klepanie rozbrzmiewa w powietrzu naelektryzowaną, szorstką wibracją. Wibracja, stukot obcasów to jedyne dźwięki, które można tu usłyszeć. W Albo-albo nie gra żadna muzyka i gdybyś nie wiedział, co się tu odbywa, pomyślałbyś, że tańczący na dachu podrygują do dźwięków, które rozchodzą się wyłącznie w ich myślach, i do szumu śmigieł dronów, które latają z kamerami ochrony naokoło dachu. — Jeszcze raz, za Jakuba! — znów krzyczy mężczyzna po drugiej stronie stolika i z czarnej tacy znikają kolejne kieliszeczki wódki. Pół godziny temu lepkie naczynka tworzyły okrąg; kiedy teraz na nie patrzysz, wydaje ci się, że są ustawione w kształt półksiężyca. — Za Jakuba — odpowiadasz machinalnie. Obcasy stukają o betonową posadzkę; stuk-stuk. Wie mi się, że ci, którzy podrygują na dachu wieżowca, wcale nie tańczą do akompaniamentu własnych stóp i rozmów gości zasiadających przy kilkunastu drewnianych stolikach. Każdy ma w uszach opatrzone plastikowym czopkiem słuchawki marki Sennheiser, wlewające w jego głowę utwór, który wybierze sobie sam i którego nikt inny nie słyszy. Przyjechałeś do Albo-albo godzinę temu, zaraz po tym, jak w drzwiach kliniki przywitałeś patrzącą na ciebie roziskrzonymi oczami Ankę. Gdy mililitry środka nasennego popłynęły jej żyłami i osunęła się w narkozę, wyszedłeś z apartamentowca na Wilanowie i z nikim się nie żegnając, zamówiłeś ubera. Na plac Grzybowski dotarł w piętnaście minut; Warszawa była opustoszała.

„Pojutrze — myślisz — będę w Japonii. Jutro będę w samolocie”. Myślisz o tym, że poczujesz się tam jak zawsze, kiedy znajdowałeś się daleko stąd. Poczujesz, że wszystko jest w porządku. Że chociaż nie rozumiesz ani jednego z brzęczących wokół słów, mają one w sobie pewną logikę. Myślisz o tym, że będziesz chodził po ulicach. Sam. Stuk-stuk. Stuk-stuk. — Za naszego przyjaciela! — znów krzyczy blondyn siedzący na jasnej skórzanej kanapie. Jego twarz niczym nie różni się od twarzy mężczyzny, który podał ci kieliszek wódki: jest mała i spiczasta, kłębią się nad nią piaskowe, sklejone loczki. Ubrał się dziś w białą garniturową koszulę i czarną kurtkę ze skóry; na jej chropowatym materiale osiada blask z okrągłych lampek, którymi upstrzona jest podłoga klubu. „Przyjaciela”, w ten sposób cię nazwał. Nie wydaje ci się to najlepszym określeniem. Mężczyzna z jasnej sofy nie jest twoim przyjacielem: ty nie masz przyjaciół i nigdy nie czułeś potrzeby ich posiadania. Kim jest więc ten ktoś, kto siedzi naprzeciwko ciebie? Wie mi się, że nazywa się Janek Balcer. Młodszy od ciebie o rok, sądzi, że powinien być lekarzem. Jakiś czas temu skończył Wydział Lekarski na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym i teraz, w klinice medycyny estetycznej Jakuba Dejmana, Janek Balcer robi staż, za który mu dobrze płacisz. Jest w ciebie wpatrzony jak w obrazek, ponieważ podziwia to, co inni nazywają eksperymentami doktora Dejmana, to, że — jakbyś miał wszystkich w dupie! — robiłeś ludziom inne operacje, aniżeli chcieli. Nie wie, że już nie przeprowadzasz operacji, i nie wie tego też ktoś, kto siedzi obok ciebie. — Dobre te lochy tutaj — zauważa. Ten z kolei, blondyn w granatowym sweterku i spodniach od garnituru, ma na imię Jarek Balcer. On także u ciebie praktykuje: konieczna

procedura, by uzyskać tytuł doktora. Ty, wie mi się to, tej procedury nie przeszedłeś — i co? „Jak łatwe — przychodzi ci do głowy — było przekonanie ich, że operacja Anki już się odbyła i że to ja jej dokonałem; że zdjęcia, które jutro zostaną udostępnione na jej profilach na Instagramie i Facebooku, zostały zrobione już wczoraj. Jak łatwo przyszło ukrycie przed nimi, że już nie przeprowadzam operacji, i jak łatwo było im zaimponować tymi, które przeprowadzałem”. Jarek wtyka ci w dłonie kolejny kieliszek. — Zajebiste. Są zajebiste — mówi, a nad jego głową przelatuje dron z kamerą ochrony. Nigdy nie lubiłeś takich miejsc jak Albo-albo. Przebywając w nich, nigdy nie potrafiłeś pozbyć się poczucia, że — chociaż jesteś lepszy od wszystkich, którzy tu piją, tych aktorów i prawników, zięciów i córek ludzi z listy „Wprost” — jeszcze nie dorosłeś, żeby patrzono tu na ciebie inaczej aniżeli ironicznie. Janek i Jarek zaproponowali ci wieczór w tym klubie kilka dni temu. Powiedzieli, że chcą ci podziękować, a ty ani przez chwilę nie wątpiłeś za co. Na tę, tak ją nazwałeś, sesję na Mokotowie zaprosiłeś ich w połowie lutego. Początkowo byli zaskoczeni: gdy weszli do ciemnego mieszkania przy ulicy Narbutta i zobaczyli wysuwającą się zza futryny twarz niespodziewającej się nikogo prócz ciebie Elviry, zapytali, czy to twoja znajoma, czy może jakaś kurwa; udawany rechot. Od kiedy sprawdziłeś ich komputery, wiedziałeś, że Janek i Jarek często zastanawiali się nad pójściem do kurew; w historii ich wyszukiwań w Google’u znalazłeś pytania o numery i zakres oferowanych usług, i przede wszystkim o ceny.

— Nie — odpowiedziałeś im tamtego wieczora w połowie lutego. Zakłopotana Elvira w milczeniu stała w wejściu do salonu. — Kupiłem ją sobie. — Kupiłeś? — zdziwił się Janek. — Owszem. — Tak brzmiało twoje potwierdzenie. — Kupiłem ją sobie na własność. Nigdy, spostrzegłeś, nie zapytali, jak Elvira się nazywa. Zapytali za to o sporo innych rzeczy: czy to się dzieje naprawdę; czy masz na to jakieś papiery; czy na pewno o tym nikomu nie powiesz; czy ich dziewczyny — takiego słowa użyli — nigdy się o tym nie dowiedzą. Tak jakbyś nie wiedział, że żaden z nich nie ma dziewczyny. Kiedy później oglądałeś nagranie z tego wieczora, byłeś zaskoczony tym, jak, mimo wszystko, krótko trwała cała ta ceremonia. Kiedy kazałeś jej się rozebrać, posłuszna, zakłopotana Elvira zaczęła rozpinać koszulę. Po kilku sekundach szeroko rozwartym oczom Janka i Jarka ukazały się jej ciężkie piersi. — A teraz się wypnij — powiedziałeś. Zagryzłszy wargę, dziewczynka odwróciła się i zamerdała pośladkami w białych majtkach. Janek i Jarek nie mogli oderwać od niej oczu. W tej stopklatce filmu, na którym to wszystko nagrałeś, obraz zaciemnia się; obiektyw jednej z kamer został przesłonięty kształtem sylwetki kogoś, kto właśnie stanął w drzwiach. Czujesz łagodny powiew wiejącej od strony Wisły bryzy. Ktoś staje za tobą i kładzie ci dłoń na ramieniu. Ta dłoń jest pulchna i farfoclowata; nieco zbyt agresywnie wbija się w poduszkę twojej marynarki i po tym rozpoznajesz, że to właściciel sylwetki ze spoczywającego na dysku iMaca wideo. — Już jestem — odzywa się Maks.

10 Jest mi się tu, na szczycie wieżowca, z którego Warszawa wygląda jak ruiny zatopionego miasta. Jest mi się tu tak, jak jest mi się wszędzie na tym Kontynencie, czyli — od pewnego czasu jest mi się coraz mniej. Jest mi się siłą, która sprawia, że sokół słyszy wołanie sokolnika. Jest mi się siłą, która sprawia, że ludzie nie rzucają się na innych ludzi, przerażeni tym, że oto mają przed sobą coś, w czego ciele grzechocze dwieście i sześć kości. Jest mi się siłą, która sprawia, że ludzie się nie dziwią, bo wszystko, co mi się układa, jest takie, jak powinno być. Maks Koniecpolski, w jego drogiej marynarce z grubego angielskiego tweedu, z jego okularami od Persola i bródką przystrzyżoną w nierówny trójkącik jest, jaki powinien być. Maks ściąga usta i rzuca się na kieliszki wódki. Jest ich pięć: znikają w ciągu czterdziestu sekund. Gdy kończy, obciera rękawem marynarki wilgotne usta. — Jeszcze? — proponuje. Kiwasz na krążącego między tańczącymi ze słuchawkami na uszach kelnera. Powiew chłodnego wiatru przesuwa spoczywające na stoliku tekturowe menu. — Jeszcze! — drze się do kelnera Maks. Podobnie jak ciebie, Maksa Koniecpolskiego tytułuje się doktorem; on jednak ten tytuł naprawdę posiada. Jest doktorem filozofii i obronił ten doktorat kilka miesięcy temu w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Kiedy poznałeś Maksa, miałeś piętnaście lat i bardzo dużo marzeń, wyszukiwanych w Internecie o tej porze nocy, kiedy twoja siostra udawała, że śpi, a pan tata wymykał się na miasto, do hoteli Marriott, Bristol i Europejskiego, by wynajmować w nich pokoje i pić, jak najdłużej, sam.

Marzenia, które wtedy miałeś, obfitowały w duże piersi i uśmiechające się cipy; na ekranie twojego komputera były ziarniste i rozmazane. Kiedy miałeś piętnaście lat, poszedłeś do liceum. Było prywatne; po raz pierwszy miałeś iść do prywatnej szkoły, wcześniej do takich szkół chodziła tylko Julka, ty trafiałeś do publicznych, bo — choć osiągałeś znakomite wyniki w testach na inteligencję — zawsze oblewałeś rozmowę z psychologiem. Tę w liceum na Mariensztacie także oblałeś, ale — wie mi się to, lecz ty tego nie wiesz — twój pan tata, doktor Jan Dejman, zapłacił okrągłą sumkę, by cię do niego przyjęli. W poniedziałek 3 września 2007 roku stanąłeś w klasie masywnego rokokowego pałacu; z jej okien roztaczał się widok na Wisłę. Kilka tygodni później Radiohead jako pierwszy zespół w historii świata umieścił swój album (In Rainbows) do ściągnięcia za darmo z sieci. Do pachnącej kredą sali wlewały się promienie wrześniowego słońca, łagodnie osiadając na żółtych tablicach, na których wyrysowane były ludzkie szkielety i portrety polskich noblistów. I TY MOŻESZ ZOSTAĆ KIMŚ WYBITNYM, głosił napis nad galerią z Miłoszem i Skłodowską-Curie. Spojrzałeś na siedzących w niskich ławkach uczniów i poczułeś, że masz ochotę się roześmiać. Oni by mieli zostać ludźmi wybitnymi? Dzień wcześniej, znalazłszy na serwerze liceum listę nowo przyjętych, włamałeś się na komputery swoich kolegów i koleżanek z nowej klasy, do ich gron i na ich Gadu-Gadu. Wiedziałeś więc już wszystko o nielicznych uczniach, którzy zajmowali w klasie pałacu na Mariensztacie niewygodne, twarde krzesła z jasnego drewna, niektórzy za mali, a niektórzy za duzi na obdrapane ławki. O nich; o nim nie. Nie, tamten siedzący z tyłu gruby chłopiec we flanelowej koszuli i okularach w drucianych oprawkach był dla ciebie tajemnicą. Gdy, lekko się kołysząc, podszedłeś do jego ławki i nie

zapytawszy o pozwolenie, usiadłeś, zobaczyłeś, że coś notuje w zeszycie w błękitną kratkę. — To ranking — powiedział Maks, odwracając ku tobie głowę. — Ranking? — zdziwiłeś się. — Czego? — Loch — rzekł Maks i ruchem głowy wskazał wchodzące do klasy dziewczyny; były w galowych białych bluzkach i granatowych spódniczkach, i ciemnoszarych rajstopach. Z długimi, niedbale opadającymi na ramiona włosami wyglądały na dorosłe, na starsze od ciebie; gdybyś którąś z nich spotkał na ulicy i spytał o drogę, mówiłbyś do niej: pani. Siedziałeś w ławce w klasie pałacu na Mariensztacie jak oszołomiony; wydawało ci się, że ciała dziewczyn strzelają iskrami. Maks rozdziawił gębę i wtedy do sali weszła Julia. Zatrzymawszy się w progu, rzuciła ci drwiące spojrzenie; obserwowałeś ją bardzo uważnie. Miała na sobie białą bluzkę, a jej włosy lśniły w suchym świetle jarzeniówek. Barwa skóry Julki zlewała się z kolorem koszuli i przedramiona, twarz i szyja twojej siostry były tak jasne, że wydawało się, iż wypełnione są światłem. Kiedy oczy Julki wylądowały na Maksie, prychnęła. — Ale… — szepnął Maks. — To moja siostra — powiedziałeś. Maks odsunął się od ciebie. — Twoja siostra? Julia rozejrzała się po klasie i usiadła w wolnej ławce; natychmiast znalazło się wokół niej kilka chętnych do zaprzyjaźnienia dziewcząt. Nie zaskoczyło cię zdziwienie Maksa. W wieku piętnastu lat twoja siostra była skończoną pięknością. Wysoka i bardzo chuda, podobna do Jessiki Alby w Sin City albo Kate Moss w reklamach Agent Provocateur,

w ostatnie wakacje — dowiedziałeś się z zapisów jej czatów na Gadu-Gadu — straciła dziewictwo z pewnym studentem prawa. Ale nie musiałeś czytać zapisów jej czatów, by to wiedzieć. Robili to w mieszkaniu przy ulicy Narbutta, robili to za ścianą, w pokoju, który przylegał do twojego, kiedy w mieszkaniu nie było pana taty, bo panem tatą się przejmowali, a tobą nie. A kiedy to robili, w mieszkaniu wybrzmiewała piosenka, hit tamtego lata: When the sun shines, we’ll shine together/ Told you I’ll be here forever/ Said I’ll always be a friend. 1 Te dziewczyny, które zgromadziły się wokół Julki. — Jak — spytał cię pewnego dnia w grudniu 2007 roku Maks —  chciałbyś je wyruchać? Siedzieliście w twoim pokoju w mieszkaniu przy ulicy Narbutta. Za oknem skwer Słonimskiego ze świecącym na zielono neonem kina Iluzjon spał pod zaspami miękkiego białego puchu; popołudniowe niebo przyjmowało kolor gęstej czekolady. Obok starego, odziedziczonego po rodzinie Połanieckich biurka, którego wtedy używałeś, leżały dwa ciężkie, pełne niezjedzonych kanapek tornistry. W panującej w twoim pokoju ciszy unosił się odór skarpetek i suchy smród zgromadzonych w szufladzie biurka skrawków papieru toaletowego, których kilka razy dziennie używałeś do ścierania z brzucha spermy; buty Maksa i twoje buty leżały w przedpokoju. Kiedy ty któregoś razu odwiedziłeś jego i przyszedłeś do tego dusznego, jeszcze większego niż to przy ulicy Narbutta mieszkania przy Uniwersyteckiej na Ochocie (na drzwiach złota tabliczka z napisem „prof. T. Koniecpolski”), powiedział ci, byś swoich nie zdejmował. Skrzypiące podłogi w tamtym domu pokrywał kurz, kaloryfery były zapowietrzone; Maks wydawał się zakłopotany, a jeszcze bardziej zakłopotał się, gdy spytałeś go, gdzie ma komputer. — Nie mam — rzucił w końcu. Jego twarz spąsowiała.

Więcej go nie odwiedziłeś, ale on stał się częstym gościem przy ulicy Narbutta. — Jak — powtórzył podniecony Maks — byś je chciał rżnąć? Szybko zrozumiałeś cel jego wizyt: Maksowi wcale nie chodziło o ciebie i nie o wspólne oglądanie pornosów na twoim komputerze. To była tylko wymówka, zręczna i wiarygodna, ale niewystarczająco zręczna i wiarygodna, abyś w nią uwierzył. — Tak — powiedziałeś i sięgnąłeś po białego MacBooka, którego twój pan tata kupił ci, gdy dostałeś się do liceum. Maks przysunął się, a jego kolano dotknęło twojego. — Patrz na to — mówił Maks, który to, co ty każdego wieczora oglądałeś na ekranie swojego laptopa, kompensował sobie lekturą znalezionych w bibliotece prof. T. Koniecpolskiego książek: Historia O, Niepokoje wychowanka Törlessa, Justyna. — Patrz, jak ją rżnie! — Na ekranie stary, siwy mężczyzna w imitującym drogi garniturze zapinał od tyłu pulchną brunetkę w spódniczce w szkocką kratę, od czasu do czasu wlepiając jej klapsa. Film był krótki, szybko się urywał. — Ten, tę kurwę — radził czerwony Maks, kładąc palec na zmieniających się obrazkach. To dwóch mężczyzn, krążących wokół małej, przestraszonej Murzynki, która klęczała na środku ciemnego pomieszczenia. — Tę szmatę! — wskazywał inny filmik. Twoje bokserki i jeansy były już stanowczo za ciasne i po chwili poczułeś, że robi się w nich gorąco, wilgotno. Gorąco i wilgotno szybko zmieniło się w mokro i zimno: tym razem mężczyzn było siedmiu i otoczyli drżącą, rozebraną Japonkę z niewielkimi, trójkątnymi piersiami, na których zaciskały się drewniane kleszcze. Struktura każdego z tych filmów była bardzo prosta. Był ktoś, kto pierdolił, i ktoś, kto był pierdolony; ktoś, kto upokarzał, i ktoś, kto był

upokarzany. Pokazałeś Maksowi też kilka innych klipów, które odkryłeś w poprzedzające liceum wakacje; ale tylko kilka. — Wyobraź sobie Olgę w takiej sytuacji — powiedziałeś, bo to wydawało ci się tamtego popołudnia najwłaściwsze. Olga: pulchna i dupiasta, z twojej klasy. Właściwie była ci obojętna, mogłeś sobie w takiej sytuacji wyobrazić każdą dziewczynę, którą spotkałeś na ulicy. Maks — wie mi się to — nie; on potrafił sobie w takiej sytuacji wyobrazić wyłącznie Julię Dejman. — Kiedyś — szepnął tamtego popołudnia Maks — kiedyś będę ją… je miał. Ty też będziesz je miał — warknął, patrząc na porzucone w rogu pokoju PlayStation. Oprócz PlayStation na szafce stał rząd opakowań DVD: Gwiezdne wojny w kolekcjonerskim wydaniu, reżyserska wersja Władcy Pierścieni. I stało tam też to, nad czym najchętniej spędzałeś wieczory, jeśli nie spędzałeś ich na graniu w szachy albo nad podręcznikami do biologii i chemii. Twoje ukochane powieści science fiction, z których tak śmiała się Julka. Ty nerdzie, mówiła, ty nerdzie. Dukaj i Egan; próbowałeś czytać także klasykę, Wellsa i pozostałych, ale ich światy cię nie pociągały, te wszystkie opowieści o tym, że oto ktoś ze swoim najlepszym przyjacielem robotem idzie na spacer po Księżycu. Wolałeś inne, gdzie galaktyką rządziła grupa silnych ludzi, albo też — potworów, którzy sami ustalali, co jest dozwolone, a co nie. — Ja? — spytałeś z głupia frant. Było dla ciebie oczywiste, że będziesz je miał, i to szybciej niż Maks; w końcu byłeś od niego lepszy. — Przecież odziedziczysz klinikę swojego starego, nie? — warknął Maks, a ty poczułeś przyjemne mrowienie gdzieś w górnej części karku. „Tak — pomyślałeś. — Tak, odziedziczę ją”. Wcześniej traktowałeś to jako coś naturalnego i dopiero gdy Maks to powiedział, uzmysłowiłeś

sobie, jakie to wielkie wydarzenie: klinika. Klinika, która kiedyś będzie twoja. Teraz pieniądze nie są dla Maksa problemem. Zanim odziedziczyłeś klinikę chirurgii plastycznej doktora Jana Dejmana, miał ich więcej od ciebie. Któregoś dnia z hukiem wyprowadził się z chłodnego mieszkania przy ulicy Uniwersyteckiej na Ochocie do apartamentu w nowoczesnym budynku na Marymoncie. Do apartamentu przynależało miejsce parkingowe, gdzie Maks skrył używane czarne bmw 5, którym dwa razy w tygodniu jeździ do Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego i z którego — wiesz to, bo czytałeś facebookowe korespondencje jego studentek — śmieją się dwudziestolatki. Przedłuża sobie chuja, nie? Ciebie też próbował nagabywać? Może to gdzieś zgłosić? Poszłaś z nim na randkę? O kurwa! Kiedy spytałeś go, jak zarobił na ten apartament i ten samochód, powiedział: — Pamiętasz to stypendium, które mi te kurwy dały po pierwszym semestrze studiów? Za dobre wyniki w nauce, za referaty, za konferencje? No i wiesz, kurwa, co zrobiłem z tymi pieniędzmi? Nie było ich znowu tak wiele, ledwie czternaście tysięcy złotych, ale starczyło, wedle słów Maksa, na kilkaset akcji na warszawskiej giełdzie, gdzie nimi zagrał, tak ci powiedział, i dopiero jakiś czas później dowiedziałeś się, że kłamał. — Gdzie jest, kurwa, kelner? — dyszy teraz Maks. Rozglądasz się po Albo-albo. Z gąszczu tańczących w ciszy wynurza się niski chłopiec o wiotkich jak wodorosty ramionach; przed sobą niesie tackę zastawioną kieliszkami wódki, a tuż nad jego głową leci dron z kamerą ochrony.

11 — Co tak, kurwa, długo? Co? — dyszy czerwony Maks. — Odpowiadaj, kurwa! Co tak długo? Kelner to niski, dziewiętnastoletni najwyżej rudzielec w czarnym Tshircie i workowatych spodniach; jest mu wyraźnie niedobrze od chłodu, jaki panuje na dachu wznoszącego się nad placem Grzybowskim wieżowca. Chłopiec zatacza się; kiedy schyla się, by położyć tackę na stoliku, kilkanaście lekkich kieliszków przesuwa się ku elipsie ram. Dron z kamerą ochrony odlatuje gdzieś dalej. Maks nie czeka nawet, aż chłopiec się wyprostuje, rzuca się na przyniesioną przez niego wódkę. Ty też ujmujesz między dwa palce chłodny kieliszek i wlewasz alkohol do gardła. Kiedy odstawiasz naczynko na stolik, zaczerwieniony Maks stara się wyszarpać portfel z wewnętrznej kieszeni marynarki; znajduje go i wyraźnie wściekły, rzuca kelnerowi garść banknotów i monet. Chłopcu nie udaje się ich złapać, z brzękiem upadają na beton; schyla się, aby je pozbierać. — Zbieraj, kurwo — charczy Maks przez zęby, patrząc na kelnera. Znasz to charczenie. Masz je nagrane na filmie z sesji w mieszkaniu przy ulicy Narbutta. Kiedy ciemny kontur Maksa na nowo odsłania salon, widać, że ty siedzisz na kanapie z antyalergicznej skóry, a Janek i Jarek stoją pod ścianą, nie mogąc oderwać wzroku od czarnej, robiącej striptiz dziewczynki. Maks przystaje, a Elvira powolnym ruchem odwraca się, wystawiając do niego owłosione krocze; zachowuje się, jakby była w transie. Maks spóźnił się na ten pokaz; nie może się ruszyć, aż do chwili, kiedy poczuje wzrok, który w nim utkwiłeś. — Podoba ci się? — Tak mówi w tym filmie ktoś, kto wygląda jak ty. Oczy Maksa — zazwyczaj małe, przypominające pestki — są w tym filmie szeroko rozwarte, jak gdyby ten gruby, stojący w progu mężczyzna

nie wierzył w to, co widzi. Kiedy Elvira robi krok w jego stronę, gwałtownie kręci głową: dziewczynka idzie na ugiętych nogach, a jej owłosiona, nieogolona cipka jest coraz bliżej. Maks odwraca się i wybiega z salonu. Dziś jego oczy na powrót są małe. Są też zaczerwienione, pokrywa je pajęczyna karmazynowych pęknięć. — Wyrucham twoją kurwę — bełkocze teraz Maks. Jest już kompletnie pijany i nie zwracasz uwagi na to, co mówi. Przecież powtarzał to wielokrotnie, w tym czasie gdy mieszkanie przy ulicy Narbutta wyglądało inaczej, niż wygląda teraz, i przebywał w nim ktoś, kto teraz w nim nie przebywa: twoja siostra. Pomysł, że Maks mógłby ją poderwać, wydawał ci się absurdalny; kiedy ci o nim powiedział, nie mogłeś się powstrzymać od śmiechu. — Co cię tak, kurwa, śmieszy? — warknął wtedy Maks. — Po prostu — mruknąłeś — po prostu jesteś… — No? Jaki? — spytał Maks, opadając na krzesło przy twoim biurku; na ekranie MacBooka Sasha Grey wypinała pośladki przed Johnnym Sinsem, na którego łysinie szeroką, gładką plamą odbijało się światło. — Jaki? — warczał Maks. — No? „Jakiego słowa użyć, by nie powiedzieć: gorszy?”— zastanowiłeś się. — Ty byś nie chciał? — pytał Maks, wskazując głową komputer. — Tak? Oczywiście, że chciałeś; ale nie pozwoliłbyś sobie na rozpoczęcie żadnego podrywu, dopóki nie miałbyś pewności, że skończy się sukcesem; więc nie rozpocząłeś żadnego. Bezpieczniej było grać w szachy, w skończoną liczbę kombinacji, którymi można było przesunąć piona. — Zobaczysz: wyrucham ją — szepnął wtedy Maks. Jednak za każdym razem, gdy napotykał w mieszkaniu przy ulicy Narbutta Julkę, bał się do niej podejść; każda z jego wizyt kończyła się

wspólnym oglądaniem pornosów, niczym więcej. — Wyrucham twoją kurwę — bełkocze teraz Maks. Nie odpowiadasz. Choć kelner przyniósł tackę z kieliszkami zaledwie kilka minut temu, zostało ich już niewiele. — Gdzie jest Rawik? — mówi Maks. — Gdzie on, kurwa, jest? Gdzie jest Rawik? — mamrocze i patrzy na ciebie. Jego oddech cuchnie nieprzetrawioną wódką. — Napisał mi… — zaczynasz — napisał mi, że nie może dziś przyjechać. „Coś jest nie w porządku — myślisz i od razu się uspokajasz. — Pojutrze będę w Japonii i będę chodził po ulicach. Sam”. — Ta kurwa przyjedzie — mówi tymczasem Maks i daje chichoczącemu Jankowi kuksańca w bok. — Nie szczerz się tak. Rawik! — dyszy; jego oczy obracają się i widzisz znaczące je czerwone nitki nerwów. — Dzwoń do niego — bełkocze i nim zdążysz zaprotestować, sięga po twojego leżącego na stole iPhone’a; wybiera numer i podtyka ci telefon pod nos. Bierzesz go od niego i przystawiasz do ucha. Dźwięk nawiązywanego połączenia dociera do ciebie przez mieszankę trzasków i szczeknięć; nagle zapada cisza. — Tak? — rozlega się w słuchawce. W głosie Rawika pobrzmiewa zmęczenie. Siedzący przy stoliku wstrzymują oddechy; przełykasz ślinę. — Chciałbym — mówisz — żebyś przyjechał. Na plac Grzybowski. Zaraz. „Tak nie powinien mówić ktoś taki, kto nazywa się jak ja” — przychodzi ci do głowy. W tym momencie słuchawkę wypełnia ciężki, metaliczny dźwięk, a w jednym z wyrastających ponad warstwę czarnych chmur wieżowców gaśnie ostatnie światło.

— Będę — odpowiada Rawik — za godzinę. Rawik: jego też znasz z liceum. To Maks nazwał go Rawikiem, a ty nigdy nie zastanawiałeś się dlaczego. Do waszej klasy przyszedł na rok przed maturą; wcześniej uczył się w prywatnej szkole w Anglii, ale jego ojciec, redaktor naczelny (i przy okazji właściciel) pewnego dużego dziennika, który od dwóch dekad mówił czytelnikom, jak powinien wyglądać ten świat, uparł się, by egzamin dojrzałości zdał w Polsce. I przyszedł, na początku trzeciej klasy, do waszego drogiego liceum, w którym Maks uczył się, bo dostał na to specjalne stypendium, a ty, bo byłeś synem Jana Dejmana; przyszedł, ten blondyn o miodowej cerze, z gęstym, wyjątkowo czarnym zarostem, wyglądający na starszego od ciebie. Kiedy pierwszy raz wszedł do klasy liceum w pałacu na Mariensztacie, na sekundę odwróciłeś w jego stronę wzrok; nie tylko ty. Rawik był wysoki — przynajmniej metr dziewięćdziesiąt, oceniłeś — i bardzo przystojny; miał elegancki sweter, na nosie okulary w grubych plastikowych oprawkach. — Pedał — stwierdził od razu Maks. Ale nie, on nie był pedałem; już pierwszego dnia — dowiedziałeś się tego samego wieczora z internetowych rozmów licealistek — wzbudził ich zainteresowanie. Kiedy czytałeś soczyste i senne, lepkie wiadomości, które wymieniały na temat Rawika, poczułeś gniew: o tobie nigdy żadna z dziewczyn tak nie napisała. Byłeś dla nich nerdem, niegroźnym kujonem, który kolegował się z dziwnym chłopakiem, ubierającym się we flanelowe koszule, a właściwie traktował go jako swojego totumfackiego — byłeś zdziwiony, że nikt tego nie zauważył. Dotychczas ani cię to grzało, ani ziębiło; jednak gdy przeczytałeś ich rozmowy na temat Rawika, poczułeś, że coś skręca ci się w żołądku.

Co on takiego w sobie miał? — Co on takiego w sobie ma? — spytałeś. Spytałeś o to Julkę; odwróciła się zaskoczona. Był koniec września 2009 roku; kilka miesięcy później Twitter miał ogłosić, że jego użytkownicy wysyłają dziennie pięćdziesiąt milionów ćwierknięć. Staliście w salonie mieszkania przy ulicy Narbutta i nie pamiętałeś, kiedy ostatnio powiedziałeś coś do swojej siostry. Od paru lat starałeś się mieć z nią jak najmniej kontaktu, z panem tatą też. Kiedy oboje byli w domu, symulując kichanie i kasłanie, zamykałeś się w swoim pokoju, tam gdzie było cicho i spokojnie, tam gdzie byłeś sam i gdzie mogłeś grać w szachy. Pana tatę z początku to denerwowało, ale nigdy na ciebie nie krzyknął; tylko bulgotał pod nosem, a jego olbrzymie, umięśnione ciało napinało się. Ale potem się przyzwyczaił; nie tak szybko, jak ty do tego, że już nie przeprowadzasz operacji, lecz się przyzwyczaił. Julka obnażyła ząbki. Ona nigdy się nie przyzwyczaiła i tylko czekała na chwilę, by wyrazić nadzieję, że dziś znowu będziesz chodził nocą po domu. — Ten twój obleśny kolega kazał ci o to spytać? — zatrzepotała rzęsami. — Co? Maks? Nie… Pytam poważnie: co on takiego w sobie ma… — …czego nie macie wy — podsumowała złośliwie Julka. Po chwili wahania kiwnąłeś głową. Julka miała na sobie obcisły czarny top; w domu nie nosiła stanika, i pod bluzką rysowały się małe pestki jej sutków. — Spójrz w lustro — poradziła, wskazując wiszące w salonie zwierciadło. Odbijały się w nim książki, mnóstwo książek, zajmujących przeciwległą ścianę, a na stronie tytułowej każdej z nich był ex libris rodziny Połanieckich. — Co widzisz? Podobnie jak książki, lustro niegdyś było własnością rodziny Połanieckich, a potem — Jana Dejmana. Gdy przed nim stanąłeś, na tafli

rozlał się obraz chłopaka w workowatych dżinsach i bluzie z kapturem, i kolorowym T-shircie, i podniszczonych nike’ach dunkach. Nie byłeś brzydki, przynajmniej nie tak, jak był Maks, byłeś… — …zwyczajny — rzuciła w przestrzeń Julka. — Taki zwyczajny. Wieczorem tamtego dnia jeszcze raz stanąłeś przed lustrem i obejrzałeś swoje siedemnastoletnie ciało; tym razem nie miałeś na sobie ubrań. Nie było ani grube, ani chude. Nie byłeś ani wysoki, ani niski; twój kutas, choć w zeszłe wakacje urósł i okoliła go gęstwina cienkich czarnych włosków, nie był ani duży, ani mały, nawet wtedy, kiedy się prostował. Skóra, która witała cię, kiedy badałeś się opuszkami palców, miała pulchną, miękką strukturę. Jakim słowem należałoby określić to ciało? Może takim, przyszło ci do głowy: „chłopięce”. Cały byłeś chłopięcy: w ostatnie wakacje twój rosnący penis nocami dawał o sobie znać i o czwartej nad ranem budziłeś się z bólem; twój brzuch pokrywała wówczas lepka, wodnista breja. Apartament przy ulicy Narbutta spał w jesiennej ciemności; zza okna dobiegły oburzone trele ptaków, które zderzyły się ze sobą w nocnym locie, ale zaraz znowu zrobiło się cicho. To wtedy, gdy stałeś przed lustrem w złotej ramie — lustrem, którego taflę już niedługo miał rozpuścić ogień — po raz pierwszy ogarnęło cię to uczucie, które później miało tylko narastać: że nie żyjesz życia, jakie powinieneś żyć, że twoje prawdziwe życie jeszcze się nie zaczęło. „Przecież jestem — myślałeś — stworzony do wielkich rzeczy. Dlaczego to Rawika podziwiają, a nie mnie?” Usłyszałeś dźwięk klucza przekręcanego w drzwiach. Była pierwsza w nocy: Jan Dejman wrócił do domu pijany, głośno śpiewając na schodach. Uciekłeś do swojego pokoju i schowałeś się pod kołdrą; po chwili kryjówkę rozświetlił blask ekranu twojego pierwszego iPhone’a, model 3G. Zrobiło się ciepło i cicho; oglądałeś zdjęcia, które zrobiłeś sobie przed

lustrem. „Czy ja naprawdę tak wyglądam?” — zastanawiałeś się. Białe, nijakie ciało. Kiedy byłeś w gimnazjum, próbowałeś robić brzuszki i pompki, ale niewiele z tego wyszło, któregoś razu rozkasłałeś się tak, że do twojego pokoju przybiegł pan tata i powiedział, że z twoją alergią, z twoją słabowitością — takiego słowa użył — jest to niewskazane. Zresztą efekty i tak były widoczne tylko przez kilka minut po zakończeniu ćwiczeń, kiedy napinałeś mięśnie przed lustrem. Dzyń-dzyń. Na stoliku w klubie Albo-albo wibruje twój telefon. — Rawik? — interesuje się Maks, a Janek i Jarek nachylają głowy. Zerkasz na iPhone’a. Wiadomość jest podpisana: KR, czytasz: „Zaraz bede”.

12 Z poziomu placu Grzybowskiego nie można zobaczyć dachu, na którym znajduje się klub Albo-albo: na wysokości piętnastego piętra wisi warstwa smolistych, zasłaniających szczyt wieżowca chmur. Krople, które spomiędzy nich wypadają, wydają ci się czarne. Szczelniej otulasz się marynarką. Myślisz o tym, że już jutro będziesz w samolocie, a pojutrze będziesz w Japonii. Jutro. Już. — Zapierdala — odzywa się Maks. — Gdzie? — pytasz, ale po chwili go widzisz. Na winklu placu Grzybowskiego i ulicy Twardej zatrzymuje się granatowe porsche cayenne: przypomina lwa budzącego się z poobiedniej drzemki. Kupiłeś ten samochód trzy lata temu, jeszcze zanim podszedłeś do sprawdzianu na prawo jazdy. Byłeś pewny, że go zdasz, na egzaminie wszystko szło płynnie, tak jak powinno iść komuś takiemu, kto nazywa się

jak ty; a mimo to oblałeś. Proszę spróbować następnym razem, powiedziało ci rumiane ryło egzaminatora. Ocenimy pana! — cieszyło się ryło i poczułeś, że wstrząsa tobą gniew. Wysiadłeś z samochodu i więcej nie przystąpiłeś do tego egzaminu; do żadnego innego też nie. Kiedy zaczynasz iść w stronę samochodu, Maks mówi: — Niech on nam otworzy. Jarek i Janek głośno się śmieją; ich rechot narasta, gdy drzwi granatowego SUV-a uchylają się i Rawik wychodzi na siąpiący deszcz. — Kłaniaj się! — wrzeszczy do niego Maks. Na placu Grzybowskim jest zupełnie pusto. — Kłaniaj się, kurwiszonie! Kłaniaj się, biedaku! Nam! Coraz bardziej mokry Rawik otwiera tylne drzwi porsche i Janek z Jarkiem tam biegną, a Maks chwacko kroczy za nimi. Ty idziesz ostatni. — Do domu! — słyszysz swój głos, zagłuszony dźwiękiem klapnięcia Rawika na fotel kierowcy. W samochodzie jest duszno i ciepło. Starasz się nie patrzeć na Rawika. „Pojutrze będę w Japonii — myślisz, żeby się uspokoić. — Już pojutrze. Bez nikogo, kto by mnie znał”. — Słyszysz, kurwo? — dopowiada z tylnego siedzenia Maks. — Do dodo-mu! Jedź! Trzask. Drzwi samochodu są już zamknięte. Po chwili auto rusza, zakręca i z ulicy Emilii Plater wślizguje się w Świętokrzyską. Jest całkowicie pusta i Rawik jedzie bardzo szybko. Przy skręcie w Marszałkowską zapala się zielone i teraz pruje prosto, przecina rondo Dmowskiego i już jest na placu Konstytucji. Na ulicach nie ma żadnych przechodniów ani samochodów. Rawik nie odzywa się. Kiedy na niego zerkasz, przypomina ci zmokłą sowę. Nie da się już w nim rozpoznać tego przystojnego bruneta o miodowej cerze, którym był dziesięć lat temu; sypie mu się kasztanowa broda, ma długie, tłuste włosy.

Nie widziałeś go od trzech miesięcy; od kiedy nie wyszła ci tamta operacja, podczas której wbiłeś skalpel w gładki pośladek księdza, co rano odwoływałeś jego przyjazd na ulicę Narbutta. Rawik milczy; a taki był wygadany, wie mi się, gdy tamtego mroźnego dnia w grudniu 2009 roku Julka ogłosiła, że na obiad przyjdzie jej chłopak. — To wspaniale! — ucieszył się pan tata, a zadowolona Julka zagryzła wargi. — Kim — spytał ściszonym głosem — jest? — Poznasz go — odparła Julka, starając się nie pokazać po sobie, jak bardzo się cieszy. Skąd wiedziałeś, że chodzi jej właśnie o Rawika? Skąd to wiedziałeś, gdy — ukryty za winklem — przysłuchiwałeś się ich rozmowie? Wydawało ci się to po prostu nieuniknione, nieuchronne, jak gdyby tak właśnie musiało być. Kiedy wszedł do mieszkania, siedziałeś w swoim pokoju; miałeś ochotę tam zostać przez całą jego wizytę. Ale po kilku minutach pan tata zawołał: „obiad!” i powlokłeś się do wypełnionego starymi meblami salonu. Na dębowym stole stała parująca waza z miśnieńskiej porcelany; ubrany w granatowy sweter Rawik przyjaźnie kiwnął ci głową, ale jego wzrok przez cały czas uciekał w stronę zaśniedziałego samowara, stojącej na komodzie menory i w stronę regałów pełnych książek. Były ułożone seriami: ceramowską i Biblioteką Klasyków Filozofii, obok której bieliły się szorstkie okładki Państwowego Instytutu Wydawniczego. Później miałeś się dowiedzieć, że jego wzrok uciekał w ich stronę, ponieważ te same książki zdobiły półki w jego domu; ty widziałeś je wcześniej w domu Maksa i nie dostrzegałeś w nich nic niezwykłego. Niezwykłe było coś innego: tamten posiłek. W ogóle nie czułeś smaku potraw, zbyt byłeś skupiony na przysłuchiwaniu się rozmowie, którą prowadzili pan tata, Rawik i Julka. Po każdej z odpowiedzi Rawika twarz

Jana Dejmana coraz bardziej się rozpogadzała, a ty po każdej z jego odpowiedzi czułeś, że kęs przygotowanej przez ukraińską gosposię pieczeni staje ci w przełyku. „Jak oni wszyscy wspaniale mówią!” — pomyślałeś. Wydawało ci się, że wszystkie ich słowa brzmią, jakby musiały być wypowiedziane, jakby nie można ich było zastąpić żadnymi innymi; jakby ci, którzy je wypowiadali, dokładnie wiedzieli, kiedy wypowiedzieć które, jakby już raz przeżyli swoje życie i od tego czasu poruszali się w nim bez błędów. I wydawali ci się tacy piękni: Jan Dejman, wysoki i szpakowaty; Julia Dejman, najlepsza loszka w waszej szkole, tak twierdzili chłopcy z twojej klasy, których facebookowe korespondencje czytałeś; Rawik. Rawik, Rawik, Rawik. Miałeś wrażenie, że skupiają na sobie całe światło w pomieszczeniu, podczas gdy dla ciebie pozostaje tylko ciemność. — A co pan robi w życiu? — spytał grzecznie Rawik, sięgając po spiczasty kieliszek czerwonego wina. Twój pan tata do tego czasu zdążył wychylić już cztery. — Jestem lekarzem — odparł Jan Dejman, ujmując swój. — To znaczy — powiedział ze szczerym podziwem Rawik — że ratuje pan ludzi… — Nie do końca — przerwał mu pan tata, upijając łyk wina. — Ratują ludzi ci, którzy się poświęcają, ja jestem — wyjaśnił — chirurgiem plastycznym. — To nie jest medycyna? — spytał zdziwiony Rawik, a pan tata uśmiechnął się smutno. — To jest interes — powiedział. Wiedziałeś, że nie lubi rozmawiać na ten temat. — A… a pan, panie Karolu? Kim pan by chciał być, jak pan będzie dorosły? Co? Rawik wytarł sobie usta serwetą.

— Chciałbym być dziennikarzem — oznajmił, a Jan Dejman zachęcająco kiwnął głową. — Chciałbym pisać o tym, co jest ważne — dodał. Kątem oka dostrzegłeś, że Julka położyła dłoń na jego udzie. „A co ze mną? — przeszło ci przez głowę. — Dlaczego nikt nie zapytał o mnie? Dlaczego nikt nie zapytał, jakie ja mam plany, co zechcę zrobić z kliniką, gdy już ją odziedziczę?” — Informować? — spytał nagle pan tata, wlawszy w siebie kolejny kieliszek wina. Julka zerknęła na niego zaniepokojonym wzrokiem. — Chciałby pan informować ludzi, tak? — Nie do końca. — Rawik przełknął ślinę. — Chciałbym raczej… oceniać, może tak. Oceniać, co jest dobre, a co złe. W świecie. W polityce. — I uważa pan, że to właśnie pan powinien to robić? — podchwycił podpity Jan Dejman. — Że to właśnie pan powinien oceniać, co jest dobre, a co złe? Siedemnastoletni Rawik przez chwilę milczał. — A kto, jak nie ja? — spytał w końcu. Pan tata kiwnął głową. Nie odniósł się już do tego tematu. — Cóż — powiedział za to na zakończenie spotkania — proszę nas odwiedzać, panie Karolu! Proszę nas jak najczęściej odwiedzać, proszę przyprowadzić rodziców! A potem poszedł spać swoim pijackim snem, który nazywał poobiednią drzemką. Proszę nas odwiedzać: więc was odwiedzał i teraz zna doskonale drogę na ulicę Narbutta. Samochód przejeżdża nad ogromną wyrwą w ulicy Marszałkowskiej, jak gdyby ciągnącym się w dole korytem wyschłej rzeki; na horyzoncie majaczy plac Unii Lubelskiej. Zanim samochód go przetnie, zapala się czerwone światło. Proszę nas odwiedzać: więc was odwiedzał,

a ty każdą z jego wizyt spędzałeś w swoim pokoju, starając się nie wychodzić nawet do łazienki. Stop. — Ty kurwo! — Maks nachyla się nad fotelem kierowcy i dwa razy szczypie Rawika w kark: bierze płatek jego skóry między palce i skręca. Rawik nie reaguje. — Ty biedaku. Czemu nie ruszysz, co? Światło zmienia się na zielone. Z niesłyszalnym we wnętrzu samochodu piskiem porsche wślizguje się na plac. Po prawej stronie widzisz teraz czarno-biały biurowiec banku ING, zbudowany na planie trójkąta o obłych, miękkich kantach. Choć na jego szczycie jest ciemno, niżej palą się światła; na szybach w kolorze écru odznaczają się czarne sylwetki biurek i siedzących przy nich ludzi. Po drugiej stronie wznosi się rachityczna kamienica o barwie purpury, spłowiałej jak wyżęta ściera; w miejscu, w którym styka się z ziemią, od placu odchodzi ulica Klonowa. Po przeciwległej stronie wyrastają blaszane zasieki placu budowy. Obracasz głowę w lewo, by spojrzeć na Rawika. Wydaje ci się dziwacznie, absurdalnie spokojny. W wiosennej ciemności, rozświetlonej błękitnym blaskiem cyfrowych paneli porsche, jego skóra jest szara, jej kolor wpada w ołów. Wtedy, niecałe dziesięć lat temu, w odróżnieniu od Maksa nie byłeś zazdrosny o to, że Rawik ma na własność Julię Dejman. Zazdrościłeś mu czegoś innego: tego, jak wszyscy ich podziwiają. Oprócz zapisów długich czatów Rawika i Julki czytałeś także zapisy długich czatów innych chłopaków i dziewczyn z waszej klasy, którzy zastanawiali się, co tam u nich słychać, którzy, to powtarzało się jak mantra, twierdzili, że Rawik i Julka są w czepku urodzeni, że chcieliby być nimi. A o tobie? O tobie nie pisali. Twojego życia nikt nie zazdrościł. Twoje życie toczyło się na ekranie komputera, na internetowych serwerach do gry w szachy.

— Ty kurwo! — krzyczy teraz Maks, a porsche mija na Puławskiej olbrzymi budynek, w którym swego czasu znajdowało się kino, a teraz się w nim nie znajduje. Jest ciemny, nie palą się w nim żadne światła. Żadne światła nie palą się także w trzypiętrowych kamienicach po obu stronach jezdni. Pada deszcz; gdy samochód przyspiesza, po jego bokach na pół metra wznoszą się brudne, błotniste bryzgi. Rawik milczy. Z Puławskiej, szerokim łukiem, porsche skręca w Madalińskiego. Samochód pruje; teraz w prawo, w szeroką Kazimierzowską i w wąską Narbutta, w lewo; a teraz porsche zatrzymuje się. Cyfrowy panel lekko przygasa i błękitne światło, które oświetlało twarz Rawika, robi się bardzo chłodne, srebrne. Na zewnątrz pada deszcz. — Jesteśmy — po raz pierwszy odzywa się Rawik. Trzask: to otwierane z tyłu drzwi. Maks, Janek i Jarek gramolą się na zewnątrz. W oddali rozlega się grzmot. — To — pyta cię patrzący w przestrzeń Rawik — wszystko? Jego ton jest wyniosły i chłodny. Kiedy na niego spoglądasz, srebrna poświata wykrawa z ciemności płaskorzeźbę przypominającej ciągnący się ser skóry na jego policzku. Po nocy, podczas której ta płaskorzeźba powstała, Karol Rawicz przestał odwiedzać mieszkanie przy ulicy Narbutta, a ono zmieniło swój kolor i kształt. „On też to wie — przychodzi ci nagle do głowy. — On też wie, że coś jest nie tak. On wie, nie mam pojęcia skąd, ale on to wie”. Kiedy otwierasz drzwi, rozlega się dźwięk deszczu pluskającego o czarne kałuże. Mówisz: — To wszystko.

1.

Kiedy słońce świeci, my świecimy razem/ Powiedziałam ci, że będę tu na zawsze/ Powiedziałam, że zawsze będę twoją przyjaciółką (Rihanna, Umbrella). ↩

SZEŚĆ 36 Na białej etykiecie, która opasuje butelkę sznapsa, piętrzą się napisy trzema różnymi czcionkami. Na górze eleganckim czarnym italikiem: Schwarzwälder; na dole grubymi, przypominającymi gotyk literami: Schladerer; a pośrodku wypisane jak patyczkiem zanurzonym w jasnopomarańczowej farbie: Himbeergeist. Sznaps jest przezroczysty, smakuje brzoskwinią. Na wychodzącej na sąsiedni budynek szybie widać, jak Jacob Deymann unosi butelkę i przykłada ją do ust. Płatki śniegu, dotychczas mikroskopijne, stały się większe; spokojnie przykrywają tonący w ciemności obóz. Kiedy butelka jest już do połowy opróżniona, wstajesz, by przykryć się płaszczem dyplomatką. Uniesione do pionu ciało nagle traci równowagę i przewracasz się; leżysz na skleconej z czarnych desek, pozbawionej dywanu podłodze. Rozlega się łomot, ale po chwili znów jest bardzo cicho. Dziś piątek, większa część esesmanów spędza ten wieczór w willach w miasteczku, tych, z których wysiedlono Polaków; inni, zbyt nieistotni, by starczyło dla nich domów, udali się na sobotę i niedzielę do Solahütte. Będziesz miał spokój potrzebny do napisania raportu dla profesora Verschuera. Gdy wstajesz, czujesz, jak bolą cię kolana. Narzucasz na ramiona leżącą na łóżku dyplomatkę, zacierasz zziębnięte ręce i siadasz przy biurku. Twoje

ruchy są niezgrabne; stojący na biurku sznaps leniwie bije o ścianki pękatej butelczyny, a należący do Jacoba Deymanna waterman 32v sam się niesie po kartach zeszytu w czarnej skórzanej oprawie. Dopiero po chwili spostrzegasz, że to, co piszesz, wcale nie jest raportem. Mam wrażenie, że doktor Mengele mnie unika. Men-ge-le: tamten lekarz ze szpitala w Obrawalde, od którego usłyszałem to nazwisko, wymówił je przy mnie z nabożnym szacunkiem. Pod względem anatomicznym w żaden sposób nie różniło się to od wymawiania go bez szacunku. „Men”: język dotyka górnej części podniebienia, „ge”: kieruje się na południe, w stronę nabłonka; uderza o wewnętrzną ścianę zębów przy „le”. Mam wrażenie, Robinsonie, że doktor Mengele mnie nie zauważa. Ale ja jestem przyzwyczajony do bycia niezauważanym; przecież tego najbardziej pragnąłem, zawsze. Tamtej upalnej jesieni 1937 roku w Monachium nikt nie zauważył, że Jacob Deymann, student Fakultetu Medycznego, przestał uczęszczać na zajęcia praktyczne i zaczął wymigiwać się od przychodzenia na lekcje anatomii. Jünger, ów wyrozumiały pięćdziesięcioletni profesor, którego spotkałem w nocy w sali, gdzie była szklana panienka — wziął dłuższy urlop naukowy; zastąpił go młodszy, trzydziestoletni doktor, entuzjasta sekcji zwłok. Nigdy go nie widziałem, ale ilekroć próbowałem sobie wyobrazić, przybierał ciało i twarz wiejskiego nauczyciela. Bałem się jego zajęć: a co jeśli, zastanawiałem się, znowu ujrzę ten czarny dym, smołę, która leniwymi obłokami wysupływała się z wnętrza kobiecego ciała? Co jeśli znowu zemdleję, gdy tylko para w kolorze ołowiu zacznie unosić się znad jelit, wątroby i serca? Jak ja się bałem: jak ja się strasznie, strasznie bałem, że wszyscy to zobaczą, że wszyscy odkryją, że jestem od nich gorszy. Zauważyłeś pewnie, że napisałem: „kobiecego”. Jadąc do Monachium, miałem nadzieję, że kogoś tam poznam, kogoś, od kogo nie będę się czuł gorszy, jakąś dziewczynę; że zaproszę ją na kilka spotkań w parkach albo — kto wie? — może nawet w kinach, że wkrótce potem staniemy się parą, na którą miło będzie popatrzeć. Jak bardzo się myliłem! Te dziewczyny, które studiowały na moim roku na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana, nie zwracały na mnie uwagi, gdy przed wejściem do pałacu Fakultetu Medycznego jadły soczyste zielone jabłka, a krople lepkiego soku pryskały na ich policzki. Sophie Kalkül? Za każdym razem, gdy widziałem ją w ciemnym korytarzu mieszkania przy Holbeinstraße, chichotała; kilka razy tylko podejrzałem, jak wieczorem odwozi ją pod szary budynek ten młodzieniec w kabriolecie BMW. Udało mi się przyjrzeć temu młodzieńcowi: był o wiele ode mnie szerszy i o wiele ode mnie wyższy, przypominał mastodonta, i miał piękną skórzaną kurtkę. Kiedy zaczęło się robić chłodniej, nawet grupy Bund Deutscher Mädel — dziewczyny w białych bluzkach z tajemniczymi krawatami — które na polanach w Englischer Garten ćwiczyły gimnastykę, zniknęły. Oczywiście, jeśli chciałem zobaczyć kobietę nago, mogłem iść do kurew, które szukały klientów w zaułkach dzielnicy Ramersdorf, mogłem też iść do pewnego kioskarza, sprzedającego chłopcom z uniwersytetu pocztówki, na których — usłyszałem jednego razu na korytarzu, jak studenci ze sobą o tym rozmawiają — można było obejrzeć, jak białe, tłuste ciała Francuzek pierdolą goryle; ale za bardzo się wstydziłem. Jakie, drogi Robinsonie, kontakty z kobietami miewają lokaje? Czy mężczyźni, których życie służy do tego, by oni służyli innym, mają w ogóle jakieś kontakty z kobietami, czy ograniczają się do swoich matek…? Co do mojej, z jej wnętrza wyszedłem jako pierwszy, chociaż podobno chciałem tam bardzo długo zostać; Julka nie. Julka pchała się na ziemię; pchała się tak gwałtownie, że w efekcie i mnie, i ją musiała wykarmić jedna z dziewczyn ze wsi, ponieważ moja matka z rozerwaną na strzępy pochwą leżała już pod wilgotną czarną glebą na cmentarzu w ogrodzie dworu w Hameln. Kiedy dziewczyna ze wsi zaczynała mnie karmić, musiała mieć szesnaście lat: jej ciało, tak podejrzewam, musiało być wtedy młode i świeże, a mleko w jej piersiach musiało wzbierać, kotłować w piankę. Po niej pojawiła się kolejna i jeszcze kolejna, przez dwór w Hameln zaczęła się przetaczać istna kawalkada służących, a potem nagle zniknęła, gdy te papiery wartościowe, które niegdyś odziedziczył mój pan ojciec, zimą na przełomie 1929 i 1930 roku stały się warte tyle co nic. Zanim jednak to nastąpiło, udało mi się — mnie: temu chłopcu, który wciąż pytał: „dlaczego?” — zobaczyć dziewczynę nago; nie do końca nago, ale jednak nago. Byłem małym von Deymannem, byłem dziedzicem dworu w Hameln i członkiem

wesołej gromadki wiejskich dzieci, która przyjęła mnie w swoje szeregi, jakby wcale nie zauważała, że czuję się od nich gorszy; że jestem od nich gorszy. Gromadka przychodziła bawić się na obszerne pole między dworem a lasem, jak gdyby to pole nie miało właściciela. Miało, ale mój pan ojciec, hrabia Hans von Deymann, zachowywał się, jakby go nie miało. W tej wesołej gromadce była pewna dziewczynka, córka miejscowego księgarza, który co miesiąc dostarczał mojemu panu ojcu kilka nowych powieści science fiction; któregoś lata podczas zabawy dała mi znak, byśmy odłączyli się od grupy. Choć jej nie rozumiałem, czułem, że jeżeli taka osoba mi to każe, muszę to zrobić. Poszedłem za nią do lasu porastającego wzgórze. Popołudnie pod koniec sierpnia było bardzo chłodne, wśród drzew pachniało igliwiem i mchem. Dziewczynka szła przede mną i w końcu znaleźliśmy się w miejscu, z którego było widać jezioro. Czy to jezioro także należy do twojego pana ojca? —  zapytała. Pana ojca? — zdziwiłem się, bo jeszcze nie wiedziałem, że dzieci ze wsi mówią do swoich rodziców per pan. Wzruszyła ramionami. To co z tym jeziorem? — spytała. Nie wiem, odpowiedziałem jej. Później miałem się dowiedzieć, że tak, wtedy jeszcze do niego należało. Cóż, nie ma zapewne bardziej niepotrzebnej rzeczy niż jezioro; dlaczego by nie zacząć wyprzedawania majątku właśnie od jeziora? Chciałabym, żebyś mnie zbadał, powiedziała nagle. Zdjęła przez głowę swoją kremową, sięgającą za koślawe kolana sukienkę; nie miała pod nią nic, została tylko w butach. Jej ciało było płaskie i twarde. Nie badałem go opuszkami palców, nie byłem ostrożny: byłem zachłanny i kładłem na białej skórze dłonie tak, by ich wnętrzem zagarnąć jak najwięcej z ciepełka dającego się odczuć dopiero po zbliżeniu rąk. Przesuwałem je szybko, z północy na południe i z południa na północ, rozgrzewając ośmioletnią skórę. Byłem doktorem: sprawiało mi to przyjemność. Przyjemność narastała, kiedy włożyłem palec do dziurki między nogami dziewczynki; wybuchła, gdy opuszka palca znalazła się w ciasnym tyłku i zacząłem nim szorować po lepkich, kleistych ściankach. Latem następnego roku ani córka księgarza, ani reszta wesołej gromadki nie zjawiła się już na polu między lasem a dworem; tak samo tego lata, które nastąpiło potem. Wszystko mogłoby wyglądać inaczej, gdybym nie zaprosił córki księgarza na następny dzień do dworu w Hameln; mój pan ojciec zapowiedział to już kilka dni wcześniej, z samego rana miał wyjechać w interesach do Monachium, a ja i Julka mieliśmy zostać pod opieką jednej z dochodzących do dworu służących. Zaprosiłem więc córkę księgarza na następny dzień do siebie; włożyła sukienkę i pocałowawszy mnie w policzek, szybko zbiegła lasem ku wsi. Robiło się już ciemno; jak na skrzydłach ruszyłem w kierunku domu i szybko zamknąłem się w swoim pokoju. Słońce spaliło mi kark i policzki, wciąż byłem czerwony z podniecenia. Położyłem się na łóżku i wtedy do mnie dotarło. Kiedy macałem małą wieśniaczkę, nic mnie nie dziwiło; gdy wkładałem palec do dupy małej wieśniaczki, nie dziwiło mnie, że jest tam lepko i brudno, i śmierdzi tam gównem; nie dziwiło mnie, dlaczego jeden zapach jest dla mojego nosa przyjemny, a drugi sprawia, że chce mi się wymiotować. Nic mnie nie dziwiło, jakby całe moje ciało ogarnął ten stan, o którym rok później miałem się dowiedzieć od wiejskiego nauczyciela, że to największa rozkosz: nie-bycie. Ale tego lata w naszym dworze nie było jeszcze wiejskiego nauczyciela, tego lata, trzydziestego dnia sierpnia, w naszym dworze, w moim przyszłym dworze, tak myślałem, miała zjawić się córka księgarza. Przyszła wczesnym przedpołudniem; służąca, która miała się opiekować mną i Julką, akurat kąpała moją siostrę. Kiedy tylko otworzyłem jej drzwi, naszła mnie ochota, by małą wieśniaczkę pocałować; wymknęła mi się i powiedziała, że chce obejrzeć dwór. Zaprowadziłem ją do biblioteki, tej z olbrzymim bulajem o złotych szprosach. Jej, ile książek! — krzyknęła córka księgarza, i wtedy zrozumiałem, że w bibliotece dworu w Hameln było o wiele więcej tomów niż w sklepie jej ojca; oglądała je. Oglądała te, które mój pan ojciec, jak zacząłem go na swój użytek nazywać zaraz po tej wizycie, kupił w Hameln, te powieści science fiction, które mi podsuwał: Der Unsichtbare i Die Zeitmaschine, i Der Krieg der Welten, i Die ersten Menschen auf dem Mond H. G. Wellsa; i Frankenstein oder Der moderne Prometheus, w wydaniu Maxa Altmanna z Lipska, z roku 1912. I te starsze, te, które kupili dziadek von Deymann i prapradziadek von Deymann: Voyage au centre de la Terre i Voyage de découvertes en Afrique par trois Anglais. Jej ośmioletnie palce drżały, gdy dotykała kolejnych tomów; niektóre wysuwała z półek i wtedy w bibliotece dworu w Hameln unosił się kurz. Wówczas natychmiast umieszczała je na nowo na półkach, nerwowo zerkając w stronę bulaja, z którego rozciągał się widok na to pole przed dworem, rozległe i miedzianozłote. Pobawimy się w doktora? — zaproponowałem, a córka księgarza odwróciła się do mnie i uśmiechnęła, a potem — jak gdyby nigdy nic — położyła się na dywanie, który zasnuwał podłogę biblioteki, zginając swoje białe, posiniaczone nogi i rozchylając je. Uklęknąłem i zobaczyłem, że jej majtki mają dziurę w kroku; podciągnąłem jej sukienkę. Ale tego dnia nie pobawiliśmy się w doktora. Pytanie „dlaczego?” wróciło, jednak nie od razu; wróciło, kiedy leżąca na dywanie córka księgarza zaczęła krzyczeć i zaraz odpowiedział jej następny krzyk, dwa krzyki, tak głośne, że nieomal rozbiły

szybę w olbrzymim bulaju w bibliotece dworu von Deymannów w Hameln. Poderwałem się z klęczek. W progu biblioteki stała moja siostra; w progu biblioteki stała Julia von Deymann, która uciekła wiejskiej służącej z kąpieli. Ośmioletnia, garbata Julia von Deymann, ze swoimi nabrzmiewającymi piersiami i twarzą wykrzywioną w grymasie Mongoła, stała i krzyczała, i była całkiem naga, a jej skóra wydawała się śliska od niedawnego mycia, jak skóra wyciągniętego na brzeg kaszalota, który jeszcze do końca nie wysechł. Julka krzyczała i córka księgarza krzyczała; w pewnej chwili Julka, merdając swoimi grubymi, wystającymi nawet bardziej niż garb pośladkami, wybiegła z biblioteki. Wilgotne ślady jej stóp błyszczały w plamach wlewającego się przez okno słońca. Nigdy się nie przyznałeś, powiedziała córka księgarza. Do czego? — zdziwiłem się. Jak to do czego! Masz nienormalną siostrę! Nienormalną! — krzyknęła i nie zamknąwszy za sobą drzwi, wybiegła z biblioteki i z dworu w Hameln, i widziałem, jak biegnie przez złotą polanę, jak znika w lesie, który porastał wzgórze wznoszące się nad miastem. Nienormalna; dlaczego nienormalna? Co było w niej nienormalnego? Ten garb, ta morda, ta morda Mongoła? Potrzebowałem kogoś, kto mi wskaże, co jest normalne, a co nie: rozdzieli to, co powinno mnie dziwić, od tego, co powinno mnie pozostawiać spokojnym, nierzucającym się w oczy, przez nikogo niezauważonym. To wspomnienie wróciło jesienią 1937 roku, gdy uciekałem z zajęć praktycznych.

35 Nie mogłem — piszesz dalej — zostawać w tym pokoju w szarej kamienicy przy ulicy Holbeina; pani Kalkül zaczęłaby przecież coś podejrzewać. Kiedy więc nadchodził czas zajęć praktycznych, kiedy studentki i studenci szli na ćwiczenia, na których mieli nie zauważyć, że mnie brakuje, ja też chodziłem oglądać ludzi. Chodziłem do budynku, który wznosił się na olbrzymim placu pomiędzy Barerstraße a Arcisstraße i między Kasernstraße i Theresienstraße; do długiego, dwupiętrowego neorenesansowego pałacu. Nad sklepionymi półkoliście drzwiami od prawej do lewej i od lewej do prawej ciągnął się rząd ogromnych okien. Jako student miałem tam wstęp za darmo: dlatego tamtej jesieni spędziłem wiele godzin w budynku Pinakoteki. Początkowo przesiadywałem tylko w jednej, wybranej na dany dzień sali, gapiąc się na to samo płótno przez dwadzieścia minut, pół godziny, godzinę, by stopniowo zaczęło mi się kręcić w głowie i bym stopniowo zaczął — jak przykazał mi wiejski nauczyciel — zauważać szczegóły, które na pierwszy rzut oka wydawały się niezauważalne. Dwa słońca na Der PaumgartnerAltar Albrechta Dürera, wszystkie rodzaje liści na Laubwald mit dem Heiligen Georg Altdorfera i wszystkie rodzaje kwiatów na jego Susanna und die beiden Alten. Ale gapienie się na te obrazy było tylko pewnego rodzaju kamuflażem, który uprawiałem, kiedy w muzeum był tłok, popołudniami. Przed południem, gdy Pinakotekę odwiedzało najmniej ludzi, mogłem robić to, co lubiłem najbardziej: siadywać przed aktami. We wtorki — wiek czternasty i piętnasty, Cranach, Ewa odziana w półprzezroczystą zasłonę, bardzo chuda, z bardzo małymi piersiami. W czwartki — wiek siedemnasty, pełne kształty najad i nimf Rubensa, tłustych, o pośladkach i udach pełnych rozstępów. Dopóki każdy dzień spędzałem w innej sali i w innym wieku, dopóty nie było problemu; problem zaczynał się wtedy, kiedy tego samego dnia zaczynałem chodzić między salami. Wtedy powracało to pytanie, którego tak nienawidziłem, pytanie: „dlaczego?”. Dlaczego szesnastowieczne Ewy Holbeina i Cranacha były takie chude, dlaczego skóra nieomal wisiała na ich wystających łopatkach, a kości, z których wyrastały palce u stóp, były tak wyraźnie zaznaczone? Dlaczego, skoro siedemnastowieczne Afrodyty Rubensa były tłuste i sadło przelewało się pod ich nabrzmiałymi, koralowymi skórami, tak czerwonymi, jak gdyby długo je biczowano? Dlaczego jedne miały piersi duże, a inne miały piersi małe, dlaczego jedne miały sutki spiczaste i twarde, a drugie — ogromne i płaskie, które wyglądały jak spodki? Kto o tym wszystkim zadecydował? Kto zadecydował, że sto lat wcześniej pożądano kobiet przypominających wyleniałe, zabiedzone szkapy, a sto lat później pożądano kobiet czerstwych i tłustych, dupiastych, które można było złapać za kawał cielska i do woli się tym kawałem cielska bawić? Kto o tym zadecydował? I — jakich kobiet należało pożądać teraz? Takich jak Sophie Kalkül, o dużej dupie i o płaskich piersiach, jak gdyby połączenia kobiet Cranacha i Rubensa? A może innych? Dlaczego nie takich jak moja siostra? Dlaczego nie takich jak ośmioletnia córka księgarza z Hameln? Kto miał decydować o tym, jakich kobiet miałem pożądać ja, by być całkowicie normalnym?

Pod koniec października zacząłem wychodzić z Pinakoteki jeszcze bardziej skołowany, niż do niej wchodziłem. Monachium stopniowo ogarniała jesień: liście robiły się miedziane, a powietrze chłodne, tężało w kryształ pomiędzy budynkami. Chodziłem po mieście jak w transie, miałem wrażenie, że jestem zbudowany ze szkła, a ludzie, których mijam, nie widzą mnie, że zdają sobie sprawę z mojej obecności dopiero wtedy, gdy na mnie wpadają, trącają mnie ramionami, potykają się o mnie, że zapominają o mnie od razu, kiedy mnie zobaczą. Nic zresztą dziwnego, moje ubrania tamtej jesieni były zgrzebne i brzydkie. — Pan Deymann? — usłyszałem zdumiony głos pani Kalkül, gdy któregoś popołudnia wróciłem na Holbeinstraße. Stałem jeszcze w bramie kamienicy; pani Kalkül miała na sobie granatowy płaszczyk i kapelutek ozdobiony sztucznym czarnym kwiatem. Kiedy otworzyłem usta, poczułem, jak sucho jest w ich wnętrzu. Zacmokała, ściągając drobne wargi; pod pachą dzierżyła długi parasol. — Dzień dobry, proszę pani — wycharczałem. Głos wydobywający się z mojego gardła był cichy, jak gdyby jego większa część ulotniła się, zanim zdążyłem cokolwiek powiedzieć. Ona wie, przyszło mi wtedy do głowy, ona wie, że ja jestem gorszy, ona wie, że ja nie wiem, co jest normalne, a co nie. Pokręciła głową. — Nie powinien pan być przypadkiem na uczelni…? — spytała. Jej ton był karcący i poczułem, jak bardzo się czerwienię. — Skończyłem już zajęcia, proszę pani — odparłem, chociaż od razu uzmysłowiłem sobie, że w środy wracałem na Holbeinstraße późnym wieczorem, że — według planu, który zawiesiłem nad łóżkiem — w środy student Deymann kończył zajęcia o dwudziestej. — I wszystkie rozumy już pan pozjadał — ni to spytała, ni to stwierdziła. — Mhm. Osobiście — uniosła lekko głos —  osobiście radziłabym panu, panie Deymann, żeby się pan jeszcze trochę pouczył. Uważam, ja uważam, że powinien się pan pouczyć. — Tak, proszę pani — zgodziłem się. Jeszcze raz cmoknęła. — To — sięgnęła do wewnętrznej kieszeni płaszcza i wyjęła z niej mały srebrny przedmiocik — to jest klucz, pański klucz do głównych drzwi. Uznałam, że jest pan godny zaufania, że jest pan — zawiesiła głos. Czerwieniłem się jeszcze mocniej, bo młody mężczyzna powinien się czerwienić — odpowiedzialnym studentem. Proszę — wręczyła mi klucz. — Jest pan odpowiedzialny, tak… — Zamyśliła się. — Nawet jak pan znika na noc, to do szpitala, a nie na to, co jest dla pana nieodpowiednie — z trudem ukryła rozbawienie. — Mhm. A teraz, teraz niech pan idzie do siebie. Niech się pan uczy, panie studencie… I wyszła, drepcząc drobnymi, grubiutkimi nóżkami. Tak oto stałem się posiadaczem drzwi do mieszkania na Holbeinstraße i tak oto mogłem wracać do niego o której chciałem godzinie. Ale nie był mi ten klucz do niczego potrzebny, bo i gdzie miałem wieczorami chodzić? Przecież nie miałem w Monachium żadnych przyjaciół; przecież byłem tam sam, byłem tam zupełnie sam. Raz — raz wróciłem później. To było pod sam koniec października 1937 roku, gdy na jednym ze słupów ogłoszeniowych przy Ludwigstraße zauważyłem jasnoszary, wpadający w oliwkowy odcień plakat: spoglądała na mnie z niego twarz jaskiniowca, zdjęcie jakiejś rzeźby. Poniżej twarzy jaskiniowca była biała plama z pomarańczowym napisem „Kunst” 1, właśnie tak, Kunst w cudzysłowie. Kunst w cudzysłowie wyglądało, jak gdyby zostało nabazgrane kredkami, przez dzieci. I drukowane: Austellungsführer 2, a na górze biały napis ENTARTETE 3. Że w Monachium była wystawa wielkiej sztuki niemieckiej — to wiedziałem, w tym parterowym marmurowym budynku na Prinzregentenstraße; zamknęli ją jeszcze przed moim przyjazdem do miasta. O tej jednak nie słyszałem; 28 października 1937 roku wybrałem się na wystawę tego, co było nienormalne, wybrałem się na wystawę sztuki, która nie była sztuką, wybrałem się na wystawę sztuki zdegenerowanej. Włożyłem na tę okazję najlepszy ze swoich trzech garniturów, granatowy. Odbywała się w Hofgarten, w siedzibie Instytutu Archeologii; kasjer podał mi czarno-fioletowy bilet z napisem „Kunst”. Wystawę mieli zamykać w listopadzie i zwiedzających było naprawdę mnóstwo: trudno było mi się dopchać do odpowiednich obrazów. W pierwszej sali zobaczyłem dzieła szkalujące religię, w drugiej obrazy malarzy żydowskich, w trzeciej te, które obrażały naród niemiecki, jego mężczyzn i kobiety. Das Ideal — Kretin und Hure! 4, krzyczał ze ściany olbrzymi napis nad obrzydliwymi akwarelami przedstawiającymi brzuchatych mężczyzn w brudnych, szarych trenczach. Akwarele podpisane były nazwiskiem George Grosz. Wahnsinn wird Verfahren! 5, głosił inny napis, a ja patrzyłem na żółte, poskręcane ciała,

rozwieszone na czarnych, bardzo grubych kręgosłupach, jak gdyby strąkach grochu. Podpisano je: Emil Nolde. Inne żółte ciała: chuda twarz mężczyzny w niebieskim mundurze, z twarzą drugą, czerwoną, diabelską, spoglądającą na niego z tła, podpisano: Ernst Ludwig Kirchner. Natur wie von kranken Köpfen gesehen 6: żółte, zielone i niebieskie, bardzo grube konie, podpisano: Franz Marc. Wiedziałem już, że żółte, zielone i niebieskie konie są nienormalne i powinny mnie dziwić, że zobaczywszy je, powinienem sobie zadawać pytanie: „dlaczego?”; zobaczywszy konie umaszczone czarno i brązowo, nie powinienem go sobie zadawać, nie powinien go sobie zadawać ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja. Eine Beleidigung für deutsche Weiblichkeit 7, głosił jeszcze jeden napis, pomagając mi zrozumieć, co złego jest w obrazach, które oglądam. Złożone z kwadratów i trójkątów kobiety o twarzach małp, podpisane: Pablo Picasso; wykute w czarnym kamieniu rzeźby kobiet o umięśnionych brzuchach i bardzo, bardzo, bardzo długich szyjach, o wygolonych podbrzuszach, podpisane: Wilhelm Lehmbruck. Nagle jakiś dziwny odgłos; odwróciłem się. Zażywna, czterdziestoletnia na oko pani, w schludnym ubraniu, z ondulacją na głowie, stała przed obrazem Picassa, który przedstawiał kobiety złożone z kwadratów i trójkątów, i zaśmiewała się. Jak ona się śmiała! Jak ją śmieszyły te trójkąty i te kwadraty, i te małpie ryje, jakie miały kobiety na obrazie Picassa! Cha-cha-cha-cha! — śmiała się kobieta, stojąc przed obrazem; śmiała się i śmiała, i nie mogła przestać. Wtedy dotarło do mnie, że to, co jest nienormalne, jest nie tylko, jak twierdził wiejski nauczyciel, złe; jest nie tylko, jak wynikało z krzyku córki księgarza w Hameln, przerażające; jest przede wszystkim śmieszne. Ludzie nienormalni, ludzie gorsi od ludzi normalnych, są śmieszni, myślałem, wychodząc z Instytutu Archeologicznego do parku Hofgarten. Było już ciemno; nie wiedziałem, która jest godzina, swojego longinesa miałem zdobyć dopiero za niecały rok. To, co jest nienormalne, jest śmieszne, myślałem, i z tego ludzie normalni mogą się śmiać; mogą. Powinni — to jest zdrowa reakcja: z tego, co jest nienormalne, ludzie normalni powinni się śmiać. Śmiech powinien brać się z ich trzewi sam, powinien wstrząsać ich brzuchem, ich szyją, ich jelitami, wątrobą, nerkami, płucami, wszystkim. Kiedy przechodziłem przez most nad Izarą, zegar na wieżach Frauenkirche zaczął dzwonić; przystanąłem. Była jedenasta w nocy. Dotarłszy na Holbeinstraße, starałem się być cicho. Ale kiedy przekręciłem klucz w drzwiach mieszkania sześćdziesiąt trzy, usłyszałem kogoś, kto cicho wcale nie był. Śmiech mężczyzny; śmiech kobiety; śmiech Sophie Kalkül i śmiech, podejrzewałem to, podobnego do mastodonta chłopaka. Skąd wiedziałem, że śmieją się ze mnie?

34 — O, jest pan jednak! — mówi następnego poranka czterdziestoletni mężczyzna w białym kitlu, który wisi na jego niegdyś grubym ciele. —  A już myślałem, że postanowił pan zrezygnować, że jak by to powiedzieć… że to nie na pana nerwy, może tak. Choć w tonie Miklósa wyczuwasz pewną zgryźliwość, sam A8450 promienieje: wygląda, tak uważasz, jak gdyby porządnie się wyspał i zjadł obfite i smaczne śniadanie; jak gdyby, przy okazji, zapomniał o tym upokorzeniu, którego doznał poprzedniego dnia.

— Proszę. — Odsuwa się i wyciągniętą dłonią zaprasza cię do środka. — Niech pan wchodzi. Dziś — kaszle — dzisiaj specjalny gość z Berlina będzie miał czystą robotę. Ty nie zjadłeś śniadania; kiedy się obudziłeś i spojrzałeś na swojego longinesa, poczułeś, że robi ci się niedobrze. Strzałeczki na jego tarczy wskazywały godzinę dziewiątą osiem. Gwałtownie podniosłeś się i poczułeś, jak przełyk oblepia ci kwaśna, cuchnąca magma, pozostałość po wypitym wczoraj sznapsie. Opróżniona w trzech czwartych butelka spoczywała na niewielkim biurku i w jasnym, wlewającym się do pokoju świetle widziałeś pokrywającą ją warstwę odcisków swoich palców. Obok butelki leżał porzucony zeszycik w czarnej skórzanej oprawie, otwarty, z tkwiącym między kartkami piórem Watermana. Kręciło ci się w głowie i teraz także ci się w niej kręci, i czujesz, jak twój żołądek wywraca się na drugą stronę. Dzisiaj w pomieszczeniu nie unosi się już zapach starego, sczerstwiałego chleba. Salka musiała zostać niedawno zdezynfekowana i wypełnia ją woń chloru i krezolu, jodyny i mydła. Zapach jest ostry i otępiający; tak ostry, że gdy wciągasz powietrze, nie czujesz w nim smrodku swoich nieświeżych ubrań. Masz na sobie tę białą koszulę, w której tu przyjechałeś z Berlina, i tweedowy garnitur, a pod marynarką sweter, jedyną świeżą rzecz. — Pięknie pachnie, co? — zauważa nagle wesoły Miklós. Nie odpowiadasz. Miklós ma zapięty pod szyją fartuch; na dłoniach nie nosi rękawic. Biały, okafelkowany stół na środku pomieszczenia aż lśni, tak dokładnie został wypucowany. Obok niego znajduje się drugi, stalowy, na kółkach; i dopiero teraz rozumiesz, co na obu leży. To szkielety. — Niech pan podejdzie bliżej! — słyszysz zza pleców głos Miklósa. — A pan? — pytasz go nieufnie, odwracając się.

Jego twarz wykrzywia świętoszkowaty grymas; ruchem głowy wskazuje ci szkielety. — Proszę. Kiedy zbliżasz się do stołów, w woń detergentów wdziera się inny zapach; jesteś pewien, że już go kiedyś poczułeś. Pachnie jak zgniła kapusta, jak długo gotowana brukselka, jak mięso, w którym muchy złożyły jaja. Przykładasz nos do czaszki szkieletu leżącego na okafelkowanym stole i niechcący muskasz kość; jest bardzo gładka. — Pomyśleć — zaczyna niewinnym tonem Miklós — że jeszcze wczoraj to byli ludzie. Nie do uwierzenia, co? — pyta. — Wczoraj? Nie rozumiesz Miklósa. Gdyby jeszcze wczoraj te kości mogły być wprawiane w ruch, gdyby jeszcze wczoraj chrząstki między nimi mogły się zginać, a mięso ciasno przylegało do żeber i do piszczeli — nie ma żadnych szans, by tak szybko udało się je tego mięsa pozbawić. — Nawet ich pan poznał. — Miklos podchodzi bliżej. — Nie kojarzy pan, prawda? Milczysz. — Nie — zdobywasz się w końcu na odpowiedź. Kiwa głową. — Poznał ich pan wczoraj, panie niedoktorze — mówi. — A właściwie jednego z nich. Siedział tu, był malowany, pamięta pan? W tym momencie czujesz, że nogi pod tobą robią się miękkie. — Tak, tak, był tu malowany — kontynuuje niezrażony Miklós, jak gdyby nie spostrzegł twojej reakcji. — Był tutaj malowany, był… — Który to? Kiedy wpadasz Miklósowi w słowo, ten uśmiecha się. — Ten — wskazuje na szkielet leżący na stalowym stoliku na kółkach.

Starasz się, by twój oddech ulgi był niesłyszalny. — Jak by to powiedzieć — mruczy Miklós, namyślając się. — Nie widzi pan nic dziwnego w tym, że szkielet jest taki gładki? Ach, zapomniałbym — prycha, gdy nie odpowiadasz — pan przecież nie jest doktorem, pan jest — — Widzę — przerywasz mu, czując, że zaczyna cię denerwować. Miklós przesuwa językiem po wargach. — Więc pewnie zastanawia się pan, w jaki sposób tak szybko udało się im… — zawiesza głos. — Wam — akcentuje — wam się udało pozbawić go mięsa, prawda? Och, niech pan tak na mnie nie patrzy! Bardzo dobrze wiem, że posiedliście pewne umiejętności. Już wiesz, dlaczego rozpoznałeś tamten zapach. Pewne umiejętności: nie posiadłeś ich na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana. Posiadłeś je gdzie indziej, oglądając, jak włożone do blaszanego kotła ciało znika pod czarną taflą kipiącej wody. To było we wrześniu 1938 roku, w tamtej kamienicy, na której strychu mieścił się Dom Salomona. — Zostały wygotowane, prawda? — mówisz. Miklós wygląda na zaskoczonego. — Najszybsza — zaczyna, starając się odzyskać rezon — i najbardziej skuteczna metoda. To prawda: kiedy ciało zniknęło pod czarną taflą wody, nie można było poznać, że jeszcze dzień wcześniej był to ktoś, na czyim przegubie opinał się zegarek. — To co — mówi teraz Miklós — zbadamy je? Zacznijmy może od tego… — Wskazuje na szkielet leżący na okafelkowanym stole. — Niech pan weźmie czaszkę! — pogania cię, a ty ujmujesz gładką kość pod palce i swobodnie wysuwasz ją z kręgosłupa. Miklós znowu chrząka. — Co pan nam powie o tej czaszce?

Jak na swój rozmiar czaszka wydaje się zastanawiająco lekka. Nad oczodołami dostrzegasz niewielkie zgrubienia, dochodzące do jarzm. — Jest długa — odpowiadasz, a Miklós kiwa głową. Faktycznie, czaszka jest długa, człowiek, który był jej właścicielem, musiał przypominać charta. — Typ śródziemnomorski. — Bardzo dobrze! — chwali cię Miklós Nyiszli. — A konkretnie? Zagryzasz wargi. W konkretnych typach zawsze byłem kiepski; pozostaje ci strzelać. — Irańsko-wyżynny…? — Znakomicie! — cieszy się Miklós. — A teraz przypatrzmy się temu drugiemu. — Wyjmuje czaszkę z kręgosłupa i cmoka. — Tu, panie niedoktorze, chyba zupełnie inny typ, prawda? — Obraca się jak cyrkowy impresario. — Proszę mi pozwolić. To, zdaje się, typ Arab-Mediterranean, jak nazywał go profesor Hooton… — Pan czytał Hootona? — dziwisz się. Miklós milczy. — Oczywiście — odpowiada po chwili. — Idźmy zatem dalej. Typ Arab-Mediterranean, jak nazywa to profesor Hooton: a zatem, o jakiej osobowości? Mrukliwej i melancholijnej, rzecz jasna. — Uśmiecha się, błyskając zębami. — A pana, ten irański…? — O osobowości wesołej — mówisz z pamięci. — Biesiadnej. Wzdycha i odkłada czaszkę na stół na kółkach. — No to mamy zagwozdkę — udaje zatroskanego. — Jak takie dwie osoby mogły być bliźniętami, co? Jak pan uważa? No, jak to? —  kontynuuje tyradę, dostrzegłszy zmieszanie na twojej twarzy. — Nie wie pan, że doktora Mengele bardzo interesują bliźnięta? „To wiem — myślisz. Czytałeś przecież tamte raporty, które napisał, tamte nudne raporty, które musiałeś umieszczać w odpowiednich

przegródkach i w odpowiednich teczkach. Ale tych dwóch — zastanawiasz się — to nie są bliźniaki, przecież sam powiedział…” — To są bliźniaki, panie niedoktorze — dobitnie powtarza Miklós, opuszkami palców stukając w nasadę leżącej na stole czaszki. — Przecież tak uważa doktor Mengele… Jego twarz jest wykrzywiona w pogardliwym uśmiechu; czujesz, że twoje ciało ogarnia gniew. „Jak ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja — przychodzi ci do głowy — może pozwalać komuś, kto ze względu na kształt czaszki jest od niego gorszy, tak się zachowywać?” — Skoro — cedzisz, odkładając czaszkę na stół — uznał tak doktor Mengele, może warto to rozważyć. Przez chwilę zdaje się nie rozumieć, o co ci chodzi; a potem wybucha śmiechem. — Oczywiście, że warto! A co innego tutaj robimy? Stosujemy się do wskazówek doktora Mengele, rzecz jasna. — Chichocze. — Tego doktora, który chyba, dziwnym trafem, strasznie pana nie chce do siebie dopuścić… — A pan, właściwie dlaczego pan to robi? — Kiedy mu przerywasz, zaskoczony Miklós robi dwa kroki do tyłu i opiera się o stalowy wózek na kółkach, a ten odjeżdża o milimetr. — Dlaczego pisze pan raporty, w których stwierdza pan zabójstwa, i bada bliźniaki, które nie są bliźniakami? Kiwa głową, jak gdyby porządkował myśli. — Pan jest oburzony — mówi nagle. Potwierdzasz ruchem głowy. „Jestem, bo powinienem być” — myślisz, a Miklós spuszcza wzrok. — A nie zadał pan sobie pytania — dodaje już ciszej — dlaczego dziś leżą tu te szkielety? No? — Spogląda na ciebie z nadzieją. — Przecież

nawet gdyby to były bliźniaki, prawdopodobieństwo, że zmarłyby w tym samym momencie, jest nikłe, prawda? — Powiedzmy — rzucasz po chwili milczenia. Miklós prycha. — Powiedzmy! — powtarza. — Powiedzmy! Zatem powiedzmy także, skąd się tu wzięły te dwa szkielety. Hmm…? — Zostały wygotowane — odpowiadasz, a Miklós wznosi wysoko dłonie. — Tak, tak, tak, oczywiście! — piekli się. — Ale… wcześniej? — Zostały wygotowane. Ujmuje w dłonie czaszkę i zaczyna nią obracać niczym piłką z kości. — Ci ludzie zostali zabici — mówi w końcu. Nic nie odpowiadasz. —  Pan by bardzo chciał — cedzi przez zaciśnięte zęby — być taki jak oni, prawda? Jak Mengele, jak Wirths. Tylko oni — odstawia czaszkę na stół —  chyba nie chcą, żeby pan do nich dołączył. Czaszka, którą pieszczotliwie głaskał, chybocze się na stoliku z kółkami, a potem upada na podłogę i rozpada na dwie części. Jedna z nich ucieka pod ścianę, a Miklós z cichym krzykiem cofa się o krok. „Chyba już wiem, kto zostawił w moim pokoiku butelkę sznapsa” — przychodzi ci do głowy. Odprowadzany z pomieszczenia.

zaniepokojonym

spojrzeniem

Miklósa

wybiegasz

33 Ten ktoś znowu musiał pod twoją nieobecność odwiedzić pokoik. Kiedy otwierasz drzwi, spostrzegasz, że pokryta mozaiką odcisków twoich palców butelka, rano prawie całkowicie opróżniona, teraz znów jest pełna. Nie

wymieniono butelki: napełniono ją na nowo, jak w tej starej bajce, którą kiedyś czytał ci rozgorączkowany Hans von Deymann, zanim i on odkrył uroki sznapsa: Tischchen deck dich, Goldesel und Knüppel aus dem Sack! Hans von Deymann czytał ci tę bajkę, a ty czułeś się głupio, bo wiedziałeś, że — skoro czyta ją tobie — nie czyta jej śpiącej za ścianą Julce. Wąchasz szyjkę butelki. Zapach, jaki wydziela, bardzo przypomina ten, który poczułeś w pomieszczeniu o wściekle różowej podłodze. Jest ostry; osiadłszy po wewnętrznej stronie płatków twojego nosa, nie chce z niej zejść. Gdy się już go wystarczająco nawąchasz, pewnym ruchem dłoni ujmujesz butelkę, przechylasz ją i wlewasz w siebie alkohol. Smakuje brzoskwinią. Odstawiwszy butelkę, bierzesz między palce czarnego watermana. 27 listopada 1944 Mój drogi Robinsonie, kiedy jechałem do Monachium, miałem nadzieję, że to poczucie — poczucie, że jestem gorszy od innych ludzi, poczucie, że nigdy nie będę im równy — zniknie; na to, wiem teraz, musiałem jeszcze poczekać. Musiałem na to poczekać jeszcze cztery lata; wtedy, jesienią 1937 roku, to uczucie wciąż mnie przepełniało. Na początku listopada zaś zaczęło mnie przepełniać jeszcze bardziej; stało się to za sprawą Sophie Kalkül. Ciekaw jestem, gdzie Sophie jest teraz. Nie widziałem jej od tego dnia, w którym uciekłem z Domu Salomona; ale to było już w 1938 roku. Co do 1937, to następnego dnia po tym, jak wróciłem z wystawy sztuki zdegenerowanej, myślałem, że będzie starała się mnie unikać, skoro wiedziała, co usłyszałem zeszłej nocy. Myliłem się. Już o poranku, kiedy się myłem, kiedy nagi stałem w wannie i polewałem się zimną wodą z prysznica — wtedy, tamtej zimy, kocioł na węgiel w mieszkaniu pani Kalkül szwankował i trzeba było długo czekać, aż woda zrobi się gorąca — śmiech wrócił. Drzwi nie miały zasuwki i już wcześniej mi to przeszkadzało. Przeszkadzało mi to właściwie bez powodu, ustaliłem wszak z panią Kalkül, że od siódmej do siódmej piętnaście każdego ranka łazienka jest dla studenta Deymanna; nikt wtedy do niej nie wchodził. Ale tamtego poranka, 2 listopada 1937 roku, kiedy nagi stałem pod prysznicem, drzwi nagle się otworzyły; przestraszony, odwróciłem się, kierując rączkę prysznica w prawo, i zimna woda poleciała na podłogę w czarno-białą szachownicę. W drzwiach zimnego pomieszczenia stała Sophie. Miała na sobie ten mundur Bund Deutscher Mädel, który już znałem: czarne szorty i białą, wpuszczoną w nie bluzkę, i czarny, rozszerzający się krawat. Stała w otwartych drzwiach łazienki i patrzyła; kiedy pospiesznie spróbowałem zasłonić dłonią prącie, wybuchła głośnym śmiechem i z trzaskiem zamknęła drzwi. Słyszałem pogłos jej stóp na posadzce korytarza. Kogo zobaczyła tamtego dnia Sophie Kalkül? Jak tamtego dnia wyglądał ktoś taki, kto nie nazywał się jak ja? Był dosyć chudy i dosyć niski; miał chłopięce, spadziste ramiona, płaski brzuch, na którym nie było żadnych mięśni, i wypukły pępek z gładkim ziarnem w środku. Wielokrotnie kogoś takiego oglądałem w domu w Hameln, a potem porównywałem swoje ciało z czarno-białymi zdjęciami rzeźb, których kolekcję mój pan ojciec przywiózł z Włoch. Jak wypadało to porównanie? Zdecydowanie na moją niekorzyść — nie byłem taki jak młodzieńcy na rzeźbach. Byłem zbyt mały i zbyt chudy, pozbawiony bicepsów, o udach jak patyki. Byłem gorszy; byłem gorszy i było to widać na pierwszy rzut oka.

Czy tamten chłopak o urodzie mastodonta, który odwiedzał Sophie Kalkül, także to zauważył? Bo ją odwiedzał, owszem: pod koniec października przestali się z tym kryć i — skulony za ścianą swojego pokoju — dokładnie słyszałem, jak głośno się pierdolą. Wtedy jeszcze nie wiedziałem, kim naprawdę jest Kittler, tylko słuchałem tych ochów i achów, i głośnych jęków, słuchałem ich i wydawało mi się zrozumiałe, że ktoś taki jak ja, ktoś gorszy, ich nie doświadcza, nie są mu jęczane w ucho. Och, tak, Sophie się z niczym nie ukrywała. Gdy jadłem śniadanie, potrafiła spytać: — Podobał ci się nasz koncert, studencie? I zostawiała mnie z kromką chleba, która utkwiła gdzieś w dole przełyku. Albo kiedy kładłem się spać, ni stąd, ni zowąd otwierała drzwi mojego pokoiku i chwilę się na mnie gapiła szeroko otwartymi oczami, a potem wybiegała, zatrzaskując drzwi. Czułem się gorszy; czułem się śmieszny. Czułem się klaunem, którego zamknięto w klatce na głównym placu wesołego miasteczka i na którego wszyscy się gapili, wytykali palcami, w którego rzucali pomidorami i jabłkami; i też chciałem stanąć w tym tłumie i rzucać jabłkami i pomidorami w kogoś innego, ale nie wiedziałem w kogo. Wtedy jeszcze nie przypuszczałem, że to wszystko było częścią większego planu; nie przypuszczałem tego także tamtego dnia na początku listopada, gdy w drzwiach mieszkania o numerze sześćdziesiąt trzy przywitała mnie pani Kalkül. Niska, korpulentna, miała na sobie pogrubiającą ją sukienkę; duży biust a to się unosił, a to znów opadał, kiedy oddychała. Twarz pani Kalkül wyrażała oburzenie. — Musimy porozmawiać, panie studencie — rzekła, ręką zapraszając mnie do środka. Poszedłem z nią do salonu. Mieszkałem tu już od jakiegoś czasu, ale nie byłem jeszcze w tym wysokim pomieszczeniu o seledynowych ścianach, z kominkiem, nad którym wisiał olejny portret mężczyzny w czarnym surducie, z rzadkim wąsem nad górną wargą — czy to był pan Kalkül? Przed kominkiem stały dwa skórzane fotele i stolik; na jednym z foteli siedziała Sophie i przypatrywała mi się z milczącym uśmiechem. Na stole tkwiła butelka taniego sznapsa marki Schladerer. — To — pani Kalkül wskazała ją palcem — to stało pod drzwiami. Wiadomo panu coś na ten temat, panie Deymann? Kiedy pokręciłem głową, pani Kalkül prychnęła. — Bezczelność! — zatrajkotała. — Sophie — zwróciła się do córki — Sophie, może nam powiesz, co było przyczepione do tej butelki…? Sophie uśmiechnęła się i podniosła ze stołu niewielki karteluszek: „Dla Sophie Kalkül, z podziękowaniem za koncerty każdego popołudnia, Jacob von Deymann”. — Nie wiem, o co chodzi — skłamałem, gdy skończyła czytać. — Pan nie wie? — wrzasnęła na to pani Kalkül. — Pan nie wie? Och, żeby taka bezczelność… A może przynajmniej wie pan, kim jest mężczyzna — wymówiła „mężczyzna” z wyraźną przyjemnością — który przychodzi do mojej córki? Wie pan? Pokręciłem głową; Sophie ukryła twarz w dłoniach. Płakała? Nie; kiedy zerknęła na mnie przez palce, zobaczyłem, że kąciki jej oczu są suche, że się śmieje. — Odwiedza ją mężczyzna, a nie jakiś student — fuknęła tymczasem pani Kalkül. — Jeśli jeszcze raz… jeśli jeszcze raz pan czegoś podobnego spróbuje… o, to inaczej porozmawiamy. Tamtego popołudnia koncert się nie odbył i następnego też nie. Przez tydzień panował spokój; do czasu gdy w piątek, piątego listopada 1937 roku, usłyszałem dobiegający z przedpokoju trajkot gospodyni. Wróciłem tego dnia na Holbeinstraße o zwyczajnej porze, pani Kalkül otworzyła mi drzwi, bo klucz został mi w końcu odebrany; leżałem na łóżku. Drzwi do pokoju otworzyły się bez pukania i poderwałem się na nogi. — Znowu! — wrzeszczała z progu pani Kalkül. — I to z jakim listem! Była ode mnie o głowę niższa. W prawej dłoni dzierżyła butelkę sznapsa, w lewej złożony we czworo zwitek. Niech pan czyta, powiedziała, podtykając mi go pod nos. — „Moja droga Sophie — czytałem, czując, jak bardzo się czerwienię — dlaczego koncerty się skończyły? Dlaczego już nie mogę cię podsłuchiwać?” Kartka była podpisana: „Jacob von Deymann”; wyrwała mi ją z dłoni. — Ostrzegałam pana — zaczęła, głęboko oddychając. — Ostrzegałam, że… — Przecież to nie ja! — odparowałem. — Przecież całe popołudnie nie wychodziłem z pokoju! Wyglądała, jakby się zapowietrzyła. — Jeśli jeszcze raz… — wydyszała tylko i zamknęła za sobą drzwi.

Ale jeszcze raz się nie zdarzył; nigdy nie było go w planach. We wtorek, szesnastego listopada, na Monachium spadł deszcz; biegłem do szarej kamienicy, starając się ukryć pod gałęziami bezlistnych drzew. Powietrze wydawało się pachnieć sadzą. Brama wejściowa była uchylona; dopiero kiedy wpadłem do środka i zacząłem przeczesywać dłonią mokre włosy, usłyszałem cichy śmiech. Odwróciłem się. W rogu korytarza stał tamten podobny do mastodonta mężczyzna, którego już widziałem. Towarzyszył mu blondyn ubrany w ciemnoszarą marynarkę, kontrastującą z zieloną kamizelką i zawadiacko wywiniętym fularem, przypiętym do koszuli złotą spinką. Jakie piękne ubranie! — pomyślałem nagle. Jakie piękne! — Chyba pan o czymś zapomniał — powiedział do mnie blondyn. Przypatrzyłem mu się: jego także już widziałem, na tamtym wykładzie, na którym dowiedziałem się o twoim istnieniu. W dłoni blondyn trzymał butelkę sznapsa; była do niej przyczepiona koperta. — Czego chcecie? — wyjąkałem. — Ja… ja nie wysyłałem tamtych… — Powiedzmy — przerwał mi blondyn uprzejmym, choć nonszalanckim tonem — że chcemy, by się pan z nami napił. — Ale najpierw — dodał głębokim basem mastodont i to były jedne z niewielu słów, jakie kiedykolwiek usłyszałem z ust Kittlera — chcemy, żeby pan to przeczytał. Podszedłszy, wręczył mi butelkę i kopertę; nieufnie ją otworzyłem. — Alexander Wiener — przedstawił się blondyn. — Niech pan czyta. Zerknąłem na kartkę i przeczytałem: — Moja droga Sophie, to nic, że twoje koncerty się skończyły. Kto wie

Przerywasz pisanie; ktoś dobija się do twoich drzwi. Ślęczysz nad zeszytem od kilku godzin i w pokoju zdążyło się już zrobić ciemno; całe pomieszczenie tonie w granatowej poświacie. Za wychodzącym na sąsiedni budynek oknem przesuwają się chmury jasnoszarej mgły. Pukanie powtarza się. „Więc się zaczęło” — myślisz. Puk-puk! Ostrożnie, tak by nie było słychać twoich kroków, idziesz w stronę drzwi, a potem szybkim ruchem je otwierasz. Przez dziurę przy futrynie do pokoju wlewa się ciemność. — Dobry wieczór, szanowny kolego. Za drzwiami stoi Hauptsturmführer doktor Josef Mengele, naczelny lekarz obozu w Birkenau, u kobiet. Nie ma na sobie munduru, tylko ciemny tweedowy garnitur; jego obrączka błyszczy w ciemności. — Dobry wieczór — słyszysz swój niepewny głos. „Czy tak powinienem mu powiedzieć? — myślisz nagle. — Czy tak powinien mu powiedzieć

ktoś, kto nie nazywa się jak ja?” Mengele wynurza się z ciemności. Wydaje ci się, że gdy spostrzega stojącą na biurku butelkę sznapsa, na jego twarz wkrada się uśmiech. — Mam takie wrażenie — mówi łagodnym tonem — że zbyt szybko pana oceniłem, szanowny kolego szpiegu. Nic nie odpowiadasz, bo w twoich ustach jest sucho. — Niech kolega weźmie płaszcz — troskliwie radzi doktor. — Niech kolega weźmie płaszcz, szanowny kolego, bo ziąb, aż pękają kości! Płaszcz wisi na oparciu fotela. Wkładając go, zerkasz na przerwany list. I wtedy wraca: tamto popołudnie na początku listopada 1937 roku, kiedy deszcz zdawał się pachnieć sadzą. — Moja droga Sophie, to nic, że twoje koncerty się skończyły — przeczytałeś tamtego dnia. — Kto wie, może wszyscy spotkamy się kiedyś w Domu Salomona?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

sztuka ↩ wystawa ↩ zwyrodniały ↩ Ideał — kretyn i dziwka! ↩ Szaleństwo jest procesem! ↩ Natura widziana przez chore umysły. ↩ Obelga dla niemieckich kobiet. ↩

SIEDEM 13 Pierwsza sesja w mieszkaniu na Mokotowie była gwałtowna, bardzo prędka. Kiedy za Maksem z donośnym hukiem zatrzasnęły się drzwi, wstałeś z kanapy i podszedłeś do nagiej piętnastoletniej dziewczynki, która stała pośrodku ascetycznie urządzonego pomieszczenia. Elvira patrzyła na ciebie błagalnym wzrokiem, krótkimi ramionami starając się jednocześnie zasłonić i piersi, i krocze. Sprawiło to, że jej dwa wymiona ścisnęły się ze sobą, a sutki zaczęły zdawać się większe niż w rzeczywistości. Chwyciwszy ją za kark, powaliłeś na blat wyrastającego z podłogi stołu. Pod powierzchnią dłoni poczułeś ciepłą, porośniętą rzadkimi włosami skórę Elviry i poczułeś też nagłą zmianę w oporze stawianym przez jej szyję. Kiedy twarz dziewczynki zbliżyła się do betonu, niezgoda ciała Brazylijki na to, co robisz, całkowicie zniknęła i nie musiałeś jej przytrzymywać, gdy na nim leżała. Rozpiąwszy rozporek, opuściłeś zwijające się w harmonijkę jeansy. Kiedy zsunąłeś też majtki, zrobiło ci się chłodno; po chwili jednak poczułeś ciepłą powierzchnię dużych pośladków dziewczynki na swoich obnażonych udach. Spojrzałeś w stronę bliźniaków, którzy siedzieli na kanapie z antyalergicznej skóry. Ich usta były szeroko otwarte, jakby nie wierzyli w to, co widzą. Wejście w Elvirę nie sprawiło ci trudności: płatki jej cipki zdążyły już na dobre zwilgotnieć, kiedy opierała się o stół. Położyłeś ręce na obnażonych

plecach dziewczynki, przypierając ją jeszcze mocniej do blatu, i wbijające się w skórę łopatki przykleiły się do twoich dłoni. Do przodu, do tyłu: wpatrywałeś się w jej wypięte, podobne do gruszki pośladki, żeby mieć pewność, że się z niej nie wysunąłeś, że twój penis zamiast we wnętrze ciała dziewczynki nie uderza w duszne powietrze salonu mieszkania przy ulicy Narbutta. Ale w pewnej chwili się odwróciłeś. Znowu zerknąłeś w stronę siedzących na kanapie z antyalergicznej skóry Janka i Jarka i kiedy tylko poczułeś na sobie ich wyczekujący wzrok, natychmiast wytrysnąłeś, tak przynajmniej ci się wydawało. Po chwili byłeś już o tym przekonany: zwróciłeś wzrok ku pośladkom Elviry i zobaczyłeś białą, lepką spermę, która skapywała z jej cipki na betonową podłogę. Nagle zapanowała dziwna, krępująca cisza. Tamtego wieczora w połowie lutego Janek i Jarek Balcerowie opuścili mieszkanie Jakuba Dejmana w milczeniu, nie patrząc ci w oczy. Za oknem śnieżna zamieć pędziła przez Warszawę, przez skwer z budynkiem starego kina, przez ulicę Narbutta. Jednak następnego dnia pewność, że faktycznie to wszystko się zdarzyło, zniknęła. Obudziłeś się o dziesiątej w pustym łóżku i narzuciwszy szlafrok, podreptałeś do salonu. Chłodne zimowe światło wlewało się przez okna, za którymi szarzyło się lutowe przedpołudnie. Kiedy stanąłeś w progu salonu, uśmiechnięta Elvira wynurzyła się z kuchni, niosąc spoczywającą na spodeczku filiżankę kawy. Miała na sobie twoją białą koszulę z monogramem JD, wyszytym czerwoną nitką na lewej piersi, a także czarne majtki, które kupiłeś jej przez Internet, kiedy uznałeś, że musi mieć jakieś ubrania. Jej bose stopy cicho, w rytmie staccato, uderzały o beton. Postawiła filiżankę na blacie betonowego stołu i splótłszy dłonie na podołku, spojrzała na ciebie roziskrzonym, pogodnym wzrokiem.

— Ku-ba — powiedziała. Poczułeś, że lekko kręci ci się w głowie. Podszedłeś do niej, a w napędzanym klimatyzatorami powietrzu zawisł świst przyspieszonego oddechu dziewczynki. Koszula, która oblekała jej ciało, była czysta i świeża. Zacząłeś ją rozpinać i wtedy twoim oczom ukazała się czarna, biegnąca w poprzek biodra Elviry pręga, pamiątka po kancie stołu, który wpijał jej się w skórę. Dziewczynka spuściła wzrok. Tego samego dnia włamałeś się do komputerów Janka i Jarka, by przeczytać, co sądzą o wydarzeniach z poprzedniego wieczora. Sądzili sporo, ale tylko jedno, napisane przez Jarka, zdanie wydawało ci się zdumiewająco trafne. Brzmiało: „Jakub się zachowuje, jakby nie uznawał żadnych granic!”. „On ma rację” — pomyślałeś, siedząc przed komputerem w pokoju, który niegdyś był pokojem chłopca, którego życie jeszcze się nie zaczęło, a potem stał się twoim domowym gabinetem. Na ekranie MacBooka Pro migotał ekran Jankowej toshiby: na tapecie miał ustawioną panoramę Warszawy po zmroku. Nagle zrozumiałeś, że chociaż wiesz, że przekraczasz jakąś granicę, nie czujesz, byś w jakikolwiek sposób ją przekroczył. Tak, parzenie piersi Elviry świeżo stopionym woskiem wydawało ci się tamtego ranka tak samo normalne jak to, że rano podawała ci śniadanie; tak samo normalne jak to, że śniadanie mogłaby ci podać Anka; tak samo normalne jak to, że mógłbyś iść z Anką — albo z jakąkolwiek inną szczurzycą — do kina, do teatru, wyjechać z nią na wakacje. Nie było, uświadomiłeś sobie, żadnej różnicy między ściskaniem jej małych, przypominających owady sutków klipsami a braniem jej w pozycji na pieska, między wbijaniem igły w jej pośladek a tym, że dałbyś jakiejkolwiek innej szczurzycy kwiaty. Chociaż zdawałeś sobie sprawę, że

wnętrze jej cipki jest gorące, wilgotne i widziałeś czerwone ślady po oparzeniach na jej piersiach, widziałeś też brązowe pręgi na jej nabrzmiałych pośladkach — ciągle nie miałeś pewności, że faktycznie to wszystko to twoje dzieło. Czułeś się jak w dzień po każdej z operacji, kiedy okazywało się, że pacjent tylko odrobinę przypomina wizję, która wybuchła w twojej głowie, gdy stawałeś nad nim ze skalpelem w dłoni. Czułeś się niekonieczny; czułeś, że to, co robisz, nie ma żadnego znaczenia, że równie dobrze mogłoby się nie zdarzyć, a świat nie przestałby się dalej kręcić. „Niekonieczny”. Tak czułeś się także wtedy, deszczową i chłodną wiosną 2010 roku, kiedy Rawik prawie że zamieszkał w kamienicy przy ulicy Narbutta, pamiętasz? Bywał w niej trzy albo cztery razy na tydzień, po kursach przygotowawczych do matury z polskiego i z WOS-u, a także po spotkaniach młodzieżowej grupy Klubu Inteligencji Katolickiej. Znajdujące się w kamienicy przy alei Przyjaciół mieszkanie jego ojca stało w tym czasie puste, bo ten wyjeżdżał na konferencje, głównie do Rosji. Z atencji, z jaką zwracał się do niego pan tata, gdy ten kilka razy odwiedził mieszkanie przy ulicy Narbutta, wywnioskowałeś, że ów łysiejący, odpalający papierosa od papierosa mężczyzna jest naprawdę poważanym publicystą. Nie miało to jednak dla ciebie żadnego znaczenia, i tak nie czytałeś jego tekstów; żadnych innych, dotyczących polityki też nie. Nie czytałeś żadnych gazet. Co do Rawika, to trzy albo cztery razy na tydzień spał w kamienicy przy ulicy Narbutta; spał z Julią Dejman i kochał się z nią, a o ściany obijały się bity puszczanego ze stacji dokującej Crystal Castles. Pan tata nie miał z tym żadnego problemu; wróć. Pan tata, wydawało ci się tamtej wiosny, nie tyle nie miał z tym żadnego problemu, co wręcz wydawał się cieszyć z tak częstej obecności Rawika

w mieszkaniu, które niegdyś należało do rodziny Połanieckich. Nawet pić zaczął mniej, zezwalając sobie wyłącznie na butelkę wina przed osunięciem się w sen; prawie że przestał też wieczorami wychodzić do hoteli, których pokoje mógłby zdemolować. Jakby to, że Rawik przebywał w mieszkaniu przy ulicy Narbutta, go uspokajało. Jakby wolał Rawika od ciebie. Ale dlaczego właściwie, nie mogłeś zrozumieć tamtej wiosny, miałby woleć? Wielokrotnie włamywałeś się na Facebooka i maila Karola, starając się to zrozumieć. Rawik prowadził zdumiewająco nudne życie: przed twoją siostrą — przyznał się jej na jednym z czatów — miał tylko jedną dziewczynę, Francuzkę z obozu językowego na Malcie, na który pojechał w ostatniej klasie gimnazjum. Z kolegami z prywatnej szkoły w Anglii nie utrzymywał kontaktów; prócz Julki spotykał się właściwie wyłącznie ze znajomymi z Klubu Inteligencji Katolickiej, których twoja siostra uznała za nudnych. Inaczej niż ona nie bywał też na organizowanych co tydzień w warszawskich klubach imprezach dla licealistów, które nazywały się Carnaby; co on takiego miał, czego nie miałeś ty? Czy było to tylko jego ciało, zwierzęce piękno jego osiemnastoletniego, całowanego przez Julkę ciała? Coś ci podpowiadało, że może to być coś innego: to, że nie chowa sekretu, jaki chowasz ty. Kiedy na początku kwietnia 2010 roku doktor Jan Dejman wrócił z kongresu chirurgów plastycznych w Nowym Jorku, Rawik i Julia byli ze sobą już od ponad pół roku i — zrozumiałeś, przeczytawszy ich facebookową korespondencję — zamierzali dzielić swoje życia jeszcze bardzo długo. Ze Stanów pan tata przywiózł Julii i Rawikowi po nowym iPadzie; tablet właśnie wszedł na rynek, zdobywając natychmiastowe uznanie. Tobie też przywiózł, czarną wersję, model trzydziestodwugigowy.

Kiedy białe, opakowane cienką folią pudełko wylądowało w twoich dłoniach, poczułeś, jak wbijają się w nie jego nieostre kanty. Ważąc pudło, nie mogłeś się pozbyć wrażenia, że pan tata daje ci je, jakby ci go wcale nie dawał, jakby to — przyszło ci nagle do głowy — że i ty je dostajesz, wcale nie musiało się zdarzyć. Gdy pan tata, Rawik i Julka stali w salonie mieszkania przy ulicy Narbutta, zachwyceni tym, że gdy dotkną płaskiego ekranu, coś się na nim — zupełnie znikąd, zobacz, zobacz! — pojawia, poszedłeś do swojego pokoju i włączyłeś komputer. Włamanie się do laptopa, który spoczywał w pokrowcu w torbie podróżnej Jana Dejmana, nie było trudne; wszedł już w zasięg domowego hotspota. Świat pana taty był zapisany na dysku jego siedemnastocalowego MacBooka Pro. Pomyślałeś, że to dziwne, że nigdy wcześniej cię nie zainteresował. Wcześniej włamywałeś się do komputera Julki i tych, z którymi chodziłeś do jednej klasy, ale do komputera pana taty — nie zdarzyło się. Gdy na ekranie twojego białego MacBooka wyświetlił się jego pulpit (na tapecie: Człowiek witruwiański, Leonardo da Vinci, zdjęcie zrobione przez Jana Dejmana w Gallerie dell’Accademia w Wenecji, do której zabrał Julkę, a ty wolałeś zostać na Mokotowie), czym prędzej kliknąłeś w ikonkę Google Chrome i zacząłeś przeglądać historię wyszukiwania. Dominowały w niej zapytania o godziny i miejsca spotkań tych grup Anonimowych Alkoholików, na których pan tata jeszcze nie był; nic interesującego. Podjął już kilka bezskutecznych prób rzucenia alkoholu. Jedna z tych, które zaobserwowałeś, wydała ci się najzabawniejsza: że próbował pić czysty spirytus, by móc wlać w siebie jak najmniej. Opróżniona w jednej piątej butelka z zielonym logo Polmosu wylądowała obok kosza pod zlewem. Otworzyłeś aplikację Mail i zerknąłeś do jego

korespondencji z chirurgami plastycznymi z Warszawy i Berlina; to także było nudne. Po chwili zauważyłeś katalog o nazwie „Dom”. Kliknąłeś. Zawierał zeskanowane dokumenty, które dotyczyły mieszkania przy ulicy Narbutta; postanowienie sądowe z lipca 1989 roku, według którego to mieszkanie stało się własnością Jana Dejmana i Marii Połanieckiej-Dejman, i inne postanowienie sądowe, z roku 1991, według którego niepodzielnie zaczął nim władać doktor Jan Dejman. Oznaczony datą 1991 był także inny plik; otworzyłeś go. To był plan mieszkania na trzecim piętrze kamienicy. Na początku chciałeś go zamknąć, ale w pewnej chwili coś przyciągnęło twoją uwagę. Według planu mieszkania na trzecim piętrze kamienicy nie było w nim pokoju, w którym mieszkałeś; jego miejsce zajmował jeden, większy, pochłaniający przestrzeń twojego pokoju i pokoju, w którym Rawik pierdolił Julię Dejman. Ściana między tymi pokojami, dotarło do ciebie, została wybudowana dopiero po tym, jak się urodziłeś. „Urodziliśmy” — przemknęło ci przez głowę. W pewnym momencie usłyszałeś dobiegające z salonu mieszkania przy ulicy Narbutta śmiechy pana taty, Rawika i Julki i nagle poczułeś, jak jakaś ogromna, boląca gula rośnie ci w żołądku. „Jak oni znakomicie radzą sobie beze mnie — pomyślałeś. — Jak oni są beze mnie szczęśliwi, jak bardzo, jak niemożliwie szczęśliwi!…” A z tobą? Zawsze, gdy tylko zjawiałeś się w pomieszczeniu, w którym znajdowali się pan tata, Rawik i Julka, ich rozmowy i ich śmiechy nagle cichły; zaczynali wodzić po ścianach skonsternowanym wzrokiem, szukać swoich cieni na pokrytej dębowym parkietem podłodze.

Mniej więcej w tym czasie odkryłeś, że wszyscy gwiazdorzy pop, którzy odnieśli sukces — Justin Bieber, Miley Cyrus — są młodsi od ciebie; jakbyś przegapił swoją szansę. Wróć: jakby szansa nigdy nie była ci dana. Spojrzałeś na komputer. Na matowym ekranie MacBooka spokojnie ukazywały się plany mieszkania przy ulicy Narbutta. Nagle rozbrzmiała jeszcze jedna salwa głośnego, niepohamowanego śmiechu i poczułeś, że twoje dłonie zaciskają się w pięści, że masz ochotę kogoś uderzyć i bardzo długo, bardzo mocno bić.

14 Otworzywszy drzwi do kamienicy, słyszysz za sobą głos Maksa. — Powinniśmy zaprosić tego biedaka — oznajmia, wymijając cię. Zaczyna się wspinać po schodach i obcasy jego butów stukają o beton. — Powinniśmy zaprosić Rawika! Na klatce kamienicy na Mokotowie panuje ciemność: chyba w któryś z przewodów trakcyjnych na przedmieściach uderzył piorun i na Narbutta nie dociera elektryczność. Piętra są tu wysokie, po trzy, cztery metry; zasapany Maks musi co chwila przystawać, by zaczerpnąć oddechu. Idąc w jego stronę, czujesz, jak obły kołek uderza raz za razem w twój żołądek. Ból rozchodzi się po ciele długą, gładką falą. Łup: to Maks. Leży jak długi na pierwszym piętrze i stara się wstać. — Zaprośmy go — warczy z podłogi, ale warczy to w przestrzeń, jakby cię nie zauważał. — Zaprośmy. Rawik; twój kierowca Rawik. Po tamtym nieudanym egzaminie na prawo jazdy nie sprzedałeś zawczasu kupionego samochodu. Granatowe porsche stanęło na parkingu na skwerze Słonimskiego, obmywane przez deszcze; w końcu mogłeś sobie

na to pozwolić. Gdyby nie Karol Rawicz, cały czas jeździłbyś uberem; za nic nie chciałeś jeszcze raz podchodzić do egzaminu. — Maks, wstawaj — mówi Jarek, ponieważ pijany Maks ciągle leży na wycieraczce z napisem WELCOME. — Maks!… Zaraz przed maturą Rawik zaczął realizować plan, o którym kilka miesięcy wcześniej opowiedział twojemu panu tacie: zaczął oceniać, co jest dobre, a co złe. W Internecie powstały właśnie pierwsze publicystyczne, niekomercyjne ziny, które zamieszczały komentarze do tego, co się aktualnie dzieje; była wiosna 2010 roku i działo się sporo. Same teksty Rawika były ci właściwie kompletnie obojętne (tylko Maks się nimi denerwował, wypatrując każdego nowego: Jakie to, kurwa, gówno jest, za kogo on się uważa, jego stary mu wszystko załatwił, powtarzał i powtarzał Maks), ale fakt ich opublikowania, fakt, że mu się udało — nie. Nie, to cię wkurwiało, to sprawiało, że miałeś ochotę go uderzyć. Jeden z tekstów nosił tytuł Zadanie inteligencji. Pierwsze zdanie lidu brzmiało: „Inteligencja, jak mówi jedna ze starszych jej definicji, to zdolność do szybkiego przystosowywania się do panujących warunków”. Mniej więcej w tym samym czasie zrezygnowałeś z grania w szachy na jednym z amerykańskich serwerów, którego na ogół używałeś: nawet ci przeciwnicy, których poznawałeś na IRC, najbardziej zaawansowani, wydawali ci się zbyt słabi. Ruchy komputera były o wiele bardziej logiczne. Zaraz po maturze, w lipcu 2010 roku, Rawik i Julia wyjechali w podróż po Europie, którą nazywali eurotripem; codziennie logowałeś się na Facebooki obojga, ale, co zrozumiałe, nie wymieniali między sobą wówczas żadnych wiadomości. Szybko się to jednak zmieniło: Julka wróciła do Warszawy, a Rawik został w Londynie, gdzie w październiku miał zacząć studia, i już co wieczór mogłeś sprawdzić, co nowego dzieje się w jego życiu. Co wieczór czytałeś długie wiadomości, jakie wymieniał

z twoją siostrą, oglądałeś, niezauważony, ich rozmowy na Skypie i byłeś coraz bardziej i bardziej wściekły. Jego życie naprawdę wyglądało dokładnie tak, jak sobie zaplanował: artykuły o polityce, które z zapałem publikował, stawały się coraz bardziej i bardziej popularne. Przeczytałeś także prowadzoną w ułomnej angielszczyźnie korespondencję jego nowych kolegów z uczelni. Wszyscy pisali o Rawiku z podziwem, że taki mądry jest, taki piękny. Ale choć jego życie naprawdę wyglądało wówczas dokładnie tak, jak sobie zaplanował, nie zaplanował sobie tamtej wrześniowej nocy w 2011 roku, po której przestał przychodzić do mieszkania przy ulicy Narbutta i po której już nie było na tym świecie ani jego ojca, ani twojego pana taty, ani Julii Dejman. Pierwsza z informacji o tym, co nastąpiło po tamtej wrześniowej nocy w 2011, które kilka lat później znalazłeś w Internecie, to przesłany na konto Karola Rawicza mail z King’s College w Londynie, informujący, iż z żalem, z powodu nieopłaconego czesnego, muszą go skreślić z listy studentów Wydziału Socjologii, Politologii i Ekonomii. Druga — zamieszczone na serwerach Wydziału Cywilnego Warszawskiego Sądu Okręgowego oświadczenie, iż Karol Rawicz zrzeka się spadku po swoim ojcu. I kolejny dokument: zbiorowy pozew od kilkunastu wierzycieli wydającej gazetę spółki, której ojciec Karola Rawicza był właścicielem i redaktorem naczelnym; kiedyś. O, a tu, na serwerach pewnej kancelarii komorniczej, protokół z licytacji przedmiotów z jego mieszkania, obszernego apartamentu w alei Przyjaciół. Cztery oleje Sasnala, zbiór trzydziestu tysięcy książek, ukryta w szufladzie kolekcja wiecznych piór. I tak dwudziestojednoletni Karol Rawicz, zwany przez Maksa Koniecpolskiego i przez ciebie Rawikiem, został z kontem o zawartości zera złotych; wszystko poszło na spłatę długów.

W tym samym roku Samsung i Asus wypuściły swoje pierwsze ultrabooki, nadrabiając dystans do MacBooka Air. — Już, Maks. — Jarek go podnosi. — Już. — Nie pomagaj mi! — wrzeszczy nieoczekiwanie Maks. — Nie pomagaj! Po chwili: strzyknięcie w kręgosłupie wracającego do pionu ciała, klapnięcie dłoni Maksa o ścianę kamienicy. Dźwięki są głuche i słabe, rozpływają się w chłodnym korytarzu, nie słyszysz ich dokładnie. Pamiętasz ten dzień, kiedy słyszałeś dokładnie wszystko. Obszerny open space w biurowcu na Szczęśliwicach wypełniał stukot klawiatur komputerów, na których nagrzanych obudowach zbierał się kurz. Był lipiec 2016 roku; przy każdym z komputerów siedział spocony człowiek, który kiedyś chciał być dziennikarzem, ale został media workerem. Rawik miał miejsce gdzieś w środku. Zauważyłeś, że — inaczej niż u innych siedzących w open space — na jego głowie nie opinają się upodabniające człowieka do ufoludka słuchawki. Dopiero po pewnym czasie odkryłeś, że za te teksty, które uczyniły go — w pewnych kręgach przynajmniej — sławnym, publikowane w „Kontakcie” albo w „Krytyce Politycznej”, nikt Rawikowi nie płaci. Musiał więc iść do prawdziwej pracy, a jedyną rzeczą, jaką w życiu potrafił, było pisanie. Ze względu na jego zmarłego ojca nie chciały Rawika ani „Dziennik”, ani „Rzeczpospolita”; zechciał go dopiero portal Wunderkamera.pl. Portal Wunderkamera.pl w niczym nie przypominał niekomercyjnych zinów, z którymi wcześniej zetknął się Rawik; funkcjonował w świecie polskich mediów jako synonim zidiocenia. Inni uważali go za lokalną odmianę BuzzFeeda. Publikował — wyłącznie — nastawione na zdobycie jak największej liczby odbiorców newsy, produkowane rękami kilku media workerów, którzy wypuszczali po pięć albo sześć krótkich tekstów na

godzinę, agregując je z „Elite Daily”, „Mashable” i skądkolwiek się dało. Od czasu tamtego telewizyjnego wywiadu, który załatwiła ci Mucha, gościłeś na jego łamach dosyć często: po każdym twoim występie w telewizji na portalu Wunderkamera.pl ukazywał się zbiór najbardziej kontrowersyjnych wypowiedzi Jakuba Dejmana. W tym, że zainteresowali się tobą dziennikarze, nie było nic dziwnego; o eksperymentach Jakuba Dejmana ukazały się sążniste artykuły w „Polityce” i „Newsweeku”. Każdy z nich czytałeś z drżeniem kolan i z takim samym drżeniem zajrzałeś też na portal Wunderkamera.pl. Drżenie momentalnie ustało, gdy zauważyłeś to, co zauważyłeś. Karol Rawicz — tak brzmiało nazwisko autora napisanego w postaci zbioru memów tekstu, streszczającego twój występ w porannym show Onet.pl. Od kilku lat nie śledziłeś aktywności Rawika, był ci już właściwie obojętny; zmieniło się to w jednej chwili. Za oknem wibrowało gorące lipcowe popołudnie, a ty postanowiłeś złożyć wizytę w redakcji portalu Wunderkamera.pl, by spojrzeć w oczy temu Rawikowi, który jeszcze kilka lat temu za ścianą twojego pokoju wchodził w twoją siostrę; który jeszcze kilka lat temu z zaczerwienionymi policzkami polecał jej książkę, którą aktualnie czytał (Antoni Libera, Madame, Znak, Kraków 1998), i mówił, że czyta jakby o sobie; którego życie jeszcze kilka lat temu wydawało się na dobre rozstrzygnięte. — Dzień dobry — powiedziałeś dzień później, stanąwszy nad jego stanowiskiem. Rawik uniósł głowę. Spojrzałeś mu w oczy: chwilę w nie patrzyłeś, a potem wyszedłeś. Po kilku dniach newsy podpisane nazwiskiem Rawika przestały się ukazywać na portalu Wunderkamera.pl. W jego skrzynce mailowej znalazłeś wypowiedzenie, które przesłał na adres redaktora naczelnego.

Czy miał za co żyć? Sprawdziłeś jego konto, zostało na nim dwieście złotych, podczas gdy w portalu Wunderkamera.pl zarabiał co miesiąc dwa tysiące. Odczekałeś tydzień i zjawiłeś się w drzwiach zajmowanego przez pięć osób mieszkania na Muranowie, by złożyć Rawikowi pewną propozycję. — Pięć tysięcy? — zdziwił się, stojąc w progu. Miał na sobie za małe na niego, niegdyś eleganckie ciuchy, z czasów przed nocą, podczas której zmieniło się mieszkanie przy ulicy Narbutta. Kiwnąłeś głową. Śmierdzący rozgotowanym kalafiorem korytarz bloku wieńczyły przeszklone drzwi z kratami pomalowanymi na brudnobiały kolor. Nie mógł uwierzyć: — Pięć? Pięć tysięcy złotych pensji dla Rawika stanowiło jedną ósmą twojego miesięcznego budżetu; kwota niewielka, a jeszcze mniejsza, kiedy obwarowałeś ją odpowiednimi warunkami. Po pierwsze, Rawikowi nie wolno zmienić mieszkania, ma dalej gnić przy Anielewicza; po drugie, Rawikowi nie wolno więcej pisać; Rawik ma zaprzestać udawania, że taki mądrala z Rawika. Po trzecie, dopóki nie wygaśnie kontrakt u ciebie, Rawikowi nie wolno mieć ani jednej kobiety. — To — krygował się Rawik — nie jest chyba dozwolone… Notariusz, u którego podpisaliście umowę, bez mrugnięcia skonstruował jej strzeliste, proste paragrafy; prawo. Prawo, prawo. Oczywiście, zdawałeś sobie sprawę z tego, że istnieje coś takiego jak prawo; zdawałeś sobie sprawę z Kodeksu Etyki Lekarskiej, zabraniającego przeprowadzania operacji, które przez niektórych zostały ochrzczone eksperymentami Jakuba Dejmana. Jednak to, że prawo mogłoby dotyczyć właśnie ciebie, wydawało ci się absurdalne.

W noc przed pierwszym dniem jego pracy jako twojego kierowcy nie mogłeś zasnąć. Taki byłeś podniecony, że wreszcie go upokorzysz, że wreszcie zobaczy, iż jesteś od niego lepszy; ty. Ktoś taki, kto nazywa się jak ty. A jednak — pamiętasz? — zawiodłeś się. Chociaż wiedziałeś, że ktoś taki, kto nazywa się jak ty, nie powinien mieć żadnego problemu z tym, by Rawik przywiózł do mieszkania przy ulicy Narbutta kolejną z dziewczynek, które kupowałeś w centrach handlowych, przedstawiłeś co ciebie w tłuszczyk na

coś ci na to nie pozwalało; wstydziłeś się. Nigdy nie mu też Anki, nie mogłeś pozbyć się przeświadczenia, że to, niej pociągało — dupiastość; piersi i biodra, i mięciutki ramionach, i lekko cuchnący oddech dwudziestolatki — 

w Rawiku wzbudziłoby tylko śmiech. Mogłeś go zwolnić, to prawda, ale to według ciebie byłoby przyznaniem się do własnej klęski. Żeby z nim nie rozmawiać ani nie jeździć z nim po Warszawie w ciszy, kazałeś mu na cały regulator puszczać w samochodzie muzykę. Na ogół tych samych kompozytorów: Bach, Mozart, a w szczególności Jean-Philippe Rameau. Zacząłeś też w miarę regularnie penetrować jego komputer i znalazłeś dziennik pochodzący z czasów, gdy pracował w Wunderkamerze; kliknąłeś „Szukaj” i wstukałeś swoje nazwisko, we wszystkich możliwych odmianach. Tamtego dnia, którego przeprowadziłeś swoją pierwszą nieudaną operację, wysłałeś mu esemesa, by nie odbierał cię z kliniki. Z jakiegoś powodu, nie wiadomo jakiego, miałeś wrażenie, że Rawik wie, co się stało. Od tamtego dnia codziennie odwoływałeś jego przyjazd na ulicę Narbutta. Aż do wczoraj. „Coś jest nie tak — myślisz teraz, gdy wchodzisz na trzecie piętro. — Coś unosi się w powietrzu”.

15 Pstryk. Odblokowawszy kartą drzwi do mieszkania, dotykasz włącznika światła, ale nic się nie dzieje. Prąd musiał wysiąść w całej kamienicy, więc na ukrytych w winklach ścian kamerach nic się nie nagra. Kamery nic nie widzą, nie widzą tego, co mnie się widzi: sennego, tonącego w granatowej ciemności korytarza. Nagle czujesz, że ktoś cię odpycha. — Gdzie ona jest — warczy Maks, przeskakując przez próg. — Gdzie jesteś, kurwo!? — nawołuje, a Janek i Jarek rozglądają się na boki. —  Gdzie… O. Tup-tup. Na ugiętych nóżkach, w rozpiętej koszuli z monogramem JD, której błękit ciemność przemalowała na kobalt, Elvira zjawia się w przedpokoju i przeciera piąstkami oczy. Musiała zasnąć; która jest godzina? Gmerasz w kieszeniach za telefonem, ale go nie znajdujesz. Spojrzawszy na longinesa na przegubie, nie możesz dostrzec wskazówek. Stojący przed tobą Janek i Jarek napinają mięśnie; oglądane z tyłu, ich barki robią się szersze, potężniejsze, wchłania je w siebie ciemność przedpokoju. Kiedy Elvira na ciebie spogląda, czujesz, że coś przewraca ci się w żołądku; wygląda na zaskoczoną. Nagle przenika cię wrażenie, że masz ochotę wyprosić stąd i Maksa, i braci Balcerów; ale zanim zdążysz cokolwiek powiedzieć, odzywa się Maks: — Ale ci się dupa spasła — mówi głośno, nieoczekiwanie dotykając bioder dziewczynki. — Dupę masz teraz wielką. — Elvira wydaje z siebie cichy, przypominający dźwięk skrzypiec jęk, gdy Maks zakrywa jej pośladek klapsem. Rozlega się plaśnięcie skóry o skórę. — Co, podoba ci się…? — zgrzyta przez zęby Maks. — Zaraz ci się nie spodoba, czekoladko. Zaraz.

I idzie w stronę salonu, ciągnąc za sobą rzucającą w twoją stronę spojrzenia Elvirę. Nie masz pojęcia, co się dzieje; wraz z każdym z tych spojrzeń uderza cię podobny do kolki ból gdzieś pod żebrami. Wchodzisz do salonu. Wygląda na to, że prąd wysiadł w całej okolicy: śpiący za oknami skwer Słonimskiego jest opustoszały i ciemny. Niebo przekreślają pęknięcia błyskawic. Maks chwiejnym krokiem podchodzi do komody i nachyla się nad tym, co na niej stoi. To przenośna, zasilana bateriami stacja dokująca, w której spoczywa twój stary iPod. Maks uruchamia urządzenie, sięga do wewnętrznej kieszeni marynarki i wyjmuje z niej zapalniczkę. Płomień przeskakuje na trzy knoty długich świeczek, które wyrastają ze stojącego na szafce starego lichtarza, pamiątki przywiezionej tu przez ciebie z domu w Zalesiu. Ogniki nieśmiało drgają, poruszane oddechami Maksa, Janka i Jarka, i przyspieszonym dyszeniem Elviry, i twoim też. Klik. iPod zdążył się już skonfigurować i on także wydziela światło: chłodny, cyfrowy blask, który kusi dziewczynkę. Elvira nachyla się nad stacją dokującą jak nad drogocennym skarbem, uważnie ogląda ekran urządzenia. Maks obejmuje ją i wkłada dłoń pod błękitną koszulę; kładzie ją na czarnych majteczkach, które niegdyś należały do Anki. Kolejne uderzenie kole cię w brzuch. — Chciałaś to ukraść, co? — dyszy tymczasem Maks. — Chciałaś to zajebać, mhm? — rzuca, a jego tkwiące na majtkach Elviry palce rozcapierzają się niczym ukryte w scyzoryku noże; dziewczynka wzdycha. Maks maca po ekranie iPoda paluchem wolnej ręki i z głośników bucha dudnienie. Jest bardzo silne, tak silne, że masz wrażenie, iż zaraz ciemne, wychodzące na skwer Słonimskiego okna pokryją się pajęczyną pęknięć. Maks wciska na iPodzie dwie kreseczki: stop.

— To jest piosenka dla Kuby — mówi, przyciskając do siebie zaskoczoną Elvirę. „Co się ze mną dzieje?” — zastanawiasz się. Maks zrzuca z ramion marynarkę; ta zlatuje na podłogę, poza oświetlany blaskiem świec z lichtarza krąg. — To jest piosenka dla Kuby, od — błyska oczami — od przyjaciela Kuby. Od jego, kurwa, wielkiego przyjaciela. Palec Maksa opada na ekran iPoda i w salonie mieszkania przy ulicy Narbutta na nowo uderza bas. Jest silny, pełen mocy, twardy, ale wychwytujesz także inny dźwięk. To dźwięk ciała Elviry, które osuwa się na betonową podłogę. Kręci ci się w głowie; wódka, którą wypiłeś w klubie Albo-albo, wreszcie zaczęła działać. Lekko się zataczając, opadasz na kanapę z antyalergicznej skóry. Znasz tę muzykę. „To na pewno wódka — myślisz. — To na pewno przez wódkę tak boli mnie żołądek”. Znasz tę muzykę, wie mi się to. Madamina, il catalogo è questo Delle belle che amò il padron mio, un catalogo egli è che ho fatt’io; Osservate, leggete con me. 1

Znasz tę muzykę, bo usłyszałeś ją dwa tysiące i osiemset dziewięćdziesiąt pięć dni temu w Operze Narodowej w Warszawie; miałeś wtedy osiemnaście lat. Pan tata, Rawik i Julka często chodzili razem do opery; po powrocie z jednego ze spektakli długo rozprawiali o tym, jak świetny jest, jak wspaniały, o tym, że muszą go zobaczyć drugi raz. Ciebie nigdy nie zaprosili na te wieczorne wycieczki i kiedy usłyszałeś ich głośną, wesołą rozmowę, nagle przyszło ci do głowy, że ty też pójdziesz. Już chciałeś im to oznajmić, ale coś cię powstrzymało.

W komputerze Jana Dejmana sprawdziłeś szczegóły rezerwacji: trzy miejsca w amfiteatrze, pośrodku. Wszedłeś na stronę Opery Narodowej i kupiłeś sobie bilet w najdalszej, najwyższej loży. Starczyło ci pieniędzy, i tak nie wydawałeś za wiele z kieszonkowego, które pan tata co miesiąc ci przesyłał; ułamek szedł na prenumeraty „Nowej Fantastyki” i „Wiedzy i Życia”, i na książki też. Kiedy w piątek, 23 kwietnia 2010 roku, na godzinę przed rozpoczęciem spektaklu pan tata, Rawik i Julka wyszli z mieszkania przy ulicy Narbutta, pojechali na plac Teatralny — taksówką; prawo jazdy twojego pana taty zostało mu odebrane — pospiesznie przebrałeś się w garnitur, który Jan Dejman kupił ci, mając nadzieję, że pójdziesz w nim na studniówkę — że w ogóle na nią pójdziesz —  i zamówiłeś kolejny samochód. — Wstawaj! — Maks stęka, ciągnąc Elvirę za nadgarstek. — Wstawaj, ty kurwo! Janek i Jarek z zachwytem obserwują, jak na białej ścianie tańczy ze sobą cień i to, co nie jest cieniem. Elvira co chwila rzuca zrozpaczone spojrzenie w twoją stronę. Coś przewraca ci się w żołądku, czujesz to bardzo mocno. In Italia sei cento e quaranta; In Lamagna due cento e trent’una; Cento in Francia, in Turchia novant’una; Ma in Ispagna son già mille e tre. E v’han donne d’ogni grado, D’ogni forma, d’ogni età.

2

— Stój! — warczy do Elviry Maks, popychając ją na betonowy stół. Dziewczynka upada na blat, zawadzając tyłkiem o jego kant. Po chwili leży, trzepocząc nogami w powietrzu. D’ogni forma, d’ogni età.

Każdy kształt i każdy wiek, śpiewa bas-baryton; „Every shape, every age”, głosiły ukazujące się na cyfrowym panelu nad tonącą w odcieniach

ochry sceną Opery Narodowej literki tłumaczenia, które czytałeś 23 kwietnia 2010 roku, obserwując z loży siedzących w amfiteatrze Jana Dejmana, Rawika i Julkę. Nie zostawszy przez nich zauważony, dostrzegłeś, że pan tata nerwowo kręci głową, wdychając przesycone odorem drogich perfum powietrze, jak gdyby chciał chociaż w ten sposób podać swojemu organizmowi nową dawkę alkoholu. Do antraktu było jeszcze daleko. Fabuła tamtej opery, zatytułowanej Flet szczurołapa — wczesnej, nieznanej przez wieki opery Mozarta, opartej, jak dowiedziałeś się z porzuconego na siedzeniu obok programu, na legendzie, którą później spisali bracia Grimm — była bardzo prosta. Oto żył sobie pewien młodzieniec, przez nikogo nierozumiany; był bękartem, człowiekiem, bez którego świat mógł się obejść. Wykonywał zawód, który brzydził jego pobratymców: łowił szczury, te, co zalęgły się w miejscach, w których nie powinno ich być. Był jednak w łapaniu szczurów i myszy niezdarny i nie płacono mu. Aż pewnego razu niezdarny, nierozumiejący świata młodzieniec znalazł na drodze przedmiot, na który nikt wcześniej nie zwrócił uwagi: flet. Oglądałeś tamtą operę w osłupieniu, z loży, z której roztaczał się widok na scenę i olbrzymi sufit sali teatralnej. Jego powierzchnia wyglądała, jakby poorały ją meteoryty. Dźwięki, w pierwszej części opery wydające się smyczkową i dętą kakofonią, w drugiej stały się melodiami, w których nie było ani jednej fałszywej nuty. Naprawdę, dotarło do ciebie, nie było; żaden dźwięk nie mógł być zastąpiony jakimkolwiek innym, bo wtedy melodia zostałaby zerwana. Od kiedy szczurołap znalazł flet, jego życie się zmieniło, stał się piękny; w warszawskiej inscenizacji zrzucił zgrzebny łachman i odział się w przetykane złotem szaty. Operowa sala ociekała od purpury i pluszu, od aksamitu, od złota. Kręciło ci się w głowie.

Teraz też ci się w niej kręci. Siedzisz na kanapie z antyalergicznej dermy i czujesz, że nie możesz się ruszyć; twoje źrenice obracają się i wzrok utkwiłeś w Elvirze. Leżąc na betonowym stole, lekko przymrużonymi oczami dziewczynka obserwuje, jak schylony Maks szuka czegoś w wewnętrznej kieszeni porzuconej na podłodze marynarki. A muzyka gra: Delle vecchie fa conquista Pel piacer di porle in lista; Sua passion predominante È la giovin principiante. 3

Od chwili, gdy młodzieniec znalazł flet, świat zaczął tańczyć, jak mu młodzieniec zagrał; melodia, którą wygrywał flet, była magiczna. Szczurołap odwiedził rodzinne miasto, gdzie zalęgło się wiele szczurów, i zagrał czarodziejską melodię, która zaczarowała zwierzęta, i wyprowadził je poza mury, do rzeki, w której szczury się utopiły. Rajcowie jednak odmówili młodzieńcowi zapłaty. Wtedy on jeszcze raz przeszedł ulicą miasta; tym razem dźwięki jego fletu kusiły nie szczury, lecz miejskie dzieci, które podzieliły ich los. A potem — potem młodzieniec pomyślał, że melodią jego fletu można uwodzić także kobiety, które nazwał szczurzycami; a chciał podkasać sukienkę każdej kobiety napotkanej na swojej drodze. Tak kończył się drugi akt tamtej opery, śpiewany po włosku; pierwszy był po niemiecku, następny zaś, głosił program z logo Opery Narodowej, po francusku. Wyszedłeś z loży od razu, kiedy się zaczął. Myślałeś, że szybko uda ci się złapać pod budynkiem opery taksówkę i przez nikogo niezauważony wrócisz na ulicę Narbutta. Nie wziąłeś pod uwagę tego, że wtedy z sali wymknął się także twój pan tata, który poczuł, że jeszcze raz musi się napić.

Wpadłeś na niego na obitym purpurowym pluszem korytarzu i przez chwilę obaj staliście, patrząc sobie w oczy. A potem pan tata odwrócił się i ruszył w stronę baru, jakby się to nie zdarzyło. Non si picca — se sia ricca, Se sia brutta, se sia bella; Purché porti la gonnella, Voi sapete quel che fa. 4

Trrrr. Trrrrr. Trrrr. Jechałeś taksówką przez ciepłą kwietniową Warszawę; na Krakowskim Przedmieściu tłum gromadził się przed olbrzymim, oświetlonym reflektorami krzyżem. Podobał ci się ten szczurołap. „To takim — myślałeś — mężczyzną powinien być ktoś, kto nazywa się jak ja”. Właśnie takim, który zaczaruje wszystkich, by zatańczyli, jak im zagra; i się na wszystkich zemści, i wyrucha wszystkie kobiety, które staną mu na drodze. Tak bezczelnym, tak kochanym, tak słodkim. Tak podziwianym; takim, który sam ustali warunki, do których inni będą musieli się dostosować. Trrrr. Trrrrr. Trrrr. To terkocze urządzenie, które trzyma w dłoni Maks.

16 — Maks, nie rób tego… Dopiero teraz czujesz, jak wódka, którą wypiłeś w Albo-albo, paraliżuje ci język, wypychając z żołądka kwaśny wymiot. — Maks! — krzyczysz, a przynajmniej wydaje ci się, że krzyczysz, ponieważ Maks nie zwraca na ciebie uwagi; Janek i Jarek zresztą też nie. Choć aria dobiegła końca, w operze nie następuje przejście do kolejnej sceny. iPod na chwilę się zacina, a potem w mieszkaniu przy ulicy Narbutta

na nowo rozbrzmiewa śpiew szczurołapa, który wymienia katalog szczurzyc skuszonych uwodzicielskim dźwiękiem jego fletu. Grubaski —  na zimę, by okryć się ciepłą pierzyną ich tłuszczu; chudziutkie, o płaskich piersiach i płaskich tyłkach na lato, by na ich ciele nie zgromadziło się za wiele potu i wydzielin. Wysokie, majestatyczne, których posiadanie jest jak długi ceremoniał, o osobnym rozdziale dla każdej z części ich rozległej sylwetki; niziutkie i malutkie, z którymi to pospieszne, dzikie polowanie, gdy całe znikają w kosmatym dywanie, jaki kłębi się na torsie szczurołapa. Muzyka płynie, ale coś się w nią wdziera, coś ją przerywa. Ten dźwięk: ten dźwięk to odgłos elektrycznego urządzenia. — Patrzcie, kurwa — zgrzyta zębami Maks. — Patrz. — Dawaj! — dopinguje go stojący pod ścianą Janek. — Dawaj! Ty nic nie mówisz. Stół, na którym spoczywa Elvira, wyrasta z podłogi poza kręgiem światła z potrójnego lichtarza: przez chwilę mocniejszy, a przez chwilę słabszy blask płomieni oświetla grube, zwisające nogi dziewczynki. Polerowany beton nóg wyrastającego z podłogi stołu błyszczy małymi iskierkami. Tam, gdzie zaczynają się czarne figi, tam zaczyna się także ciemność, która wchłania dziewczynkę w siebie, wsysa. Z terkoczącą w dłoni golarką Maks podchodzi do Elviry i przytyka urządzenie do jej nogi. Ciemność z wnętrza kuchni wylewa się do salonu. Trwa to zaledwie sekundę. Dziewczynka krzyczy ze strachu. Usiłując wstać, nieopatrznie unosi nogę i teraz krzyczy już nie ze strachu, a z bólu, bo ostrze golarki nadszarpnęło jej skórę. Nella bionda egli ha l’usanza Di lodar la gentilezza, Nella bruna la costanza, Nella bianca la dolcezza.

5

Z blondynkami, śpiewa szczurołap — a czerwony, pijany Maks unieruchamia Elvirę zaciśniętą wokół jej szyi dłonią — to nawyk; to ze względu na ich łagodność, którą tak hojnie go obdarowują. Brunetki uwielbia z powodu ich wierności, a te o białych włosach — za słodycz. Elektryczna golarka w dłoni Maksa podjeżdża wyżej, i teraz cała Elvira należy do rzucanego przez lichtarz na trzy świece światła; tylko jej twarz, gdy stara się wyrwać z uścisku Maksa, co chwila ucieka w kierunku ciemności. Ostrza golarki poruszają się, to w tył, to w przód. Majtki Elviry nie ustępują od razu, gdy Maks mocno przyciska urządzenie do delty między nogami dziewczynki, ale trzeba tylko chwili, by czarna bawełna została naderwana. — Rozpierdolę ci koszulę — zgrzyta zębami Maks i nie masz wątpliwości, że kieruje te słowa do ciebie. — Rozjebię ci ją! Golarka podjeżdża wyżej i jej ostrza zmieniają oksfordzką bawełnę z monogramem JD w błękitny łachman. Po koszuli zostają tylko guziki z perłowej masy; z przypominającym szczęknięcie zębami dźwiękiem upadają na podłogę salonu. Klik-klak. Maks odwraca się, jego kozia bródka jest mokra od potu. — Maks… — szepczesz. Musisz poświęcić chwilę, by wypowiedzieć to słowo: jest jak kostka lodu i zanim wydobędzie się z twoich ust, bierzesz je pod język i tam roztapia się, zmienia w bulgoczące kropelki. Grube, jakby napełnione farszem ze smalcu ciało Elviry spoczywa na stole. Fałdy jej brzucha są teraz niczym materiał zamiatającej proscenium kurtyny, która a to unosi się, a to opada, zasłaniając i odsłaniając pępek. Nad nimi, jak ornamenty, wznoszą się piersi, z jajowatą, pokrytą krostkami parą czarnych sutków.

Smagłe stopy pedałują w powietrzu; Maks unosi wysoko terkoczące urządzenie. Najpierw na nowo ściska dłonią jej szyję; bezbronna dziewczynka jest już spokojna, choć z jej poranionej łydki ciągle leci krew. Ostrze golarki znajduje się między jej nogami i zgolone milimetry włosków z piętnastoletniej cipki przez chwilę wiszą w rzucanym przez lichtarz świetle. Purché porti la gonnella, Voi sapete quel che fa. 6

Ząbki elektrycznej golarki wędrują po ciele Elviry jak plemię dzikich mrówek: wślizgują się w zaułki rozwieszonej na szkielecie skóry, w pępek i pod obojczyki, pachy. Dziewczynka wrzeszczy. Na setną sekundy Maks zwalnia uścisk — ale robi to tylko po to, by złapać ją z drugiej strony, za kark; teraz Elvira brzuchem szoruje po betonowym blacie. Elektryczna golarka wciska się w rowek pomiędzy pośladkami. Niewielkie, krótkie włoski ulatują na boki; ale Maks przejeżdża maszynką po szparze dziewczynki jeszcze kilka razy, nim weźmie się za jej plecy. — Zajeb ją! — krzyczy Janek, gdy Elvira wydaje z siebie przeciągły, rozchodzący się po salonie ryk; któraś ze stalowych mrówek musiała ją ukąsić w okolicę odbytu. Ty nic nie mówisz. Ty nie wiesz, co się z tobą dzieje. Z plecami idzie mu szybko, bo na ich smagłej skórze nie ma zbyt wielu włosków; jedynie niegroźny puszek. Maszynka jednak nie zatrzymuje się w tym miejscu, gdzie plecy kończy kark. Maks łapie dziewczynkę za włosy i teraz jej twarz jest blisko jego twarzy. Kiedy maszynka napotyka długie pasma włosów, na sekundę spowalnia. Gruba dziewczynka siedzi na betonowym stole.

Jej ciało jest zwaliste i tłuste. Głowa dziewczynki jest ogolona na łyso. — No. — Maks wyłącza golarkę i w mieszkaniu przy ulicy Narbutta zapada cisza. — Da się zrobić więcej? — Łypie na ciebie. — Da się? Zamyka usta, gdy widzi, że wstajesz i powoli idziesz przez salon, który tonie w mroku. Podszedłszy do Elviry, delikatnie bierzesz jej podbródek pod palec i chwilę czekasz, aż otworzy oczy. Podbródek jest lepki i wilgotny i czujesz tę lepkość i tę wilgoć na swojej skórze. Unosisz lewą rękę i choć nikt ci nie kazał, gładzisz ją po szorstkiej, ogolonej głowie, ale Elvira nie otwiera oczu. W salonie mieszkania przy ulicy Narbutta zapala się światło. — Co… — szepcze Jarek. Mrugasz. „Jeszcze nigdy nie czułem — myślisz nagle — jak ostre jest to światło”. Odwracasz się. W progu stoi Rawik, w dłoni dzierżąc obły kształt twojego telefonu. Jego przymałe ubrania są mokre od deszczu. — Zostawił — chrząka — zostawił go pan w samochodzie. Przez chwilę masz wrażenie, że patrzysz na świat jego oczami. Widzisz czterdziestometrowy pokój, rozświetlony rzęsistym blaskiem żyrandola. Jest w nim sofa z antyalergicznej dermy i komoda z zegarem w rzeźbie wydmuchującego wiatr Boreasza. Jest w nim też podłoga z polerowanego betonu, którą zasnuwają skrawki błękitnej bawełny i kłębki czarnych włosów. Między trójkątami, kołami, rombami i trapezami z bawełny migoczą odłamki guzików koszuli. Stoi tu dwóch podobnych do siebie mężczyzn, którzy spoglądają w podłogę, szukając na niej swoich cieni; stoi tu też Maks, który z założonymi rękami patrzy Rawikowi w oczy. — Co tu robisz, ty kurwo — dyszy.

Nie jest to pytanie, nie jest to też stwierdzenie; Rawik nie zwraca na niego uwagi. — Zostawił go pan w samochodzie. — Macha do ciebie telefonem. — Przyszedłem oddać! „Jak ciepłe jest to ciało, które przytulam — przychodzi ci do głowy. — Jeszcze nigdy nie czułem, żeby czyjeś ciało było tak ciepłe. Jak bardzo… jak bardzo to ciało śmierdzi”. Zupełnie inaczej, niż śmierdział pan tata, prawda? Pan tata śmierdział alkoholem; śmierdział nim pod koniec kwietnia 2010 roku, w kilka dni po tym, jak obejrzałeś dwa akty opery Flet szczurołapa. Zawołał cię do salonu i spytał, jakie przedmioty zamierzasz zdawać na maturze; wie mi się, że zapomniał, iż zadał ci to pytanie już rok temu, kiedy należało je wybierać. Na stoliku art déco jak maszty zatopionego statku sterczały przed nim trzy brązowe, opróżnione butelki piwa Żywiec. Biologię i chemię, powiedziałeś niechętnie; tych najpilniej uczyłeś się od trzech lat, podobnie jak Julka, podczas gdy Rawik pilnie uczył się WOS-u, polskiego i historii, i etyki. A po co ci, zdziwił się doktor Jan Dejman, po co ci zdawać takie przedmioty? Ty chyba nie chcesz być lekarzem jak ja, prawda? Otóż — chcę być lekarzem, chcę być chirurgiem plastycznym, ta klinika będzie przecież moja. Jan Dejman, Jakub Dejman — jot de, jot de, nie trzeba będzie zmieniać inicjałów na pieczątkach. Pod koniec czerwca 2010 roku zostałeś przyjęty na Warszawski Uniwersytet Medyczny. Gratuluję, oznajmił pan tata, gdy się o tym dowiedział, ale… musisz zrozumieć, że podjąłem pewną decyzję. Ta klinika nigdy nie będzie twoja. Czemu jesteś tym taki zdziwiony? Obserwowałem cię przez ostatni rok: ty nie chcesz być lekarzem, Kuba. Ty nie chcesz pomagać ludziom, bo ty nienawidzisz ludzi!

Stałeś w tym salonie, w którym teraz stoisz, a który wtedy wyglądał inaczej: były w nim wysokie regały na książki i perskie dywany, i obrazy Kossaka, należące niegdyś do rodziny, która zajmowała to mieszkanie. — Czy ty uważasz się za lepszego od innych ludzi, Kuba? — zapytał pan tata. — Ja jestem lepszy od innych ludzi — powiedziałeś. Pan tata otworzył szeroko usta i znieruchomiał na kilka chwil. Nigdy nie czułeś większej pogardy do tego pijanego mężczyzny, niż kiedy tak gapił się na ciebie ze zdumieniem. Kilka tygodni wcześniej brytyjski tabloid „The Sun” wypuścił pierwszą gazetę do oglądania w 3D, do egzemplarza dołączając odpowiednie okulary. Na początku września wyprowadziłeś się z mieszkania przy ulicy Narbutta do klitki w otynkowanym na czerwono bloku na Bemowie. Miała trzydzieści metrów; pachniało w niej kurzem. Kichnąłeś i nikt nie usłyszał twojego kichnięcia, bo wreszcie byłeś sam. Pstryk; to iPod powtarza piosenkę. Madamina, il catalogo è questo Delle belle che amò il padron mio…

7

„Che amò”: „które kochał”, z akcentem na „ò”. — Pana telefon. Rawik wciska ci go w dłonie, iPhone ci się z nich wysuwa. Słyszysz ciężkie oddechy braci Balcerów i Elviry, gdy się po niego schylasz, i szelest zdejmowanej z ramion kurtki Rawika, starej, za małej na niego wiatrówki od The North Face. W dziwnej mieszance świateł, ze świec i żyrandola, blizna na policzku twojego kierowcy przyjmuje kolor złota. W tamtą noc w 2011 roku, kiedy powstała ta blizna, pożar strawił mieszkanie przy ulicy Narbutta. W ogniu, wie mi się to, tkwi siła, która zabija wszystkie toksyny, zmienia je w popiół: anilinę i solaninę, i ojca

Rawika, i muskarynę, i Julię Dejman, i Jana Dejmana, i jad kiełbasiany. Ale nie zmienia w popiół karaluchów o tytanowych zbrojach i nie zmieniła też w popiół Karola Rawicza, który tamtej nocy we wrześniu 2011 roku spał z Julią Dejman w mieszkaniu na Mokotowie i obudził się wystarczająco wcześnie, by wybiec na ulicę Narbutta, tknięty przez ogień, który napoczął część jego policzka. W nocy, podczas której powstała ta blizna, zmieniło mi się całe twoje życie. — Pana telefon — powtarza teraz Rawik — pana telefon dzwoni. Nie zastanawiając się, co robisz, wciskasz zieloną słuchawkę. — Jestem w klinice — słyszysz męski głos, gdy przykładasz telefon do ucha. Czyj to głos? Znasz ten głos. Widzisz, że wszyscy na ciebie patrzą. — Chyba… — chwila ciszy; Zieleniecki czerpie powietrze — chyba dobrze by było, żebyś tu jak najszybciej przyjechał.

1.

Miła pani, na ten foliał in quarto/ spojrzeć byłoby może ci warto:/ rok po roku i karta za kartą/ spisywałem, co zdziałał mój pan (Lorenzo Da Ponte, Don Giovanni, przeł. Stanisław Barańczak). ↩

2.

Samych Włoszek miał sześćset i osiem/ sto dwie w Niemczech, we Francji ze dwieście,/ w Turcji pięćdziesiąt, dwadzieścia miał w Trieście —/ — a — a Hiszpanek —/ a Hiszpanek — miał tysiąc i trzy! (przeł. Stanisław Barańczak). ↩

3.

W tej zaś liczbie są hrabianki,/ pokojówki i mieszczanki,/ margrabiny, patrycjuszki,/ baleriny, nowicjuszki (przeł. Stanisław Barańczak). ↩

4. 5.

Różne rodem, mieniem, stanem,/ wzrostem, tuszą, liczbą lat! (przeł. Stanisław Barańczak). ↩ Miał blondynki — bo apetyczne,/ i brunetki — bo impetyczne,/ rudowłose — bo fatalne,/ i szatynki — bo normalne (przeł. Stanisław Barańczak). ↩

6. 7.

Jeśli tylko ma spódniczkę/ na tej liście pan ją ma (przeł. Stanisław Barańczak). ↩ Miła pani, na ten foliał in quarto/ spojrzeć byłoby może ci warto (przeł. Stanisław Barańczak). ↩

CZĘŚĆ DRUGA W DOMU SALOMONA

OSIEM 32 — W Domu Salomona — powiedział Alexander Wiener, spocząwszy w stojącym na środku pomieszczenia bujanym fotelu — spotykają się mężczyźni, którym nie wystarcza medycyna, jakiej naucza się na uniwersytecie. W Domu Salomona spotykają się mężczyźni, którzy szukają czegoś więcej. Fotel wyglądał na stary i cicho zaskrzypiał, gdy jego płozy zetknęły się z podłogą; zadowolony Wiener splótł palce na wysokości ust. Poczułeś, że na twoje policzki występuje rumieniec: „mężczyźni”, tak nazwał ich Wiener. Czy było to właściwe określenie? Oprócz tego blondyna w tweedowym garniturze wyczekująco patrzyło na ciebie — policzyłeś szybko — trzynaście, nie, czternaście par oczu. Siedzący w półokręgu wyglądali na starszych od ciebie — niewiele, to prawda, ale starszych. Byłeś pewien, że niektórych z nich widywałeś już na korytarzach Fakultetu Medycznego. Siedzieli na pokrywającym podłogę pięciokątnego strychu szorstkim betonie po turecku, a ich głowy nieomal zawadzały o drewniane wsporniki dachu. Coś podpowiadało ci, że gdyby postanowili wstać i się wyprostować, okazaliby się wyżsi od ciebie, a może nawet zbyt wysocy na to niewielkie pomieszczenie, skąpane w blasku łukowych lamp i świec. „Tak, «mężczyźni» to właściwe słowo” — pomyślałeś, wbijając wzrok w podłogę. Był 16 listopada 1937 roku.

Strych; strych jednej z kamienic przy Schellingstraße, w samym centrum Monachium. To miał być ten Dom Salomona? Po adresowanych do Sophie Kalkül listach z butelkami sznapsa spodziewałeś się czegoś innego; nie wiedziałeś jednak czego. Pół godziny wcześniej, kiedy usiadłeś w czterodrzwiowym kabriolecie od Bayerische Motoren Werke, model 326, spytałeś Wienera, co to właściwie jest, to miejsce, w którym mieliście się wszyscy, wedle listu, spotkać. Siedziałeś obok kierowcy, bo Wiener uparł się, byś zajął przednie siedzenie, a sam, nie otwierając drzwi, wskoczył do tyłu i rozparł się na kanapie. Auto zaburczało i wystrzeliło w opustoszałą Holbeinstraße, między szpaler łysiejących drzew. Kiedy się do niego odwróciłeś, blondyn ni to siedział, ni to leżał na środku kanapy obitej jasnoczerwoną tapicerką. Jego ramiona były szeroko rozpostarte, jak gdyby obejmował nimi dwie dziewczyny, które wtuliły się w jego ciało. — Co to jest — zapytałeś wtedy — Dom Salomona? Wiener uśmiechnął się, a potem, niczym drapieżny kot, nachylił ku tobie, przyklejając palec lewej dłoni do swoich drobnych ust. — The End of our Foundation is the knowledge of Causes, and secret motions of things — wyszeptał po angielsku; poczułeś jego cuchnący papierosami oddech. Niebieskie oczy Wienera świeciły jakimś dziwnym blaskiem, jak gdyby pokrywał je lukier. — And the enlarging of the bounds of Human Empire, to the effecting of all things possible. 1 A potem, nie przestając się uśmiechać, zamknął oczy i osunął się na tylne siedzenie samochodu. Nie zrozumiałeś nic z tego, co mówił, i przez chwilę w osłupieniu wpatrywałeś się w jego złote, długie włosy, które rozwiewał listopadowy wiatr. Nagle kabriolet skręcił w prawo i gwałtownie zahamował, zatrzymując się przed wjazdem na puste rondo; uderzyłeś plecami o oparcie fotela. Przed dwudzielną szybą auta, za rondem,

rozciągała się cicha, spokojna ulica. Nad Monachium zapadał wieczór, gwałtownymi uderzeniami granatu barwiąc popołudniowe niebo, niczym grudka pigmentu, która wpadła do szklanki pełnej gorącej wody. — Fryderyk Kittler — odezwał się nagle kierowca. Wyciągał w twoją stronę potężną, silną dłoń. W jego kanciasto ociosanej, przypominającej głaz głowie tkwiły małe, nieruchome oczka. Wydawało ci się, że nie umie przybrać miny innej niż ta, z jaką na ciebie spoglądał: spokojnej, jak gdyby lekko otępiałej. Puściwszy twoją rękę, wcisnął pedał gazu; auto skręciło w prawo i popędziło ciemną, błyszczącą po deszczu jezdnią. Choć nie zapuszczałeś się wcześniej w tę okolicę, dzięki planowi miasta, który dawno temu znalazłeś między zakurzonymi tomami w bibliotece von Deymannów, w dworze w Hameln, podejrzewałeś, co znajduje się na końcu pustej ulicy. Kiedy samochód przyspieszył, twoim oczom ukazał się olbrzymi, jednopiętrowy, przypominający dworzec pałac. Maximilianeum; ten budynek nazywał się Maximilianeum, wiedziałeś to, a mnie się wiedziało i nadal mi się wie, od kiedy to wiedziałeś — od dziesięciu lat, od listopadowego wieczora w 1927 roku, kiedy byłeś w bibliotece dworu w Hameln i czytałeś kolejną ze znalezionych w niej książek. Na stronie tytułowej: Zur Geschichte Bairischer Landschaft und Steuern bearbeitete Urkunden und Beilagen, von J.E. v. S.; nawet „von” skrócone do „v.”. Wydano w Monachium, w roku 1800. Maximilianeum, pisał w tej książce J.E. v. S., zbudował król bawarski Maximilian II; na obmurowanym zboczu terasy izarskiej wzniósł dla niego ów pałac Georg Friedrich Christian Bürklein, architekt z Berlina. Na szkołę wzniósł ów pałac Georg Friedrich Christian Bürklein, architekt z Berlina, na szkołę dla wybitnych uczniów — kiedy przeczytałeś to zdanie, całe twoje ciało ogarnęło uczucie przyjemnej lekkości. „Czy nie byłoby

wspaniale — pomyślałeś — gdybym właśnie tam się kiedyś znalazł, w budynku dla wybitnie zdolnych uczniów, w budynku, z którego okien z góry można patrzeć na tych, którzy nie są wybitnie zdolnymi uczniami?” O zamknięte drzwi biblioteki uderzyło dudnienie; Julka znowu snuła się nocą po domu, piąstkami waląc w ściany. Tak, wspaniale, uznałeś, ale kiedy rok później powiedziałeś o tym temu nauczycielowi, który przychodził do dworu w Hameln, ów zerwał się i trzasnął cię linijką w dłonie. To, gdzie pójdziesz, nie zależy od ciebie! — wydarł się wiejski nauczyciel, kiedy rozmasowywałeś obolałe palce. Nie mogłeś ich zgiąć i połykając łzy, myślałeś, że to uderzenie pokruszyło twoje kostki, że już ich nigdy nie zegniesz, nigdy. Nie takie, wrzeszczał nauczyciel na całą bibliotekę, nie takie są reguły agoge! „Co wtedy poczułem?” — zastanawiałeś się, gdy kabriolet pędził przez listopadowe Monachium. I już wiedziałeś: poczułeś się szczęśliwy, że jest ktoś, kto zna reguły, których chce cię nauczyć, i zapragnąłeś się ich uczyć. — Byłeś dziś na marszu? To był głos Wienera. Kiedy zerknąłeś w lewo, zobaczyłeś, że dłonie Kittlera szczelniej zaciskają się na kierownicy auta, białym okręgu z trzema szprosami, z klaksonem na środku. — Och, tak… — wymruczał Kittler i nie powiedział nic więcej. Szczelniej otuliłeś się płaszczem. Zaczynało się robić chłodno. Ów chłód, wie mi się to, bił od strony rzeki. Kabriolet minął Maximilianeum i popędził w dół, wślizgując się na biegnący przez wysepkę na Izarze mostek. Przekroczywszy ją, znalazł się na kolejnym. Bez wątpienia jechaliście do zachodniej części miasta; wstrzymałeś oddech. O ile okolica na prawym brzegu rzeki była ciemnawa i cicha, o tyle po drugiej stronie mostu paliło się mnóstwo świateł; ciemne sylwetki

uwijających się w ich jasnych snopach ludzi wyglądały jak kukiełki w dziecięcym teatrze. Zjechawszy z mostu, kabriolet nagle zwolnił. Po jego obu stronach na ulicy nagle wyrośli mężczyźni. Ich ogorzałe twarze wyłaniały się z ciemności dopiero wtedy, kiedy podeszli do kabrioletu tak blisko, że mogli zajrzeć do jego wnętrza; miałeś wrażenie, że wszyscy patrzą na ciebie. W dłoniach dzierżyli butelki sznapsa. Granatowy zmierzch nad Monachium niepostrzeżenie przerodził się w noc; kiedy oddychałeś, z twoich ust i nosa wydobywała się biała zawiesina skraplającego się powietrza. Podzwaniających butelkami mężczyzn wokół samochodu robiło się coraz więcej. „Czy nie ma tu żadnych kobiet?” —  zastanowiłeś się i nie mogłeś zrozumieć, dlaczego Kittler — skupiony, pochylony nad kierownicą — nie uderza palcem w klakson na środku białego koła: w symbol Bayerische Motoren Werke, ten obwiedziony czernią okrąg. — Teraz! — usłyszałeś krzyk Wienera. Samochód wyrwał i wykorzystując lukę w tłumie, skręcił w prawo, w pustą, wąską uliczkę. Chwilę później znów odbił, wjeżdżając w kolejną, bliźniaczo podobną do poprzedniej, a potem w jeszcze jedną i nagle znalazł się na szerokim, pustym placu, na którym wznosił się ciemny budynek Pinakoteki. — Był pan już tutaj? — usłyszałeś głos Wienera. Położył ci dłoń na ramieniu i nachylił się tak, że poczułeś jego gorący oddech na karku; chciałeś, by jak najszybciej przestał cię dotykać. — Nie — skłamałeś. Dłoń Wienera wciąż spoczywała na twoim ramieniu. — To źle — odpowiedział jak gdyby nigdy nic. — Ale pan, z tego, co wiem… pan ma inne talenty, tak.

— Talenty? — zdziwiłeś się, ale Wiener puścił cię i nie odpowiedział. Nawet w ciemności oświetlony tylko słabym blaskiem latarń gmach Pinakoteki był ogromny, naprawdę majestatyczny, z portfenetrami w kolorze bazaltu. Kabriolet objechał go od zachodniej strony, a potem skręcił w prawo i znalazł się w dzielnicy uniwersyteckiej. Przez chwilę myślałeś, że jedziecie w kierunku Fakultetu Medycznego; jednak nie. Kiedy na horyzoncie ukazała się jasna plama skrzyżowania, Kittler nagle zwolnił i auto zatrzymało się tuż przy chodniku. Ulica była chłodna i pusta. Pociągnąłeś nosem: zapach alkoholu; zapach dymu; zapach chłodu; zapach miasta. Twoją uwagę zwrócił budynek po drugiej stronie skrzyżowania: trzy-, nie, czteropiętrowa kamienica z blaszaną kopułą o wysokiej iglicy. Trzask. To otworzyły się tylne drzwi kabrioletu. — No, panie Deymann! — zawołał Alexander Wiener, zwinnie wyślizgując się na opustoszałą ulicę. — Ruszamy! Poczułeś, że jest ci niedobrze. Przyszło ci do głowy, że wolałbyś zostać tu, w tym kabriolecie. Kittler milczał. Przyciągnąłeś do siebie wygiętą w pałąk, zwieńczoną niewielką kulą dźwignię; kiedy stanąłeś na chodniku, zakręciło ci się w głowie. — No! — Wiener roześmiał się, jakby wcale nie zauważył twojego braku entuzjazmu, a potem lekkim, zwiewnym krokiem ruszył w stronę opustoszałego skrzyżowania. Natychmiast zacząłeś za nim biec. Wiener zmierzał do budynku zwieńczonego kopułą o wysokim szpicu. Otworzył drzwi; udało ci się wpaść do środka, nim się zatrzasnęły. Pierwsze, co uderzyło cię, gdy znalazłeś się w środku, to mrok: wszystkie światła w pomieszczeniu były wygaszone. Czy to restauracja? A może bar? Miałeś wrażenie, że widzisz coś w rodzaju kontuaru, ale nie

byłeś tego pewien. Po prawej stronie, pod ścianą obitą tapetą w niewiadomym kolorze, z podłogi wyzierała olbrzymia dziura, przy której zatrzymał się Wiener. Kiedy nie mogłeś się powstrzymać i do niej zajrzałeś, twoim oczom ukazały się schody prowadzące w dół, do źródła słabego czerwonawego światła. Z miejsca, gdzie się paliło, dobiegała jazzowa muzyka i śmiechy, i dym, i zapach alkoholu. Wiener odchrząknął; natychmiast uniosłeś głowę. — My — powiedział — idziemy na górę. I ruszył przed siebie; poszedłeś za nim. Po chwili znaleźliście się w innym, chłodniejszym i równie ciemnym pomieszczeniu i poczułeś, że zawadzasz ręką o coś zimnego; rozległ się brzęk upadającego na podłogę naczynia. Wiener zachichotał; klik, trzask. Brzmiało to, jak gdyby otworzyły się jakieś drzwi. — Niech pan uważa — rzekł. Było tak ciemno, że nie mogłeś nawet wydobyć z mroku kształtu jego sylwetki. — To schody. Pokonując kolejne stopnie, musiałeś trzymać się balustrady, by nie upaść. I tak jednak kilka razy się potknąłeś, na koniec niechcący wpadając na Wienera. Ciemność wypełnił metaliczny szczęk; kolejne drzwi, zrozumiałeś od razu. Po chwili okazało się, że kolejne drzwi są naprawdę potężne, wykonane z grubej blachy, która lśniła w blasku rzucanym przez łukowe lampy i świece stojące w znajdującym się za nimi pomieszczeniu. Wiener zwinnie wsunął się do środka. Kiedy i ty wszedłeś do pokoju, rozległ się donośny, metaliczny trzask zamków. Blaszane drzwi zamknęły się; Wiener usiadł w stojącym na środku bujanym fotelu. Piętnastu mężczyzn siedziało w półokręgu naokoło niego — półokrąg był niezwykle ciasny i nic, przyszło ci nagle do głowy, nic nie wskazywało na to, że i dla ciebie jest tu przygotowane miejsce.

— W Domu Salomona — powtórzył Wiener, splatając palce na wysokości ust — spotykają się ci mężczyźni, którym nie wystarcza medycyna, jakiej naucza się na uniwersytecie. W Domu Salomona — dodał uroczystym tonem — spotykają się ludzie wyjątkowi.

31 Zajęło to chwilę, zanim zdołałeś się odezwać. — Ja nie jestem wyjątkowy — powiedziałeś i w pomieszczeniu zapadła cisza. Wiener teatralnie pochylił głowę, opierając czoło o splecione w koszyczek dłonie. By na niego nie patrzeć, zerknąłeś na tych, którzy w milczeniu, lustrując cię wyczekującymi spojrzeniami, siedzieli przy spadzistych ścianach strychu. Mężczyźni. „Czy to aby na pewno — przyszło ci znowu do głowy —  najlepsze z możliwych słów?” Czy aby na pewno można ich było określić mężczyznami? Cóż, z pewnością nie byli chłopcami. „Jak pięknie są ubrani — pomyślałeś. — Jak bardzo ja też chciałbym mieć takie ubrania”. Wszyscy nosili tu eleganckie tweedowe marynarki i białe koszule bez krawatów albo muszek, i kaszmirowe swetry; niektórzy, zamiast swetrów, kolorowe kamizelki z kamgarnu. Jednak mężczyznami też, coś ci podpowiedziało, nie mogli być. Więc kim? Może: młodzieńcami. „Tak, to niezłe określenie” — uznałeś. Strych kamienicy przy Schellingstraße nie był duży; z pewnością kilka razy mniejszy od strychu w dworze w Hameln i z pewnością znajdowało się na nim kilka razy mniej bibelotów. Na strychu w dworze w Hameln też, wie mi się to, z tygodnia na tydzień ich ubywało, gdy tylko twój pan ojciec znajdował coś, co nadawało się do sprzedania. O ile jednak, wie mi się to,

strych w dworze w Hameln zasnuwały pajęczyny, a kto mocniej tupnął, sprawiał, że z podłogi unosił się kurz — o tyle tu, w kamienicy o blaszanym dachu, panowała spokojna, higieniczna czystość. Do ścian, pod którymi siedzieli młodzieńcy, przymocowane były jednopółkowe regaliki, ciasno wypełnione książkami. Na stojącej za fotelem Wienera, wypolerowanej do połysku komodzie zauważyłeś z kolei dziwną rzeźbę, przedstawiającą małego chłopca, którego policzki były wydęte, jak gdyby chciał zgromadzić jak najwięcej powietrza. Zajęło ci chwilę dostrzeżenie, że ta nadżarta rdzą figurka to w rzeczywistości zegar, którego złote, cieniutkie wskazówki znieruchomiały na godzinie piątej dwie. — Nie jest pan wyjątkowy — powtórzył cicho Wiener. Pokręciłeś głową. Fotel, na którym Wiener się bujał, ponownie zaskrzypiał. Siedzący w półokręgu przypatrywali ci się w milczeniu. — Proszę mi powiedzieć… — Wiener nagle uniósł głowę. — Pan nie nazywa się Deymann, prawda? Poczułeś, że ślina zasycha ci w ustach. „Skąd on to wie?” — pomyślałeś. — Nazywam… — zacząłeś niepewnym głosem, ale Wiener ci przerwał: — Von Deymann. Tak się pan nazywa — powiedział, a któryś z siedzących po turecku młodzieńców zachichotał. — Kittler mi mówił, że jego dziewczyna obejrzała sobie pańską walizkę. Tam jest wytłoczone „von Deymann”, w skórze. „Jak to? — przeszło ci nagle przez głowę i wyobraziłeś sobie, jak Sophie Kalkül pod twoją nieobecność włamuje się do pokoju, który tak pieczołowicie każdego ranka zamykałeś na klucz. — Jak mogła to zrobić? Jak mogła?” — A zatem — kontynuował Wiener, nie zwracając uwagi na twoją konsternację — ukrywa pan swoje pochodzenie przed władzami uniwersytetu. — Tak, to była prawda; o ile na kenkarcie nazywałeś się

Jacob von, o tyle w indeksie już tylko Jacob, takie nazwisko zgłosiłeś i z takim odebrałeś dokument. — Podaje się pan za kogoś innego, niż pan jest! — Wesoło błysnął okiem i nagle spoważniał. — Dlaczego? — Wolę tak — mruknąłeś niechętnie. — Woli pan? — zapytał. Zanim zdążyłeś cokolwiek odpowiedzieć, któryś z młodzieńców krzyknął do Wienera: — Zapytaj go, czy był w Hitlerjugend! — O, to bardzo dobre pytanie — zgodził się Wiener, nie spuszczając z ciebie spojrzenia. — To co, panie von Deymann? Był pan? Proszę się nie wstydzić, kolega Kittler… no, sam pan wie — zakończył, a jeden z siedzących na betonowej podłodze młodzieńców teatralnie parsknął. Czy byłeś w Hitlerjugend? Spodziewałeś się, że tu, w Monachium, usłyszysz to pytanie. Przez kilka ostatnich dni września, gdy pakowałeś sakwojaż z napisem VON DEYMANN, zastanawiałeś się, jakiej odpowiedzi udzielisz, kiedy ktoś ci je zada. „Oczywiście — myślałeś — zgodnej z prawdą”. No, może odrobinę poprawiającej prawdę, tak. Planowałeś pominąć incydent, ku któremu twoje zainteresowanie Hitlerjugend przez cały czas ciążyło: tamto sierpniowe popołudnie w domu w Hameln, kiedy dziewczyna ze wsi, ta, z którą bawiłeś się w lekarza, zobaczyła twoją siostrę, jej twarz, oczy, w których nie odbijało się światło, jej kaczy, przyciężki chód debila. Od tamtego sierpniowego popołudnia minęło pięć lat, podczas których rozległego pola przed dworem von Deymannów nie odwiedziło ani jedno dziecko. Któregoś dnia zszedłeś ze wzgórza i udałeś się do wsi; chodziło, zdaje się, o zastawienie w lombardzie złotego vacherona constantina, cebuli na łańcuszku, pan ojciec polecił ci to zrobić. Sam tamtego dnia był zbyt pijany i zbyt skacowany, aby podnieść się z łóżka. Zauważyłeś ją na ulicy:

dziewczyna, która pięć lat wcześniej była w środku wilgotna i lepka, wyrosła, miała już piersi i sukienkę w kwiatki, którą podwiewał sierpniowy wiatr. Po prawicy dziewczynki szedł chłopiec. Był ubrany w brunatną, przywodzącą na myśl robociarski strój koszulę, zamiast krawata niedbale zawiązał sobie chustę z grafitowego lnu; na jego umięśnionych udach opinały się welurowe szorty, a ramię, zaraz nad łokciem, zdobiła czerwona połać materiału z białym paskiem i wyszytą na czarno swastyką. Kiedy chłopiec wskazał cię palcem i dziewczynka odwróciła się w twoją stronę, czym prędzej wziąłeś nogi za pas. Wiedziałeś, co to za mundur, co to za koszula, co to za szorty. Widziałeś zdjęcia podobnie ubranych chłopców w tych egzemplarzach „Brandenburger Zeitung”, których zimą twój pan ojciec nie użył do rozpałki w kominku. Jak niezwykle długo odprowadzał cię ich śmiech. Planowałeś także pominąć wydarzenia z dnia następnego, te dwie rozmowy. Pierwszą — z wiejskim nauczycielem, który — wie mi się to —  lubił uważać się za trzydziestoletniego Spartanina, chociaż był tylko astmatycznym Bawarczykiem, którego bolał kręgosłup, kiedy się przemęczał. Czy słyszał pan o Hitlerjugend, zapytałeś go, co trzeba zrobić, żeby do nich dołączyć? A niby dlaczego, zmrużył oczy poirytowany nauczyciel, chciałbyś do nich dołączyć, co? Opowiedziałeś mu: opowiedziałeś o mundurze, który ci się spodobał, o szortach, o brunatnej koszuli, o tym, że też chciałbyś w takich ciuszkach chodzić; nie wiedziałeś dlaczego, ale coś cię w nich pociągało. Nauczyciel najeżył się. Ktoś taki jak ty nigdy nie będzie w Hitlerjugend! Spójrz na siebie! — warczał, skacząc wokół ciebie niczym pasikonik. A ty czułeś, że ma rację. „Ale gdy ktoś zapyta mnie — myślałeś, pakując walizkę — kogoś takiego, kto nie nazywa się jak ja, czy może chciałbym

się, mimo wszystko, zapisać do Hitlerjugend, to ktoś taki, kto nie będzie się nazywał jak ja, odpowie, że jak najbardziej”. Jednak tu, na strychu, poprawna odpowiedź, wydawało ci się, była zupełnie inna. — Nie — odparłeś, a Wiener z uznaniem kiwnął głową. Już otwierał usta, aby coś powiedzieć, gdy rozległo się metaliczne dudnienie; ktoś dobijał się do drzwi. Przestraszony Wiener poderwał się z bujanego fotela, kilku innych młodzieńców także wstało. Zauważyłeś wtedy, że niektórzy z nich są od ciebie niżsi. Wiener ostrożnie cię wyminął, podszedł do drzwi z ciężkiej blachy i pociągnął za klamkę. Do środka, nic nie mówiąc, wszedł Kittler; paru młodzieńców odetchnęło z ulgą. — Ach — mruknął Wiener, wyraźne zdenerwowany tym, że tak się uniósł. — No, tak. Siadaj, siadaj — rzekł i pospiesznym krokiem wrócił na bujany fotel. Czułeś, że zaczyna cię boleć głowa; na strychu było duszno od żaru płomieni świec i dymu łukowych lamp. O niewielkie, prostokątne okna pomieszczenia zaczynał uderzać deszcz. — Pan profesor Jünger — zaczął znowu Wiener — mówił mi, że wieczorem zakradł się pan do jego pracowni. Obejrzeć szklaną panienkę. „Jünger? — przeszło z uniwersytetu?”

ci

przez

głowę.

— Ten,

który

odszedł

— Tak… — zacząłeś, lecz Wiener ci przerwał: — Chciał pan wiedzieć. Nie wystarczało panu to, co słyszał pan na zajęciach. Kiwnąłeś głową, chociaż przecież zdawałeś sobie tamtego wieczora sprawę, że wcale tak nie było. „To nie z tego powodu poszedłem wtedy, w nocy, do sali, w której za dnia odbywały się lekcje anatomii — 

pomyślałeś. — Poszedłem do niej dlatego, że chciałem sobie udowodnić, że ktoś, kto nie nazywa się jak ja, wcale nie jest gorszy od tych, którzy na tamtej lekcji nie zemdleli, których nie przeraziło to, co znajdowało się we wnętrzu dziewczyny, czarny obłok”. — Profesor Jünger powiedział mi… — Wiener na chwilę zawiesił głos, jakby chciał, żeby wszyscy z siedzących w półokręgu dobrze zapamiętali, że to on rozmawiał z Jüngerem — …że bardzo szanuje pana za to, co pan zrobił. I że jest pan idealnym kandydatem do stowarzyszenia, którym pod jego nieobecność kieruję… Przełknąłeś ślinę. Czułeś na sobie wyczekujący wzrok młodzieńców. — Stowarzyszenia — kontynuował uroczystym tonem Alexander Wiener — które nazywa się Domem Salomona. Monachium, Schellingstraße piętnaście, strych — dodał. Przyszło ci nagle do głowy, że podanie przezeń tego adresu, ze „strychem”, jest zabawne, i nabrałeś ochoty, żeby się roześmiać. Ale kiedy spojrzałeś na twarze siedzących w półokręgu młodzieńców, te były poważne i skupione. — Oczywiście — rzekł z dumą Wiener — to niejedyny adres Domu Salomona. Och, tak! — powiedział, jak gdybyś zaprotestował, chociaż wcale nie zaprotestowałeś. — Profesor Jünger zorganizował także inne domy, w Berlinie i we Fryburgu. Ale ten jest centralny. Centrala naszego stowarzyszenia. Monachium, Schellingstraße piętnaście, strych. Usłyszałeś jakiś dziwny dźwięk, szmer. Kiedy spojrzałeś na siedzących w półokręgu młodzieńców, zobaczyłeś, że się uśmiechają. Jeden z nich, z szopą słomianych włosów, zachichotał; jego sąsiad, grubawy brunet, odpowiedział mu rechotem; i jeszcze jeden; i kolejny też. Po chwili śmiali się już wszyscy, wszyscy poderwali się na równe nogi i stali naokoło ciebie,

i się śmiali, śmiał się swoimi wąskimi wargami Wiener i nawet podobna do pyska mastodonta twarz Fryderyka Kittlera była roześmiana. Kiedy później o tym myślałeś, wydawało ci się, że właśnie to zaważyło na decyzji, którą podjąłeś tamtej listopadowej nocy: tamten śmiech, wcale nie szyderczy, jak u wiejskiego nauczyciela, ale także i wcale nie błagalny, jak u twojego pana ojca, kiedy próbował obrócić w żart to, że wlał czerwony, bulgoczący płyn do tuby urządzenia marki Pathé Frères. Nie był to też śmiech Julki: chrapliwy, dobiegający z dolnej części przełyku. Nie, ten śmiech był zupełnie inny — był życzliwy, pełen radości, wiązał się z poklepywaniem po plecach przez młodzieńców, którzy nagle się ożywili i zaprosili cię, byś zajął miejsce wśród nich, jak gdybyś był im równy. Usiadłeś; w oddali rozległo się bicie dzwonów. Wiener niedyskretnie zerknął na zegarek; cyferblat błysnął, gdy odbił się od niego blask łukowej lampy. Raz; dwa; trzy; cztery; pięć; sześć; siedem; osiem; dziewięć; dziesięć; jedenaście; dzyń. Deszcz coraz mocniej uderzał o małe, prostokątne okna. W Monachium zaczął się siedemnasty dzień listopada 1937 roku.

30 — Dom Salomona to miejsce, w którym uprawiamy naukę — powiedział uroczyście Wiener, gdy znów zapanowała cisza. — Naukę — upewniłeś się, a skupiony Wiener kiwnął głową. — Prawdziwą naukę — podkreślił, bujając się w fotelu. Skrzyp-skrzyp. — Co to znaczy: prawdziwą? — spytałeś, zanim zdążyłeś ugryźć się w język. Wiener nie odpowiedział; jeden z siedzących obok ciebie młodzieńców nachylił się do swojego sąsiada i powiedział mu coś na ucho, ale zbyt cicho,

byś zdołał to usłyszeć. Szmer; parsknięcie; chichot. „Śmieją się ze mnie — przyszło ci do głowy. — Już spostrzegli, że tu nie pasuję”. W tym momencie jednak szczupła, przystojna twarz Wienera nagle się rozpogodziła. — Powiedzmy: frenologia — podsunął. Przełknąłeś ślinę; młodzieńcy byli teraz cicho, uważnie patrzyli na Wienera. — Proszę mi powiedzieć, co pan, panie von Deymann, sądzi o frenologii? Pan wie, co to jest frenologia, prawda? Trzask-trzask. Trzask-trzask. O małe okienka uderzały krople listopadowego deszczu: było ich coraz więcej i były coraz większe, coraz głośniejsze, z coraz większym impetem rozpryskiwały się o szkło. — Więc? — zapytał Wiener. Zagryzłeś dolną wargę. „Owszem, wiem to bardzo dobrze” —  pomyślałeś. Wie mi się, kiedy po raz pierwszy przeczytałeś to słowo. To było jednego z owych letnich wieczorów w Hameln, kiedy to pierwszemu, przed panem ojcem, udało ci się zająć bibliotekę. Gdy Hans von Deymann, podzwaniając butelką i spiczastym kieliszkiem do wina, otworzył jej potężne drzwi i zauważył cię, dwunastoletniego i zalęknionego, wśród półek z książkami — natychmiast zniknął; zresztą te powieści science fiction, które najchętniej czytał wieczorami, i tak trzymał na regale przy swoim biurku, w gabinecie. A biblioteka była twoja, tylko twoja: o, na przykład taki tom, czwarty od lewej na dolnej półce w regale, którego już nie ma. Książkę wydano w Wiedniu, w roku 1791, nakładem der Rudolph Gräffer und Comp. Z trudem udało ci się odcyfrować tytuł: Philosophischmedizinische Untersuchungen über Natur und Kunst im kranken und gesunden Zustand des Menschen Franza Josepha Galla. Gdy otworzyłeś

tom na chybił trafił, twój wzrok przykuła rycina przedstawiająca schemat ludzkiej głowy. Była niewyraźna: tusz miał kolor rozpuszczonego ołowiu. Górną część głowy podzielono na niewielkie fragmenty, o podobnej długości i podobnej szerokości; w każdym z nich znajdowało się inne słowo. Pole zaraz nad uchem — Ruhe, spokój; pole u szczytu, oznaczone numerem siedemnastym — siła woli, Willenskraft. Siła woli była spora, o wiele większa od spokoju; tymczasem Glaube, wiara (numer dwudziesty, policzek) — niepozorna, zwłaszcza jeśli porównać ją ze znajdującą się obok Hoffnung, nadzieją. Głowa wyglądała w tej starej książce jak mapa, która określała, ile człowiek powinien mieć w sobie spokoju i siły woli, gdzie powinien je mieć. „A co — zastanowiłeś się — jeśli miał ich więcej, niż tu przedstawiono? A co, jeśli spokój i siła woli, ich źródła, znajdowały się w zupełnie innym miejscu niż wskazane na rycinie w starym tomie Franza Josepha Galla?” Wiedziałeś, prawda? Przecież pamiętałeś, jak kilka lat wcześniej dwór w Hameln odwiedzali kolejni lekarze, z Monachium, z Berlina, a także ze Stuttgartu. Zazwyczaj gromadzili się w bibliotece. Julka, całkowicie naga, stała na środku pomieszczenia, a oni obmacywali jej ciało, pohukując przy tym jak ogromne sowy. Pan ojciec bezradnie tkwił pod ścianą; lekarze zjawiali się w Hameln wieczorem, o tej porze, o jakiej naprawdę trudno było mu wytrzymać bez alkoholu. Jego drżące, pozbawione kieliszka palce uderzały o uda, wzrok bez przerwy uciekał w kierunku korytarza. Zdebilenie, tak brzmiał wyrok każdego z lekarzy: widać to po kształcie głowy, szanowny panie, zdebilenie, mongolizm, Oberflächlichkeit. Ona chodzi nocą po domu? Robi dziwne rzeczy, gdy chodzi nocą po domu? — Frenologia to nauka o tym, jak powinni wyglądać ludzie —  powiedziałeś, siedząc po turecku na szorstkim betonie. Blask łukowych

lamp łagodnie załamywał się na małych, prostokątnych oknach, o które uderzał deszcz. Kiedy skończyłeś zdanie, Wiener nie poruszył się; żaden z chłopców chrząknięciem ani potaknięciem nie dał ci do zrozumienia, że to, co mówisz, jest tym, co chcieliby usłyszeć. — Istnieje wzór tego, jak powinien wyglądać człowiek — dodałeś, już mniej pewnie. — Im bardziej ktoś przystaje do tego wzoru… — Nie — przerwał ci Wiener. — Nie…? — spytałeś, czując, że w twoich ustach robi się sucho. Wiener pokręcił głową; spróbowałeś przełknąć ślinę. — Nie — powtórzył, odchylając się na bujanym fotelu. — Gdyby miał pan, panie von Deymann, spróbować wskazać, co łączy frenologię i, powiedzmy, psychoanalizę, proszę mi powiedzieć, co by to było? Nie miałeś pojęcia. Strych kamienicy przy Schellingstraße wypełniła cisza. — Powiedzmy — podsunął Wiener — że i frenologia, i psychoanaliza są pewnego rodzaju językiem, którym opisuje się świat. Zgadza się pan? Kiwnąłeś głową; tak, były. Wiener rzucił: — Wystający podbródek. W świetle tej pana frenologii: pożądany czy… — Nie — przerwałeś mu. Ucieszyłeś się, że wiesz, co należy powiedzieć. — Nie, niepożądany, to oznaka charakteru, który… — A dlaczego? — zapytał Wiener, wchodząc ci w słowo. Nie zrozumiałeś. — Dlaczego co? — Dlaczego tak jest — sprecyzował uprzejmym tonem Wiener. — Bo… bo… — spróbowałeś i po chwili zrezygnowałeś. „Nie mam pojęcia” — uznałeś. Uśmiechnąwszy się, Wiener zabębnił palcami w podłokietnik fotela.

— Bo tak mówi panu ta pana frenologia, panie von Deymann —  wymruczał. — Bez żadnego innego powodu. Taki język opisu świata pan przyjął i wedle tego języka wystające podbródki są oznaką zdebilenia. Psychoanaliza z kolei w ogóle o nich nie wspomina. A teraz… — zamyślił się. — Teraz niech się pan zastanowi, dlaczego niby frenologia miałaby być lepsza od psychoanalizy? Albo od jakiejkolwiek innej teorii? Co? — Naucza się jej na uniwersytetach — spróbowałeś. — Mhm, mhm. — Wiener kiwał głową. — I z jakiego jeszcze powodu? Deszcz uderzał o małe okna strychu. — Podsumujmy — zaproponował blondyn, gdy nic nie powiedziałeś. —  Uważa pan, że skoro czegoś naucza się na uniwersytetach, to, powiedzmy… — zawahał się — tak jest. Skoro ktoś coś powiedział, to tak musi być. Dlaczego słucha pan tego, co wymyślił ktoś inny? Czy uznaje pan kogoś, kto to wymyślił, za lepszego człowieka od siebie? — Nie — skłamałeś, a zadowolony Wiener kiwnął głową. — My, w Domu Salomona, panie von Deymann, nie przestajemy na tym, co wymyślił ktoś inny — powiedział. — My — Wiener nagle się nachylił i bujany fotel wydał głośny jęk — my, w Domu Salomona, my… możemy wszystko. Potrzebowałeś chwili, by dotarło do ciebie to, co powiedział Wiener; siedzący na podłodze po turecku chłopcy przypatrywali ci się z uwagą. — Co to znaczy: wszystko? — spytałeś i, zaskoczony, zauważyłeś, że kiedy wypowiadałeś ostatnie słowo, w nogach poczułeś przyjemne mrowienie. — Cokolwiek ma pan ochotę, aby znaczyło — powiedział uprzejmie blondyn. — I cokolwiek, co się przysłuży nauce. Beton, na którym siedziałeś, nagle wydał ci się zimny; twarze młodzieńców były zwrócone ku Wienerowi.

— Nie rozumiem — przyznałeś w końcu. Wiener znowu się uśmiechnął. — Żaden z nas — powiódł ręką po siedzących na betonowej podłodze młodzieńcach — na początku nie rozumiał. „Móc zrobić wszystko” — kiedy pół godziny później, ociekając wodą, szedłeś przez opustoszałe listopadowe Monachium, ciągle przypominało ci się to zdanie. Na ulicach miasta nie było ani jednego przechodnia: puste, rozbite butelki po niedawnej fecie walały się to tu, to tam. Czasem przejeżdżał jakiś pojedynczy samochód i w białych snopach reflektorów widziałeś, jak olbrzymie są krople padającego z nieba deszczu. Wyglądały niczym pijane, tańczące w chłodnym powietrzu pszczoły. Szedłeś na pamięć, starając się odtworzyć drogę, którą kilka godzin wcześniej przejechał kabriolet Kittlera; kiedy dotarłeś do wysepki na Izarze, byłeś już cały mokry. Latarnie po drugiej stronie rzeki zostały wygaszone i potężny gmach Maximilianeum był tak czarny, że zlewał się z niebem. Miałeś wrażenie, że pałac wyrasta z burzowych obłoków. „Właściwie — pomyślałeś — dlaczego nie miałby wyrastać z czarnych chmur? Kto ustalał, że musi brać się z podłoża, a chmury co najwyżej mogą zaczepić się o jego kopuły…? Dlaczego miałbym nie zadawać pytania: «dlaczego?»”. Gdy znalazłeś się na Holbeinstraße, zauważyłeś, że w przynależnych twojej stancji oknach pali się pomarańczowe światło. Ale nagle ulicę Holbeina rozświetlił inny blask. Pędził nią samochód. Uskoczywszy, upadłeś w zarośla. Światła samochodu były oślepiająco jasne, po obu stronach auta unosiły się bryzgi z kałuż. Ale po chwili zniknął w wylocie ulicy i znowu zrobiło się ciemno, jak gdyby mrok nagle zasklepił się nad Monachium, pochłaniając biały niczym świeża kość blask reflektorów.

Dziesięć minut później, ociekając szlamem, zadzwoniłeś do drzwi mieszkania numer sześćdziesiąt trzy. Otworzyły się od razu; pani Kalkül miała na sobie barchanowy szlafroczek, we włosy wkręcone lokówki. — Co pan sobie wyobraża! — zawołała, nie czekając, aż coś powiesz. — To jest kolejne spóźnienie! Nie będę tego tolerować, to… — Ja — powiedziałeś jej i miałeś wrażenie, że znajdujesz się w jakimś dziwnym transie — mogę wszystko.

29 Biały snop z reflektora; krople deszczu przypominające pszczoły. Tym razem światło nie gaśnie i mrok się nie zasklepia: kiedy wychodzisz z budynku administracji, musisz zmrużyć oczy. Na błotnistej uliczce stoi srebrny mercedes, ten, którym przyjechałeś tu z Krakowa, ten z wysoką, trapezoidalną chłodnicą. Bum-bum. Bum-bum. Z nieba pada deszcz. Drzwi mercedesa są otwarte. „Wygląda na to — przychodzi ci nagle do głowy — że doktor Mengele przyjechał tu w wielkim pośpiechu”. Srebrny samochód wygląda na zagrzebany w rozmokniętej glebie, jak gdyby został częściowo wessany przez błoto, które chce pożywić się jego karoserią i skórzanymi fotelami, jego deskami rozdzielczymi i oponami, bo już pożywiło się śniegiem; mrugasz. Jeszcze kilka godzin temu w obozie było całkiem biało; jak to możliwe, że śnieg tak szybko się roztopił? Co się z nim stało? — Komu w drogę, temu czas! — słyszysz za sobą głos Mengele. Wymija cię i nie zwracając uwagi na ulewę, pospiesznym krokiem kieruje w stronę samochodu. Kiedy przechodzi przez smugę białego światła z reflektorów auta, ta załamuje się, ale po chwili znów świeci. Nie

poruszasz się. Przystanąwszy przed otwartymi drzwiami mercedesa, moknący Mengele unosi głowę i spogląda na ciebie ze zdziwieniem. — No! — popędza cię. — Nie mamy wiele czasu! I wsiada; drzwi się zamykają. Wychodzisz spod daszka budynku administracji i czujesz, że twoja stopa leciutko zapada się w błoto. Uderzające z nieba krople są bardzo zimne, ale tylko przez chwilę. Kiedy już rozprysną się na twojej rzadkiej czuprynie, powoli i złośliwie spełzają na czoło, a ich strużki łaskoczą cię w skórę. Wsiadasz do samochodu: masz wrażenie, że całe ciało cię swędzi. We wnętrzu mercedesa jest gorąco i duszno. — Nie mamy wiele czasu, proszę kolegi — powtarza zapobiegliwie Mengele, zerkając w lusterko wsteczne, a potem dociska pedał gazu. Zagrzebane w brei ze żwiru i błota koła początkowo buksują i samochód nie porusza się; a potem nagle, z impetem, wybija do tyłu. Mengele gwałtownie hamuje. Łapiesz się drzwi, by nie uderzyć głową o przednią szybę. Samochód wykręca, odbija w prawo i jedzie. Po chwili przetacza się między oddzielającymi obóz od muru zasiekami i przez żelazną bramę wyjeżdża na nieoświetloną dróżkę. — Dokąd jedziemy? — pytasz. — Do drugiego obozu — mówi Mengele. — Do KL II. Z początku myślisz, że jedziecie przez las, bo za oknem migają ci poszarzałe gałęzie olbrzymich sosen, ale gdy samochód zakręca, widzisz, że właśnie minęliście jakiś dom. — Po co? — rzucasz, by cokolwiek powiedzieć; to milczenie jest nie do zniesienia. — Zobaczy kolega — odpowiada niedbale Mengele. Jest coraz jaśniej. Dotychczas czernie nieba i drogi wydawały ci się zlane ze sobą, jakby samochód przebywał w wypełnionej atłasem, ogromnej kuli,

niczym chomik w swoim kołowrotku, i jechał, nie przemieszczając się. Teraz między drogą a niebem rysuje się linia o ołowianej barwie. Kiedy na horyzoncie ukazuje się jakiś budynek, czerń nieba się załamuje: olbrzymie, kłębiące się nad budynkiem obłoki wydają ci się podświetlone od spodu. Budynek przypomina myśliwską wiatę, pośrodku jego ołowianej plamy zieje dziura, przez którą jak znieruchomiałe, wyprostowane węże biegną równoległe szyny. Zdajesz sobie sprawę, że właściwie przez cały czas jechaliście wzdłuż torów kolejowych. Gdy mercedes podjeżdża bliżej, spostrzegasz, co podświetlało chmury. To ustawione na ziemi reflektory; snop z jednego z nich uderza w samochód i Mengele skręca, by potem jeszcze raz, nonszalancko, odbić w prawo. Przesunąwszy się pod sznurem drutu kolczastego, samochód zwalnia; skończyły się kocie łby i teraz droga znowu składa się ze żwiru i piasku, i błota. Po lewej stronie rozciągają się rzędy parterowych budynków. — Niech kolega zwróci uwagę na trzeci! — radzi szyderczym tonem Mengele, ale ty nie wiesz, który z nich jest trzeci; zresztą budynki i tak już się skończyły. Mercedes z szurgotem przetacza się przez parę kolejowych torów; skręca w lewo. Pada deszcz. Srebrna zasłona deszczu jest jednak zbyt rzadka, byś nie dostrzegł tego, co majaczy na horyzoncie: kilku czarnych sylwetek, które zebrały się przy torach. Samochód zatrzymuje się i chociaż nikt nie kazał ci tego zrobić, jak w transie przyciągasz do siebie dźwigienkę w drzwiach i wynurzasz się na siąpiący deszcz. „Jak tu — przychodzi ci do głowy — śmierdzi. Jak tu okropnie cuchnie”. Zastanawiasz się, czy to sprawka tej wody, która wylewa się z nieba; czy to z tych olbrzymich kropel wysącza się fetor. Czy to dlatego śnieg w Auschwitz tak szybko się roztopił: bo z nieba wylewa się szlam? „Nie — myślisz — to niemożliwe”. Kiedy bierzesz jedną z kropel z czoła na palec,

jest całkiem przezroczysta. Śmierdzieć musi ziemia; ziemia musi wydzielać z siebie odór zgniłego chleba. — Kolego Deymann? — słyszysz za sobą głos Mengele. — Wszyscy na nas czekają! Wymija cię i raźnym krokiem rusza w kierunku grupy czarnych sylwetek. Ci wszyscy, którzy mają na was czekać; nie ma ich znowu tak wielu. To czterech — nie, spostrzegasz, pięciu — esesmanów, którzy w dłoniach ściskają smycze; przytrzymują na nich psy. Wilczury o mokrych, złotoczarnych futrach nie zwracają uwagi ani na ciebie, ani na Mengele, gdy zbliżacie się do rampy; esesmani także są nieruchomi. Patrzy na was jednak ktoś inny, ktoś, kogo miałeś tu spotkać, w tym obozie, ale nie spotkałeś. Ale już raz go widziałeś. Niski, raczej krępy, na głowę ma dziś nasuniętą czarną czapkę, która prawie zasłania mu twarz; kilka miesięcy temu, gdy nie miał nasuniętej na głowę czapki, odwiedził Instytut na Ihnestraße, w dzielnicy Dahlem. Promieniał wtedy, rozmawiał z baronem von Verschuerem, dawał się oprowadzać po wszystkich zakamarkach budynku; ale dzisiaj wystarczy ci rzut okiem, byś zrozumiał, że jest w o wiele gorszym nastroju. — Pozwoli pan, że przedstawię, komendancie — zwraca się Mengele do Richarda Baera — naszego specjalnego gościa z Berlina. Doktor Deymann. Milczący Baer w skupieniu kiwa głową. Jego twarz nie wygląda jak wtedy, gdy go widziałeś po raz pierwszy; wydaje się pełna dziobów po pryszczach. Chociaż wzrok tego niskiego, krępego mężczyzny spoczywa na tobie, masz wrażenie, że komendant KL Auschwitz-Birkenau wcale na ciebie nie patrzy i ty też starasz się na niego nie patrzeć, po prostu tu stoisz; stoisz i czekasz, aż ktoś wyda ci rozkaz, byś przestał stać i czekać.

Nie jesteś w stanie określić, jak długo tam tkwisz; z czasem na rampie zjawia się coraz więcej esesmanów, co jakiś czas szczeknie któryś wilczur, ale zaraz zostaje uciszony. Deszcz pada intensywniej i masz wrażenie, że za mały na ciebie płaszcz przemókł do cna. Rozglądasz się. „Dlaczego tutaj jest tak cicho?” — zastanawiasz się. Wydaje ci się, że w budynkach, których poziome rzędy rozciągają się po obu stronach torów, nikogo nie ma, że wszystkich, którzy tu kiedyś przebywali, wypędziło białe światło, wypędził smród. Pada deszcz. Jest tak cicho, że słyszysz dźwięk, z jakim jego krople rozpryskują się o błoto. W pewnym momencie jednak zalegającą nad obozem Birkenau ciszę coś przerywa: to wizg, który dobiega z oddali. Kiedy spoglądasz na pusty prostokąt w przypominającym myśliwską strażnicę budynku, masz wrażenie, że pojawił się tam nowy blask. — Zastąpi mnie pan dziś, szanowny kolego — słyszysz głos doktora Mengele. Otrząsasz się. — Zastąpię? — upewniasz się. — Niech kolega patrzy — mówi uśmiechnięty Mengele, jak gdyby cię nie usłyszał. To, co zwielokrotniło lśnienie reflektora, to blask rzucany przez lampy wtaczającego się na stację Birkenau parowozu. Lampy przytwierdzone są po obu stronach okrągłego kotła, a parowóz jest czarny, podobnie jak dym, który bucha z jego komina. Kiedy wypełnia prostokąt pod strażniczą wieżą, ogarnia cię wrażenie, że pociąg zjawił się tutaj znikąd, że jego poprzednią stacją była ciemność zalegająca na drodze z KL I do KL II, że wyjechał z ciemności, cały się z niej wziął, a gdyby nagle zaczął jechać do tyłu, zaraz

by się rozpłynął w mroku. Wtacza się, a do unoszącego się w powietrzu mdłego smrodu dołącza jeszcze jeden fetor: woń oleju i palącego się węgla. Krople deszczu filują w snopach z parowozowych latarń. Pada deszcz. Jest coraz bliżej. Pada deszcz. Kiedy pociąg się zatrzymuje, rozlega się metaliczny wizg, na którego dźwięk dwa wilczury zaczynają wściekle ujadać; żaden z esesmanów ich nie ucisza. „Jak najszybciej stąd odejść” — myślisz. Chcesz jak najszybciej wrócić do ciepłego pokoju nad pomieszczeniami administracji, z lampką o zielonym kloszu i piórem, i listem, który mógłbyś napisać. Mengele milczy; kilkunastu esesmanów z trzymanymi na smyczach, powarkującymi wilczurami podchodzi do skleconych z desek wagonów pociągu. Ciała psów naprężają się jak struny; czekają, aż otworzą się drzwi. Doktor odwraca się. — Dzisiaj — mówi uroczystym tonem, spoglądając na Baera — ceduję swoje obowiązki na naszego gościa z Berlina. Dzisiaj to kolega… —  zwraca się do ciebie i na chwilę zawiesza głos — to kolega ma oddzielić tych, którzy pójdą do gazu, od tych, którzy zostaną żywi. „Do gazu? — przechodzi ci przez głowę. — Co to znaczy?” „Wiem, co to znaczy” — odpowiadasz sam sobie. Trzask. Drzwi wagonu otwierają się i dwa wilczury, które esesmani trzymali na smyczach, znowu zaczynają ujadać. „Wiem — powtarzasz w myślach — co to znaczy, ale nie powinien tego wiedzieć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja”. — No! — Mengele przekrzykuje szczekające psy. — Niech kolega zaczyna! No! Z wagonu wysypują się ludzie. „Wysypują się” — to wydaje ci się najtrafniejszym określeniem. Wysypują się jak cukierki, jak papierosy, jak zapałki ze zbyt gwałtownie wysuniętej trumienki tekturowego opakowania. Nie ma ich jednak

pięćdziesięciu, jak w opakowaniu Pfennig Riesen Storcka, osiemnastu, jak w paczce papierosów Atikah, stu, jak w tekturowym prostopadłościanie na zapałki August Kolbe&Comp. Jest ich o wiele, wiele więcej. Po chwili na rampie robi się gęsto od ludzi w za dużych płaszczach, mężczyzn i kobiet, którzy dojrzawszy szczekające psy, wydają z siebie wrzaski. „Wiem dobrze — myślisz — co powinien teraz zrobić ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja”. Ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, uważasz, powinien patrzeć — w szczególności — na kształt głowy, w szczególności na uszy i to, czy zrastają się ze skroniami, na oczy, na to, czy są duże i jak ciężkie są ich powieki, powinien to obliczać; powinien sprawdzać, czy podbródek wystaje, czy czoło jest odpowiednio, w normie trzydziestu pięciu stopni, wygięte w prawo, czy ciemię pozostało gładkie jak należy. I patrzysz, oczywiście, że na to patrzysz; z początku, tak ci się przynajmniej wydaje, udaje ci się dokładnie określić, kto powinien iść na prawo, a kto na lewo. „Ale — przychodzi ci do głowy — co to znaczy, że ktoś pójdzie na prawo, a ktoś na lewo?” „Wiem — powtarzasz sobie w myślach — co to znaczy. Ale nie powinien tego wiedzieć ktoś, kto nie nazywa się jak ja”. Pada deszcz. Jest coraz mocniejszy. Masz wrażenie, że stawia między tobą a tymi, którzy wylewają się z wagonów, przezroczystą, zbudowaną z wody ścianę. Dzięki tej ścianie nie widzisz twarzy, które znikają za kurtyną z ulewy i nie słyszysz szczekania psów, i nie wiesz, ile to wszystko trwa; wiesz tylko, że po pewnym czasie machasz już rękami bez ładu i składu, jak marionetka na sznurkach pociąganych przez niewprawnego lalkarza. Mnie wie się, że trwa to dwie i pół godziny i że komendant Baer znika z rampy, zanim skończy się ceremonia.

Kiedy się skończy, wie mi się to, na rampie jesteś już tylko ty i doktor Mengele; deszcz przestaje padać. Ołowiane, podświetlone od spodu chmury przesuwają się nad Birkenau, a Mengele przypatruje ci się w milczeniu. Olbrzymi czarny parowóz ocieka zamarzającą wodą. „Co ja zrobiłem?” — przechodzi ci przez głowę. — Czy ja… — zaczynasz. Mengele milczy. — Ostatnią komorę wysadziliśmy półtora miesiąca temu — mówi w końcu. Jego twarz wyraża skupienie, jakby lekkie zdziwienie. Przełykasz ślinę. Nie pada deszcz. — Proszę za mną — dodaje cichym głosem Hauptsturmführer doktor Josef Mengele, naczelny lekarz obozu w Birkenau, u kobiet, po czym odwraca się i zaczyna iść w kierunku jednego z budynków. Nie poruszasz się.

1.

Celem instytucji naszej jest zgłębianie stosunków, zmian i sił wewnętrznych natury tudzież rozszerzanie —  jak tylko to będzie możliwe — granic władztwa ludzkiego nad nią (Francis Bacon, Nowa Atlantyda, przeł. Wiktor Kornatowski). ↩

DZIEWIĘĆ 17 Nie poruszasz się, siedząc naprzeciwko niego w chłodnym pomieszczeniu. Masz wrażenie, że całe twoje ciało stało się nagle ciężkie, słoniowate: boli cię każde, najlżejsze nawet drgnienie, którym przesuwa się twoja spoczywająca na odżinsowionym kolanie dłoń. Jakby zbyt długie kości wbijały się w skórę i nie mogły jej przedziurawić. To dziwne, jeszcze nigdy niczego podobnego nie czułeś. Jeszcze nigdy nie czułeś, jak rosły jesteś, jak duży, jak bardzo niedopasowany do twoich pośladków jest blat plastikowego krzesła. „Wieczorem — myślisz — polecę do Japonii”. Wieczór. Wieczór. Przed chwilą w powietrzu zawisło to słowo. — Zapytam raz jeszcze: co robiłeś wczoraj wieczorem? Pyta cię o to siedzący na sklejkowym krześle mężczyzna w stroju złożonym z jeansów i rozciągniętego T-shirtu, i szarej bluzy z dziwacznymi, niedającymi się odczytać napisami. Mężczyzna jest grubawy, a z jego szyi zwisają dwa paciorki łańcuszka, u których zbiegu dynda pognieciona, włożona w przezroczyste etui odznaka z logo Komendy Stołecznej Policji. — No? — pyta znowu. Jego zaspaną pięćdziesięcioletnią twarz znaczą dzioby, z których wyrastają czarne igiełki zarostu. — Co robiłeś wczoraj wieczorem, skoro twierdzisz, że cię tutaj nie było, hm?

Siedzisz naprzeciwko niego w jasnym pokoju kliniki Jakuba Dejmana; przy przeciwległej ścianie stoi łóżko zasłane pachnącą jasnobłękitną pościelą, której nie pofałdowało jeszcze żadne ciało. Ściana ozdobiona jest oprawioną w antyramę ze szkła grafiką Le proporzioni del corpo umano secondo Vitruvio. To, przypominasz sobie, tania grafika, którą kupiłeś w sieci IKEA w stu egzemplarzach, gdy klinika przeprowadzała się tu z Zalesia; tania maszynowa reprodukcja, nie żaden antyk, nie zegar z wydmuchującym wiatr Boreaszem, nie książki rodziny Połanieckich, nie mapa HYGJENICZNEGO MIASTA. Mężczyzna się niecierpliwi. — Zatem? Znasz tego mężczyznę; wiesz, że nazywa się Mariusz Komanderowicz, i wiesz, że jest ojcem Anki. Wiesz też, że kiedy wszedłeś do tego pokoiku, nagle zakręciło ci się w głowie. Gdy Mariusz Komanderowicz powiedział, że my się już chyba znamy, młody człowieku, musiałeś usiąść. Poznałeś go jedenaście miesięcy temu, gdy poszedłeś z Anką na obiad do jej rodziców, do dwupokojowego mieszkania na ósmym piętrze bloku przy stacji metra Służew. Było to wiosną, która nadeszła w 2017 roku wyjątkowo wcześnie; już w marcu zaczęły się upały. Na mieszkanie składały się dwa pokoje. Ten mniejszy, z jednoosobowym łóżkiem, z szafą, z półkami na książki (Harlan Coben; Dmitry Glukhovsky; Michael Dobbs; Piotr C.) i sklejkowym biurkiem, należał do Anki. Ten większy, z kanapą, dużym stołem i z telewizorem LED, był salonem; był też sypialnią rodziców Anki i jadalnią, jak również garderobą. Z wypucowanych okien roztaczał się widok na okoliczne bloki, otynkowane budyniową sztablaturą, z białymi, kanciastymi koszyczkami balkonów. W mieszkaniu cuchnęło gotowanym kalafiorem, kapustą i czymś jeszcze, czego nie byłeś w stanie dokładnie określić. Państwo Komanderowiczowie

nie wstali, żeby cię przywitać; na stole sterczały parujące misy z tłuczonymi ziemniakami i kurczakiem, i pokryte warstwą wilgoci puszki piwa Lech. Nie piję alkoholu, powiedziałeś. Proszę, proszę, zagwizdał wtedy inspektor Komanderowicz. Miał na sobie koszulę z krótkim rękawem i odsłaniające białe kulasy szorty. Mamy, dodała zapobiegliwie pani Komanderowicz, jak widzę, gościa z wyższych sfer, inteligenta jakiegoś. Anka mocniej ścisnęła twoją dłoń. Wie mi się, co inspektor Komanderowicz zrobił przed twoją wizytą w cuchnącym gotowanym kalafiorem mieszkaniu: sprawdził policyjne archiwa, odszukał tam kogoś o imieniu Jakub i o nazwisku Dejman, i w zajmującej megabajt kartotece znalazł notatkę zapisaną pod koniec grudnia 1999 roku, którą i ty przeczytałeś, dawno temu, kiedy włamałeś się na policyjne serwery. 1999: w tym samym roku powstała WikiWikiWeb. Notatka, sporządzona przez funkcjonariusza z komendy przy ulicy Malczewskiego, opowiadała o pewnym ośmioletnim chłopcu, który —  tylko w pidżamie w słonie i puchatych kapciach — 25 grudnia 1999 roku samotnie snuł się po skwerze Słonimskiego. Zauważony przez patrolujących Mokotów policjantów chłopiec nie zatrzymał się; kiedy do niego podbiegli, zdawał się ich nie zauważać, chociaż jego oczy były cały czas otwarte. Zachowywał się, jakby w ogóle nie dostrzegał tego, co się wokół niego dzieje; trafił więc na komendę i dopiero z komendy, następnego ranka, odebrał go ojciec. Somnambulizm, wytłumaczył policjantom. Czasami chodzi nocą po domu, tak, lunatykuje, ale nigdy… jeszcze nigdy nie wyszedł z domu, jeszcze nigdy wcześniej mu się to nie zdarzyło. Na tym notatka się kończyła; ale ty pamiętałeś, co działo się dalej.

25 grudnia 1999 roku przed komendą na ulicy Malczewskiego stał zaparkowany jasnobrązowy jaguar. Wsiadłeś do niego, a pan tata spytał życzliwym głosem: Co ci się śniło, synku…? Śniło mi się, powiedziałeś mu, że nie ma ani ciebie, ani Julki, że jestem tylko sam, sam na tym świecie, zupełnie sam, sam. To chyba, rzucił niedbale Jan Dejman, był straszny sen? Nie, powiedziałeś, szczęśliwy, że mu dopieczesz. To był najwspanialszy sen, jaki mi się przyśnił w życiu. Pan tata gwałtownie zahamował na skrzyżowaniu z Madalińskiego. Przyczajony do skoku srebrny jaguar na masce wypinał umięśnione pośladki. Jan Dejman odwrócił ku tobie głowę i przez chwilę po prostu patrzył; z tyłu rozległ się klakson. Ale tego nie było w policyjnej notatce i tego nie wiedział inspektor Komanderowicz, gdy go zobaczyłeś po raz pierwszy, marcowego dnia osiemnaście lat później. Nakładając sobie porcję tłuczonych ziemniaków, spytał, czy Anka poznała już twoich rodziców, a ty nie wiedziałeś, że policyjna notatka z grudnia 1999 roku nie była jedyną, którą na twój temat przeczytał. Przeczytał także inną i jeszcze inną, i wszystkie były napisane po 24 września 2011 roku. Też je czytałeś już wcześniej; byłeś ciekaw, co naprawdę na twój temat pomyślał ten młody policjant, który 24 września 2011 roku cię przesłuchiwał. Ściany komendy przy ulicy Malczewskiego były szare, a na zagraconym biurku tkwił stary komputer z monitorem Della. Stał tam też kołonotatnik z kalendarzem, na którym zaznaczono nieaktualną datę. — Co pan robił wczoraj wieczorem? — zapytał policjant. — Byłem w domu — powiedziałeś. Jeszcze nie do końca docierało do ciebie, co zdarzyło się tamtej nocy, jeszcze nie do końca to rozumiałeś; ale już czułeś to szczęście, które cię

rozpierało. To szczęście, że wreszcie twoje życie będzie wyglądać tak, jak powinno wyglądać; że się wreszcie zacznie. — Ktoś może to potwierdzić? — Policjant splótł dłonie. Zagryzłeś wargę. Okno pokoiku było opatrzone pomalowanymi jasnożółtą emalią kratami; wychodziło na obskurne podwórko, pełne drzew, które już zrzuciły liście, i na niebo o kolorze spleśniałej lemoniady. — Z tego, co nam wiadomo — powiedział policjant na twoje milczenie — nie był pan z ojcem i z siostrą w najlepszych stosunkach. Rok temu, tak mówili nam sąsiedzi, wyprowadził się pan z domu… i nigdy ich pan nie odwiedził. Wzruszyłeś ramionami. — Dlaczego? — zapytał policjant. — Nie miałem takiej potrzeby — powiedziałeś. Przez chwilę zastanawiałeś się, czyby go nie okłamać. „Ale niby dlaczego miałby go okłamywać ktoś taki, kto nazywa się jak ja?” — przeszło ci przez głowę. — Jak to? — zdziwił się policjant. — Czy pan… czy pan w ogóle nie czuje żalu, że coś takiego się stało? Czy panu nie jest smutno, że pana ojciec… pana siostra, że oni spłonęli? Jak można nie czuć żalu? Jak można? — nie rozumiał. Nie rozumiał cię również inspektor Mariusz Komanderowicz, gdy w milczeniu siedziałeś przy stole w mieszkaniu na ósmym piętrze bloku przy stacji metra Służew, starając się nie patrzeć na kopiaste porcje ziemniaków z przypominającym robaki kminkiem i na tłustego kurczaka, nie czuć zapachu zwietrzałego piwa. Jak mogłeś się tak zachowywać, powiedziała Anka, gdy wyszliście z obiadu. Jak mogłeś się zachowywać tak wyniośle! Chłodne wiosenne słońce wlewa się przez okna pokoju; nic nie mówisz. Tymczasem inspektor Komanderowicz wyjmuje z ortalionowej torby

netbooka marki Samsung i zachęca cię, otwierając klapę: — O, tu, na przykład… nachyl się! Na matowym, pełnym mikroskopijnych białych śladów kurzu ekranie widnieje sala zabiegowa kliniki medycyny estetycznej Jakuba Dejmana, cała zielona, w okafelkowanych ścianach. Na jej środku tkwi stół. Na stole leży ciało — jest przykryte seledynową narzutą, na włosy ma nałożony czepek, ale bez większego trudu rozpoznajesz, że to ciało Anki, i widzisz, że ktoś się do niego zbliża. Ten ktoś jest w miętowym ubraniu; jego twarz zasłania maska, jednak i tu zajmuje ci tylko chwilę domyślenie się, z kim masz do czynienia. „To niemożliwe” — myślisz. — Więc? — pyta wesoło inspektor Komanderowicz, gdy mężczyzna na ekranie zatrzymuje się. — Rozpoznajesz go? Bo ja go rozpoznaję… „To niemożliwe” — powtarzasz w myślach. Mężczyzna na ekranie spogląda w górę, prosto w obiektyw kamery. Nawet w masce widać, że ma przystojną, szczupłą twarz, że ma umięśnione ciało; gestem cyrkowego impresario ujmuje skalpel w dłoń. Trzask, to klapa zamykanego netbooka. — Zatem — ponawia pytanie wczorajszego wieczora, co?

Komanderowicz

— gdzie

byłeś

18 „Przecież wiem, gdzie byłem — myślisz. — Dlaczego mu tego nie powiedzieć?” Przecież pamiętasz wszystko dokładnie, choć niezupełnie w tej kolejności: błysk światła po wewnętrznej stronie nadgarstka; suche trzeszczenie ortalionu kurtki Rawika, kiedy znalazła się na podłodze, a on

podbiegł do Elviry i objął ją ramionami, i przyciągnął do siebie; krótki zgrzyt, gdy twoja komórka na nowo uderzyła o beton. Myślisz o tym, że pamiętasz ciepło, jakie wydzielało z siebie brązowe, spocone ciało dziewczynki, gdy próbowałeś ją wyrwać z objęć Rawika; jego nabrzmiałe płatki uszu, kiedy się z nim szamotałeś; oddech Elviry, którego smuga ogrzała ci prawy policzek, gdy twoje dłonie znalazły się na jej pośladkach. Na chwilę zakręciło ci się wtedy w głowie; korzystając z okazji, wygiętym w pałąk ramieniem Rawik uderzył cię w skroń. Zatoczyłeś się, zrobiłeś kilka kroków do tyłu i dłońmi oparłeś o wyrastający z betonowej podłogi stół. Prawa dłoń na zimnej powierzchni, a lewa na gorącej, którą jeszcze niedawno pokrywał pośladek dziewczynki. Uniosłeś głowę i spojrzałeś Rawikowi w oczy. Twój kierowca szeroko się uśmiechał. — Wreszcie — powiedział powoli, bezwiednie kręcąc głową. Gruba, smagła dziewczynka rzucała się i kopała, starając wyrwać z jego uścisku, ale Rawik trzymał ją zbyt mocno, by dała radę cokolwiek zrobić. W jego oczach widać było dziwną zaciętość: ściskał Elvirę, jak gdyby wcale nie wiedział, że ją ściska. Brazylijka nie krzyczała, nie wydawała z siebie głośnych dźwięków, tylko z każdym szamotem pojękiwała. — Teraz — Rawik wciąż mówił niezwykle wolno — wszyscy się dowiedzą. Czułeś szorstki blat stołu na spodach dłoni. „On ma rację — przyszło ci do głowy. — Zaraz wszyscy będą wiedzieć”. Kiedy to pomyślałeś, poczułeś, że kręci ci się w głowie. — Wreszcie wszyscy się dowiedzą, kim jest Jakub Dejman! — ryknął Rawik i mocniej przycisnął do siebie dziewczynkę, a potem odwrócił ją do stojących pod ścianą Janka i Jarka. Wpatrywali się w podłogę. — Wszyscy się dowiedzą, kim wy jesteście! — krzyknął do nich.

Elvira wierzgnęła; Rawik przycisnął ją do siebie mocniej i zrobił kilka kroków w kierunku kuchni. Odwrócona przodem do ciebie Elvira wystawiała do światła swoje zaczerwienione, ogolone krocze, pełne szarego meszku po włosach, które porastały je jeszcze godzinę temu. — Wszystkim powiem! — krzyczał Rawik, ciągnąc za sobą wierzgającą Elvirę. — Wszystkim! Ja! Wszystkim! — Aha — usłyszałeś. To było chrząknięcie. I jeszcze raz: — Aha. To był Maks. Rawik nagle zamilkł, Elvira też jakby się uspokoiła. Maks, jak gdyby nigdy nic, podszedł do komody, na której stało obłe urządzenie z czarnego plastiku. Sięgnął po szukającego następnej piosenki iPoda i wyrwał go ze stacji dokującej: zrobił to tak agresywnie, że ten spadł na podłogę. Trzask! „Jak to możliwe, że ten dźwięk jest tak mocny? — zastanowiłeś się. —  Jeszcze nigdy nie słyszałem, żeby dźwięki były tak mocne…” — I co mi, kurwa, zrobisz? — spytał Maks. Nie kierował tych słów do Rawika; patrzył na ciebie. Nagle uzmysłowiłeś sobie, że nie masz pojęcia, co mu odpowiedzieć. Przez chwilę Maks przypatrywał ci się w milczeniu, a potem, kopnąwszy potrzaskanego iPoda, wyszedł. Na komodzie została jego golarka; spomiędzy ostrz co chwila wypadały mikroskopijne włoski, by długo wirować potem w powietrzu. Gdy rozległ się trzask zamykanych drzwi, spojrzałeś na stojących pod ścianą bliźniaków. — Tak — mruknął cicho Janek, wpatrując się w podłogę. — Myślę, że nie powinno mnie tu być.

Skierował się ku drzwiom; echo uderzeń jego stóp o betonową posadzkę wibrowało w kłopotliwym, zalegającym w mieszkaniu milczeniu. Przełknąłeś ślinę, zatrzymując wzrok na identycznym mężczyźnie ze sklejonymi potem loczkami, który wciąż stał przy ścianie, drepcząc w miejscu. Jarek nawet na ciebie nie spojrzał, tylko ruszył w stronę wyjścia. Po chwili rozległ się szczęk zamykanych drzwi. Rawik trzymał Elvirę za szyję w uścisku zgiętego ramienia, oplatającym jej tchawicę jak gruby, mocny powróz. Za każdym wierzgnięciem dziewczynki jej duże brązowe piersi podskakiwały; wtedy Rawik mocniej przyciskał ją do siebie. Czarne, jajowate sutki dziewczynki były stwardniałe, a jej pępek to pojawiał się, to znikał pod fałdami tłuszczu. — Jak mogłeś jej coś takiego zrobić? — wyszeptał Rawik, kręcąc głową. — Jak mogłeś? Kim — zachłysnął się powietrzem — kim ty jesteś, by coś takiego robić? Za kogo… — I już płakał. Łzy spływały po jego twarzy, ale nie spadały na ziemię, tylko zbierały się w coraz większe krople nad linią zarostu. Zaskoczona Elvira wysunęła się z uchwytu Rawika i pobiegła w twoją stronę. Twoje ręce zwisały wzdłuż ciała; wystraszona, objęła cię dłońmi za kark, mocno się przytulając i szepcząc niezrozumiałe słowa. Nic nie powiedziałeś. Ciepły oddech dziewczynki łaskotał cię w szyję. — Jak mogłeś? — powtórzył Rawik, bezradnie stercząc na środku pomieszczenia. Smużki po łzach błyszczały w świetle jarzeniówek. „Nie pamiętam, co stało się potem” — dociera do ciebie, gdy teraz siedzisz naprzeciwko inspektora Komanderowicza. Mnie jednak się to pamięta, gdyż to mnie się to wszystko ułożyło. Ułożyło mi się, że nagle nie wytrzymasz białego blasku sufitowych jarzeniówek; że nagle upadniesz, osuniesz się na szorstką betonową

podłogę. Ułożyło mi się Rawika, który jeszcze przez chwilę bezradnie stał, a potem, schyliwszy się po kurtkę, nagle wybiegł z mieszkania. Ułożyło mi się też nagą dziewczynkę, o ciężkich, wyglądających na mleczne piersiach, która się nad tobą nachylała. — Ku-ba? Ku-ba…? Kiedy otworzyłeś oczy, Elvira łagodnie uderzała cię dłonią w policzek. Zobaczyłeś przymgloną, ogoloną na łyso głowę; nad nią rozległy sufit i żyrandol rozpalony do białości. Kiedy pociągnąłeś nosem, poczułeś nieprzyjemny zapach. Niuch-niuch, to zakrzepłe na jej twarzy łzy; to gęsty pot, to suchy trzask ocierających się jeden o drugi zwałów jej brzuszyska. Elvira zatrzymała dłoń nad twoją twarzą. — Ku-ba? — szeptała płacząca dziewczynka. — Ja-kub? I jeszcze dźwięk: pam-pam-pararam-pam marimby w iPhonie. „Jutro będę w Japonii — przeszło ci nagle przez myśl. — Samolot jest wieczorem”. — Ku-ba? — szepnęła błagalnie Elvira. Twoja ręka macała za telefonem. Znalazłszy go, uniosłeś nad głowę. Mimo że upadł na beton dwa razy, nie rozbił się; na ciekłokrystalicznym dotykowym ekranie anonsował się kontakt „Profesor”. Pacnąłeś w zieloną słuchawkę i zanim zdążyłeś się podnieść, usłyszałeś dobiegający z głośnika bas Zielenieckiego. — Gdzie pan jest? Pobrzmiewało w nim zaniepokojenie. Wyprostowałeś się; ciągle kręciło ci się w głowie. Elvira na czworakach odsunęła się od ciebie. Kiedy dotknąłeś iPhonem płatka ucha, w telefonie rozległ się świst, jak gdyby ktoś wypuścił powietrze przez zaciśnięte zęby. — Jestem… — wydukałeś, starając się wstać. Elvira przysiadła na podłodze. Słowa: jak ciężko się je wymawia, słowa. — Jestem w domu —

charknąłeś. W przełyku formowała ci się kwaśna plama ze zgromadzonej za dziąsłami śliny. Wdech; szczęk. — Dzwoniłem do pana, żeby pan przyjechał do kliniki — powiedział wolno Zieleniecki. — Powinien pan tu przyje… Ik-ik-ik. Połączenie zostało zakończone. Elvira niezdarnie gramoliła się z podłogi. Za wychodzącym na skwer Słonimskiego oknem powoli budził się świt. W oknie kamienicy po drugiej stronie placu zapaliło się światło. Wsparłeś się dłonią o szorstką betonową podłogę, próbując wstać. Nie udało się; twoje nogi odmówiły zginania. Telefon znów zadzwonił. — Niech pan tu przyjedzie! — usłyszałeś naciskający ton Bogumiła Zielenieckiego. Nie rozłączając się, położyłeś telefon na podłodze. Dziewczynka na czworakach brnęła w stronę drzwi na balkon: widziałeś ślady zakrzepłej krwi na jej pośladkach. Za wychodzącym na skwer Słonimskiego oknem robiło się coraz jaśniej. Ale gdy dziesięć minut później przysypiałeś na tylnym siedzeniu zamówionego na ulicę Narbutta ubera, chmury na nowo nasunęły się na jasną taflę porannego nieba. Jaskrawoczerwony seat przecisnął się przez skwer Słonimskiego, wysoko rozpryskując wodę z kałuż; skręcił w lewo i pognał aleją Niepodległości, bardzo szeroką i bardzo pustą, i zatrzymał się na czerwonym świetle. — Czy ja pana znam? — spytał nagle kierowca, zerkając w lusterko wsteczne. Zamrugałeś, nie miałeś siły się ruszyć. Twoje ciało wciąż okrywały jeansy, koszula i marynarka z zeszłej nocy. Skórzany pasek zegarka marki Longines, model Lindbergh, uwierał cię w nadgarstek. Samochód stał przy

skrzyżowaniu Niepodległości z Odyńca: w oddali majaczył budynek z wygaszonym neonem Polskiego Radia. Niedokładnie przyklejone do billboardów płachty plakatów dyndały na zimnym wietrze, a ich spłowiały i ciągle mokry kolorowy papier wydymał się i miął. Kierowca był wyraźnie zaciekawiony. — Pan jest tym chirurgiem, tym z telewizji, co? Pan… pan Dejman, prawda? — zapytał, nie kryjąc podniecenia. — Pan Dejman? — Nie — powiedziałeś na odczepnego i auto popędziło dalej. Na ulicach Warszawy nie było żadnych samochodów; kierowca pruł, zwalniając na chwilę w labiryncie uliczek przy stacji metra Wilanowska. — A ja myślę, że to pan… — zaczął znowu. Na panelu nad pokrętłami radia migotała kolumnada czerwonych cyferek, które układały się w datę: pierwszy stycznia roku 2001. — Tak myślę, o! — Ucieszył się, gdy zauważył wyrastającą przy skręcie w wewnętrzną drogę tabliczkę: KLINIKA MEDYCYNY ESTETYCZNEJ: JAKUB DEJMAN. Nad samotnym, jakby od niechcenia rzuconym obok drogi apartamentowcem kłębiły się czarne chmury. Nie musiałeś dzwonić, drzwi apartamentowca były otwarte. Siedzący w jasnososnowej recepcji stróż nie wstał, gdy cię zobaczył. Z drzwi jednej z salek wyłonił się ubrany w biały kitel Bogumił Zieleniecki. Miał potargane włosy i rozpięty kołnierzyk, jego czerwony, dziergany krawat kiwał się na boki; profesor nie wyglądał na zaskoczonego twoim widokiem. — Tu — powiedział tylko, wskazując otwarte drzwi. Pokój. Wszedłeś do pokoju. Pod oknem stało łóżko zasłane zmiętą kołdrą w jasnożółtym kolorze. Zamrugałeś i zobaczyłeś, że na łóżku leży Anka. Na szafce obok łóżka: opróżniona litrowa butelka wody mineralnej, pełna odcisków palców i malutkich kropelek po wewnętrznej stronie plastiku. Prątki na twojej źrenicy leniwie wyłapywały w mieszaninie budyniowych

barw niepasujący element: róż wpadający w odcień przybrudzonej, wyjątkowo brzydkiej czerwieni. — Co jej się stało? — spytałeś.

19 — Ty to powinieneś wiedzieć, gnoju — mówi do ciebie teraz, dwie godziny później, inspektor Mariusz Komanderowicz, gdy Zieleniecki podtyka ci pod nos malutką brązową buteleczkę, a ty pytasz, co to takiego, bo nie możesz przeczytać napisu na pasku, którym została oklejona. Szyjkę butelki przyozdabia matowy biały czopek. — Sprawdził pan to już? — zwraca się do Zielenieckiego. Jest dziwacznie podniecony, jak gdyby nie mógł wystać w szerokim i pustym korytarzu kliniki Jakuba Dejmana; jak gdyby świeże powietrze z otwartych nad stanowiskiem nieobecnej recepcjonistki okien wprowadziło go w rodzaj upojenia. Nie ma tu nie tylko recepcjonistki, nie ma też żadnych pielęgniarek. Powietrze pachnie środkami do dezynfekcji. Podniecenie policjanta udziela się także walczącemu z wkradającym się na twarz uśmiechem Zielenieckiemu. Kitel profesora jest rozchełstany, na koszuli w błękitną kratę widać kilka plam po kawie; nieuczesane siwe włosy odstają to tu, to tam. — To nie jest — mówi Zieleniecki — kwas hialuronowy. Płyn w trzymanej przez niego buteleczce drży, unosi się. — Nie jest? Nie jest? I ty tego nie dostrzegłeś, co? — zaczepia cię Mariusz Komanderowicz. — Ten słynny Jakub Dejman tego nie dostrzegł. Ten wielki dochtor, co tak na mnie patrzył z góry, ten inteligent! „Przecież — myślisz — to powinien być glikozaminoglikan. Dziewięć mililitrów glikozaminoglikanu”. Wiesz też, że glikozaminoglikan, kwas

hialuronowy, produkuje się z bakterii Streptococcus equi, które fermentują i wyradza się z nich hialuronian sodu. Ten zaś wiąże komórki wody w ciele człowieka i w jednych ciałach jest go więcej, a w innych mniej; i do tych, w których jest go mniej, trzeba go wstrzykiwać, przez powierzchnię policzka, by uczynić go gładkim jak ebonit, jak plastik. — I ty jej to podałeś, tak? — bzyczy do ciebie inspektor Komanderowicz. Jest natrętny niczym pijany bąk; ty zaś jesteś głodny, śpiący i skacowany. Czujesz smród, jaki twoje zmęczone ciało wydziela spod pomiętej koszuli i pełnej kłaczków kurzu marynarki. — Nie — starasz się pokręcić głową. Kiedy to robisz, szyja pali cię w tym miejscu, w którym przechodzi w ramiona, jakby zrobił ci się tam wrzód. Komanderowicz na chwilę oniemieje. Ma otwarte usta, ale nic nie mówi. — Ty, gnoju, operowałeś wczoraj, prawda? — warczy w końcu, a Zieleniecki chrząka: — Oczywiście, że on. Zanim zdążysz odwrócić się i zaprotestować, drzwi za profesorem otwierają się i z pokoju na korytarz wynurza się wysoka kobieta w czarnej bluzce i czarnym, eleganckim żakiecie. Obcasy jej szpilek w rytmie staccato stukają o terakotową podłogę. — Co ty jej zrobiłeś! — wyje Milena, kładąc ci dłonie na ramionach. —  Co ty jej zrobiłeś! „Czy powinienem mieć — zastanawiasz się — problem z patrzeniem w jej oczy? Czy powinien ten problem mieć ktoś taki, kto nazywa się jak ja?” Kiedy tobą potrząsa, Zieleniecki znika z korytarza, wkraczając do salki, w której leży Anka; za nim, powłócząc lewą nogą, posuwa się policjant.

Milena zaciska kciuki na twoich ramionach i zawzięcie mruga; w końcu prycha i pokracznym biegiem pędzi tam, gdzie poszedł Zieleniecki. W pokoju są teraz kolejne osoby, których nie było, kiedy dwie godziny temu wszedłeś tu z Zielenieckim. To dwóch trzydziestolatków — pierwszy w obcisłych jeansach i nabitej ćwiekami, ubranej na nagie ciało ramonesce; drugi pod krawatem, w eleganckim granatowym garniturze i brązowych monkach — których kojarzysz jako właścicieli firmy Kagatos. Ten w ramonesce stoi między stukającym obcasem o podłogę Bogumiłem Zielenieckim i zadowolonym z siebie Komanderowiczem; ten w garniturze sterczy przy łóżku. Anka chlipie, przytulając się do jego ramienia, które on stara się dyskretnie odsunąć, by nie zniszczyła łzami materiału marynarki. Nad łóżkiem, na którym leży, zawieszona jest ta sama kupiona w IKEI grafika, która wisiała w pokoju, gdzie przesłuchiwał cię Mariusz Komanderowicz. Kiedy się do ciebie odwraca, znów widzisz czerwoną plamę wykwitłą na jej policzku i nie rozumiesz. Kwas hialuronowy, który zeszłej nocy miał zadanie wstrzyknąć w ten policzek Zieleniecki, powinien uczynić go gładkim, w kolorze alabastru. Tymczasem nie dość, że czerwień wpada w fiolet, to wcale nie jest gładka; pokrywa ją warstwa krzepnących łez. Ale nikt oprócz ciebie nie patrzy na ten ślad, wszyscy gapią się na ciebie i gapi się na ciebie także Anka. — Jak mogłeś mi to zrobić? — szepcze, bezwiednie kręcąc głową. Jej głos jest zrezygnowany i cichy. — Ja uważam, że jesteś chujem — oznajmia wesoło trzydziestolatek w ramonesce założonej na gołe ciało. — Tak uważam — przeciąga sylaby i rozgląda się, jakby sprawdzał, czy wszyscy zgadzają się na taką konstatację. — Jak mogłeś mi to zrobić! — wrzeszczy Anka. — Jak mogłeś!

— To martwica, prawda? — odzywa się inspektor Komanderowicz. Kiedy na niego spoglądasz, zauważasz, że wcale nie wydaje się smutny, zmartwiony tym, co dzieje się na policzku jego córki. Wręcz przeciwnie: jest zadowolony, cały w skowronkach, i w ogóle tego nie ukrywa; Zieleniecki zresztą także nie. — Jak najbardziej — odpowiada mu profesor z uśmiechem. —  Martwica. Ktoś wcale nie wstrzyknął naszej pacjentce — kłoni się w stronę Anki — kwasu hialuronowego. Ktoś jej wstrzyknął coś innego. Kuba —  kiwa głową — wstrzyknął jej coś innego. — Jesteś kutasem — stwierdza pyszałkowato trzydziestolatek w garniturze. Czujesz, że twoje kolana się trzęsą. „Jutro będę w Japonii” — przechodzi ci przez głowę. — Ja nie przeprowadziłem tej operacji — mówisz, patrząc na Zielenieckiego. „Wrócę do tego po powrocie — myślisz. — Jutro będę w Japonii. Jutro będę gdziekolwiek, ale nie tu…” — Kuba! To Zieleniecki; jego ton jest kordialny, a twarz, na którą teraz patrzysz, wykrzywiona jak po opowiedzeniu znakomitego żartu. — Proszę — mówi rozbawiony Zieleniecki — bądźmy, Kuba, poważni! Ale nikt inny nie jest wesoły; dwóch trzydziestolatków zawzięcie kręci głowami. Patrzysz na Ankę. Twoja była dziewczyna jest już cała czerwona od spływających po policzkach łez; co rusz otwiera usta, przypominając w tym rybę, która jeszcze nie wie, że nie może oddychać unoszącym się nad wodą powietrzem. Czy pamiętasz, jak byłeś zaskoczony, że — mimo waszego zerwania —  chce, żeby to w twojej klinice została przeprowadzona operacja?

Oczywiście, że pamiętasz: pamiętasz, jak wielkim zaskoczeniem to dla ciebie było i co wtedy pomyślałeś. Pomyślałeś, że jesteś jej kompletnie obojętny i że tak nie powinno być; że nie powinien jej być kompletnie obojętny ktoś taki, kto nazywa się jak ty. W końcu: — Jak możesz tak kłamać! Ten głos nie należy do Anki. Należy do Mileny, która podbiega do ciebie i na czarnym iPadzie otwiera aplikację Instagram: przerzuca kolejne zdjęcia. Valencia, Sierra, Good Old Times. Na każdej z tych fotografii jest Jakub Dejman, w miętowym fartuchu i z maską na ustach, ze skalpelem i dozownikiem w dłoni. Wiesz, że te zdjęcia zostały zrobione, zanim Bogumił Zieleniecki wziął pod skalpel policzek Anki; zostały zrobione przez Zielenieckiego, by wypełnić zapis umowy z firmą odzieżową Kagatos. Komanderowicz z trzaskiem stawia na stoliku obok łóżka netbooka marki Samsung. — Oglądaj, ty przemądrzały gnoju — każe ci, nie zwracając uwagi na Ankę, która wodzi za nim błagalnym wzrokiem. To ten filmik, którego początek już ci pokazywał. Na filmiku ktoś, kto w miętowym fartuchu i w czepku wygląda jak Jakub Dejman, pochyla się nad kimś, kto wygląda jak Anka. W pewnym momencie ktoś, kto wygląda jak Jakub Dejman, odrzuca za siebie, na okafelkowaną ścianę, strzykawkę, którą uprzednio napełnił płynem z brązowej buteleczki. Policjant zamyka klapę netbooka. — Bez prokuratora nie mogę tego zrobić — oznajmia, lustrując cię wzrokiem. — Ale postaram się, postaram. — Chowa netbooka do ortalionowej torby. — Za cztery dni, po świętach… — Kiedy mówi, błyszczą mu oczy. Przełykasz ślinę; lepka ciecz osiada na wewnętrznej

stronie twojego przełyku. — We wtorek, zaręczam ci, gnoju, że spotkamy się na przesłuchaniu. „Będę w Japonii. Jutro — myślisz. — Kiedy tylko tam będę, włamię się do jego komputera i usunę ten film”. Klask, klask: to dwóch młodzieńców z Kagatos bije ciche brawo. — Jak mogłeś — szepcze Anka, kręcąc głową. Jej oczy są tak załzawione, że nie wiesz, czy może cię w jakikolwiek sposób zobaczyć. Nikt jednak nie zwraca na Ankę uwagi, wszyscy patrzą na ciebie: wszyscy patrzą na ciebie i wszyscy się uśmiechają. Uśmiech Zielenieckiego jest gładki i wygląda, jak gdyby ktoś siłą wykrzywił mu wargi; uśmiech Komanderowicza to szeroko otwarte usta i język przylepiony do dolnej ściany zębów; uśmiechy dwóch młodzieńców — mięsiste wargi wydęte w coś pomiędzy dzióbkiem a ryjem dzikiej świni. — To nie ja przeprowadzałem tę operację — mówisz, ale Anka ci przerywa: — Jak — mówi cicho — mogłeś? Czerwona plama na jej policzku. Wiesz, że jeśli Zieleniecki ma rację, jeśli to jest martwica, na powierzchni już się nie powiększy, ale w środku, głębiej, pod skórą, będzie się rozprzestrzeniać. Będzie, wiesz o tym, żarłocznie zjadać śluzówkę i mięso, które składają się na Ankę. „Dlaczego — zastanawiasz się — chociaż wiem, że to oszpeci ją na zawsze, nie jestem w stanie czegokolwiek poczuć, żadnego żalu? Dlaczego nic mnie to nie obchodzi…?” Czujesz na sobie wzrok ich wszystkich. Jest w nim gniew i oczekiwanie, i coś jeszcze, czego nie potrafisz zdefiniować. „Ktoś mnie wrobił — dociera do ciebie. — Ktoś zmontował ten film”. Myślisz o tym, że jutro będziesz w Japonii i zajmiesz się tym, kiedy wrócisz.

„Kamery z Albo-albo — przychodzi ci nagle do głowy. — Trzeba sprawdzić ich zawartość, jak najszybciej”. Kiedy wychodzisz z pokoju, w milczeniu odprowadzają cię wzrokiem. Korytarz jest ciemny i cichy; klinika opustoszała.

20 — Jakub Dejman — mówisz dziesięć minut później zatrzymującemu się pod apartamentowcem na Wilanowie taksówkarzowi. Skręcił w wewnętrzną uliczkę z alei Wilanowskiej i długo się toczył, jakby miał nigdy nie dotoczyć się na miejsce. — Zamawiałem. Jakub… Siedzący za kierownicą starego srebrnego bmw kierowca nic nie mówi, tylko sięga po swój tablet z taksometrem marki Lenovo. Jego ekran jest pełen tłustych smug; fotele pokrywa brudna narzuta z dziwnego materiału, który przypomina skórę zdjętą z krowy. Chciałeś zamówić ubera, jak zwykle, mieć jak najmniej kontaktu z cudzymi głosami, powitaniem na infolinii i rzężeniem dyspozytora; nikt jednak nie przyjmował twojego zlecenia i byłeś zmuszony zadzwonić po taksówkę, i czekać, i wypatrywać jej. — Muszę sprawdzić — oznajmia kierowca, nie odblokowawszy drzwi. Wiatr przybiera na sile. Czarne tafle otaczających apartamentowiec kałuż fałdują się; woda łagodnym przybojem wpływa na beton, by zaraz wrócić tam, gdzie była wcześniej. — Tak, tak, Dejman — mruczy w końcu kierowca; wsiadasz. Zdjęta z krowy skóra jest chropowata i szorstka, jakby nikt jej od dawna nie wyprał. We wnętrzu taksówki panuje duchota, w której jeszcze mocniej daje się czuć smród, jaki wydziela twoje ciało. Ciepło sączące się z grzejników i z białej narzuty w czarne łaty sprawia, że twoja głowa

zwiesza się, a ten gwałtowny ruch zamyka ci powieki; kiedy srebrne bmw mija pusty plac zabaw przy alei Wilanowskiej, już śpisz. Śpisz i nie czujesz smrodu powietrza, które wpada do wnętrza, gdy kierowca na chwilę otwiera okno, by wyrzucić opakowanie po snickersie. Śpisz. Śpisz i widzisz coś innego: widzisz wnętrze pewnego kościoła. Wie mi się, że kościół w twoim śnie to kościół pod wezwaniem Karola Boromeusza i że znajduje się w Warszawie, na Powązkach; wie mi się, że widzisz go w swoim śnie takim, jakim był 1 października 2011 roku. Ksiądz w białym ornacie stoi w twoim śnie przed ołtarzem. Proszę syna i brata zmarłych, Jakuba, żeby usiadł z przodu, mówi, a ty podnosisz się z jednego z tylnych rzędów i odprowadzony wzrokiem przez wstrzymujących oddechy mężczyzn w czarnych garniturach i kobiety w woalkach, siadasz przed dwiema zamkniętymi trumnami z jasnej sosny. Obie opatrzone są złotymi, wyrżniętymi w cienkim metalu proporczykami. Pan tata po lewej: spopielone szczątki, które policjanci wygrzebali spomiędzy zwałów sadzy i roztopionego szkła w mieszkaniu przy ulicy Narbutta; po prawej zaś piękna Julia Dejman. Ksiądz rozpoczął mszę. Jesienne słońce przesączało się przez witraże; kolorowe szkło sprawiło, że jego szerokie pasma przybrały kolor czerwony i zielony. Pyłki kurzu wirowały, poderwane z marmurowej podłogi, z garniturów, z płaszczów. Jot de, jot de. Jan Dejman, piękna Julia Dejman. Jakub Dejman, piękna Julia Dejman, rok wcześniej przyjęci na Warszawski Uniwersytet Medyczny z pierwszą lokatą, ex aequo. Na tamtej liście, pamiętasz, Julka została wymieniona jako pierwsza z pary. Piękna Julia Dejman: już pierwszego dnia studiów przeczytałeś na Facebookach i WhatsAppach nowych studentów wiadomości, jakie sobie rozsyłali. A, ta, to jest córka tego chirurga plastycznego, tego z Zalesia? Dobra, dobra dupa, a jaka księżniczka.

Widziałeś, jak się mądrzyła na tych zajęciach z anatomii? Jakby wszystkie rozumy zjadła. Ale dobra dupa; ona kogoś ma? Tak, jakiś chłopak, jeszcze z liceum: studiuje w Londynie, mówiła, że chce być dziennikarzem. Chłopak nie ściana. Ale jednak ściana. Wiesz, zupełnie nienadęta: mówiła mi, że jej chłopak do niej przyjedzie, teraz, że się bardzo cieszy. Mają, tak mówiła, być zaręczyny: jej ojciec i jego ojciec spotkają się, i oficjalnie on ją poprosi. Ale jaja. No, no. Myślisz, że to przetrwa? Ona mówi, że on jest dla niej wszystkim; co to, kurwa, jest, to wszystko? Napisz szybko. Słyszałeś o Julii Dejman…? Czytałeś także wiadomości rozsyłane przez tych, którzy mieli okazję poznać chłopca noszącego nazwisko Jakub Dejman, tego chłopca, który uważał, że jego życie jeszcze się nie zaczęło. Jej brat, nie? Jezu, jaki oblech. Jak dziwnie chodzi, jak się zachowuje. Jakby czuł się jakiś lepszy. Wiesz, że podobno jego ojciec wyrzucił go z domu? Tak, serio. Nie, no, tacy to nigdy nie pod mostem. Dostał jakieś chujowe mieszkanie, ale sam na nie musi zapierdalać. Wiesz, że podobno zemdlał na pierwszej lekcji anatomii? Wiesz, że go wydziedziczono? Podobno. Podobno. Tak słyszałam, podobno. Kiedy skończyła się msza i kiedy kondukt przeszedł przez przykryte warstwą miedzianych liści Powązki, kiedy dwie trumny spoczęły w kamiennym grobowcu rodziny Połanieckich (Jerzy Połaniecki, lekarz, 1830–1888; Janusz Połaniecki, dok — warstwa mchu — 1865–1920; Stanisław Połaniecki, kardiochirurg, 1910–1989; Maria Dejman, 1950– 1991), taksówką pojechałeś do pewnej kancelarii notarialnej, na Mokotowską. Tego notariusza, który pieczętował dwadzieścia lat wcześniej testamenty twoich rodziców, nie było; był natomiast jego syn, niski kutasina z rozlaną na twarzy troską: tak, tak, ja też słyszałem, ja także… Cóż, rzekł ci, testament, jaki zostawił w 1996 roku pana ojciec, panie

Jakubie — mogę tak do pana mówić? — stawia sprawę jasno: ponieważ drugiego spadkobiercy, pani Julii Dejmanówny, już tu, między nami, nie ma, dziedziczy pan wszystko. Pozwoliłem sobie sprawdzić, co to jest to wszystko: to klinika pana taty w Zalesiu, dom — odchrząknął notariusz — i sprzęty, i mieszkanie na Mokotowie, przy ulicy Narbutta. Spalone, podjął wesoło, ale to nic, ma pan za co je odremontować, panie Jakubie, gdyż oprócz tego dziedziczy pan sześć milionów złotych, w gotówce, jak również siedemset czterdzieści tysięcy złotych w lokatach, w funduszach. Oczywiście, trzeba będzie odbyć postępowanie spadkowe — ale to nie powinno potrwać długo. Jeszcze herbaty? Co? Jeszcze? To nie powinno potrwać długo: to nie potrwało długo. Miesiąc później, na początku listopada, Wydział Cywilny Warszawskiego Sądu Okręgowego uczyniła cię jedynym właścicielem majątku, którego jedynym właścicielem był kiedyś doktor Jan Dejman. Gdy wyrok został ogłoszony, wysunąłeś się na szary, zimny korytarz masywnego pałacu w alei Solidarności; o wysoką ścianę z oliwkowego marmuru opierał się Bogumił Zieleniecki. Panie Jakubie, powiedział cicho, a potem nagle rozłożył ramiona i rzekł głośnym tonem: Zaczyna pan dziś nowe życie! Nie zareagowałeś. Panie Jakubie, powiedział profesor, znów ciszej, przyszedłem, żeby dowiedzieć się, co zamierza pan zrobić z kliniką, z tym, co jest od teraz pana. Co, panie Jakubie, zapytał Zieleniecki, wydaje się panu właściwe? Nie miałeś pojęcia, co wydaje ci się właściwe; powiedziałeś pierwsze, co przyszło ci na myśl. Właściwe, panie Bogumile — powiedziałeś —  właściwe wydaje mi się, by przejął pan stery tej kliniki, przynajmniej na kilka lat. A ja, powiedziałeś, ja w tym czasie zajmę się mieszkaniem na Mokotowie, trzeba je urządzić na nowo. Trzeba je, tego już nie powiedziałeś, urządzić po mojemu. Na korytarzu sądu adwokaci w czarnych togach z zielonymi żabotami przepychali się, krzyczeli; ich

klienci, okutani w przeciwdeszczowe kurtki, nerwowo podpierali ściany albo gapili się przez wychodzące na podwórze okna. Na ulicę Narbutta wróciłeś w dzień świętego Mikołaja 2011 roku. Kilka dni później firma RIM ogłosiła swój raport finansowy, z którego wynikało, że prawie nikt nie kupuje już smartfonów BlackBerry. Podłoga, niegdyś brązowa, drewniana, była teraz betonowa, wypolerowana i szorstka, w kolorze roztopionego ołowiu. Mogłeś postawić w tym mieszkaniu, jakie chciałeś meble, było teraz twoje; a jak powinno wyglądać mieszkanie kogoś takiego, kto nazywa się jak ty? Przede wszystkim, uznałeś, żadnych bibelotów. Żadnej laleczki z saskiej porcelany i jej towarzysza, miśnieńskiego księcia, który kiedyś się rozbił, a Julka tak lubiła te figurki, że pan tata go dla niej skleił; żadnej dumnej wazy, żadnego zabytkowego lichtarza, na których zbierałby się kurz. Na środku salonu z podłogi wyrósł betonowy stół; obok niego — żelazne krzesła, kupione w butiku na Foksal. Prosta drewniana komoda; drewniane półki na książki, z szybkami; sofa tapicerowana antyalergiczną skórą, na której zapach nie kichniesz, nie rozkaszlesz się. W wykonanych na zamówienie szafach zawisł rząd uszytych na miarę garniturów i czterdzieści nowych koszul; szuflady zapełniły bokserki z literami C, a, l v, i, n, K, l, e, i, n na gumce. W Wigilię Bożego Narodzenia zawiesiłeś nad mieszkaniem przy ulicy Narbutta sterowane telefonem lampy z białego matowego szkła. Rozbłysły i całe mieszkanie stało się jasne. Za oknem padał śnieg; olbrzymie, nadciągające z północy kłębowiska chmur znaczyły podmalowane ciemnoniebieską akwarelą połacie rozpiętego nad Warszawą nieba. Wiedziałeś, że mieszkanie kogoś takiego, kto nazywa się jak ty, jest gotowe, że żadnego mebla nie da się postawić w żadnym innym miejscu: ani laminowanej szafy, ani szerokiego łóżka. Przechadzałeś się po

rozjarzonych białym światłem pomieszczeniach. Gramofon wygrywał sonatę Haydna w wykonaniu Langa Langa. — Pojedziemy Puławską czy Niepodległości? — pyta taksówkarz, a bmw wślizguje się w plątaninę wąskich uliczek przy stacji metra Wilanowska. Nie słyszysz go, bo śpisz na tylnym siedzeniu; taksówkarz to rozumie i nie powtarza pytania, tylko wybiera dłuższą trasę. Była Wigilia i byłeś zupełnie sam. Śnieg zasnuwał pusty skwer Słonimskiego; bezpańskie psy szukały schronienia w podcieniach budynku kina. Nalawszy sobie koniaku Courvoisier do obłego, podobnego do pękatej kobry kieliszka, zasiadłeś przed komputerem. Ekran wypełniała rozgrywana z nowiutkim MacBookiem pro partia szachów: gambit królewski, obrona Steinitza, następnie — wariant Winawera. Po kilku ruchach byłeś już w stanie przewidzieć, jak zachowa się komputer, ale nie dało ci to takiej radości, jaką dawało na ogół. „I co — pomyślałeś — i tak ma wyglądać moje życie?” Za oknem padał śnieg. Konto na Facebooku założyłeś sobie z pewnymi oporami; wiedziałeś, jak łatwo jest się na nie włamać. Ale założyłeś i szybko dodałeś do znajomych pewną dziewczynę, pulchną brunetkę, którą kilka miesięcy temu zauważyłeś na korytarzu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zaakceptowała: w okienku czatu obok jej nazwiska zielona kropka zapraszała, aby coś napisać. Godzinę później pulchna brunetka siedziała w salonie mieszkania przy ulicy Narbutta i długimi, pełnymi haustami popijała czerwone wino. Powiedziała ci, że została w Warszawie, ponieważ jej rodzice wyjechali do pracy, do Anglii, i nie ma do kogo wracać na święta; a chłopak? A chłopak — ma chłopaka, pojechał do swoich rodziców, na Mazury; więc ona tak tu siedzi, tak sama, tak zupełnie sama, w wynajmowanym pokoju

w mieszkaniu na Chomiczówce. Miała na sobie odświętną sukienkę, bardzo krótką, i szpilki z czerwonym podniebieniem, i umalowane na czerwono usta. Po czterdziestu minutach sukienka leżała na betonowej podłodze, a ty, pierwszy raz w życiu, lizałeś kobiece piersi i gryzłeś sutki, ugniatałeś tłuszcz, który wymościł jej skórę. Kiedy ją pocałowałeś, wnętrze ust brunetki wydało ci się tak miękkie, jak gdyby wypełniał je rzeczny muł. „Czy tak jest we wnętrzu każdych ust?” — zastanowiłeś się, myśląc, że przecież nie całowałeś nikogo przed nią. Nigdy. Nikogo. Zdjąwszy jej majtki, zobaczyłeś, że jest nieogolona, podobna do Azjatek, które wcześniej, na małym ekranie, widziałeś związane wysoko nad ziemią. Wszedłeś w nią, zdążyła kilka razy jęknąć i spytała: — Dlaczego się wysunąłeś? — Wysunąłem? — zdziwiłeś się. Wtedy do ciebie dotarło: nie poczułeś żadnej różnicy między tym, co było w środku, a tym, co było na zewnątrz, i od kilku sekund uderzałeś chujem o powietrze. Na nowo się w nią władowałeś, trwało to bardzo krótko. Po pięciu minutach kręcące się czarne włoski na podbrzuszu brunetki były przylepione do skóry jasnobiałymi kropelkami. „To miało być to? — przyszło ci do głowy. Czułeś się, jakby ktoś cię oszukał, jakby ktoś ci coś ukradł. — To miało być to, o czym tak długo marzyłem?” Sypialnię przesycała woń nowych, niezużytych mebli. Brunetka otwartymi ustami łapała powietrze; oddychała tak głęboko, jakby jeszcze przed chwilą się topiła i dopiero co wyciągnięto ją na brzeg oceanu. — Jesteśmy na miejscu — mówi teraz kierowca. — Halo! Budzisz się.

Taksówka stoi pod kamienicą na ulicy Narbutta; sięgasz po portfel i kładziesz na pustym siedzeniu obok pięćdziesiąt złotych, a potem wychodzisz z samochodu. Szarobłękitne wiosenne przedpołudnie pachnie schnącym na świeżej trawie deszczem. Zapach narasta, gdy idziesz w stronę drzwi, ale zaraz znika. Na klatce kamienicy kaloryfery wciąż są rozhajcowane i kiedy wspinasz się na trzecie piętro, zastępuje go woń, którą wydziela twoje ciało. Czujesz, jak gorące i spocone są twoje stopy w butach, które nagle wydają ci się za ciasne. Pik. To magnetyczna karta do drzwi. Pod twoją nieobecność mieszkanie zostało wysprzątane: ani jednego włosa na betonowej podłodze. Na kanapie z antyalergicznej dermy dostrzegasz zarys ciała śpiącej, nagiej Elviry. Zwinęła się w kształt embrionu i zwróciła głowę w kierunku oparcia, w twoją stronę wypinając czarny tyłek. „Jutro będę w Japonii — przechodzi ci przez myśl. — Samolot jest wieczorem, muszę nastawić budzik. Samolot jest wieczorem, a w lodówce jest pełno jedzenia. Przed wejściem na pokład muszę usunąć film z netbooka Komanderowicza i sprawdzić kamery Albo-albo. A może zrobić to teraz? Tak, teraz, tak…” Nagle, nie otwierając oczu, dziewczynka wstaje. Nie odwraca się w twoją stronę, tylko idzie w kierunku sypialni; bezwiednie podążasz za nią. Kiedy kładzie się na łóżku, także na nie padasz. Po chwili leżysz obok niej i śpisz głębokim snem i niewiele — wie mi się — jest cię z niego w stanie obudzić; a z pewnością nie dźwięk przychodzącego esemesa.

DZIESIĘĆ 28 — Interesował się pan kiedyś snami, szanowny kolego? — odzywa się Mengele, kiedy jeden z budynków po prawej stronie torów jest już naprawdę blisko. Doktor idzie przed tobą i nie widzisz jego twarzy, wyłącznie plecy, okryte eleganckim wełnianym płaszczem z pagonami, ani cywilnym, ani też wojskowym. Choć twój szynel jest mokry od deszczu, jego wygląda na suchutki, jakby krople w ogóle się go nie imały. Krok doktora jest sprężysty i pewny: Hauptsturmführer stąpa po błocie tak, jakby szedł po twardym i ubitym podłożu, podczas gdy ty masz wrażenie, że zapadasz się w pokrywający ziemię obozu Birkenau muł, w breję, jak w cement, który nie zdążył jeszcze zaschnąć. Nie odpowiadasz, ale Mengele nie zwraca na to uwagi; uparcie idzie przed siebie. „Która może być godzina?” — przechodzi ci przez głowę. Mógłbyś zerknąć na longinesa, ale to oznaczałoby konieczność wyjęcia dłoni z kieszeni przemokniętego płaszcza. Wydaje ci się, że nadchodzi świt, ponieważ robi się coraz jaśniej. Ogromne czarne obłoki, które zasłaniały taflę sklepionego nad KL Birkenau nieba, są teraz rzadsze niż godzinę temu. Reflektory na przypominającej myśliwską ambonę wieży zostały zgaszone i ogarniająca obóz jasność jest mroźna i chłodna.

Z nieba zaczyna prószyć śnieg. Zastanawiasz się, co stanie się z tą mulistą breją, jeśli śnieg ją przykryje, a ze śniegiem przyjdzie lód. Czy muł zostanie pod nim zahibernowany do wiosny, kiedy zmarzlina stopnieje? A może błoto zaschnie i kiedy nadejdą pierwsze ciepłe dni, ci, którzy wyjdą z wznoszących się po obu stronach torów baraków, zobaczą popękaną ziemię? Ci, którzy wyjdą z tych baraków: nie możesz powstrzymać się od poczucia, że nikogo w nich nie ma. W obozie zdaje się panować całkowita, obezwładniająca cisza. Jedyne, co ją przerywa, to tuptanie czarnych oficerek Mengele i czyjeś szczękanie zębami; rozglądasz się. Przed wejściem do najbliższego budynku stoi żołnierz w mundurze Wehrmachtu. Jest tak nieruchomy i szary, że przez chwilę wydaje się wyrzeźbionym z lodu posągiem. Jego ściśnięty w pasie dwurzędowy płaszcz wygląda jak rozkloszowana sukienka; z ramienia zwisają wysłużone lejce karabinu. Szczękanie zębami. Szczęk-szczęk. Spostrzegłszy Mengele, żołnierz natychmiast wypręża się i wyrzuca dłoń w przód; a potem zaczyna majstrować przy kłódce, na którą zamknięte są drzwi do parterowego budynku z czerwonej cegły. Doktor nic nie mówi. Po chwili kłódka ustępuje. Gdy upada na ziemię, rozlega się chlupot błota. Nie zwracając na ciebie uwagi, żołnierz odsuwa się na bok przed Mengele, który pewnym siebie krokiem wchodzi w panującą w środku ciemność. — Wcześnie pan dzisiaj jest, Herr Hauptsturmführer… — słyszysz dobiegający zza zamykanych drzwi głos żołnierza. Już stoisz w środku, w mroku, który na chwilę wypełnia się chichotem Mengele; ale zaraz znów jest cicho. Pociągnąwszy nosem, czujesz mdły, obrzydliwy fetor. Trzsz. Trzsz. — Panie doktorze? — rzucasz niepewnym tonem. Jest tu równie zimno, jak było na zewnątrz.

Trzsz. Trzsz. To dźwięk pocieranej zapałki. W tym momencie mrok w pomieszczeniu rozświetla blask ognia i mdławość ustępuje miejsca woni siarki. Kiedy robi się jasno, widzisz, że Mengele przez cały czas stał kilka centymetrów od ciebie. Rząd jego białych zębów błyszczy w skaczącym na patyczku płomyku. — Niech kolega patrzy — instruuje i odwraca się w prawo. Ogień z zapałki oświetla teraz pusty prostokąt, wyglądający na wybity w ścianie z jasnoszarych, prawie białych cegieł. Za prostokątem znajduje się pomieszczenie, którego wielkości nie potrafisz określić. Zapałka gaśnie. Gdy Mengele krzesze kolejną, widzisz, że wszedł już do środka. Starając się być jak najciszej, wsuwasz się za nim. W nisko sklepionym pomieszczeniu jest jeszcze chłodniej niż na korytarzu. — Tu kiedyś było krematorium — mówi Mengele, rozglądając się, jakby był w tym pomieszczeniu pierwszy raz w życiu. — Ale miesiąc temu krematoria przestały działać. Himmler kazał, to przestały. Inne wysadziliśmy, to się ostało… — Krematorium? — pytasz z głupia frant. „Przecież wiem, co to jest krematorium” — myślisz. Wiesz, bo tyle razy słyszałeś to słowo na korytarzach za drzwiami pokoju w Domu Harnacka, na Ihnestraße 22, w Berlinie, w Dahlem, zaraz obok Instytutu Antropologicznego, gdy grałeś z Robinsonem w szachy. „Ale nie powinien tego wiedzieć — powtarzasz w myślach — ktoś, kto nie nazywa się jak ja”. Ogień z zapałki jest słaby i nie możesz ocenić, jak rozległe jest pomieszczenie. Chyba rozległe, ponieważ następujące po słowach doktora echo wybrzmiewa w nim bardzo długo. — Tu paliliśmy ludzi, panie kolego — mówi Mengele, wzruszając ramionami. — Gdyby przyjechał pan miesiąc wcześniej… no, wtedy

mógłby pan sobie podecydować. Na rampie. Ale, niestety. Niemniej mam dla kolegi coś, co świetnie to zastąpi. Proszę za mną. Po chwili zapałka gaśnie i znowu robi się ciemno. Słyszysz oddalający się dźwięk oficerek doktora, które uderzają o betonowe podłoże. Ruszasz za nim, dłoń opierając o ścianę. Jest szorstka: wnętrzem dłoni możesz wyczuć odmiany chropowatości, która ją pokrywa. Chropowatość cegieł to drobne ziarenka, jak piasek przyklejony do skóry wodą z zimnego jeziora; chropowatość zaprawy murarskiej pomiędzy nimi to gruba, zimna breja. W pewnym momencie chropowatość nagle się kończy. Ściana wciąż jest zimna, ale staje się gładka, jakby wykuto ją z bazaltu. Rozlega się brzęk kluczy, a potem szczęk otwieranych drzwi — nagle uderza cię fala gorącego powietrza przesyconego kolejnym zapachem. Nie jest już mdły, przypomina teraz woń, która wypełniała sale Fakultetu Medycznego, dawno temu; woń oleju i formaliny. W pomieszczeniu, do którego wchodzisz, panuje przyjemne ciepło. Po chwili rozlega się syk i robi się w nim jasno, bo ciemność rozświetla blask z elektrycznej lampki o zielonym kloszu, takiej samej jak ta, która zdobi biurko w twoim pokoiku nad budynkiem administracji. Wtedy widzisz, że — skrzyżowawszy na piersi ramiona — Mengele stoi na środku pokoju; wciąż jeszcze nie zdjął płaszcza. Wydaje się większy, niż kiedy ostatnio na niego patrzyłeś. — Mój gabinet — oznajmia, nie kryjąc dumy. — Moja pracownia. Moje, proszę kolegi, miejsce na ziemi. Wydaje ci się niezwykle pompatyczny, jakby kogoś udawał. Jakby kogoś grał. Rozglądasz się po pomieszczeniu. Twoją uwagę od razu przyciąga ogromne biurko. Stare, z ciemnobrązowego drewna, pokrywa je zielony aksamit; gdyby miało

dziury, wyglądałoby jak stół bilardowy. Stoi na nim maszyna do pisania marki Erika i odlane w brązie popiersie mężczyzny, którego nie rozpoznajesz, bo widzisz jego głowę wyłącznie od tyłu. Klosz złotej lampki jest tylko o odcień jaśniejszy od welwetowego podkładu. Przy przeciwległej do biurka, szarej betonowej ścianie znajdują się dwa głębokie skórzane fotele i okrągły kawowy stolik z lampką o różowożółtym kloszu. Do połowy ścianę zasłania niewielki ciemnobrązowy regał pełen książek. Na drugiej ścianie, tej przy drzwiach, wisi korkowa tablica. Coś jest do niej przyczepione; co to jest, to niewielkie…? Przypatrujesz się uważnie; a kiedy dociera do ciebie to, co mnie się od dawna wie, robisz krok do tyłu. Tablicę pokrywa kilkadziesiąt par ludzkich oczu, wbitych w korkową powierzchnię za pomocą szpilek. Trzydzieści par? Czterdzieści par? Czy… — Czterdzieści siedem par — oznajmia Mengele. W jego głosie pobrzmiewa zadowolenie z siebie. Kiedy odwracasz się w stronę doktora, wypina dumnie pierś. Dłonie schował w kieszeniach szynela. — Nic o tym pan nie pisał — rzucasz. Skarżyć się na raporty: to najsensowniejsze, co przychodzi ci do głowy. Mengele unosi brwi. —  W raportach! — uściślasz, udając oburzenie. „Powinien być oburzony — myślisz — ktoś, kto nie nazywa się jak ja”. — W raportach, które… — A, owszem — przerywa ci niedbale Mengele. — W raportach, ogólnie rzecz biorąc, uwzględniłem niewiele, ma kolega rację. — Kiwa głową. Czujesz, że jest to silniejsze od ciebie: jeszcze raz odwracasz się w stronę tablicy. Oczy: o tęczówkach piwnych, zielonych i niebieskich, i brązowych, i o szarych, i o bezbarwnych też. Kiedy podchodzisz bliżej, zauważasz, że szpilki, dzięki którym utrzymują się na korkowej powierzchni, są wbite w sam środek źrenicy. Nagle zdajesz sobie sprawę, jak obszerna jest źrenica

człowieka, ten czarny punkt bez dna; jak szeroka, skoro łebka szpilki prawie w niej nie widać. Czterdzieści siedem par ludzkich oczu przytwierdzonych do korkowej tablicy: coś jest z nimi nie tak. Chociaż wyglądają jak ludzkie, czegoś im brakuje. „Są suche” — myślisz nagle. — Wyschły — odzywa się Mengele. — Nie da się ich pokryć formaliną? — pytasz cicho i znowu na niego spoglądasz. Mengele kręci głową, zrzucając z ramion płaszcz; wiesza go na ciemnobrązowym słupie z wywiniętymi gałązkami. Ma na sobie teraz tylko elegancki tweedowy garnitur w jodełkę; marynarka odsłania białą koszulę ze stójką, zapiętą na ostatni guzik. Dopiero w tym momencie widzisz, jak komiczny efekt dają spodnie włożone do ubłoconych oficerek: gdy but się kończy, wywijają się na boki i łydki doktora wyglądają jak kacze nóżki. Wyglądają? „Nie — myślisz — nie wyglądają. Nie powinny tak wyglądać dla kogoś takiego, kto nie nazywa się jak ja”. — Próbowałem, z tą formaliną — tłumaczy Mengele, kantami dłoni czyszcząc zawieszony szynel. Pyłki, które osiadły na flauszu, unoszą się w powietrzu. — Próbowałem też je woskować, żeby odzyskały dawny blask. To, skądinąd, ciekawe… kolega poznał Dinę, prawda? Przypominasz sobie tę malarkę z — tak mówił Miklós — Protektoratu, która malowała portret chłopca niepodobnego do innego chłopca. — Tak, poznałem — potwierdzasz, a Mengele traktuje rękaw płaszcza kolejnym uderzeniem. — Tylko na jej akwarelach oczy lśnią tak, jak normalnie lśnią ludzkie oczy — mówi. — Na fotografiach też nie. Technika, prawda? — Śmieje się

pod nosem i nie patrząc na ciebie, podchodzi do zasłanego zielonym welwetem biurka. Rozlega się trzask otwieranej szuflady; z jej wnętrza Mengele wyjmuje opróżnioną do połowy butelkę. Koniak Martell, rozpoznajesz od razu; taki sam pan ojciec popijał od święta, gdy sam ustalił, kiedy jest święto, a kiedy nie. Mengele unosi go i ogląda pod światło, a płyn leniwie bije o ściany z grubego marblitu. W końcu doktor stawia butelkę na biurku i wyjmuje z szuflady dwa pękate kieliszki; odkorkowuje koniak. Gdy nalewa, jego cień kładzie się na betonowej ścianie wiotkim, szarym kształtem. Nie zamknąwszy szuflady, Mengele ujmuje naczynka w ręce, podchodzi do ciebie i wręcza ci to, które spoczywa w jego lewej dłoni. — Dziękuję — mówisz, zabierając je, i niechcący muskasz palcem jego skórę. Uśmiechnięty doktor odwraca się i siada w fotelu przy okrągłym kawowym stoliku. Choć nikt nie kazał ci tego zrobić, nie zdjąwszy mokrego płaszcza, zajmujesz miejsce w drugim: skórzana tapicerka z cichym jękiem przyjmuje ciężar twoich pośladków. — Co do snów… — zaczyna Mengele, zakładając nogę na nogę. Odstawia kieliszek na blat stolika i ty też to robisz. — Sny zawsze mnie bardzo interesowały, wie kolega? Oczywiście, niektórzy próbowali je badać. — Głową niedbale wskazuje na zgromadzone na regale książki. „Czy to…? — zastanawiasz się, ze zdumieniem rozpoznając wydanie Freuda, które stało także na strychu kamienicy przy Schellingstraße. — Nie, to przecież niemożliwe, przecież ta książka jest zakazana…!” — Ale to były badania niezwykle ograniczone, zgodne z logiką świata jawy, a nie świata snu. Rozumie kolega, o co mi chodzi, gdy mówię o logice świata snu? — Nie — mówisz, bo nic lepszego nie przychodzi ci do głowy.

— W snach, drogi kolego, możliwe jest wszystko — wyjaśnia Mengele. — Nie ma żadnych, powiedziałbym, praw, które by je ograniczały, żadnych zasad postępowania. W snach, jednakowoż… — Udaje, że się zastanawia. — Tak, w snach kolega nie kieruje sobą sam, prawda? — pyta. — Coś innego kolegą kieruje, kiedy śni kolega siebie. Może to dzięki temu we śnie wszystko się zdarza, dlatego że powinno się zdarzyć. Nie możesz się skupić na tym, o czym opowiada Mengele. Chociaż siedzisz tyłem do korkowej tablicy, masz wrażenie, że przytwierdzone do niej oczy wciąż cię obserwują. — A myślał kolega kiedyś o tym, co by było, gdyby spróbować przeżyć sen na jawie? Kiedy na niego spoglądasz, koniuszki warg doktora unoszą się i nagle uzmysławiasz sobie, że dłużej nie wytrzymasz tego spojrzenia. Nie jesteś pewien, co powinien odpowiedzieć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty. — Zastanawiałem się — kłamiesz, wciąż patrząc na książki. Kątem oka widzisz jednak, że Mengele jeszcze szerzej się uśmiecha. — W takim razie — z aprobatą unosi kieliszek — witam kolegę w moim śnie.

27 Ta książka, na którą zwróciłeś uwagę — Die Traumdeutung, von dr. Sigm. Freud — jest oprawiona w grube czerwone płótno. Faktura okładki tamtego jej egzemplarza, który już widziałeś — przypominasz sobie — była chropowata; gdy po raz pierwszy przesunąłeś po niej dłonią, poczułeś, że przechodzi cię dreszcz. To było w grudniu 1937 roku: od miesiąca, co tydzień,

wieczorem,

zbierałeś

się

wraz

z

czternastoma

innymi

młodzieńcami w pięciokątnym pomieszczeniu na szczycie kamienicy przy Schellingstraße 15. Na parterze tej kamienicy faktycznie, jak wydawało ci się pierwszego wieczora, mieściła się restauracja. Jej właścicielem — powiedzieli ci młodzieńcy — był wuj Wienera. Nigdy go nie poznałeś, lecz dowiedziałeś się, że prócz lokalu prowadzi w tej kamienicy także kabaret, który znajdował w podziemiach, i to w nim kończyły się schody w wyciętej w podłodze dziurze. Jednak spotkania Domu Salomona zaczynały się zbyt wcześnie, byś mógł spróbować tam wejść. O dziewiętnastej, co czwartek, wsuwałeś się do lokalu, a zgromadzeni przy stolikach goście — wie mi się to — brali cię za pomocnika kelnera, który pomylił drzwi; natychmiast przemykałeś do kuchni, by przejść przez obłoki pary i znaleźć się na prowadzących na strych betonowych schodach. Drzwi z ciężkiej, grubo ciętej blachy były zamykane na klucz, który przechowywali starsi młodzieńcy; po każdym ze spotkań Wiener przekazywał go któremuś z nich. By się otworzyły, musiałeś zapukać pięć razy, a potem odczekać. Po chwili po drugiej stronie odzywało się bliźniacze pukanie i wtedy podawałeś hasło: — Aut Caesar aut nullus. — Tak brzmiało hasło do Domu Salomona. Nie wiedziałeś, co to znaczy: w końcu łacina zawsze sprawiała ci problem, nauczyciel, który wpajał ci reguły agoge, miał kłopoty z nauczeniem cię jej. Nazwy kości, nazwy mięśni, to tak, to zapamiętywałeś. Reszta — jak z gotowych słów ułożyć zdania —  wydawała się nie do zrozumienia. Kiedy odważyłeś się spytać jednego z przychodzących na strych chłopców, co oznaczają te słowa, rzekł: — Albo być Cezarem, albo być nikim. I dodał tonem, który sprawił, że twoje policzki się zaczerwieniły:

— Przecież to jest w każdej z naszych książek! Było. Do każdej z książek w Domu Salomona wklejony był spory, zajmujący pół strony ex libris z połyskującego kredowego papieru. Składał się z dwóch części. Na górze rycina, którą już znałeś, obejrzałeś ją wcześniej w jednej z tek z rycinami, które twój pan ojciec przywiózł do dworu w Hameln w innym życiu, w którym miał tyle lat, ile ty miałeś późną jesienią 1937 roku, i nie był w Monachium, ale jeździł po Włoszech. Człowiek witruwiański, z dwiema parami rąk i dwiema parami nóg, i z jedną głową, zawieszony w potencjalności tego, w którą ma się obrócić stronę. A pod nim: Aut Caesar aut nullus, głosił napis na ex librisie, wklejonym również na pierwszej stronie Die Traumdeutung, von dr. Sigm. Freud, tej książki, która stoi w gabinecie Hauptsturmführera doktora Josefa Mengele, naczelnego lekarza obozu w Birkenau, u kobiet. Wtedy, jesienią 1937 roku, już wiedziałeś, że ta książka jest zakazana, jeszcze zanim zobaczyłeś ją w Domu Salomona: podobnie jak inne dzieła von dr. Sigm. Freuda, które niegdyś stały w bibliotece w dworze w Hameln i które kiedyś, pamiętasz, twój pan ojciec zaczął pospiesznie ściągać z półek. To było kilka lat wcześniej, w maju 1933 roku: kiedy wszedłeś do pomieszczenia z poprzedzielanym złotymi szprosami bulajem, zobaczyłeś, że Hans von Deymann klęczy przed rozpalonym kominkiem i wrzuca do niego kolejne tomy. Za oknem rozprzęgał się ciepły wiosenny wieczór. Panu ojcu towarzyszyła Julka — w wieku piętnastu lat twoja siostra była tak niepodobna do ciebie, jak tylko mogła być, niska i zgarbiona. Julka skakała naokoło pana ojca, podbiegała do kominka i zaraz od niego uciekała, gdy jej wykrzywioną mordkę uderzył żar. Wtedy chwytała którąś z książek i wyrywała z niej kartkę, i brała ją do ust, i żarła, żarła, żarła, gapiąc się na ciebie. — Co robisz? — zapytałeś pana ojca. — Dlaczego palisz książki?

Tomy z biblioteki von Deymannów węgliły się w kominku. Palę je, powiedział pan ojciec dziwnym, drżącym tonem, ponieważ inni już je spalili. A potem pokazał ci egzemplarz „Brandenburger Zeitung” z 11 maja 1933 roku. „Destrukcyjne piśmiennictwo”, głosił nagłówek. Na czarnobiałej fotografii czterech młodzieńców w mundurach Hitlerjugend dorzucało do olbrzymiego stosu wyglądające tak samo tomy. Chociaż część zakazanych książek spalili studenci w brunatnych koszulach, a część twój pan ojciec, nie usunęli, wie mi się to, wszystkich; kiedy któregoś razu przyszedłeś do kamienicy przy Schellingstraße, twoją uwagę zwrócił regalik pod wspornikiem dachu, ten w rogu pomieszczenia. Tamtego popołudnia drzwi otworzył ci Wiener; oprócz niego na strychu nie było nikogo. Alexander miał na sobie, jak zwykle, kolorową kamgarnową kamizelkę i szeroko zawiązany krawat. Jasne włosy opadały mu na ramiona. — Zaraz wrócę — powiedział i wyszedł; obcasy jego wiedenek uderzały o betonowe stopnie. Kiedy dźwięk ucichł, uklęknąłeś przed półkami i zacząłeś z nich wyjmować kolejne tomy. Pierwszy wydano nakładem Urbana i Schwarzenberga w Berlinie, na Friedrichstraße 105b, i w Wiedniu, na ulicy Maximiliana, pod numerem 4. Nazywał się Studie über Minderwertigkeit von Organen, a napisał go dr Alfred

Adler.

Następny,

z

okładką

z

ciemnobrązowego

płótna

i połyskującego materiału, podręcznik — ale niepodobny do żadnego z twoich podręczników — Ein Lehrbuch für Ärzte und Studierende, autorstwa Magnusa Hirschfelda, wydany nakładem A. Marcusa i E. Webersa w Bonn w roku 1920, w trzech tomach, z pięcioma tablicami; Photographien, Kurven und einem Innervationsschema. O, a ta książka była starsza, o wiele starsza, w pięknej zielonej oprawie. Obok strony tytułowej od papieru odklejała się utrzymana w sepii fotografia autora. Ernst Haeckel,

Professor an der Universität Jena. Natürliche Schöpfungsgeschichte. Achte umgearbeitete und vermehrte Auflage. Mit dem Porträt des Verfassers und mit 20 Tafeln, sowie zahlreichen Holzschnitten, Stammbäumen und systematischen Tabellen, druk i wydanie w Berlinie w roku 1889, nakładem Georga Reimera… — A, Haeckel — usłyszałeś głos Wienera. Nie zauważyłeś, że wrócił na strych. Gwałtownie się odwróciłeś, upuszczając książkę na podłogę; gdy upadła na beton, podniósł się z niego kurz. Zgiętymi ramionami Wiener ściskał kilka butelek wina; ostrożnie postawił je na podłodze i pokiwał głową. — Haeckel, Haeckel… — mruknął. — Tak, Haeckel byłby niezły na początek, ale pan zacznie od Freuda. Żeby — puścił do ciebie oko —  wyleczyć pana z tej całej frenologii! Książki — dowiedziałeś się później — były własnością młodzieńców, którzy należeli do Domu Salomona; na wakacje zabierali je do swoich domów, odklejając ex libris z mężczyzną o dwóch parach rąk. Zastanawiało cię, jak mogły wyglądać te domy i biblioteki w nich. Zapewne były podobne do biblioteki w dworze w Hameln; większość chłopców używała przed nazwiskiem przedrostka „von” i z rozmów, którym się przysłuchiwałeś, wynikało, że wszyscy są potomkami kilku starych rodów. Inaczej jednak niż twój pan ojciec, ich rodzice nie zaczęli w pewnej chwili żyć innego życia, nie zubożeli któregoś dnia tamtej zimy, która skuła ze sobą koniec 1929 i początek 1930 roku. Wymawiali swoje „von” pewnie i gładko, z lekkością zmiękczonego ściśniętymi wargami „v”; ty swoje mamrotałeś, by jak najszybciej to słówko przestało wychodzić z twoich ust. Drugie spotkanie w Domu Salomona odbyło się 28 listopada 1937 roku. Gdy już usiedliście w półokręgu wokół bujanego fotela, Wiener wstał i wskazał na blondyna o szopie włosów, który siedział najbliżej:

— Pan Mann zreferuje nam pierwszy rozdział prac doktora Freuda! Młodzieniec nazwany Mannem usiadł w bujanym fotelu, a Wiener zajął zwolnione przez niego miejsce. Zastrzygłeś uszami. To, o czym pisał doktor Freud, przysłuchiwałeś się — to było coś zupełnie innego aniżeli to, o czym za dnia uczyłeś się na Wydziale Lekarskim Fakultetu Medycznego. Zimny listopadowy wiatr uderzał o małe okna strychu. Młodzieniec nazwany Mannem bardzo szybko skończył streszczać początek Die Traumdeutung. Wtedy Wiener odchrząknął, a młodzieniec potrząsnął słomianą czupryną. Teraz mówił o wiele szybciej i o wiele trudniej było nadążyć za tym, co mówi. A mówił o nieścisłościach: o tym, jak nielogiczne było rozumowanie doktora Freuda, wskazywał konkretne fragmenty jego prac — miał je wypisane w małym czarnym kajeciku w skórzanej okładce — i zderzał je ze sobą, a siedzący w półokręgu młodzieńcy głośno się śmiali. Gdy skończył, był cały czerwony. Wiener klasnął w dłonie. — Następny rozdział — powiedział — zreferuje nam Jacob von Deymann. Co? Jak to? — Ja? — wymamrotałeś. „Zaraz wszyscy się dowiedzą — przyszło ci do głowy — że tu nie pasuję”. — Nie, ja bym… Ale Wiener już podawał ci ten tom, którego inny egzemplarz stoi teraz w gabinecie doktora Josefa Mengele. Dokładnie przygotowałeś się do tamtego referatu: wynotowałeś wszystkie niezbędne fragmenty, streściłeś je, uporządkowałeś. Ludzka psyche składała się z trzech elementów: świadomości, przedświadomości i nieświadomości; odpowiadały im kolejno — id, ego i superego. Id było dziedziną popędów i instynktów; ego umożliwiało świadome postrzeganie świata; w superego mieszkały ideały, moralne nor…

— I co, tyle? — zdziwił się Wiener tydzień później, gdy skończyłeś referat. Zaczerwieniłeś się. Byłeś prawie tak czerwony, jak czerwona była okładka książki, którą przez tydzień studiowałeś, nie wychodząc ze swojego pokoiku. — Tak — powiedziałeś. Młodzieńcy spojrzeli po sobie. — A nieścisłości? — spytał Wiener, wyraźnie zawiedziony. Tym razem miał na sobie butelkowozielony krawat o mięsistej strukturze. — Miał pan znaleźć w jego rozumowaniu nieścisłości! O to przecież tutaj chodzi! Co, myśli pan, że my się spotykamy ot, tak, czytać książki? Ma pan obalić tę teoryjkę! I jeszcze inną! Nieważne, czy Freuda, czy Haeckela, czy Darwina, ech! My tutaj szukamy sprzeczności! Nie widzi pan w rozumowaniu Freuda sprzeczności…? Gdy spróbowałeś przełknąć ślinę, odkryłeś, że masz sucho w ustach. „Czy widzę?” — zastanowiłeś się. Oczywiście, że widziałeś. Nigdy tyle razy, ile przy lekturze Freuda, nie zadawałeś tego koszmarnego pytania: „dlaczego?”. — Na przykład — spróbowałeś — dlaczego sfera popędów ma być zupełnie niezależna od sfery nieświadomej? Czy popędy… czy popędy także nie dążą do urzeczywistnienia norm moralnych, nie kierują się nimi? Czy… Wiener uniósł dłoń. — Bardzo dobrze — powiedział. Tym razem w twoich ustach było już mnóstwo śliny; przełknąłeś ją i kwaśna gula spłynęła w dół przełyku. —  W teorii, którą pan przedstawia, są sprzeczności. Jak pan myśli, czemu? Otóż dlatego — kontynuował, nie dając ci dojść do głosu — że jakikolwiek porządek jest tylko marzeniem człowieka o wszechświecie, jak pańska

frenologia. Albo psychoanaliza. My, którzy to wiemy — ruchem głowy wskazał zgromadzonych w półokręgu młodzieńców — możemy z tego korzystać. I… co możemy zrobić? Przez chwilę milczałeś. — Wszystko — powiedziałeś w końcu. Wiener kiwnął głową. — Dokładnie tak — rzekł. — A teraz napijmy się wina. Dziesięć butelek: przynosił je z restauracji swojego wujaszka. Wino było pyszne, mocne i soczyste. Wypiłeś cztery kieliszki i kiedy godzinę później wyszedłeś na zewnątrz, poczułeś, że jest ci ciepło, że gorąca ciecz płynie twoimi żyłami, rozgrzewa cię. Tamtego wieczora na Monachium spadł pierwszy śnieg: był jeszcze lekki i nie zdążył uformować się w zaspy. Kiedy wracałeś na Holbeinstraße, wystawiałeś zaczerwienioną od wina twarz w kierunku nieba. Drzewa po drugiej stronie Izary powoli traciły liście; osiadała na nich pajęczyna mrozu, szron w swoich koronkach, draperiach. Inaczej niż zazwyczaj postanowiłeś iść nie ulicami, ale parkiem na nabrzeżu lodowaciejącej rzeki. Żwirowe ścieżki skuwała cienka warstwa lodu i w pewnym momencie przewróciłeś się, runąłeś w świeży biały śnieg i zacząłeś się śmiać. „Jestem im równy — pomyślałeś. — Nie jestem od nich lepszy, ale nie jestem też gorszy, przyjęli mnie. Jestem im równy, chociaż zadawałem pytanie: «dlaczego?»; jestem im równy, ponieważ zadawałem pytanie: «dlaczego?»”. Jeszcze nie wiedziałeś, jak bardzo się mylisz.

26 Śnieg nie przestał padać ani następnego dnia, ani jeszcze następnego. Na początku kolejnego tygodnia Monachium było już pokryte kołdrą

bielutkiego puchu. Musiałeś teraz wcześniej wychodzić z mieszkania przy ulicy Holbeina: by dotrzeć na Fakultet Medyczny, drałowałeś przez lodowate zaspy. Kiedy tam docierałeś, nogawki spodni miałeś mokre, uwalane topniejącym błotem. Ale ty, wie mi się to, nie zwracałeś na to uwagi; ty myślałeś o tym, że nie możesz doczekać się kolejnego spotkania, wyznaczonego na 16 grudnia 1937 roku. Zajęcia na uniwersytecie skończyły się tego dnia wcześniej; w ostatnie popołudnie przed przerwą świąteczną niebo już o piętnastej przybrało kolor granatowy. Wybiegłeś z budynku Fakultetu Medycznego i ślizgając się na skuwającym ulice lodzie, pobiegłeś na Schellingstraße. Restauracja na dole była pusta, młody kelner polerował przy barze szkło. Kiwnął ci głową, ale ty tego nie zobaczyłeś; ty byłeś już w równie pustej kuchni. Kiedy dotarłeś do drzwi do Domu Salomona, usłyszałeś, że zza prostokąta grubej, srebrnej blachy dobiega jakiś dźwięk, właściwie — kilka dźwięków. Śmiech; sapanie; okrzyk; jęki. Rozpoznałeś głos Wienera i rozpoznałeś też drugi. Ten, bezsprzecznie, należał do Kittlera. Ale trzeci? Byłeś pewien, że skądś go znasz. Głos młodej dziewczyny: perlisty i wysoki, balansujący na granicy pisku. Puk-puk. Puk-puk. Puk. Po twoim pukaniu głosy ucichły; rozległ się niemrawy szmer, dźwięk przewracanego krzesła, pierwsze przekleństwo („To Kittler!” — pomyślałeś nagle) i drugie, już głosem Wienera, a potem znowu cisza. Po drugiej stronie drzwi dało się słyszeć pięć puknięć. Puk-puk. Puk-puk. Puk. — Aut Caesar aut nullus — powiedziałeś. Drzwi otworzyły się. Stał za nimi Wiener. Jego biała koszula z wełny o grubym splocie była rozpięta i wyłaniał się spod niej szczupły, blady tors z koralową plamą pomiędzy piersiami. Skóra ciasno opinała się dookoła małych sutków.

Bosymi stopami Alexander stał na betonowej podłodze; jego jasne włosy, zazwyczaj swobodnie opadające na ramiona, teraz odstawały na boki. W Domu Salomona było naprawdę chłodno: okna zostały otwarte i nawet stojąc w progu, czułeś zimny grudniowy wiatr, który wślizgiwał się do pięciokątnego pomieszczenia. Na środku strychu, w miejscu gdzie zawsze stał bujany fotel, leżała sterta burych pledów, spod której wyłaniały się dwie twarze. Rozpoznałeś ich od razu: Fryderyk Kittler i Sophie Kalkül. Od kiedy przychodziłeś do Domu Salomona, coraz rzadziej widywałeś córkę swojej gospodyni: właścicielka mieszkania przy ulicy Holbeina zwróciła ci klucze do drzwi wejściowych i machnęła ręką na twoje coraz późniejsze powroty na stancję. Kiedy przychodziłeś do szarej kamienicy, Sophie na ogół już spała; rano budziła się przed tobą. Zaczęła pracować, oświadczyła ci kiedyś pani Kalkül i było po niej widać, że jest tym faktem bardzo ukontentowana. Nie ma ojca, co by jej marki przysyłał! — dodała z nagłą zapalczywością i wyszła, zostawiając cię, zaskoczonego, na środku korytarza. A teraz była tu, Sophie Kalkül, dziewczyna o płaskich piersiach i dużej dupie, i teraz tu leżała, pod kocem, i najpierw starała się na ciebie nie patrzeć, by potem zacząć zerkać dwoma figlarnymi oczkami. — Ja… — zacząłeś. — Proszę nam dać chwilę, panie von Deymann — powiedział uprzejmie Wiener, po czym zamknął ci przed nosem drzwi z grubej, ciężkiej blachy. Nie pamiętasz, jak długo tam stałeś; pamiętasz tylko, że nie mogłeś się ruszyć. Kiedy drzwi po raz kolejny się otworzyły, Wiener był już całkowicie ubrany, pod szyją miał elegancko zawiązany pstrokaty krawat; Kittler i Sophie również wstali. Kiedy Sophie przechodziła obok ciebie, jej okryte rękawem ciemnoszarego płaszcza ramię musnęło twoje.

— Dzisiaj nie będzie spotkania Domu Salomona — powiedział Alexander, gdy zostaliście sami. — Mój błąd, zapomniałem pana poinformować. Nie odpowiedziałeś. Wiener zagryzł dolną wargę. — Zostaje pan w Monachium na święta? — spytał. Znakomite pytanie; przewijało się w listach od twojego pana ojca, w listach pisanych z dworu w Hameln. Czy przyjedziesz do nas na święta, Jacobie? Wiener: — Więc? Kiedy dostałeś pierwszy z tych listów, zdziwiłeś się, jak niewłaściwe wydało ci się nagle wracanie do Hameln. Ale stojąc na zimnym korytarzu, miałeś ochotę odrzec: nie, nie zostaję, a ty — ty możesz mnie pocałować w dupę. — Tak, zostaję… — powiedziałeś w końcu. — Inni wyjeżdżają — odparł Wiener — i nie mam komu dać klucza na ten strych, może… może pan by go wziął? Zwróci mi go pan już w 1938 roku — zachichotał. „On się ze mnie śmieje” — uzmysłowiłeś sobie. — Co pan na to, co? „Potrzebuję miejsca, gdzie będę sam” — przyszło ci do głowy. — Dobrze — odpowiedziałeś. Tego samego wieczora, upewniwszy się, że przy Holbeinstraße nie ma Sophie, oznajmiłeś pani Kalkül, że jednak nie będzie cię przez najbliższe dwa tygodnie, bo wracasz do Hameln. Do walizki schowałeś ubrania i —  kiedy gospodyni nie patrzyła — podkradłeś jej ze spiżarki cztery olbrzymie bochny chleba, a potem wyszedłeś. Następne dwa tygodnie spędziłeś w Domu Salomona; na strychu było chłodno, ale wystarczyło, że przytuliłeś się do komina, przez który

przepływał dym z restauracji na dole, i przyjemne ciepło otulało cię jak dodatkowa warstwa ubrania. Nie nudziłeś się; zdecydowanie miałeś co robić, biblioteczka z książkami, do których wklejono ex libris Domu Salomona, była obszerniejsza, niż przypuszczałeś. Znajdowały się w niej nie tylko tomy medyczne; było też całkiem sporo powieści. Odkryłeś, że część z nich — to były te książki science fiction, które wieczorami czytywał twój ojciec, H. G. Wells i Juliusz Verne, i R. L. Stevenson. Kiedyś, pamiętałeś, podsunął ci kilka z nich. Większość była do siebie podobna, w większości występował podobny element scenografii: czerwone niebo. A dlaczego czerwone? — zapytałeś pana ojca, skończywszy lekturę. Cóż, odrzekł Hans von Deymann, wychylając spiczasty kieliszek wina, żeby było inaczej niż na ziemi, oczywiście. Bo to inna planeta. Ale nie, nie, tłumaczyłeś mu, dlaczego w ogóle niebo? Czy nie można sobie wyobrazić świata, w którym w ogóle nie ma nieba? Cygaro dopalało się w popielniczce. Czy…, zaczął ostrożnie pan ojciec, czy ty jesteś sobie w stanie wyobrazić taki świat, Jacobie? Cygaro zgasło; dym został wessany przez ciemność. Nie byłeś sobie w stanie czegoś podobnego wyobrazić. Nagle poczułeś spokój, ogarniający całe twoje ciało; niebo po prostu musiało być, niebo nie poddawało się pytaniu: „dlaczego?”. Ale tylko niebo. Przez dwa tygodnie, kiedy siedziałeś na tym zimnym strychu — szron ciasno pokrył małe okienka — szukałeś książki, która powie ci, co jeszcze musi być, co musi być na pewno. Nie była nią Die Traumdeutung i nie była nią rozprawa o pochodzeniu gatunków. Nie myłeś się i czułeś swój smród; cztery olbrzymie bochny chleba, które ukradłeś

pani Kalkül, zdążyły sczerstwieć, ale nie miałeś najmniejszej ochoty wychodzić do piekarni. 31 grudnia Schellingstraße wypełniła się sykiem strzelających korków od szampana; zostałeś na górze, spałeś. Nie obudziły cię krzyki dziwek branych w podcieniach kamienic i zawodzenia kabaretowych piosenek; nie obudził cię także pogłos strzałów, o których wie mi się, że padły tamtej nocy w dzielnicy Maxvorstadt. Otworzyłeś oczy już w 1938 roku; przywitał cię sypkim, rzadkim śniegiem. Kiedy nagle przestał padać, nad Monachium leniwie sunęły obłoki: szare i nabrzmiałe, tworzyły w niebie przeręble, przez które na miasto wylewało się ołowiane światło. 1 stycznia, twój ostatni dzień na pięciokątnym strychu. Książki, które przeczytałeś przez te dwa tygodnie, walały się po pomieszczeniu: ułożyłeś je w równych stosikach i wstawiłeś na miejsce, tak że nie dało się rozpoznać, iż były czytane. Wtedy twoją uwagę przyciągnął jeden z tomów leżących z boku, w oprawie z brązowej skóry. Kiedy podniosłeś książkę, spomiędzy jej stronic wyleciał ogromny obłok kurzu. Wydano w 1816 roku w Berlinie, nakładem Nicolaische Buchhandlung; na stronie przedtytułowej z papieru spoglądała na ciebie kobieta w wielu warstwach szat, z dwoma ptakami, które przysiadły jej na ramionach. Die Sage, głosił podpis. Gdy przejrzałeś spis treści, zauważyłeś, że jedna z historii w tytule ma słowo: Hameln, jak tamto miasto, ku któremu opadało wzgórze z dworem von Deymannów. Opatrzona numerem dwieście czterdziestym czwartym, była w połowie książki. „W roku 1284 w Hameln…, zaczynała się, pojawił się dziwaczny człowiek”. Był to pewien młodzieniec, który już wcześniej Hameln odwiedzał, i tym razem zjawił się w tej samej co zawsze sprawie: łowienia szczurów, które zalęgły się w piwnicach. O ile jednak podczas jego poprzednich wizyt w miasteczku poruczana przez rajców misja kończyła się klęską — 

szczurołap nie wiedział, co robić; szczurołap nie rozumiał ludzi i szczurów także nie — o tyle finał tej, o której mówiła historyjka, był szczęśliwy. Szczury poszły za młodzieńcem aż do rzeki i tam się utopiły, ponieważ nie potrafiły pływać. Stało się to dzięki pewnemu magicznemu przedmiotowi, który szczurołap znalazł przed przybyciem do Hameln: dzięki fujarce, na której zagrał. Za oknami pięciokątnego strychu zaczynało się robić ciemno. Ta krótka, dziwna opowieść cię niepokoiła. Siedząc na zimnej betonowej posadzce zastanawiałeś się, co by się stało, gdyby w melodię graną przez szczurołapa wkradła się fałszywa nuta. Niewłaściwa nuta, niewłaściwy dźwięk, jak smrodliwy gaz w małym pomieszczeniu, gdzie wszyscy, którzy w nim przebywają, naraz czują, że porządek został zaburzony. Ale niewłaściwych nut nie było, ponieważ fujarka szczurołapa była magiczna i dzięki jej magii szczurołap wiedział, jaką melodię ma wygrywać, by zadowolić słuchaczy; jakiej melodii oczekują. Spakowałeś się i przez zimne, opustoszałe Monachium powlokłeś się na Holbeinstraße. Tego samego wieczora, po dwóch tygodniach spędzonych na jedzeniu czerstwego chleba, rzuciłeś się na pieczeń przygotowaną przez panią Kalkül. Gospodyni pociągała nosem, gdy żarłeś, jakbyś już nigdy nie miał się najeść. Rok 1938; niewiele wskazywało, że to właśnie w roku 1938 twój los się odmieni, prawda, Jacobie von Deymann? Przecież wiosna 1938 roku była tak potworna, pamiętasz to: te spotkania w Domu Salomona, podczas których wciąż myślałeś o dniu, kiedy zaskoczyłeś Wienera, Kittlera i Sophie Kalkül; spojrzenia, którymi obrzucały cię dziewczyny śmiejące się na placu wokół fontanny przed Fakultetem Medycznym. Tylko egzaminy poszły ci dobrze, bo obyły się bez sprawdzianów praktycznych; te miałeś przejść dopiero po drugim roku.

Kiedy wyszedłeś z ostatniego z nich, z egzaminu z anatomii teoretycznej, nie poszedłeś na ulicę Holbeina; poszedłeś do kamienicy pod numerem piętnastym, na Schellingstraße. Był dziewiąty dzień czerwca 1938 roku. Puk-puk. Puk-puk. Puk. — Aut Caesar aut nullus — powiedziałeś. Wizg; szczęk. Drzwi otworzyły się. Stał za nimi Wiener, a obok Kittler; był tam także młodzieniec o słomianych włosach i dwunastu innych, i ktoś jeszcze, o kim sądziłeś, że nigdy w życiu już go nie zobaczysz.

25 — Witam kolegę w moim śnie — powtarza teraz Mengele i jeszcze raz unosi kieliszek koniaku. Pomarańczowa ciecz leniwie obija się o jego łukowate ścianki; kiedy przypatrujesz się uważniej trzymanemu przez Mengele naczynku, spostrzegasz, że szkło, z którego je wymodelowano, jest brudne, pokryte pajęczyną białawych zacieków. Twój kieliszek także nie należy do najczystszych: do jego nóżki przylepiły się kłaczki, które wyglądają jak plemię małych mrówek. W pewnym momencie Mengele przystawia kieliszek do ust i pije; wtedy ty także, zupełnie odruchowo, wlewasz ciecz do ust. Koniak smakuje ostro i nieprzyjemnie, parzy twój przełyk. Na powierzchni źrenic zbierają ci się łzy i powieki same opadają. Gdy otwierasz oczy, przez chwilę nie widzisz wyraźnie pomieszczenia o szarych betonowych ścianach, z półką na książki. Rozlega się jęk sprężyn zwalnianego fotela. Mengele, chwiejąc się, idzie do biurka, w którym ukrył butelkę. Jego chód jest kaczy i obcasy

wysokich czarnych oficerek stukają o betonową podłogę. Wysuwające się z nich spodnie lekko się kołyszą. Przymykasz oczy i w pokoju zapada cisza; przerywa ją szmer, jaki wydaje szkło, gdy uderza o nie kolejna porcja koniaku. W butelce, wie mi się to, nie zostało już wiele płynu: choć doktor zawiesza ją nad twoim kieliszkiem pionowo, ledwo udaje mu się do niego coś wlać. Ostrożnie niesie kieliszki do stolika. Siada. Przychodzi ci nagle do głowy, że w gabinecie zrobiło się niezwykle ciepło; że przyjemnie byłoby iść tu spać. — Kolega, zdaje się, jest sceptyczny — mówi tymczasem Hauptsturmführer, uśmiechając się. Czujesz, jakby ktoś uderzył cię w skroń; natychmiast znika chęć, aby pójść do łóżka. Coś pali cię w żołądku, jakby koniak zostawił w nim dymiącą plamę. Ale Mengele zdaje się nie zauważać twojego stanu. — Tak, jest kolega sceptyczny… — powtarza zamyślony, uniósłszy kieliszek. Stawia jego okrągłą nóżkę na otwartej dłoni i bawi się bijącą o ściany naczynka cieczą; w pewnym momencie nagle się ku tobie nachyla. — Jest kolega sceptyczny co do snów, a sny to miejsca, w których spełniają się marzenia. Dlatego nie warto ich lekceważyć! Proszę mi powiedzieć —  szepcze — o czym kolega najbardziej w życiu marzył, szanowny kolego? Pachnie alkoholem i potem i masz ochotę się od niego odsunąć, ale sądzisz, że nie powinien się odsuwać ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty. Ktoś taki, wiesz o tym, powinien mu odpowiedzieć. „Nie mam siły mu odpowiedzieć” — zdajesz sobie sprawę. — Jakie — powtarza Mengele — jest kolegi największe marzenie…? W gabinecie koło byłego krematorium panuje cisza; twoje oczy obracają się na wszystkie strony, byleby nie patrzeć na siedzącego naprzeciw

doktora. Na chwilę zatrzymują się na co większych przedmiotach, którymi wypełnione jest pomieszczenie. Zasłane zielonym welwetem biurko; mosiężna lampka o jaskrawym kloszu; maszyna do pisania marki Erika; popiersie mężczyzny, którego nie rozpoznajesz, bo widzisz tylko tył jego głowy. — Nie chce mi kolega powiedzieć — domyśla się Mengele, rozpierając się w fotelu. — Nie — mówisz od razu. — Po prostu tego nie wie… I milkniesz, bo Mengele uniósł dłoń. Blask z lampy o zielonym kloszu zostawia na jego obrączce małą, jasną łezkę. — Ja sądzę, że ma kolega wiele marzeń — mówi, nie patrząc na ciebie. — Na przykład teraz, szanowny kolego, najbardziej marzy kolega o tym, żeby już stąd wyjść. — Uśmiecha się, a ty czujesz, że twoje kolana robią się miękkie jak zgniły owoc. — Marzy kolega, by powrócić do swojego pokoiku. Nie tu, nie w Auschwitz. W Berlinie, w Domu Harnacka, jednak… — Na chwilę zamyka usta, zastanawia się. — Zapewne, kiedy był kolega… w Obrawalde, dobrze mówię, prawda? Kiwasz głową. — …w Obrawalde, chciał kolega wrócić do swojego pokoiku w Monachium. Jak to mawiają — znów się uśmiecha — zawsze jesteśmy najbardziej szczęśliwi tam, gdzie nas akurat nie ma. Przez chwilę milczy. — Proszę się zastanowić — mówi, znowu spoglądając na ciebie. — Jakie jest kolegi największe marzenie? Bo musiał mieć kolega marzenia, no! Masz wrażenie, że słowa wypełniają twoje usta jak zbyt wielki kęs pożywienia albo jak rój pszczół, który założył tam zręby swojego ula. „Mam ochotę mu to powiedzieć — myślisz. — Mam ogromną ochotę mu to powiedzieć, mam ogromną ochotę, by się to ze mnie wylało, wreszcie. Ale

czy mogę mu to powiedzieć? Czy powinien mu powiedzieć ktoś, kto nie nazywa się jak ja, że zawsze…” — …zawsze — słyszysz czyjś głos — chciałem być kimś innym, niż jestem. Być może jest to twój głos, bo ul, który wypełniał twoje usta, nagle zniknął, jakby pszczoły i słowa rozpłynęły się w ślinie. Mengele milczy; by nie patrzeć mu w twarz, koncentrujesz wzrok na złotej obrączce na jego serdecznym palcu. Biała łezka odbitego światła ukazuje setki malutkich rysek, którymi pokryty jest pierścień. — To nawet dziwne — mówi w końcu doktor, patrząc na regał z książkami. — Gdyby się zastanowić, to miał kolega niezłe życie, przynajmniej z tego, co o koledze wiem. Stara rodzina, dwór, który spłonął kilka lat temu — wylicza, a gdy wypowiada słowo „spłonął”, czujesz, że coś przewraca ci się w żołądku. „To też wie? Skąd? — zastanawiasz się. — A skoro wie, czy wie także o niej…?” — Studia w Monachium, potem Berlin… Boże! — uśmiecha się i uderza otwartą dłonią o opięte sztuczkowymi spodniami kolano. Plask. — Można nawet powiedzieć, kolego, że kolega był w czepku urodzony. Człowiek wyjątkowy. — Gryzie dolną wargę, pocierając kolano. — Czy nie? „Wyjątkowy”. Spuszczasz wzrok. „Wyjątkowy” — tego słowa użył wiejski nauczyciel, który przychodził do dworu. Miałeś wtedy — pamiętasz? — siedem lat, a twój pan ojciec miał mnóstwo pieniędzy i bez trudu mógł opłacać wiejskiego nauczyciela. Wie mi się, jak upokorzony był ten świeżo przybyły ze studiów w Monachium młodzieniec za każdym razem, gdy przychodził do domu na wzgórzu i zakładał na siebie, jak niewygodne ubranie, formę twojego preceptora.

Słyszałem, powiedział wiejski nauczyciel, gdy po raz pierwszy cię spotkał, że jesteś wyjątkowym chłopcem. Że lubisz zadawać pytania i że lubisz grać sam ze sobą w szachy. Że cały czas pytasz: „dlaczego i dlaczego?”. Więc co, jesteś wyjątkowy? Bałeś się udzielić mu złej odpowiedzi, więc kiwnąłeś głową. Nauczyciel przez chwilę milczał, a potem poderwał się i trzasnął cię linijką w dłonie. Milczeć! — wrzasnął. Jesteś taki jak każdy, powiedział, i ja ci to udowodnię. Twój ojciec, syknął, zaaprobował specjalny program twojego wychowania. Ten program, Jacobie, nazywa się agoge. Agoge to starożytna, spartańska sztuka. Ale ty nic nie wiesz o Spartanach, prawda? Spartanie, powiedział, gdy cichutko pojękiwałeś, połykając łzy, Spartanie wiedzieli, jaki to zaszczyt być takim jak wszyscy: homojoj. I wiedzieli też, jak uczynić takimi jak wszyscy nieokrzesanych, krnąbrnych chłopców. Ile ty masz lat? Siedem, odpowiedziałeś. Spartanie prawa obywatelskie uzyskiwali dopiero po trzydziestce, odparł, mam więc dwadzieścia trzy lata, by cię wychować. Mam sporo czasu, aby uczynić cię homojoj. Będę twoim pajdonomos, preceptorem, jak również twoim mastigoforoj, tym, który będzie cię bić. Wiejski nauczyciel szybko polubił swoją pracę. Na niektóre z lekcji zapraszał Julię, która, dziwna sprawa, przy nim się uciszała, a gdy unosił długą linijkę, zakrywała rękami głowę. Widzisz? — pytał. Najmniejszy szczegół przeczący twojej normalności stawia cię w jednym rzędzie z takimi jak ona. Najmniejsze szczegóły — z czasem nauczyłeś się je dostrzegać, zwracać na nie uwagę, ale ciągle za mało, mówił wiejski nauczyciel, gdy po skończonych lekcjach grał z tobą w szachy. O, tu popełniłeś błąd. Jeden

błąd i cała partia przegrana. A kiedy broniłeś się, że to właśnie on cię tego błędu nauczył — Alechin przeciw Steinerowi, Budapeszt, 1921 — śmiał się do łez. To, mówił, to są ludzie wyjątkowi, a ty? Tobie pozostaje życie homojoj: człowieka, który zadowala innych. Stuk-stuk. Paznokcie doktora Mengele uderzają o poręcze fotela. — W żadnym wypadku — mówisz, starając się, by w twoim głosie nie było słychać drżenia. — Nic wyjątkowego. Kiedy wypowiadasz te słowa, doktor klaszcze, a potem pozwala swoim dłoniom opaść na kolana. — To znakomicie — stwierdza, szeroko uśmiechnięty. — Widzi kolega, prócz snów bardzo mnie zawsze interesowało zagadnienie wyjątkowości. Jak kolega wie, naukowo zajmuję się problemem bliźniactwa. Sny, bliźniaki, ech! Człowiek nie może wszystkiego wiedzieć, a chciałby wiedzieć wszystko, co? Kiwasz głową. „Ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja, powinien kiwnąć głową” — myślisz, gdy nią kiwasz, patrząc na maszynę do pisania marki Erika. Potężny mosiężny mechanizm po jej tylnej stronie składa się z mnóstwa niewielkich zębatych kółeczek, pod którymi spokojnie drzemią żeliwne struny; z ich drugiego końca wyrastają klawisze, ale nie widać ich z miejsca, w którym siedzisz. — Te oczy, które na kolegę patrzą — mówi tymczasem Josef Mengele — należały do bliźniąt, które trafiły do tego obozu. Z daleka wydawały się takie same, oczy jednego bliźniaka, oczy drugiego bliźniaka, ale z bliska już nie. Nawet bliźniaki się czymś różnią, tak… — Namyśla się, a ty, kiedy słyszysz słowo „bliźniaki”, czujesz, jakby ktoś uszczypnął cię w policzek. „Czy on o niej wie?” — przechodzi ci przez głowę. — Kiedy więc — podejmuje Mengele — dowiedziałem się, że przybywa tu kolega, od Verschuera, na przeszpiegi, przyszedł mi do głowy pewien

pomysł. Zapada cisza. — Jaki pomysł? — pytasz. — Jaki pomysł? — powtarzasz, gdy uśmiechnięty Mengele nic nie odpowiada. Czujesz, że ogarnia cię niepokój. Jest jak wielka, ciężka gula, która rośnie w żołądku. A wiesz, spytał któregoś razu wiejski nauczyciel, dlaczego to zaszczyt być takim jak wszyscy? Bo to cię, chłopcze Jacobie, zbliża do największej rozkoszy, jaką zna ten świat: do nie-bycia. Być homojoj to jak nie być, to jak wtopić się w tłum, rozpłynąć się. Mengele otwiera usta i zaczyna mówić.

JEDENAŚCIE 21 Kiedy kochałeś się z kobietą, tak naprawdę nigdy się z nią nie kochałeś. Przecież nigdy, tak naprawdę, nie interesowały cię piersi, małe albo duże; uda, uniesione i szeroko rozwarte lub przeciwnie, mocno ściśnięte ze sobą. Nie interesowały cię szyje, pod którymi niczym śpiący wąż boa pulsowała granatowa tętnica; nie interesowały cię pachy, lekko chropowate albo gładkie, dopiero co wygolone. Miękkie jak ciałka szczeżuj płatki śluzówki w delcie nóg kobiety nigdy nie sprawiały ci przyjemności, bo w miejscu, do którego prowadziły, panowała letniość taka sama jak ta, która panowała na zewnątrz. Przyjemność sprawiało ci coś innego: mężczyźni pragnący mieć tę szczurzycę, którą wypierdoliłeś ty. Kiedy patrzyłeś w ich oczy, twoje ciało ogarniało pogodne, odprężające zmęczenie. Leżąc teraz w sypialni mieszkania przy ulicy Narbutta, także czujesz ten rodzaj zmęczenia. Chcesz sprawdzić, która jest godzina i sięgasz po telefon spoczywający na szafce obok łóżka, ale w iPhonie wyczerpała się bateria i komórka nie odpowiada na wciśnięcie guzika u dołu. Mnie wie się, że jest już dosyć późno, po dziesiątej, ty jednak przypuszczasz, że jest o wiele wcześniej, bo poranek za oknem przyjął kolor rozlanego granatowego atramentu. Jeszcze nie masz pojęcia, że spałeś osiemnaście godzin. Wiatr, który zeszłej nocy zerwał przewody trakcyjne, nasilił się i w szyby sypialni drapią bezlistne, nawilgłe od deszczu konary wysokiego klonu.

W zetknięciu z oknem gałąź wydaje pisk. Szyby zrobione są jednak z polikrystalicznego, grubego materiału i jedyny dźwięk, jaki słyszysz, to pochrapywanie śpiącej obok ciebie dziewczynki. Kiedy odwracasz się w stronę Elviry, materac łóżka delikatnie drga: razem z nim drga poduszka, w którą wtuliła łysą głowę. Na pogniecione prześcieradło spada kropla śliny, która formowała się na górnej wardze Brazylijki. Część kleistej cieczy zostaje jednak na jej ustach i teraz z nich zwisa, półprzezroczystą, zgrubiałą na końcu nitką. Małe, pulchne dłonie leżącej na brzuchu dziewczynki łapią poduszkę od spodu. Na suficie sypialni kładą się jasnoszare cienie gałęzi drzew na zewnątrz. Tamtej wigilijnej nocy w 2011 roku także kładły się na nim ich cienie; ale nie były jasnoszare, nie. Tamtej wigilijnej nocy cienie gałęzi drzew miały kolor smoły i wrastały w wyszpachlowaną warstwę tynku u winkli ścian jak olbrzymie pająki. Leżałeś obok brunetki, którą przed chwilą zaliczyłeś, i nie mogłeś się ruszyć. „To było to? — pomyślałeś, gdy dziewczyna zaczęła ciężej oddychać. — To było właśnie to?” Brunetka wydawała się zakłopotana. Chyba byłeś bardzo wyposzczony, spróbowała zagaić; jej słowa odbiły się od ścian sypialni w mieszkaniu przy ulicy Narbutta jak małe, twarde piłeczki. „Wyposzczony” — takiego określenia użyła. No, dodała, niezrażona twoim milczeniem, no, mój chłopak, wiesz, nigdy nie chce tak dużo jak ty; chyba, zastanowiła się, kładąc opuszkę palca na swoim kapryśnym nosku, za bardzo się do mnie przyzwyczaił. W sypialni zapadła cisza. Po chwili brunetka znowu gadała jak najęta; zajęło ci moment zrozumienie, że mówi o swoim chłopaku. Nie potrafiłeś zrozumieć, że można tyle mówić o kimś innym. Studiuje polonistykę, opowiedziała brunetka, i pracuje w Arkadii, w sklepie z butami, opowiedziała, Jezu…

Jezu, jak ja bym chciała mieć takie buty. Jak ja bym chciała mieć takie buty! — jęknęła. Tak, dodała, a teraz jest u swoich rodziców, na Mazurach, na… Coś przyszło ci do głowy. — A kiedy wraca do Warszawy? — spytałeś ją i poczułeś, że wypierdolone przez ciebie ciało dziewczyny napełnia sypialnię ciepłem. Dwa dni później wszedłeś wraz z nią do dusznego, połyskującego od jarzeniówek salonu na pierwszym piętrze galerii handlowej. W siedmiometrowym pomieszczeniu unosił się zapach wygarbowanej skóry. Chłopak był wysoki i chudy, miał spadziste, wiotkie ramiona; mimo swoich dwudziestu trzech lat łysiał, na jego łbie formowały się niewielkie zakola. Kiedy zauważył ciebie i brunetkę, na chwilę przystanął. MAREK — SPRZEDAWCA, głosiła plastikowa plakietka przyczepiona do koszulki agrafką na wysokości jego lewej piersi. Spojrzenie MARKA —  SPRZEDAWCY latało od lewej do prawej, jakby nie mógł zdecydować, czy bardziej woli nie patrzeć na ciebie, czy na dziewczynę. Coraz bardziej czerwony, w końcu odwrócił się i pobiegł w stronę zaplecza. Kiedy zobaczyłeś, jak biegnie, poczułeś się lekko. Uciekanie; to była najczęstsza reakcja tych chłopców. Wiesz to na pewno, bo masz ich opisanych, w arkuszu kalkulacyjnym, pamiątce po czasach, kiedy sprowadzałeś do mieszkania przy ulicy Narbutta szczurzyce, ile się da, żeby koło nich zasnąć. Wypytywałeś je o wszystko. Ile chłopak ma lat? Ile ma pieniędzy, ile mają pieniędzy jego rodzice? Czy on cię kocha? Po ilu dniach, tygodniach, miesiącach ściągnęłaś przed nim gacie? Nie ściągnęłaś? To znakomicie, bo on chyba bardzo by chciał, byś ściągnęła, prawda? Sądzi, że już niedługo mu się uda, tak? Szczególną przyjemność znajdowałeś w czytaniu ich Facebooków i wiadomości na ich Snapchatach, na ich Instagramach. Chłopcy, których

szczurzyce z tobą zdradziły, wysyłali im długie listy, pełne zapewnień i błagań. Kiedy czytałeś tamte akapity — najczęściej ze źle postawionymi przecinkami, z błędami ortograficznymi — byłeś pewien, że rzeczywiście zrobiłeś to, co zrobiłeś; że łóżko skrzypiało, że to wszystko zdarzyło się naprawdę, chociaż nie poczułeś niczego. Łóżko w sypialni skrzypi: łysa dziewczynka wypuszcza poduszkę z dłoni i lekko rozwiera powieki. — Elvira? — odzywasz się. Łapiesz się na tym, że choć zawsze nienawidziłeś budzić się koło kogoś w łóżku, teraz cieszysz się, że jest obok ciebie. Zawsze, kiedy otworzywszy oczy, wyczuwałeś obecność którejś ze sprowadzonych na ulicę Narbutta szczurzyc, chciałeś ją jak najszybciej wyrzucić z mieszkania; teraz nie. Teraz chcesz, żeby ta chwila trwała jak najdłużej, by jak najdłużej ogarniało cię zmęczenie i ciepło, zlane ze sobą w całość. — Elvira? — powtarzasz. Leżąca na brzuchu dziewczynka stęka i kaszle, wypuszczając noskiem powietrze; smarka, a potem kicha, psik. Jej oczy obracają się pod łupiną ciężkich powiek: najpierw, przez sekundę, spogląda na ciebie, potem jej wzrok ucieka w stronę winylowych płyt otaczających gramofon na komodzie naprzeciwko łóżka. W tym momencie czujesz jej dłoń na twoim kroczu. Dziewczynka przesuwa nią, to w górę, to w dół; momentalnie twardniejesz. Pognieciona koszula z monogramem JD, w której Elvira spała, jest rozpięta i zanim zdążysz się zastanowić, co robisz, wsuwasz pod nią rękę. Skóra dziewczynki zdaje się parować, tak jest gorąca. Tymczasem Elvira wkłada ci dłoń do bokserek; jej palce są szorstkie od brudu, który na nich zasechł. Gdy szczypiesz ją w płatek skóry, syczy i przesuwa się w twoją stronę.

Szum-szum; klik-klask. Elvira unosi się, zrzuca z ramion koszulę z monogramem JD, a ta z łóżkowego materaca zlatuje na podłogę; przy zderzeniu z betonem guziki z masy perłowej wydają cichy, przypominający bociani klekot dźwięk. Teraz widzisz, że piersi dziewczynki leciutko się unoszą i że sutki zdążyły stwardnieć, że przypominają dzwonki. Gramoli się na ciebie, stopami zapierając o materac łóżka. Prawą, ugiętą w kolanie nogę przerzuca nad twoimi udami i na chwilę zamiera w tej pozycji, jakby chciała uklęknąć. Jej brązowe ciało jest jednak zbyt ciężkie, by długo tak wytrzymała; w pewnej chwili opada na twoje naprężone prącie. Czujesz wilgoć i ciepło i podoba ci się, że twoje ramiona bezwładnie spoczywają na łóżku, jak rękawy niezałożonej marynarki. Tymczasem Elvira zdecydowanym ruchem rozpina ci koszulę i kładzie dłonie na twoim twardym, umięśnionym brzuchu. Jej usta są przy tym szeroko otwarte; piwne oczy błyszczą się, kiedy się na tobie wznosi. Nie patrzy na ciebie i łapiesz się na tym, że masz ochotę, by spojrzała. I wtedy to robi. Wytrzeszcza oczy tak, jakby widziała cię po raz pierwszy w życiu, silniej przypierając dłonie do twojego brzucha. Boli cię to, ale ten ból sprawia ci też przyjemność. Oczy Elviry robią się coraz szersze, oddech — bardziej urywany. Nie wiesz, ile czasu mija, ale w pewnym momencie czujesz, że nie wytrzymasz dłużej tego wzroku. Twoje oczy ześlizgują się wtedy po jej szyi, przez piersi, do brzucha. Brzuch Elviry poznaczony jest ciemnobrązowymi, prawie czarnymi wykwitami siniaków. Dopiero teraz spostrzegasz, ile na ciele dziewczynki jest śladów po zadrapaniach. Kiedy Elvira nachyla się nad tobą, czujesz szorstką warstwę zarostu na jej podbrzuszu i czujesz też, jak ociera się o twoją skórę, jak ją drapie, i robi ci się gorąco, robi ci się wilgotno, i — Puk-puk.

Rozlega się pukanie do drzwi. Puk-puk! Puk-puk! Nie, to nie jest pukanie; to jest dobijanie się. Ktoś uderza pięścią w drzwi do mieszkania przy ulicy Narbutta, a brak odpowiedzi nie sprawia, że ten ktoś wkłada w uderzanie mniej zapału. Pogłos uderzeń wolno wchłania powietrze, które wypełnia sypialnię. Usłyszawszy pukanie, Elvira na chwilę zamiera; a potem, wyraźnie przestraszona, zsuwa się z ciebie i kładzie na łóżku, i odwraca, kuląc się przy tym jak embrion. Przez chwilę leżysz nieruchomo. Poruszasz się dopiero wtedy, kiedy czujesz, że zrobiło się wokół ciebie zimno, a jednocześnie pozostało lepko. Puk-puk! — Poczekaj chwilę — mówisz, ale dziewczynka nie reaguje. „Przecież wiem, że mnie nie rozumie — myślisz. — Dlaczego to mówię?” Wstajesz z łóżka i z twardym, wystającym penisem boso drepczesz w stronę przedpokoju. Najpierw stawiasz na podłodze wyłącznie kanty stóp, bo twoja skóra nie może przyzwyczaić się do chłodu, który wydziela beton. Bum-bum! — Zaraz! — krzyczysz, gdy uderzenia się powtarzają. Z wieszaka w pustej, ciemnej łazience zdejmujesz szlafrok i narzucasz go na siebie, i po chwili już jesteś przy drzwiach. Gdy zerkasz przez wizjer, twój fiut nagle opada i wraca to wrażenie, z którym obudziłeś się przedwczoraj: że coś jest nie tak. „Coś — przechodzi ci przez głowę — unosi się w powietrzu”.

22

Po wypukłym szkle judasza rozlewa się sylwetka twojej sąsiadki z dołu; wie mi się, że twoja sąsiadka nazywa się Zofia Kalkulowicz i że jest niską, przysadzistą, zbliżającą się do trzydziestki blondynką o urodzie kwoki. Wie mi się — i ty także wiesz — że odziedziczyła mieszkanie przy Narbutta kilka miesięcy temu, po swojej babci. Złamanie hasła do jej modemu nie zajęło ci wiele czasu: tak odkryłeś świat, w którym żyła Zofia Kalkulowicz, składający się ze ściąganych z torrentów seriali i kupowanych, gdzie tańsze, perfum. Na żywo widziałeś ją parę razy, zanim Rawik odebrał cię z dołu. Rawik. Przypominasz sobie wieczór z arią szczurołapa. „Czy to wszystko wczoraj wydarzyło się naprawdę?” — myślisz nagle. Wczoraj? Nagle uzmysławiasz sobie, że to nie mogło być wczoraj, przecież za oknami byłoby ciemno. To musiało być dwa dni temu. Przespałeś całą noc i większość wczorajszego dnia. Czujesz, że miękną pod tobą kolana. „Powinienem być teraz w Japonii” — przechodzi ci przez głowę. W tym momencie pukanie się powtarza; puk-puk! Naciskasz na klamkę i otwierasz drzwi; kiedy to robisz, stojąca za nimi Zofia Kalkulowicz cofa się o krok. Ma na sobie odświętną białą bluzkę i czarne spodnie; jasne włosy spięła w tłusty kok. Na stopach nosi puchate bambosze i różowe skarpetki, które odsłaniają brzydkie, jakby powykręcane kostki. Jej usta są pomalowane na malinowy kolor. Wpatruje się w ciebie, jakby widziała cię po raz pierwszy w życiu. — Tak? — rzucasz, żeby przerwać ciszę. Już żałujesz, że otworzyłeś drzwi.

Na klatce kamienicy jest pusto i chłodno; białe, do połowy pociągnięte błyszczącą emalią ściany przyjmują na swoją powierzchnię jasnoszare cienie. Zofia Kalkulowicz jest na nich literą „S”, grubą wszędzie tam, gdzie nie powinna być gruba. — Przyszłam sobie na pana popatrzeć — odzywa się w końcu. Jej malinowe wargi przypominają rozchylające się płatki kwiatu. — Popatrzeć? — Nie rozumiesz. O co jej chodzi? — Na mnie? Na… — Na ciebie, ty morderco — rzuca. Przez chwilę dyszy, jakby sama była zaskoczona, że odważyła się to powiedzieć; potem jednak na jej twarz wkrada się zadowolenie. — Boże — wydaje z siebie pełen ulgi jęk — jak ja się cieszę! Jak ja się cieszę, że panu… panu… — Głos więźnie jej w ustach. — O czym pani mówi? — pytasz. — Niech pan nie kłamie, że pan nie oglądał teraz telewizji, co? —  warczy kobieta. — Cały program o panu. Niech pan mi tu nie kłamie!… — Nie wiem — starasz się, by twój ton był stanowczy, taki, jaki powinien być ton kogoś takiego, kto nazywa się jak ty — o… — Wreszcie ci się noga powinęła! — warczy. O ściany klatki odbija się echo. — A tak się mądrzyłeś. No, a może lepiej było mieć szacunek dla ludzi? Co? — domaga się odpowiedzi. Jej zaciśnięte wargi furkoczą, jakby w przełyku Zofii Kalkulowicz zgromadziło się jeszcze wiele obelg. W końcu ściąga usta w kształt dzwonka, odwraca się; kiedy odchodzi, jej pośladki się kręcą. Zamykasz drzwi. Cicho trzeszczą, zatrzaskując się; kiedy idziesz w stronę salonu, słyszysz, jak w powietrzu wibruje dźwięk zamków, które znalazły właściwe wgłębienia.

Pod twoją nieobecność Elvira zdążyła się ubrać i zmienić pomieszczenie: stoi teraz na środku salonu i ma na sobie koszulę z czerwonym monogramem JD na lewej piersi. Koszula jest biała i skóra dziewczynki wydaje się dzięki temu ciemniejsza niż w rzeczywistości. Na komodzie leży podłączony do prądu twój telefon; biały kabel wygląda jak wenflon. — Kuba — mówi wesoło dziewczynka. Jej twarz promienieje, a w kącikach oczu migoczą wesołe iskierki. W tym momencie przypominasz sobie o tych siniakach, które zobaczyłeś na jej brzuchu, o tych siniakach i o tych zadrapaniach. „Jak to możliwe, że wciąż się do mnie uśmiecha? — przechodzi ci przez głowę. — Jak to możliwe, że mówi moje imię, imię kogoś takiego, kto nazywa się jak ja?” Dziewczynka wydyma usta, patrząc, jak kucasz przed komodą z ciemnego orzecha. Otwierasz jej drzwiczki i twoim oczom ukazuje się zakurzony telewizor o płaskim ekranie; klikasz przycisk POWER. Telewizor rozjarza się. Wstajesz. Jego jarzenie ma kolor biały, błękitny i pomarańczowy. Pomarańczowa jest belka u dołu, zaraz obok logo programu telewizji śniadaniowej. Nad nią przesuwają się nic nieznaczące, niebieskie kształty, na których nagle ciemnieje czyjeś zdjęcie. Litery na belce są białe i układają się w zdanie, którego nie kończy znak zapytania: JAKUB DEJMAN: SZARLATAN CZY MORDERCA. Czujesz, że twój żołądek napełnia się czymś woskowatym i zimnym. Zerkasz na Elvirę; wpatruje się w telewizor, jakby widziała takie urządzenie po raz pierwszy w życiu. „Może faktycznie widzi?” — zastanawiasz się. — Był częstym gościem naszych programów — mówi teraz młodziutka blondynka w białej bluzce; za jej plecami roztacza się panorama Warszawy.

To prawda, byłeś. Siedziałeś w tym studiu wystarczająco wiele razy, by widzieć, że tak naprawdę blondynka wcale nie znajduje się na tle panoramy Warszawy. Budynek, w którym nagrywa się program śniadaniowy, mieści się w obskurnej hali na granicy Gocławia i Pragi; kremowe kanapy otacza tam scenografia zbudowana z zielonych paździerzowych płyt. Dopiero w cyfrowej obróbce nadawanego na żywo programu na ten paździerz zostanie nałożony obraz miasta. — No tak — niemrawo odpowiada na słowa blondynki nieznany ci, pięćdziesięcioletni na oko prezenter w jeansach i kolorowym T-shircie, który zupełnie mu nie pasuje. — To jest, oczywiście, też nasza wina. Wina mediów. — Przegarnia palcami resztki włosów. — Przyczynek do dużej rozmowy o mediach. I jeszcze jeden głos, spoza kadru; jego właścicielka zaciąga i dochodzisz do wniosku, że znasz ten głos, chociaż nie wiesz skąd. — To jest nas wszystkich wina… — Zaraz się pani wypowie — blondynka ostro przerywa głosowi, który natychmiast się ucisza. Kamera cały czas nie pokazuje jego właścicielki. — Przypomnijmy — dodaje prezenter — news dnia. Znana blogerka… — Pani — rumieni się blondynka — Anka Komanderowicz… — …udzieliła — mówi głośniej prezenter — wywiadu portalowi internetowemu Wunderkamera.pl. Udzieliła wywiadu o nieudanej operacji plastycznej, którą przeprowadził nie kto inny, jak słynny doktor Jakub Dejman… — …nasz częsty gość w tym studiu — dopowiada blondynka. — Wszyscy jesteśmy winni w tej sprawie — oznajmia surowym głosem prezenter. Wraz z surowością każdej zgłoski surowieje jego wznosząca się nad kolorowym T-shirtem twarz. Oczy i brwi, i usta robią się surowe, tak

surowe, że jedna z kamer — jakby nie mogła tej surowości wytrzymać — przesuwa się w prawo. Znasz nie tylko głos, który dotychczas dobywał się z offu; znasz także tę twarz, która jest do niego przypisana. „To ja — myślisz nagle — zrobiłem tę twarz; a wciąż nie wygląda tak, jak powinna”. — My wszyscy, wszyscy jesteśmy winni — prawi z telewizyjnego ekranu Mucha, z lekka zaciągając. Ma na sobie czarną koszulę; między guzikami tworzą się dziury w kształcie elips. Ogromne okulary przeciwsłoneczne wydają się na Muchę za ciasne: twarz nieprzypominającej staruszki staruszki wygląda niczym ściśnięta narciarskimi goglami. — Ja sama — sepleni, nachylając się ku kamerze —  wielokrotnie mówiłam, jaki to wielki lekarz. I co? Czy ja jestem winna? Każdemu zdarza się popełniać błędy… — Każdemu zdarza się popełniać błędy, ale lekarzowi nie powinno się to zdarzać — wchodzi jej w słowo blondynka, a za jej wejściem w słowo podąża kamera. — A zwłaszcza — dopowiada natarczywie prezenter; kamera znów pokazuje Muchę — nie powinny się one zdarzać doktorowi Dejmanowi. Zakłopotana Mucha wzrusza ramionami; kąciki jej ust wznoszą się w uśmiechu, odrobinę przepraszającym, a odrobinę nie. — No, co ja mogę powiedzieć… ja nie jestem winna. — Prokuratura — chrząka zza kadru prezenter — nie postawiła jeszcze, z tego, co wiemy, zarzutów doktorowi Jakubowi Dejmanowi. Sądzimy jednak, że po tym wywiadzie to zrobi. Kucasz i wyłączasz telewizor. Choć zdajesz sobie sprawę, że Elvira nie mogła nic zrozumieć z tego, co mówiono w programie, mimo wszystko chcesz jak najszybciej zostać sam.

Jakby to wiedziała, dziewczynka nie podąża za tobą, kiedy kierujesz się w stronę gabinetu. Gabinet w mieszkaniu przy ulicy Narbutta znajduje się w pokoju, który niegdyś był pokojem chłopca przeświadczonego, że jego życie kiedyś musi się zacząć. Nie ma tu zbyt wielu przedmiotów; na robionym na zamówienie dębowym regale kilka półek zajmują podręczniki medyczne, ale reszta pozostaje pusta. Przy wychodzącym na skwer Słonimskiego oknie stoi szklane biurko; na nim, przodem do okna, spoczywa piętnastocalowy MacBook Pro. Włączasz go i ukazuje się pulpit, bez żadnych plików, żadnych folderów. Klikasz w ikonę przeglądarki. „Albo-albo — myślisz. — Najpierw Albo-albo”. Czekając, aż serwer klubu się załaduje, patrzysz w wychodzące na skwer Słonimskiego okno. Choć o tej porze park na ogół jest pełen spacerowiczów, dziś nie ma w nim nikogo. Przez chwilę odnosisz wrażenie, że nikogo nie ma też w kamienicach przy skwerze Słonimskiego, że wszyscy się wyprowadzili, bo wiedzieli, co stało się tu dwa dni temu. „Jak mogłem być taki słaby — przechodzi ci przez głowę. — Jak mógł być tak słaby ktoś taki, kto nazywa się jak ja?” Pik. Komputer sygnalizuje, że jesteś już w katalogu, gdzie klub Alboalbo przechowuje nagrania z kamer z dronów. To pliki .mkv, pieczołowicie podatowane i ponumerowane; ten z czwartku znajdujesz od razu. Klikasz w niego; która mogła być godzina? Dwudziesta druga, tak, z pewnością dwudziesta druga. Białe cyfry w prawym górnym rogu wideo też wskazują tę godzinę. Ale chociaż ją wskazują, stolik, który zajmowałeś tamtej nocy z Maksem i Jarkiem, i Jankiem — jest pusty. Przesuwasz nagranie do przodu i do tyłu,

podążając za lotem drona wokół tańczących w ciszy gości, ale na filmie przez cały wieczór nikt przy tym stoliku nie usiadł. „To niemożliwe” — myślisz i otwierasz kolejny plik. Przy stoliku znów nikogo nie ma; dron robi dziesięć okrążeń naokoło dachu. Jeszcze jeden: to samo. Po piętnastu minutach masz sprawdzone wszystkie filmy z tego tygodnia i na żadnym przy tym stoliku nie pojawia się ani jeden gość. — Ku-ba? — słyszysz. Odwracasz się. Na twarzy stojącej za tobą Elviry maluje się troska; dziewczynka jest bosa. Leciutko kręci głową, gdy podchodzi bliżej i wręcza ci telefon, ten sam, który ładował się w salonie. Już odżył, nakarmiony prądem. Kiedy rzucasz na niego okiem, widzisz, że ekran początkowy sygnalizuje nową wiadomość. „Profesor” — telefon wskazuje nadawcę esemesa: „Jeśli chce pan wiedzieć, o co w tym chodzi, proszę do mnie przyjechać”. Oprócz esemesa na ekranie powiadomień znajduje się przypomnienie o locie. Nippon Airways, NA 1381, Warszawa–Tokio; sprzed osiemnastu godzin.

23 Twoje porsche cayenne wciąż tkwi tam, gdzie Rawik zaparkował je dwa dni temu; jest brudne, na ciemnoszarej karoserii liszają się smugi od niesionej wiatrem kurzawy i zaschnięte białe gówna ptaków. Mimo to samochód wciąż wygląda imponująco, zwłaszcza w porównaniu ze starym grafitowym mercedesem, który jednym kołem wrzyna się w krawędź chodnika. Jego żółte światła błyskają i musisz zmrużyć oczy, i nie widzisz, że taksówkarz zagryza wargi, kiedy cię spostrzega.

Ale mnie się widzi. — Schmitt — mówisz mu, wsuwając się do środka. Wnętrze taksówki wypełnia parujący z tapicerki kurz; pachnie tu sczerstwiałym chlebem. Znowu nie udało ci się zamówić ubera. Każdy z kierowców, spostrzegłszy, kto jest zamawiającym, odwoływał przyjazd. Zadzwoniłeś więc po taksówkę i kiedy dyspozytor spytał cię o nazwisko, pierwszym, które przyszło ci na myśl, by nie mówić: Dejman, okazało się właśnie: Schmitt. Dopiero po chwili uprzytomniłeś sobie, że podałeś to nazwisko, które znalazłeś na podniebieniu rzeźby wydmuchującego wiatr Boreasza. — Szmit? — upewnia się łysy wąsacz za kierownicą, nie odwracając się. W lusterku widzisz parę jego małych, uważnych ślepi. Ton wąsacza jest cichy i mściwy. „A co — wpada ci nagle do głowy — jeżeli on wie, co się stało? Jeśli ktoś mu powiedział? Co, jeśli mnie rozpoznał i wie, że nie nazywam się Schmitt?” — Tak, Schmitt… — powtarzasz niepewnie. Taksówkarz chwilę milczy. — Dokąd? — pyta w końcu. — Na Suzina. Na Żoliborz, na ulicę Suzina. Nie odpowiada; po chwili rozlega się klik blokowanych drzwi i taksówka rusza. Niebo nad Warszawą nie jest już ani czarne, ani granatowe. Jest białe: jak gdyby wichura wydmuchała z niego wszystko, co było do wydmuchania. — Suzina, kurwa jego mać — warczy nagle taksówkarz, gdy grzebiesz w kieszeni jeansów za telefonem. Utknął gdzieś na dnie. „Nie — uspokajasz się w myślach. — Jednak mnie nie rozpoznał. Przecież gdyby mnie rozpoznał, nie wpuściłby mnie do samochodu”. Ale nie jesteś tego pewien.

Przy skrzyżowaniu z aleją Niepodległości pali się zielone światło. Taksówka skręca w prawo. Aleja jest zupełnie pusta; dziś, przypominasz sobie, Wielka Sobota i z Warszawy wyjechali wszyscy, którzy by mogli zaludnić te ulice. Taksówkarz wydaje z siebie dziwny dźwięk, coś pomiędzy charknięciem a świstem. „Rozpoznał mnie?” — znowu przechodzi ci przez głowę. Wie mi się, że kilka lat temu dłuższą chwilę zajęło ci przyzwyczajenie się do tego, że jesteś — w jakiś sposób — sławny. Z jednej strony zawsze, gdy czułeś na sobie wzrok kogoś, kogo podejrzewałeś, że cię rozpoznał, miałeś ochotę zapaść się pod ziemię; z drugiej — nie opuszczało cię poczucie, że jeszcze więcej ludzi mogłoby cię znać, że jeszcze więcej ludzi mogłoby zatrzymywać wzrok na twojej twarzy. Owszem, o twoich eksperymentach — tak je określono — ukazały się sążniste artykuły w „Polityce” i w „Newsweeku”, w których kilku starszych lekarzy anonimowo orzekło, że coś takiego nie powinno się zdarzyć; ale nie wywołały żadnej reakcji. Nikt nie zapukał do twoich drzwi, by zabronić ci ich wykonywania. Taksówka zatrzymuje się przy skrzyżowaniu Niepodległości z Racławicką: w szarym świetle wiosennego poranka świeża, biała farba na zebrze połyskuje, jak gdyby pokryto ją warstwą śliny. Park po drugiej stronie skrzyżowania otacza niski, ciemnoszary prostopadłościan Biblioteki Narodowej. Zielone. Samochód rusza, przecina Racławicką i mija łososiowy budynek Szkoły Głównej Handlowej. To, że jesteś sławny, dotarło do ciebie dopiero w pół roku po wywiadzie, który załatwiła ci Mucha. Przez to pół roku byłeś częstym gościem programów telewizyjnych i dokonałeś wielu, naprawdę wielu operacji; do drzwi kliniki medycyny estetycznej Jakuba Dejmana walono drzwiami i oknami. Klientami byli najczęściej celebryci — tak przynajmniej nazwał

ich kiedyś Zieleniecki; ty nie czytałeś portali plotkarskich i nie oglądałeś telewizji, nie miałeś pojęcia, kto jest kim, i nie miałeś też potrzeby, by to wiedzieć. Rozpoznawałeś tych klientów po rodzaju wymagań — jak poprawić ich nos i jak poprawić policzki, ile z sadła na brzuchu wyciąć, a ile nie. Słuchałeś tych wymagań i kiwałeś głową; i miałeś je głęboko w dupie, i zapominałeś od razu po pierwszej wizycie, jakie były. Tobie wystarczyło raz na nich spojrzeć, by wiedzieć, że powinni wyglądać zupełnie inaczej. A potem zaczynała się operacja; pracowałeś sam, bez żadnej asysty, tak czy siak wypłacając Zielenieckiemu pensję za jego współudział. Wchodziłeś na salę zabiegową i zakładałeś na uszy słuchawki; na ogół ta sama muzyka. Haydn. Beethoven. Rameau. Brałeś do ręki skalpel —  i nagle znikało wszystko naokoło, i nagle byłeś pewien, że jesteś kimś takim, kto nazywa się jak ty. Czułeś, jakby coś innego, coś silniejszego i potężniejszego od ciebie kierowało twoimi ruchami, kiedy zaczynałeś pracować. A jeszcze potem był dzień następny, czasami następny tydzień, kiedy trzeba było poczekać na zdjęcie bandaży. I już widziałeś, że choć efekt operacji, którą wykonałeś, ani na jotę nie przypomina tego, o co prosili cię klienci, w niewielkim stopniu przypomina też obraz, który nagle, w ułamku sekundy, zakwitł w twojej głowie. I znowu czułeś, że wciąż nie jesteś kimś takim, kto nazywa się jak ty; że twoje życie, twoje prawdziwe życie, życie Jakuba Dejmana — że ono jeszcze się nie zaczęło. Ale w telewizji to uczucie znikało, czyż nie? Wie mi się, jak uwielbiałeś siedzieć na kanapach ustawionych w otoczeniu zielonych paździerzowych ścianek i obrażać wszystkich naokoło. W trakcie jednego z pierwszych programów z twoim udziałem

odbyła się esemesowa sonda. Pytanie brzmiało: Czy zgadzają się państwo z Jakubem Dejmanem, że wszyscy są brzydcy, że wszyscy wyglądają inaczej, niż powinni wyglądać? Proszę wysłać esemes o treści TAK lub o treści NIE na czterocyfrowy numer!… Wysyłali; och, wysyłali. Przez esemesy z prostymi odpowiedziami przewijały się w dupsku!!!”; w telewizji”. prezenterki z

inne wiadomości. „wyrzuccie tego doktorka, co ma kija „znajde go i zabije nikt nie bedzie takich rzeczy mowil Kiedy te esemesy zaczęły przychodzić, blondwłose początku nie chciały ci ich pokazywać; były bardzo

zdziwione, gdy wraz z lekturą kolejnych zdań — nieskładnych, pozbawionych interpunkcji — twoja twarz rozpogadzała się. Czułeś, jak w żołądku rośnie ci wielka, świetlista kula, której blask ogarnia całe twoje ciało, płynie labiryntami żył, uderza do głowy i rozpada się w niej na miliony kawałków, które wbijają ci się w mózg. — Przecież — powiedziała któregoś razu jedna z blondwłosych prezenterek, nie wytrzymawszy napięcia — oni pana nienawidzą! Klek-klek: to klekocze narzuta na skajowych fotelach mercedesa. Utkano ją z kanciastych korali z imitacji drewna, nanizanych na grube sznurki. Taksówkarz pruje pustą aleją Niepodległości: mercedes pokonuje opór powietrza, rozpirza je wokół siebie, budując niewidzialny korytarz bez wiatru. Udało ci się wyłuskać telefon ze spodni. Bateria sygnalizuje, że zostało jej tylko pięć procent. To prawda, nienawidzili; ale niewiele rzeczy, uzmysłowiłeś sobie, sprawiało ci większą przyjemność aniżeli świadomość, że ludzie cię nienawidzą. Kupiłeś sobie iWatcha, który co pół godziny wysyłał do twojego przegubu powiadomienia z Google Trends o nowych komentarzach i artykułach na blogach, w których pojawiały się słowa „Jakub Dejman”.

„Gdyby — myślisz teraz — ten zegarek wczoraj się nie zepsuł, już bym wiedział, co powiedziała Anka”. Czujesz, jak pasek longinesa wbija ci się w przegub. Kładziesz opuszkę palca na czytniku linii papilarnych i telefon rozjarza się gotowymi do użycia aplikacjami. Tymczasem taksówka skręca w prawo i jedzie wąską uliczką na szczycie klifu nad aleją Armii Ludowej; w dole są puste cztery pasy, które wyglądają jak koryto wyschniętej rzeki. Pac. Znów pacasz w przycisk u dołu ekranu iPhone’a. Zostało już tylko trzy procent baterii. Otwierasz przeglądarkę internetową i w Google’u klikasz na link do wywiadu z Anką; jako pierwsze ukazują się zamieszczone pod nim komentarze. „Jak dla mnie, to tego calego doktora Dejman trzeba postawic gdzies w miejscu publicznym moze w jakims parku na placu moze albo na rynku i zeby wszyscy sie z niego mogli smiac”, głosi pierwszy; „nigdy go nie lubiłam!!!!!! dobrze że mu wreszcie coś nie wyszło!!!!!”; „A może skupmy się na tej dziewczynie, co? Bo chyba realizuje swoją pasję i na tym zarabia, i to samo w sobie jest godne szacunku. Anka, jesteśmy z Tobą. Razem go zniszczymy :-)”; „Dejman? Czy to jest polskie nazwisko w ogóle?”; „tak to wam kurwa powiem już jest, kiedy ktoś wyżej sra niż ma dupsko, jak mawia mój dziadek”; „Anka! Wszyscy jesteśmy z tobą!!!!”; „i co doktorku? wiem że to czytasz. na pewno to czytasz i dlatego ci dopierdolimy, żeby ci się dupsko żarzyło”. Za każdym razem, gdy czytasz któryś z tych komentarzy, czujesz, jakby ktoś uderzył cię mocno, bardzo mocno w brzuch. — Oż kur…! — warczy nagle taksówkarz. Unosisz głowę. Mercedes właśnie wjechał na Wisłostradę i teraz chybocze się na dudniącym od strony rzeki wietrze. Jest niczym żaglówka

podczas sztormu; wichura rzuca nim od lewej do prawej i od prawej do lewej. Woda, z której wyłaniają się brunatne wsporniki mostu Świętokrzyskiego, ma barwę roztopionego ołowiu. Na drugim brzegu, ponad hałdami białego piachu i pasem butelkowej zieleni, wznosi się Praga: kilkanaście bloków w pastelowych sztablaturach, wieża kościoła i długo, długo nic. Nic nie mówisz, tylko ponownie spoglądasz na telefon. Jego ekran jest teraz czarny i pokrywa go warstwa odcisków palców. Przycisk u dołu nie reaguje na kliknięcie; komórka rozładowała się. Spoglądasz za okno. Niebo nad Warszawą ma kolor mleka, do którego ktoś nasypał popiołu. Taksówka mija Zamek Królewski i jedzie prosto; a potem, za parkiem Traugutta, skręca w lewo i teraz powoli pełznie do góry ulicą Krasińskiego. Wjeżdża na plac Wilsona, przesuwając się koło zgaszonego neonu kina Wisła, zakręca — znów w prawo. Pomalowane na kremowo kamienice, które okalają plac, wyglądają niczym porcje nieświeżego ciasta. — Szlag! — ryczy nagle taksówkarz, pospiesznie hamując. Nie zapiąłeś pasa i lecisz trochę do przodu, by zaraz opaść na fotel. Ulica, w którą samochód przed chwilą skręcił, to aleja Słowackiego. Po jej obu stronach wznoszą się spokojne czteropiętrowe budynki; środkiem biegną tory tramwajowe, które, niczym bicz, smaga kabel z zerwanej linii trakcyjnej. W poprzek alei Słowackiego leży wyrwane z ziemi drzewo. Wiatr — wie mi się to — wyszarpał je z trawnika wraz z połacią brunatnej gleby i teraz o przednią szybę samochodu biją niewielkie ziarenka. Mercedes zatrzymuje się. — Dalej nie przejadę — informuje taksówkarz. — Nie szkodzi — odpowiadasz od razu i na plastikowej tapicerce kładziesz sto złotych. Dłonią macasz klamkę; zablokowana. Czarny dzynks

wciąż tkwi w drzwiach i nie ma tu żadnego przycisku, którym mógłbyś go stamtąd wysunąć. — Nie mam wydać — oznajmia taksówkarz, uparcie patrząc przed siebie. „Rozpoznał mnie” — przechodzi ci przez głowę. Aleja Słowackiego jest pusta. — Nie szkodzi — powtarzasz. — Nie mam — powtarza wolno taksówkarz — wydać. W lusterku wstecznym widzisz jego małe, wybałuszone oczy. W tym momencie rozlega się klik i dzynks uderza w górę. Gdy wysuwasz się na plac, uderza cię silny podmuch wiatru. Zatrzaskujesz drzwi. I nie słyszysz, bo tylko mnie się słyszy, co taksówkarz mówi, gdy odjeżdża: — Wreszcie ci się, ty kurwo, powinęła noga.

24 Mijając leżące w poprzek alei Słowackiego drzewo, zatrzymujesz się. Wiatr, który wyszarpał je z trawnika, staje się spokojniejszy; zanim zdążysz pomyśleć, co robisz, kucasz i wyrywasz listek z wiotkiej gałęzi. Ma pięć palców i chociaż jest jeszcze cieniutki, ma mięsistą strukturę, a żyłki na jego powierzchni układają się w pozbawione podstaw trójkąty. „Pięć palców” — przypomina ci się. Klon. Klon: pięć palców, dąb — dwanaście, platan: osiem, a jedenaście w przypadku jesionu. Pamiętasz, jak nauczyłeś się tego liczenia palców w liściach drzew? Chodziłeś wtedy do przedszkola przy ulicy Sandomierskiej na Mokotowie. To było w 1995 roku, w tym samym roku, kiedy Jeff Bezos zmienił nazwę swojego portalu Cadabra na Amazon.com.

Przedszkole: piętrowy, wciśnięty między kamienice bloczek na planie kwadratu, z placem zabaw, odgrodzonym od ulicy parkanem z zielonego żeliwa. Zaraz przy parkanie wznosiła się niziutka górka. W wąskim przesmyku między nią a ogrodzeniem starczyło dla ciebie miejsca, byś ukrył się przed innymi dziećmi. Codziennie nosiłeś ze sobą do przedszkola atlas liści, prezent, który otrzymałeś od pana taty na swoje trzecie urodziny. Pana taty? — zdziwił się jakiś chłopiec, gdy odpowiedziałeś mu na pytanie, co tam masz. Mówisz do swojego taty: pan? Nikt inny tak nie mówi! Zagryzłeś dolną wargę. To „pan” przed słowem „tata” tylko ci się wymsknęło. Ale, postanowiłeś, skoro nikt inny tak nie mówi, ty — będziesz. Żaden z liści, które znajdywałeś za górką, nie przypominał tego, który został wydrukowany na błyszczącym kredowym papierze. Tam był za długi, tam za krótki; miał więcej albo mniej wypustek, aniżeli powinien mieć. Kiedy inni chłopcy bawili się w sikanie na odległość, siedziałeś za górką i precyzyjnie odrywałeś kolejne milimetry listka, by jak najbardziej upodobnić go do wzoru. Raz — pamiętasz? — nie wziąłeś ze sobą do przedszkola atlasu. Czy miałbyś się bawić z innymi dziećmi? Czy miałbyś brać udział w zawodach, kto wypuści z odbytu głośniejsze pruknięcie? Nie, poszedłeś za górkę i zagrzebałeś się w liściach, i wybrałeś jeden. Chociaż nie miałeś żadnego wzoru, zoperowałeś go, urywając po kilka wystających paluszków. Wieczorem, przy Narbutta, gdy z pokoju Julki dobiegały elektryczne spory lalek Baby Born — porównałeś swoje dzieło z rysunkiem w atlasie i poczułeś, że ogarnia cię radość. Liść, który zoperowałeś, wyglądał dokładnie tak jak na kredowym papierze. „Jak to możliwe — zastanowiłeś się — skoro wcześniej go nie widziałem?”

Dotarło do ciebie: ty to wiedziałeś. Byłeś depozytariuszem wiedzy, jak liść powinien wyglądać. Byłeś inny od tych, którzy tego nie wiedzieli. Lepszy. Z alei Słowackiego skręcasz w lewo. Idziesz teraz zakręcającą w łuk uliczką pomiędzy niskimi bloczkami, pomalowanymi farbą o kolorze wyblakłego błękitu. Rząd równoległych zabudowań odgradza od ulicy Suzina nowy parkan, do którego przytwierdzony jest elegancki panel domofonu. Dokładnie pamiętasz adres Zielenieckiego. Wybierasz na brązowej tarczy cyferki i rozlega się buczenie. „Jakby czatował przy domofonie” — przechodzi ci przez głowę. Klamka ustępuje lekko; czarne plastikowe drzwi do bloku są oblepione ogłoszeniami, spod których można urwać paseczek z numerem telefonu. Jeszcze raz wstukujesz numer mieszkania. Domofon brzęczy. Wszedłszy, czujesz unoszący się wewnątrz bloku zapach starości. Obok drzwi do pierwszego mieszkania po prawej, na parterze, tkwi porcelanowy guzik przedwojennego dzwonka. Dzyń. Słyszysz dobiegające zza drzwi kroki. „A jeśli on nie jest sam?” — myślisz nagle, lecz w tym momencie drzwi otwierają się. Nie zdejmuje z klamki zaciśniętej dłoni. — Dzień dobry — rzucasz, bo nic lepszego nie przychodzi ci do głowy. — Dzień dobry, panie doktorze — odpowiada uprzejmie Zieleniecki. Siwe włosy, które poprzedniego dnia były rozwichrzone, zdążył dokładnie przyczesać do tyłu. Są rzadkie i lekko błyszczą, odkrywając powierzchnię poznaczonej brunatnymi wątrobowymi plamami głowy. — Chciał pan, żebym przyjechał — mówisz, a Zieleniecki w skupieniu kiwa głową. — Proszę. — Troskliwym gestem wskazuje przedpokój. — Proszę.

Wchodzisz. W mieszkaniu, prócz ciemności, panuje duchota: kiedy przystajesz, Zieleniecki wymija cię, jakbyś był z powietrza. Jest ubrany na czarno, w golf i sztruksy, z którymi kontrastują białe, puchate bambosze. Kieruje się w stronę światła sączącego się z pokoju na prawym końcu korytarza i teraz dostrzegasz, że w blasku sweter profesora wygląda na pokryty miliardami niewielkich pyłków. Idziesz za nim. Salon mieszkania Bogumiła Zielenieckiego jest niewielki i jasny; blade światło wlewa się przez wypucowane okna, po których bokach są spięte firanki, i łagodnie osiada na pokrywających ściany seledynowych tapetach. Podłogę zasnuwa ciemnobrązowe linoleum. Naprzeciwko okna tkwi niewielki, lśniący stolik z jasnego sosnowego drewna. Wokół niego ustawione są cztery wypoczynkowe fotele obite zieloną tapicerką. Sosnowa jest także komoda na prawo od stolika, szlifowana w żółć i w brąz, na skos. Odbijając się od lakieru, słońce pada na czerwono-niebieski kilim pełen geometrycznych wzorów, który zdobi ścianę przy drzwiach. Komoda jest tak wysoka, że niemal dosięga sufitu: jej górne półki zapełniają książki w miękkich, pozdzieranych oprawach. Dolna półka to wystający kilka centymetrów do przodu blat, na którym Bogumił Zieleniecki postawił samotne zdjęcie w prostej mosiężnej ramce. Od razu rozpoznajesz mężczyznę, który stoi obok młodszego o dwadzieścia lat Zielenieckiego; i rozpoznajesz też miejsce, gdzie fotografia została wykonana. Pan tata i on, uśmiechnięci, przed willą w Zalesiu, pierwszą siedzibą kliniki Dejmana; mają na sobie koszule z krótkimi rękawami i śledziowate krawaty, a pod ich stopami do fotografa wyciąga ręce roześmiana, ubrana w kubraczek w Muminki Julka. Ciebie nie ma na tym zdjęciu. „Gdzie wtedy byłem? — zastanawiasz się. — Pewnie w domu; zawsze wolałem być w domu, mieć jak najmniej z nimi kontaktu”.

— Przyniosę coś do picia — chrząka Zieleniecki. Splótł dłonie za plecami, wypiął brzuch i jego twarz przybrała surowy wyraz. — Proszę. — Wskazuje obity zieloną tapicerką fotel. — Niech się pan rozgości. I znika w ciemnym korytarzu. Zostałeś sam. Zielona tapicerka fotela jest szorstka; kiedy twoje pośladki uderzają o jej powierzchnię, sprężyna wydaje cichy jęk. Spoglądasz na komodę. Za zdjęciem, na którym Zieleniecki stoi z twoim panem tatą, spoczywa niewielki czarny netbook marki Acer, podłączony do prądu zasilaczem, którego kabel jest ukryty za meblem. To ten komputer — wie mi się to — do którego włamywałeś się tak wiele razy, po tym dniu, kiedy w klinice w Zalesiu powiedziałeś Zielenieckiemu, żeby wypierdalał, a on następnego dnia przyszedł do pracy, a pod koniec miesiąca wypłaciłeś mu jedenaście tysięcy złotych, o dwa więcej, niż płacił mu twój pan tata. Zdecydował się wówczas zostać nie tylko twoim pracownikiem, ale też opiekunem twojej rezydentury, którą musiałeś odbyć, aby stać się lekarzem. Nie rozumiałeś go wtedy i postanowiłeś znaleźć odpowiedź, dlaczego tak postąpił. Nie znalazłeś jej. Bogumił Zieleniecki otrzymał wówczas wiele ofert pracy: wiele ofert spłynęło na konto mailowe Bogumiła Zielenieckiego, kiedy po Warszawie rozniosła się wieść, że syn Jana Dejmana, naszego fąfla Jasia, tego pierdolonego chuja Jasia, przejął stery jego kliniki. Na każdą z wiadomości odpowiadał uprzejmie, ale stanowczo: nie, nie jest zainteresowany. Owszem, plotki są prawdziwe, nie zarządza już kliniką naszego fąfla Jasia, pierdolonego chuja Jasia, ale chce w niej zostać. Powody, tak sądzi, niedługo się wyjaśnią, wyjaśnią się same. Kiedy penetrowałeś komputer Bogumiła Zielenieckiego, dowiedziałeś się o nim bardzo wielu rzeczy. Na przykład, że nigdy się nie ożenił, chociaż co jakiś czas na skrzynce mailowej pojawiała się wiadomość od potencjalnej kandydatki; maile były wysyłane z serwerów w Canberze albo

w Melbourne. Dowiedziałeś się także, że założył osobny plik, długi, zajmujący ponad czterysta stron dokument w Wordzie, w którym opisywał wszystkie operacje plastyczne, których dokonał twój pan tata. Przejrzałeś go, ale nie chciało ci się czytać. — Myślę, że powinniśmy się napić — słyszysz. Brzdęk-brzdęk; unosisz głowę. To brzęczą koniakowe kieliszki, które na miedzianej tacy Zieleniecki wnosi do salonu. Wynurza się z czeluści przedpokoju, a jego puchate bambosze bezgłośnie uderzają o linoleum. Kieliszki są z grubo rżniętego kryształu; wypełnia je pomarańczowa, gęsta ciecz. Zieleniecki stawia tackę na stoliku, jednak nie siada. „O, nie — przechodzi ci przez głowę. — Do tego mnie nie zmusi”. — Napisał pan, żebym przyjechał — mówisz, a wyprężony na baczność Zieleniecki potakuje i wydyma wargi. — Napijemy się? — pyta, zacierając ręce. Bierzesz głęboki oddech. — Napisał pan… — zaczynasz, jednak wchodzi ci w słowo: — Napijemy się? — powtarza. Nachyla się, ujmuje nóżkę jednego z kieliszków w palce, wraca do pionu i ogląda zawartość naczynka pod światło; gryziesz wargę. Czujesz się strasznie mały, kiedy siedzisz, a on nad tobą stoi. — Za…? — pytasz w końcu. Zieleniecki dystyngowanym ruchem siada na fotelu; a potem, nie patrząc na ciebie, unosi wypełniony pomarańczową cieczą kieliszek. — Za to, jak pięknie, młody człowieku, zniszczą panu życie.

DWANAŚCIE 24 Wyszedłszy za Mengele z budynku, w którym niegdyś działało krematorium, potrzebujesz chwili, by wykroić z mroku żołnierza pełniącego wartę przy drzwiach. — Wrócę tu za godzinę — rzuca doktor w jego stronę. — Jawohl, Herr Hauptsturmführer! — odpowiada energicznie żołnierz, Mengele zaś nic nie mówi, tylko rusza w kierunku rampy. Podążasz za nim. Ciemność nie jest już tak smolista jak kilka godzin temu. Przyjęła kolor granatu i zdaje ci się, że zbliża się świt. Pod twoimi stopami chrzęści świeży, dopiero co spadły śnieg. — Niech kolega uważa, pewnie oblodzone — odzywa się Mengele, kiedy ostrożnie przechodzi nad parą szyn. Znalazłszy się na przęsłach między nimi, na sekundę przystajesz: patrzysz w dziurę w budynku strażnicy. Widać w niej rząd sosen i otulinę mlecznej mgły, która nisko wędruje nad ziemią. — Panie kolego? — rozlega się głos doktora Mengele. Sztywno stoi kilka metrów od ciebie, z rękami w kieszeniach płaszcza. Sztywność. Dwadzieścia minut temu w jego gabinecie to ty byłeś sztywny: sztywno siedziałeś w skórzanym fotelu, a Mengele mówił i z każdym jego słowem sztywniałeś jeszcze mocniej. Dwa opróżnione kieliszki koniaku jak szklane rzeźby stały na okrągłym blacie kawowego

stolika i w ich grubym marblicie odbijała się półka wypełniona książkami; potężne, przypominające bilardowy stół biurko z maszyną do pisania marki Erika; kształt lampki o zielonym kloszu; kształt smukłego wieszaka, na którym doktor zawiesił swój szynel. Ty ciągle byłeś w wilgotnym, przemokniętym płaszczu. — Interesuję się bliźniętami — mówił dwadzieścia minut temu Mengele, a ty, kiedy usłyszałeś słowo „bliźnięta”, poczułeś, że ściska ci się żołądek — i problemem bliźniactwa, dlatego że zajmuje mnie problem wyjątkowości. Interesuje mnie, szanowny kolego, to, czy wszyscy ludzie, ja i pan, jesteśmy tacy sami, równi. — Żydzi, Cyganie… — zacząłeś, żeby zmienić temat, lecz Mengele uniósł rękę. — Żydów i Cyganów zostawmy — powiedział spokojnie. Zdałeś sobie sprawę, że zaschło ci w gardle. — Mnie interesują, kolego, ludzie, czyli, jeśli chciałby kolega zdefiniować… istoty, które mają dwieście i sześć kości, powiedzmy. Od dawna zastanawiało mnie, jak to możliwe, że rodzi się dwójka ludzi, którzy są tacy sami, nie tylko z wyglądu, lecz również psychicznie. Pan jest, kolego, zaznajomiony z badaniami Galtona? Czytał go pan kiedyś? Wtedy przypomniała ci się tamta książka, która w bibliotece w Domu Salomona stała zaraz obok Über die Entstehung der Arten Karola Darwina; z okładką z łososiowego papieru, na której eleganckimi literami czernił się tytuł: Fraser’s Magazine. Edited by James Anthony Froude, M.A. Podobno jeden z młodzieńców podwędził ją z biblioteki uniwersyteckiej przy Beethovenplatz. Początkowo Wiener zamierzał poruczyć referat z jednego ze zgromadzonych w tomie tekstów — The history of twins, as a criterion of the relative powers of nature and nurture, by sir F. Galton — tobie, ale wykpiłeś się, mówiąc, że nie znasz angielskiego. Tamtej wiosny, tamtej

dziwnej wiosny, kiedy byłeś mieszkańcem Domu Salomona, starałeś się wykpiwać od jakichkolwiek wystąpień, bo bałeś się, że wszyscy zobaczą, że jesteś gorszy; wszyscy, którzy nie wiedzieli, jak czerwony byłeś, gdy przyłapałeś Wienera, Kittlera i Sophie Kalkül. — Galton, jak kolega pamięta — powiedział siedemnaście minut temu doktor Mengele — zastanawiał się, czym należałoby tłumaczyć fakt, że niektóre bliźniaki w tym samym czasie zapadają na te same choroby. Że kiedy jednego bliźniaka boli ząb, drugi także odczuwa ten ból. Galton… — kontynuował Mengele, nie czekając na twoją odpowiedź, i poczułeś, że całe twoje ciało przepełnia nadzieja. „Niech nigdy na nią nie czeka — pomyślałeś. — Niech nigdy, nigdy nie każe mi nic mówić”. — …Galton nie miał jednak pełnego materiału do swoich badań. Nie mógł na przykład, w warunkach laboratoryjnych, oglądać całego cyklu życia bliźniąt. Jak się kolega domyśla, tu, w Birkenau, nie mamy podobnych problemów, dlatego też mogę postawić hipotezę, na którą sir Francis Galton się nie odważył. Zapadła cisza. Patrzyłeś na dwa opróżnione kieliszki. „Powinienem coś powiedzieć — przeszło ci przez głowę. — Powinien powiedzieć coś ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja”. Czułeś, że pasek zegarka wrzyna ci się w przegub. — Jaką hipotezę? — spytałeś w końcu. Mengele wyraźnie ucieszył się z tego pytania. — Taką — rzekł — że niektórzy ludzie, szanowny kolego, są tacy sami, zupełnie tacy sami. Oczywiście odróżnia ich wychowanie, warunki, w jakich znajdują się, kiedy wejdą w dorosłość… to jednak szczegóły. To rzeczy nieistotne. W moim obozie mogę to udowodnić.

Zabębnił palcami o podłokietnik fotela. Nagle spostrzegłeś, że to, co przedtem cię w nim uderzało: pompatyczność słów, pompatyczność zachowania, już nie wybija cię z rytmu, że zdążyłeś się do tego przyzwyczaić. — Mogę — mówił Mengele dalej — przeprowadzić, kolego, następujący eksperyment: doprowadzić do zapłodnienia dwóch bliźniaczek w tym samym czasie przez tego samego mężczyznę i zobaczyć, co się z tego narodzi. Jeśli mam rację — uczynił nieznaczny ruch ręką — urodzi się dwójka takich samych ludzi. Zupełnie takich samych. Ludzi — wymruczał — jednakowych. — A jeśli nie ma pan racji? — zapytałeś z wahaniem. Mengele milczał. Spojrzałeś na jego przystojną śniadą twarz i uderzyło cię, że wydaje ci się starsza niż jeszcze kilka minut temu; jakby w jednej chwili poorały ją zmarszczki, jakby już nie miał trzydziestu trzech lat. Małe, gładkie wargi doktora były zaciśnięte. — Chodźmy — powiedział w końcu. — Coś koledze pokażę. Więc teraz za nim idziesz po chrzęszczącym, świeżym śniegu. Z początku masz wrażenie, że Mengele zmierza w kierunku strażnicy; jednak nie. Gdy przykryta śniegiem ziemia z żwirowej drogi zmienia się w kocie łby, doktor skręca w prawo, odrobinę przyspieszając. Po lewej stronie widzisz teraz wysoki mur z zakrzywionych na końcu betonowych słupów, pomiędzy którymi rozciągają się poziome linie drutu kolczastego. Po prawej jest rząd baraków. Niektóre są z drewna, ale większość z cegły, podobnej do tej, z której wzniesiono budynek, gdzie niegdyś było krematorium, a teraz jest gabinet Mengele. W obozie panuje całkowita cisza. Nie możesz się pozbyć wrażenia, że baraki po prawej stronie są opustoszałe, że nikt nie stoi na strażniczej wieży, że jesteś tu wyłącznie z doktorem, który teraz lekko zbacza w prawo

i kieruje się w stronę jednego z budynków. Zatrzymuje się i odwraca w twoją stronę; przystajesz. — Nie był kolega jeszcze w barakach, prawda? — pyta Mengele, a kiedy kręcisz głową, mówi: — W takim razie… może to być dla kolegi ciekawe doświadczenie. Obok drzwi budynku na mrozie drzemie oparty o karabin żołnierz w mundurze Wehrmachtu; gdy zauważa doktora, wypręża się na baczność. — Heil Hitler! Mengele mu nie odpowiada; ty zresztą także nie, ale żołnierz nie zwraca na ciebie uwagi. Skonsternowany mężczyzna w szarym płaszczu zabiera się do otwierania drzwi; szczęk. To żeliwna kłódka upadła w śnieg. Żołnierz nieśmiało zerka na doktora Mengele. — Blockführer — zaczyna — jeszcze śpi… — Poradzę sobie — odpowiada doktor i wymijając go, wchodzi do środka. Wsuwasz się tam za nim; drzwi pozostają otwarte i nie jest tu aż tak ciemno, jak przypuszczałeś, że będzie. W ogóle nic nie jest tu takie, jak przypuszczałeś, że będzie. Stoisz w wąskim betonowym korytarzyku, przed kolejnymi drzwiami z desek. Byłeś pewien, że temperatura w baraku okaże się wyższa aniżeli na zewnątrz; tymczasem jest w nim tak samo zimno. „Czy tu — zastanawiasz się — mieszkają ludzie?” Nagle wpada ci do głowy, że może to dlatego w tym wnętrzu panuje tak ogromna cisza: bo mróz ściął lodem wszystkie słowa, jakie wypowiadają jego mieszkańcy, uczynił je niesłyszalnymi… — Niech kolega wejdzie — odzywa się Mengele. Stoi tak blisko ciebie, że masz wrażenie, że szepcze ci do ucha. — Gdzie? — pytasz, zdezorientowany. — Gdzie mam wejść?

— Do środka. — Uśmiechnięty Mengele wskazuje zamknięte drewniane drzwi. — Tam!… Wszystko dzieje się bardzo szybko: Mengele kopie w drewniane drzwi, te z trzaskiem wypadają, i w tym samym momencie doktor łapie cię za ramiona i popycha, i zanim zdążysz zaprotestować, jesteś już w długim, chłodnym pomieszczeniu o spadzistym dachu; i już nie jest cicho. Leżysz na wybitych kopniakiem drzwiach, czując, jak wszystko cię boli. Kiedy starasz się wstać, podpierając o zbite ze sobą deski, rozumiesz już, że przy upadku twoja prawa dłoń się rozkrwawiła. Wkładasz ją do kieszeni płaszcza; szczypie. Dźwięki, które wypełniają barak, przypominają łamanie ludzkich kości. Długie, zimne pomieszczenie dzieli na dwie części dziwna, niedotykająca sufitu ścianka z szarych cegieł, z niej wyrastają sklecone z desek prycze. Teraz z tych pryczy podnoszą się kształty; ludzkie kształty. Jak bardzo jest tu zimno! — Witam kolegę — słyszysz głos doktora Mengele — w moim śnie. Stoi koło ciebie ze skrzyżowanymi na piersi ramionami i wygląda na zachwyconego tym, co się dzieje. Dźwięki, które przypominają ci łamanie ludzkich kości, rozlegają się, kiedy ludzie leżący na deskach wstają i ze zwieszonymi głowami zeskakują na ubity piach. Ilu ich jest? Nie możesz policzyć. Widzisz tylko, że mają na sobie o wiele za duże, brudne ubrania, białe, z granatowymi, ciągnącymi się poziomo pasami. Poruszają się po baraku jak ślepi; gdy starasz się któremuś zajrzeć w oczy, widzisz w nich tylko ciemność. „Któremuś?” — zastanawiasz się nagle. Nie jesteś pewien, czy to mężczyźni; nie jesteś nawet pewien, czy w ogóle mają płeć. Ale coś ci mówi, że to kobiety, że muszą nimi być. — No… — szepcze Mengele. — Już, już!

Po chwili przed tobą i doktorem formuje się długi rząd patrzących w ubity piach ludzi. — Parami! — krzyczy Mengele. Następuje przegrupowanie. Jedne postaci w pasiakach wychodzą w lewo, inne w prawo, szurając po piasku bosymi stopami. — Niech się kolega im przyjrzy — odzywa się Mengele, gdy zastygają. Dopiero po chwili rozumiesz, dlaczego za pierwszym razem nie mogłeś ich policzyć. Te pary, do których wołał doktor Mengele, to bliźniacy, a właściwie — bliźniaczki. „Jak to możliwe — zastanawiasz się — że są do siebie takie podobne? Ja i Julka nie byliśmy…” Kiedy myślisz o Julce, czujesz się, jakby ktoś ukłuł cię w bok. — Któreś — pyta cicho doktor — podobają się koledze najbardziej? I ni stąd, ni zowąd popycha cię w stronę długiego rzędu więźniarek. Łapiesz się ustawionej z cegieł ściany i unosisz głowę. Nie patrzą na ciebie. „Nie widzą, że zostałem popchnięty” — przechodzi ci przez głowę. Nie patrzą na ciebie nawet wtedy, kiedy idąc wzdłuż rzędu par, starasz się spojrzeć w ich oczy. Łapiesz się na tym, że nie potrafisz odróżnić, która bliźniaczka jest z jakiej pary. Poszczególne kobiety zlewają się ze sobą; kręci ci się w głowie i kiedy wreszcie wskazujesz jedną z nich, nie masz pojęcia, na kogo wskazałeś. Mnie się to wie, gdyż to mnie postawiło się ją we właściwym miejscu; i jej siostrę też. — Znakomicie — słyszysz zadowolony głos Mengele. — Wystąp! Dwie kobiety znajdują się po lewej stronie szeregu; kiedy Mengele odwraca się, pospiesznie podążają za nim, mijając cię. Po chwili znikają za wejściem do baraku i dopiero gdy czujesz na sobie czyjś wzrok, też zaczynasz biec w kierunku wybitych przez doktora drzwi.

23 Pokoik, do którego weszli Mengele i dwie kobiety, jest mały i zimny. Z szarej ściany wyziera poprzedzielane żeliwnymi kratami, pozbawione szyby okno. Jest niewielkie, dlatego nie wlewa się przez nie tyle blasku, ile potrzeba, by rozświetlić betonowe pomieszczenie. — Niechże kolega siada, szanowny kolego — zachęca Mengele, wskazując pryczę, na której sam spoczywa. Prycza wyrasta ze ściany naprzeciwko dziury na drzwi; między tobą a nią stoją dwie kobiety. Po chwili wahania spoglądasz na doktora. Założył nogę na nogę i sprawia wrażenie rozbawionego. Jego przystojną, śniadą twarz zdobi leciutki uśmiech. Teraz znowu wydaje się trzydziestolatkiem, którego — choć jest już dorosły — cały czas stać na młodzieńczy dowcip. Palcami lewej dłoni bawi się obrączką na serdecznym prawej. — Niech kolega siada — powtarza z naciskiem, spoglądając na ciebie ponad ramionami dzielących was kobiet. Te ramiona przypominają ci wiotkie i cienkie, połamane patyki, które swobodnie zwisają wzdłuż ciał obleczonych brudnymi bluzami. Bluzy kończą się tam, gdzie zaczyna się kark, u obu niezwykle blady, poznaczony kropkami piegów i mikroskopijnymi śladami czarnych włosków. Włoski gęstnieją, kiedy twój wzrok wspina się po bliźniaczych głowach. Rękawy bluz sięgają do łokci; wynurzają się z nich cienkie, kościste przedramiona, niewiele cieńsze i bledsze od dwóch par bosych, stojących na betonie nóg. „Jak — przychodzi ci do głowy — mam tam przejść?” Ten pokoik jest zbyt wąski i zbyt niewielki, by udało ci się to zrobić bez dotykania którejś z dwóch pochylonych kobiet. „Mengele przecież — tak myślisz —  znakomicie o tym wie”.

Nie ruszasz się z miejsca. Nie chcesz ich dotknąć, którejkolwiek z nich; nie chcesz, by choćby rękaw twojego przyciasnego płaszcza otarł się o ich pasiaki. — Kolego? — rzuca zadowolony Mengele. I wtedy dzieje się coś niezwykłego. Stojąca po prawej kobieta trąca ramieniem stojącą po lewej i obie rozstępują się, tworząc przesmyk między swoimi chudymi ciałami. Szybciutko się nim przesuwasz, gapiąc się w podłogę z zimnego, szarego piasku, byle tylko nie spojrzeć na żadną z kobiet. Siadłszy na pryczy koło Mengele, czujesz, jak bardzo jest twarda. — Podobają się koledze? — pyta cicho doktor. Podnosisz głowę. Pierwsze, co zwraca twoją uwagę, to ich wiek. Kiedy oglądałeś je z tyłu, wydawały ci się stare, około czterdziestki; gdy teraz starasz się zajrzeć w ich ciemne oczy, masz wrażenie, że ledwo skończyły dwadzieścia lat. A może nawet mniej? Ich ciała są chude, to prawda — ale nie tak bardzo chude, jak wydawało ci się na samym początku. — Elwira i Anna — odzywa się Mengele, a kobiety poruszają się na dźwięk swoich imion. — Mają — dodaje — po piętnaście lat. Kiedy to mówi, łapiesz się na tym, że przechodzi cię przyjemny dreszcz. Nie możesz oderwać od nich wzroku. Są identyczne, zupełnie jednakowe, z prostymi nosami i policzkami, które kiedyś musiały być pulchne i wydęte, a teraz znaczą gwiazdozbiory z piegów; z wysokimi czołami i spiczastymi uszami. Swego czasu musiały figlarnie wysuwać się zza hełmów ich włosów. Z wydatnymi ustami, dawno temu, wie mi się to, czerwonymi, a teraz popękanymi, szarymi. Żadna z kobiet nie patrzy ci w oczy; wpatrują się w podłogę z szarego piasku. Cisza, która panuje w pokoiku Blockführera, wydaje ci się ciężka i głośna. Pac-pac. Pac-pac.

To Mengele uderza palcami o drewnianą pryczę. — Zapewne kolegę ucieszy, że obie mówią po niemiecku. — Tak… — odpowiadasz, bo chyba powinno to cieszyć kogoś, kto nie nazywa się jak ty. — I zapewne — mówi dalej Mengele, jakby to, że potwierdziłeś, nie miało żadnego znaczenia — chciałby kolega zobaczyć, jak wyglądają bez ciuszków. „Nie — myślisz. — Tego zdecydowanie nie powinien chcieć ktoś, kto nie nazywa się jak ja”. — Bez? Nie… nie wiem — mamroczesz. Słowa, które wysuwają się z twoich ust, są bezładne, plączą się niczym sznurówki w wiedenkach. Na każde z nich Mengele kiwa głową, coraz bardziej ucieszony. Już nie tylko się uśmiecha. On się szczerzy: jego usta są coraz szerzej otwarte, ukazując rzędy zdrowych, bardzo białych zębów. — Teraz — odpowiada, lekko kiwnąwszy głową. — Rozbierać się! Ziehen Sie sich aus! — ze śpiewnym bawarskim zieh. Na początku masz wrażenie, że Elwira i Anna się nie poruszają. Dopiero po chwili spostrzegasz, że palce obu kobiet majstrują przy brudnych pasiakach. Wygląda to, jakby były lalkami albo robotami z książek, które czytał pan ojciec: kręcą się wyłącznie ich dłonie, podczas gdy ramiona i tułowia są jak zasznurowane. Po chwili oba pasiaki spadają na ziemię. I teraz tu stoją, dwie, przed tobą, zupełnie nagie, trzęsące się z zimna. „Ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja — przychodzi ci do głowy — ma dwadzieścia siedem lat i po raz pierwszy widzi przed sobą kobietę, która nie ma na sobie żadnego ubrania. Nawet ta dziewczyna o dużej dupie i o płaskich piersiach, którą spotkałem w pociągu z Berlina do Krakowa, na głowie miała oficerską czapkę”. Tymczasem one są naprawdę zupełnie

nagie i stoją na tym zimnym piasku, i patrzą w podłogę. „Ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja, po raz pierwszy widzi przed sobą całkowicie nagą kobietę. Dwie kobiety”. — Identyczne, prawda? — rzuca w przestrzeń Mengele. „Zwracaj uwagę na szczegóły, bo to one odróżniają to, co jest normalne, od tego, co powinno spłonąć” — przypominasz sobie. Tak uczył cię wiejski nauczyciel, który spłonął razem z domem w Hameln. Ale choć starasz się odszukać szczegóły, które odróżniałyby od siebie dwie stojące przed tobą kobiety, nie znajdujesz ich. „One nawet — przychodzi ci do głowy — trzęsą się w ten sam sposób”. Nie wiesz, czy z zimna, czy ze strachu, wiesz tylko, że tak samo. Mengele milczy. Identyczne, Elwira i Anna. Na tę samą modłę skóra zwisa z ich łopatek i na tak samo wyschnięte wyglądają dwie pary młodych piersi z jasnoróżowymi, bardzo małymi sutkami; te piersi są identycznie duże, może nie bardzo duże, ale duże. Niżej: żebra i biodra, których giętkie łuki noszą jeszcze ślad dawnej pełni. Dwie cipki. O ile włosy na głowie Elwirze i Annie ogolono niedawno, o tyle te na podbrzuszu musiały spotkać się z brzytwą już jakiś czas temu; zarastają deltę ich nóg na czarno, na obficie, na gęsto. — Odwrócić się — odzywa się Mengele. Po chwili dziewczynki prezentują swoje szczupłe tyłki. Zauważasz, że rozstęp pomiędzy upstrzonymi śladami po ukłuciu pośladkami u obu jest bardzo szeroki. — No — oznajmia doktor Mengele i zwraca twarz w twoją stronę. — To co, podobają się panu, szanowny kolego? — Podobają — potwierdzasz machinalnie.

— Dżentelmen z kolegi! — komentuje Mengele, a na twoje policzki występuje rumieniec. „Jaki jestem mały, jaki młody — myślisz. — Jaki niedoświadczony”. — Ale dobrze. W takim razie nie będzie kolega czuł… jakby to określić? — Udaje, że się zastanawia. — O, może tak. Nie będzie kolega czuł obrzydzenia, gdy będzie je kolega zapładniał. Co? Jak to? Czyli to… — Tak, tak, pan. — Mengele się uśmiecha. — Dokładnie tak, pan. Kolega. Chcesz coś powiedzieć; ale twoje gardło jest suche i nie ma w nim żadnych słów, które mógłbyś skierować do tego siedzącego koło ciebie, zadowolonego mężczyzny, ani do dwóch piętnastolatek, które stoją nieruchomo, jak gdyby nic nie zrozumiały z tego, co powiedział doktor. Mnie jednak wie się, że jedna zrozumiała: że jej uda zadrżały i że cały czas drżą, i dziewczynki równocześnie zaczynają szczękać zębami. Lecz tego nie słychać w tym małym pomieszczeniu, bo na zewnątrz zaczyna wyć syrena. — Mój Boże, już? — Mengele udaje zdziwienie. — Wyjść! — rzuca w kierunku bliźniaczek. Nie

założywszy

zrzuconych

pasiaków,

natychmiast

wybiegają

z pomieszczenia. Milczysz. Nie wiesz, co powinien powiedzieć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty. Kiedy Mengele wstaje, cały czas siedzisz na drewnianej pryczy. — Zaraz zacznie się poranny apel — mówi doktor, patrząc na ciebie spode łba. — Radziłbym koledze… tak, radziłbym koledze już stąd zmykać. Zakłada czarną czapkę i rusza w kierunku dziury na drzwi; zdąży jeszcze kopnąć dwa porzucone pasiaki, które wylatują na korytarzyk.

I znika. Dopiero po kilku minutach udaje ci się wstać z ławki. Idziesz jak w transie: prosto, pokoikiem, w prawo i na zewnątrz, i do ścieżki biegnącej pod murem z ogromnych słupów i drutów z żeliwa. Wielki plac obozu Birkenau zaczyna wypełniać się ludźmi. Znów prosto, a potem znów w prawo, a potem przez bramę, gdzie stoi strażnik, który nie zwraca na ciebie uwagi. Dopiero kiedy wychodzisz poza teren obozu, czujesz, jak bardzo jest zimno; mróz listopadowego poranka szczypie cię w policzki. Kiedy wdychasz chłodne powietrze, jego lodowatość cię dławi. Przed sobą masz zagrzebany w śniegu dukt torów kolejowych i asfaltową drogę, która prowadzi do obozu Auschwitz, do twojego pokoiku, do ciepłej pierzyny. Z nieba zaczyna padać śnieg. Droga ku Auschwitz jest oblodzona i kilkakrotnie ślizgasz się, by w końcu wylądować na plecach; to boli. Co jakiś czas po lewej albo prawej wyrasta dom; w oknach nie palą się żadne światła. Padającego z nieba śniegu jest więcej i więcej. Lodowaty, błękitny świt powoli obleka się w biel. Przez dwie godziny, wie mi się to, idziesz zawijającą w dół drogą; przez dwie godziny ślizgasz się i upadasz — wie mi się to — czternaście razy. Na horyzoncie majaczy czerwonawy rząd zabudowań i brama do Konzentrationslager. — Halt! — słyszysz, gdy się do niej zbliżasz. To strażnik, który celuje w ciebie karabinem, wyłania się zza ściany śniegu. Trzyma broń na ramieniu, a jego głowę zdobi ogromna futrzana czapa. Choć wiesz, że ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, powinien przystanąć i podnieść wysoko ręce, nie przystajesz. Idziesz, a zdezorientowany strażnik opuszcza broń.

Drzwi do budynku z początku wydają ci się zamknięte; dopiero po chwili rozumiesz, że ciągniesz je, zamiast pchać. Schody. Schody-schody-schodyschody-schody. Już. Jeden stopień, drugi stopień; beton, biel. Drzwi do pokoju są blisko; masz wrażenie, że już łapiesz ich klamkę, ale wtedy przewracasz się i upadasz na podłogę. Nic ci się nie stało, twoje ciało jest mądre mądrością ciała zmęczonego za bardzo, by mogło dalej iść. Nie zemdlałeś, twój mózg nie doznał wstrząśnienia; ty po prostu tu leżysz, przed drzwiami do swojego pokoju, leżysz i śnisz swój sen.

22 W tym śnie jest początek lata 1938 roku i blaszany dach kamienicy przy Schellingstraße jest nagrzany od słońca; ulice pachną mocno potem i papierosowym dymem, i nieprzetrawionym piwem, i kwiatami, i jest bardzo głośno, tutaj, w tym śnie. W tym śnie po chodnikach Monachium spaceruje mnóstwo przytulonych do siebie par, ulicami jeżdżą automobile o podniesionych dachach; na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana właśnie skończyła się letnia sesja. Ktoś, kto jest w tym śnie tobą, z ulgą chroni się w chłodnym zaciszu kamienicy przy Schellingstraße. Chwilę później stoi już przed blaszanymi drzwiami na strych i pięć razy w nie puka; gdy odpowiada mu kolejnych pięć puknięć — — Aut Caesar aut nullus — mówi ten ktoś w tym śnie. Wtedy wyśnione blaszane drzwi otwierają się, ukazując pięciokątne pomieszczenie, w którym znajduje się już trzynastu młodzieńców. Najbliżej drzwi stoi ktoś, kim jest w tym śnie Alexander Wiener: blondwłosy i piękny w swojej lnianej różowej koszuli, bardzo krzykliwej, i w białej pomiętej marynarce z tego samego materiału. Za nim śni ci się ktoś, kto jest

Kittlerem, ponurym jak zawsze, podobnym do mastodonta. I jest tu jeszcze jedna postać; ktoś, kogo bohater tego snu nie widział od dawna. To profesor Adrian Jünger, który uśmiecha się dobrotliwie, niczym Weihnachtsmann. W tym śnie, w którym jest człowiek będący tobą i jest ktoś, kto jest profesorem Adrianem Jüngerem — pięćdziesięcioletnim, w ciemnoszarym garniturze w prążki, w koszuli ze staromodnym vatermörderem, w kamizelce — na strychu kamienicy przy Schellingstraße panuje duchota i wszyscy młodzieńcy się pocą. Wszyscy młodzieńcy cuchną: obrzydliwym, naprawdę potwornym fetorem wydzielin, jakie zbierają się pod pachami dwudziestokilkulatków, które osiadają na rosnących tam włosach. Tylko profesor Adrian Jünger roztacza wokół siebie przyjemną owocową woń; Mäurer & Wirtz, 4711, Echt Kölnisch Wasser? Być może tak, a być może nie. — To pan! — mówi profesor Jünger, wyciągając rękę ku komuś, kim jesteś w tym śnie. — W takim razie, jak sądzę, możemy zaczynać. W tym śnie na środku pięciokątnego strychu stoi bujany fotel, bardzo wyszukany, z wypolerowanych, wijących się od oparcia aż po płozy belek. To w tym fotelu siada wyśniony Adrian Jünger, a trzynastu młodzieńców, którzy napełnili pomieszczenie zapachem swego potu, zajmuje miejsca na podłodze, tworząc wokół profesora półkole. Jesteś wśród nich: jest wśród nich ktoś, kto jest tobą w tym śnie. W tym śnie panuje cisza. Malutkie okna pięciokątnego strychu są otwarte; unoszące się z betonu i z nielicznych mebli — z wypolerowanej, dębowej komody; z regaliku na książki, gdzie jest Über die Entstehung der Arten; z zegara wtłoczonego w rzeźbę małego chłopca, który wydmuchuje wiatr — drobiny kurzu tańczą w pasmach popołudniowego słońca. Gdy upadają poza zaskakująco równe, jak na ten sen, snopy światła, zaraz zastępują je inne; zupełnie takie same. Siedząc w wyśnionym półkolu, masz

wrażenie, że profesor Jünger patrzy na kogoś, kim jesteś w tym śnie: kogoś, kto siedzi na lewo od drzwi, między młodzieńcem z szopą słomianych włosów i ponurym, podobnym do mastodonta osiłkiem, którego śnisz jako Fryderyka Kittlera, a więc musi być Fryderykiem Kittlerem, jest nim. — Niektórzy z panów — mówi profesor Jünger — jeszcze nie wiedzą, dlaczego przestałem wykładać na uniwersytecie. W tym śnie zalegającą na strychu kamienicy ciszę przerywa szmer. To młodzieńcy wstrzymują oddechy, chrząkają, przesuwają się. Ktoś, kto jest w tym śnie tobą, ani nie chrząka, ani się nie przesuwa, lecz przygląda się uważnie profesorowi Jüngerowi, bo ten zmienił się od czasu, gdy widział go po raz ostatni. Nie w tym śnie, wtedy — był podobny do gada; jakiego? Chyba do krokodyla; takiego, który na pierwszy rzut oka wydaje się leniwy, ospały, zagrzebany w piasku na brzegu mulistej rzeki. Jego twarz była pomarszczona, słowa od niechcenia wysuwały się zza ściśniętych warg; a teraz na twarzy profesora zmarszczek jest jeszcze więcej. Te zmarszczki — myśli ktoś, kim jesteś w tym śnie — są głębokie, wyżłobione niczym moreny: okalają jego ciężkie, półprzymknięte powieki, ryją się wzdłuż jego policzków i skroni. Żyły na wyrastającej z vatermördera szyi uwydatniły się, skóra ciasno je obleka. — Dlaczego, panie profesorze? — pyta w tym śnie przymilnym tonem Wiener, jak gdyby chciał dać do zrozumienia, że on już wie. Jünger uśmiecha się. — Mówi coś panom nazwa Dachau? — pyta, bujając się w fotelu. Komuś, kim jesteś w tym śnie, ta nazwa, tak-tak, coś mówi; ale ten ktoś jest zbyt powolny, by wyrwać się do odpowiedzi. — Pan Mann! — Jünger wskazuje młodzieńca z szopą słomianych włosów, który wysoko podniósł rękę.

— Tam jest obóz. — Mann jest wyraźnie podniecony. — Obóz pracy, dla Cyganów, Żydów. — Cóż, nie tylko pracy, drogi panie Mann — odpowiada uprzejmie Jünger. — Ale faktycznie, obóz. Dwa lata temu jego komendantem został niejaki Loritz, Hans Loritz; człowiek o wielkim zapale do medycyny. W tym śnie Jünger na chwilę milknie, by siedzący w półkole mogli się roześmiać; śmieją się. — Komendant Loritz, wyobraźcie sobie, panowie, twierdzi, że medycyna to taka sztuka, która służy do ratowania ludzkiego życia. Znów cisza; znów śmiech. Szczególnie głośno śmieje się Alexander Wiener; teatralnie chichocze, zakrywając usta. — Z polecenia komendanta Loritza w obozie w Dachau zajmowałem się badaniami nad rozwojem malarii — kontynuuje śniony Jünger. — Warunki do nauki, ach!… muszę panom powiedzieć: znakomite. Ile obiektów! Romowie, tak, oczywiście. Oczywiście, jak zauważył pan Mann, Żydzi. I wszystkim można wstrzyknąć bakterie malarii, zobaczyć, jak rozwijają się w ich ciałach… Problemem jest cel. Na chwilę milknie. Zapada tam cisza, w twoim śnie. — Jak niektórzy z panów wiedzą — mówi w twoim śnie profesor Jünger, spoglądając na małe, prostokątne okienko — jeszcze kilka lat temu byłem ogromnym entuzjastą pana Hitlera i Partii. Sądziłem… tak, można powiedzieć, że sądziłem, że on wreszcie zrozumiał, na czym powinna polegać medycyna. Niestety, pomyliłem się. Nie ja pierwszy i nie ja ostatni. Dzisiaj, panowie, wszyscy wiemy, o co naprawdę — akcentuje — chodzi panu Hitlerowi. Otóż nie chodzi mu o przywrócenie Niemcom godności, nie o oczyszczenie naszej rasy z toksyn. O to, być może, też, ale prawdziwy cel jest inny.

W twoim śnie profesor Jünger wesoło rozgląda się po siedzących w półkole młodzieńcach. Jego wzrok nie zatrzymuje się na tobie, natychmiast biegnie dalej, jak gdyby chciał sprawdzić, czy wszyscy są dostatecznie skupieni. — O tym jednak porozmawiamy po wakacjach. — Uśmiecha się. —  Dziś mamy ważniejsze sprawy. Dziś nasz dom, Dom Salomona, zyskał nowego mieszkańca. Powitajmy, proszę, Jacoba von Deymanna! Więc tak się nazywa ktoś, kto jest tobą w tym śnie? Nie śnisz o tym, by ten ktoś się nad tym zastanawiał, oto bowiem siedzący w półkole młodzieńcy wstają i zaczynają bić brawo. Śnisz też swoje wstawanie; poklepywanie po plecach; dawanie swojej dłoni do ściskania, pierwszemu, drugiemu, trzeciemu, trzynastemu, aż w końcu śnisz, że stajesz twarzą w twarz z profesorem Jüngerem. Jak tu śmierdzi, w tym twoim śnie. — Gratulacje — mówi cicho Jünger. — W przyszłym roku… no, zobaczy pan. I tyle. Wypuszcza z dłoni twoją dłoń i ktoś, kim jesteś w tym śnie, myśli, że to już koniec ceremonii; jednak nie. — Panie Kittler? — Jünger zwraca się do młodzieńca o twarzy mastodonta, a ten podnosi z podłogi cztery butelki sznapsa; gdy je odkręca, rozlega się cichy syk. — Bardzo proszę — zabiera od Kittlera pierwszą z butelek sznapsa i podaje komuś, kto jest tobą. — Niech pan pije. Na wyśnionym przez ciebie strychu sznaps smakuje brzoskwiniami; jest lekki i smaczny niczym lemoniada. Śnieni przez ciebie chłopcy nagle się uciszają i wraz z Jüngerem każdy z nich patrzy, jak wychylasz butelkę. Alkohol znika szybko, wślizguje się do śnionego przez ciebie przełyku i wpada do żołądka, który także śnisz, i bulgocze tam, i śni ci się teraz jego bulgotanie, wszystko ci się śni.

— Brawo! — mówi śniony Jünger, gdy butelka gdzieś znika. We śnie na kogoś, kto jest tobą, alkohol w ogóle nie działa; nie kręci ci się w głowie i obraz pięciokątnego strychu nie rozmywa się. — Czy domyśla się pan, panie von Deymann, dlaczego podjęliśmy tu pana sznapsem? — pyta, a ty śnisz swoją odpowiedź: — Nie. Śniony przez ciebie Jünger uśmiecha się. — Zrobiliśmy to, panie von Deymann, dlatego że alkohol to taki płyn, który rozwiązuje zmysły, zasznurowane normami, zakazami. I to było, panowie — zwraca się do pozostałych młodzieńców — ostatnie spotkanie Domu Salomona przed wakacjami. W październiku… — Co w październiku, panie profesorze? — śnisz przymilny uśmieszek śnionego przez ciebie Wienera i śnisz to udanie zawahania Jüngera, którego także śnisz. — W październiku, panie Alexandrze, będziemy uprawiać naukę. Śnisz swoje drżenie na to, co powiedział. Śnisz je. Tak kończy się ostatnie spotkanie Domu Salomona przed letnimi wakacjami 1938 roku; ale nie kończy się twój sen. Twój sen to ma do siebie, że nie śni się w nim to, co jest nieistotne; twój sen jest jak opera, w której kwestie nieistotne załatwia się recytatywem. Nie śni ci się więc, że po wyjściu z kamienicy biegniesz na Holbeinstraße, by zabrać swoje bagaże; nie śni ci się, jak długo czekasz na pociąg. W twoim śnie jesteś już w przedziale trzeciej klasy i liczysz, ile jeszcze przystanków zostało do stacji Rosenheim. Tylko to, co dzieje się za oknem, pozwala sądzić, że od wyjścia z wyśnionego strychu minęło trochę czasu: ogromne, skłębione obłoki o barwie smoły wędrują po niebie. Za oknem nad coraz wyraźniej rysującymi się górami zaczyna padać deszcz. Kiedy wysiadasz w Rosenheim, leje już jak z cebra.

Ktoś, kim jesteś w tym śnie, zna drogę z Rosenheim do Hameln: dziesięć kilometrów w ciemności. Inaczej niż alkohol, deszcz działa na śnionego ciebie; bawełna twojej śnionej koszuli przemięka i w twoich śnionych butach chlupocze woda, którą śnisz. Kiedy docierasz do miasteczka, jesteś już cały mokry. Tak wchodzi się do miasteczka Hameln, które teraz śnisz: wąską, brukowaną kocimi łbami uliczką, która zaczyna się nie wiadomo gdzie. Po obu jej stronach wznoszą się dwupiętrowe, stuletnie kamienice, na parterach urzędują krawiec i szewc, i rewident, jest tu też księgarz. A w oddali — w oddali z burzowym niebem zlewa się w twoim śnie wzgórze, które pokrywa sosnowy las; gdyby przyśniła ci się wędrówka jego grząską ścieżką, wyśniłbyś także to, co jest za wzgórzem, szerokie pole i dwór z herbem von Deymannów nad wejściem. Ale tego nie śnisz, nie. Śnisz coś zupełnie innego. Ktoś, kto jest tobą w tym śnie, nawet nie myśli o tym, by iść do dworu w Hameln. Od razu, kiedy znajduje się na brukowanej kocimi łbami uliczce, zmierza do domu ozdobionego szyldem: „U Czarnego Jeźdźca”. Wchodzisz: śnisz. Idziesz do baru: śnisz. Zamawiasz butelkę sznapsa: śnisz. Śnisz spojrzenia, którymi wodzą za tobą goście gospody „U Czarnego Jeźdźca”, ściszone rozmowy, dialogi, które dotyczą kogoś, kim jesteś w tym śnie. To ten młody? — tak szemrzą te dialogi. To on, ten… Jacob? Dziedzic? Jacob von? Jaki dziedzic, jaki dziedzic; oni już nic nie mają, tylko tę dziewuszkę, która jest nienormalna. Pijesz sznapsa. Śnisz, że pijesz sznapsa. Śnisz, że sznaps smakuje jak lemoniada i że jesteś już w połowie jego butelki, i śnisz, że otwierają się drzwi. Do gospody „U Czarnego Jeźdźca” wchodzi dziewczyna, którą ktoś, kim jesteś w swoim śnie, zna, widział ją kilka lat wcześniej obok chłopca w mundurze Hitlerjugend. I ten chłopiec — teraz — też tu jest, ale twój sen

nie obleka jego umięśnionego ciała w brunatną koszulę. Obleka go w czerń; śnisz jego czerń, śnisz jego mundur, galowy mundur Waffen SS. Śnisz też, że wstajesz; że do nich podchodzisz i unosisz rękę w geście przywitania. Lecz zanim zdążysz wyśnić słowa, jakie wysunęłyby się z twoich ust, mężczyzna w czarnym mundurze uderza cię pięścią w brzuch. Boli cię to w tym śnie, lecz cały czas jesteś przytomny; kiedy celujesz zaciśniętą dłonią w jego pierś, dostajesz kolejne uderzenie. Śnisz swój sen. Mężczyzna w czarnym mundurze siłą kopniaka wyrzuca cię z gospody; cały czas jesteś przytomny, w swoim śnie. Deszcz siąpi i obmywa twoją śnioną twarz. Mężczyzna w czarnym mundurze wychodzi na deszcz i kopie cię pod żebra, które śnisz. Jest tu też ta dziewczyna, która mimo chłodnego deszczu i zimna ma na sobie sukienkę w kwiatki; i stoi w drzwiach gospody, i śmieje się, i śnisz, śnisz jej śmiech. Jeszcze jeden kopniak. Śnisz. Mężczyzna w czarnym mundurze zawraca, drzwi gospody „U Czarnego Jeźdźca” zamykają się; niebo nad tobą jest coraz czarniejsze. Twoje powieki opadają. Budzisz się.

21 Budzisz się, ponieważ coś uderza cię w skroń. Kiedy otwierasz oczy, widzisz nad sobą trzon dziwnej laski, jak gdyby kostura: okrągły, z paciorkami po drewnianych słojach, przesuwa się nad tobą i opada. Łup. Na powrót się podnosi i zawisa obietnicą kolejnego uderzenia. — Halo? — słyszysz czyjś głos. Teraz zauważasz, że to, co cię uderzało, nie było laską ani kosturem. Było kulą, jedną z dwóch, na których wspiera się stojący nad tobą żołnierz

w szarym mundurze. Może mieć sześćdziesiąt lat; jego twarz jest poharatana i brzydka. Spod brudnej czapki wystają lśniące, tłuste włosy. — Halo? — warczy żołnierz, kiedy przesuwasz się w tył. Za ciasny płaszcz pije cię pod ramionami. — Pan tutaj śpi? Co? Śpi pan tu? Wspierając się dłońmi o betonową podłogę, odsuwasz się jeszcze dalej; i już wiesz, dlaczego żołnierz ma dwie kule. Prawa nogawka jego spodni jest ucięta zaraz przed kolanem i tam, gdzie powinna znajdować się łydka, jest pustka, i zdecydowanie nie jest ona w twoim śnie. Obudziłeś się. — Śpi pan tutaj? — powtarza pytanie żołnierz. — Mieszkam tu — rzucasz, bo nic lepszego nie przychodzi ci do głowy. Żołnierz milczy. „Ile — zastanawiasz się — mogłem spać?” Kiedy podnosisz się i spoglądasz za wychodzące na obóz okna, widzisz, że na zewnątrz jest biało. Świt zdecydowanie już minął. — Mieszka pan? — krzywi się żołnierz, oparłszy na dwóch kulach. —  To sobieś pan wybrał miejsce do mieszkania!… Nie wiesz pan, że zaraz tego wszystkiego nie będzie, co? Zaraz się skończy! Zaraz! I kuśtyka wąskim, sklepionym półkoliście korytarzem, zostawiając cię samego; miarowe uderzenia kul rozchodzą się echem po budynku. Czujesz, że kręci ci się w głowie. Zerkasz na longinesa: trzynasta. Kiedy otwierasz drzwi swojego pokoiku, uderza cię chłód. Wychodzące na sąsiedni budynek okno jest otwarte, a firanka łopocze, wzdymając się na wietrze. Na parapecie i biurku roztapia się śnieg, który wpadł tu w nocy: na środku stołu leży jego ostatnia, szarobiała grudka. Cały blat jest mokry, mokry jest też czarny notatnik, który kupiłeś w Berlinie, na Dworcu Głównym. Obok biurka, nawilgły, leży sakwojaż z napisem VON DEYMANN wytłoczonym w skórze. Poza tym nic się tu nie zmieniło; chociaż… nie.

Nie ma tu butelki sznapsa, spostrzegasz, którą znalazłeś wczoraj pod drzwiami. „Czy ktoś tu, w takim razie, był pod moją nieobecność? Czy kiedy byłem w obozie Birkenau, kiedy byłem z doktorem Mengele, ktoś odwiedził ten pokoik?” — zastanawiasz się. Przystajesz. „Ja wcale nie byłem z żadnym doktorem Mengele —  powtarzasz sobie w myślach. — To był sen, taki sam jak ten koszmar, który przyśnił mi się na korytarzu: intensywny, pełen obrazów i zapachów, i dźwięków, ale tylko sen”. Pościel na łóżku wygląda jak brzuch ogromnej ryby; choć kładziesz się w niej, nie zdjąwszy koszuli ani puloweru, i tak zaczynasz szczękać zębami. Poduszkę i kołdrę powleka warstwa zimna. Kiedy szczelniej otulasz się kołdrą, do twoich nozdrzy wślizguje się zapach starego potu. Zamykasz oczy. Leżysz tak przez pół godziny; ale sen wciąż nie chce nadejść. Nie ogarnia cię ociężałość i znużenie, które mają w zwyczaju go poprzedzać. Ogarnia cię coś innego, zdenerwowanie: na kołdrę i poduszkę, które wciąż są zimne i wciąż śmierdzą; na sztuczkowe spodnie, które podwinęły się, gdy kładłeś się do łóżka, i teraz o zimną kołdrę ocierają się twoje nagie, zbyt długie na skarpety łydki. Gdy wynurzasz spod pierzyny rękę i spoglądasz na longinesa, jego wskazówki w rozkroku stoją na godzinie czternastej: już wiesz, tak jak i mnie się wie, że nie zdołasz o tej godzinie zasnąć. Podnosisz się. „Ale co — myślisz — mam robić, skoro nie będę spał? Iść do Miklósa? Nie, to wykluczone. To może napisać raport, raport do profesora Verschuera, raport o bliźniętach, ale o czym byłby to raport? Przecież to wszystko tylko mi się przyśniło; przyśniły mi się dwie bliźniaczki

o imionach Elwira i Anna, tak jak przyśniło mi się, że znowu jestem w Domu Salomona”. Kręci ci się w głowie. Na środku biurka leży przemoknięty notatnik; gdy bierzesz go do ręki, spostrzegasz, że twoje palce drżą. Choć strony zeszytu są wilgotne, kiedy stawiasz na papierze pierwszą kreskę, granatowy atrament nie rozpływa się na boki. 28 listopada 1944 roku Mój drogi Robinsonie — piszesz — zastanawiam się, jak wyglądał dom, w którym służyłeś. Czy pojechałeś z panią Montagu do Stambułu, gdzie jej mąż był ambasadorem? A może nigdy nie odwiedziłeś Turków, tylko przez całe życie mieszkałeś w domu zagubionym wśród wzgórz Szkocji? Z pewnością słońce w takich miejscach wstaje bardzo późno i bardzo szybko chowa się za horyzontem, i dzień jest krótki i szary, i często pada deszcz; i nie trzeba wychodzić na zewnątrz, można cały czas siedzieć w ciepłym kąciku koło kuchni, grzać się. Jak mógł wyglądać taki dom, w którym się grzałeś? Czy przypominał dom von Deymannów, z wytłoczonym herbem rodziny nad wejściem? Ten herb, kiedy zobaczyłem dwór von Deymannów w połowie czerwca 1938, był obtłuczony; dostrzegłem to z daleka, gdy brudny i mokry, po nocy spędzonej w błocie przed gospodą „U Czarnego Jeźdźca”, wynurzyłem się z sosnowego lasu. Wkroczyłem pomiędzy zarośla na polanie i po chwili buty, spodnie i dłonie miałem utytłane w rosie. Z mgły wyrastał dwupiętrowy, niegdyś biały budynek ze spadzistym, krytym gontem dachem i wysuniętym do przodu gankiem z dwiema kolumnami. Po herbie na tympanonie zostało wgłębienie, przypominające nadgryzione jabłko. Kto mógł usunąć z dworu von Deymannów ten herb? Mieszkańcy miasteczka? Hans von Deymann? A może Julka? Nie, to było niemożliwe, ona nie dałaby rady wynieść na ganek drabiny, nie dałaby rady na niej stanąć i utrzymać dłuta. Więc kto? —  zastanawiałem się. To nieistotne, przyszło mi do głowy, gdy stałem przed drzwiami; zdałem sobie wtedy sprawę, jak bardzo jestem szczęśliwy. Więc — udało mi się. Więc, chociaż wszyscy byli pewni, że ich zawiodę, nie zawiodłem. Zostałem mieszkańcem Domu Salomona. Chciałem jak najszybciej powiedzieć komuś o tym, co przytrafiło mi się w Monachium; zapukałem do drzwi. Nic się nie wydarzyło. Kiedy nacisnąłem klamkę, wrota nie ustąpiły. Spróbowałem jeszcze raz, a po drugiej stronie drzwi rozległ się jakiś dźwięk. Ktoś szedł do ciężkich dębowych wrót, które tak bardzo zmieniły się pod moją nieobecność. Drewno było wysuszone i szorstkie, jedna z kołatek z lwimi łbami zwisała na pojedynczym gwoździu. Drzwi otworzyły się. — Och! No, nie powiem, żebyśmy się nie spodziewali… Podobnie jak ganek, on też się zmienił; bardzo. Wiejski nauczyciel patrzył na mnie spode łba. Mimo wczesnej pory jego włosy były starannie ułożone, twarz gładka. Miał na sobie dziwne ubranie, które skądś już znałem; dopiero po chwili zrozumiałem, że niegdyś tę tweedową marynarkę, tę kamgarnową kamizelkę i elegancką koszulę nosił ojciec kogoś, kto nazywał się jak ja. Ojciec kogoś takiego, kto nazywał się jak ja, nawet na co dzień do tej koszuli zakładał piękny jedwabny krawat, bordowy w białe grochy lub granatowy w jodełkę; wiejski nauczyciel nie miał krawata. Błękitna koszula była rozpięta przynajmniej o kilka guzików za daleko, ukazywała jego gruby tors, biały, pełen obrzydliwych plam podkoszulek i piersi tak tłuste, że rozmiarem dorównywały tym, które miała Sophie Kalkül. — Wcześnie jesteś — zagadnął, a gdy nic nie odpowiedziałem, dodał: — Wystarczająco wcześnie, żeby się z nami napić. — Z nami? — zdziwiłem się. Uśmiechnięty nauczyciel odwrócił się i ruszył ciemnym korytarzem.

Ten dom się zmienił, myślałem, idąc za nim. Było w nim brudno i duszno, w powietrzu unosił się nieprzyjemny, siarczysty zapach. Ze ścian zniknęły obrazy, niektórych podłóg nie pokrywały już dywany, a jeśli pokrywały, to były pełne dziur po papierosach, które ktoś na nich zgasił. Kiedy wszedłem za nauczycielem do biblioteki, spostrzegłem, że brakuje w niej fortepianu marki C. BECHSTEIN. — Gdzie jest fortepian? — spytałem ostro. Nauczyciel wyszczerzył się. — On pewnie wie — zasyczał, ruchem głowy wskazując kanapę. I wtedy go zauważyłem. Hans von Deymann kulił się w rogu skórzanej angielskiej sofy, schowany pod dwoma kocami. Przed panem ojcem stała butelka czerwonego wina i niewielki, spiczasty kieliszek. Zdawał się spać, jego twarz była ukryta pod fałdami podciągniętego wysoko pledu. — Tak, tak — odezwał się wiejski nauczyciel, gdy nic nie powiedziałem. — On kazał sprzedać fortepian, żeby starczyło na wino. On kazał też sprzedać obrazy, książki… — Wskazał na dębowe regały w bibliotece. Były ogołocone. Poprzedzielany złotymi szprosami bulaj pokrywała warstwa brudu. — Obrazy, książki, wszystko — mówił dalej wiejski nauczyciel. — Ale na wino starcza. Powiem ci więcej, on zdaje sobie sprawę, że wino się kiedyś skończy! Wiesz, co zakupił na ten dzień, kiedy się skończy? Spirytus! Ha-ha! Spirytus, rozumiesz to? Kupił spirytus… — Całą noc tu piliście? — zapytałem ostro, przerywając mu. Nauczyciel uśmiechnął się. — Przez większość nocy. Ale on dopiero co wstał. Ranny ptaszek, chyba nawyk z tamtych czasów, kiedy byliśmy… — Jacy — nie rozumiałem — „my”? — Ona i ja — powiedział. Wynurzywszy się z ciemnego przedpokoju, do biblioteki weszła moja siostra. Cofnąłem się o krok. Jeśli w ciągu tego roku mojej nieobecności w Hameln zmienili się wiejski nauczyciel i Hans von Deymann, ona zmieniła się jeszcze bardziej. Kiedy widziałem Julkę po raz ostatni — gdy razem z panem ojcem odprowadziła mnie na pociąg w Rosenheim — była gruba, pełna, ubrania ledwo się na niej dopinały; teraz wisiały na jej kalekim ciele niczym mnisi habit. Julka wydała z siebie taki sam głupi ryk, jaki pamiętałem, i podbiegła, aby się ze mną przywitać. Gdy wiejski nauczyciel uniósł rękę, natychmiast przystanęła, kuląc się ze strachu. Ale, chociaż skulona, Julka cały czas była uśmiechnięta; widziałem fioletowy osad wina na jej żółtych zębach. — Twój stary pokój chyba jest nienaruszony — powiedział wiejski nauczyciel. — Chyba — wskazał mojego pana ojca —  on nie znalazł w nim nic, co nadawałoby się do sprzedania. Albo wypicia. — Uśmiechnął się, patrząc mi w oczy. — Nie chowasz czasem spirytusu? Wyszedłem. Mój pokój — faktycznie — nie zmienił się; zalegało w nim mnóstwo kurzu, ale nikt z niego nic nie zabrał. Rzuciłem sakwojaż na podłogę i położyłem się spać. Kiedy się obudziłem, był już wieczór, a polana za oknem świeciła się. Wstałem, wyjrzałem przez nie i wciągnąłem świeże, rześkie, ciepłe powietrze nadchodzącej nocy; pole między dworem a pasmem drzew wyglądało jak drogocenna mozaika, inkrustowana setkami odłamków złota. Dopiero po chwili do mnie dotarło, że to świetliki, które zleciały się tutaj z lasu. Na polu przed dworem w Hameln panowała cisza. W pewnej chwili coś ją przerwało; odwróciłem się. To były krzyki, dobiegające gdzieś ze środka dworu. Wybiegłem na korytarz i ruszyłem w ślad za dźwiękiem. Jego źródło znajdowało się w pokoju Julki, to był krzyk Julki; wysoki, przenikliwy, skrzeczący, pełen przerażenia i pełen bólu dźwięk. Otworzyłem drzwi. Dawno temu pan ojciec wyposażył ów pokój w mnóstwo sprzętów; sądził, że dzięki nim moja siostra nie będzie garbata i dzięki nim moja siostra nie będzie debilem, a przynajmniej — że będzie mogła normalnie spać, a nie włóczyć się nocą po domu. Ich metalowe blaski lśniły w blasku księżyca. Szczególnie mocno lśniło łóżko, które lekarze z Berlina zaprojektowali specjalnie dla Julki — lecz Julka nie była na nim sama. Garbata dwudziestolatka leżała na brzuchu, a na niej, zupełnie nagi, poruszał się wiejski nauczyciel. Julka krzyczała; krzyczała tak głośno, z bólu i ze strachu, że początkowo wiejski nauczyciel mnie nie zauważył. W końcu, gdy krzyk Julki ucichł — podniósł się i zupełnie nagi, bardzo gruby, ze zwisającym krótkim fajfusem ruszył w moją stronę.

Uciekłem. Uciekłem do biblioteki, odprowadzony przez jego śmiech. Po podłodze walały się ślady niedawnej popijawy; puste butelki po winie, kilka kieliszków, z których jeden był stłuczony. Poprzedzielany złotymi szprosami bulaj był tak brudny, że nie dało się przezeń dostrzec wygwieżdżonego świetlikami pola, nawet wtedy, kiedy podszedłem bardzo blisko i przykleiłem twarz do szyby. Smród; kolejny krzyk Julki; zakurzona, pełna gratów ciemność. Panujący w bibliotece mrok oblepiał mnie i obłapiał, i nie mogłem ani się przed nim uchronić, ani się w niego zapaść. To wszystko jest nienormalne, myślałem, to wszystko jest po prostu nienormalne; zbyt intensywne, tego wszystkiego jest za dużo. Tego wszystkiego równie dobrze mogłoby nie być.

TRZYNAŚCIE 25 Pierwszy łyk koniaku jest tak gorzki, że masz wrażenie, jakby ktoś na twoją śluzówkę wylał żrący kwas. Zostawiając w przełyku obłoczek leniwie unoszącego się dymu, haust nurem wpada do żołądka. Na twoich oczach zbiera się warstwa łez; zamykasz je, a kiedy otwierasz, widzisz, że Zieleniecki się uśmiecha. On ciągle nie tknął swojej porcji lepkiego płynu: trzyma kieliszek w dłoni, a kiedy ta drży, pomarańczowa ciecz uderza o ścianki z grubego, poznaczonego siatką niewielkich rysek marblitu. Dopiero po chwili nagłym ruchem profesor przystawia koniakówkę do ust i jej zawartość wsysa jak modliszka. — Eeeee — stęka, odstawiając kieliszek na stolik. Jego pomarszczona twarz wykrzywia się i Zieleniecki przypomina teraz ropuchę. Wstaje. — Przyniosę coś jeszcze — oznajmia. W milczeniu podajesz mu spoczywające w twojej dłoni naczynko; ostrożnie ustawia je na miedzianej tacy i wychodzi. Kieliszki brzęczą, kiedy idzie korytarzem. Słyszysz dźwięk, z jakim w kuchni wpadają do zlewu. Po chwili rozlega się pomruk uruchamianego czajnika. Spoglądasz na kanciastą, starą komodę ze szlifowanego na skos drewna. Na blacie stoi zamknięty netbook marki Acer i fotografia, na której jest

Zieleniecki, jest twój pan tata, jest Julka, ale ciebie tam nie ma — wyżej zaś znajduje się półka, wypełniona zakurzonymi starymi książkami. Większość ma pozdzierane oprawy i dopiero kiedy przechylasz głowę, udaje ci się odczytać autora i tytuł jednej z nich. Autor nazywa się Serenus Zeitblom, a tytuł to Życie i śmierć mojego przyjaciela, widać tylko: „A” i „ü”. Nad nią, na płask, leżą trzy inne: widziałeś je już wcześniej i wiesz, że ich autorem jest Bogumił Zieleniecki. Dzyń-dzyń. Profesor wkracza do salonu, znów niosąc miedzianą tacę. Tym razem kroczy o wiele wolniej, ponieważ stoi na niej biały, kanciasty imbryczek i dwie niskie czareczki z ciemnozielonymi obwódkami. Kiedy na niego spoglądasz, dociera do ciebie, że czujesz się zawiedziony. Imbryk i czareczki wyglądają na stare, co najmniej kilkudziesięcioletnie. — Herbatka, prawda? — Zieleniecki przystaje. Na jego twarzy maluje się troska; taka, że wiesz, że ją udaje. — Nie ma pan tak, że jak już zacznie pan pić koniak, to nic innego nie jest pan w stanie pić, dopóki pan nie zaśnie, prawda? Gryziesz wargi; twoje policzki są już gorące. „Skąd on to wie?” — przechodzi ci przez głowę. — Nie — kłamiesz, a zadowolony profesor stawia tackę na stole i wygodnie rozsiada się na obitym zieloną tapicerką fotelu. Splata palce. Palce Bogumiła Zielenieckiego są długie i szlachetne, bardzo, bardzo długie. Te szlachetne i długie palce, które tyle razy widziałeś, teraz, spostrzegasz, drżą, ich opuszki obijają się o siebie w rytmie staccato. Przez chwilę masz wrażenie, że spod krótko przyciętych paznokci strzelają iskierki. Zieleniecki jest wyraźnie podniecony. — Nie wiem, od czego powinienem zacząć — szepcze. — Nie, wiem, od czego powinienem zacząć, ha! — Jego chude pośladki aż tańczą w fotelu.

— Mogę zacząć, od czego chcę! Ha! Mogę zacząć, od czego chcę! Od czego chcę! Nie odpowiadasz. Wrzask wybrzmiewa i w końcu robi się cicho. Choć Zieleniecki nic nie mówi, jego usta pozostają otwarte. — Może od tego — odzywa się, zacierając ręce — od czego zawsze chciałem zacząć. Wie pan? Wiesz? Wiesz od czego? — Nie. — Kręcisz głową. — Otóż — oznajmia uroczyście — zawsze… zawsze interesowało mnie na przykład to, dlaczego mnie pan postanowił, dlaczego postanowiłeś mnie wtedy — szuka właściwego słowa — zostawić, w tamtej klinice. Młody człowieku. Kiedy wypowiada: „młody człowieku”, jego twarz wykrzywia uśmiech. — No? — dopytuje. — No? „Nie mogę — dociera do ciebie — powiedzieć mu prawdy”. A prawda, wie mi się, jest taka: zostawiłeś go, bo było ci obojętne, czy pracuje u ciebie, czy nie; bo tak czy siak czułeś nad nim wyższość. Nie wiedziałeś, dlaczego, ale ją czułeś; nie byłeś w stanie patrzeć na niego inaczej niż z wyższością. Zostawiłeś go, bo nie był Rawikiem ani nikim innym, przed kim czułbyś potrzebę udowodnienia, że jesteś od niego lepszy. By nie odpowiadać, spoglądasz na ścianę. Zdobi ją puchaty kilim, prostokąt grubo tkanej wełny, podzielony na piętnaście różnokolorowych kwadratów o kolorach: karmazynowym, pomarańczowym, granatowym i żółtym. W każdym z kwadratów znajduje się kształt przypominający literę X. Teraz widzisz, że ta litera to tak naprawdę szeroko rozwarte nogi i uniesione w geście zdziwienia ramiona schematycznie wyszytych postaci. Wie mi się, że kilim ten został sfastrygowany w roku 1926, i wie mi się, że po tej z jego stron, która dotyka pokrytej seledynową tapetą ściany, jest

mała naszywka z napisem „Spółdzielnia Artystów ŁAD”. Wie mi się, że kilim był prezentem, który otrzymał pierwszy z właścicieli tego mieszkania, architekt Teodor Zieleniecki, ojciec tego Zielenieckiego, który siedzi przed tobą. „Właśnie — przechodzi ci przez głowę. — Ojciec”. — Mój ojciec bardzo pana cenił — odzywasz się, a kiedy Zieleniecki słyszy słowo „ojciec”, jego oczy na chwilę się powiększają. — Ale pan nienawidził swojego pana ojca, młody człowieku — szepcze. Kiedy to mówi, czujesz lekkie ukłucie w skroni. — My wszyscy — kilkakrotnie kiwa głową — my wszyscy go nienawidziliśmy… — My? — My — potwierdza Zieleniecki i zobaczywszy, że wciąż nie wiesz, o co mu chodzi, dodaje: — My, lekarze z Warszawy. — Ach — odpowiadasz. — Rozumiem. Zieleniecki kręci głową. Pajęczyny jego odstających włosów drgają w sączącym się przez okno świetle. — Problem w tym — mówi cicho, bardziej do siebie niż do ciebie — że pan nie rozumie, młody człowieku. Pan po prostu nie rozumie, jak to jest czuć, że nigdy się komuś nie dorówna, prawda? — A co to ma do rzeczy? — odpowiadasz pytaniem. „Czy Zieleniecki zwabił mnie tu tylko po to, by mówić o nim?” — myślisz. — Zaprosił mnie pan… — Milcz! — wrzeszczy nagle Zieleniecki. — Milcz! Odruchowo się odsuwasz; nóżki wypoczynkowego fotela szurają po pokrywającym podłogę linoleum. Profesor zaciska dłonie na poręczach. Jego usta są szeroko rozchylone, jakby miał zamiar bezgłośnie śpiewać. — Wydaje ci się — mówi, kręcąc głową — że tak łatwo się wymigasz? Czekałem na to bardzo długo. — Rozpiera się w wypoczynkowym fotelu

i zakłada nogę na nogę. — Więc myślisz, że przyjdziesz sobie i od razu wszystko będzie tak, jak chciałeś? Nic już nie będzie tak, jak chciałeś. Zawsze wszystko było tak, jak chciałeś, zawsze ci wszystko wychodziło, a teraz koniec, szlus. „Dać mu mówić — myślisz. — Niech powie, co ma do powiedzenia, a potem powie to, co chcę usłyszeć”. — Poznałem twojego ojca w tym roku, w którym Armstrong wylądował na Księżycu — mówi tymczasem Bogumił Zieleniecki. Domyślasz się, że już dawno przygotował sobie tę wypowiedź. — Na studiach, tak. Wiesz, że dostał się na medycynę dopiero za czwartym razem? Wiedziałeś o tym? — pyta i nie czekając na odpowiedź, dopowiada: — Dopiero za czwartym. Ja dostałem się za pierwszym, a on za czwartym. Dzięki punktom za pochodzenie. Ja nie. Twoja matka też nie. Wiedziałeś o tym, że ja byłem z twoją matką w liceum? — pyta. — W liceum Rejtana, na Mokotowie. Blisko mieszkania jej rodziców. Pewnie nie wiedziałeś. Pewnie nie wiedziałeś, bo zawsze miałeś w dupie innych ludzi, co by cię oni obchodzili… „Dać mu mówić” — powtarzasz w myślach. — …i poszliśmy na medycynę. Ja i twoja matka. I oto jesteśmy, na medycynie, i zjawia się on. Zieleniecki wygląda, jakby wpadł w jakiś dziwny trans: wychylony w wypoczynkowym fotelu, splótł dłonie nad kolanami i oparł łokcie o uda, i mówi, mówi, mówi. Puste filiżanki stoją obok imbryczka, spod którego pokrywki unosi się para. — Zjawia się on, wielki, ze wsi i mówi, to jakoś wyszło w rozmowie, że jego ojciec także był lekarzem. Jakim? Skąd? On na to, że nie wie, że zostało mu po nim tylko nazwisko Dejman i zegarek. Tak, zegarek. — Zezuje.

Zezuje w kierunku twojego przegubu, na którym ciasno opina się longines lindbergh; ty też na niego patrzysz. „Dlaczego — wpada ci nagle do głowy — nigdy nie zastanowiłem się, skąd ojciec miał ten zegarek?” Wiesz, dlaczego: bo to był już twój zegarek i jakakolwiek przeszłość, jaką mógł mieć, wcale cię nie obchodziła. — Niech pan mówi dalej — prosisz i sam jesteś zaskoczony pokornym tonem, jakim wypowiadasz te słowa. — Na początku — kontynuuje Zieleniecki, jakby cię nie usłyszał — nie traktowałem go jako zagrożenia. Dlaczego miałbym go tak traktować? Przecież nie był od nas. Czy w jego domu czytało się książki? Ty pewnie nie wiesz nawet o tym, że nie był z Warszawy. Wiesz o tym, że nie był z Warszawy. Ale to też cię nigdy nie obchodziło; nigdy nie zadałeś panu tacie pytania, które zadała mu mała, sześcioletnia Julka: Kim są twoi rodzice, tatusiu? Kim są moi dziadkowie? Jan Dejman zmieszał się; twoi dziadkowie kiedyś mieli tu mieszkanie, nazywali się Połanieccy, a wy, wy nazywacie się Dejman. Ja nazywam się Dejman. I tyle. „Kiedy spłonął, nie odziedziczyłem żadnego innego domu niż ten w Zalesiu” — przypominasz sobie. — Tak, na początku nie traktowałem go jako zagrożenia — mówi dalej Zieleniecki. — A potem, któregoś dnia, na trzecim roku studiów — był siedemdziesiąty drugi rok, był grudzień — idę Krakowskim Przedmieściem i ich widzę. Jego, tego wielkiego chłopa ze wsi, z którego się z nią śmiałem. I ją. Jak idą objęci. On i ona. Idą. Na chwilę milknie. Patrzysz na jego pomarszczone, trzęsące się dłonie. Ze stojącego na kwadratowym blacie stolika imbryczka przestało parować. — A przecież to wszystko, kurwa, miało wyglądać zupełnie inaczej… — mruczy. — Wszystko. To mnie profesor Krauss miał zaproponować staż

w szpitalu w Polanicy. Wiesz, co to była za placówka? Wtedy? — pyta nagle. Nie masz pojęcia, chociaż znasz nazwisko profesora Kraussa, który umarł w tym samym roku, w którym umarł Jan Dejman; nic jednak nie obchodzi cię profesor Krauss. — Wiesz, co to było? To było miejsce, gdzie prawie nie było starych profesorów, tam młodzi robili to, co chcieli robić. Ale nie mnie. Jemu. Nie mnie. Trze wargą o wargę. — Nienawidziliśmy go. Nienawidziliśmy go, że tak mu się udało. — Że ma talent — mówisz, bo masz nagłą ochotę, by mu dopiec, ale Zieleniecki puszcza to mimo uszu. — Po raz kolejny spotkałem go dopiero w osiemdziesiątym dziewiątym roku, kiedy wróciłem z Australii, pracowałem tam w szpitalu, przez siedem lat… ja. Chirurg plastyczny. Ja, człowiek, który pracował w szpitalu, bo w Warszawie, na akademii, przydzielono mnie do teorii. A tam pracowałem w szpitalu. I wróciłem; akurat zmarł mój ojciec, odziedziczyłem to mieszkanie. I wróciłem… wróciłem i co? I go spotykam, znowu na Krakowskim Przedmieściu, i mówi mi, że zakłada klinikę. On też coś odziedziczył, w sensie: jego żona. Pyta, pamiętasz Marysię, odziedziczyła dom w Zalesiu, można tam zrobić klinikę; i czy nie chciałbym dołączyć. I wtedy myślę: „a, jasne”. Zaraz zobaczysz, kto tu jest teraz mistrzem. Opublikowałem nawet książkę o tym, czego się tam nauczyłem, w Australii. Nikt nie chciał jej czytać. Milknie. Jego usta są zaciśnięte w prostą linię. — A jego chcieli — szepcze, prawie ich nie otwierając. — Tak, jego chcieli! Wszyscy klienci chcieli tylko jego, żeby ich operował! Nie mnie! Jego chcieli! Jana Dejmana chcieli! Ty nie wiesz… — Zwraca ku tobie głowę; jego twarz wygląda, jakby zamierzał się rozpłakać. — Nie wiesz, jak to jest czuć, że nigdy nie będziesz miał życia, jakie chciałbyś mieć. Nie

wiesz, jak to jest, kiedy ktoś, nawet nie wypowiedziawszy słowa, zabrania ci pisać kolejne książki, nawet nie wypowiedziawszy słowa. Nie możesz opublikować żadnego artykułu. Nie możesz, po prostu. Ktoś nie musi cię zmuszać do podpisania kontraktu… W tym momencie czujesz, jakby ktoś ukłuł cię w bok. Zieleniecki, nachylony, splótł palce nad kolanami, a jego oczy świecą jakimś dziwnym blaskiem.

26 Trzask-trzask; odwracasz głowę w stronę okna. Zerwał się za nim silny wiatr i podwójne skrzydła framug w mieszkaniu Bogumiła Zielenieckiego ocierają się o siebie, wydając przy tym metaliczne dźwięki: wizg. To po białym drewnie sunie okrągły dzyndzel zamka, na który nie nałożono haka. „Rawik — myślisz. — Przecież wiedziałem, że to Rawik”. — Pan zna Rawika? — pytasz. Nie udaje ci się powstrzymać drżenia w głosie. Tak, Janka i Jarka wykluczyłeś z listy podejrzanych na samym początku, Maks też nie wchodził w rachubę; pozostawali Zieleniecki i Rawik, a Rawik wydawał się dużo bardziej logicznym wyborem. To musiał być Rawik. — To znaczy — chcesz sprecyzować — Kar… — Rawika, Rawika. — Uśmiecha się Zieleniecki; cały czas jest nachylony. — Podobno tak na niego mówisz, ty i twoi koledzy, zresztą —  cieszy się zdezorientowaniem malującym się na twojej twarzy — co tam: koledzy! Przyjaaaacieele. Jego nazywasz Rawikiem, a ich nazywa pan swoimi przyjaciółmi. Nazywa. Nazywasz. „To Rawik” — powtarzasz w myślach i łapiesz się na tym, że zaciskasz dłonie na podłokietniku fotela. Czujesz ból dopiero wtedy, gdy wrzyna się w nie obły kant.

— To on to wymyślił, tak? Żeby podmienić kwas? — upewniasz się, a Zielenieckiemu zmniejszają się oczy. Wygląda jak stary, drapieżny kot, lampart, który wie, że już nie zdoła skoczyć na swoją ofiarę, ale zdoła ją wystraszyć, i będzie mógł to obserwować przymrużonymi ślepiami. — To Rawik? To Rawik to zaplanował? Zieleniecki zakłada nogę na nogę i lekko się pochyla. — Nazywasz ich swoimi przyjaciółmi — powtarza. — To Rawik kazał panu to zrobić. Zamiast odpowiedzieć, profesor odwraca głowę w prawo i zawiesza wzrok na imbryczku. Po chwili reflektuje się, ujmuje go w dłonie i przytrzymując palcami pokrywkę, nalewa sobie herbaty do filiżanki. Ciurciur, rdzawa ciecz uderza o porcelanę. Zieleniecki odstawia imbryczek na tackę. — Proszę mi powiedzieć — rzuca niedbale, zawieszając w powietrzu dłoń z filiżanką — czy ty kiedyś chciałeś być lubiany, młody człowieku? Hm? Wiatr obija o siebie podwójne skrzydła framug. „Czy chciałem?” — przemyka ci przez głowę. Czy chciałeś być lubiany wtedy, gdy miałeś dziewiętnaście lat i kiedy za panem tatą zamknęły się drzwi mieszkania w bloku na Bemowie? Masz wrażenie, że nic nie łączy cię z tamtym Jakubem Dejmanem, któremu pod koniec września 2010 roku na odchodne pan tata wręczył dwa tysiące złotych, w pomiętych, tłustych banknotach. Dopóki sam sobie czegoś… — zaczął. Nie odwróciłeś się w jego stronę; nie miałeś ochoty na niego patrzeć, chciałeś być sam. Kiedy poszedłeś zamknąć drzwi, na szafce w przedpokoju, prócz kluczy do mieszkania na Bemowie i kluczy do mieszkania przy ulicy Narbutta, dostrzegłeś mały, okrągły kształt. To był

ten zegarek, który teraz opina się na twoim przegubie pod mankietem koszuli. Jego wskazówki układają się w godzinę piętnastą trzydzieści trzy. Tamtego dnia układały się w godzinę siedemnastą. Zegarek miał wytarty zamszowy pasek. Wokół jego tarczy zamontowano żelazną obwódkę z numerami południków i równoleżników oraz nazwami miast, do których nigdy nie pojechałeś, choć pan tata zabierał tam Julkę; ale ty mówiłeś, że nie chcesz z nimi jechać na wakacje, że wolisz siedzieć u siebie w pokoju i czytać „Nową Fantastykę”. Na dole, nad odwróconą rzymską szóstką, czernił się napis: LONGINES. Nie założyłeś go, tylko wrzuciłeś do szuflady. Następnego dnia poszedłeś na swoje pierwsze zajęcia na Wydziale Lekarskim; na pierwszą, teoretyczną, lekcję anatomii. Dejman? Czy ja dobrze widzę, pochylił się nad kartką z listą obecności komiczny stary profesorek, czy ja dobrze widzę: Dejman, jot? Jeszcze raz, zaśmiał się do kartki, jeszcze raz pani przyszła na moje zajęcia, piękna pani Julio? Zgromadzeni w niskiej i dusznej salce, przy ustawionych w podkowę stołach studenci zaczęli się rozglądać na boki. Zrobiłeś się czerwony, ale nikt tego nie zauważył, nikt na ciebie nie patrzył. Julia Dejman! — uniósł głowę profesorek. Julia Dejman! Nie ma Julii Dejman, powiedziałeś wtedy i nagle oczy wszystkich spoczęły na tobie. Nie ma Julii Dejman, ja jestem. Jakub Dejman. Ach, tak, wymruczał profesorek. No, cóż, słyszałem o panu, niestety… Wszyscy wykładowcy Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego słyszeli o tobie, niestety, spostrzegłeś pod koniec pierwszego tygodnia zajęć. Słyszeliśmy coś o panu od pana ojca, mówili, pan ma wspaniałego ojca, wielkiego człowieka, wielkiego mężczyznę. Skoro już pan tu musi chodzić, niech pan chodzi, skoro się pan dostał na studia; ale niech pan nie myśli, że będzie miał pan łatwo.

Nie trzeba było wiele czasu, by także studenci nauczyli się, że kogoś takiego, kto nazywa się jak ty, nie należy lubić; odkryłeś to, czytając ich korespondencję. Hej, widzieliście go? To ten, tak, ten! Ten gość, ten Jakub Dejman! Ha-ha-ha! I on chce do nas dołączyć, on chce być lekarzem? Chce ratować innych ludzi, chce być niezastąpiony? Nie, no to są już chyba jakieś, kurwa, żarty; bądźmy poważni, w końcu jesteśmy już poważnymi ludźmi, jesteśmy już dorośli. I te studentki medycyny, pamiętasz je: te, które na własnoręcznie robionych zdjęciach były wysokie i miały płaskie brzuchy z przypominającym ślad patyka na piasku pępkiem i ani za małe, ani za duże piersi. Codziennie masturbowałeś się, myśląc o tym, co możesz z którąś z nich zrobić. Chociaż nie sprawiało ci problemu gapienie się na ich zdjęcia, na żywo wstydziłeś się krzyżować z nimi spojrzenia, bałeś się, a jednej bałeś się najbardziej, tej najpiękniejszej, tej Julii Dejman. Z pewną satysfakcją odkryłeś, że nauka przychodzi jej ciężko; napisała o tym Rawikowi. Tobie nauka nie przychodziła ciężko, wszystko wpadało ci do głowy właściwie od razu. Wieczorami wracałeś do pustego, małego mieszkania na Bemowie. W zlewie piętrzyły się wieże nieumytych naczyń; z każdym dniem przekazanych przez doktora Jana Dejmana banknotów robiło się coraz mniej. Trzask-trzask. Framuga bije o dzyndzel. — To co, chciałeś? — pyta teraz Bogumił Zieleniecki, bawiąc się uszkiem stojącej na spodeczku filiżanki. Jest wyraźnie rozbawiony. — Nie — odpowiadasz, a zadowolony z tej odpowiedzi Zieleniecki kiwa głową. — Chciałeś być podziwiany — podsuwa. — Nie, tego też nie chciałem — mówisz, usatysfakcjonowany, że jeszcze bardziej mu dopieczesz. — Byłem najlepszy. Najlepszy na całym wydziale.

Tak było. Kiedy spostrzegłeś, że w ogóle nie musisz powtarzać w domu materiału, który przerobiłeś danego dnia na zajęciach, zamiast go powtarzać, co noc bardzo długo grałeś z komputerem w szachy. — Byłeś? — podchwytuje momentalnie Zieleniecki. — Już nie jesteś? Kiedy nie odpowiadasz, uśmiech stopniowo znika z jego twarzy. „Cały czas jestem — przechodzi ci przez głowę. — Wrócę na salę operacyjną… zaraz jak to się wszystko skończy, to wrócę, tak”. — Ale to prawda, był pan… — Gryzie wargę, jakby szukał właściwego słowa. — Nigdy się pan nie zastanawiał, jak to się stało, że pozwoliliśmy panu przeprowadzać te operacje, choć nie miał pan uprawnień? — My? — nie rozumiesz. — Izba Lekarska — wyjaśnia, jakby mówił coś oczywistego. „Oni — myślisz. — Czy kiedykolwiek obchodzili mnie oni?” — Skończył pan studia i co? Nie został pan lekarzem, nie od razu. — Krzywi się. — Musiał pan iść na staż, takie są przecież zasady. Najpierw się stażuje, dopiero potem samemu się jest doktorem. A pan? A ty? A ty, wspominasz teraz i te wspomnienia ukazują ci się jak przez mgłę, stanąłeś przed komisją Okręgowej Izby Lekarskiej. Był styczeń 2016 roku; kilka miesięcy później miała ukazać się gra Pokemon Go. Spytałeś, jak bardzo niezwykłe będzie, jeżeli Jakub Dejman swój staż odbędzie we własnej klinice. Byłeś już po pierwszej operacji, tej przeprowadzonej na Musze; w środowisku szybko rozeszła się wieść, co zrobiłeś i jak. I — owszem, pozwolili ci; i delikatnie dali do zrozumienia, że przymkną oko na to, że sam przeprowadzasz operacje, których nie miałeś i nie masz prawa przeprowadzać. „Jak bardzo czułem się lepszy — przypominasz sobie teraz — od tych wszystkich chłopców i dziewczynek z mojego roku, którzy wyłapywali co nędzniejsze ochłapy, dwa tysiące złotych miesięcznie w ramach

rezydentury w szpitalu w Grodzisku Mazowieckim. Ja miałem mnóstwo pieniędzy i jeszcze więcej wolnego czasu, i mogłem sobie jeździć, dokąd miałem ochotę”. Ale miałeś też swój sekret, pamiętasz? — Pan miał taki talent… — mówi cicho Zieleniecki. — Do dziś nie wiem, jak pan to robił, że nikt pana nie… nie pozwał, nikt pana nie zaskarżył. Taki wspaniały talent — powtarza. — I nic pana nie obeszło, kiedy raz się pan pomylił… o, przepraszam! Obeszło. — Kiwa głową, uśmiechając się. — Uznał pan, że skoro raz się panu nie udało, to jest pan zbyt dumny, żeby spróbować raz jeszcze… — Nieprawda — przerywasz mu i wiesz, że kłamiesz tylko w połowie, ale to, czy kłamiesz, czy nie, w ogóle cię nie obchodzi. — Po prostu… — szukasz właściwego słowa. „To musi być Rawik” — znowu przechodzi ci przez głowę. — Po prostu bałem się spróbować jeszcze raz. — Bałeś się? — upewnia się Zieleniecki. — Myślałem, że już mi się nie uda — odpowiadasz. Kiedy mówisz te słowa, czujesz, jak jakaś olbrzymia ulga rozlewa się po twoim ciele. Ta ulga to ciepłe strumienie, które wędrują twoją krwią. Zieleniecki kiwa głową. Wygląda, jakby obracał coś w myślach. — Ale przed nikim się pan nie przyznał — mówi po chwili. — Przed — Trzask! Dzyndzel zamka uderza we framugę i Zieleniecki leniwie wstaje, by zatrzasnąć okno. Patrzysz na niego, jak sunie po linoleum i nachyla się do szyby. Okno wychodzi na wewnętrzne podwórko kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; blok miękkim łukiem zakręca w prawo, a między nim a sąsiednim wyrasta pasmo jasnozielonej trawy. Trzask. Jest już zamknięte, a Zieleniecki idzie w stronę wypoczynkowego fotela. — Wie pan — stęka, siadając — dlaczego postanowiłem wtedy zostać, w klinice, kiedy mnie pan upokorzył? Och, tak, bo pan mnie upokorzył. —

Uśmiecha się. — Upokorzył mnie pan, jak jeszcze nikt w tym życiu. Otóż zdecydowałem się w niej zostać, ponieważ wierzyłem, że ma pan coś, co miał pański ojciec, czego ja nigdy nie miałem: talent. Że ma pan wielki, wspaniały talent. I może pan go miał, ale… — waha się. — Kiedy zgłosił się do mnie pana kolega i stwierdził, że warto utrzeć panu nosa, oczywiście się zgodziłem. Teraz jesteś już pewien, że to był Rawik. — Rawik — mówisz. — Rawik, prawda? On… — A jakie — przerywa spokojnie Zieleniecki, splatając palce na wysokości ust — ma to znaczenie? To pan operował. To kłamstwo. — Nie — odpowiadasz i masz ochotę, żeby jego twarz zmieniła swój wyraz; żeby nie była już tak spokojna. — To pan przeprowadzał tę operację. Zieleniecki w milczeniu przypatruje ci się zza splecionych dłoni. — Ma pan na to dowody? — pyta w końcu. Czujesz, jak twoje mięśnie się napinają i przypominasz sobie, jak odkryłeś, że na serwerach w Alboalbo nic się nie nagrało. Tymczasem Zieleniecki mówi dalej: — Przecież widział pan film zapisany na kamerach w klinice. Wedle tego filmu to jest pana dzieło, zresztą… pan się nie przyzna do tego, że już pan nie jest tym cudownym dzieckiem, prawda? Nikomu pan nie powie, jak pan wszystkich okłamywał. Przez chwilę się zastanawiasz, chociaż wiesz, że znasz odpowiedź. Odpowiedź brzmi: nie, to by było potworne. „To by było potworne — myślisz i czujesz, że twoje uda zaczynają się leciutko trząść — gdyby wszyscy się dowiedzieli”. — Nikomu pan tego nie powie — kontynuuje tymczasem Zieleniecki —  bo się pan boi. Niech pan zobaczy, uwierzył pan nawet w to, że ten — 

ściąga usta w wyrazie obrzydzenia — policjant, ojciec pani Anny, prowadzi jakieś śledztwo w pańskiej sprawie. Wystarczyło, że pana koledzy ściągnęli go do klinki. Że powiedzieli, że wreszcie jest szansa się na panu odegrać. Zapach starego człowieka, którym przesiąknięte jest to mieszkanie, wydaje ci się obrzydliwy i usypiający i masz ochotę jak najszybciej stąd wyjść; ale to, co powiedział, nie daje ci spokoju. — Nie prowadzi? — pytasz, a Zieleniecki szeroko się uśmiecha. — Nie — oznajmia. — Ale nic straconego, może nie on, ale ktoś w końcu zacznie. Do tego czasu… — zawiesza na chwilę głos. Kiedy znowu mówi, jego oczy są szeroko otwarte. — Do tego czasu pana zniszczą, wie pan? Wiesz? — Kto? — rzucasz, a uśmiechnięty Zieleniecki kręci głową. — Wszyscy — odpowiada. — Wszyscy.

27 Taksówka zatrzymuje się przed niskim brązowym parkanem, który oddziela od chodnika teren Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; kiedy napierasz na furtkę, ta cichutko jęczy. Po chwila rozlega się trzask zamykanej bramki. Liście zerwane z posadzonych wzdłuż ulicy Suzina drzew unoszą się na wietrze, szybując ku niebu niczym stado wróbli. „Powinienem — myślisz — jechać do Rawika”. Anielewicza, Muranów; to niedaleko stąd. „Ktoś taki, kto nazywa się jak ja, powinien tam jechać”. Wiesz to; ale kiedy chcesz powiedzieć: „Anielewicza”, mówisz: — Na ulicę Narbutta. I w jakiś sposób, wie mi się to, zdajesz sobie sprawę, że to właściwa odpowiedź, tak.

— Na Narbutta. Na nazwisko? — przyjaźnie pyta młody kierowca, nie odwracając się. — Schmitt — znowu podajesz nazwisko, które znalazłeś wyryte na podstawce zegara wtłoczonego w rzeźbę wydmuchującego wiatr Boreasza. Zamykasz za sobą drzwi. Tapicerka foteli w starym oplu astrze to ciemnografitowy, poznaczony wyblakłymi wzorkami skaj; taksówka nie rusza, a kierowca odwraca się w twoją stronę. Jest tylko odrobinę starszy od ciebie, najwyżej trzydziestoletni; ma niebieskie, szczere oczy. — To pan — odzywa się. Czujesz, że miękną ci kolana. — Nie — zaprzeczasz gwałtownie. — Nie, to nie ja. — Nie pan? Pan — przekonuje uśmiechnięty taksówkarz. — Pan, oczywiście, że pan — mówi i zwraca głowę w stronę kierownicy; przekręca kluczyk w stacyjce. Stary opel wysuwa się na ulicę Suzina. Jedzie prosto, powoli, bo uliczka wybrukowana jest kocimi łbami. Po chwili skręca w Sierpecką i dotacza się do skrzyżowania z aleją Krasińskiego, i wtedy kierowca dociska pedał gazu: taksówka już mknie między szpalerami drzew. Żoliborz za oknem wygląda jak zbudowana ze styropianu makieta miasta. Nie ma tu żadnych ludzi i żadnych samochodów; żadnych tramwajów; żadnych autobusów też. — Bez nerwów — mówi ze swadą taksówkarz, patrząc na drogę. — Wie pan, powiem wprost, ja pana, panie Dejman, podziwiam. Coś podskakuje ci w żołądku. Gdybyś jeszcze tydzień temu usłyszał takie słowa, najpierw poczułbyś przyjemne łechtanie gdzieś w głębi przełyku, a zaraz potem przyszłoby ci do głowy, że jego podziw to za mało; a teraz?

— Za co? — pytasz go, by cokolwiek powiedzieć. „W jakiś sposób — spostrzegasz — ten podziw sprawia mi jednak przyjemność. Sprawia mi przyjemność, że taksówkarz mi sprzyja”. — Jak to, za co? Za to, jak pan ma wszystkich w dupie! Jasnozielone cyferki na panelu nad radiem w oplu astrze wskazują godzinę siedemnastą. Niedługo powinno zacząć zmierzchać. Wiatr uspokoił się i nad miasto nadciągają puchate kłęby chmur w kolorze świeżo zmielonego żwiru, przez które przebijają żółte i czerwone promienie słońca. Taksówka mija brzydkie, pomalowane na budyniowy kolor bloki przy Sadach Żoliborskich i skręca w lewo, w ulicę Broniewskiego. — Wszystkich ma pan w dupie — powtarza taksówkarz. W oddali majaczy plac Grunwaldzki. — Tak zupełnie wszystkich! Jakby się pan nie przejmował w ogóle, co inni o panu pomyślą. Wszystkich! Ile razy ja pana oglądałem, jak pan siedzi w telewizji i mówi głośno to, co każdy, proszę pana, wie: że jest brzydki. He-he! A te pana operacje… Że ktoś do pana przychodzi i pan robi mu inną operację, niż on chciał, bo pan wie lepiej. Pan się, kurczę, nie wstydzi, że pan wie lepiej! Wszystkich ma pan w dupie. Bezbłędnie. Ja to bym tak chciał, nie robić żadnych błędów. I jak się trzeba zemścić, to zemścić. Pokazać babie, gdzie jest jej miejsce. Tak mówiła w tym wywiadzie. — Czytał pan ten wywiad? — pytasz, sięgając do kieszeni spodni. Gruby kształt iPhone’a wbija ci się w udo. Telefon jest naładowany: Zieleniecki z rozlanym po twarzy uśmiechem powiedział, że specjalnie kupił dla ciebie ładowarkę, by coś tak głupiego jak rozładowana komórka nie zepsuło mu najbliższych dni. Będę to oglądał, zapewnił; już się nie mogę doczekać. — Czy ja go czytałem? — pyta taksówkarz, akcentując słowo „ja”. —  A kto go nie czytał, co? — Samochód zatrzymuje się przy pustym placu Grunwaldzkim. — Każdy go czytał! Trzeba wyrobić sobie, proszę pana,

zdanie…! — mówi. Światło zmienia się na zielone i taksówkarz natychmiast rusza, mijając skręt w Rydygiera. Taksówka wsuwa się na niski wiadukt nad torami kolejowymi i centrum handlowym Arkadia; miedziane promienie słońca rozpraszają warstwę smolistoszarych chmur. Naładowany telefon rozjarza się światłem: pac-pac. Taksówka zjeżdża z wiaduktu na rondo Radosława i płynnie wpełza w pustą aleję Jana Pawła II. Wunderkamera.pl: pac-pac. Choć wywiad z Anką cały czas jest anonsowany jako news dnia, komentarze nad nim nie pojawiają się z taką częstotliwością, jak przed południem. Zauważasz, że ostatni został umieszczony godzinę temu przez użytkownika o pseudonimie „Mefisto”: „zniszczymy tego buca He-he”. Bez trudu udaje ci się zjechać w to miejsce na ekranie, w którym dziennikarka zadaje Ance pierwsze pytanie; czy będziesz oszpecona już na całe życie ? — pyta, a Anka odpowiada, że nie. Wiesz, że to kłamstwo. Moje ciało będzie oszpecone, mówi Anka: tylko moje ciało. Czyli, pyta ostrożnie dziennikarka, czyli nie będziesz wyglądać tak jak kiedyś, tak? Nie, odpowiada Anka, już nigdy nie będę wyglądać tak, jak wyglądałam kiedyś, już nigdy, mówi, nie będę piękna, ale czy to jest ważne, że już nigdy nie będę tak wyglądała…? Czy uważasz, pyta dziennikarka, że twoi klienci, że reklamodawcy będą sądzić tak samo? Czy nie boisz się, że z La belle dame sans merci nie staniesz się znowu tylko Anką Komanderowicz? Nie, nie boję się, odpowiada Anka. Nie chodzi o to przecież, jak wyglądam. Wyglądałam pięknie, teraz wyglądam brzydko, nie o to wcale chodzi. To o co chodzi? Chodzi o to, kim jestem, mówi jej Anka. „Jak ona — przechodzi ci przez myśl — kłamie”. — Nie zapytał mnie pan — mówi nagle taksówkarz.

Unosisz głowę. Razi cię ciemnopomarańczowe słońce, które odbija się od biurowców przy rondzie ONZ. — O co pana nie zapytałem? — O to, jakie jest moje zdanie, oczywiście! — odpowiada, a taksówka wjeżdża na rondo. — Moje zdanie na temat tego, co pan zrobił, no! — Ach — mówisz. „Jeszcze niedawno — myślisz — czułbym do niego pogardę, uważał za kogoś gorszego od siebie; dlaczego nic nie czuję?” —  Więc… co pan o tym sądzi? Wie mi się, co sądzi na twój temat taksówkarz. Wie mi się, że gdy dziś się nudził, czekając na kolejnych klientów, wielokrotnie zostawiał pod wywiadem z Anką Komanderowicz komentarze; i nie tylko pod nim. Zostawiał je na innych portalach, które agregowały ten wywiad; nazywał się wtedy, wie mi się to, marek165 i nazywał się wacek, i nazywał się elemelek i nazywał się każdy; i pisał, że kogoś takiego, kto jest jak Jakub Dejman, trzeba wydać ludziom, by rozszarpali go na części. — Otóż ja sądzę — peroruje taksówkarz, a srebrny opel astra zbliża się do wiaduktu nad ulicą Chałubińskiego — proszę pana, jak już mówiłem, że pan dobrze zrobił. Ale zrobił pan głupio! — Śmieje się, przyspieszając. —  Dobrze pan zrobił, że pan babie pokazał, gdzie jest jej miejsce, dobrze, że teraz już, proszę pana, nie będzie taka ładna, he… Ale nie mógł pan jakoś przemyślniej, kurczę blade? Tylko tak? Co? — nie dowierza. — Co? Nie odpowiadasz; zresztą, wie mi się, że taksówkarz nie oczekuje odpowiedzi. Opel wjeżdża na wiadukt nad ulicą Chałubińskiego; spoglądasz za okno. Powinien już zapadać zmierzch, jednak potężne miedziane promienie przebijają obłoki w kolorze smoły i warstwami łagodnego światła kładą się na Warszawie. Znowu patrzysz na ekran telefonu.

Jakub Dejman, zaczyna tłustymi literami dziennikarka, chyba nie możemy uciec od tego tematu, prawda, pani Anno? Nie, odpowiada Anka. Chirurgiem, który przeprowadzał operację na pani twarzy, był Jakub Dejman, z kliniki chirurgii plastycznej na Wilanowie, w Warszawie. Przy okazji, z tego, co wiemy, pani były partner, prawda? Anka potwierdza: tak. Tak, nie powinnam, nie powinniśmy jemu powierzać tej operacji. To pani go rzuciła, prawda? — dopytuje dziennikarka. Tak, mówi Anka, ja. I, proszę mi powiedzieć, jaka była jego reakcja? Miał to w dupie, mówi Anka, przynajmniej tak mi się zdawało. Zdawało! Czy sądzi pani, że to była zemsta Jakuba Dejmana? Zemsta nietoperza? — Zaraz będziemy — odzywa się taksówkarz. Spoglądasz za okno: samochód mija gmach Biblioteki Narodowej, na żółtym świetle przejeżdżacie skrzyżowanie z ulicą Batorego. Tak, to zemsta Jakuba Dejmana, mówi dziennikarce Anka. Niemożliwe, dodaje, by nie zrobił tego specjalnie. — Pojedziemy od Niepodległości czy Kazimierzowskiej? — pyta taksówkarz. — Kazimierzowskiej — mówisz i blokujesz telefon. Taksówka zbliża się do Narbutta. Masz wrażenie, że ktoś do twojej głowy wsypał kilka ziarenek piasku, które wirują w niej i wirują, i szczypie cię od nich mózg. — O, ma pan komitet powitalny! — cieszy się kierowca. Pod klatką kamienicy przy ulicy Narbutta stoi dwudziestka, a może trzydziestka ludzi, wszyscy w dłoniach dzierżą smartfony, a gdy taksówka trąbi, podrywają się i biegną w jej stronę. Ulica na Mokotowie rozjarza się malutkimi perłami fleszy. — Reszta dla pana — mówisz, rzucając taksówkarzowi stówę. Nie zwraca na to uwagi.

— Ale się dzieje! — Zaciera dłonie. Wysiadasz; na zewnątrz jest już naprawdę chłodno. Na twój widok zgromadzeni pod budynkiem przyklękają, by zrobić zdjęcia. Mijając ich, słyszysz wydobywające się z głośników komórek dźwięki imitujące wypalanie się obrazu na kliszy. Drzwi. Wrota klatki wydają z siebie trzask; już są zamknięte i znowu znajdujesz się w ciemności. Schody. Magnetyczna karta. Klik. Drzwi otwierają się. I wtedy słyszysz: — Ku-ba?

28 Korytarz bloku jest zbudowany z betonu. Jego ściany do połowy pokrywa jasnożółta, gładka emalia, od połowy — tynk, chropowaty i biały. Panuje tu duszna ciemność. W powietrzu unosi się kwaśny zapach, który wyślizguje się przez drzwi do komory zsypowej; wibruje w nim też dźwięk bosych stóp Elviry, które uderzają o betonową podłogę. Starasz się przekręcić klucz w zamku w brązowych, potężnych drzwiach i idzie ci to ciężko; wie mi się, że od bardzo dawna nikt nie wkładał klucza do tego zamka. W końcu w betonowym chłodzie rozlega się chrzęst i Elvira podbiega do ciebie. Naciskasz klamkę, a drzwi ustępują. Na wprost od wejścia znajduje się króciutki, trzymetrowy najwyżej korytarz. Po lewej wpada w niewielką łazienkę, z klozetem i wanną. Na wprost jest pokój, a w nim kanapa i stół, i szafa, a wszystko to na dywanie pokrytym wzorem jesiennych liści. Obok drzwi do pokoju jest wejście do prostokąta kuchni, z lodówką, kuchenką gazową, zlewem. Na drugim końcu korytarza, naprzeciw łazienki, znajduje się jeszcze jeden pokój. Dziewczynka wymija cię i wchodzi do środka. Znalazłszy się

w korytarzyku, zamykasz za sobą drzwi. Kiedy rozlega się brzęk zamków, spogląda na ciebie, i wtedy widzisz, że na jej twarzy maluje się strach. — Małe — mówisz do niej nagle i sam jesteś zdziwiony, że to powiedziałeś. — To mieszkanie jest małe. — Ma-łe — powtarza ostrożnie dziewczynka. — Pokój — wskazujesz na pomieszczenie naprzeciwko wejścia. Elvira marszczy brwi. — Pokój? — dziwi się. Kiwasz głową; pstryk. Światło w łazience zapala się i żółta, zawieszona nad pomieszczeniem żarówka oświetla rzęsistym blaskiem czerwone kafelki, nieużywaną od dawna pralkę, lustro, wannę, klozet. To na pralce zgromadziło się najwięcej kurzu. Czarne kłęby z daleka wyglądają jak żuki. Kiedy odkręcasz kran nad umywalką, ten wydaje z siebie przeciągłe, głośne syczenie, a potem ostrą strugą tryska z niego woda. Jest żółta, najpierw w kolorze szampana, potem — sików, i chociaż wciąż leci i leci, nie zmienia koloru na przezroczysty. Bum: żółć to także kolor wody z kranu wiszącego nad wanną. Pomieszczenie wypełnia się zapachem jełczejącego jedzenia. — Umyj się — rzucasz Elvirze i nie patrząc na nią, wychodzisz z łazienki. Klik, to dźwięk zamkniętych drzwi. Po chwili zza ściany dobiega dźwięk ciurkającego prysznica: ciur-ciur-ciur, a potem z prysznica tryska woda; szum. Za trzema oknami pokoju, w którym teraz stoisz, śpi osiedle Bemowo. Blokowisko wygląda jak kamieniołom na chwilę przed wybuchem dynamitu. Znaczą je wąskie jednokierunkowe uliczki, oświetlone wysokimi latarniami; nad uliczkami wznoszą się dziesięciopiętrowe bloki otynkowane sztablaturą we wszystkich kolorach tęczy. Na lewo rozciąga się niewielki

skwer, bez trawy, za to z dużą ilością białego piachu. Za skwerem: trzy rzędy ciasno wypełnionego samochodami parkingu i czteropasmowa jezdnia, ulica Radiowa, przedzielona na pół torami tramwajowymi, i następne osiedle, i jeszcze jedno, i jeszcze jedno, i jeszcze, i jeszcze. Otwierasz okno i wciągasz woń wiosennej nocy. Osiedle cuchnie. Kiedy czujesz ten zapach, przypomina ci się, jak pierwszy raz stanąłeś tak w oknie, w dniu, kiedy zamknęły się drzwi za Janem Dejmanem. Stanąłeś w nim, wciągnąłeś powietrze i pierwszy raz w życiu poczułeś, że jesteś u siebie. Na ulicy Narbutta przestałeś się tak czuć cztery godziny temu. Gdy zamknęły się za tobą drzwi, poszedłeś do salonu; w tym samym momencie rozległ się donośny trzask. O szybę w twoim gabinecie uderzył kamień. Nie stłukła się, ale został na niej ślad w kształcie pajęczyny. Kiedy do niej podbiegłeś, oślepiło cię białe światło; z dołu, telefonami komórkowymi i tabletami, zgromadzeni pod kamienicą robili zdjęcia. Odwróciłeś się i spojrzałeś na Elvirę: przestraszona, stała w kącie pokoju. „Nie mogę jej tu zostawić — uzmysłowiłeś sobie. — To tylko kwestia czasu, zanim Rawik wszystkim rozpowie, co widział tej nocy, o tym, co zrobiłem”. I wtedy wrócił obraz sprzed dwóch dni; i dźwięki arii Szczurołapa. Poczułeś, że twoja krew płynie szybciej. „Co się stanie z Elvirą, kiedy się dowiedzą? — myślałeś. — Co się z nią wtedy stanie?” Skulona dziewczynka stała w kącie gabinetu. Tłum znudził się po godzinie, gdy zrobiło się naprawdę ciemno i naprawdę zimno, a nad Warszawę wrócił wiatr. W kamienicy naprzeciw zgasły światła. — Ubierz się — powiedziałeś wtedy do Elviry. Pokręciła głową.

Potrzebowałeś chwili, by do ciebie dotarło. Przecież ona nie miała w co się ubrać, przecież nigdy nie przypuszczałeś, że Elvira wyjdzie z tego domu, po cóż więc jej kupować kurtki, po co jej kupować buty? Dałeś jej swoją starą wiatrówkę, a sam narzuciłeś na koszulę i sweter płaszcz i ostrożnie wyprowadziłeś ją z mieszkania i klatki na ulicę Narbutta. Elvirze trzęsły się nogi; pik-pik. To zapikało odblokowane kluczykami porsche cayenne. Wsunęła się do tyłu i położyła na siedzeniach, przykrywając kurtką. Twoje ciało bardzo powoli przypominało sobie sposób, w jaki kieruje się samochodem, jak się naciska pedały i sprzęgło, jak się zmienia bieg, jak się skręca i jak się hamuje. Tego ostatniego nie musiało sobie przypominać zbyt często, Warszawa była pusta. Pojechałeś przez Ochotę, potem asfaltowymi kanionami w okolicach Dworca Zachodniego i w lewo, Wolą, obok lasku na Kole, i znalazłeś się tam, gdzie chciałeś się znaleźć, koło skrzyżowania Powstańców Śląskich z Radiową. Parkingu nie zapełniało zbyt wiele samochodów; zatrzymałeś porsche i wyszedłeś na zewnątrz, otworzyć tylne drzwi. Skulona Elvira leżała na kanapie: była bosa. — Uważaj — powiedziałeś jej, podawszy rękę, by wyszła z samochodu. Pamiętałeś, że na tym osiedlu często rozbija się butelki, by odłamki szkła weszły w łapy bezpańskim psom. Elvirze nie weszły. Dziewczynka tylko słaniała się, musiałeś podtrzymywać ją ramieniem. Słyszysz szeroki i donośny dźwięk wody z prysznica. Po chwili ustaje; jeszcze kilka dźwięków. Zdejmowany z wieszaka ręcznik, wycieranie się, uderzenia grubej tkaniny o mokre ciało, trzask: drzwi łazienki. Odwracasz się.

Stojąca przed tobą Elvira jest zupełnie naga. Prawą część jej smagłego ciała okrywa światło zapalone w łazience, lewą wchłonął mrok. Z szyi dziewczynki skapują kropelki wody: pachnie świeżością i czymś, czego nie umiesz określić. Idzie w twoją stronę. Stąpa po kurzu; tego mieszkania nie sprzątano, wie mi się to, od ponad trzech lat. I tak jednak, wie mi się, jest tu czyściej niż tamtego dnia, którego skończyłeś dziewiętnaście lat i którego skończyły się tłuste stuzłotowe banknoty przekazane przez pana tatę. Tamtego dnia, kiedy skończyłeś dziewiętnaście lat, przyjechałeś na Bemowo karetką. Poprzednią noc spędziłeś w szpitalu, do którego trafiłeś po swojej pierwszej praktycznej lekcji anatomii. Lekcja anatomii Jakuba Dejmana odbyła się w prosektorium kliniki uniwersyteckiej, w czarno-szklanym pałacu na Ochocie. Był październik 2010 roku; kilka miesięcy wcześniej na Facebooku zarejestrował się pięćsetmilionowy użytkownik. Przed wejściem do prosektorium studenci z twojej grupy musieli starannie umyć twarze i ręce, wdziać białe kitle. Nie mogłeś znaleźć rozmiaru, który by na ciebie pasował. W prosektorium nie było okien, od zielonych kafelków odbijał się blask brzęczących jarzeniówkowych listew. Na środku pomieszczenia stał żelazny stół, na nim — owinięte w kokon złotego, połyskującego materiału ciało. — Panowie — rzekł profesor, choć w sali było także kilka dziewcząt — dziś czeka was wielka przygoda. Rozsunął złoty materiał. Na żelaznym stole leżał pięćdziesięcioletni, brzuchaty mężczyzna. Usłyszałeś dźwięk wstrzymywanych oddechów; nie potrafiłeś zrozumieć, co jest niezwykłego w takim ciele, dlaczego ktoś miałby wstrzymywać oddech na jego widok. — Czy ktoś — odchrząknął profesor — chciałby spróbować?

Choć jako jedyny uniosłeś dłoń, profesor zdawał się tego nie zauważać. — Czy ktoś chciałby spróbować? — spytał jeszcze raz. — Tak, ja chciałbym spróbować — powiedziałeś i poczułeś na swoim karku wzrok pozostałych studentów. Profesor ściągnął usta w prostą linię. — A, pan — wymruczał. Kiedy do niego podszedłeś, podał ci skalpel. — Proszę, zrobi pan to według moich… Co pan robi! Co pan robi! Nie słuchając profesora, wbiłeś skalpel zaraz nad mostkiem i przesunąłeś w kierunku żołądka. Z mężczyzny zaczęła wylewać się ciemnobrązowa, prawie czarna krew. Wsunąłeś skalpel głębiej i ciąłeś, ciąłeś, ciąłeś. Później dowiedziałeś się, że ten profesor nie podszedł do ciebie i nie odebrał ci skalpela, ponieważ bał się, że coś mu nim zrobisz. Brązowej krwi było coraz więcej i w prosektorium zapachniało mieszanką goździków i zgniłego mięsa. Co to jest? Czy z wnętrza mężczyzny unosi się czarny dym? Nagle zrobiło ci się ciemno przed oczami. Kilkanaście godzin później obudziłeś się w szpitalu. Zemdlałeś, powiedziała ci gruba pielęgniarka; straciłeś przytomność. Tamtego popołudnia na Bemowo zawiozła cię karetka. W zlewie tkwiła wieża z niepozmywanych, obklejonych resztkami jedzenia naczyń. Byłeś osłabiony i bardzo głodny, twój brzuch skręcał się od panującej w nim pustki. Pusta była także lodówka, i chciałeś iść do sklepu kupić sobie jedzenie, ale gdy sięgnąłeś do szuflady, w której trzymałeś banknoty od doktora Jana Dejmana, nie znalazłeś tam ani jednego z tłustych, pogniecionych zwitków. Mieszkanie było zakurzone i brudne. Szaroczarne kłęby przyklejają się do mokrych stóp idącej w twoim kierunku dziewczynki. Podszedłszy, obejmuje cię i liże w szyję, a jej język

sunie slalomem, jakby składała za jego pomocą podpis.

CZTERNAŚCIE 20 Mój drogi Robinsonie, gdybyś odczytał te listy, tym, przy czym zatrzymałbyś się najdłużej, byłby zapewne mój podpis. Pisać nauczyłem się bardzo wcześnie. Miałem wtedy pięć lat i przenosiłem na papier kształty liter, które znajdowałem w książkach w bibliotece dworu w Hameln. Kiedy pan ojciec spytał, co mnie w nich tak interesuje, odpowiedziałem, że to, iż te słowa muszą być, skoro zostały wydrukowane. Pan ojciec nic z tego nie zrozumiał. Nie dotarło do niego też to, co w tamtej chwili dotarło do mnie: że mojego imienia nie było w żadnej z tych książek. Mogłem je, oczywiście, umieścić na kartce, piórem od Mont Blanca, ale czy „Jacob von Deymann” zostało gdzieś wcześniej napisane? Kilka tygodni obijałem się z tym problemem o ściany dworu w Hameln; w końcu doszedłem do wniosku, że tak, chociaż nie w ten sposób, w jaki były zapisane „Franz Gall” albo „Ludwig von Mises”. Choć trzy słowa nie znajdowały się obok siebie, wydrukowano je na jednym arkuszu papieru, ciężkim kredowym prostokącie, który znalazłem w szufladzie biurka pana ojca. U jego szczytu gotyckie litery układały się w słowo: Vereinbarung, umowa. Umowę zawarł trzy lata wcześniej Hans von Deymann z pewnym towarzystwem akcyjnym z Berlina, reprezentowanym przez klerka o imieniu Jacob. Najpierw przerysowałem imię klerka, następnie — nazwisko pana ojca. I było, bo musiało być, „Jacob von Deymann”. Szperając tamtego dnia w szufladach ojcowskiego biurka, znalazłem wiele innych umów z towarzystwem akcyjnym „Wunderkamera”. Choć, jeśli chodzi o treść, nie bardzo różniły się od siebie, a „Wunderkamerę” zawsze reprezentował ten sam klerk, każda z tych umów wydrukowana była pasażami odmiennych czcionek. Na początku z jednej przerysowywałem „Jacob”, z drugiej „von”, a z trzeciej „Deymann”. Potem doszedłem do wniosku, że umów i ich odpisów jest wystarczająco wiele, by każda z przerysowywanych liter mogła mieć inny krój. I tak powstał podpis pięcioletniego Jacoba von Deymanna, trzy lata później zaprezentowany przezeń wiejskiemu nauczycielowi. — A kim ty jesteś, by mieć taki podpis? — zdenerwował się nauczyciel, miętosząc w rękach pożółkłą kartkę papieru. Przełknąłem ślinę. Była kwaśna i zostawiła na grani podniebienia nieprzyjemny osad. — Za kogo ty się, chłopcze Jacobie, uważasz? Za kogo się wtedy uważałem, stojąc w bibliotece? Był wrzesień 1927 roku i uważałem się za kogoś gorszego od innych ludzi, bo nie potrafiłem wystać w miejscu bez zadania pytania: „dlaczego?”. — I oddaj mi pióro — rzekł wiejski nauczyciel. — Chłopcy nie piszą piórem. Zawahałem się. Gdyby poprosił o jakikolwiek inny przedmiot, wręczyłbym mu go bez wahania; ale to pióro było prezentem od pana ojca. Kiedy nieznacznie pokręciłem głową, brzydka twarz trzydziestoletniego mężczyzny wykrzywiła się w grymasie wściekłości; ale zaraz znów rozpogodziła. — Słyszałem — powiedział, mrużąc oczy — że lubisz grać w szachy. — A kiedy kiwnąłem głową, dodał: — W takim razie… zagrajmy o twoje pióro, chłopcze. I o twój podpis, zgoda? Jeśli wygram, będziesz się odtąd podpisywał tak, jak ja ci każę. Przynieś szachy. To był komplet, który pan ojciec przywiózł mi z Londynu: STAUNTON CHESSMEN. — No, to zaczynamy — powiedział.

(Później, gdy dworu w Hameln już nie było, w Berlinie udało mi się kupić podobny). Figury, które klekocząc, wysypały się na szachownicę, znały dotychczas tylko moje palce i palce pana ojca, z którym zawsze wygrywałem. Ale z wiejskim nauczycielem nie wygrałem; użył przeciwko mnie tego samego triku, którym w 1916 roku Fonarow został pokonany przez Capablancę. Kiedy biały hetman znalazł się w zasięgu jego laufra, na sekundę pociemniało mi w oczach. Zanim zastanowiłem się, co robię, przewróciłem swojego króla, a wiejski nauczyciel klasnął w dłonie. — Wiesz, co to znaczy? — zapytał. — Wiesz, że nigdy ze mną nie wygrasz, prawda? Jestem od ciebie starszy —  wyszczerzył się. — Jestem już obywatelem Sparty, a ty kim jesteś? Nikim jesteś. Jesteś nikim, bo jesteś taki młodziutki, a twoją siostrę powinno się zrzucić ze szczytu góry Tajget. Jeszcze dużo czasu upłynie, zanim będziesz obywatelem… Coś w jego przemowie zwróciło moją uwagę; to, że wyznaczył punkt, po którego przekroczeniu, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, miałbym stać się równy innym. Trzydziestka. Dwadzieścia dwa lata; aż tyle miałem czekać? Dwadzieścia dwa lata? Dwadzieścia? Osiemnaście? Siedemnaście? Piętnaście? Czternaście? Dwanaście? Jedenaście? Zostało jeszcze, myślałem w lipcu 1938 roku, jedenaście lat? Dopiero w 1949 roku miałbym wreszcie stać się równy innym ludziom, przekroczywszy trzydziestkę, wreszcie? Tamtego lata w 1938 roku słońce budziło mnie wczesnym rankiem; chwilę nasłuchiwałem, czy nikt inny jeszcze się nie obudził, a kiedy odpowiadała mi cisza, wstawałem i szedłem na długi spacer korytarzami dworu, by oszacować straty. Zniknęły obrazy, które kolekcjonowali dziadek i pradziadek von Deymann; zniknął nie tylko fortepian marki C. BECHSTEIN, lecz także kolekcja viol da gamba i fletów. Zniknęły przede wszystkim książki: moje kochane książki! Och, tak czy siak było ich mnóstwo, zaledwie jedna trzecia półek została ogołocona; ale dwór w Hameln, jaki zostawiłem, kiedy odjeżdżałem, wydawał się kolosalnie zmieniony. Musiałem dokonywać tej inspekcji szybko, bo jeszcze przed południem między ścianami zaczynała swoje panowanie duchota i robiło się nie do wytrzymania. Nabierałem chęci, by zrzucić z siebie koszulę i spodnie, ale czułem obrzydzenie na samą myśl, że miałbym chodzić nago. Nie wszyscy mieli ten problem; Julka — zdecydowanie nie. Któregoś razu przez przypadek, kiedy wyszedłem na korytarz z gabinetu pana ojca, stanąłem z nią twarzą w twarz; prawie zwymiotowałem. Nie licząc różowych bamboszy, nie miała na sobie żadnego ubrania. Duże, ciążące ku ziemi piersi; płaski —  właściwie zapadły — brzuch, ze skórą ciasno opinającą się na żebrach. Koślawe ramiona i koślawe nogi; duże różowe sutki, które wyglądały jak ogromne, pełne łoju krosty. I zarośnięte podbrzusze; i wydobywający się z przełyku wrzask, z jakim Julia rzuciła mi się na szyję, wrzask: „Jacob!”. Jak zburzenie rytmu, fałszywa nuta w melodii. Tamte dni w lecie 1938 roku miały przecież swój rytm. Na początku, wcześnie rano, budziłem się ja; potem wstawał pan ojciec, kiedy alkohol, który umożliwiał mu osunięcie się w sen, wyparował z jego ciała. Julka — w kilka godzin później; musiała to być kwestia duchoty, która nie pozwalała jej spać. A na koniec, kiedy na niebo nad dworem zdążył nasunąć się purpurowymi pasmami zmierzch, budził się wiejski nauczyciel. Ta organizacja życia w dwupiętrowym, rozległym budynku była mi na rękę; umożliwiła sprawdzenie wszystkiego, co chciałem tamtego lata sprawdzić. Pan ojciec nie porzucił dawnych zwyczajów. Wciąż nie zamykał na klucz gabinetu, nawet poszczególnych szuflad w biurku — nie; mogłem po nich do woli myszkować. Biurko było największym z mebli, które ostały się w pomieszczeniu niegdyś wypełnionym dębowymi szafami i kanapami z ciemnobrązowej skóry, i wielkimi, otwieranymi globusami. Prócz niego — jeszcze regał na książki, z kolekcją powieści science fiction w pozdzieranych oprawach, wśród których honorowe miejsce zajmował Der Unsichtbare w wydaniu Hoffmanna, Stuttgart, 1911. Tamtego lata to ja byłem dla pana ojca niewidzialnym człowiekiem. Nie zauważał mnie i pewnie nawet gdy nie spał, mógłbym się wślizgnąć do jego gabinetu i grzebać w szufladach. Znajdowałem w nich umowy handlowe Hansa von Deymanna, większość — z towarzystwem akcyjnym „Wunderkamera”. Z roku 1919 — wtedy została zawarta pierwsza. Z roku 1921, 1923, 1925, 1926, 1927; i z 1929, z dnia 2 stycznia, i datowany na listopad tego samego roku list do Hansa von Deymanna od towarzystwa akcyjnego „Wunderkamera”, w którym zawiadamiano go z przykrością, że na skutek ostatnich giełdowych spadków akcje, które zakupił, nie mają już wartości; i przepadł piękny majątek Hansa von Deymanna. Ale zaczął przepadać już wcześniej. Pierwsze straty — wynikało z wysyłanych co rok listów do akcjonariuszy — pojawiły się już w 1927, w tym samym roku, w którym do dworu przybył ktoś, kto mieszkał wówczas w miasteczku, wynajmując pokój od miejscowej kurwy. W 1938 roku ten ktoś nie wynajmował już pokoju u miejscowej kurwy, lecz mieszkał w dworze w Hameln, a jego krzyki mieszały się z krzykami Julki, gdy ją gwałcił co wieczór. Zawsze wyjmowałem wtedy z szafy w swoim pokoju

atlas, który dawno temu dostałem od pana ojca, Deutsche Flora, von Müller-Pilling. Wydano w Lipsku w roku 1894. VIII/240 Tafeln und VII/264 Textseiten. Któregoś razu jednak nie wytrzymałem; gdy krzyki ustały, wyszedłem na ciemny korytarz. Rozległ się dźwięk toaletowej spłuczki; po chwili wiejski nauczyciel stał już przede mną, nagi i czterdziestoletni. Jego chuj wyglądał w panującej w dworze ciemności niczym dopiero co wyciągnięta z jeziora, jeszcze mokra ryba; taka, która wciąż podryguje, która jeszcze nie skończyła się dusić. Kiedy mnie zobaczył, wesoło się uśmiechnął. — To co, podoba ci się, jak się tu urządziłem? — rzucił. — Jak wy możecie tak żyć? — powiedziałem tylko, kręcąc głową. — Ja, jak mogę tak żyć? — odpowiedział pytaniem wiejski nauczyciel, szczerząc się w moją stronę. — Ja, chłopcze, świetnie się tu bawię. O! — Dlaczego pan to robi? — spytałem. Czułem się całkowicie bezradny, stojąc przed nagim, tłustym czterdziestolatkiem, którego podwójny podbródek upstrzony był igłami zarostu. — Dlatego, że mogę. Bo teraz ja tu ustalam, co jest zakazane, a co nie. — Mój ojciec… — zacząłem. — Twój ojciec jest zdegenerowany — przerwał mi zimnym tonem. — Rozumiesz to? Jest z tych, którzy uważali się za lepszych od innych. Pan hrabia. — Gdy to powiedział, zaświeciły mu się oczy. — No — dodał — ale skończyły się już czasy panów hrabiów, skończyły się… I rechocząc, poczłapał do pokoju Julki; samotnie stałem w ciemności i kurzu, wsłuchując się w odgłos jego kroków. Rankiem, który nastąpił po tamtej nocy, spod łóżka w swoim pokoju wyciągnąłem przykurzone pudełko szachów; ustawiłem bierki na białych i czarnych polach i zacząłem grać kilka hipotetycznych partii, wyobrażając sobie, że gram je z wiejskim nauczycielem. Chociaż w każdym z ustawień, które jak gwiazdozbiory zjawiały się na szachownicy, potrafiłem przewidzieć kilka następnych ruchów wyobrażonego przeciwnika, potrafiłem też przewidzieć, jakich ja powinienem użyć, aby go zablokować — coś mi nie pozwalało przestawić figur w te miejsca, gdzie powinienem je przestawić; dobrowolnie dawałem samemu sobie z samym sobą wygrać. Spędziłem tak tydzień, aż wreszcie odważyłem się zapukać do drzwi jego pokoju, który jeszcze rok wcześniej był sypialnią mojego pana ojca. — Proszę! — usłyszałem. Był poniedziałek, 1 sierpnia 1938 roku; upały powoli mijały i na korytarzu dworu w Hameln panował przyjemny chłodek. Kiedy otworzyłem drzwi, zobaczyłem, że ubrany jedynie w szare gacie wiejski nauczyciel leży na stojącym wzdłuż ściany jednoosobowym łóżku. Jego wystawiony do góry tłusty, obrzydliwy brzuch wyglądał jak napompowany helem balon. — Chciałbym z panem zagrać w szachy — powiedziałem przygotowaną formułkę, a on natychmiast poderwał się i klasnął w dłonie. Kiedy stanął na nogach, wielki brzuch na chwilę się uniósł, a podłoga zachrzęściła pod ciężarem nauczycielskiego ciała. — W szachy! — zarechotał. — Co to, nie pamiętasz już, jak skończyło się to ostatnim razem? Ha! Nie pamiętasz? —  spytał, a gdy nic nie odpowiedziałem, ściągnął usta w prostą linię. Wyglądał jak wielka, przerośnięta żaba. — No, dobrze —  mruknął. — To grajmy, paniczu Jacobie von. Grajmy. Graliśmy w bibliotece; wykonał pierwszy ruch. Pion na e cztery, najbardziej klasyczne otwarcie. Ja też zacząłem pionem, niedbale, techniką partii hiszpańskiej; dopiero gdy rozległo się uderzenie drewna o drewno, z przerażeniem odkryłem, że przestawiłem nie tę bierkę, którą chciałem. Od razu, przyszło mi do głowy, od razu popełniłem błąd — od razu, już na wstępie, pojawił się mały szczegół, jeden z tych, które kazał mi notować i dostrzegać, i byłem pewien, że za pięć, sześć ruchów ów szczegół urośnie na szachownicy do sytuacji, która jest nie do obronienia. Na zewnątrz zerwał się wiatr. I wtedy zdarzyło się coś dziwnego. Zrobiłem jeden ruch, drugi; wiejski nauczyciel spojrzał na mnie ze zdziwieniem. Spróbował mnie zablokować, ale po chwili mój skoczek już szachował jednocześnie jego hetmana i króla. Musiał się wycofać; biały hetman spadł z szachownicy. Jego ruch; zapadła cisza.

Po chwili wiejski nauczyciel pstryknął palcami w swojego króla. Bierka z impetem wystrzeliła z tablicy, uderzając mnie w policzek. Nie poczułem bólu, tylko spojrzałem mu w oczy. Jaki on był wielki; jaki on był obrzydliwy. Jak kiedykolwiek mogłem wierzyć w to, czego mnie uczył? Jak kiedykolwiek mogłem czuć przed nim niższość? Jak mógł to robić ktoś taki jak ja, mieszkaniec Domu Salomona, ktoś, kto może wszystko…? — Nie zadowoliłeś mnie — zasyczał. — Nie jest pan — powiedziałem jak w dziwnym transie — kimś, kogo musiałbym zadowa

19 Puk-puk! Kiedy już chcesz dokończyć zdanie, rozlegają się uderzenia pięścią o drzwi. Na chwilę zamierasz i unosisz głowę; za oknem pada śnieg i jest ciemno, i cienka warstwa szronu przykleiła się do szkła. Od tygodnia, od kiedy wróciłeś z KL Birkenau, nie miałeś kontaktu z nikim, kogo by wysłał doktor Mengele; od tygodnia nie byłeś w obozowym szpitalu. Przez tydzień siedziałeś w swoim pokoiku i pisałeś listy do Robinsona, i stopniowo się uspokajałeś, bo tamten wieczór na rampie i poranek coraz bardziej wydawały ci się snem, jaki powinien prześnić ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty. Puk-puk! „To z pewnością jakaś pomyłka” — uspokajasz się w myślach i nie zakręcasz na piórze skuwki, tylko kładziesz je między kartkami notatniczka w skórzanej oprawie. Kiedy wstajesz i odwracasz się, drzwi do pokoiku nagle wydają ci się pniem olbrzymiego drzewa, z zewnątrz obudowanym cegłami i tynkiem. Idziesz do nich powoli, jakbyś miał zamiar nigdy nie dotrzeć do celu. Ale docierasz. Naciskasz klamkę i wtedy natychmiast napiera na nie niespodziewany ciężar, przed którym odsuwasz się w bok. Drzwi żeliwnym dzyndzlem uderzają o ścianę — brzdęk! — i z panującej na korytarzu ciemności wyłania się twarz. Należy do kogoś, kto jest szeroko uśmiechnięty.

— Dobry wieczór, szanowny kolego — wita cię uprzejmie doktor Josef Mengele. Ma dziś na sobie cywilny garnitur, ciemnoszary, i białą koszulę, i krawat w żółte i czarne paski. Jego czarne włosy nawilgły od rozpuszczającego się śniegu. — Dobry wieczór, szanowny kolego — powtarza. Cofasz się jeszcze o krok. „To tylko sen” — myślisz i zmęczonymi trzymaniem watermana palcami szczypiesz się w dłoń. Ale nic się nie zmienia: doktor Mengele wciąż tu stoi i przypatruje ci się z życzliwym zainteresowaniem. Nagle, jak gdyby coś sobie przypomniał, rozgląda się po pomieszczeniu i teatralnie kiwa głową, zatrzymawszy przy kolejnych sprzętach. — Łóżko — wylicza, rzuciwszy okiem na rozbebeszoną pościel —  biurko, lampa, zesz… Och, kolega pisze! No. Można powiedzieć, że ma kolega tu wszystko, co jest mężczyźnie potrzebne do życia… Czy nie? „To nie może być prawda” — przechodzi ci przez głowę. — Tak… — odpowiadasz i chcesz powiedzieć coś jeszcze, lecz Mengele unosi palec. — Moim zdaniem czegoś koledze jednak brakuje — stwierdza, jakby zwracał ci uwagę w jakimś teoretycznym sporze. Odwraca się w kierunku otwartych na ciemność drzwi. — Pani doktor? Pani koleżanko? Na jego głos z ciemności wynurza się ktoś, kogo wcześniej nie widziałeś; to kobieta. Jest niższa i od ciebie, i od Mengele. Ma na sobie biało-niebieski pasiak, na stopach — męskie, o wiele za duże buty. Idzie powoli, w dłoniach niosąc duże czarne pudło z bakelitu. Bez słowa mija cię i stawia je na biurku, pod oknem wychodzącym na obóz; staje, nie unosząc głowy. Blask z lampki łagodnie osiada na okładce notatnika. Cisza. „Kim ona jest? — myślisz. — Czy Miklós ją zna?”

— Przedstawiam koledze — odzywa się Mengele — doktor Puzyninę. Księżną! — Stojąca nieruchomo kobieta nabiera powietrza; brzmi to jak przebicie opony. — Kiedyś doktor Puzynina zajmowała się antropologią u profesora Czekanowskiego we Lwowie. Teraz również zajmuje się antropologią u doktora Mengele w Birkenau. Niektóre rzeczy są niezmienialne, prawda? Kobieta, która według Mengele nazywa się doktor Puzyniną, wpatruje się w podłogę. Jest korpulentną, lecz ładną brunetką około trzydziestki; jej długie włosy wyglądają jak pióra wyliniałego ptaka. Trzask! To Mengele stuknął obcasem o podłogę. Masz ochotę go stąd wyprosić albo samemu stąd wyjść, ale coś cię powstrzymuje. Coś każe ci tkwić w miejscu. „Nie może tego zrobić — powtarzasz sobie w myślach — ktoś, kto nazywa się jak ja”. — Pewne rzeczy są niezmienialne — mówi uroczyście Mengele. — Na przykład łóżko, lampa, biurko i zeszyt to nie wszystko, co wystarczy mężczyźnie do życia. Potrzebuje jeszcze muzyki. — Podchodzi do biurka, niedbale przesuwa notatniczek i puka palcem w pokrywę czarnego pudła z bakelitu. Gdy je otwiera, twoim oczom ukazuje się nienowy, ale i nie stary gramofon, z wyklejonym po wewnętrznej stronie pokrywy napisem: Monochord. — Zna kolega taką operę: Flet szczurołapa? — pyta nagle Mengele. — Słyszałem o niej — rzucasz, chociaż nie słyszałeś. Przypomina ci się nagle ta baśń, którą zimą 1937 roku czytałeś w Domu Salomona; o szczurołapie, który znalazł magiczną fujarkę i grał na niej tak, że zadowolił wszystkich.

„Ale ja — myślisz — też znalazłem tę fujarkę. Niecały rok po tamtych świętach…” Kiedy mówisz, że słyszałeś, Mengele znowu się uśmiecha. Doktor Puzynina patrzy w podłogę. Zerknąwszy na nią, widzisz, że cała się trzęsie. Jej wyliniałe włosy lekko się unoszą, jakby ktoś poraził je prądem. — Wczesny Mozart — oznajmia doktor tonem znawcy, majstrując przy gramofonowej igle. Kiedy ją puszcza, srebrne ramię łagodnie opada na płytę, a w pokoju rozlega się szmer. — Moim zdaniem najlepszy, o wiele ciekawszy od tego późnego, który zapomniał o figlach… Szmer-szmer. Szmer-szmer. I nagle w pokoju nad budynkiem administracji rozlega się muzyka; na początku są to matowe, głębokie dźwięki, które brzmią, jakby wydobyto je, naciągając palcem strunę wiolonczeli. Następnie — gładko wchodzą altówki i skrzypce, a za nimi tenor, żalący się: Nein, länger trag ich nicht die Qualen, Die Angst, die jede Hoffnung raubt!

Za wychodzącym na obóz oknem pada coraz gęstszy śnieg. Po raubt! następuje krótkie zawieszenie: melodia skrzypiec powtarza się i znowu wraca śpiew. Für welche Schuld muss ich bezahlen?

Znowu: przerwa. Teraz obracająca się płyta wygrywa bukoliczne, sielskie nuty. Patrzysz w podłogę swojego pokoiku: brudną, niegdyś jasną, sosnową klepkę szlifowaną na skos, pełną odcisków butów, które jak ślady na śniegu prowadzą do oficerek doktora Mengele. Was weiht dem falschen Glück mein Haupt? Abends bracht’ ich reiche Beute, Und wie über eignes Glück, Drohend wohl dem Mörder, freute sich Agathes Liebesblick…

1

Kiedy kończy się ta sekwencja, Mengele ujmuje między palce igiełkę gramofonu i unosi ją; w pokoiku na nowo zapada cisza. Połyskująca, podobna do powierzchni ściętego pniaka płyta obraca się, nie wygrywając żadnej muzyki. — Liebesblick — powtarza z uśmiechem Mengele. — Spojrzenie, w którym jest miłość. To, jak sądzę, druga rzecz, której tu koledze brakuje. Miłość powinna być, niezależnie od wszystkiego! Zawsze miłość, tylko miłość, tak! — Klaszcze w dłonie. To jest silniejsze od ciebie: spoglądasz w stronę niezamkniętych drzwi. Ma na sobie różową sukienkę, pełną brudnych falban, które niegdyś musiały być białe, teraz są jednak żółtawe, w kolorze skoszonego trawnika. Która to z nich, Elwira czy Anna? „To nieistotne — przywołujesz się do porządku. — Nie powinno to być istotne dla kogoś takiego, kto nie nazywa się jak ja”. Drepcze, uważnie stawiając stopy na podłodze. Te stopy, spostrzegasz, wyglądają, jakby były zrobione z drewna. Sztywne, bardzo białe, grubo ociosane, z paznokciami przyciętymi tak krótko, że sprawiają wrażenie wrastających w skórę; przesuwasz po dziewczynie wzrokiem. Nad stopami smuklą się łydki, pełne malutkich czerwonych zacięć. Sukienka o barwie pudrowego różu wydaje się za duża na dziewczynkę i wydaje się też stara; wydaje się teatralnym kostiumem, który nawet nie został uprany i uprasowany, gdy wzięto go z garderoby. Głowa dziewczynki jest pochylona. — Witam serdecznie! — mówi do niej Mengele, a dziewczynka leciutko kręci głową, jakby poraził ją prąd. Mengele znów spogląda w twoją stronę. — Kolega się nie przywita? Kolega się nie przywita, co? — Dobry wieczór — mówisz, gapiąc się w podłogę. „Co mnie tu właściwie trzyma? — przechodzi ci przez głowę. — Co broni mi wyjść i nigdy nie wrócić? Co broni to komuś takiemu, kto nie

nazywa się jak ja?” — Czy jest kolega gotowy? — pyta teraz Mengele. — Dzisiaj zaczęły się jej dni płodne. — Wskazuje głową dziewczynę, ale ta się tym razem nie porusza. — Dzisiaj zapewniam koledze wszystko, czego mu w życiu brakowało: zapewniam kobietę i muzykę, i chcę tylko niewielkiej rzeczy w zamian. Zapada cisza. Płyta w gramofonie marki Monochord obraca się, lecz nie wydobywa się żaden dźwięk, wyłącznie niewyraźny, co jakiś czas wpadający w pisk szmer, jak szorowanie papierem ściernym po ścianie. Dziewczyna w różowej sukience nieruchomo stoi między ścianą a wnęką z nieposłanym łóżkiem; podczas gdy ona wpatruje się w podłogę, oczy Mengele cały czas uciekają w stronę biurka i notatniczka w czarnej skórzanej oprawie. — Jakiej? — pytasz, żeby przerwać milczenie. — W zamian chcę popatrzeć — odpowiada od razu Mengele. —  Oczywiście, z koleżanką doktor. — Ruchem głowy wskazuje kobietę, którą przedstawił jako doktor Puzyninę. — Koleżanka doktor przeprowadziła znakomite pomiary głów obydwu bliźniaczek i, tak sądzę, popatrzenie jej się należy jak psu buda. Grzechem by było nie dać jej popatrzeć. Unosi ramię spoczywającego na biurku gramofonu. — Niech kolega zaczyna — rozkazuje. Igła opada na płytę. Doktor Puzynina głęboko wzdycha, ale w połowie tego westchnienia nagle przestaje, jakby przestraszyła się, że pozwoliła sobie to zrobić. W pokoju znowu rozlegają się dźwięki przypominające naciąganie grubej struny; czując na sobie wzrok Mengele, podchodzisz do stojącej nieruchomo dziewczynki i zmuszasz się, by dotknąć jej nagiego ramienia. Jest

zimne

i

masz

wrażenie,

że

dotykasz

kawałka

sztywnego,

wypolerowanego drewna. Kątem oka spostrzegasz, że Mengele siada na stojącym przed biurkiem krześle; zakłada nogę na nogę i pofałdowana skóra jego czarnych oficerek świeci się w blasku lampy o zielonym kloszu. Spodnie, które dwa tygodnie temu wydawały ci cię komicznymi pumpami, łydkami kaczki, już ci się takie nie wydają. Znów zerkasz na Mengele. „Zeszyt! — przechodzi ci przez głowę. — A co, jeśli on otworzy ten zeszyt, przeczyta go, dowie się o Julce? Co jeśli już o niej wie?” Gdy dźwięki muzyki wyślizgują się z metalowej, połyskującej tuby, suniesz palcem po ramieniu dziewczynki w różowej sukience. Nie porusza się. Nie porusza się nawet wtedy, gdy rozwiązujesz śliskie, połyskujące niteczki, które przytrzymują różową sukienkę na jej ramieniu. Sukienka opada. Hat denn der Himmel mich verlassen? Die Vorsicht ganz ihr Aug’ gewandt?

2

Jest teraz naga i nie możesz pozbyć się wrażenia, że coś się w niej przez te dwa tygodnie zmieniło. Wygląda na lepiej odżywioną, na bardziej wypoczętą, jej piersi wyglądają na większe, a brzuch wzdął się tak, jakby pod skórą schowano napompowaną piłkę. Ktoś ją także ogolił, tam, na dole; kiedy twoje palce znajdują się między jej nogami, wita cię chropowata skóra i sekundę później czujesz, że masz na ich opuszkach gęstą, zimną maź. Odruchowo odsuwasz się od dziewczynki i wtedy dzieje się coś, czego się nie spodziewałeś. Elwira — albo Anna — unosi głowę i patrzy na ciebie błagalnie swoimi niebieskimi oczami; natychmiast odwracasz wzrok, który zsuwa się niżej, na piersi. Małe sutki dziewczynki zdążyły stwardnieć. A muzyka gra: Jetzt ist wohl ihr Fenster offen, Und sie horcht auf meinen Schritt…

— Szanowny kolego? — słyszysz głos Mengele. „Dlaczego nie mógłbym się teraz na niego rzucić albo po prostu wyjść z tego pokoju? — myślisz. — Co mnie przed tym powstrzymuje?” Kobieta, którą przedstawił ci jako doktor Puzyninę, oddycha coraz szybciej, coraz głośniej, jakby ją ktoś gonił; ale nie porusza się. — Niech kolega zaczyna — kiwa głową Mengele. …O dringt kein Strahl durch diese Nächte?

3

Muzyka gra: kiedy aria ma się już skończyć, szmer płyty tylko na chwilę wypełnia pokoik, bo doktor zaraz przestawia igłę gramofonu na właściwy tor. Wie mi się, jakie później będą twoje myśli, gdy będziesz rozważał to, co się zdarzyło w tym pokoiku, będziesz zaskoczony, jak — mimo wszystko — szybko to poszło, jak niewiele — mimo wszystko — poczułeś, kiedy runąłeś wraz z dziewczynką na łóżko i się w niej znalazłeś, rozpiąwszy swoje sztuczkowe spodnie. Kiedy wyciągnąłeś na wierzch fiuta, był już twardy i uderzył cię panujący w pokoju chłód. Nabrzmiała żołądź szczypała cię. Zaraz jednak zrobiło ci się ciepło; znalazłeś się w środku, a dziewczynka położyła głowę na boku, jakby chciała schłodzić prawy policzek zimną poduszką, i już, i to był koniec, i poczułeś olbrzymią ulgę, że się już skończyło. Opadasz na łóżko, a dziewczynka natychmiast wstaje, podnosi się i bierze swoją różową, porzuconą na podłodze sukienkę. Stoi teraz tyłem do ciebie i zasłania się nią przed Mengele. Nie dbasz o to, że leżysz na swoim zimnym łóżku z nagim, mięknącym kutasem. W pokoju jest ciemno i w tej ciemności pośladki dziewczyny mają kolor brązowy. — Bardzo dobrze — odzywa się doktor.

Kątem oka widzisz, że podnosi się z krzesła i kieruje w stronę wyjścia. Dziewczynka natychmiast zaczyna dreptać za nim; zamykasz oczy. „Nie wziął zeszytu” — przechodzi ci przez myśl. Oddech; oddech; oddech. Kobieta, którą Mengele przedstawił jako doktor Puzyninę, po jego wyjściu wreszcie może nażreć się powietrza.

18 W pewnym momencie gramofon przestaje wydawać z siebie niewyraźny szmer i zapada cisza; głośny oddech doktor Puzyniny ustaje, ostatni łyk powietrza ze szczękiem wpada jej do ust. Z zamkniętymi oczami leżysz na zimnym łóżku. Twoje plecy wygięły się w pałąk. Spoczywają na prześcieradle; głowa odchylona do tyłu, a nogi ze spuszczonymi spodniami i zwisającym prąciem, w którego dzwoneczku zasychają krople spermy — oparte o podłogę. — Kolego? — słyszysz i otwierasz oczy. W pokoju cały czas jest ciemno; lampka o zielonym kloszu zgasła. Josef Mengele stoi nad tobą, z zainteresowaniem oglądając twoje wykrzywione w chiński paragraf ciało; czujesz, że masz nogi jak z waty. „Czy mam się zasłonić? — przechodzi ci przez głowę. — Czy powinien się zasłaniać ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja?” Kiedy wstajesz, podciągasz spodnie i zapinasz rozporek, Mengele kręci głową. — Jeszcze jedna — mówi, jak gdyby tłumaczył ci coś oczywistego. Wtedy do ciebie dociera; przecież były dwie. Były: są. Siostra piętnastoletniej dziewczynki, którą przed chwilą zgwałciłeś, już stoi w pomieszczeniu na trzecim piętrze budynku administracji. Ma taką

samą różową sukienkę jak tamta; tak samo bose nogi i tak samo chude ręce, i obleka ją granatowa ciemność, kiedy staje przed tobą i nie unosi głowy. Doktor Puzynina wodzi za nią niespokojnym spojrzeniem, ale kiedy spostrzega, że ty na nią zerkasz, natychmiast zamyka oczy. Czujesz przyjemne mrowienie w karku, ale zaraz ustaje. Tymczasem Mengele podchodzi do biurka i umieszcza igłę gramofonu na czarnej, kręcącej się płycie; nie rozlega się jednak żaden dźwięk. — Ach, elektryczność! — mówi doktor, a ciebie, gdy to mówi, nagle ogarnia uczucie przyjemnej ulgi. „Zepsuło się — myślisz. — Samo się zepsuło. Samo się zepsuło i nic nie będę musiał robić…” Mengele tupie. Jakbyś się ocknął, unosisz głowę i patrzysz mu w twarz. — Mam pomysł — oznajmia tonem, w którym brzmi zadowolenie z siebie. — Mam znakomity pomysł. Taki pomysł, co, kolego, zdarza się raz na sto lat. Pani doktor! — zwraca się do Puzyniny. — Dajmy tym młodym odrobinę intymności! Doktor Puzynina nie odpowiada. Za oknem pada śnieg. — Będzie kolega z nią sam — rzuca Mengele, kiwając głową w twoją stronę. — Sam, jak z kurwą. Co kolega… — Ściąga wargi; przechodzi ci przez myśl, że najwyraźniej na twojej twarzy pojawił się grymas, który nie powinien się pojawiać na twarzy kogoś takiego, kto nie nazywa się jak ty. — Nigdy nie był kolega u kurew? Co? Mnie kolega nie oszuka, figlarz z kolegi, kolega u kurew z pewnością bywał! Czy ty byłeś kiedyś u kurew? U kurew — nie; u jednej kurwy — owszem. Byłeś u kurwy Bożeny, która mieszkała w miasteczku Hameln i u której kiedyś pokój podnajmował twój preceptor, twój tutor. Poszedłeś do niej w drugiej połowie sierpnia 1938 roku, w półtora tygodnia po tym, jak wygrałeś z nim w szachy. Pokój

kurwy znajdował się na drugim piętrze budynku w bocznej uliczce; trzeba było skręcić w prawo za gospodą „U Czarnego Jeźdźca”. Kurwa Bożena przywitała cię w cienkim, półprzezroczystym peniuarze; pierwsze, co przyszło ci do głowy, gdy wszedłeś do jej pokoju, było to, że strasznie tam śmierdzi. Pokój — złe słowo. Lepszym byłoby: barłóg. Na niewielkie pomieszczenie składało się olbrzymie łóżko i olbrzymia szafa, i to było właściwie wszystko. Kiedy wręczyłeś jej pieniądze, ta duża, tłusta kobieta stanęła przed tobą i rozwiązała szlafroczek; musiała mieć około czterdziestki. Nie mogłeś oderwać wzroku od jej grubego, przelewającego się jak budyń ciała, od gąszczu cienkich czarnych włosów na podbrzuszu, wielkich, zakończonych bardzo czerwonymi sutkami piersi, od poznaczonych żylakami ud. Chcesz mnie, chłopczyku? — zapytała kurwa Bożena. Nie, powiedziałeś szybko, nie chcę. Chcę za to wiedzieć wszystko o pewnym mężczyźnie, który kiedyś u pani mieszkał. Kiedy kurwa Bożena usłyszała, że tytułujesz ją panią, zaniosła się śmiechem, jej ogromne cyce podskakiwały i przez chwilę miałeś wrażenie, że z sutków zaczęło pryskać mleko. — Byłem. Mengele chrząka. — Wrócę za godzinę — mówi. — Pani doktor, dalej! — zwraca się w stronę kobiety, którą przedstawił ci jako doktor Puzyninę. — Pozwólmy młodym się bawić, hejże-ho! Pospiesznie drepcząc, okutana w pasiak kobieta wychodzi z pokoju; pogwizdujący Mengele idzie za nią. Po chwili rozlega się trzask zamykanych drzwi i jeszcze przez chwilę słychać pogwizdywanie Mengele; ale tylko chwilę, bo wchłania je cisza. Jesteś teraz sam z dziewczyną w różowej sukience, która uniosła głowę i patrzy ci w oczy.

Masz wrażenie, że całe twoje ciało gnie się pod jej spojrzeniem. Wzrok dziewczynki w różowej sukience — Anny, Elwiry? — nie jest błagalnym spojrzeniem jej siostry; jest surowy, nie sądziłeś wcześniej, że jakakolwiek piętnastolatka mogłaby mieć taki wzrok. — Ja — mówisz, choć nie wiesz właściwie, po co to mówisz — muszę… — Ich spreche Deutsch — przerywa ci hardo dziewczynka. A potem sięga do tych różowych niteczek, które utrzymują sukienkę na jej ciele, tych splecionych na zboczu łopatki, i rozwiązuje je. Sukienka opada. Jest teraz naga. Nagle przychodzi ci do głowy, że choć dziewczyna nie ma prawa różnić się od tej, którą zgwałciłeś — kiedy to było? godzinę temu? a może wiele dni temu, wiele, bardzo wiele dni? — jest od niej piękniejsza. Być może to kwestia ciemności, która oblekła jej ciało niczym drogocenna, zwiewna szata: prawie przezroczysta, jednak nie do końca. W tej drogocennej szacie piersi stojącej przed tobą dziewczynki, która mówi po niemiecku i chce, żebyś zrobił to szybko, wydają się większe niż piersi jej siostry; brzuch, który u jej siostry wyglądał, jakby pod jej skórę włożono piłkę, jest płaski, żebra mocno zarysowane. I to, co jest między nogami: czarny gąszcz wygląda na dokładnie przystrzyżony. — Zrób to szybko — mówi dziewczynka po niemiecku. Nie poruszasz się. „Dlaczego — zastanawiasz się — czuję przed nią niższość?” Nie znasz na to pytanie odpowiedzi; nie wiesz, dlaczego spojrzenie tych dwojga niebieskich oczu, które świdrują granatową ciemność, wzbudza w tobie strach, dlaczego masz ochotę się pod tym spojrzeniem zgiąć i zrobić wszystko, co piętnastoletnia dziewczynka ci każe. Ale mnie się to wie.

— Zrób to! — szepcze dziewczynka, patrząc na ciebie stanowczo. Cofasz się jeszcze o krok. — Zrób to! Chcę, żeby to się już odbyło! Zrób to! I wtedy się przemagasz. Podchodzisz i kładziesz dłonie na jej ramionach: są zimne. Dziewczynka cofa się o krok. Zamyka oczy, odchyla lekko głowę, wzdycha; rozsunąwszy nogi, ugina je i choć trzymasz ją za ramiona, to ona kieruje twoimi ruchami. Przesuwa się do tyłu i pada na łóżko — żelazny mebel wydaje z siebie krótki zgrzyt, jakby coś się tam złamało — i ty padasz tam za nią, na nią, a twoja twarz jest tak blisko jej twarzy, jak jeszcze nie była przy twarzy żadnej innej kobiety. Czujesz jej gorący oddech na policzku, twój nos wsunięty w jej ucho; unosisz głowę. Dziewczyna wciąż ma zamknięte oczy. Nagle kłonisz się i twoje otwarte, rybie usta dotykają jej ust. „Mam — myślisz, kiedy to robisz — dwadzieścia siedem lat i właśnie po raz pierwszy pocałowałem kobietę”; wróć. Użyj właściwych słów, kiedy o sobie myślisz, tak kazał ci wiejski nauczyciel, bo inaczej dostaniesz po łapach. „Mam dwadzieścia siedem lat i właśnie po raz pierwszy dotknąłem ustami kobiecych ust” — przechodzi ci przez głowę, a dłoń dziewczyny wędruje teraz w kierunku twojego rozporka; naprężony drąg penisa napiera na majtki. Pospiesznym, nerwowym ruchem rozpina guzik; chuj wysuwa się na zewnątrz. Cały czas jest twardy, ale leciutko opada — wystarczy, że lekko przesuniesz się w przód, a już będziesz w niej. „W niej” — czy to właściwe sformułowanie? Czy nie dostaniesz za to po łapach? Czy tym sformułowaniem zadowolisz kogoś, komu byś o tym opowiadał? Kiedy w nią wchodzisz, czujesz, że bolą cię jądra, jakby ktoś je ścisnął sznurkiem.

Czy tak właśnie jest w burdelach? Tego nie wiesz. Kiedy kurwa Bożena skończyła się śmiać, usiadła na olbrzymim, rozbebeszonym łóżku. Chcę, żeby mi pani opowiedziała o tym mężczyźnie, który u pani mieszkał; czy często mówił o von Deymannach, spytałeś i nie dodałeś: o nas. Och, powiedziała kurwa Bożena — kulasy trzymała rozwarte, podeszwami stóp w twoją stronę — mówił wiele. Wiele, wiele! — śmiała się. Mówił, że jak cię nie będzie, jak sobie pojedziesz na studiumy, to weźmie za żonę waszą dziewczynkę. Waszego mongoła, waszego debila. Tak mówił, i co? I zrobił to! — wykrzyknęła kurwa Bożena, a jej utapirowane włosy zatrzęsły się. W zeszłym roku, zimą, ogłasza, że pokoju u mnie już nie potrzebuje! Że teraz on będzie hrabia, może nie hrabia, ale będzie żył jak hrabia! Kiedy to powiedziała, poczułeś, że robi ci się gorąco. „Oszukał mnie” — pomyślałeś. Oszukał cię ten, który uczył cię, że największą wartością na tym świecie jest być homojoj. Teraz też jest ci gorąco. Leżąca pod tobą dziewczynka wbija ci paznokcie w plecy; obejmuje nogami za tyłek i wciąga jeszcze głębiej do środka. Trwa to sekundę, może dwie; ulga jest olbrzymia i rozchodzi się po całym twoim ciele. Zaraz po uldze następuje jednak ból. Masz wrażenie, że twoje jądra chcą wydostać się poza powłokę skóry, na zewnątrz. Odpadasz od dziewczynki i walisz się na łóżko; kolejny zgrzyt. Leżysz. Na niskim suficie pokoiku przesuwają się mleczne blaski reflektorów. Czujesz kręgosłup, jak gdyby był z metalu. Kiedy się do niej odwracasz, oczy dziewczynki są przymknięte, a stożki niewielkich piersi wznoszą się i opadają. — Ty jesteś Elwira czy Anna? — pytasz, zaskoczony, że pozwoliłeś sobie na taką śmiałość.

„Ale czy w stosunku do niej — przechodzi ci przez myśl — do niej, do tej… czy nie może sobie na to pozwolić ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja?” Dziewczynka odwraca się w twoją stronę. Trzask! To otworzyły się drzwi pokoju. Później, gdy będziesz myślał o tamtym ciemnym popołudniu, przypomnisz sobie zdziwienie, jakim przesycone było spojrzenie, które na ciebie rzuciła; piętnastoletnia twarz o wyraźnie zarysowanych kościach policzkowych, o krótkich włosach, które odrosły przez tydzień, kiedy jej nie widziałeś. Ale teraz o nim nie myślisz, bo teraz leżysz z obciągniętymi spodniami i zwisającym prąciem i czujesz, że bardzo bolą cię jądra, i bardzo chcesz usłyszeć odpowiedź, bardzo. — Anna — odzywa się dziewczynka. — No, no! Podupczone, więc czas coś spożyć! — rozlega się głos doktora Mengele.

17 Nie zapuszczałeś się wcześniej w te rejony obozu; aż dziwne, bo to tak blisko do budynku, w którym znajdują się pomieszczenia administracji. Przed wyjściem z pokoiku na poddaszu założyłeś płaszcz; Mengele też obleka szynel, czarny i z pagonami, i tylko Elwira i Anna idą w samych sukienkach, bez butów. Ich stopy zostawiają w śniegu płytkie dziury. Każda z sióstr stara się jak najszybciej unieść nogę, by nie dotykało jej zimno. W powietrzu wirują sypkie drobiny bieli, które kłują cię w policzki. W budynku tuż za ogrodzeniem, w Interessengebiet, właśnie zapalają się światła.

Dwa światła, w dwóch oknach na parterze: dla niewprawnego oka mogłyby przypominać pożar, tak dziwnie migoczą w ciemności. Ale twoje oko jest wprawne; twoje oko wie, jak naprawdę wyglądają pożary, i wie, że nie zaczynają się od dwóch wykwitów światła w mroku, jakby drobinek złota rzuconych na czarną pelerynę. Twoje oko to wie, gdyż twoje oko widziało już jeden pożar: widziało go trzydziestego dnia sierpnia 1938 roku. Dwa dni wcześniej poszedłeś do swojego pana ojca zakomunikować, że zdecydowałeś się już wrócić do Monachium. Nie był zdziwiony, mimo że wedle początkowych ustaleń do pociągu na stacji w Rosenheim miałeś wsiąść dopiero pod koniec września. Nie był też pijany, choć mały złoty zegar na biurku wskazywał już godzinę czwartą po południu. Pan ojciec czytał i na jego przykrytych cienkim pledem kolanach spoczywała powieść Herberta George’a Wellsa. Tym razem nie Niewidzialny człowiek, ale Wojna światów. — Nigdy cię o to nie zapytałem — powiedziałeś nagle; pan ojciec uniósł głowę i życzliwie się uśmiechnął. — Dlaczego science fiction? Po chwili wahania Hans von Deymann westchnął i wysunął z biurka szufladę. Wyjął z niej butelkę koniaku; rozległo się cmoknięcie korka wyciąganego z szyjki. — Napijesz się ze mną? — spytał. Pokręciłeś głową; pan ojciec wzruszył ramionami. W butelce była resztka płynu i nie starczyło go na wypełnienie kieliszka nawet w jednej trzeciej. Hans von Deymann smętnie uniósł naczynko i zabełtał koniakiem, a potem szybko przystawił kieliszek do ust i wlał jego zawartość do gardła. — Dlatego — powiedział, odstawiając kieliszek na biurko — że mnie uspokaja. Widzisz, to, co tam się dzieje — wskazał ręką brudne okno, które

wychodziło na ciągnące się aż po las pole — to wprawia mnie w niepokój… — Polityka? — zaryzykowałeś. — Nie obchodzi mnie polityka — odparł surowym głosem. Przez chwilę milczał. — Ludzie mnie obchodzą — rzucił i ciężko usiadł w fotelu. —  Rozumiesz? Ludzie mnie obchodzą. Ci ludzie, dla których zawsze chciałem dobrze. We wszystkich moich firmach… I co? I co dostałem w zamian, kiedy upadłem? Nic — odpowiedział, tryumfalnie splatając palce. — Ci ludzie, dla których zawsze chciałem dobrze, nic mi nie dali, rozumiesz? Popołudniowe słońce wlewało się do gabinetu; z mebli unosił się kurz. — Te książki — wybełkotał, głową wskazując na rząd powieści Herberta George’a Wellsa — mnie uspokajają. Bo pisze się w nich, że kiedyś nadejdzie taki świat, że wszyscy będziemy mogli żyć w zgodzie. My i maszyny. Maszyny i ludzie. My. Gdy wyszedłeś na korytarz, w twojej kieszeni zadzwonił ciężki klucz, który zabrałeś mu z biurka, gdy nalewał sobie koniaku. Dom w Hameln cuchnął; dom w Hameln śmierdział; w domu w Hameln, mimo ogołocenia dokonanego przez ojca i wiejskiego nauczyciela, wciąż było mnóstwo przedmiotów. Gromadził się na nich brud i czegokolwiek dotknąłeś, z mebli i z rzeźb, i z książek, i z obrazów wzbijały się obłoki kurzu. Pakując sakwojaż z napisem VON DEYMANN, przez chwilę zastanawiałeś się nad wrzuceniem do niego atlasu liści i kompletu szachów. Ale nie. Tylko najpotrzebniejsze rzeczy: ubrania, dokumenty kogoś, kto nazywał się jak ty. Myślałeś też nad tym, by iść do pokoju wiejskiego nauczyciela i zabrać mu tamto pióro Mont Blanc, którego kiedyś cię

pozbawił; zrezygnowałeś. Gdy słoneczne światło się rozrzedziło, zapiąłeś sakwojaż na guzik i po cichutku wymknąłeś się z dworu. Jesień przyszła w 1938 roku wyjątkowo wcześnie i drzewa na wzgórzu, które wznosiło się nad miastem Hameln, zdążyły zrobić się pomarańczowe. Kiedy z niego zszedłeś, wstąpiłeś na chwilę do gospody „U Czarnego Jeźdźca” i zamówiłeś szklankę sznapsa. Wychyliłeś ją duszkiem, podczas gdy goście spoglądali na ciebie spode łba. Do Rosenheim można było się dostać skrótem, przez las; tym skrótem, którym przeszedłeś niecały rok wcześniej razem z panem ojcem i z Julią, nieuczęszczanym. Ale ty nie chciałeś iść drogą, która byłaby nieuczęszczana; chciałeś, by zobaczyło cię jak najwięcej ludzi, by widzieli, że wyjeżdżasz, że wracasz do Monachium. Byłeś blisko popełnienia błędu: chciałeś oddać sakwojaż z wytłoczonym napisem VON DEYMANN do dworcowej przechowalni, zanim zdecydowałeś się go ukryć w krzakach. Powietrze przed stacją kolejową pachniało dymem i smarem. Kiedy wyruszyłeś w drogę powrotną do Hameln, zaczęło się robić chłodniej. Błękitne niebo powoli rozświetlało się zachodzącym słońcem. Jego promienie nakłuwały prześwity w gęstwinie drzew. Im dłużej szedłeś, tym robiło się ciemniej; gdy na nowo dotarłeś do miasteczka, świat ogarnęła czerń. Spojrzałeś ze wzgórza na szykujące się do snu Hameln; w nielicznych domach jeszcze paliły się światła. Kiedy położyłeś się na ziemi, poczułeś, że jest bardzo chłodna i wydziela z siebie wilgoć i zimno, i zapach szyszek, i woń zrzuconego igliwia. Czerń spowijała Hameln — gdzie paliły się światła? Z tej odległości nie byłeś w stanie tego ocenić, ale wydawało ci się, że w gospodzie „U Czarnego Jeźdźca”, tak; u kurwy Bożeny; w biurze rachunkowym także? I w sklepie księgarza?

Gospoda, pokój kurwy, biuro rachunkowe, sklep księgarza: od ilu lat znajdowały się w mieście Hameln? Z pewnością założono je przed twoim narodzeniem; gospoda „U Czarnego Jeźdźca” była jeszcze starsza, na jej szyldzie wypisano wszak: 1848. „I co — myślałeś — i tak te przybytki tu stały i będą stać, i zawsze będzie można do nich wejść? Zmieni się tylko barman i zmieni się ekspedient w księgarni, i zmieni się rewident w biurze rachunkowym, ale budynki zostaną i będzie się w nich dokonywało to samo? Co by było, gdyby nagle zniknęły? Gdyby kurwy Bożeny nie zastąpiła po prostu inna kurwa, młodsza i o jędrniejszym ciele, ale ze świata w ogóle zniknęły kurwy i księgarze? Gdyby zniknęli rewidenci i właściciele gospód, gdyby skończył się wyszynk alkoholu?” Od wilgotnej ziemi bił chłód. Gdy w miasteczku Hameln zgasło ostatnie światło, wstałeś i ruszyłeś przed siebie. Nie zszedłeś do wąwozu, w którym leżało miasto, postanowiłeś je okrążyć. Z map w bibliotece pana ojca wynikało, że jeśli przejdziesz jedną z leśnych ścieżek, cały czas prosto, znajdziesz się na innym wzgórzu i w innym lesie, tym, który okalał dwór od północy. Po godzinnym marszu wysunąłeś się z gęstwiny i wyszedłeś na polanę; świetliki, które latem się na niej gwieździły, zniknęły, było tam ciemno i pusto. Trzask. To w drzwiach do dworu zazgrzytał zapasowy klucz. Byłeś ostrożny i cichy; nie zamknąłeś za sobą drzwi, by nie trzaskać jeszcze raz. Dom spał w brudnej, granatowej ciemności. Zalegający na podłogach kurz złagodził dźwięk twoich kroków. Szedłeś po labiryncie korytarzy na pamięć i dokładnie wiedziałeś, gdzie znajdują się które drzwi, ale kiedy wszedłeś do piwnicy, poczułeś się niepewnie. Zajęło chwilę, zanim twoje oczy przyzwyczaiły się do panującego na dole mroku. Potem już mogłeś dostrzec, na których półkach leżą butelki. „To nawet zabawne,

że pan ojciec wciąż nie pozbył się starych nawyków i zwrócone denkiem do oglądającego flaszki spirytusu marki Lautergold leżą na półkach tak, jak wcześniej leżało na nich wino” — przyszło ci do głowy. Wziąłeś tyle, ile udało ci się udźwignąć. Sześć zużyłeś na bibliotekę, starając się polać spirytusem większość książek. Cztery — na gabinet Hansa von Deymanna, zwłaszcza na stare biurko i kolekcję powieści science fiction: długo traktowałeś przezroczystym płynem Niewidzialnego człowieka Wellsa. Dwie — na twój dawny pokój; zawahałeś się. Stałeś teraz na korytarzu do pokoju Julki. „Czy jest z nią wiejski nauczyciel? — zastanowiłeś się. — Czy to możliwe, że tak głęboko śpi?” Wie mi się, że możliwe: to mnie się go uśpiło. Pieczołowicie rozlałeś spirytus przed drzwiami do pokoju Julki: tak by, kiedy wreszcie nadejdzie właściwa chwila, to tam stanęła ściana ognia, ogromna i gorąca, ściana, przez którą nie przejdzie nawet człowiek, który potrafi przechodzić przez ściany. Dom był gotowy, wystarczyło rzucić zapałkę. Co cię powstrzymywało przed rzuceniem zapałki? Otworzyłeś drzwi. Tamtej nocy twoja siostra spała sama na tym łóżku, które dawno temu twój pan ojciec — kiedy był jeszcze panem hrabią i nic nie zwiastowało rychłego bankructwa towarzystwa akcyjnego „Wunderkamera” — kazał dla niej skonstruować. Znad kołdry wystawiła nieruchomą mordkę. „Jaka ona jest brzydka — pomyślałeś. — Brzydka? Nie, to niewłaściwe słowo. Ona jest nienormalna, po prostu nienormalna”. Wykrzywiona; z na wpół otwartymi ustami, z tym swoim ogromnym nosem i policzkami, które zapadły się jak osuwająca się ziemia. Potarłeś zapałką o draskę. Linia ze spirytusu pod drzwiami pokoju Julki zapłonęła od razu i gorąco uderzyło cię w twarz; dziewczyna jednak nie obudziła się. Nie dbając o to,

że ktoś może usłyszeć twoje kroki, pobiegłeś do biblioteki; ledwo co zdążyłeś wrzucić tam płonącą zapałkę, płaska tafla fioletowo-złotego ognia jak dywan rozwinęła się po podłodze. Pełgając, płomienie wspięły się na regał z książkami. Rozległy się trzaski łamanego drewna, spojrzałeś za siebie. Ogień spod pokoju Julki był już na korytarzu. Zanim zdążyłeś się zastanowić, co robisz, wybiegłeś z dworu przez otwarte na granatowe pole drzwi. Chłód jesiennej nocy owinął cię niczym peleryna. Rzuciłeś jeszcze jedną zapałkę i teraz paliły się także czarne wrota, przez które kiedyś wchodziło się do domostwa von Deymannów. Kiedy poczułeś gorąco na swoich policzkach, ruszyłeś w stronę lasu. Ukryłeś się w krzakach i patrzyłeś, jak dom płonie. Ogień buchał z otwartych okien, rozbijał je; wspiął się na dach, który rozjarzył się niczym olbrzymia pochodnia. W zalegającej nad polaną i wzgórzem ciemności widziałeś iskry, które wypadały spomiędzy płomieni, by zaraz zgasnąć w chłodnym, jesiennym powietrzu. Nie byłeś pewien, jak długo tkwiłeś w tamtych krzakach. Kiedy płomień zmniejszył się, wstałeś i wkroczyłeś w las. Nie chciałeś oglądać chwili, w której ogień całkowicie zgaśnie; chciałeś zapamiętać tę, w której buchał roztrzaskanymi oknami i trawił dom w Hameln i całe tamto życie, którego sprawiało, że czułeś się słaby, że czułeś się gorszy, czułeś się zbędny, czułeś się kimś, komu niedozwolone jest zrobić wszystko.

1.

Nie, niepodobna znieść te katusze;/ Tę trwogę, co dni me truje! (…) Za jakąż winę cierpieć dziś muszę? (…) Kto mnie na męki skazuje?/ Wieczór, niosłem ptactwo, zwierzę:/ Których rozczulona stratą/ Choć zabójcę gromiąc, szczerze/ Cieszyłaś się, ma Agato (Johann Friedrich Kind, Wolny strzelec, czyli Kule zaczarowane, przeł. Wojciech Bogusławski). ↩

2.

Dziś Niebo mego nie słucha głosu/ Opatrzność nie chce mnie wspierać! (przeł. Wojciech Bogusławski). ↩

3.

Teraz może okna bliska/ Patrzy, czy powracam z kniei? (…) Nie widzę światła w tej ciemnej nocy! (przeł. Wojciech Bogusławski). ↩

PIĘTNAŚCIE 29 Otworzywszy oczy, przez chwilę nie rozpoznajesz miejsca, w którym się znajdujesz. Ten pokój zdają się wypełniać wyłącznie cienie. Jest mały i zagracony, ale nie jest w nim duszno, bo przez uchylone drzwi wychodzące na obudowany szklanymi szybami balkon wpada mroźne, poranne powietrze, w którym czuć zapach ostatniej zimy. Do oparcia tapczanu przylega wysoka szafa. Sięga po sufit, a na jej drzwiach wyrzeźbione są przypominające klucze wiolinowe kształty; psik. Kichasz; jeszcze raz: psik!… Na białą kołdrę, którą owinęła się śpiąca obok ciebie dziewczynka, jak splunięcie uderza glut. Dobrze wiesz, dlaczego tak kichasz. Jesteś uczulony na większość mebli, które znajdują się w tym mieszkaniu: na skórę, którą tapicerowano wąski, rozkładany tapczan; na szafę, o którą opiera się łóżko. Jesteś uczulony także na kaszmirowy perski dywan i na olbrzymie biurko przy przeciwległej ścianie. Winkle stojących za nim, opróżnionych regałów na książki zasnuwają szare złogi opuszczonych przez pająki sieci. Wie mi się, że już kiedyś tak kichałeś, zetknąwszy się z tymi meblami. Miałeś wtedy niecały rok i zaprzyjaźnieni alergolodzy powiedzieli panu tacie, że powinien jak najszybciej usunąć je z mieszkania przy ulicy Narbutta; pan tata zaś, nie chcąc wyrzucać tego, co odziedziczył po rodzinie

Połanieckich, przeniósł meble tutaj, na Bemowo, do mieszkania, które zająłeś, gdy miałeś dziewiętnaście lat. Brazylijka przeciąga się na łóżku; przewraca na drugi bok. — Elvira? — rzucasz, unosząc się w pościeli, kiedy czujesz, że jej stopa przesuwa się po twojej łydce. Coś mamrocze, ale chwilę potem milknie, bo cały czas śpi. Ostrożnie, by jej nie obudzić, zsuwasz nogi z łóżka. Kaszmirowego dywanu na podłodze nie prano od dwudziestu lat i jego powierzchnia jest szorstka. Drapie cię w stopy, gdy nago drepczesz w kierunku szafy; psik! Jeszcze raz kichasz, a potem kucasz przed szafą i wysuwasz dolną szufladę. Rozlega się dzwonienie szkła. W szufladzie znajduje się sześć butelek; każda ma pojemność siedmiu dziesiątych litra. Choć do wnętrza szafy nie dociera rozlewające się po pokoju światło, potrafisz odczytać każdą z etykiet opasujących flaszki z grubego marblitu. Czerwona, z wytłoczonymi na złoto literami: Johnnie Walker; żółta, na ciemnozielonym szkle: Jameson; a ta na długiej, srebrzystej i strzelistej butelce to Finlandia, i jeszcze ta na pękatej wyborowej, i grant’sie o obłych kantach, i na stocku przypominającym trzon wyciskarki do cytryn projektu Starcka. Kiedy dotykasz palcem szyjki stocka, czujesz, że jest gładka i ciepła, jakbyś dopadł chyboczącej się szuflady zaledwie po dniu nieotwierania jej, wieczorem: jak gdyby był wieczór, ta pora dnia, o jakiej musisz się napić, bo inaczej w nocy będziesz chodził po domu. Butelki o pojemności siedmiu dziesiątych litra, walkery, jamesony, stocki i wyborowe, zaczęły zapełniać szufladę w miesiąc po tym dniu, w którym karetka przywiozła cię do mieszkania na Bemowie i w którym byłeś bardzo głodny, i odkryłeś, że stuzłotowe banknoty od doktora Jana Dejmana skończyły się.

Żadnych pieniędzy; poczułeś, że bulgocze ci w żołądku. Narzuciwszy kurtkę, powlokłeś się do osiedlowej pizzerii niedaleko skrzyżowania ulicy Radiowej z Wrocławską. Jesień o złotym słońcu, w którym długie włosy studentek medycyny na placu przed budynkiem na Ochocie lśniły jak futra dzikich kotów, przedzierzgnęła się w szumiącą od mżawki pluchę. Choć byłeś głodny i było ci bardzo zimno, byłeś też zwykłym dziewiętnastolatkiem w sprawionych ci niegdyś przez pana tatę sportowych bluzach, i nikt — a z pewnością nie przepasany czarnym fartuchem kelner w osiedlowej pizzerii — nie uznałby, że ktoś taki nie ma pieniędzy, by zapłacić za posiłek. Zamówiłeś dużą hawajską i żarłeś, palcami ściskając chrupiące i zimne piętki. Pizza była sucha, drobinki ananasa już dawno musiały puścić ostatnie soki; w twoich ustach pokryte skrawkami polędwicy ciasto zmieniało się w ciężką papkę, która przylepiała się do podniebienia. — Jak to? — zdziwił się kelner, gdy na pytanie, czy ma przynieść rachunek, usłyszał, że i tak go nie zapłacisz. Wzruszyłeś ramionami. — Siedź tu — rzucił, wyraźnie przestraszony — a ja lecę po kierownika. Tylko siedź tu i ani waż się ruszyć! — zawarczał, znikając za obrotowymi drzwiami do kuchni; co kilka sekund buchały z niej kłęby skraplającego się dymu. Za oknem z szarej mżawki zrobiła się burza i długie pasma zacinającego deszczu wędrowały ulicą Radiową. Nad plastikową ladą wisiał wesoły zegar w kształcie pizzy ze wskazówkami, które przypominały ciągnący się ser. Pamiętasz, jak przyjemnie ci się zrobiło, gdy zobaczyłeś przerażenie na jego twarzy?

Kierownik okazał się zwalistym pięćdziesięciolatkiem z wąsami i świecącą od potu łysiną; gdy usiadł naprzeciwko ciebie, przepasany czarnym fartuchem kelner stanął za nim, wyprężony niczym szczypiorek. Poczułeś, jak gule papki z ciasta, polędwicy i goudy spadają do twojego żołądka. Inaczej niż kelner, kierownik wcale nie wydawał się przestraszony. „Co może mi zrobić?” — przeszło ci wtedy przez głowę. — To co, nie ma pan żadnych pieniędzy? — spytał kierownik. Po chwili milczenia kiwnąłeś głową; zamyślił się. — A może… — zaczął nagle — chciałby pan zarobić jakieś pieniądze, co? No? Chce pan? — Jak? — spytałeś, zaskoczony. Zastukał paznokciami w blat plastikowego stolika. — Brakuje mi kogoś do roznoszenia pizzy — rzekł. Skrzyżowałeś spojrzenie z przepasanym czarnym fartuchem kelnerem: gryzł wargę. — To jak, chce pan pracować w osiedlowej pizzerii? Jasne, że pan nie chce —  powiedział kierownik, bardziej do siebie niż do ciebie, i poczułeś do niego sympatię. — Ale zapłacić pan musi. Kierownik miał rację, nie miałeś ochoty pracować w osiedlowej pizzerii; zacząłeś jednak roznosić pizzę jeszcze tego samego wieczora. Od łysego mężczyzny dostałeś kurtkę i czapkę z logo plastikowej restauracji: konikiem na tle biało-granatowej tablicy z liczbą pól zbyt niewielką, by zagrać na niej w szachy. Materiał czerwonej kurtki był zgrzebny i — odkryłeś, kiedy objuczony dwiema ortalionowymi torbami wyruszyłeś w osiedle — przemakał: po dziesięciu minutach marszu nie tylko twoja spocona skóra była wilgotna i mokra. Pierwsze zamówienie, dużą pepperoni, miałeś zanieść na dziesiąte piętro samotnego bloku przy ulicy Szadkowskiego; nie znałeś jeszcze tego osiedla i kilkakrotnie pomyliłeś drogę. Na wielkim placu pośrodku blokowiska

wznosiła się piętrowa podstawówka z dużym zielonym boiskiem oświetlonym reflektorami na wysokich słupach; w ich blasku padające z nieba krople wyglądały jak opiłki lodu. Deszcz zacinał i szczypał cię w policzki. Kiedy wcisnąłeś w domofonie samotnego bloku malutki miedziany kołek obok wypisanej długopisem liczby sześćdziesiąt trzy, odezwał się skrzeczący kobiecy głos. — Co tak długo? — spytał, a pytanie zagłuszyło przeciągłe buczenie otwieranych drzwi. Winda: cztery ściany z jasnobrązowej sklejki. Wyłupano w nich dziury, przez które widać było tekturową papkę pod powierzchnią. Gdy dojechałeś na dziesiąte piętro, właścicielka skrzekliwego altu już czekała na korytarzu. Musiała mieć koło pięćdziesiątki; ubrana w barchanowy szlafroczek w zielony, kwiecisty wzór, a w jej jasnych włosach tkwiły plastikowe lokówki. Drzwi do jej mieszkania były otwarte. W jego wnętrzu dostrzegłeś ciemny korytarz z dywanikiem-wycieraczką i olbrzymią lustrzaną szafę. Deszcz bębnił o okno w białej ościeżnicy. — Czy ty wiesz — zwróciła się do ciebie z pretensją kobieta — jaka ja jestem głodna? Czy to się mieści w twoim grubym łbie? Poczułeś mrowienie w karku, ale nie odpowiedziałeś; na korytarzu bloku było duszno i zimno. Gdy wyjąłeś z ortalionowej torby karton i podałeś go kobiecie, otworzyła opakowanie i agresywnie wyrwała z pokrytego serem ciasta plasterek kiełbasy z osła. Na pizzy został po nim okrągły ślad. — Dobhe — wymruczała, żując. Spod barchanowego szlafroczka ukazywała się jej pomarszczona skóra. — Dobhe. Ale jak będzie zimne —  przełknęła kiełbasę — to złożę skargę! Nazywasz się, młody człowieku…? — spytała, szukając banknotów po kieszeniach szlafroczka. — Nazywam się Jakub Dejman — powiedziałeś i spostrzegłeś, że wypowiedziałeś te słowa o ton ciszej niż zwykle.

Jak bardzo brzydziła cię wtedy ta gruba, wielka, zwalista baba, to babsko, jak bardzo miałeś ochotę zwymiotować, kiedy na nią patrzyłeś, a jednocześnie jak bardzo czułeś, że jesteś od niej lepszy, że ktoś taki, kto nazywa się jak ty, powinien ją uderzyć, ukarać za to, co powiedziała. — To dawaj mi resztę, Jakub Dejman — rzekła, wręczając ci trzydzieści złotych. Miałeś jeszcze pięć zamówień: kiedy wróciłeś do pizzerii, wskazówki na zegarze nad ladą wskazywały dziesiątą w nocy. Cyk-cyk. Cyk-cyk. Lokal zamykano o dwudziestej i nie było w nim już przepasanego czarnym fartuchem kelnera, wyłącznie wąsaty kierownik, który czekał na ciebie przy stoliku. — To jak? — spytał, zacierając ręce. — Ile? — Ile? — zdziwiłeś się. Ledwo trzymałeś się na nogach i miałeś ogromną ochotę jak najszybciej iść spać. — Ile pan napiwków dostał — wyjaśnił kierownik, a kiedy usłyszał, że nie otrzymałeś żadnego, jego twarz wykrzywiło niezrozumienie. — To z czego, przepraszam, pan zamierza żyć? — spytał bezradnie. — Ja panu miesięcznie zapłacę sześćset złotych, na resztę… na resztę musi pan sobie zapracować sam. Nic mu nie odpowiedziałeś. Za oknem samotny samochód przejechał ulicą Radiową. — Niech pan już idzie, zamykamy — powiedział kierownik, podnosząc się od stolika. „Oczywiście, powinienem dostawać napiwki — myślałeś, patrząc tego wieczora na swoje odbicie w lustrze w mieszkaniu na Bemowie. — Ale… miałbym poprosić kogoś, by mi dał pieniądze? Ja miałbym poprosić kogoś, by mi dał napiwek? Czy tak powinien się zachować ktoś taki, kto nazywa się jak ja? Miałby poprosić kogoś gorszego od siebie, ode mnie —

brudnego, obrzydliwego, to babsko o skórze w kolorze gnijącej pomarańczy — żeby dał mu napiwek?” W drodze do mieszkania na drugim piętrze bloku otworzyłeś skrzynkę na listy: wypadł z niej gruby plik kopert z logami firm, którym należało zapłacić rachunki. — Ku-ba. Ku-ba — słyszysz. Zanim się odwrócisz, jak przyłapane na robieniu czegoś niedozwolonego dziecko odstawiasz butelkę Stocka do szuflady i w pokoju rozlega się brzęk. Elvira tylko mamrocze przez sen, jej oczy cały czas są zamknięte. Kiedy na nowo sięgasz po butelkę, widzisz, że szyjka Stocka uderzyła o plastikowe pudło przy tylnej ściance i resztka alkoholu się rozlała. Padłszy na niewyszlifowane drewno, kropelki wódki nie rozpryskują się, ale tworzą coraz gęstszą maź, która pełznie po szafce powoli, jak spływająca po zboczu wulkanu lawa.

30 Pudełko z połyskującego plastiku: to zwykły MacBook, teraz już przeszło dziesięcioletni. Pamiętasz, jak go dostałeś, od pana taty; był czerwiec 2007 roku i miałeś szesnaście lat. MacBook zastąpił wówczas starego, przegrzewającego się PowerMaca G4, na którym przez Internet grałeś w szachy z anonimowymi przeciwnikami z Korei Południowej i Niemiec. Od dawna chciałeś mieć nowy komputer, ale poproszenie Jana Dejmana, aby go kupił, nie przechodziło ci przez gardło. W końcu jednak go dostałeś, kiedy przyjęto cię do szkoły w pałacu na Mariensztacie; kosztował osiem tysięcy złotych i wie mi się, że Jan Dejman po prostu doliczył go sobie do kosztów łapówki

dla komisji, której członkowie stwierdzili, że nie potrafisz pracować w grupie i dlatego nie nadajesz się do społecznego liceum. Ale ty tego nie wiedziałeś; ty tylko odetchnąłeś z ulgą, bo nie musiałeś mówić panu tacie, po co ci nowy komputer, nie musiałeś kłamać. Byłeś pewny — nie miałeś pojęcia, skąd ta pewność się wzięła, ale tak-tak, byłeś pewny — że on wie, iż chcesz mieć nowy komputer, bo ze starego nie dało się włamywać do innych. Włamywanie się do cudzych komputerów; włamywanie się do cudzych żyć. Nauczyłeś się tego, grając w szachy. Pewien przypadkowy przeciwnik, ulloa153 (w awatarze na live.chess.com zamiast zwyczajowej flagi — mordka wielkiego kota), zauważyłeś, znał wszystkie twoje ruchy. Jak to możliwe? — spytałeś go na czacie. Przejrzałem twoje poprzednie partie, odparł, a ty pospiesznie odpisałeś: przecież je utajniłem. Chwila ciszy. Ale ja, napisał w końcu ulloa153, tak czy siak mogę je zobaczyć, Jakub. Poczułeś, że robi ci się gorąco. Swojego imienia też mu nie podawałeś. Po chwili w okienku czatu ukazał się link do pewnej strony. Kliknąłeś w niego i na twój stary komputer zaczęła się ściągać przeglądarka TOR. Nie zadziałała. Gdy napisałeś o tym ulloi153, stwierdził, że do praktyki przyda ci się nowy sprzęt, ale teorii możesz się nauczyć już teraz. I nigdy się nie dowiedziałeś, że to mnie się było ulloą153. Na nowym komputerze, odkryłeś w czerwcu 2007 roku, wszystko działało bez problemu. Bez problemu mogłeś wsączyć się z komputera w życie Julki i w życia wszystkich innych przyjętych do społecznego liceum w pałacu na Mariensztacie. Tamte życia, spędzane między gimnazjum a liceum na wycieczkach po Europie i na imprezach w willach pod Warszawą, wydały ci się głupie, prymitywne. Wolałeś czytać „Focusa” i „Nową Fantastykę” i grać w szachy; i korzystać z jeszcze jednej rzeczy, którą odkryłeś, gdy ulloa153 podesłał ci TOR-a.

Cztery lata później, kiedy zamieszkałeś na Bemowie, zacząłeś czytać życia studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Może i nauka nie przychodziła im tak łatwo jak tobie, ale za to wysyłali sobie nagie zdjęcia, wypięte dupy i wzniesione kutasy, i filmiki ze sobą w rolach głównych. Były nagrywane spoczywającymi na szafkach obok łóżek telefonami, uch-ach, och-och, jeszcze-jeszcze, jezu, jak mi dobrze, tak, tak, tak! Robili to tak gorączkowo, jakby się spieszyli, jakby przed czymś uciekali; po chwili zrozumiałeś, przed czym. Oni uciekali przed czasem, który miał sprawić, że kiedyś już nie będą tacy młodzi, kiedyś nie będą tacy piękni; starali się wykorzystać każdą uciekającą chwilę. „Ja — dotarło do ciebie — też już nigdy nie będę młody; czy starałem się wykorzystać każdą chwilę?” „Nie — powtórzyłeś w myślach. — Moje życie jeszcze się nie zaczęło”. Pierwszego dnia pracy w osiedlowej pizzerii pomyślałeś, stojąc przed lustrem w łazience, że nie możesz klientów z blokowiska poprosić o pieniądze; że ktoś taki, kto nazywa się jak ty, nie może tego zrobić. Ale może ich zmusić, by mu je dali, by dali je tobie. Na poplamionym pastą do zębów lustrze odbiło się, wie mi się, jak szybko wychodzisz z łazienki. Na pierwszy strzał wybrałeś babsko z bloku przy ulicy Szadkowskiego; jej zhakowanie nie było trudne. Operatorem Internetu był także provider telewizji kablowej i telefonu; po piętnastu minutach miałeś dostęp do wyszukiwań, które babsko z ondulacją poczyniło w Google’u, jak również do jej konta w PKO BP. Sprawdziłeś: dziewięć tysięcy złotych, co miesiąc nowych cztery i pół, od przeszło dwóch lat. Używała przestarzałego Windowsa XP (na tapecie zielone wzgórze, jasnobłękitne niebo). W katalogu „Obrazki” kliknąłeś na folder z datą najbliższą tej, od której na jej koncie zaczęły zjawiać się pieniądze. Nazywał się: „Pogrzeb”; zdjęcia

z cmentarza na Wólce Węglowej. Więc renta, zrozumiałeś, więc jest samotna, babsko z trwałą ondulacją jest samotne, więc — spodobało ci się, że pomyślałeś o tym właśnie w ten sposób; uznałeś, że w taki sposób powinien o tym myśleć ktoś taki, kto nazywa się jak ty — brakuje jej chuja, który by ją wyruchał. Klik. Babsko z trwałą ondulacją było stałym użytkownikiem serwisów randkowych; przejrzałeś czaty, w których brała udział. Korespondowała z mężczyznami w podobnym do swojego wieku i wszystkim wysyłała zdjęcia, z których tylko jedno nie było cudze. To jedno — to było pierwsze, jakie pojawiło się w plikach jej czatu: twarz z profilu. Po tym, jak je wysłała, nastąpił komentarz interlokutora: „eeee” i wylogowanie, po którym z kolei — wszedłeś w historię wyszukiwań w Google’u — babsko z trwałą ondulacją sprawdziło, jaka pizzeria dowiezie jej posiłek w nocy, dwie godziny później zaś sprawdziło, jak najszybciej wywołać wymiot. To ostatnie hasło się powtarzało po każdej, domyśliłeś się, z wizyt któregoś z roznosicieli pizzy; także po twojej. Poczułeś przyjemne łaskotanie gdzieś w dole przełyku. Następnego dnia, wróciwszy z zajęć na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, choć ciągle mżyło i przez Bemowo przeciągał zimny jesienny wiatr, objuczony torbą z czarnego ortalionu pędziłeś do samotnego bloku przy ulicy Szadkowskiego jak na skrzydłach. Pomalowany na pastelowe kolory prostopadłościan wyłaniał się z prószącego z nieba deszczu. Dzyń, dźwięk otwieranych drzwi. Brzdęk, brudna winda z zapaloną u góry jarzeniówką sunęła na dziesiąte piętro. Jak poprzedniego dnia, pięćdziesięciolatka czekała na ciebie już na korytarzu, w barchanowym szlafroczku w kwiecisty wzór i z plastikowymi lokówkami, na które nawinięte były włosy pofarbowane na blond.

Kiedy podałeś jej tekturowe pudło z dziurą, w której pizzeria umieściła plastikowy kubeczek na sos czosnkowy, natychmiast je otworzyła i oderwała z warstwy zaschniętego sera dwa plasterki salami, niedbale rzucając ci banknot z Kazimierzem Wielkim. Oliwkowy korytarz tonął w mroku; przez drzwi mieszkania babska wylewało się ciepłe cytrynowe światło. — Pyszna taka pepperoni, prawda? — spytałeś nagle. Pięćdziesięciolatka żuła salami, przypatrując ci się ze źle ukrywanym zaskoczeniem. — Przepyszniutka — dodałeś i poczułeś, że niesamowicie podobają ci się słowa, które wypowiadasz. — Tłusta, ale dobre żarełko zawsze jest tłuściutkie. Pupa od tego rośnie, pojawiają się na niej żylaki, no ale raz się żyje, prawda? Raz się żyje, dla siebie się żyje… Dawno już przestała żuć, ale wciąż nie przełknęła: jej otwarte usta wypełniała posiekana w różową papkę kiełbasa. W oczach pięćdziesięciolatki z samotnego bloku przy ulicy Szadkowskiego widziałeś przerażenie: na niskim, chłodnym betonowym korytarzu panowała poznaczona dźwiękami uderzającego o szybę deszczu cisza. Za oknem nagle uderzył piorun; pięćdziesięciolatka, nie zamknąwszy tekturowego pudła z pizzą, wbiegła do mieszkania i trzasnęła drzwiami. Pizza kosztowała — w promocji czwartkowej — dwadzieścia sześć złotych; ty ściskałeś w dłoni coraz bardziej wilgotną pięćdziesiątkę, szeleszczącą, błękitną. Zastanawiałeś się, czy grubaska złoży na ciebie skargę. Nie złożyła. Od tego popołudnia codziennie otrzymywałeś od niej napiwek; i nie tylko od niej. W przydzielonym ci rejonie osiedlowej pizzerii było jeszcze wielu klientów, których życia bardzo łatwo było zhakować. W tym białym MacBooku masz ich, wie mi się to, dokładnie opisanych; na przykład

lokatora spod numeru dziesiątego w niskich czteropiętrowych bloczkach wybudowanych pod koniec lat dziewięćdziesiątych, które otaczają rudą i strzelistą wieżę kościoła Matki Bożej Królowej Aniołów. Klient spod dziesiątki, czterdziestoletni wymoczek w kraciastej koszuli, często wyszukiwał informacje o tym, jaki jest poprawny kształt głowy. Ależ, słyszałeś swój głos, gdy go odwiedziłeś, ależ pan ma wielką głowę! Jakże wielki pan ma łeb! Mężczyzna w kraciastej koszuli kulił się, krzyżując ramiona na piersi. Szukał też innych informacji: telefonów do kurew, sprawdzał, które są najtańsze. A pana dziewczyna lubi takich chudych? Takich zgarbionych? Przyciskając karton z pizzą do wątłych piersi, czmychnął do wnętrza mieszkania. Skrawek grubego, lśniącego papieru z liczbą 100 i profilem Władysława Jagiełły tkwił w twojej nieruchomej dłoni. Trzydziestolatka w markowych ciuchach ze strzeżonego osiedla na ulicy Orlich Gniazd; interesowało ją, jak szybko brzuch zdąży jej zmaleć po niedawnej ciąży. Szybko udało się pani wrócić do poprzedniej wagi, jak pani urodziła? A może taka pizza to dla pani i dla nowego maleństwa w brzuszku? Czterdziestoletni grubas z ulicy Wolfkego, z parteru, ten w szortach i bez koszulki, z wielkim, pokrytym siwiejącymi włosami brzuchem; interesowały go młode dziewczyny, które mógłby sponsorować, gimnazjalistki, licealistki i studentki, i z wieloma rozmawiał, z wieloma czatował, i wszystkie się z niego śmiały. — Taka pizza — powiedziałeś mu i poczułeś, że całe twoje ciało ogarnia uczucie przyjemnej lekkości — to danie młodzieżowe, nie? Taka pizza to dla pana i kogoś jeszcze, hm? Zasuszona, dystyngowana staruszka z piątego piętra zbudowanych na planie podkowy bloków przy ulicy Kędzierskiego; kiedy tam przychodziłeś, z mieszkania zawsze dobiegał Bach, łagodne trele wiolonczeli. Ona szukała

informacji na temat chorób, które mogą toczyć jej ciało. Zdrowy posiłek! — słyszałeś swój wrzask, a dystyngowana, zasuszona staruszka z perłowym naszyjnikiem na czarnym golfie drżała. Pica! Jak się już umiera, to nie trzeba jeść zdrowo! Spocony jedenastolatek z wybudowanych niedawno apartamentowców przy Wrocławskiej, na skraju obwodnicy. Interesował się tym, jak może zrzucić z brzucha sadło, i interesował się także żylastymi, starszymi kobietami, które by mu mogły spuścić lanie. Siemano, rzekłeś jedenastolatkowi, tak sam tu siedzisz? Tak bez starych? Na kompie grasz? Na asku odpowiadasz na pytania? A dlaczego nie jesteś z kolegami? Dlaczego w gałę nie grasz? Nie boisz się, że dostaniesz w dupsko? Trzask. Zamknął drzwi, zostawiwszy cię z żółtym banknotem z Zygmuntem Starym. To była dziwna jesień i dziwna, ciepła zima. Choć cały czas byłeś pryszczatym studentem medycyny, który zarabiał na życie roznoszeniem pizzy, w oczach tych, którym ją dostarczałeś, stawałeś się kimś od nich piękniejszym; kimś, z kim każdy chciałby się zaprzyjaźnić. Ale ty nie chciałeś mieć przyjaciół, prawda? Wystarczał ci ktoś, kto tylko występował w tym charakterze. Po miesiącu od tego dnia, w którym zacząłeś pracować jako roznosiciel pizzy, do mieszkania na Bemowie zaprosiłeś Maksa Koniecpolskiego. Był listopad 2010 roku; dwa tygodnie wcześniej Julian Assange umieścił na WikiLeaks kilka terabajtów rządowych dokumentów. Maks przyszedł o dwudziestej drugiej, w brzydkiej kurtce i okularach brudnych od kropel jesiennego deszczu. Druciane oprawki były powyginane. Studiował filozofię i jeszcze nie stał się człowiekiem bogatym, toteż ty jeszcze nie czułeś potrzeby, by upokorzyć i jego. Jeszcze mogłeś mu wyznać, co ci się przydarza w każdy z wieczorów po roznoszeniu pizzy po osiedlu na Bemowie. Jeszcze mogłeś mu powiedzieć, że znowu, dzień po dniu,

budzisz się o trzeciej w nocy przed lustrem, do którego przywędrowałeś, śpiąc. Twój somnambulizm, który przy ulicy Narbutta dał o sobie znać tak naprawdę tylko raz, na Bemowie się nasilił. Rano, kiedy jechałeś na zajęcia, przysypiałeś w mijającym place budowy autobusie. Maks pokiwał głową i długo, długo milczał. — Za chwilę wrócę — powiedział w końcu, wstając ze skórzanej kanapy. Zostałeś sam; po chwili rozległ się szczęk zamykanych drzwi. Wrócił po piętnastu minutach. W dłoni dzierżył przezroczystą plastikową reklamówkę; dolną część torby pokrywała warstwa wilgoci. Na podłogę mieszkania skapywały niewielkie kropelki, nie tworząc żadnego wzoru. — Co to jest? — zapytałeś. Uśmiechnięty, milczący Maks wyjął ze środka butelkę żołądkowej gorzkiej i podał ci ją. Zawahałeś się. Nigdy wcześniej nie piłeś alkoholu w sytuacji innej niż obiady przy ulicy Narbutta, podczas których upijał się pan tata. — Pij, kurwa! — powiedział Maks. — To sprawi, że będziesz spał i się nie będziesz, kurwa, ruszał. Pij, kurwa, pij! Butelka była bardzo zimna, jakby dopiero przed chwilą wyjęto ją z zamrażalnika; kiedy ująłeś ją w dłonie, poczułeś, że palce ci kostnieją. Słodki, mroźny haust dał nura do twojego gardła, zakręciło ci się w głowie i krew w żyłach popłynęła szybciej. Kiedy haust wpadł do żołądka, poczułeś się, jakby wpadła do niego ogromna kra lodu; siedzący na kanapie Maks śmiał się i śmiał, i miotał w przestrzeń przekleństwa. Kuba, mówił głośno Maks, Kuba, Kuba, Kuba, Kuba. — Kuba — słyszysz. — Kub-a.

31

Odwracasz się. Uśmiechnięta, zaspana Elvira siedzi na rozkładanym tapczanie. Kołdrę podciągnęła pod brodę; widzisz, jak pod poszewką rysuje się kształt jej grubych, dużych piersi. Szczecina na głowie zdążyła przez te dwa dni zarosnąć. Jest już czarna i znaczy skórę na smagłym łebku Brazylijki mnóstwem milimetrowych, wyglądających jak skoszona trawa włosków. Kiedy się do niej uśmiechasz, dziewczynka chichocze i teraz zakrywa kołdrą także usta. Bawełniana poszwa wzdyma się niczym kolorowy żagiel. Wstając, potrącasz stopą butelkę wódki Stock i pusta flaszka upada na dywan. Dyryn. To budzik w leżącym na podłodze telefonie. Schyliwszy się, widzisz, że na pełnym odcisków palców wyświetlaczu rozlewa się godzina i data: jest piętnaście po ósmej 1 kwietnia 2018 roku, jest niedziela, Wielka Niedziela, jest trzeci dzień świąt. Jest niedzielny poranek. Siadasz na łóżku i wyciągasz do Elviry dłoń. Kołdra, którą podciągała pod brodę i na usta, opada. Grube, duże piersi piętnastoletniej dziewczynki lekko się kołyszą. Ujmuje twoją dłoń i przykłada do policzka; ociera się o nią i czujesz, jak rozpalona jest skóra Brazylijki. Dyryn. To drzemka. Zerkasz na telefon. Jest już ósma dwadzieścia, niedziela; niedziela. „Wiem — przychodzi ci nagle do głowy — gdzie jest teraz Rawik”. W tym momencie czujesz ciepły oddech Elviry, który łaskocze cię w dłoń. Kiedy na nią spoglądasz, patrzy na ciebie wzrokiem, w którym zawarta jest prośba, żebyś tu został. Nie wiesz, skąd to wiesz, ale skądś wiesz.

Szare światło wlewa się do mieszkania. „Nie mam pojęcia —  uzmysławiasz sobie — jak powinien zachować się ktoś taki, kto nazywa się jak ja”. Starasz się jak najłagodniej wysunąć dłoń z dłoni dziewczynki; kiedy tylko lekko nią poruszasz, Elvira jak oparzona opada na łóżko i odwraca się do ciebie plecami. Wstajesz. Na podłodze mieszkania zmięte leżą twoje jeansy i biała koszula z monogramem JD, i szary sweter — to te same ciuchy, które miałeś na sobie wczoraj. Koszula trochę cuchnie, a sweter jest wilgotny, co czujesz, wkładając go przez głowę. Kiedy się odwracasz, Elvira leży na łóżku z szeroko rozwartymi ramionami. Patrzy w sufit i łapiesz się na tym, że chcesz, by spojrzała na ciebie, ale nie masz odwagi, by jej to rozkazać. Do pokoju wpełza chłodny wiatr. Szarpie długą, szarą firanką, która zamiata podłogę. — W lodówce jest trochę jedzenia — mówisz. Elvira nie porusza się. Jest, sprawdziłeś to wczoraj. Zapas ważnej do 2030 roku coca-coli i kilka puszek sardynek. — Niedługo wrócę — dopowiadasz, starając się uśmiechnąć, chociaż nie masz pojęcia, ile z tego rozumie. Elvira cały czas patrzy w sufit. Kiedy idziesz do drzwi, czujesz, jakby krew w żyłach i tętnicach twoich nóg zastygała w magmę. „Rawik — myślisz, zamykając drzwi. — Rawik”. Wiesz, gdzie go o tej porze zastaniesz. Wiesz to od czasu, gdy w lipcu 2016 roku w tamtej kancelarii notarialnej przy ulicy Mokotowskiej podpisałeś z nim umowę. To wspaniałe, powiedział w pewnym momencie notariusz, niski kutasina z krawatem wąskim jak rynienka nad jego górną wargą, że wszystko jest dozwolone, jeśli dwójka ludzi się na to umówi. Kiedy to powiedział, poczułeś, że masz ochotę się zaśmiać. Taki upokorzony! Taki!…

— Niedziela — rzucił nagle Rawik, patrząc ci w oczy. — Niedzielę chcę mieć wolną. Na piąte piętro przedwojennej kamienicy dochodził gwar z ogródków restauracji, wąską ulicą szły kobiety z naręczami toreb od Kupisza, od Zienia. Zastanawiałeś się, czy powinieneś mu na to pozwolić. Oczy Rawika były głębokie jak dwie studnie. „Czy powinien mu ulegać ktoś taki jak ja?” „Ktoś taki jak ja powinien udzielić odpowiedzi jak najszybciej” — uzmysłowiłeś sobie, patrząc w zaciętą twarz Rawika. — Więc — kontynuował niezrażony notariusz — jeśli chodzi o… — Dobrze — odezwałeś się. — Rano. Tylko do południa. Rawik powoli pokiwał głową. To „tylko do południa” przyszło ci do głowy w ostatniej chwili i od razu, kiedy te słowa wysunęły się z twoich ust, poczułeś, że coś pali cię w głębi przełyku. „Tylko do południa”? Rawik nie powiedział ci, po co mu te niedzielne poranki, a ty go o to nie zapytałeś. Jego pierwszej wolnej niedzieli uberem pojechałeś na Muranów i naciągnąwszy na głowę kaptur szarej bluzy, ukryłeś się w rozsuwanych drzwiach supermarketu M&L, naprzeciwko bloku z kawalerką, którą wynajmował. Gdy spostrzegłeś jego wychodzący z budyniowego budynku przy ulicy Anielewicza kształt, powoli ruszyłeś za nim. Rawik skręcił w Smoczą; szedł sprężyście i energicznie, wyraźnie się spieszył. Minął zielone skwery z plątaniną żwirowych uliczek i znalazł się na Nowolipkach, i w końcu przystanął przed wysoką rudą wieżą kościoła pod wezwaniem świętego Augustyna. Ty też przystanąłeś, a gdy Rawik wszedł do środka, zawróciłeś i zamówiłeś ubera. Poranek na zewnątrz jest majestatyczny; kiedy wychodzisz z klatki bloku, silny, wzmagający się wiatr nieomal cię przewraca. Wysoko zawieszone nad blokami niebo wygląda jak zbudowane z kilku warstw,

sprzężonych ze sobą mocą elektrycznego ładunku. Po szarej powierzchni pospiesznie przesuwają się ciężkie obłoki, spod których, niczym rzucone zawieszonym jeszcze wyżej reflektorem, uderzają struny ostrego białego światła, lądując plamami na betonie osiedla i ledwo co zazielenionych drzewach. Słońce razi cię w oczy, ale kiedy patrzysz w niebo, nie dostrzegasz go. Na szarej i rozległej jak plecy olbrzyma powierzchni migoczą tylko jego ślady, niczym malutkie grudki złota zatopione w granicie. Dzyń-dzyń. Błyskiem pomarańczowych świateł twoje porsche daje znać, że drzwi są otwarte; wsiadasz. W środku panuje duchota. Twoje dłonie zaciskają się na kierownicy, odpalasz, a SUV jak rozkapryszony drapieżnik wytacza się z parkingu. Prosto, w lewo i teraz w prawo, w szeroką, czteropasmową ulicę Radiową, przedzieloną na pół brązowym wzniesieniem torów tramwajowych. Jest tu zupełnie pusto, ulicą nie jedzie żaden samochód, a na chodnikach po jej obu stronach nikt nie spaceruje. Przecinając tory tramwajowe, bierzesz szeroki zakręt w lewo, w łuk ulicy Wrocławskiej. Prosto. Teraz w prawo. Ciągnące się między ulicą a pasem bloków pasmo wybetonowanej ziemi upstrzyły kształty koparek; jest ich tak dużo, że wyglądają niczym dinozaury, zaskoczone blaskiem nadciągającej komety. Po pół roku roznoszenia pizzy przyzwyczaiłeś się do mieszkających na tym osiedlu klientów. Codziennie wyciągałeś od nich — przynajmniej — dwieście złotych; nie musiałeś wieczorami trenować przed lustrem min i gestów, by zmusić ich do dania ci napiwku. Zawsze ci sami. Babsko z trwałą; otyły nastolatek; mężczyzna w kraciastej koszuli. Jakby uzależnili się od tego, że dają ci pieniądze. Ale mężczyzna w kraciastej koszuli pewnego razu się wyprowadził, pamiętasz? Któregoś dnia w połowie marca 2011 roku drzwi mieszkania

w otaczających kościół Matki Bożej apartamentowcach otworzył ci ktoś zupełnie inny. Był to łysy dwudziestolatek w czarnym golfie i grubych plastikowych okularach. Kiedy go zobaczyłeś, na chwilę zaschło ci w ustach. — Tak? — rzucił opryskliwie dwudziestolatek. Niebieska ortalionowa torba pełna podłużnych kartonów z jedzeniem nagle zaczęła ci ciążyć. —  No? — niecierpliwił się. — No? Przyjrzałeś mu się. Nie włamywałeś się na jego komputer i nie miałeś pojęcia, jak się nazywa, ale czy musiałeś to wiedzieć, by go ocenić? Czy musiałeś wiedzieć, czego pragnie? Przecież, dotarło do ciebie, gdy na niego patrzyłeś — stojącego w wąskim holu mieszkania, z którego zniknęły niemalowane obrazy z IKEI, wiszące tu za czasów mężczyzny w kraciastej koszuli — przecież było jasne, czego pragnie: pragnie nie mieć rysujących się pod materiałem czarnego golfu cycków jak u panienki i pragnie być wyższy, to wszystko, nic więcej. Nic więcej? Czy chodzi tylko o ciało, wyłącznie o ciało? „Nic więcej” — pomyślałeś i poczułeś się jak tamtego dnia w przedszkolu, kiedy bez żadnego wzoru zoperowałeś liść klonu. Na korytarzu apartamentowca panowała chłodna, jak gdyby wibrująca cisza. Nie pamiętasz, co powiedziałeś, gdy — postawiwszy tekturowe pudło na podłodze mieszkania — chłopak sięgnął do tylnej kieszeni jeansów. Jakby wnętrze twojej głowy wypełniło się na tę sekundę czernią; jakby ktoś mówił za ciebie, ktoś potężniejszy, ktoś większy. Pamiętasz tylko, że chłopak nagle wyprostował się i otworzył usta, a potem — trwało to bardzo krótko — rzucił na wycieraczkę sto złotych i zatrzasnął drzwi. Przez chwilę samotnie stałeś na chłodnym korytarzu bloku; a kiedy zrozumiałeś, co się stało, natychmiast schyliłeś się, podniosłeś banknot i ruszyłeś w stronę wyjścia.

Następnego dnia zaczęła się wiosna. Nie miałeś tego dnia zajęć na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym i dopiero po południu, gdy roznosiłeś pizzę, zauważyłeś, że zupełnie nagle, jakby to sobie zaplanowały, wszystkie z mijanych przez ciebie na ulicy dziewcząt zrzuciły ciężkie, zgrzebne płaszcze, zakładając bluzki odsłaniające dekolty albo sukienki, spod których wyłaniały się białe po zimie nogi, gotowe na przyjęcie pomarańczowych promieni słońca. Wyroiły się i powietrze między blokami zdawało się trzeszczeć i kruszyć od ich głośnych rozmów; od ich kroków na betonie, który ukazał się spod warstw lodu; od ocierania się o siebie pachwin. Światło zrobiło się gęste jak masło. Słuchałeś tych rozmów, chodząc uliczkami blokowiska. Po zimie ziemia za krawężnikami chodników wydawała się popękana i naga. Te rozmowy dotyczyły najprostszych, codziennych spraw i właśnie to — dotarło do ciebie — było w nich nie do wytrzymania. Wieczorem odkopałeś z przywiezionych z mieszkania przy ulicy Narbutta rzeczy iPoda, którego pan tata ci niegdyś podarował. Włączywszy urządzenie, odkryłeś, że Jan Dejman wgrał do niego kilka playlist — to były, zrozumiałeś, zapisy tamtych płyt, które stały w mieszkaniu na Mokotowie, tych odziedziczonych po rodzinie Połanieckich. Bach, Schubert, Mozart, Beethoven, Haydn. Na panelu radia wciskasz teraz skierowany w prawo trójkącik; po chwili wnętrze samochodu wypełnia się muzyką. Jest łagodna i cicha; od razu rozpoznajesz, jaka to playlista. Rameau, suity na klawesyn w wykonaniu Jeana Rondeau. Tych suit — choć w innym wykonaniu — najchętniej, wie mi się to, słuchałeś tamtej wiosny, kiedy nie byłeś w stanie słuchać rozmów mijanych na ulicy ludzi; nawet słuchanie wykładów na uczelni przychodziło ci

z trudem. Gdyby nie to, że od razu wpadały ci do głowy i od razu je zapamiętywałeś, nie zdołałbyś wysiedzieć w miejscu. Tamtej wiosny krzewy upstrzone były białymi kropkami śnieguliczek, które nie zdążyły jeszcze uformować się w kwiaty. Jedziesz wzdłuż wysokiego muru Powązek. Tam, za tym murem, wiesz to, jest grób rodziny Połanieckich herbu Leliwa, właścicieli mieszkania przy ulicy Narbutta i drewnianej willi w Zalesiu, którą pan tata odzyskał w 1989 roku. I teraz w ich grobie leży doktor Jan Dejman, którego nie odwiedzasz, tak jak nie odwiedziłeś żywego doktora Jana Dejmana ani razu, odkąd wyprowadziłeś się na Bemowo. Wiele razy myślałeś, że mógłbyś to zrobić, pokazać mu się i powiedzieć: patrz, jak świetnie radzę sobie bez ciebie! Patrz! Ale nie zrobiłeś. Przestałeś nawet śledzić jego życie, życie Julki też śledziłeś mniej. Uczelniany system informatyczny przydzielił was do innych grup zajęciowych i nie miałeś z siostrą żadnego kontaktu. A gdyby spotkała cię wtedy na ulicy albo na korytarzu szklanego pałacu na Ochocie, i tak by cię nie poznała, wie mi się to. Wystarczyło pół roku roznoszenia pizzy po osiedlu na Bemowie, byś któregoś razu, stanąwszy wieczorem przed lustrem, ze zdumieniem odkrył, że twoje ciało się zmieniło. Wątłe ramiona nagle stały się muskularne; na brzuchu, dotychczas płaskim i nijakim, zarysowały się kształty mięśni: musculus rectus abdominis i musculus obliquus externus, i musculus obliquus internus, i musculus transversus, i musculus pyramidalis też. Twoja twarz, dotąd przypominająca kartofel, wyszczuplała i skóra ciasno opięła się na kościach policzkowych; stało się. „Samo się stało” — przyszło ci do głowy. Stercząc przed upaćkanym śladami pasty do zębów lustrem, poczułeś, że w głębi przełyku coś cię łaskocze. „Dlaczego — zastanowiłeś się — moje

ciało, które kiedyś wydawało mi się nijakie i obrzydliwe, teraz wydaje mi się ładne?” Przecież wciąż było nijakie, co do tego nie miałeś wątpliwości. „Ale jest w nim coś — pomyślałeś — czego to ciało nie posiadało, gdy w liceum oglądałem się przed lustrem; coś. Nie wiadomo co, ale coś —  szumiało ci w głowie — co pozwala ocenić na pierwszy rzut oka, że to ciało należy do kogoś lepszego od innych ludzi. Coś”. Coś, co sprawia, że sokół słyszy wołanie sokolnika. Za oknem w czarnym żarze sierpniowej nocy spało osiedle na Bemowie. Było ciemno i cały plac zabaw był wygwieżdżony świetlikami; a teraz jest szaro. Skręcasz w prawo, w Towarową; a potem w lewo, w Stawki. Zegar na panelu porsche wskazuje godzinę dziesiątą sześć. Na Smoczej dociskasz pedał gazu i prujesz prosto, mijając klocek gimnazjum. Przecinasz Anielewicza, gdzie wznosi się blok, w którym mieszka Rawik, skręcasz i już jesteś tam, gdzie chciałeś być, na placu przed kościołem świętego Augustyna. Stop. Wysiadasz, zamykasz porsche i wrzucasz kluczyki do kieszeni. Na zewnątrz jest chłodno; wiatr szarpie koronami otaczających kościół drzew. Nagle coś zwraca twoją uwagę: olbrzymia płachta zawieszona nad wrotami do kościoła. Jest pofałdowana od wichury i podobizna ojca Pio, którą ukazuje, wygląda, jakby zapadała się w siebie, by za chwilę ponownie się wynurzyć. „Zaraz go zobaczę” — przechodzi ci przez głowę. Drzwi są otwarte; msza się już zaczęła.

32 W chłodnym, unoszącym się w białym wnętrzu kościoła powietrzu pachnie przeciągiem i zeschłą stearyną. Podłogę głównej nawy pokrywa

marmurowa, pełna zadrapań i śladów po obłupaniach posadzka w szachownicę; w rzędach drewnianych ław siedzi sześć — nie, siedem, liczysz, osób. Rawik jest na samym przedzie, po prawej. Bez trudu rozpoznajesz jego ostrzyżone na pazia włosy. Jest ubrany na czarno i wydaje się nieomal leżeć na oparciu ławy przed nim. Reszta uczestników mszy to staruszki w ortalionowych kurtkach w kolorze mięty. Nikt nie zwraca na ciebie uwagi. W tym momencie ktoś wchodzi na podwyższenie przed ołtarzem; momentalnie czujesz, że odbiera ci oddech. Ten ktoś to ów ksiądz, któremu wbiłeś skalpel w pośladek, i Bogumił Zieleniecki musiał dokończyć operację za ciebie. Kiedy opiera się o przezroczystą plastikową katedrę, na jego policzki występuje rumieniec. Jak najszybciej, żeby cię nie zauważył, wsuwasz się do jednej z bocznych naw. „Czy ja mu wbiłem ten skalpel?” — próbujesz sobie przypomnieć. Nie możesz pozbyć się wrażenia, że to był ktoś inny, ktoś zupełnie inny; że nic cię nie łączy z tamtym Jakubem Dejmanem, z kimś, kto nazywał się jak ty. — Wstańmy — słyszysz pogodny głos księdza. Przetworzone elektrycznym ładunkiem „y” zamienia się w cichutki, przypominający jęk myszy pisk. Rozlega się szmer, szuranie, dźwięk opadających na posadzkę obcasów. Wychyliwszy się zza kolumny, widzisz, że za księdzem wznosi się ogromny, stylizowany na barokowy ołtarz z białego marmuru. W zasłanym jasnoczerwonym aksamitem retabulum chylą się ku sobie kamienne figury Świętej Rodziny. Przesuwasz oczami po uczestnikach mszy. Podczas gdy staruszki w ortalionowych kurtkach stoją niemrawo i chybotliwie, Rawik jest wyprostowany; dłonie splótł na podołku i zawzięcie wpatruje się w marmurowe figury ołtarza. — Usiądźcie — mówi teraz ksiądz.

Siadają; przesuwasz się krok do tyłu. W nawie, w której się ukryłeś, jest zimno. Stoisz zaraz obok obszernego dębowego konfesjonału i słyszysz, jak wiatr uderza o okna wypełnione ciemnymi, jak gdyby zmatowiałymi od braku światła witrażami. — Przeczytam teraz — chrząka ksiądz — fragment Dziejów Apostolskich. Rawik opiera nadgarstki o ławę rząd przed nim. Stuk-stuk. Pisk mikrofonu. — „A kiedy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden”… Chrząka; siedzący w ławie Rawik prostuje się, jak gdyby coś go zaniepokoiło. Ksiądz kontynuuje: — „I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić”. Gdy unosi wzrok i leniwie lustruje zgromadzonych w rzędach drewnianych ław, w kościele panuje całkowita cisza. — Dlaczego właśnie: oni? — pyta ksiądz, opierając dłonie o blat. Po jego tonie poznajesz, że nie oczekuje odpowiedzi; tymczasem Rawik siedzi w swojej ławie jak na szpilkach. Przypomina pilnego ucznia, który przysiągł sobie, że nie będzie zgłaszał się na ochotnika, ale tak mu to weszło w krew, że nie może się powstrzymać. — Dlatego, że zostali wybrani — mówi teraz ksiądz. Kiedy to mówi, Rawik opada na kościelną ławę; obserwujesz go. Twój kierowca bezwiednie uderza obutymi w znoszone trampki

Converse’a stopami o marmurową szachownicę posadzki. „Były kierowca — przychodzi ci do głowy. — Coś się skończyło, coś się bezpowrotnie skończyło; kiedy?” — Zostali wybrani… — zaczyna ksiądz. „Dwa dni temu” — odpowiadasz sam sobie i nagle łapie cię ból gdzieś pod żebrami, bo przypomniał ci się tamten wieczór z arią szczurołapa i przypomniało ci się, jak zapaliły się światła i Rawik stanął w drzwiach salonu mieszkania przy ulicy Narbutta. — …żeby być kimś innym, niż byli. Rawik prostuje się i krzyżuje ramiona na piersi. Wiatr, który uderza w owitrażowane okna kościoła Świętego Augustyna, jest coraz silniejszy i cieniutkie szkło zdaje się trzeszczeć między stalowymi obręczami. „Wybrani”. Ty też kiedyś czułeś się wybrany, wie mi się to. Czułeś się tak na początku września 2011 roku, kiedy wszystkie egzaminy na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym zdałeś na piątki, a z anatomii dostałeś celujący. W ogóle się do nich nie uczyłeś, ale nic nie sprawiło ci najmniejszej trudności. Nawet profesorowie stali się nagle życzliwsi, gdy zauważyli, że Julia Dejman nie zdała trzech egzaminów i musiała podchodzić do wrześniowych poprawek. A ten wrzesień miała przecież tak bardzo zajęty, przecież przyjeżdżał do niej z Londynu jej chłopak. Karol Rawicz nachyla się w stronę ołtarza, nasłuchuje. Widzisz, jak blizna na jego lewym policzku błyszczy perłowym, perłowoszarym blaskiem. — A teraz inny fragment — oznajmia ksiądz. Stuka palcami o mikrofon; szelest ortalionu. Jego głos jest teraz donioślejszy i pewniejszy niż kilka minut temu: — „Aniołowi Kościoła w Laodycei napisz: To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny. Znam twoje czyny, że ani zimny, ani

gorący nie jesteś. Obyś był zimny albo gorący! A tak, skoro jesteś letni i ani gorący, ani zimny, chcę cię wyrzucić z mych ust!”. Siedzący w drewnianej ławie Rawik unosi pięty i tylko palcami w znoszonych trampkach zapiera się o podłogę. Płaskorzeźba blizny na jego lewym policzku chętnie przyjmuje na siebie rozrzedzone światło. Blizna. W wigilię dnia, którego ją po raz pierwszy zobaczyłeś, wypiłeś pół butelki wódki Stock, żeby zasnąć i nie ruszać się podczas snu; następnego ranka, skacowany, leżałeś na rozkładanym tapczanie. Wtedy zadzwonił telefon. Pan Jakub Dejman? — spytał głos po drugiej stronie. Nie mogłeś otworzyć ust; było ci bardzo niewygodnie, jakby kości w twoim kręgosłupie w ciągu nocy zmieniły swoje miejsca. Dzwonię z komendy policji, z Mokotowa. Pan był kiedyś zameldowany w mieszkaniu swoich rodziców, przy ulicy Narbutta. Gdzie pan teraz mieszka? Za piętnaście minut będzie na pana czekał samochód, proszę się przygotować. Kiedy odsunąłeś kołdrę, ze zdumieniem spostrzegłeś, że masz już założone buty. Były ubłocone, ale przywarło do nich jeszcze coś oprócz błota. Coś czarnego: czarny pył. Strząsnąłeś go z wysłużonych nike’ów dunków na powierzchnię prześcieradła. Piętnaście minut później nieoznakowanym renault mégane pędziłeś przez deszczową Warszawę. Głowa bolała cię tak, że nie mogłeś nią ruszyć. Poranna mżawka gęstniała: kiedy samochód wjechał na wiadukt nad ulicą Chałubińskiego, niewielkie, zimne kropelki zmieniły się w zacinającą nieomal pod kątem prostym ulewę. Siedziałeś na przednim siedzeniu, zaraz obok policjanta, i od razu, kiedy renault znalazło się na skwerze Słonimskiego, dostrzegłeś, że pod kamienicą na ulicy Narbutta stoi czerwony wóz straży pożarnej; z szarego budynku buchały kłęby gęstej białej pary.

Nagle uzmysłowiłeś sobie, że nie było cię tu od roku. „Na pewno?” — zapytałeś sam siebie. — Współczuję — odezwał się policjant. „Na pewno” — pomyślałeś, wysiadając. Dymu było coraz mniej; chłodny poranek. Wciągnąłeś do nosa wilgotne powietrze i poczułeś, że głowa przestała cię boleć. — Jeszcze nie wiemy, jak to się stało — dodał policjant po chwili milczenia. — Po strażaków zadzwonili sąsiedzi. Ale… być może —  chrząknął — już niedługo będziemy wiedzieć. Ruchem głowy wskazał otwarte drzwi furgonetki. Zajęło ci chwilę skojarzenie, że to ambulans; po tej chwili zauważyłeś też, że wejście do kamienicy przy Narbutta jest odgrodzone zaczepioną na żeliwnych słupkach odblaskową taśmą, a całą ulicę wypełniają gapie w założonych na pidżamy kurtkach. Furgonetka. Z kolanami pod brodą, w gabardynowym kocu narzuconym na ciało, z mokrymi od deszczu włosami i tylko w szarych majtkach siedział w niej Rawik: pochylał się nad nim ratownik w pomarańczowej kamizelce błyskającej jasnozielonymi paskami. Rawik trząsł się; kiedy skrzyżowałeś z nim spojrzenie, nagle znieruchomiał i długo patrzył ci w oczy. A potem niespodziewanie odwrócił głowę i przycisnął palec do zakrytego białym bandażem policzka; część włosów z jego niemodnej grzywki pazia, którą tak lubiła czochrać Julia Dejman, została nadpalona. — Wybiegł z tego mieszkania pierwszy — oznajmił policjant. —  Uratował się. Pisk, to mikrofon księdza. Niesie się po kościele i uderza w owitrażowane okna, a od drugiej strony uderza w nie wiatr.

— Co to znaczy — pyta ksiądz, a ty widzisz, że Rawik prostuje się w ławie i opadające włosy zasłaniają jego bliznę — że należy być gorącym albo zimnym, nigdy zaś letnim? To znaczy — odpowiada sam sobie — że nie wolno nam próbować być kimś, kim nie jesteśmy: bo nigdy nie stworzymy się tak pełnymi, jak stworzył nas Bóg. Cisza. Kazanie się skończyło i teraz kościół wypełnia dźwięk ciał, które wspinają się do pionu. Widzisz, że kiedy emerytki w ortalionowych kurtkach ustawiają się w kolejce po komunię, Rawik przesuwa się na bok i opiera o trzon najbliższej kolumny. Jest teraz bardzo blisko i możesz dostrzec meszek na jego dawno niestrzyżonym karku. Ostatnia emerytka kuśtyka w stronę wyjścia i ksiądz odwraca się. Gdy rusza w stronę zakrystii, Rawik nagle zaczyna iść w jego kierunku. — Czy można się wyspowiadać? — Słyszysz jego pytanie, którego pogłos wybrzmiewa po kościele. „Wyspowiadać? — nie rozumiesz. — Jak to?” Ksiądz jest zaskoczony równie mocno jak ty. — Tak… oczywiście — odpowiada. — Niech pan już tam wejdzie, zaraz przyjdę. Podczas gdy kroki księdza stopniowo się oddalają, Rawikowe są coraz głośniejsze. „Zaraz mnie zobaczy” — myślisz i nim zdążysz się zastanowić, odwracasz i pospiesznie idziesz w kierunku konfesjonału. Ledwo zdążysz zamknąć za sobą jego drzwi, słyszysz, jak Rawik klęka po drugiej stronie pokrytej dziurkami ścianki. Ławeczka, na której siedzisz, jest niewygodna i twarda, czujesz, jak wbija ci się w pośladki. — W imię Ojca — mówisz nagle, choć wcale nie planowałeś tego powiedzieć — i Syna, i Ducha Świętego. Zapada cisza.

„Co ja powiedziałem; co ja najlepszego powiedziałem — przechodzi ci przez głowę. — Przecież to niemożliwe, by nie rozpoznał mojego głosu”. W tym momencie Rawik odpowiada: — Amen.

SZESNAŚCIE 16 Twój sakwojaż czekał tam, gdzie go zostawiłeś, zanim ruszyłeś w drogę powrotną do Hameln. Po nocy, którą przeleżał w krzakach przed stacją w Rosenheim, był tylko trochę bardziej brudny niż poprzedniego wieczora. Czarna, wilgotna gleba wypełniła płytki wytłoczony napis VON DEYMANN i w chłodnym świetle poranka walizka wyglądała, jak gdyby tego napisu nigdy na niej nie było. Gdy wsiadłeś do pociągu, spostrzegłeś, że nie tylko sakwojaż masz utytłany ziemią. Na kolanach sztuczkowych spodni czerniły się plamy od wilgoci leśnego poszycia, kołnierzyk białej koszuli pokrywały szare smugi. Najwięcej gleby zebrało się pod obłączkami paznokci. Ciągnąc za sobą walizkę, poszedłeś do łazienki. Pociąg ruszył i jego wnętrze wypełniło się echem kół stukających o tory. W małym, chłodnym pomieszczeniu na tyłach wagonu opłukałeś twarz, przy okazji przegapiając wizytę konduktora; a potem znalazłeś pusty przedział. Byłeś zaskoczony, jak łatwo to poszło. „Nikt mnie nie zauważył — uzmysłowiłeś sobie, dwie godziny później wysiadając na dworcu w Monachium. — Zupełnie nikt”. O ile na wzgórzach nad Hameln jesień dopiero się zaczynała i drzewa jeszcze nie całkiem pokryły się miedzią, o tyle w Monachium była już w pełni. Kiedy wyszedłeś z dworca, uderzył cię chłód unoszący się w powietrzu. Na okrągłej wiacie czernił się plakat z mężczyzną, który na

ramieniu trzymał młot: wystawa Schönheit der Arbeit, niedługo otwarcie, od 16 września do 6 listopada. Chociaż sakwojaż ci ciążył, nie czułeś się zmęczony; nie czułeś się też biedny, kiedy ignorowali cię nawołujący dorożkarze. Czułeś się szczęśliwy; czułeś się lekki, jakby ktoś zdjął ci z ciała ogromny ciężar. Czułeś się, dotarło do ciebie, kimś innym, niż byłeś wcześniej — i zamiast na Holbeinstraße, do drugiej części miasta, prosto z dworca pobiegłeś do dzielnicy uniwersyteckiej, do tamtego budynku zwieńczonego wysokim szpicem; prosto z dworca pobiegłeś do Domu Salomona. Restauracja wuja Wienera była jeszcze nieczynna; zauważyłeś, że pod twoją nieobecność kamienica wzbogaciła się o neon z ułożonym z punktowych lamp napisem REVUE. O dziewiątej rano był wygaszony i lampy wyglądały jak olbrzymie spodki. Długo dobijałeś się do oszklonych drzwi; w końcu otworzył ci stary kelner, którego widziałeś już kilka razy. — Pan też? — spytał, stojąc w progu. Na jego twarzy malowało się zaskoczenie. — Ja? — zdziwiłeś się. — Tam jest teraz zebranie… — zaczął kelner niepewnym głosem. — Nie wiedziałem, że pan też jest zaproszony. Pan Wiener nic mi nie powiedział, zresztą — — Ja też — wszedłeś mu w słowo i przez kuchnię pobiegłeś do drzwi prowadzących na korytarz, a potem wspiąłeś się na ostatnie piętro, pod blaszane wrota Domu Salomona. Ze środka dobiegały dziwne głosy; przystanąłeś. Drzwi zawsze wydawały ci się wystarczająco grube, by nikt nie mógł podsłuchać tego, co dzieje się na pięciokątnym strychu, a przynajmniej — by nie mógł dosłyszeć słów. Wyłącznie dyszenia i jęki. „Jak wtedy, gdy Wiener i Kittler

brali Sophie Kalkül, a ja — przeszło ci przez myśl i nagle poczułeś się, jakbyś dostał uderzenie pod żebra — nie zostałem do tego dopuszczony”. — Von Deymann. Ktoś za drzwiami wymówił twoje nazwisko. Wytężyłeś słuch. — Von Deymann? — To był, skojarzyłeś, głos Wienera. — On? Czy pan mówi poważnie? — Mówię całkowicie poważnie. Ten głos z kolei należał do profesora Adriana Jüngera. Trzask! To był twój sakwojaż, który zsunął się z kamiennych schodów i upadł na półpiętro. Czym prędzej odsunąłeś się od drzwi i zbiegłeś, aby go zabrać i uciec, nim ktokolwiek odkryje, że podsłuchiwałeś. Ale drzwi otworzyły się nieomal od razu; z wysoka spoglądała na ciebie twarz Adriana Jüngera, wyrastająca z jego staromodnego trzyczęściowego garnituru i białej koszuli. Pod vatermörderem zwisał ciemnoszary krawat, przypięty do koszuli spinką z małym diamencikiem na główce. Nie wiedziałeś, co powiedzieć; Jünger przez chwilę sprawiał wrażenie zaniepokojonego, ale zaraz się rozpogodził. — Pan von Deymann! — wykrzyknął. Jego głos echem poniósł się po schodach kamienicy. — O wilku mowa. Zapraszam pana, zapraszam na górę. Nie ma co stać pod drzwiami, gdy ważą się nasze losy, prawda? —  Spróbował zachichotać, ale to, co miało być w jego zamierzeniu śmiechem, tylko przez sekundę obijało się o ściany. Niepewnym krokiem poszedłeś do drzwi, a potem przestąpiłeś próg. Blaszane wrota zatrzasnęły się. Prócz Jüngera na pięciokątnym strychu był tylko Wiener, ubrany w koszulę w jaskrawoczerwoną kratkę. Wszedłszy, rzuciłeś sakwojaż w róg pomieszczenia i zerknąłeś na niego; inaczej niż Jünger, nie potrafił ukryć zdenerwowania. „Co jeszcze — zastanowiłeś się — o mnie mówił? Czego nie usłyszałem?”

— Herbaty? — zaproponował Jünger przyjaźnie, wskazując na blaszany dzbanek o dziwnym, wybujałym kształcie. — Poproszę — powiedziałeś. Na strychu były tylko dwie filiżanki i dostałeś tę po zaaferowanym profesorze; Wiener milczał. Herbata okazała się mocna, naprawdę znakomita; Jünger usiadł po turecku na betonie. Jego wypastowane oksfordy lśniły we wpadającym do pomieszczenia świetle. Miałeś wrażenie, że po zaledwie dwóch miesiącach nieobecności nie poznajesz pięciokątnego strychu; jakby coś tu się zmieniło. Ale co? Wciąż stał tam zegar wtłoczony w rzeźbę chłopca, który wydmuchiwał wiatr, wciąż… — Jeszcze pan nie wie — zagadnął Jünger — ale… cóż, zostałem, niestety, zwolniony z uniwersytetu. I z obozu Dachau również. Zdziwiłeś się. — Jak to? Przecież był pan — — Pan profesor — przerwał ci Wiener — okazał się nieco zbyt… — …radykalny — dokończył Jünger. — Dziękuję panu, Alexandrze. Wiener wyglądał, jakby chciał jeszcze coś powiedzieć, ale powstrzymał się. — Okazałem się nieco zbyt radykalny, tak… Czasami myślę, że cały Dom Salomona okazałby się dla nich — mruknął Jünger, nie precyzując, o kogo chodzi — zbyt radykalny. Oni są, doprawdy, tacy sami jak liberałowie, potrzebują tych wszystkich swoich norm. — Przecież — wyrwało ci się — my tylko czytamy książki. Poszukujemy sprzeczności! Wiener prychnął, a Jünger uprzejmie kiwnął głową w twoją stronę. — Dotychczas tak było — rzekł. — Jednak w tym roku chciałbym z panami zacząć zajęcia… nazwijmy to, praktyczne. — Praktyczne — powtórzyłeś, a Jünger kiwnął głową.

— Rozważałem to właśnie z panem Wienerem — powiedział, a Wiener zagryzł dolną wargę. — Do zajęć praktycznych, panie Deymann, potrzebujemy zaś czegoś innego niż książki, rozumie pan, prawda? — Rozumiem — zgodziłeś się, chociaż nie rozumiałeś. — Nie zapytasz — syknął wściekle Wiener — czego potrzebujemy? Kiedy na niego zerknąłeś, gładkie policzki Wienera zdobił różowy rumieniec. Jünger odchrząknął. — Potrzebujemy ciała — powiedział i nagle poczułeś, jakby twoja krew na chwilę zastygła w żyłach. Jesienne światło przyklejało się do szyb. — Ciała? Czy… — zacząłeś, i głos, który wydobywał się z twoich ust, nagle wydał ci się bełkotliwy. — Czy nie wystarczy model, czy… — Nie — przerwał ci Wiener. — Profesor uważa, że nie. Zerknąłeś na Jüngera. — Pan Wiener ma rację — powiedział po chwili milczenia. —  Potrzebujemy człowieka. Potrzebujemy ludzkiego ciała. — Chce pan je zabrać z budynku uniwersytetu? — spytałeś, a profesor uśmiechnął się. — Mam nieco inny pomysł — rzekł. — Pan profesor uważa — znowu odezwał się Wiener — i ja —  zaakcentował — także uważam, że w Monachium o ludzkie ciało nietrudno. — Gdy na niego spojrzałeś, twarz Wienera była wykrzywiona w pyszałkowatym grymasie. — Zapewne się pan domyśla, o czym tu mówimy, panie von Deymann? Zanim zdążyłeś przyznać, że nie, odezwał się Jünger. Mówił cicho, bardzo powoli; bardziej do siebie niż do ciebie czy Wienera. Ani razu nie uniósł głowy i jego oczy były wlepione w podłogę. — Żebracy, prostytutki, pijacy… ilu ich się marnuje. Każdy ma dwieście i sześć kości, i ma takie same mięśnie i chrząstki, i tkanki jak każdy inny

człowiek. Dlaczego by więc… — Proponuje pan, by kogoś zabić — wyrwało ci się. Wiener teatralnie parsknął, jak gdyby bardzo

rozbawił

go

pobrzmiewający w twoim głosie niepokój; ale profesor po prostu kiwnął głową. — Tak — powiedział. — Proponuję, by kogoś zabić. I na jego ciele, panie von Deymann, uprawiać naukę. To właśnie proponuję. Zapadła cisza. — Ale — spróbowałeś — to przecież jest… jest… — Zabronione? — podsunął Jünger. Kiwnąłeś głową, bo nic lepszego nie przychodziło ci na myśl. — A kto panu tego zabronił, jeśli wolno wiedzieć? Prawo? — spytał Jünger. — A kimże pan jest, żeby się jakiegoś prawa słuchać? Czy to pan je ustalał? Dlaczego miałby pan słuchać czegoś, co wymyślił ktoś inny niż pan? Pamięta pan naczelną zasadę Domu Salomona? — Ci, którzy wiedzą — przywołałeś z pamięci formułkę i nagle wydała ci się zamglona, niewyraźna — mają prawo zrobić wszystko. Jünger potaknął. — Otóż to — powiedział. — Tu nikt nie ustala żadnych zasad i żadnych reguł. Mieszkańcy Domu Salomona są lepsi od tych, którzy są tam, na zewnątrz, rozumie pan? Ci na zewnątrz potrzebują takich reguł. My ich nie potrzebujemy. Nic nie powiedziałeś. Z wystygłej herbaty zostały czarne paprochy, leniwie pływające po dnie. — We dwóch, ja i pan Wiener, oczywiście tego nie zrobimy — odezwał się Jünger. — Nawet we trzech, z panem Kittlerem, nie. Milczałeś.

— Nie pomoże nam pan? — zapytał Jünger, gdy wpatrywałeś się w denko filiżanki. „Przecież to zrobiłem — przeszło ci przez głowę. — Przecież spaliłem tamten dom. Przecież jestem taki jak oni”. — Tak — powiedziałeś cicho. — Tak? — upewnił się Jünger. — Tak, pomogę — powtórzyłeś, czując, że masz ochotę jak najszybciej wyjść z pięciokątnego strychu. Jünger odetchnął z ulgą. — Znakomicie! — powiedział. Zerknąłeś na Wienera; wpatrywał się w podłogę. Dopiero potem doszedłeś do tego, że cały ten plan został opracowany już wcześniej. Kiedy tamtego popołudnia snułeś się ulicami Monachium, wydawał ci się niesamowicie dokładny, drobiazgowy. Ciągnąc za sobą walizkę z napisem VON DEYMANN, szedłeś przez most nad Izarą, zieloną i szlamowatą, przez park, przez cichą dzielnicę pięciopiętrowych kamienic, na Holbeinstraße; szedłeś i myślałeś o tym, co mówił Jünger. A mówił, że za trzy tygodnie w Monachium odbędzie się duża konferencja, międzynarodowe spotkanie; przyjeżdża pan Chamberlain i przyjeżdża pan Mussolini, i pan Hitler też. Ochrona zostanie wzmocniona, więcej policjantów na ulicach, ale tylko w tych miejscach, gdzie oni będą obradować, w innych… w innych nie. Więcej w jednym miejscu oznacza mniej w innym, rozumie pan? Słońce złociło się nad Monachium. Zapukałeś do drzwi mieszkania o numerze sześćdziesiąt trzy. Otworzyła ci Sophie Kalkül i roześmiała się na twój widok. Ten śmiech był życzliwy i wspaniały, niósł się po szarej kamienicy tak donośnie, jakby już nigdy nie

miał ucichnąć, jakby na zawsze w chłodnych ścianach miał zamieszkać jego dźwięk.

15 To Sophie przekonała swoją matkę, że — wbrew wcześniejszym ustaleniom — możesz już we wrześniu zamieszkać w pokoiku przy Holbeinstraße, który inaczej stałby pusty. Pani Kalkül była temu niechętna: stojąc w korytarzu, szeptała coś o nonszalancji, o szczególnych zwyczajach arystokracji. Sophie położyła dłoń na twoim ramieniu i powiedziała: — Spokojnie, może pan… możesz się wprowadzić. Kiedy przeszła z tobą na „ty”, poczułeś, że rumieniec występuje ci na policzki. — Pan Deymann nie będzie sprawiał kłopotów, mamo — zwróciła się do trajkoczącej pięćdziesięciolatki, a ta nagle zamilkła. — Prawda, panie Deymann? — Nie będę — odparłeś pospiesznie. — Oczywiście, że nie. Pani Kalkül zastanawiała się chwilę, stojąc w progu salonu. Jej zaciśnięte wargi tworzyły idealnie prostą linię. — Żadnego sznapsa — mruknęła tylko i zniknęła w salonie, zamykając za sobą drzwi. Sophie Kalkül spojrzała na ciebie. Tamtej jesieni nie nosiła już białej bluzki Bund Deutscher Mädel i czarnego krawata, który sterowałby mechanizmem ukrytym w jej szortach. Miała na sobie zwiewną sukienkę, na którą nałożyła rozpinany sweter. — Żadnych problemów, prawda? — szepnęła i pogłaskała cię w policzek, a potem, głośno chichocząc, wyszła z mieszkania. Jeszcze

długo miałeś wrażenie, że skóra, której dotknęła kantem dłoni, płonie, że zaraz się wypali, do mięsa, do kości. Żadnych problemów. „Ale przecież problemy się pojawią — myślałeś, stojąc na korytarzu. — Przecież będą musiały się pojawić. Czy istniałaby jakakolwiek szansa, bym mógł wywinąć się z tego, co zaplanował Jünger? Z drugiej strony — myślałeś — to będzie tylko jakiś pijak, tylko jakiś żebrak, ktoś, kogo zniknięcia nikt nie zauważy, ktoś, kogo należy usunąć z tego świata”. Tak jak należało z niego usunąć twojego pana ojca, Julkę i nauczyciela; przede wszystkim Julkę — skoro i tak oficjalnie jej na tym świecie nie było. Zaledwie w trzy dni po twoim powrocie na ulicę Holbeina, wrześniowego ranka do drzwi mieszkania zapukało dwóch funkcjonariuszy Sicherheitspolizei, a do twoich drzwi zapukała pani Kalkül, w szlafroku i z lokówkami wkręconymi we włosy. — Doigrał się pan! — szepnęła na powitanie. Leżałeś jeszcze w łóżku, w samych gaciach; pani Kalkül szerzej otworzyła drzwi do twojego pokoju i do środka weszło dwóch mężczyzn. Obaj byli ogorzali i mieli na sobie długie, skórzane, sięgające za kolana płaszcze. Ich głowy zdobiły ciemnoszare czapki z czerwonymi otokami; musieli mieć około czterdziestki. Kiedy spojrzeli na ciebie, wyszczerzona pani Kalkül wyszła i zamknęła drzwi. Dało się słyszeć cichy szmer, z jakim jej policzek i ucho dotknęły ich drugiej strony. — O co chodzi? — spytałeś, podciągając białą kołdrę pod brodę, a Pierwszy zerknął na Drugiego. Dopiero wtedy spytał: — Pan Jacob von Deymann? Kiwnąłeś głową.

— Proszę więc przyjąć wyrazy współczucia — rzekł Drugi, przypatrując ci się uważnie. Potrzebowałeś chwili, by domyślić się, w jakiej sprawie przychodzą. „Nie mam — pouczyłeś sam siebie — prawa o tym wiedzieć”. — O czym panowie mówią? — spytałeś i miałeś wrażenie, że w samym tonie, którym wypowiadasz to pytanie, tkwi wskazówka, że to ty spaliłeś dwór. Pierwszy kiwnął głową, Drugi odpowiedział mu kiwnięciem. Za wychodzącym na smętne, szare podwórko oknem padał deszcz; wrześniowy poranek na Holbeinstraße był zimny i wilgotny. Drugi odchrząknął i zabębnił palcami w skórę płaszcza. — Myślę, że dobrze by było, gdyby pan z nami pojechał. Pojedzie pan, prawda? — spytał Pierwszy, a uśmiech, który nagle wykrzywił jego twarz, sugerował coś na kształt rozbawienia, zawczasu przygotowanego na wypadek, gdybyś zdecydował się odmówić. Wyszli, byś mógł się ubrać, ale nie zamknęli drzwi. Te pozostały lekko uchylone i przez cały czas, gdy pospiesznie wkładałeś koszulę i spodnie, i wysłużony sweter, miałeś wrażenie, że czyjeś uważne oczy cię obserwują. Jeszcze tylko buty, znoszone wiedenki; kiedy wyszedłeś na korytarz, zobaczyłeś, że — prócz dwóch mężczyzn — stoi tam także pani Kalkül i jej córka, obie w grubych szlafrokach. Ten, który nosiła Sophie, miał kolor błękitny; o ile we wzroku pani Kalkül dostrzegłeś satysfakcję, o tyle w oczach jej córki — niepokój. Spojrzałeś na nią, a Sophie natychmiast spuściła wzrok. Kiedy później o tym myślałeś, uznałeś, że tych dwóch policjantów było bardzo uprzejmych; nie skuli cię kajdankami, tylko pozwolili iść przed sobą po schodach. Na zewnątrz czekał lśniący ciemnogranatowy opel admiral,

sporo większy od kabrioletu Kittlera. Wzdłuż jego przypominającego pysk hipopotama, zwężającego się kadłuba biegły srebrne linie. — Zapraszam — rzekł Pierwszy, otwierając tylne drzwi. Usiadłeś tam sam, na kanapie, podczas gdy oni spoczęli na fotelach na przedzie. Nie zdjęli czapek; wysoko postawione kołnierze odsłaniały tylko milimetry wygolonych karków. „Co oni mogą wiedzieć?” — przeszło ci przez głowę, gdy opel ruszył i pomknął przez poranne Monachium. Miasto za oknem dopiero się budziło; dzień był mokry, a pomarańczowe liście, które wczoraj zasnuwały puste ulice, teraz pływały w kałużach. Choć przestało już padać, niebo pozostawało szare. „Czy ktoś przeżył tamten pożar? Ale przecież — myślałeś, kiedy samochód przejeżdżał przez most na Izarze — nawet jeśli przeżył, nikt nie mógł wiedzieć, że to ja podpaliłem dom”. Pomyślałeś, że rozbite butelki spirytusu, jeżeli ogień nie spopielił ich szkła, mogły wydawać się podejrzane, ale od razu przypomniałeś sobie, że przecież widziało cię całe miasteczko, jak zmierzasz w kierunku Rosenheim… Po dwudziestominutowej jeździe samochód zatrzymał się. — Zapraszamy — powiedział Pierwszy, odwracając się do ciebie. Jego twarz zdobił szeroki, szczery uśmiech. Kiedy wyszedłeś, uderzył cię chłód bijący od budynku, pod którym policjant zaparkował samochód; pomyślałeś, że to chyba dzielnica Maxvorstadt. Budynek był szary i wyglądał jak mały zamek. Wydawał się o wiele większy od dworu von Deymannów, naprawdę imponujący: trzy piętra, gotyckie drzwi i gotyckie okna, i cztery wieże na rogach. Ten budynek, dowiedziałeś się później, kiedyś był pałacem rodziny Wittelsbachów. Otaczał go niewielki park, pełen wyłysiałych drzew; drzwi po obu bokach strzegły posągi lwów w pozach, które przywodziły na myśl łaszące się pieski. Pierwszy mocno chwycił cię za ramię. „Ile oni mogą

wiedzieć?” — znów przeszło ci przez głowę. Ciężkie drzwi otworzyły się; olbrzymia, chłodna klatka schodowa. Stopnie były długie i zastanawiająco niskie. „Ile?” W pokoju przesłuchań — małym pomieszczeniu na piętrze — okazało się, że niewiele. — Pana ojciec nie żyje — oznajmił Pierwszy, zasiadłszy za potężnym dębowym biurkiem. Drugi przechadzał się po pomieszczeniu, co jakiś czas przystając. Nad biurkiem wisiało zdjęcie Führera, w ramie, która wyglądała, jakby wrosła w ścianę. Pachniało tam starym, zaśniedziałym dymem. Na małym stoliku przy kanapie i dwóch fotelach w rogu stała karafka wypełniona pomarańczową cieczą i dwa grubo rżnięte kieliszki. — Och — odchrząknąłeś, żeby przerwać milczenie. — Nie chce się pan dowiedzieć, jak zginął? — od razu zamrugał przymilnie Pierwszy, uśmiechając się do ciebie. — Chciałbym — powiedziałeś pospiesznie. — To znaczy… tak, proszę mi opowiedzieć. Zapadła niewygodna, wypełniona oddechami cisza. — Spłonął — odezwał się w końcu Drugi, a ty poczułeś, że przechodzi cię dreszcz. „Czyli pożar się udał, czyli mojego pana ojca już nie ma na tym świecie — pomyślałeś. — Ale czy tylko jego? Czy…” — I to nie spłonął sam. Spłonęła także pana siostra, a także pewien mężczyzna, którego tożsamość trudno nam określić, mamy co do niej jednak pewne podejrzenia. Odchrząknąłeś, wpatrując się w zdobiącą biurko lampkę o zielonym kloszu. — Tak? — spytałeś.

— Policja w Hameln przekazała nam, że kiedyś był nauczycielem… pańskim i pańskiej siostry — odparł Drugi. — Och — powiedziałeś. — Och, on. Tak. No, tak. Nauczyciel. Owszem. — Nie chce pan nam nic powiedzieć, panie von Deymann? — spytał Pierwszy, cały czas szeroko uśmiechnięty. Poczułeś, że od zapachu dymu kręci ci się w głowie. — O czym? — spytałeś, bo nic lepszego nie przyszło ci do głowy, a Drugi odpowiedział: — Pana siostra i pański ojciec, i ten nauczyciel, którego zresztą od dawna szukaliśmy, zginęli w pożarze. Ktoś podpalił dwór w miasteczku Hameln, dwór von Deymannów. Więc, przede wszystkim… co panu wiadomo o tym nauczycielu? No? Wbiłeś wzrok w wycyklinowaną podłogę. Do pokoju wlewało się jasnoszare jesienne światło. Nauczyciel? A co on miał do tego? Co on mógł do tego mieć? Kiedy im opowiedziałeś, skwapliwie pomijając większość szczegółów, zwłaszcza naukę opartą na agoge, obaj kiwnęli głowami. — Ten człowiek, który dla pana był nauczycielem — powiedział Pierwszy — tak naprawdę był komunistą, którego poszukiwaliśmy… no, od dosyć dawna. Byłym komunistą, bo został ze swojej partii wyrzucony mniej więcej na rok przed tym, jak trafił do pańskiego ojca, do którego zresztą trafił nieprzypadkowo. — Słucham? — zdziwiłeś się. — Och, to pan nie wie, że pański ojciec w latach swojej świetności wspierał komunistów? Bardzo krótko i bardzo tajnie, ale tak, wspierał. Finansowo, oczywiście. — Lecz lata świetności minęły… — odezwał się Drugi.

— …i zapewne to spowodowało, że ów człowiek, którego znał pan jako nauczyciela, spalił dwór — dokończył za niego Pierwszy. — O ile dobrze podejrzewam, posadę nauczyciela uzyskał dlatego, że udało mu się pańskiego szanownego ojca zaszantażować. Znów cisza. — Pana też chciał spalić — kontynuował Pierwszy i wtedy poczułeś, jak po całym twoim ciele rozlewa się ulga. — Ale pewnie nie zauważył, że wyjechał pan z Hameln. Tydzień temu, zgadza się? Tydzień temu? Kiwnąłeś głową. — Nie rozumiem jednego — zaryzykowałeś. — Skoro on spalił ten dom, jak to możliwe, że sam spłonął? — spytałeś, a Pierwszy rozłożył ręce. — Nad tym pracujemy — rzekł Drugi spod okna. — Ale są jeszcze dwie sprawy, panie von Deymann — dodał. Uniosłeś brwi. — Tak? — spytałeś. „Jakie sprawy? — przeszło ci przez głowę. — Czy oni, mimo wszystko, wiedzą?” Pierwszy splótł dłonie na biurku. — Pana siostra — oznajmił, a tobie ścisnął się żołądek. — Julia — wybełkotałeś, nim zdążyłeś zastanowić się, co mówisz. —  Ona… — Tak, tak, Julia. Tak się nieoficjalnie nazywała — przerwał ci głos Drugiego. „Nieoficjalnie?” — przeszło ci przez głowę. Spojrzałeś na niego. Twarz miał skupioną, oczy lekko się zwęziły. — Ale oficjalnie, panie von Deymann, nie istniała. Jej aktu urodzenia nie ma w ratuszu w Rosenheim, ani też w ratuszu w Hameln… Wiadomo panu coś na ten temat? Że oficjalnie nie miał pan siostry? Że pana ojciec jej nigdy nie zarejestrował?

Poczułeś suchość w ustach. Pokręciłeś głową: — Nie. Zapadła cisza; przerwał ją ciepły ton Pierwszego. — A teraz coś weselszego. Otóż okazało się, że pański ojciec, hrabia von Deymann… że wcale nie zbankrutował kilka lat temu. Została mu resztka dawnego majątku, który, rzecz jasna — rzekł uprzejmie Pierwszy — jest teraz pańską własnością. I nie chodzi tylko o dwór w Hameln… — Nie chcę wracać do Hameln — wyrwało ci się. Pierwszy na chwilę zamarł. — To zrozumiałe — odezwał się w końcu. Cały czas myślałeś o Julce. „Dlaczego pan ojciec jej nie zarejestrował? Czy się wstydził?” — Cóż, pozwoli pan, że dokończę. Dziesięć tysięcy marek, w gotówce, czeka na pana w Reischsbanku. Musi pan tu podpisać. — Podał ci policyjny formularz i pióro, srebrnego pelikana. Czym prędzej złożyłeś parafkę. — Dziesięć tysięcy marek! — Zagwizdał, gdy oddałeś mu kartkę papieru. — Nieźle, nieźle. Miałeś ochotę jak najszybciej stamtąd wyjść. — Czy to wszystko? — zapytałeś. Pierwszy kiwnął głową; kiedy wstałeś, nagle odezwał się Drugi. — Interesuje mnie jedno — powiedział, gdy odwróciłeś się w jego stronę. — Czy pan, w ogóle… czy w panu nie wywołało to żadnych emocji? Żadnych? Najmniejszych? Czy panu jest to wszystko kompletnie obojętne, panie von Deymann? Czy pana w tym nic nie dziwi? Tak nic? Tak kompletnie nic…? „Od kiedy spaliłem tamten dom, prawie nie zadawałem, nie licząc inicjatywy Jüngera, pytania: «dlaczego?» — pomyślałeś. — Czyżbym wreszcie nauczył się przyjmować świat takim, jakim jest? Czyżbym

wreszcie przestał mu się dziwić? Czyżby wreszcie wypaliło się to poczucie, że jestem od innych gorszy?” — Pójdę już — powiedziałeś, a policjanci kiwnęli głowami. Kiedy wyszedłeś na zewnątrz, jeszcze raz pomyślałeś o Julce. „Nie ma jej — dotarło do ciebie. — Nie ma jej i nigdy nie było, i nigdy nie będzie, nikt mi nie będzie o niej przypominał. Jestem całkowicie normalny, jestem taki jak wszyscy”. W otaczającym pałac Wittelsbachów parku panował chłód; wdychając zimne powietrze, czułeś, że mrozi ci śluzówkę w nosie.

14 Ostatnie zebranie w Domu Salomona odbyło się wieczorem, 28 września 1938 roku. Kiedy zjawiłeś się przed kamienicą na Schellingstraße, po raz pierwszy zobaczyłeś, że punktowe lampy układające się w napis REVUE zostały zapalone. Z parteru dobiegała wrzawa, drzwi zostały otwarte, ale wszedłszy do środka, początkowo nie mogłeś zlokalizować źródła dźwięku. Restauracja była ciemna, bar i stoliki — puste; dopiero chwilę później zrozumiałeś, że odgłosy dochodzą z dziury w podłodze, tego kwadratu ze schodami prowadzącymi w dół. Pierwsze, co zobaczyłeś, gdy znalazłeś się w piwnicy, to ściana papierosowego dymu; od razu zaczęły ci łzawić oczy. Kiedy się przez nią przedarłeś, osaczył cię tłok: piwnica była mniejsza, niż przypuszczałeś, bardzo ciemna i bardzo niska, oświetlały ją nieliczne, wyrastające ze ścian kinkiety. Pomieszczenie wypełniali mężczyźni w smokingach i kobiety w błyszczących sukniach, które odsłaniały ich nagie ramiona; poczułeś się, jakby ktoś uderzył cię w głowę. Ile nagich ramion! Na końcu pomieszczenia znajdował się niewielki podest, scena. Dzieliło cię od niej

kilkanaście niewielkich okrągłych stolików, ciasno zastawionych krzesłami zajętymi przez zgromadzone w kabarecie towarzystwo; słyszałeś brzęk stukających się kieliszków i stukot, z jakim papierosowe fifki lądowały na blatach. W pewnym momencie na scenę weszła kobieta w czarnym garniturze —  męskim, ale podkreślającym kobiecą urodę — i w cylindrze, z upudrowaną twarzą i dorysowanymi wąsikami. Okrągłe cytrynowe światło z reflektora przesunęło się po niej i przyszło ci do głowy, że gdzieś już tę kobietę widziałeś. I wtedy zaczęła śpiewać: Was kann der Sigismund dafür, dass er so schön ist? Was kann der Sigismund dafür, dass man ihn liebt? Die Leute tun, als ob die Schönheit ein Vergeh’n ist! Man soll doch froh sein, dass es so was Schönes gibt!

1

Poczuwszy, że ktoś łapie cię za rękę, gwałtownie się odwróciłeś. To był Wiener: roześmiany, trochę pijany, w granatowym smokingu i przekrzywionej muszce, z czołem upstrzonym kropelkami potu. Stojący obok niego Kittler milczał, a przesuwające się po ścianach kabaretu światło osiadało na czarnej skórze jego kurtki, ukazując fałdy i zagniecenia. — Jacob von Deymann! — krzyknął błazeńsko Wiener. — Idziemy, idziemy na górę! Wciągnęli cię po schodach do pustej, ciemnej restauracji; i zostawili cię, by samemu popędzić na strych. Wspinając się po schodach, miałeś wrażenie, że słyszysz śpiew kobiety z dołu. „Widziałem ją wcześniej” — znów przeszło ci przez głowę. Kiedy znalazłeś się na strychu, zebranie już trwało; Jünger pospiesznym ruchem ręki zaprosił cię do kręgu siedzących na podłodze. — …jeśli wierzyć informacjom prasy — mówił, gdy zająłeś miejsce pomiędzy lekko pijanym Wienerem a młodzieńcem z szopą złotych włosów

— wizyta pana Chamberlaina w Monachium potrwa dwa dni. Nie możemy być pewni jej wyniku. Jeśli wszystko pójdzie po myśli Partii, cóż, możemy spodziewać się świętowania, jeśli nie… — zawiesił głos. Spojrzałeś na siedzących w półokręgu młodzieńców. Byli wpatrzeni w Jüngera jak w obrazek, świeciły im się oczy; wyraźnie czekali na dalszy ciąg. Nie był to pełen skład Domu Salomona; ledwie szóstka. „Co z pozostałymi?” — zastanowiłeś się. — Jeśli nie — podjął Jünger — cały nasz plan spali na panewce. Dlatego musimy zrobić to jutro. Poczułeś, że miękną ci kolana. „Jutro? Jak to: jutro? Już?” — przeszło ci przez głowę. — Rozmowy będą odbywały się najpewniej w Führerbau. Dobrze by było, żebyśmy znaleźli miejsce w miarę daleko, gdzie policji będzie mniej — rzekł Jünger. — Propozycje? Gdy odpowiedziało mu milczenie, rzucił: — Pan von Deymann? Potrzebowałeś chwili, by uzmysłowić sobie, że Jünger mówi do ciebie. — Nie wiem — wymamrotałeś, a Jünger uśmiechnął się dobrotliwie. —  Może… może Englischer Garten, może… — Otóż to! — przerwał ci Jünger i klasnął w ręce. Przełknąłeś ślinę, miała smak ołowiu. — Englischer Garten, świetnie. Pozostaje jednak jeszcze jeden problem. Na pięciokątnym strychu panowała cisza. — W jaki sposób mamy dostać takie ciało, jakiego chcemy? — spytał Jünger. — Przecież nie można nikogo zastrzelić, wtedy część organów ulegnie naruszeniu. Nie można — wymruczał z wyraźną przyjemnością — nikomu też poderżnąć gardła. Jaka jest trzecia możliwość, panowie?

— Udusić — powiedział od razu Wiener, a Jünger spojrzał na niego z uznaniem. — Dokładnie tak — rzekł. — Pan Alexander ma rację. Tego kogoś, kogo ciało zbadamy, musimy udusić. Oczywiście to ciało także nie będzie idealne, ale… Zawiesił głos. Kiedy tamtego dnia zasypiałeś, wydawało ci się, że ktoś nad tobą stoi i śpiewa piosenkę: Was kann der Sigismund dafür, dass er so schön ist? Tak jak zapowiadał Jünger, 29 września 1938 roku miasto było obstawione kordonami policji; premier Chamberlain przyleciał rano i miał wylecieć następnego dnia wczesnym popołudniem, donosiła prasa, która dokładnie relacjonowała też rozmowy toczone w Führerbau. Gdy nadszedł zmierzch — zimny, monachijski, jesienny zmierzch — nic nie mówiąc pani Kalkül, wyszedłeś z kamienicy na Holbeinstraße. Drzewa szeleściły kruchymi liśćmi; niektóre były już całkiem łyse. Ogród Angielski w Monachium był ogromnym parkiem, którym miasto po zachodniej stronie przylegało do brzegów Izary, czyniąc rzekę niczym więcej jak tylko strumykiem płynącym wśród zieleni. Kiedy 29 września 1938 roku stanąłeś na wzgórzu ze złotym posągiem, zrozumiałeś, dlaczego Jünger przystał na twój pomysł. W rozciągającym się w dole Englischer Garten nie paliły się żadne latarnie i cały park wydawał się czarnym jeziorem. Co jakiś czas ciemność rozżarzały pomarańczowe kropki zapalonych papierosów, ale zaraz znikały. Ruszyłeś przed siebie. Kiedy znalazłeś się w zaroślach przy niewielkim mostku, Wiener już tam czekał. Miał na sobie niebieską robociarską kurtkę i tanie buty, które zupełnie do niego nie pasowały. Pluskająca pod mostkiem rzeka pachniała orzeźwiająco.

— Czołem — powiedział, a gdy skinąłeś mu głową, chwilę się zastanawiał. — Wiesz — rzekł w końcu — nie sądziliśmy, że się zgodzisz. — Dlaczego? — spytałeś, lekko zaskoczony, że mówi do ciebie na „ty”. — Bo… — mruknął. — Bo mieliśmy cię, by tak rzec, za strasznego teoretyka. Takiego, który lubi poczytać, ryć nosem w książkach, ale w ogóle nie chce naprawdę uprawiać nauki. — A co to znaczy: naprawdę? — wyrwało ci się. Wiener wyglądał na zdziwionego tym pytaniem. — No… — zaczął — tak, jak zawsze mówi o tym Jünger, zresztą… o, idzie. Adrian Jünger wyłonił się z ciemności. Miał na sobie granatowy trencz i elegancką fedorę; w dłoni trzymał kieszonkową latarkę, której mleczny blask oświetlał mu drogę. Za profesorem, ze wzrokiem wbitym w ziemię, podążał ubrany jak zwykle na czarno Kittler. — Nikogo więcej? — spytał Jünger, przystając. Rozejrzałeś się. Prócz Wienera, Kittlera, Jüngera i ciebie nikogo tu nie było, choć jeszcze dzień wcześniej młodzieńcy z rozpalonymi uszami słuchali planów profesora. — Cóż, w takim razie niepotrzebnie brał pan większy samochód, panie Fryderyku — powiedział uprzejmie Jünger, a osiłek w skórzanej kurtce nic nie odpowiedział. — Poczekajmy. Rozległą polanę za mostkiem powoli zaczynała zasnuwać warstwa mlecznej mgły. „Na co czeka Jünger?” — zastanowiłeś się. Ludzi i tak było mało, bardzo mało; czasami musiało minąć kilka minut, by pojawił się nowy przechodzień. Para starszych ludzi z psem; para młodych ludzi z psem; samotna kobieta, mężczyzna… — A co pan sądzi o tym, panie von Deymann? — odezwał się nagle Jünger, wskazując przechodnia, który szedł przez ciemność.

Wytężyłeś wzrok. Ot, zwykły trzydziestolatek w ubraniu, które niegdyś mogło być eleganckie, ale tamtego wieczora w 1938 roku wcale się takie nie wydawało. Płaszcz, ciemny garnitur pod spodem; kapelusz. — Sądzę — zacząłeś — że jest… — No? — dopytywał Jünger. Mężczyzna powoli się zbliżał. — No, no? Jaki? — Nie wiem — powiedziałeś w końcu. — Nie widzę w nim nic szczególnego. Zadowolony Jünger kiwnął głową. A potem, nie odrywając od ciebie wzroku, powiedział: — Panie Kittler? To stało się bardzo szybko. Kittler wyminął cię, wynurzył się z zarośli i podszedł do samotnego mężczyzny, i nie zatrzymując się, powalił go na ziemię. W ciemności było ich widać bardzo słabo, dwa szamoczące się kształty, które szybko zdążyły zlać się w jeden; w pewnym momencie Kittler upadł, położył się na mężczyźnie. Teraz byli już bezkształtną masą ciemności, jak gdyby mrok skumulował się w nich i przelewał, i bulgotał, i dopiero miał zakrzepnąć w coś nieruchomego. Zakrzepnął; nie wiedziałeś, ile minęło czasu, ale zakrzepnął. Pierwszy podbiegł do nich Wiener. Na dźwięk jego kroków Kittler wstał i otrzepał się. Patrzył teraz na ciebie i na Jüngera swoim wzrokiem pokornego mastodonta. Wiener nachylił się nad ciałem mężczyzny i położył mu dwa palce za uchem. A potem wyprostował się i odwrócił, zawzięcie kręcąc głową. Jünger nie powiedział ani słowa; podszedł do dwóch stojących nad leżącym młodzieńców i uklęknął. Jak długo pozostawał w tej pozie? Wydawało ci się, że mija strasznie dużo czasu, ale przecież niemożliwe, żeby mijało.

Profesor poderwał się i spojrzał na ciebie. — Trzeba przenieść ciało — powiedział. Jego głos był niemrawy i cichy. — Trzeba przenieść ciało! — powtórzył, już głośniej, a na jego rozkaz Kittler pochylił się i chwycił mężczyznę za ręce, pociągnął. Szło mu to z trudem. Cały czas się nie poruszyłeś; nie byłeś w stanie się poruszyć. Gapiłeś się w ciemność i nagle przypomniało ci się, jak inny mrok nagle rozświetlił blask ognia, który roztrzaskał okna w domu w Hameln. Poczułeś się, jakby ktoś uderzył cię w brzuch. „Ja to zrobiłem? — przeszło ci przez głowę. —  Naprawdę zrobił to ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja?” W pewnym momencie Jünger podbiegł do ciebie i złapał za ramiona; kiedy nimi potrząsnął, poczułeś się, jakbyś się ocknął z długiego snu. — Zabieramy go do samochodu, rozumie pan?! Kittler już ciągnął mężczyznę w krzaki; Wiener pobiegł za nim, Jünger też. Kiedy szedłeś w ich kierunku, coś zwróciło twoją uwagę. To coś leżało na dróżce w Englischer Garten, tam gdzie jeszcze kilka sekund wcześniej spoczywał mężczyzna. To coś lśniło; kiedy podszedłeś bliżej, spostrzegłeś, że to zegarek. Musiał zsunąć się z jego dłoni w trakcie szamotaniny. Zatrzymałeś się, uklęknąłeś, podniosłeś go i zanim zdążyłeś się zastanowić, co robisz, włożyłeś do kieszeni. — Panie von Deymann? Z zarośli spoglądał na ciebie Jünger. Ruszyłeś w jego stronę; zegarek wbijał ci się w udo.

13

— Piękny zegarek — odzywa się teraz mężczyzna, który siedzi obok ciebie. — Mogę…? I nie czekając na odpowiedź, mocno chwyta cię za nadgarstek, tak że mankiet twojej koszuli leciutko opada. Teraz cały jest już widoczny, zegarek, który nosisz na przegubie, na pasku z brązowej, lekko wysłużonej skóry, i wszyscy siedzący przy stole patrzą na mężczyznę, który go ogląda, nie kryjąc podziwu. Prostokątny stół jest duży i bez problemu mieści się przy nim sześć osób, zaproszonych na kolację, która odbywa się w domu zaraz za murem obozu Auschwitz, w Interessengebiet. Naprzeciwko ciebie siedzi doktor Josef Mengele, w eleganckim garniturze z grubego tweedu i koszuli z kołnierzykiem przypiętym złotymi szpilkami; dłonie splótł na stole, kładąc je przed białym, pustym talerzem. Z uprzejmym zainteresowaniem lustruje to, co robi mężczyzna, który uniósł twoją dłoń. Obok niego na krześle spoczywa, ledwo się na nim mieszcząc, pękaty jak beczka staruszek w okrągłych okularach. Odwiedziłeś go miesiąc temu, gdy tylko przyjechałeś do Auschwitz. To profesor Carl Clauberg, który ma tu stację badawczą. „Miesiąc temu — przypominasz sobie — kiedy przyjechałem do Auschwitz, na dźwięk nazwiska «Josef Mengele» profesor Carl Clauberg nagle się skurczył, zmalał, stał się podobny do zaszczutego chomika”. Teraz, kiedy siedzi obok Josefa Mengele przy jednym stole, jest swobodny i wesoły, jak gdyby ktoś zdjął mu z duszy ogromny ciężar. Profesor Clauberg; zastanawiasz się, czy te dwie bliźniaczki w różowych sukienkach, które siedzą po lewej stronie stołu, bardzo blisko siebie, już się z nim zetknęły. Mnie wie się, że nie, i ty też tak sądzisz, bo inaczej, wydaje ci się, byłyby zaniepokojone. A tu, proszę — Anna hardo uniosła głowę i ogląda wypełniony starymi dębowymi meblami salon z portretem Führera na ścianie. Obok portretu ścianę zasłania biblioteczka pełna tomów

w grubych, szorstkich oprawach. Jest tu przytulnie i ciepło; podłogę zasnuwa kaszmirowy dywan, a czyste, ogromne okna w białych ościeżnicach wychodzą na tonący w ciemności ogród, który jest przysypany śniegiem. Mężczyzna, który trzymał cię za nadgarstek, puszcza go i twoja ręka bezwładnie opada na blat dębowego stołu. Spoglądasz na niego. Richard Baer ma na sobie ciemnoszarą bluzę z pagonami; gdy siedzi, nie widać, że jest niski. — Longines Lindbergh — mówi, uśmiechając się do ciebie. — Moje serdeczne gratulacje. Zna pan, oczywiście, historię tego zegarka? — Nie — przyznajesz, a Baer teatralnie się śmieje, jakbyś tą odpowiedzią sprawił mu przysługę: — Panowie? — zwraca się do Mengele i Clauberga. Profesor unosi brwi, a Mengele uprzejmie kręci głową. W tym momencie do pomieszczenia wchodzi pokojówka, niosąca parującą wazę. Kątem oka widzisz, że Anna nie spuszcza wzroku z dziewczyny w czarnej sukience i białym fartuszku. Pokojówka — może mieć najwyżej dwadzieścia lat — w milczeniu stawia dużą wazę z białej porcelany na stole, sięga po chochlę i zaczyna nalewać. U góry białą wazę opasuje ozdobna złota linia. Kiedy zupa wypełnia twój talerz, widzisz, że płyn ma kolor zielonego szlamu: pachnie warzywami i przyprawami, pływają w nim pomarańczowe kubiki marchewki. Skończywszy, pokojówka zostawia dymiącą wazę z chochlą w środku na stole i pospiesznie rusza w stronę wyjścia, a wtedy Baer sięga po jedną ze stojących na środku blatu butelek wina, unosi się i napełnia sześć kieliszków. „Château Desmirail”, głosi napis na etykiecie, a wyżej: „1937”. Kiedy nalewa Annie, ta cały czas patrzy na ciebie i masz wrażenie, że coś w twoim ciele gnie się pod jej spojrzeniem.

— Pański zegarek, doktorze — oznajmia Baer, a wino bulgoczącą karmazynową strugą wypełnia kieliszek przed doktorem Mengele —  powstał w celu upamiętnienia. Po kieliszkach Mengele i Clauberga przychodzi czas na te przed talerzami bliźniaczek. Kiedy Baer zawiesza butelkę wina nad Elwirowym, dziewczynka wbija wzrok w podłogę. Anna wciąż jednak hardo patrzy przed siebie, nawet nie zezując na czerwoną szprycę, wypełniającą szklane naczynie przed nią. Butelka w ręce Baera jest już prawie pusta. Teraz twój kieliszek, do połowy; i jego też. Richard Baer siada. Kiedy przesuwa krzesło, rozlega się miękki szurgot stłumionego dywanem dźwięku. — Pamiętacie, panowie — kontynuuje Baer, bawiąc się nóżką kieliszka — co ten amerykański pilot, Herr Charles Lindbergh, zrobił trzynaście lat temu…? — Tak! — odzywa się natychmiast profesor Clauberg, jak gdyby coś sobie przypomniał. Wygląda na bardzo tym faktem ucieszonego; kręci się w krześle jak bąk. — Kilka lat temu byłem na przyjęciu, które zorganizowano dla niego w ambasadzie, w Berlinie. Reichsführer Göring odznaczył go wówczas Verdienstorden vom Deutschen Adle… — Dajmy panu komendantowi powiedzieć, szanowny kolego —  przerywa Mengele, kładąc dłoń na jego dłoni, a Clauberg zamiera z półotwartymi ustami. Dłoń Mengele, zauważasz, jest dwa razy mniejsza od dłoni Clauberga. Baer chrząka. Anna cały czas na ciebie patrzy. — Amerykański lotnik, Charles Lindbergh — peroruje tymczasem Baer — trzynaście lat temu przeleciał hydroplanem nad Pacyfikiem. Zaczął w Ottawie, potem ruszył nad Alaskę, następnie… następnie nad Hokkaido i Tokio aż do Nankinu, do generała Czang Kaj-szeka. Ten zegarek — 

ruchem głowy wskazuje na twój przegub — został wykonany według jego projektu, jedyny taki na świecie. Do masowej produkcji trafił dopiero w trzydziestym szóstym roku. Przełykasz ślinę; cały czas czujesz na sobie wzrok Anny. — O ile dobrze pamiętam — mówi dalej Baer — reklamowano go tak: zegarek dla tych, którzy chcą przekraczać czas i przestrzeń. To dlatego ma pan wypisane wokół tarczy te równoleżniki, te południki. W każdym razie, gratuluję, panie doktorze, to znakomity zegarek. — Dziękuję — odzywasz się, a twoje oczy przesuwają się z kanciastej twarzy Richarda Baera na wyprostowaną Annę. „Ona wie — wpada ci nagle do głowy — ona wie, że nie jestem doktorem”. „Ale ona tego nie powie” — uspokajasz samego siebie. Czy powie to doktor Mengele, który właśnie zabiera się do zupy i je tak łapczywie, że zielonożółty szlam spływa mu po podbródku? Gdy podnosisz do ust łyżkę — a jest to piękna łyżka: srebrna, z rączką wyrzeźbioną w różę —  i przełykasz zupę, pali cię w podniebienie. — Przepyszne! — odzywa się Mengele. Tylko dwie bliźniaczki nie tknęły swojej porcji. — Widzę, że pańskie towarzyszki nie jedzą — mówi nagle Baer, a Mengele odwraca się w stronę Elwiry i Anny. Clauberg żarłocznie chłepcze zupę. Elwira wciąż wpatruje się w podłogę, ale Anna, ta, która dotychczas hardo patrzyła na ciebie, spogląda teraz na Mengele. — Proszę jeść — zwraca się do niej doktor. — Pani Anno, proszę jeść, tu same pyszności przygotowano. — Nie — odpowiada dziewczyna. Łyk zupy, który właśnie wziąłeś do ust, nie chce wślizgnąć się do przełyku; kaszlesz, krztusisz się. Nikt nie zwraca na ciebie uwagi.

— Proszę jeść, pani Anno — powtarza z naciskiem Mengele. Dziewczyna prycha, unosi do ust łyżkę zupy i przełyka. Elwira pospiesznie naśladuje jej ruchy. Uśmiechnięty Mengele odchyla się na krześle i sięga po kieliszek czerwonego wina; unosi go i przepija do Baera. — Lotnicy lotnikami, zegarki zegarkami — mówi — czym byłaby jednak pyszna kolacja bez dobrej rozmowy, zwłaszcza że mamy tu gościa, jaki się nieczęsto zdarza? — Głową wskazuje ciebie. Masz wrażenie, że zaraz zwymiotujesz; wbijasz wzrok w szlamowatą zupę. — Doktor Deymann, jak panowie wiedzą, to wybitny lekarz z Berlina. Może warto by było, drogi profesorze, pochwalić mu się naszymi sukcesami? — pyta Clauberga. — Profesor Clauberg, szanowny kolego — znów patrzy na ciebie — prowadzi w Auschwitz badania nad sterylizacją. Zastanawia się otóż, jak wysterylizować dużą liczbę kobiet w tym samym czasie. Może wyjaśni pan naszemu koledze, doktorowi Deymannowi, po co pan to robi? — pyta Clauberga, a ten chrząka i pije łyk wina. — Interesuje mnie, tak naukowo — mówi życzliwie, odstawiwszy kieliszek — w jaki sposób można powstrzymać ludzi przed mnożeniem się. Wszystkie tereny, które zdobyliśmy na Wschodzie… — …i straciliśmy, nie zapominajmy o tym! — wtrąca Mengele ku zaskoczeniu Baera. Komendant puszcza łyżkę, która z brzękiem upada na talerz. Spoglądasz na bliźniaczki: Anna znów siedzi wyprostowana. Zjadła tylko kilka łyżek zupy, ale jej siostra wcina, aż jej się uszy trzęsą. Gdy siorbie, rozlega się dźwięk przypominający odtykanie rury. — Przecież je odzyskamy! — protestuje wzburzony Baer. — Naturalnie — zgadza się z nim Mengele. — Nie sądzi pan, kolego Deymann? Musi pan przecież mieć na ten temat opinię, szanowny kolego!

Nie interesujesz się tym i nigdy się nie interesowałeś, ale przecież i do ciebie dotarł pogłos plotek, które unosiły się na korytarzach Domu Harnacka, na Inhestraße 22. — Naturalnie — mówisz. — I wtedy profesor Clauberg będzie mógł zrobić… — To, co jest najistotniejsze! — Nie podejrzewałeś łysego grubasa o taką werwę; nieomal się zapluł, uderzając pięścią w zasłany białym obrusem stół; bum. — Widzicie, panowie — dodaje profesor Clauberg, już spokojniej — tereny na wschodzie to jest przede wszystkim ziemia. Zdrowa, czarna ziemia… — zastanawia się. — Jak to możliwe, że z tej zdrowej, czarnej ziemi wyrośli tak niedoskonali ludzie? — To rzeczywiście ciekawe! — komentuje Mengele. Anna obserwuje go uważnym wzrokiem. — Proszę mówić dalej, profesorze. Clauberg jeszcze raz chrząka. Z wina, które wypełniało jego kieliszek, została resztka, wodnista czerwona plama, taplająca się na denku. — Nie można ich wszystkich zabić, rzecz jasna. Wyobraża pan sobie, ile takich obozów musiałoby powstać? — zwraca się w stronę Baera. —  Dlatego trzeba powstrzymać ich przed mnożeniem się. Brzdęk. Brzdęk. To łyżka w dłoni Anny uderza o talerz z zupą. — I uważa pan — stroszy się Mengele, nie zwracając uwagi na te dźwięki — że to się panu uda? Wymyślić, drogi kolego, jak wysterylizować za jednym zamachem… ile? Niechże się pan pochwali swoimi liczbami! — Tysiąc — oznajmia Clauberg, oblizując się. Z jego otwartych ust dochodzi beknięcie. — Pisałem o tym Reichsführerowi — dodaje. —  Środek, który opracowałem, powoduje trwałe zrośnięcie się jajowod… — Nie sądzę — wchodzi mu w słowo Baer, a Clauberg zamiera z półotwartymi ustami — że powinniśmy o tym rozmawiać tutaj.

I oczami przesuwa po dwóch bliźniaczkach. Elwira nawet nie zwraca na to uwagi, wciąż je; za to na twarz Anny, masz przez chwilę wrażenie, wkrada się uśmiech. Zapada cisza. Mengele kiwa głową, jakby nic go nie obeszły słowa Baera. — Fascynujące. W tym momencie spostrzegasz, że wszyscy skończyli już zupę; pospiesznie sięgasz po łyżkę i bierzesz do ust kolejne porcje. Zdążyła wystygnąć. Kiedy przełykasz zielony szlam, masz wrażenie, że kubiki pomarańczowej marchewki wczepiają ci się w gardło. Baer klaszcze; w pokoju natychmiast zjawia się dziewczyna, która przyniosła wazę. Zaczyna pospiesznie zbierać talerze i po chwili zasłany białym obrusem stół znów jest pusty. Kiedy bierze twój, spostrzegasz, że jej dłonie leciutko się trzęsą. — To będzie nawet ciekawe — odzywa się nagle Mengele. — Te ogromne połacie ziemi, z którą można zrobić wszystko, czarnoziemu, jak pan mówi. Ufam, że i moje skromne eksperymenty się wówczas przydadzą. I, rzecz jasna, eksperymenty szanownego kolegi Deymanna. Czujesz, jakby ktoś uderzył cię pod żebra. Do pokoju znów wchodzi dziewczyna z trzęsącymi się dłońmi: przed sobą niesie teraz półmisek wypełniony kopami ziemniaków w jasnym, cytrynowym kolorze. — Kolega Deymann jest ekspertem od ludzi odbiegających od normy, ludzi niezwykłych, można powiedzieć — mówi Mengele, a Baer i Clauberg z zainteresowaniem na ciebie spoglądają. — No, panie kolego. Jest pan od nich ekspertem i wsławił się pan eksperckimi badaniami nad nimi w pewnej placówce niedaleko Meseritz. Nie powie nam kolega, co robił w Obrawalde? Co kolega robił w Obrawalde, kolego Deymann, co?

1.

Co temu winien Zygmuś, że jest taki śliczny?/ Co winien Zygmuś, że ma taki wdzięk?/ Czy to jest zbrodnia taki wygląd estetyczny?/ Na jego widok nawet kamień też by zmiękł! (Siegfried Arno, Was kann der Sigismund dafür, przeł. Konrad Tom). ↩

SIEDEMNAŚCIE 33 Nawet jeśli wie, że to twój głos, nie daje tego po sobie poznać. W panującej w konfesjonale ciemności blizna na jego lewym policzku wynurza się z mroku drobinkami światła, które jak małe perły wczepiają się w spieczoną, poszarpaną skórę. Zaciskasz palce na wyrastającym ze ścianki pulpicie. Blizna Rawika migocze, a to jednym, a to drugim z gładkich zgrubień, które zaczynają się zaraz nad żuchwą, a kończą pod okiem. — Kiedy ostatnio się spowiadałeś? — pytasz, starając się nie patrzeć na siatkę dziurek w ściance. Rawik milczy. Odsuwasz się, mocniej przyciskając plecy do twardego oparcia konfesjonału. Próbujesz usiąść tak, by twoja twarz stała się niedostrzegalna z pozycji Rawikowego klęcznika. W ciszy, która wypełnia konfesjonał, słyszysz jego oddech: niezdrowy, bardzo płytki. — Tydzień temu — mówi w końcu Rawik. Jego głos jest cichy i brzmi tak, jakby ciało klęczącego za ścianką mężczyzny broniło się przed tą odpowiedzią. — Czy uzyskałeś rozgrzeszenie? „Chyba o to należy zapytać” — myślisz, ale nie jesteś pewien. Przywołujesz w pamięci formułki, które usłyszałeś w tydzień po tym, jak zobaczyłeś go okrytego gabardynowym kocem, siedzącego w furgonetce

karetki pogotowia. To było na początku października 2011 roku w kościele Karola Boromeusza na Powązkach. — Czy uzyskałeś rozgrzeszenie? — powtarzasz, bo nic lepszego nie przychodzi ci do głowy. Na początku października 2011 roku w kościele Karola Boromeusza przed ołtarzem stały dwie trumny z jasnej sosny. Na złotych, wyrżniętych z cienkiego metalu proporczykach czerniły się dwa nazwiska i dwa imiona: jot de, jot de. Siedziałeś w konfesjonale jeszcze mniejszym niż ten, w którym teraz siedzisz, i dopiero kiedy z niego wyszedłeś, zobaczyłeś, że na powierzchnię trumien rzucono wieńce. Na bordowych wstęgach napisane było: NA ZAWSZE W NASZEJ PAMIĘCI; na zawsze. „Na zawsze? — przemknęło ci przez głowę. — Czy naprawdę na zawsze?” Tamta spowiedź była pospieszna i cicha; właściwie nie wiedziałeś, po co do niej poszedłeś, skoro nie czułeś żadnej potrzeby, aby się wyspowiadać. Kiedy ksiądz po drugiej stronie drewnianej ścianki usłyszał, że jeszcze nigdy w czymś takim nie klęczałeś, przez chwilę milczał. Nie powiedziałeś mu, że nie byłeś u pierwszej komunii, bo pan tata powiedział i tobie, i Julce, że chce, żeby to była wasza decyzja, kiedy dorośniecie; nie powiedziałeś mu też, że nie przystąpiłeś do bierzmowania. Nikt z liceum w pałacu na Mariensztacie do niego nie przystępował i to był akurat argument, który przekonywał cię, by podejść; ale nie, uznałeś to za stratę czasu. Zatem, oznajmił w końcu ksiądz, zapewne sporo się w twoim życiu zdążyło zgromadzić, próbował zażartować, synu. Wyznaj swoje grzechy, powiedział, gdy nie zareagowałeś. To sprawi, że odczujesz ulgę, jakbyś zaczynał żyć zupełnie nowe życie. W konfesjonale pachniało lizolem. — Synu? — spytał zaniepokojony ksiądz.

„Dlaczego właściwie — przyszło ci na myśl — mam w czymś takim siedzieć? Bo jest to ode mnie oczekiwane? A co kogoś takiego jak ja obchodzi, co jest oczekiwane?” Bez słowa wstałeś i odszedłeś od konfesjonału. Kościół na Powązkach powoli zapełniał się mężczyznami w grafitowych garniturach i kobietami w woalkach. Początkowo chciałeś usiąść na pozbawionej oparcia, prostej ławie przed trumnami; potem zdecydowałeś się zająć miejsce w jednym z tylnych rzędów. — Nie — mówi teraz Rawik. Prostujesz się; nie uzyskał? Przecież w komputerze, który spenetrowałeś, gdy zaczął u ciebie pracować, w kalendarzu co niedzielę miał zapisaną mszę i spowiedź. „I było o tym w jego dzienniku” — przypominasz sobie. — Nie? A dlaczego? — Dlatego — mówi z trudem Rawik — że poprosiłem… — Na chwilę milknie. — Że poprosiłem — precyzuje w końcu — by mi nie dawano rozgrzeszenia. Mocniej zaciskasz palce na wyrastającym ze ściany konfesjonału pulpicie. Utrzymujące go żelazne zawiasy cicho skrzypią, gdy wbijasz sobie ciemnodębowy kant w dłoń. Widzisz, jak drobiny szarego kurzu wirują w świetle, które przez dziurki w ścianie cienkimi strunami wślizguje się do kabiny. Z trudem udaje ci się powstrzymać kichnięcie. — Kiedy w takim razie ostatni raz otrzymałeś rozgrzeszenie? — pytasz. — Osiem lat temu — odpowiada Rawik. — Niecałych osiem lat temu, dwudziestego… dwudziestego czwartego września. Dwa tysiące jedenastego roku — dodaje pospiesznie i w jego głosie słyszysz cień ulgi. „Osiem lat temu” — to wszystko, co mówi. Nie dodaje tego, czego dowiedziałeś się z jego dziennika, z ostatniego wpisu, w którym spowiedź była oznaczona słowem „rozgrzeszenie”. Nie dodaje, że było to przed

południem tego samego dnia, na którego zakończenie zaplanowano uroczystą kolację przy ulicy Narbutta. Nie dodaje, że rankiem tamtego dnia pierwszym samolotem przyleciał do Warszawy z Londynu i prosto z lotniska pojechał do kościoła Świętego Szczepana na Mokotowie. Nie dodaje, że to miała być jego ostatnia spowiedź przed tym, co zaplanowano na wieczór: przed zaręczynami. Pamiętasz ten fragment jak przez mgłę, ale pamiętasz; wraca do ciebie teraz, kiedy siedzisz w konfesjonale. „Faktycznie — myślisz. — Od tamtego wpisu nie było mowy o rozgrzeszeniu”. — To długo — mówisz ostrożnie. — Od tego czasu… sporo się musiało zgromadzić. Rawik parska; a potem dwa razy pociąga nosem, jak gdyby nie mógł oddychać. Jak przez mgłę przypomina ci się także inny fragment jego dziennika: o spowiedniku z kościoła Karola Boromeusza. Kiedy Rawik zobaczył, jak czterech osiłków z przedsiębiorstwa pogrzebowego wnosi do kościoła trumny z jasnej sosny i ustawia je przed ołtarzem, przystanął i zgiął się w pół z bólu, a potem czym prędzej uciekł do drewnianej klatki. Jakimi grzechami obraziłeś Pana Boga, synu? — spytał go ksiądz. Rawik długo milczał. Uciekłem, odpowiedział w końcu. I nie napisał nic więcej. Jesteś pewien, że byś to pamiętał. — Uciekłem z mieszkania, które płonęło — odzywa się Rawik. Wbijasz paznokcie w drewno pulpitu. „Niech on to powie” — myślisz. — Taaaak… — zaczynasz, lecz Rawik ci przerywa. — Obudziłem się w mieszkaniu, które płonęło — szepcze drżącym jak struna nienastrojonego instrumentu głosem. — Wszędzie był ogień… I ja uciekłem. To było silniejsze ode mnie, uciekłem. Nie wiem, jak to się stało, nie pamiętam, nagle… nagle byłem na zewnątrz i było mi zimno,

a w oknach… — Nie może wypowiedzieć słowa. — Byłem na ulicy —  próbuje jeszcze raz — a w oknach… Nie udaje mu się. — A potem? — pytasz, zaciskając dłoń na pulpicie. Rawik za ścianką konfesjonału prostuje się i słyszysz, jak jego ciało nagłym ruchem powraca do pionu. — Potem? — Nie rozumie. — Jakie grzechy popełniłeś potem, kiedy już stamtąd uciekłeś —  mówisz. „Powiedz to — myślisz — powiedz to, ty skurwysynu, a wtedy…” Nagle łapiesz się na tym, że nie masz pojęcia, co wtedy. Zza drzwi konfesjonału dobiegają uderzenia czyichś obcasów o posadzkę. — Nie popełniłem żadnych grzechów — mówi zaskoczonym tonem Rawik. Pac: to twoja dłoń przestała ściskać chyboczący się na żelaznych zawiasach pulpit i opadła na kolano. „Wiem, że to ty — myślisz. — Wiem, że ty to zrobiłeś”. — Nawet — zaczynasz, nie patrząc w dziurki w ścianie — o nich nie pomyślałeś? — Pomyślałem… — przyznaje ostrożnie Rawik, jakby zdziwiło go to pytanie. — I jaki grzech chciałeś popełnić? — pytasz. Niech on to powie! — Chciałem się zemścić — mówi. Zaciskasz dłonie na kolanach. — Na…? — Na… — zaczyna; ale głos więźnie mu w gardle. Kiedy tamtego deszczowego poranka pod koniec września 2011 roku — przejazd zatarasowany przez wozy straży pożarnej i bezgłośnie migoczące

ambulansy — Rawik zobaczył kogoś, kto trochę przypominał brata Julii Dejman, musiał być bardzo zdziwiony, myślałeś o tym potem. Myślałeś — ale nie miałeś pewności, bo nie było o tym ani słowa w dzienniku, który znalazłeś w jego komputerze. Plik nazywał się po prostu „dziennik.docx”; odnalazłeś go tego dnia, kiedy zaczął pracować jako twój kierowca. Gdy w wyszukiwarkę słów w notatniku wpisałeś: „Jakub”, z początku myślałeś, że to jakiś błąd, bo po raz pierwszy pojawiłeś się w jego zapiskach dopiero jesienią 2015 roku, zaraz po tym, jak głośna stała się operacja, którą przeprowadziłeś na Musze. Jesień 2015 roku: liczba użytkowników Snapchata właśnie przekroczyła sto milionów. Nie wyglądało to na proste notatki do artykułów, które o tobie pisał na portalu Wunderkamera — zbiorów memów z twoją twarzą i kilkoma wypowiedziami z programów telewizyjnych, w których brałeś udział. Nie, to były długie rozważania nad tym, dlaczego robisz ludziom inne operacje niż te, które u ciebie zamawiają; długie, bardzo długie rozważania, zakończone słowami: „nie wiem”. Kiedy przeczytałeś te słowa, poczułeś, że chce ci się śmiać: nie wie! On nie wie! Taki mądrala, a nie wie! A potem uzmysłowiłeś sobie coś innego, że ty też nie. — Dlaczego — pytasz teraz — się nie zemściłeś? Rawik milczy. Zza drzwi konfesjonału dobiegają szmery. — Dlaczego się nie zemściłeś? — powtarzasz pytanie. Kiedy zaczął pracować jako twój kierowca, zapiski się skończyły i już nie wiedziałeś, co Rawik tak naprawdę sądzi o tobie, który nie zamienił z nim ani słowa, jeżdżąc po Warszawie samochodem wypełnionym muzyką Rameau i Bacha. Mnie się wiedziało. — Dlaczego się nie zemściłeś?

Rawik milczy. — Uciekłem… — zaczyna w końcu, jakby cię nie usłyszał. — Uciekłem z płoną — „Przecież to niemożliwe, żeby nie on to zrobił” — myślisz i zanim zdążysz się zastanowić, unosisz głowę i przyklejasz ją do podziurawionej ścianki konfesjonału. Na ukazującej się w niewielkich kropkach twarzy Rawika maluje się zaskoczenie. Odsuwa się, ciągle na klęczkach, i wtedy czujesz, jak cienka struna światła uderza w twoją źrenicę. Zamykasz oczy. Rozlega się głośny trzask, gwałtowne wciągnięcie powietrza. Kiedy znów otwierasz oczy, czujesz się zmęczony i osłabiony. Opadłszy na ławę, bierzesz głęboki oddech. Powietrze w kabinie jest duszne i czujesz, jak łaskocze cię w nosie. Słyszysz pogłos uderzających o szachownicę na podłodze kościoła butów Rawika. Knykcie bolą cię od uderzeń pięści o drewno. Kiedy uderzałeś, nie czułeś tego bólu, ale teraz go czujesz. W tym momencie drzwi konfesjonału otwierają się i do środka wlewa się gwałtowna fala światła. — Co? Kim pan jest? To ten ksiądz, który godzinę temu wygłaszał kazanie. Jego rumianą twarz wykrzywia grymas zdziwienia i strachu. Nic nie powiedziawszy, wstajesz, wymijasz go i kierujesz się do głównej nawy; czujesz, jak kręci ci się w głowie. Potrzeba chwili, by twoje oczy przyzwyczaiły się do jasności, która wypełnia świątynię. Gdy już to zrobią, spostrzegasz, że Rawik stoi w progu. Nie możesz dostrzec jego twarzy: tylko to, że nagle odwraca się i wybiega na zewnątrz. W olbrzymim, zwisającym z sufitu żyrandolu zapalają się żarówki. Kręci ci się w głowie. — Halo! — słyszysz, jak ksiądz za tobą wrzeszczy. — To jest pan! Ja pana znam! Halo!

34 Plac przed kościołem Świętego Augustyna jest pusty. Kiedy wychodzisz z budynku z czerwonej cegły, wiatr prawie cię przewraca i musisz przystanąć, by złapać równowagę. Wichura szarpie zielonymi koronami drzew przy chodniku, tak jakby zaraz miała wyrwać je z ziemi. W powietrzu unosi się zapach benzyny. Przestało ci się kręcić w głowie. Rawik. Rawik sterczy na chodniku i z niedowierzaniem wpatruje się w masywny, przypominający rozleniwionego tygrysa kształt twojego porsche. Potrząsa głową, jak gdyby chciał zaprzeczyć temu, co widzi, literkom: c, a, y, e, n, n, e na bagażniku. Zauważywszy cię, natychmiast podrywa się do ucieczki. Biegnie w stronę ulicy Smoczej. „Jest powolny” — oceniasz go i wydaje ci się, że zaraz go dopędzisz, ale — — To ty! Ktoś łapie cię za płaszcz i w tym momencie lądujesz na twardym betonie. Potłukłeś sobie kolana i czujesz, że twoje jeansy powoli robią się wilgotne. Kiedy lekko odwracasz głowę, widzisz, że ten ktoś, kto złapał cię za płaszcz, to ksiądz: łysiejący i pulchny, z wyraźnie zarysowanymi policzkami. Spod sutanny wyrastają nogawki jasnych jeansów i sportowe buty. Wysoko nad jego głową na wietrze kołują mewy. Przez chwilę wydaje ci się, że słyszysz ich jęki, ale wichura szumi zbyt głośno, żebyś był pewien. — Ja ciebie znam! — dyszy stojący nad tobą ksiądz, zmęczony krótkim biegiem. — Ja już wszystko o tobie wiem! Zaraz — wywraca kieszenie powiewającej sutanny na lewą stronę; kilka paprochów wypada na zewnątrz i zaraz porywa je wiatr — zaraz zadzwonię na policję! „Mam w dupie policję” — przechodzi ci przez głowę.

Kiedy nie może znaleźć komórki, udaje ci się wstać; powoli, z obolałymi kolanami, kierujesz się w stronę samochodu. Nigdzie nie widzisz Rawika. Dzyń-dzyń: porsche jest otwarte. Kiedy stojący na wietrznym placu ksiądz wciąż gmera po kieszeniach, wsiadasz, zatrzaskujesz drzwi i naciskasz przycisk startu. Samochód leniwie pomrukuje; wsteczny, do tyłu i wysuwa się na Nowolipki. „Teraz prosto” — planujesz, czując, jak duszno i sucho jest we wnętrzu samochodu. Po kilku sekundach skręcasz w Smoczą i prujesz w kierunku Anielewicza. Wiatr wywiał z nieba naelektryzowane obłoki i nad Warszawą bieli się ogromna, pusta przestrzeń. Czujesz wibrowanie telefonu w kieszeni: nieznany numer. „Jeśli to nie Rawik, to kto?” — zastanawiasz się. — No, wreszcie! — cieszy się kobiecy głos po drugiej stronie, gdy klikasz zieloną słuchawkę; światło na skrzyżowaniu z Anielewicza ciągle jest czerwone. Za szybą otwiera się widok na parterową budę supermarketu. — Jakub Dejman? — Tak — mówisz, zanim zdążysz pomyśleć. „Co właściwie powstrzymuje mnie przed odłożeniem słuchawki? Co właściwie każe mi odpowiedzieć, że ja to ja?” — To zna… — zaczynasz. — No wiem już, wiem, wiem — przerywa ci kobieta. W jej głosie rozpoznajesz trajkotliwy sopran tej dziennikarki, która wczoraj robiła wywiad z Muchą. — Panie doktorze, czy oglądał pan już wywiad, którego udzieliła nam Anka Komanderowicz? Nie rozumiesz. Przecież tamten był do czytania. — Oglądał? Światło cały czas się nie zmieniło: choć jego czerwień jest jasna i ostra, wypełnia wypukłą tarczę z półprzeźroczystego plastiku niezwykle płytko.

— Pani Anka udzieliła nam go dzisiaj rano, mógł pan nie widzieć. Mnie go udzieliła, tak naprawdę — kobieta nie kryje satysfakcji. — Zaraz panu prześlę link. Kiedy go pan obejrzy, proszę do mnie jak najszybciej oddzwonić! Po chwili rozlega się dźwięk zakończonego połączenia. Światło nad skrzyżowaniem robi się zielone. Nie sprawdziwszy, czy nikt nie nadjeżdża, skręcasz w Mordechaja Anielewicza. Teraz suniesz wzdłuż żelaznego, pomalowanego na biało pudła nieczynnego dziś supermarketu. Okrągła, oplakatowana wiata zapowiada operę Flet szczurołapa; pod tytułem ciągnie się długi rząd nazwisk i imion sponsorów. Kiedy dojeżdżasz do skrzyżowania z aleją Jana Pawła II, znowu zapala się czerwone. Po drugiej stronie skrzyżowania, na linii podłużnych, niskich bloków, niespodziewanie z jezdni wyrastają inne samochody. Także sąsiedni pas się zapełnia, bo przystaje na nim autobus linii 180. Jest niskopodłogowy i twarze pasażerów znajdują się na wysokości twojej. Kiedy tylko na nie zerkasz, natychmiast odwracasz wzrok. „Oni na mnie patrzą” — przychodzi ci do głowy. Nie możesz się pozbyć wrażenia, że patrzy na ciebie ta staruszka w zgrzebnym paltociku, która siedzi tyłem do kierunku jazdy, i to blondwłose dziecko, które rozpłaszcza na szybie swoją mordkę, językiem przysysając się do plastiku. Jego niebieskie źrenice wydają ci się uczepione twojej twarzy i nagle przechodzi ci przez myśl, że zaraz wszyscy pasażerowie autobusu cię zauważą; że zaraz kierowca w koszuli z krótkim rękawem i sweterku zatarasuje ci autobusem drogę. Pisk. Pisk. To piszczą opony porsche, kiedy dociskasz pedał gazu, chociaż nie zmieniło się światło; bierzesz szeroki zakręt w aleję Jana Pawła II. Wiesz, dokąd powinieneś pojechać, by nikt cię nie obserwował. Przeciąwszy skrzyżowanie ze Stawki, płynnie wsuwasz się na rondo Radosława. Wznosi

się nad nim potężny słup z łopoczącą polską flagą na szczycie. Na wprost, obok wiaduktu, sterczy pałac zamkniętego dziś centrum handlowego; bierzesz łuk na rondzie i odbijasz lekko w prawo. Po chwili suniesz w dół wąską, wewnętrzną uliczką prowadzącą na parking. W prawo. Już jesteś w środku, w cieniu. Tak jak przypuszczałeś, w Wielką Niedzielę nikogo tu nie ma. Nikogo, nikogo, zupełnie nikogo. Po rozległej, szarej przestrzeni podzielonej na sektory niskimi kolumnami z surowego betonu hula wiatr. Parking centrum handlowego jest sklepiony bardzo nisko. Przez chwilę masz wrażenie, że panuje tu absolutna cisza; jednak nie. Coś brzęczy, coś wibruje w powietrzu. To coś to samotny sklepowy wózek, którym wiatr rzuca od kolumny do kolumny; jego łańcuszek jak małe wahadełko uderza to w górę, to w dół. Kiedy skręcasz w jedną z parkingowych alejek, wózek odbija się od betonowego filaru i gnany siłą przeciągu pędzi na drugi koniec parkingu: uderza o ścianę, a potem ląduje na ziemi. Brzdęk. Jest cicho. Parkujesz przed rozsuwanym wejściem do centrum handlowego. Za brudnymi szybami widać długie rzędy zielonych, wczepionych w siebie wózków. Choć Arkadia jest dziś nieczynna, i tak palą się w niej światła; lekko poszarzałe, jakby zmęczone tym, że nie ma ludzi, których by mogły wydobyć z mroku. Esemes od dziennikarki już przyszedł. Przesunięciem palca odblokowujesz ekran iPhone’a, by kliknąć w link; wiatr jak pragnące zabawy zwierzę przesuwa leżącym na betonie wózkiem. Zbliżasz ekran do oczu, a szkło powleka się nalotem twojego oddechu. Jednak nalot zaraz znika; ekran czerni się, a potem rozświetlają go chłodne błękity i zimne biele. Kojarzysz miejsce, w którym ten filmik został nakręcony. To pokoik w klinice Jakuba Dejmana, w którym byłeś

kilka dni temu; ten sam pokoik, gdzie dwóch gładkich, jakby nigdy nie musieli się golić, właścicieli firmy Kagatos określiło cię mianem chuja, mordercy, a inspektor Komanderowicz wszystkim pokazał filmik, do którego ktoś dokleił twoją sylwetkę. „Weszli tam? — myślisz nagle. — Weszli tam, do mojej kliniki, beze mnie?”. W tym momencie na ekranie ukazuje się twarz Anki. Rozpoznajesz ją, choć wygląda inaczej niż ostatnim razem. Do jej prawego policzka jest przylepiony opatrunek. Anka siedzi na łóżku w pokoiku o pomalowanych na biało ścianach, a nad łóżkiem wisi rycina z wizerunkiem człowieka o dwóch parach nóg i dwóch parach rąk. Jej czarne włosy wyglądają na umyte; patrzy w obiektyw kamery i oczy ma pozbawione jakiegokolwiek wyrazu. — Proszę powiedzieć — spoza kadru dobiega czuły kobiecy głos —  w jakich okolicznościach poznała pani Jakuba Dejmana? — Byłam prostytutką — oznajmia spokojnym głosem Anka. Masz wrażenie, że coś kłuje cię w bok. — To znaczy? — podchwytuje zainteresowana, ale twarz Anki nie zmienia się: cały czas pozostaje spokojna. Anka patrzy w kamerę, jakby wiedziała, że ją oglądasz. — Na pierwszym roku studiów — opowiada monotonnie — zaczęłam… zaczęłam szukać sponsora. Nie jestem z bogatej rodziny — zaznacza z pewną zapobiegliwością, ale wyraz jej twarzy ciągle się nie zmienia. — Zamieściłam ogłoszenie w Internecie, w jednym z serwisów, i po kilku dniach odezwał się do mnie Jakub Dejman. Zapada cisza. Ekran na chwilę przygasa, ale stukasz w niego palcem i po sekundzie znów jest jasny.

— Przecież nie ma się czego wstydzić! — przerywa ciszę w filmiku zafrasowana kobieta, jak gdyby nie zauważyła, że Anka niczego się nie wstydzi. Jej twarz pozostaje nieruchoma. — Nie każdy ma to szczęście, że rodzi się w inteligenckiej rodzinie jak Jakub Dejman! Kiedy to mówi, twarz Anki nie porusza się ani o milimetr. „A przecież kiedyś — przypominasz sobie — kiedyś tak bardzo ją to denerwowało”. Kiedyś: na samym początku, podczas czwartej albo piątej wizyty w mieszkaniu przy ulicy Narbutta, kiedy wciąż nie pozwoliła ci się wyruchać, wysunęła się z łóżka i zupełnie naga, podreptała korytarzem do salonu. Poszedłeś tam za nią, narzuciwszy szlafrok. To wszystko twoje? —  pytała, patrząc na szafy i komody; na sofę z antyalergicznej dermy i sprzęt grający, na ekspres do kawy w kuchni i na pusty barek. Odziedziczyłeś to, tak? — warczała Anka. To wszystko było twoich rodziców? I twoich dziadków pewnie też? Za wychodzącym na skwer Słonimskiego oknem padał tamtej nocy deszcz; wiosna zmieniała się w pluchę, nieprzypominającą żadnej pory roku. — To prawda — słyszysz teraz, jak Anka pojednawczo mówi do kamery. „Nie, ona nie mówi — przychodzi ci do głowy. — Ona to wygłasza, ona się wyraża”. Podniecona kobieta nie daje jej dojść do słowa. — Ale pani udało się go ocyganić, prawda? Choć wyraz twarzy Anki jest wciąż ten sam, w jej głosie słyszysz zdziwienie: — Słucham…? — Ocyganić — powtarza spokojnie kobieta. — Zarobiła pani w jego łóżku pieniądze i…

— Tak — potwierdza Anka tonem, który wskazuje, że nie chce ciągnąć tematu. — A proszę mi powiedzieć, bo chyba to nas wszystkich interesuje: Dlaczego — chrząka dziennikarka — doktor Jakub Dejman płacił za seks? Proszę mnie nie zrozumieć źle — mityguje się, chociaż twarz Anki pozostaje nieruchoma. — Ale czy nigdy to pani nie zastanawiało, hm? Zastanawiało; wiesz, że zastanawiało. Kiedy już się z tobą przespała i przestałeś jej płacić tak, jak najpierw jej płaciłeś — comiesięcznymi przelewami na konto, zleceniem stałym —  i w restauracjach zaczęła zamawiać niekoniecznie te dania, które były najdroższe w karcie, wtedy zadała ci to pytanie. Siedzieliście w eleganckiej knajpie na Dolnym Mokotowie. Ściany restauracji pokrywała chromowana stal, z surowego białego sufitu zwisały żarówki na kablach bez osłonek. W metalowym wiaderku chłodziła się butelka białego wina, dla niej, a obok stała szklanka z wodą niegazowaną, dla ciebie. Miałeś wrażenie, że wszyscy nieliczni goście restauracji na ciebie patrzą i chciałeś jak najszybciej stamtąd wyjść. Dlaczego ty właściwie za to płacisz? — spytała Anka, upijając łyk wina. Przecież… przecież jesteś przystojny, jesteś sławny; wiele dziewczyn rzuciłoby swoich chłopaków po to, żeby z tobą być. „Być” — takiego słowa użyła, przypominasz sobie. Tamtego wiosennego popołudnia, kiedy poszedłeś z Anką do restauracji na Dolnym Mokotowie, miałeś zaliczonych ponad czterdzieści darmowych szczurzyc, głównie z Wydziału Lekarskiego na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Ponad czterdzieści darmowych cipek wciągnęło cię w siebie, zasklepiając pokryte śluzem ścianki naokoło twojego chuja; i co? I nic. W środku każdej z tych cipek było tak samo letnio jak na zewnątrz. Inny był tylko ból, psie spojrzenia chłopców, którym

odebrałeś ich szczurzyce — ale to właściwie wszystko. Darmowe szczurzyce odwiedzały jednak mieszkanie przy ulicy Narbutta nie tylko po to, abyś je przeleciał; chciały też, jak to ujmowały, „czegoś więcej”. A może pójdziemy do moich rodziców, na obiad? — pytały. Może wystąpisz w innej roli, co? Kupowane dziewczynki były pod tym względem o wiele prostsze: ich puszyste, pełne młodziutkiego tłuszczu ciałka oblekały szkielety o znacznie mniejszym stopniu skomplikowania. Jeśli mogły czegoś od ciebie wymagać, kupowane dziewczynki wymagały od ciebie, byś im płacił —  i nic więcej; jednak to też, wie mi się, nie było tym, czego szukałeś. Musiałeś wszak z kupowanymi dziewczynkami umawiać się na pierwsze spotkania, musiałeś im kupować kawy, herbaty i smakołyki; musiałeś płacić za taksówki, które je przywoziły, a przede wszystkim musiałeś z nimi spędzać poranki, po nocach, w które cię obejmowały, i nie chodziłeś dzięki temu po domu, śpiąc. — Pani Anno? — powtarza niewidoczna kobieta. Anka milczy.

35 Trzask! Wiatr rzuca przewróconym wózkiem, przesuwając go przez powierzchnię parkingu. Odwrócone gumowe kółka piszczą przy zetknięciu z betonem. W pewnym momencie przeciąg uderza ze zdwojoną siłą, unosi wózek na kilka centymetrów i przenosi na drugi koniec hali. Gdy uderza o betonową kolumnę, rozlega się brzęk; wózek opada na beton. Jest już rozbity, gumowe kółka turlają się po posadzce w jedną stronę, a plastikowa

belka na dłonie turla się w drugą, przyspieszając, gdy powierzchnia robi się pochyła. Pręty koszyka są wygięte w nierówne pałąki. Patrzysz w milczącą, nieruchomą twarz Anki. Dotykowy ekran twojego telefonu pokrywają odciski palców i pomalowane na wpadający w ochrę błękit ściany kliniki wyglądają na ubrudzone. — Pani Anno? — powtarza zza kadru niewidoczna dziennikarka. Zaciśnięte wargi Anki przypominają dwie martwe dżdżownice, sklejone ze sobą wydzielonym po śmierci śluzem. Śluz zasechł już na nich w twardą, łatwą do pokruszenia warstwę, ale i tak, by je rozerwać, trzeba się natrudzić, i słowa, które w końcu wysuwają się z jej ust, wypełzają z nich przez malutką szparę pośrodku. — Dlatego — słyszysz Ankę — że doktor Dejman uważa się za człowieka lepszego od innych ludzi. I uważa, że… uważa, że… Świst, to wypuszczony z nozdrzy oddech niewidocznej dziennikarki. — Że co? — dopytuje, a twarz Anki pozostaje nieruchoma. — Że wszystko mu wolno — odpowiada w końcu. „To nie jest — przychodzi ci do głowy — odpowiedź na to pytanie”. A mimo wszystko nie możesz się pozbyć poczucia, że jest. Pamiętasz, jak któregoś razu Anka zjawiła się pod twoimi drzwiami z torbą podróżną. Dopiero później dowiedziałeś się, że tego samego dnia bardzo pokłóciła się ze swoim ojcem: że tego popołudnia znudzony, trawiący inspektor Mariusz Komanderowicz przeglądał na swoim smartfonie internetowe portale. Szukał nowinek, przede wszystkim nowinek. Tak, wie mi się to, natknął się na blog www.lbdsm.pl. Ty kurwo, powiedział inspektor Mariusz Komanderowicz do swojej córki, ty obrzydliwa, obrzydliwa kurwo, jak śmiałaś coś takiego założyć, taką stronę, nie uzgodniwszy tego ze mną. Jak śmiałaś, ty obrzydliwa kurwo! —  wrzeszczał; półtorej godziny później Anka zapukała do twoich drzwi.

Jeszcze nie wiedziałeś, że podczas tego tygodnia, który u ciebie spędzi, wreszcie ci się uda przelecieć ją całą, wyruchać ją, wyjebać, wypierdolić; jeszcze nie wiedziałeś, jak wielki będzie to dla ciebie zawód. To było pod koniec maja zeszłego roku, wiosną, która nie wyglądała na wiosnę. Za oknem zdarzał się śnieg, przykrywający skwer Słonimskiego i budynek starego kina warstwą bielutkiego, mięciutkiego puchu; następnego dnia ten puch topniał i ulice spływały brudną wodą. Znikałeś z domu na całe dnie: całe dnie spędzałeś na Wilanowie, przeprowadzając operację za operacją, bo miałeś nadzieję, że — w końcu! — uda ci się któregoś z pacjentów upodobnić do tego, jak go sobie wyobraziłeś. Każdego dnia wracałeś do mieszkania przy ulicy Narbutta o dwudziestej pierwszej, by zastać Ankę w sypialni, pieczołowicie stukającą w klawiaturę złotego MacBooka. Gdy już z tobą zerwała, włamałeś się do tego komputera, by sprawdzić, co robiła w tamte dni, gdy przeprowadziłeś aż dziesięć operacji, z których żadna — tak o tym myślałeś — nie okazała się sukcesem, chociaż klienci kliniki byli więcej niż zadowoleni. W ten sposób dowiedziałeś się, że blog, który założyła kilka tygodni wcześniej, wrzucając do sieci kilkanaście zdjęć w ciuchach od ciebie, na początku odnosił umiarkowany sukces. Był, zrozumiałeś, jednym z wielu podobnych blogów o modzie, z przestylizowanymi zdjęciami. Od kiedy odchodzi mi się z tego Kontynentu, na podobne blogi nie ma i nie będzie zapotrzebowania: nie ma zapotrzebowania na ciała wygładzone i wyszczuplone, z powiększonymi w Photoshopie piersiami, ze szczupłymi policzkami i długimi, lśniącymi włosami. Od kiedy odchodzi mi się z tego Kontynentu, zapotrzebowanie jest na coś zupełnie innego: na zdjęcia niewyraźne, niejednokrotnie prześwietlone, złej jakości.

To wtedy, kiedy Anka zaczęła je wrzucać i udostępniać też na Instagramie, na Snapchacie też — to wtedy, zrozumiałeś, stała się sławna, a jej blog, lbdsm.com, zyskał grono czytelników. Anka nie wrzucała tylko takich zdjęć; inne, wygładzone i wyszczuplone, też. Podczas tego tygodnia, który u ciebie spędziła — odkryłeś w archiwach WordPressa — na jej blogu powstała osobna kategoria: slutshaming, w której umieszczała zdjęcia ściągnięte z innych blogów. Podpisawszy je kilkoma przekleństwami, dawała użytkownikom wolną rękę do ponienawidzenia, wypisania tego, co naprawdę sądzą o mizdrzącej się do obiektywu kobiecie, do obrzucenia jej wszystkim, co im przyjdzie do głowy. A kiedy już ponienawidzili, kiedy już ją obrzucili — wtedy mogli obejrzeć zdjęcia Anki, nieretuszowane: w drogich ciuchach, lecz bez makijażu. Z odsłoniętym, niewyretuszowanym brzuchem, mięciutkim, pod którego skórą jak budyń przelewała się cienka warstwa tłuszczu; z dupą. Z jej wielką, wystającą dupą. Ale to zrozumiałeś dopiero potem. Gdy u ciebie mieszkała, niewiele cię to interesowało; dbałeś tylko, by nie wrzuciła żadnego zdjęcia, na którym jesteś ty. Po tygodniu do mieszkania przy ulicy Narbutta zapukał inspektor Komanderowicz. Kiedy otworzyłeś drzwi, nie pytając o pozwolenie, wparował do środka. — Gdzie ona jest? — zawarczał. Czułeś do niego wyłącznie pogardę, gdy szeptał, sunąc przedpokojem: — Ale mieszkanko. Ale mieszkanko, kurwa. Inteligenckie, jebane mieszkanko. — A jest lepszy? Jest lepszy? — pyta teraz dziennikarka. — Oczywiście — mówi ostrożnie Anka — że nie.

Myślisz, że twarz Anki powinien po tej odpowiedzi rozpromienić uśmiech. Jednak dwie dżdżownice jej warg nie przestają gębami i odbytami stykać się ze sobą. Kiedy tamtego majowego dnia Mariusz Komanderowicz wyprowadzał Ankę z mieszkania przy ulicy Narbutta, stałeś i bezczynnie się temu przypatrywałeś. Ciągnął ją za ucho; Anka płakała. Jej twarz była napuchnięta, a tłuste, nieuczesane włosy spływały na ramiona. Czułeś się sparaliżowany i nie miałeś pojęcia, jak powinien się w takiej sytuacji zachować ktoś taki, kto nazywa się jak ty, podobnie jak nie miałeś pojęcia, jak ktoś taki powinien się zachowywać, gdy jest z nią w restauracji; w operze; w teatrze. Dzień wcześniej po raz pierwszy naprawdę poszedłeś z nią do łóżka. Kiedy zobaczyłeś Ankę nago, momentalnie zacząłeś zauważać szczegóły, jakie skrywało jej ciało. Samotny, wijący się na podbrzuszu włosek; płytkie znamię pod lewą piersią, widoczne wyłącznie wtedy, kiedy wypełniona tłuszczem torba uniosła się, by za chwilę opaść. — Taki, patrz, z twojego młodziaka rycerz — warknął przy drzwiach Mariusz Komanderowicz. Poczułeś, że coś kłuje cię w bok. Drzwi zamknęły się. — Jeśli chodzi o Jakuba Dejmana — mówi zza kadru blondynka —  w jutrzejszym programie będziemy gościć ofiary jego operacji. Tych wszystkich — mówi surowym tonem — których Jakub Dejman poprawił bardziej, niż chcieli. Twarz Anki nie zmienia się. — Ofiary tego — dodaje blondynka — że Jakub Dejman sądził, że wie, jak powinni wyglądać. Ekran telefonu ciemnieje. „Powinienem się tego bać — przechodzi ci przez głowę. — Dlaczego się nie boję? Dlaczego to, czego zawsze się

bałem najbardziej, perspektywa własnej kompromitacji — jest mi teraz zupełnie obojętna?” Prawie już wrosłeś w skórzany fotel porsche. Przeciągasz się i czujesz, jak twoje kości ocierają się o siebie. Kiedy tamtego popołudnia inspektor Mariusz Komanderowicz wyprowadził Ankę z mieszkania przy ulicy Narbutta, powoli zatrzasnąłeś za nim drzwi; a potem skierowałeś się do swojego gabinetu. Zsunąłeś spodnie, majtki i usiadłeś na obitym antyalergiczną dermą fotelu. Twój penis był już wzniesiony, jak gdyby podnieciła cię sama obietnica tego, co się zaraz stanie. Uniósłszy głowę, zauważasz, że zdążył już zapaść wieczór. Za dziurami bram parkingu centrum handlowego jest ciemno. Porsche pomrukuje. Wciskasz POWER, cofasz i wyjeżdżasz spomiędzy betonowych filarów. Wózek, którym rzucał wiatr, samotnie leży przy ciemnoszarej ścianie. Z głośników sączą się pierwsze takty Jeana-Philippe’a Rameau.

36 „Dlaczego tak bardzo — zastanawiasz się, wyjeżdżając z pustego parkingu przy centrum handlowym Arkadia — zawiódł mnie tamten seks, na który czekałem pół roku?” Na rondzie za wiaduktem skręcasz w prawo, w ulicę Broniewskiego. Jedziesz teraz prosto, w kierunku Chomiczówki. Po prawej stronie ulicy wznoszą się brzydkie czteropiętrowe bloki z koszyczkami odkrytych balkonów. Nie palą się w nich żadne światła. Rozpościerająca się za szybą ulica wygląda jak skamieniała pustynia, na której ktoś zupełnie niepotrzebnie postawił wysokie wykrzykniki zapalonych latarni, a między słupami tramwajowymi zawiesił linie trakcyjne.

Zerżnąłeś ją na swoim olbrzymim łóżku, które zamówiłeś, kiedy w grudniu 2011 roku wróciłeś na ulicę Narbutta; powiedziałeś stolarzowi, by było kilka razy większe, niż wymaga standard. Specjalnie założyłeś na kołdrę nową poszwę, uprzednio dokładnie wywietrzywszy sypialnię. Rozebrałeś ją, położyłeś na tym łóżku i ją zerżnąłeś — i w ogóle, przypominasz sobie, nie mogłeś skupić się na tym, że ją rżniesz. Czułeś się, jakbyś stał gdzieś obok łóżka, na którym ktoś, kto wyglądał jak ty, wchodził w Ankę. Wszystko cię rozpraszało. Nagle myślałeś o drobinie kurzu, którą zobaczyłeś pod ścianą; o tym, że jedna z winylowych płyt na szafce naprzeciwko łóżka jest wysunięta bardziej niż te, która sąsiadowały z nią z lewej i z prawej strony. Kiedy Mariusz Komanderowicz wyprowadził swoją córkę z mieszkania przy ulicy Narbutta, poszedłeś do gabinetu, zsunąłeś spodnie i otworzyłeś szufladę biurka: spoczywały w niej gogle marki Oculus, a obok gogli telefon, który kupiłeś tylko w jednym celu. Wpasowałeś czarne urządzenie w okulary, założyłeś je na głowę i wreszcie — wreszcie nie rozpraszało cię nic; przed twoimi oczami przedefilował rząd nagich dup i nagich cycków. Zobaczyłeś czyjeś nogi, które wyglądały, jakby były twoimi nogami: wyglądały tak, ponieważ nie mogłeś zobaczyć nic poza obrazem, który ukazywał się na ekranie smartfona. Młoda, smagła brunetka nachyliła się nad fiutem trochę mniejszym i bardziej wiotkim od twojego, ale to nie miało znaczenia, bo oprócz tego fiuta i ssącej go brunetki — nie widziałeś nic. Tamtej szarej i mroźnej niedzieli w styczniu tego roku, kiedy za Anką zamknęły się drzwi i odjechała taksówką w niewiadomym kierunku — było inaczej. Także poszedłeś do swojego gabinetu; także założyłeś gogle i znalazłeś się w świecie uśmiechniętych cip i wypiętych dup z przypominającą młodą rosiczkę oliwkowozieloną dziurką pośrodku.

Zapinałeś od tyłu zadowoloną blondynkę, ale twoja prawdziwa żołądź wciąż była sucha i gdy potarłeś o nią skórką, śluzówka zrobiła się chropowata. Jeszcze jeden film. Pokój o różowych ścianach. Rozświetlona jarzeniówką piwnica. Pastelowa i lśniąca sala do masażu. Ding. Zdjąłeś gogle i zobaczyłeś, że na ekranie twojego iPhone’a wyświetlił się esemes od kontaktu „Maks Koniecpolski”. Maks Koniecpolski informował cię, że się spóźni. Wiadomość z zaproszeniem na ulicę Narbutta wysłałeś mu, gdy Anka ładowała swoje rzeczy do worków. Właściwie to nie chciałeś go oglądać, nie chciałeś nikogo oglądać — ale perspektywa tego, że miałbyś tu być sam, że zasnąłbyś sam i chodził nocą po domu, wzbudzała w tobie strach. Spojrzałeś na zegar na jasnoszarej belce u góry ekranu MacBooka Pro. Dwudziesta trzydzieści. Miałeś dużo czasu. Wyjąłeś smartfona z gogli, podłączyłeś go do komputera i szybko zrzuciłeś na dysk kilka filmów uprzednio ściągniętych z TOR-a. Kiedy odkryłeś TOR-a w wakacje przed pierwszą liceum, twoi przyszli koledzy z klasy — wiedziałeś to z przeglądania historii ich wyszukiwań — dopiero dowiadywali się, że istnieją pornosy inne aniżeli te dołączane do blaknących w kioskach gazet. Trzydziestosekundowe klipy, na których nic nie było widać; a jeśli już było, to nic wartego uwagi. W tamte wakacje polubiłeś TOR-a o wiele bardziej niż strony, na których czterdziestolatki grały szesnastolatki i uderzenia biczem o ich dumnie prezentowane cipy były markowane. W tamte wakacje co wieczór, nagradzając się za wygraną partię szachów, podróżowałeś w jego trzewia, do krain, w których płaczące, porwane z rozpadających się blokowisk na Ukrainie dziewczynki podwieszano na stalowych łańcuchach pod sufitem i na oczach zgromadzonej na sklejkowych krzesłach widowni dawano je szarpać wygłodzonemu wilczurowi. W tych krainach grubi i opaleni mężczyźni

kucali nad smukłymi ciałami modelek i srali im na twarze, a śpiącym trzydziestolatkom odbyty rozrywał długi, naprężony pal. W tym samym czasie Julia Dejman uprawiała petting z kilkoma przypadkowymi chłopcami, dbając o to, by żadnemu nie pozwolić na zbyt wiele. Tamtego lata myślałeś o tym z pogardą. „To tchórzliwe, to ułomne” — tak myślałeś, chociaż tamtego lata z nikim nawet się jeszcze nie całowałeś. Założyłeś gogle. Z początku, tak jak poprzednio, nic cię nie rozpraszało; lecz potem zaczęło. To była myśl, która zalęgła się gdzieś w tylnej części twojej głowy. Myśl: „To wszystko?”. Czy to było wszystko? Czy naprawdę z tymi dziewczynkami i z tymi kobietami ich oprawcy nie mogli zrobić nic więcej? Czy nie było nic poza wibratorem o ściankach pokrytych opiłkami szkła, który wsadzali im do odbytów, czy nie było nic poza kajdankami z rozżarzonej stali, którymi skuwali ich łydki i nadgarstki, czy to naprawdę było wszystko? Film się skończył; zdjąłeś gogle. W twoim domowym gabinecie było ciemno i cicho. Stojąca na biurku lampa sączyła ciepłe światło, które nadawało pomieszczeniu przytulny charakter. Na ścianie prostopadłej do drzwi wisiała mapa HYGJENICZNEGO MIASTA. Po chwili rozległ się dzwonek. — Czyli jej nie ma — powiedział Maks, gdy mu otworzyłeś. Wzruszyłeś ramionami. — Nie ma. W salonie Maks postawił na betonowym stole czarną plastikową siatkę. — Co to jest? — zapytałeś, a Maks uśmiechnął się i wyjął z siatki butelkę wódki Leopard. — Mały prezent — oznajmił.

— Przecież wiesz, że… Że nie pijesz. Że przestałeś pić, bo myślałeś, że to alkohol stępia zmysły twojej śluzówki, że to dlatego w środku jest tak samo jak na zewnątrz, i przestałeś też pić dlatego, że Anka nocami cię obejmowała, i nie bałeś się, że śpiąc, zaczniesz wędrować po mieszkaniu. — A jak — wykrzywił się Maks — zamierzasz spać? Potrzebujesz, kurwa, kogoś, kto cię będzie pilnował, nie? A dziś nikt cię nie będzie pilnował. Co jeśli znowu zaczniesz chodzić? Butelka była wilgotna. To wszystko, co mówił Maks — czerwony, odrobinę zapluty od tej przemowy — wydawało ci się sensowne; wydawało się jedyną rozumną opcją. — Pij. Zawahałeś się. Ale mnie się już wiedziało, co zrobisz, wiedziało mi się, że nagłym, pospiesznym ruchem odkręcisz butelkę i że jej zakrętka zleci na betonową podłogę. Wiedziało mi się też, jak kojący będzie lodowaty smak wódki, gdy dotkniesz szyjki butelki swoimi wargami. Wiedziało mi się to tak, jak wie mi się, że teraz, gdy jedziesz ciemną ulicą Powstańców Śląskich i już rysuje się na horyzoncie blok, na którego drugim piętrze jest mieszkanie numer osiem — że zaraz nagle zahamujesz, że zjedziesz na pobocze, zatrzymasz się i że kilkakrotnie weźmiesz głęboki oddech. „Maks — pomyślisz wtedy, gapiąc się na pustą ulicę. — Maks”.

CZĘŚĆ TRZECIA SZKIELETY I TARANTULE

OSIEMNAŚCIE 12 A co ty robiłeś w Obrawalde, Jacobie von Deymann, co? Wie mi się, że tamtego dnia we wrześniu 1942 roku esesmani wczesnym popołudniem odebrali cię z Berlina, z ulicy Tiergarten, spod numeru cztery. Podjechali czteroosobowym kabrioletem marki Opel, model Admiral. Choć powiedziałeś im, jak się nie nazywasz, zwracali się do ciebie per panie doktorze. Było ich trzech i wszyscy musieli mieć około trzydziestki; ten, który prowadził, wyglądał na najstarszego. Usiadłeś obok niego, podziwiając cudowne wrześniowe popołudnie. Niebo było błękitne, a w tężejącym w kryształ powietrzu unosił się zapach jesieni. Przez Charlottenburg, przez Kreuzberg, przez Dahlem: samochód pomknął na wschód, ku autostradzie w kierunku Posen. Dopiero kiedy przejechaliście kilkadziesiąt kilometrów, siedzący z tyłu esesman odważył się odezwać: — A jak poznamy, których… — Powiedzą nam miejscowi lekarze — przerwałeś mu, bo już się domyślałeś, o co chce zapytać. — Pod przewodnictwem — spróbowałeś wygrzebać w pamięci nazwisko — doktora Waltera Grabowskiego. — A jeśli on się pomylił? Panie doktorze? — spytał siedzący z tyłu esesman.

Opel połykał białe pasy na nawierzchni. Pogoda zaczynała się robić deszczowa i kłęby czarnych chmur nisko wisiały nad Brandenburgią. Kiedy się do niego odwróciłeś, esesman spoglądał na ciebie nieśmiało: miał gładką i szczerą twarz, a nad nią jasne, zaczesane do tyłu włosy. Dopiero po chwili dostrzegłeś, że jego policzki poorane są dziobami po ospie. — Nie pomylił się — odpowiedziałeś, choć coś ci mówiło, że istnieje takie prawdopodobieństwo. Dlaczego miałby się nie pomylić? No, dlaczego? — Nie? — chciał wiedzieć młodzieniec. — Nie — powtórzyłeś, siląc się na nieznoszący sprzeciwu ton. Młodzieniec otworzył szerzej oczy. Chmur było coraz więcej. — To… —  spróbowałeś i nagle przypomnieli ci się podobni do sów lekarze ze Stuttgartu, którzy w bibliotece domu w Hameln badali Julkę. — To widać. Po kilku godzinach jazdy zrobiło się chłodno. Kierujący oplem esesman nie zareagował na twoją sugestię, by zatrzymać się i postawić brezentowy dach, i musiałeś szczelniej otulić się wysłużonym, studenckim jeszcze płaszczem. Auto wjechało w sosnowy las. Spomiędzy drzew na lśniącą od wilgoci i chłodu drogę leniwie wysuwały się kłęby mgły. Miałeś wrażenie, że zawiesina nie wyparowuje z lasu sama, a jest niesiona przez zwierzęta, które zaraz wyskoczą z zarośli i rozbiją się na masce samochodu. Kabriolet zakręcił. Wstrzymałeś oddech. Znałeś to miejsce; widziałeś je już na zdjęciach. Na teren Provinzial-Irrenanstalt Obrawalde bei Meseritz wjeżdżało się przez żeliwną, wysoką bramę. Nad zwieńczoną półkoliście dziurą między dwiema ceglanymi kolumnami kute w żeliwie litery układały się w napis OBRAWALDE. Z tympanonu wyrastała rzeźba w kształcie przypominającym liść paproci; nie miałeś czasu, by się jej przyjrzeć, bo opel już zatrzymywał się przed trzypiętrowym ceglanym budynkiem.

— Chyba na nas czekają — odezwał się esesman, który prowadził samochód. Wtedy zauważyłeś, że drzwi do szpitala dla umysłowo chorych są otwarte i stoi w nich szpakowaty, pięćdziesięcioletni na oko mężczyzna w białym kitlu, ćmiąc papierosa. Gdy nad drzwiami zapaliła się niewielka lampka, rozpoznałeś, z kim masz do czynienia. Doktor Walter Grabowski, którego także wcześniej widywałeś na zdjęciach. Żółty blask oświetlał pomarszczoną twarz lekarza. Wysiadłeś z samochodu, a twoja noga zanurzyła się w błocie miękkim jak muł na dnie rzeki. Ruszyłeś w jego stronę. — Jacob von Deymann! — wykrzyknął jowialnie Grabowski, wyciągając ku tobie rękę. — No, co pan robi taką minę — dodał, bo zatrzymałeś się i twoja gęba zmięła się w wyrazie pomieszanego z niezrozumieniem strachu. „Skąd on wie — pomyślałeś — jak się nazywa ktoś, kto nie nazywa się jak ja?” — Słyszałem o panu od profesora Jüngera… Och, i pańska obstawa — mruknął, kiedy zauważył wysiadających z samochodu esesmanów. Zaczął padać deszcz. — Właściwie to wszystko jest już przygotowane. Proszę za mną — dodał i pstryknął papierosem, który zgasł natychmiast, gdy dotknęła go jedna z padających z nieba kropel. W wąskim, ciemnym korytarzu poczułeś zapach wilgoci. Deszcz coraz głośniej bębnił o dach szpitala; chciałeś się zatrzymać, by posłuchać jego melodii, ale w tym momencie rozległ się czyjś wysoki, przeraźliwy krzyk. „Nie, «krzyk» to niewłaściwe słowo, wiejski nauczyciel kazałby mi użyć innego” — przyszło ci nagle do głowy. Zbyt przeciągły to był dźwięk na krzyk, bardziej adekwatne wydawało ci się: „wycie”. I jeszcze jeden

dźwięk; to któryś z idących za tobą esesmanów odbezpieczył pistolet. Grabowski kroczył naprzód, nie zwracając na to uwagi. Z sali na końcu korytarza wylewało się mleczne, ostre światło. Kiedy do niej wszedłeś, oślepiło cię i musiała minąć chwila, byś otworzył oczy. Sala była ogromna; sklepione półkoliście okna z jasnymi szprosami wychodziły na plac przed szpitalem i na czerń, która zalegała nad otaczającym go sosnowym lasem. Stało tu mnóstwo małych jednoosobowych łóżek ze stalowymi oparciami i podnóżkami. „I jak bardzo było tam biało” —  myślałeś o tym potem. Wielokrotnie potem ta sala w twoich wspomnieniach stawała się ogromną kulą bieli, która rosła i rosła, ogarniając świat. Ale tamtego wieczora we wrześniu 1942 roku powoli zaczynałeś dostrzegać także inne kolory: zjawiały się przed twoimi oczami jak czarne ptaki lądujące na świeżym, dopiero co spadłym śniegu. Grube pielęgniarki; wyrastające z kaftanów bezpieczeństwa głowy umysłowo chorych; lśniące żelazne wózki z przygotowanymi dawkami fenolu i evipanu, i morfiny zmieszanej ze skopolaminą. Wycie. I jeszcze jedno wycie, cały chór wycia. Poczułeś, jakbyś nagle obudził się z długiego snu. Biel, która później miała wypełnić ci to wspomnienie, zniknęła. Teraz patrzyłeś na poszarzałe ściany, tworzące rozległą, siedemdziesięciometrową na oko salę, wypełnioną czterdziestoma — albo więcej — łóżkami; do każdego z łóżek był przykuty albo przywiązany kształt w brudnym ubraniu. Rzut oka w lewo: ta kobieta, czterdziesto- albo pięćdziesięcioletnia, z długimi, posiwiałymi, tłustymi włosami, która wybałuszyła wąsko rozstawione oczy i otworzyła usta, i oddychała przez nie, i wyła przez usta, w których nie miała żadnych zębów. Rzut oka w prawo: garbaty dwudziestolatek, który cały się trząsł, chociaż cztery pary

kajdanek powinny mu unieruchomić ręce i nogi. Raczej wisząc nad materacem, niż na nim leżąc, poruszał się w ekstatycznym tańcu świętego Wita. Rzut oka przed siebie: mała dziewczynka siedząca na łóżku, z łysą głową, zbyt wielką, by wyrosły na niej włosy. Głowa dziewczynki wyglądała jak gigantyczna żarówka, obleczona skórą o bardzo żółtej barwie. Na łóżku obok siedział staruszek, który wył i kłapał zębami, jakby udawał wilka; jeszcze dalej bardzo gruba kobieta zwinęła się w kształt ślimaka… Trzask! To był dźwięk pistoletu: ten esesman, który prowadził opla admirala, nie wytrzymał i strzelił. Na białym kafelku na posadzce czernił się dymiący ślad po kuli. Wyglądał niczym wielka, rozgnieciona obcasem mucha. Zapanowała cisza. Doktor Grabowski z uśmiechem pokiwał głową, ale pielęgniarki, które stały przy łóżkach, wciąż wydawały się otumanione. — Dziękuję — powiedział Grabowski młodzieńcowi w czarnym mundurze. Esesman wyglądał, jakby nie do końca jeszcze do niego dotarło, co przed chwilą zrobił. — Czy któryś z panów — zwrócił się do pozostałych — robił już kiedyś zastrzyki? Po chwili milczenia esesmani pospiesznie pokręcili głowami; Grabowski westchnął. — Rozumiem — powiedział. — Z tego, co mówił mi przez telefon doktor Schumann, mają panowie po prostu nadzorować naszą operację i pomóc wynieść ciała. Pogrzebiemy ich — rzucił okiem na pacjentów —  za szpitalem, w dole. Trzeba wykopać dół. Cisza. — Czy wykopią panowie dół? — spytał przymilnie Grabowski. —  Siostra Ratajczak mogłaby panom dać łopaty.

Trzech młodzieńców spojrzało po sobie, a potem, nic nie mówiąc, wyszli za pękatą jak beczka pielęgniarką. Zostałeś sam z Grabowskim i pielęgniarkami, i z czterdziestoma pięcioma pacjentami ProvinzialIrrenanstalt Obrawalde bei Meseritz, którzy nie odzywali się, jak gdyby wystrzał ich całkowicie ogłuszył. Dym unoszący się z czarnego otworu w podłodze zdążył już wyparować. — Zabijemy ich zastrzykami, doktorze von Deymann — odezwał się Grabowski. Kiedy spojrzałeś mu w oczy, uśmiechał się życzliwie. Jak miałeś mu wyjaśnić, że nie potrafisz robić zastrzyków, że wcale nie jesteś doktorem i posadę przy ulicy Tiergarten, numer cztery, masz tylko dlatego, że załatwił ci ją Jünger? Grabowski podszedł do żelaznego wózka pełnego strzykawek i fiolek z evipanem. Ująwszy strzykawkę w dłoń, zanurzył igłę w tej wypełnionej fioletową cieczą; napełnił, a potem ruszył w kierunku jednego z pacjentów. Wybrał dziewczynkę o głowie przypominającej żarówkę. Spocząwszy obok niej na łóżku, uśmiechnął się; dziewczynka obserwowała go ze zdumieniem. Lekko rozchyliła usta, gdy odsłonił jej ramię. Grabowski szybkim, pewnym ruchem wbił strzykawkę w skórę dziewczynki i docisnął spust. Krzyknęła. Ten dźwięk wyrwał z odrętwienia nie tylko ciebie; wyrwał z niego również obserwujące Grabowskiego w milczeniu pielęgniarki i innych pacjentów. Czterdzieści pięć ludzkich gardeł znowu wrzeszczało — kiedy później o tym myślałeś, zastanawiałeś się, jak to możliwe, że sklepione półkoliście okna nie pękły od ich skowytu. Pielęgniarki natychmiast rzuciły się do wózków, a potem każda znalazła sobie chorego, którego dopadała, by wbić mu strzykawkę w ramię; większość się wyrywała. Patrzyłeś na to jak oniemiały. Wrzask nie drażnił cię, właściwie

czułeś się, jakbyś go w ogóle nie słyszał, jakby w ogóle nie osiadał na membranie twoich uszu. — Panie von Deymann! — zawołał z pretensją Grabowski. Szamotał się z tym starcem, który kłapał zębami jak wilk. — Panie von Deymann, może pan pomoże? Ująłeś strzykawkę w dłonie. Jak niewielka jest, uderzyło cię; jak lekka. Nic nie mówiąc, podszedłeś do kobiety, która w bezruchu leżała na żelaznym łóżku. Żylaki na jej ciele wydały ci się nagle kłębami kurzu, mnożącymi się płytko pod skórą. Nie poruszyła się, kiedy odsłoniłeś jej ramię. Uniosłeś strzykawkę i nie przykładając gazy, wbiłeś igłę w pełną granatowych zgrubień skórę; malutkie kropelki krwi uskoczyły na boki. Wciąż milczała, gapiąc się na ciebie ze zdumieniem. Rzuciłeś strzykawkę na podłogę i zawróciłeś po kolejną; a kiedy już ją wziąłeś, skierowałeś się do mężczyzny, którego ciało drżało w tańcu świętego Wita. Jego ramię, przymocowane do łóżka opinającymi się na przegubie kajdanami, było naprężone i odsłonięte. Tym razem więcej kropelek krwi uskoczyło na boki: o wiele grubszych, o wiele bardziej ciemnych. Kiedy wyciągnąłeś strzykawkę z jego skóry, mężczyzna zamilkł. Na kciuku czułeś wyżłobione drewnianym tłoczkiem wgłębienie. Siedząca na łóżku staruszka; dwóch trzydziestolatków z wielkimi, króliczymi zębami; wycie powoli ustawało. Ile — zastanawiałeś się potem — mogło to trwać? Mnie wie się, że trwało prawie pięć godzin. Na pięć godzin olbrzymią salę Provinzial-Irrenanstalt Obrawalde bei Meseritz wypełniło ludzkie wycie, które stopniowo słabło, aż wreszcie w szpitalu dla umysłowo chorych zrobiło się zupełnie cicho. Uniosłeś głowę. Rozległe, przepastne pomieszczenie; deszcz za oknami; czterdzieści pięć łóżek, a na każdym z nich ktoś, kto już nie żył, i doktor

Walter Grabowski, który na ciebie patrzył, i pielęgniarki, które też na ciebie patrzyły, i ludzkie kończyny zwisające z materacy. — Pierwszy etap skończony — odezwał się Grabowski, potrząsając głową. Szpakowata grzywka opadła na jego przedwcześnie pomarszczone czoło. — Zostały nam jeszcze trzy sale… W gabinecie, wie pan, mam gramofon, znakomitą kolekcję muzyki. Kabaretowej! — zachichotał. —  Ale i opery się znajdą, jeśli pan lubi. Z muzyką, jak sądzę, będzie nam tu przyjemniej. — Będzie — potwierdziłeś machinalnie, czując, jak robi ci się ciepło. I nie zadałeś pytania: „dlaczego by miało być?”; skoro będzie, będzie. Nie zadałeś pytania: „dlaczego akurat tę?”, gdy Grabowski nastawił na gramofonie płytę Siegfrieda Arno; gdy wbijałeś strzykawki z fenolem w ramiona kolejnych pacjentów Provinzial-Irrenanstalt Obrawalde bei Meseritz; gdy do szóstej nad ranem wynosiliście ciała do ogromnego, wykopanego w otaczającym szpital sosnowym lesie dołu. To, co w nocy było deszczem, wraz ze świtem przerodziło się w mżący kapuśniaczek. Gdy esesmani zakopywali dół — kolejne warstwy czarnej, wilgotnej ziemi wypełniały lej pomiędzy sosnami — Grabowski zaprosił cię do swojego gabinetu, byś na śniadanie wypił z nim kieliszek koniaku, a potem spytał, czy słyszałeś o pewnym lekarzu, który robi, zdaje się, ostatnimi czasy ogromną karierę, odkąd wrócił z frontu w Rosji, o doktorze Josefie Mengele. Nie było: „dlaczego?”. Była tylko otępiająca gładkość kolorów i kształtów, zwłaszcza wtedy, gdy napiłeś się koniaku. Był tylko człowiek, który nie nazywał się jak ty; równy innym ludziom, ani od nich lepszy, ani gorszy, tak szczęśliwy jak jeszcze nigdy w życiu.

11

Ale teraz nie masz ochoty mówić o tamtym jesiennym wieczorze sprzed dwóch lat. Siedzisz przy stole w jadalni, której ściany są pokryte gładką, błyszczącą w świetle lamp tapetą. Wyrastają z nich poroża jeleni, a na jednej wisi portret Führera. Siedzisz i nie wiesz, co powinieneś powiedzieć; lecz na szczęście ktoś mówi za ciebie. — W każdym razie, Obrawalde — opowiada Mengele — to był, kolego, znakomity pokaz tego, co nauka może w dzisiejszych czasach zrobić. Konkretna nauka, medycyna. Niech się kolega zastanowi, jaką korzyść nauka mogła mieć z tych, którzy są chorzy na głowę? Baer, do którego kieruje to pytanie, pieczołowicie wyciera usta grubo szytą serwetą, a potem odkłada ją na stół. — Nie znam się na tym — przyznaje tonem, który wskazuje na to, że bardzo nie chce się skompromitować — ale z tego, co rozumiem, mogła się dowiedzieć wszystkiego o chorobach, które ich trapią… — Właśnie! — przerywa mu Mengele. Clauberg pije wino, Elwira gapi się w podłogę, a Anna patrzy w przestrzeń. Nagle ogarnia cię wrażenie, że jesteś daleko od tej ciepłej jadalni, że wcale cię w niej nie ma, a nawet jeśli jesteś, to nikt cię nie zauważa. — Proszę sobie w takim razie odpowiedzieć na inne pytanie, po co mielibyśmy to wiedzieć? Zdziwiony Baer unosi brwi. — Po co? — pyta lekko bezradnym tonem. — Jak to: po co? Przecież to właśnie robicie, wy, lekarze, wiecie wszystko o chorobach, które trapią ludzi. Żeby… żeby ich uleczyć, oczywiście! — Nie — mówisz nagle. Mówisz tak, ponieważ tak powinien powiedzieć ktoś, kto nie nazywa się jak ty. Kiedy Mengele uśmiecha się w twoim kierunku, jego białe zęby wyglądają jak kły drapieżnego kota. Koniuszek języka zatrzymał pod

pierwszymi trzonowcami. „Co ja powiedziałem — przychodzi ci nagle do głowy. — Co ja najlepszego powiedziałem”. — Kolega Deymann — zwraca się Mengele do zaskoczonego Baera, przerywając ciszę — jest, proszę kolegi, kluczowy dla pewnego eksperymentu, który zamierzam tu przeprowadzić. Mój niegdysiejszy przełożony wysłał go tu z Berlina i kolega Deymann zjawił się w najlepszym, można powiedzieć, momencie. Przełykasz ślinę. — Doktor Mengele — mówisz i niespodziewanie przechodzi ci przez głowę, że wystarczy mówić to, co powinien powiedzieć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, a wszystko będzie dobrze — chciałby sprawdzić, czy możliwe jest stworzenie człowieka, który niczym nie różniłby się od innych ludzi. Czy możliwe jest, by z dwóch matek urodził się taki sam człowiek. Czujesz na sobie wzrok dziewczyny, która post coitum powiedziała ci, że nazywa się Anna. W pokoju panuje cisza, wypełniona wyłącznie niezdrowym oddechem Clauberga. — No dobrze — odzywa się lekko zdezorientowany Baer. — Co jednak z chorymi? Przecież — dodaje, gdy Mengele przymilnie się do niego uśmiecha — przecież i tu leczymy więźniów… — Nie da się ukryć — wchodzi mu w słowo Mengele. — Nie dziwiło to nigdy kolegi? Po co my właściwie leczymy więźniów obozu? To znaczy —  poprawia się natychmiast — żadni „my”. My z kolegą Claubergiem mamy tu ciekawsze zadania… — kończy, a gruby jak beczka Clauberg zaczyna nerwowo chichotać. Brzdęk. Odwracasz głowę. Oto w pomieszczeniu znowu zjawia się pokojówka, która przyniosła ziemniaki i zupę; teraz na blaszanej tacy, którą trzyma w rękach, znajduje

się półmisek z olbrzymim, brązowym kawałem mięsa. Postawiwszy go na stole, natychmiast, szurając stopami, wraca tam, skąd przyszła. Kiedy wychodzi, Baer, jak gdyby poczuł się w obowiązku czynienia honorów, wstaje, kroi wołową gicz i każdemu nakłada po jednym kawałku. Półmisek z ziemniakami zaczyna krążyć wokół stołu. — Nie wiem — rzuca komendant, wybierając z niej jasnożółtą papkę. Kule ziemniaków upadają na jego talerz; kiedy wkłada półmisek w twoje dłonie, uderza cię, jak zimna jest porcelana. Baer kilkakrotnie kiwa głową. — Dobrze, panowie, tu mnie macie — przyznaje lekko zrezygnowanym tonem. — Nie wiem, po co leczymy więźniów. — Nikt tego nie wie, kolego — komentuje skwapliwie Mengele, biorąc się do swej porcji. Następne minuty wypełnione są dźwiękami, jakie wydaje z siebie ugotowane i upieczone ciało, gdy napoczynają je widelce i noże. Wołowina została polana smakowitym jasnobrązowym sosem, w którym pływają małe perełki tłuszczu; gdy rozrywasz mięso na kawałki, ukazuje się różowe, pudrowe wnętrze. Brzdęk-brzdęk; zezujesz w lewą stronę. Anna i Elwira nie tknęły jedzenia. — Ale przecież tak zawsze było! — odzywa się niespodziewanie Baer, a Mengele zamiera z kęsem mięsa nadzianym na srebrny widelec. —  Zawsze leczono chorych. Dlatego zorganizowano tutaj szpital… — Zawsze, mówi kolega — powtarza za nim Mengele, odkładając widelec z kęsem mięsa na talerz. Zaaferowany Clauberg chrząka; wygląda przy tym jak chomik. Nikt już nie je swojej porcji pieczeni z ziemniakami, nie tylko bliźniaczki. Wszyscy gapią się na doktora. — Czy to, co było zawsze, musi być na zawsze? — mówisz, a Baer odwraca się w twoją stronę. Masz wrażenie, że gniesz się pod jego

spojrzeniem. „Ale spokojnie — myślisz. — Muszę tylko powiedzieć rzeczy, które powinien powiedzieć ktoś inny niż ja”. — Nie rozumiem, co ma pan na myśli — oznajmia komendant gniewnym tonem. — Chodzi mi o to — kontynuujesz — że uważa pan, że skoro szpitale były zawsze, zawsze będą też musiały być. — Tak, dokładnie — kiwa głową Baer, zgadzając się. — Właśnie z tego powodu Niemcy przegrywają wojnę — odzywa się nagle Mengele. Baer spogląda na niego spode łba, nie zwracając uwagi na czujne spojrzenie, które Anna rzuca w twoim kierunku. — Więc sądzi pan — mówi — że gdyby nie zorganizowano tu szpitala dla więźniów, wojna byłaby wygrana? Że gdybym, obejmując ten obóz, zamknął szpital, wojna byłaby wygrana, tak…? Mengele uśmiecha się. — Nie chodzi o szpital, proszę kolegi — odpowiada. — Chodzi o sposób myślenia. Utrzymał kolega szpital, bo uznał kolega, że w medycynie chodzi o leczenie ludzi, a przynajmniej o dowiadywanie się wszystkiego o chorobach, które toczą ich ciała… — Pewnie chce pan jeszcze powiedzieć, że prawa ustanawiane przez Führera nie mają racji bytu! — piekli się Baer, zupełnie nie zwracając uwagi na to, co powiedział Mengele. — Nic podobnego, szanowny kolego — mówi spokojnie doktor. —  Problem w tym, że wyłącznie prawa ustanawiane przez Führera mają rację bytu, czego dowodem jest choćby zadanie, które zleciłem doktorowi Jacobowi Deymannowi. Kiedy wymawia te słowa, ślina na twoim podniebieniu robi się kwaśna. Starasz się ją przełknąć, ale przylepia się do śluzówki. Wszyscy na ciebie

patrzą; wszyscy cię oglądają, jak interesujący okaz w ogrodzie zoologicznym. Clauberg i Baer, i bliźniaczki: Anna, która patrzy karcąco i z pogardą, i Elwira, która patrzy po prostu, jak gdyby jeszcze nie zdobyła się na to, co jest udziałem jej siostry. Tylko Mengele na ciebie nie patrzy: utkwił oczy w portrecie Führera na zasłoniętej zieloną tapetą ścianie. — Podoba mi się, proszę kolegi, porządek, jaki tu został zaprowadzony — odzywa się, nie spuszczając z niego wzroku. Baer splata dłonie na krawędzi stołu. — Nie wśród więźniów, ale wśród załogi. Na przykład to, że kolegom strażnikom nie wolno utrzymywać kontaktów seksualnych z więźniami, zwłaszcza z więźniarkami. — Uśmiecha się, zwracając ku niemu wzrok. — Zakaz nagminnie łamany, wie kolega o tym, ale istnieje, dlatego nie śmiałbym, także z szacunku dla Gesetz zum Schutze des deutschen Blutes und der deutschen Ehre 1, występować przeciw niemu. Kolega Deymann z kolei — wskazuje cię ruchem głowy — nie jest członkiem partii, a zwłaszcza członkiem SS, nie jest też członkiem załogi obozu. Jest tylko wysłannikiem mojego niegdysiejszego chlebodawcy, który rozumie, że nauka… wymaga pewnych poświęceń, by tak rzec. Baer wygląda na zaintrygowanego. Kiedy spoglądasz w oczy Annie, ta leciutko kręci głową; zbyt nieznacznie, by ktoś oprócz ciebie to zauważył. — Kolega Deymann — oznajmia surowym tonem Mengele — zdobył się toteż na niezwykłe poświęcenie. Zapłodnił dwie obecne tu kobiety, każdą w odstępie godziny. Clauberg wydaje z siebie dziwny dźwięk. Brzmi to jakby wypuścił powietrze i ustami, i nosem, i parą małych uszu. Mengele milczy, Baer zaś spogląda na ciebie z podziwem; czując na sobie jego wzrok, wgapiasz się

w zimne, wyschnięte mięso na stojącym przed tobą talerzu. Stygnąc, jego różowe wnętrze pobielało, poszarzało i teraz ma kolor cukru pudru. „Niech to się skończy — myślisz. — Niech to się jak najszybciej skończy”. I nagle wpada ci do głowy coś innego: „A jeśli on wie? Jeśli on wie o Julce i teraz to powie…?” — Nie miałem pojęcia! — przerywa ciszę Baer. — Panie… — Wydaje mi się — wchodzi mu w słowo Mengele — że warto by wyjaśnić, dlaczego poprosiłem pana o to spotkanie. Kolego. Muszę, jak również moje obiekty muszą — kiwa głową — wiedzieć, ile ten obóz jeszcze wytrzyma. Niech kolega nie robi takiej miny! — ruga Baera, gdy ten gryzie dolną wargę. — Wszyscy wiemy, że… — Podejrzewam, że jeszcze rok — oznajmia pospiesznie Baer. Kłamie. Wie mi się, że kłamie. — Rok, kolega twierdzi — powtarza Mengele. Baer kiwa głową, a potem, spostrzegłszy, że wszyscy skończyli już jeść, klaszcze w dłonie i woła: — Deser! — Ależ nie, my już dziękujemy koledze — gładko uśmiecha się Mengele i wstaje. — Dziękujemy — powtarza, z naciskiem spoglądając na bliźniaczki. Szur-szur. Szur-szur. To odsuwane krzesła; bliźniaczki wstają i Elwira znów patrzy w podłogę, a Anna patrzy na ciebie. Tylko Clauberg został przy stole i rozgląda się na boki, jakby nie rozumiał, co się przed chwilą stało. — Myślę — mówi Baer, podnosząc się — że dobrze by było to jeszcze skonsultować…

Kieruje te słowa do Mengele, lecz on już idzie przez dom, a bliźniaczki drepczą za nim. Zanim zdążysz się zastanowić, co robisz, wstajesz i ruszasz w kierunku wyjścia; z wieszaków w korytarzu pospiesznie zabierasz swój płaszcz. Kiedy wybiegasz na zewnątrz, mróz szczypie cię w policzki. Jest ciemno, pada śnieg i zajmuje ci chwilę, zanim dostrzeżesz idący ku obozowi Auschwitz korowód. Stojący w bramie strażnik kiwa ci głową, biegniesz dalej — i nagle czujesz, że się ślizgasz, że leżysz w świeżym, dopiero co spadłym śniegu. Niebo nad obozem jest ciemnogranatowe; mrugasz. Nie widziałeś tu jeszcze aż tak granatowego nieba, na którym byłoby aż tyle gwiazd. Nagle granat przecina prosty kształt. To wyciągnięta w twoim kierunku ręka, którą podaje ci jedna z bliźniaczek; Anna. Anna? Anna. „Dlaczego Anna?” — przychodzi ci do głowy. Nagie, wystające spod różowej sukienki ramię, całe w otulinie gęsiej skórki, wisi nad tobą jak gałąź małego drzewa. Chwytasz palce dziewczynki, podciągasz się i już stoisz naprzeciwko niej, i widzisz, jak z każdym jej słowem z ust wysuwa się chmura pary. — Pomóż nam — mówi Anna, a potem czym prędzej zawraca i biegnie w stronę miejsca, gdzie stoi jej siostra i stoi też doktor Josef Mengele. Mengele pozdrawia cię uniesieniem dłoni; a potem odwraca się i znika w mroku.

10 Dopiero kiedy znajdziesz się w swoim pokoiku, dociera do ciebie, co właściwie się stało. Zapłodniłeś je.

Zapłodniłeś je. Wstrzyknąłeś swoją spermę w ich podbrzusza: z tej spermy niedługo wyrośnie dwójka ludzi, jak twierdzi doktor Mengele —  dwójka takich samych ludzi. Choć chciałbyś uwierzyć w to, że Mengele ma rację, coś ci na to nie pozwala. „To dlatego — powtarzasz sobie w myślach — że nie powiedziałem mu o Julce; dlatego ten eksperyment może się nie udać. Powinienem mu o niej powiedzieć. Powinien mu o niej powiedzieć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja…” Za oknem pada śnieg. Odsuwasz od biurka krzesło i ciężko się na nie walisz, nie zdjąwszy nawet płaszcza. Sąsiedni budynek tonie w granatowej ciemności. Kiedy spoglądasz za siebie, widzisz rozbebeszone łóżko. Biała kołdra ma w wieczornej poświacie kolor zimnego błękitu, przywodzący na myśl zamrożoną taflę jeziora za dworem w Hameln. Jest pełna fałd i zagłębień, jak gdyby wyrzeźbionych w lodowcu moren. Na biurku leży notatnik w czarnej skórzanej oprawie. Zapaliwszy lampkę o zielonym kloszu, widzisz, że unoszą się z niego drobiny jasnoszarego kurzu. Który dziś jest dzień? To nieistotne, myślisz, ujmując między palce pióro Watermana. W twojej głowie wciąż dźwięczy to słowo, które wypowiedział Mengele, słowo „obiekt”. Już kiedyś widziałeś jeden obiekt, prawda? Wie mi się, że widziałeś; widziałeś go dnia, który nastąpił po tamtej wrześniowej nocy w 1938 roku. Dnia, który nastąpił po tamtej wrześniowej nocy — ogłosiły gazety z jeszcze następnego dnia — premier Chamberlain zawarł z Führerem i z Duce porozumienie i odleciał do Londynu, i nikt nie pamiętał o spacerowiczu, który samotnie wkroczył w jesienne alejki, ale już z nich nie wyszedł, przynajmniej nie o własnych siłach.

Na chwilę zawieszasz pióro nad kartką. „Siła”. Trzeba było — piszesz dalej — siły, by udźwignąć martwe ciało. Nawet ten mastodont, Kittler, miał duże problemy z zaciągnięciem go do samochodu. Kiedy biegłem w tamtą stronę, w ukrytym w zaroślach aucie zapaliły się światła. To był potężny citroën, model Transit Avant. W jasnych snopach z jego reflektorów zobaczyłem, że Kittler jest dopiero w połowie drogi. Trzymał nieżywego mężczyznę pod pachami: nogi były wyprostowane, stopy zwrócone ku górze, pięty zapierały się

o ziemię. Gdy Kittler pociągnął jego ciało mocniej, mężczyźnie zsunął się lewy but, ale nikt prócz mnie nie zdawał się tego zauważać. Wiener już otwierał bagażnik — gdy klapa z tyłu samochodu odskoczyła w górę, rozległ się cichy jęk zawiasów —  a Jünger stał w uchylonych drzwiach od strony kierowcy. Tylko połowa twarzy profesora była oświetlona. Druga zniknęła w jesiennym mroku i znów wróciło to wrażenie, któremu już kiedyś uległem: że Jünger tak naprawdę jest wielkim, chodzącym na tylnych łapach krokodylem. — Szybciej, szybciej! — szeptał gorączkowo profesor. Gdy Kittler wreszcie dowlókł ciało do bagażnika, podbiegł, by pomóc mu je umieścić w samochodzie. Oglądałem to jak oniemiały. Twarz zabitego mężczyzny pozostawała nieruchoma, ręce i nogi, i tułów też. Ciało było nieżywe i nie mogło się już nijak bronić, a mimo wszystko stawiało opór, jakby jego niegdysiejszy właściciel chciał nam zrobić swój ostatni dowcip. Łup! Ciało wpadło do środka. Zbliżyłem się, by zajrzeć do wyzierającej z czarnej karoserii komory. Jünger chwycił zabitego mężczyznę za łydkę, zgiął jego prawą nogę w kolanie i umieścił we wnętrzu, a potem to samo zrobił z drugą. I nagle skończył się ostatni dowcip zabitego mężczyzny, i nagle zabity mężczyzna był już tylko zbiorem ukrytych pod skórą mięśni i organów, i kości sklejonych ze sobą plasteliną, którą można dowolnie modelować, tak by się zmieścił w bagażniku citroëna. Klapa bagażnika zamknęła się. — Jedziemy — rzucił Jünger, a potem dał nura na tył samochodu. Wiener i Kittler pobiegli na przód, Kittler usiadł na fotelu kierowcy. Ja wybrałem tył i opadłem na kanapę obok Jüngera. Drzwi zamknęły się, samochód zamruczał i ruszył we wrześniową ciemność. Później wielokrotnie zastanawiałem się, jak to możliwe, że — przynajmniej do pewnego momentu — ten wieczór był taki spokojny. Jak gdyby coś nam sprzyjało, usuwając z winkli kolejnych ulic policjantów i przechodniów, tak że citroën mógł swobodnie pruć przed siebie. Bakelitowe strzałki na prędkościomierzu wskazywały siedemdziesiąt kilometrów na godzinę. Spoczywające na kierownicy dłonie Kittlera leciutko się trzęsły; samochód wyjechał spomiędzy drzew i popędził ulicą nad Izarą, w kierunku mostu prowadzącego do zachodniej części Monachium. — Niech pan zobaczy — odezwał się nagle Jünger i podał mi mały zwitek szorstkiego szarożółtego papieru złożonego na dwoje. To była kenkarta, z lśniącym w ciemności zdjęciem. Ująwszy dokument w dłonie, podniosłem go do oczu, by spróbować przeczytać nazwisko. — Ernst… — przeliterowałem — Schmitt. Ernst Schmitt. — Nawet ładnie — skomentował Jünger. Spoczywający w kieszeni zegarek kogoś, kto nazywał się Ernst Schmitt, wbijał mi się w udo; czułem, że coś tu nie pasuje. — Nie rozumiem — powiedziałem nagle, zanim zdążyłem ugryźć się w język. — Ta kenkarta jest nowa, sprzed zaledwie… — Przycisnąłem szorstki papier do oczu. Gültig bis, wydrukowane przypominającym małe żuki gotykiem, i dwie cyferki: 19; a reszta piórem, czarnym atramentem, pochyłym, urzędowym pismem. Dopisano: 4. März, 43. Kenkarty wystawiało się na pięć lat. — Sprzed kilku miesięcy! — krzyknąłem. — Tak, i? — spytał Jünger tonem wskazującym, że nic go to nie obchodzi. Zobaczyłem, że siedzący na fotelu przede mną Wiener lekko pochyla głowę. — Mówił pan — spróbowałem — że jeśli będziemy kogoś… — Zwolnij — rozkazał Jünger Kittlerowi, który natychmiast posłusznie docisnął hamulec. Znajdowaliśmy się przy zjeździe na most; ruchem kierowało trzech policjantów, którzy zatrzymali jadący przed citroënem samochód. W miedzianym świetle latarń ich mundury miały kolor świeżo wykopanej ziemi. Samochód przed nami — opel admiral, szary — był rewidowany. Żandarmi w czarnych płaszczach wyprowadzili jego kierowcę na zewnątrz, a ten uniósł wysoko ręce i zawzięcie kręcił głową, jakby się z czegoś tłumaczył. Poczułem, że nie mogę oddychać. — Trzymaj to — szepnął tymczasem Jünger, podając Kittlerowi zwitek papierów; ale w okno już pukał inny policjant, podczas gdy tamten, przed którym tłumaczył się kierowca opla admirala, otwierał jego bagażnik. Kittler odsunął okno. Zanim policjant zdążył coś powiedzieć, usłyszałem głos Jüngera: — Tak? — Dokumenty — odezwał się policjant.

Kittler natychmiast podał mu zwitek, który dostał od profesora. Gdy ten do niego zajrzał, od razu się wyprostował. — Proszę wybaczyć, profesorze — rzekł i oddał Kittlerowi dokumenty. — Mogą panowie jechać. I usunął się w bok. Kittler docisnął pedał gazu, citroën przemknął koło rewidowanego samochodu i popędził w dół, w zachodnią stronę miasta. Monachium migotało nielicznymi światłami. — Oficjalnie wciąż jestem profesorem uniwersytetu — rzekł Jünger, chowając do wewnętrznej kieszeni marynarki swoje dokumenty. — Tak, widzi pan… — zamyślił się. — Nie jestem, a na papierze jestem. Można uznać, że to zabawne, że… — Mówił pan — przerwałem mu — że zabijemy jakiegoś pijaka. Kloszarda… Co odnalazł w moich oczach, kiedy w nie spojrzał? Cień zdziwienia, który osiadł na źrenicach w tej chwili, w której przeczytałem, że zabity człowiek — ten człowiek, który leżał w bagażniku samochodu, którym jechałem! — nazywał się Ernst Schmitt; pewnego rodzaju wściekłość, zdumienie i… — A jaka to różnica? — zapytał uśmiechnięty Jünger. — Różnica? — zdziwiłem się. — To był przecież zwykły… — Zwykły! — wykrzyknął. Poczułem, że ślina zasycha mi w ustach. Siedzący z przodu Kittler i Wiener zachowywali się, jakby wcale nie słyszeli tej kłótni. Samochód zjeżdżał już z mostu. — Zwykły! — powtórzył Jünger. — Tak jest, zwykły! I zamilkł. Samochód zakręcił w Barerstraße; na horyzoncie ukazała się kamienica przy ulicy Schellinga. Monachium było opustoszałe, przynajmniej na pierwszy rzut oka; kiedy samochód zbliżył się do budynku o wysokiej iglicy, zobaczyłem, że lampy ułożone w napis REVUE oświetlają wysypujących się z kamienicy ludzi. — Musimy poczekać — powiedział Jünger. Kittler zgasił silnik. Wysypywali się, było ich więcej i więcej. Dzierżyli w dłoniach butelki piwa i flaszki brzoskwiniowego sznapsa i głośno się śmiejąc, znikali za winklem. — Już? — spytał Wiener, ale Jünger tylko uniósł dłoń. Siedzieliśmy w tym samochodzie jeszcze kilka minut; gdy ulica całkowicie opustoszała, z wrót kamienicy przy Schellingstraße wyłoniła się Sophie Kalkül.

9 Gapiłem się na nią jak oniemiały. Więc — wpadło mi do głowy — kilka dni wcześniej dobrze myślałem, że to ona śpiewała w kabarecie w piwnicy Was kann der Sigismund dafür, piosenkę, którą później Walter Grabowski puścił na gramofonie, gdy zabijaliśmy ludzi. Gdy zabijaliśmy ludzi, nauczyłem się jej zwrotek na pamięć, dlatego teraz je tu przepisuję: Was kann der Sigismund dafür, dass man ihn liebt? Die Leute tun, als ob die Schönheit ein Vergeh’n ist! Man soll doch froh sein, dass es so was Schönes gibt! Co może Zygmunt poradzić na to, że go kocham? Co może Zygmunt poradzić, że jest taki piękny? Nic nie może poradzić, wiedziałem to, bo już się taki urodził — tak śpiewała Sophie Kalkül tamtej nocy i miała wówczas na sobie strój podobny do tego, który okrywał jej ciało, gdy citroën, model Transit Avant, zatrzymał się pod kamienicą przy ulicy Schellinga. Czarne, błyszczące w świetle układających się w napis REVUE lamp kabaretki, sztywnymi paseczkami przypięte do gorsetu, na który narzuciła czarną kamizelkę. Dekolt gorsetu tym razem był odkryty, ukazywał białą skórę i małe piersi; wokół szyi kręcił się przylegający do skóry naszyjnik. Ach, i nie miała melonika; jasne, długie włosy swobodnie opadały na ramiona, okalając białą twarz czymś w rodzaju aureoli, zupełnie niepasującej do pomalowanych na czerwono ust i tkwiącego w nich grubego papierosa, odpowiedniego dla robotnika.

W tym momencie Sophie Kalkül nieznacznie kiwnęła głową. — Idziemy — usłyszałem głos Jüngera. Troje drzwi się otworzyło i Wiener, Kittler i Jünger wysiedli. Pospiesznie chwyciłem za klamkę swoich; kiedy wysunąłem głowę na jesienną ulicę, uderzyło mnie, jak zimne zdążyły się już zrobić noce. Od strony dzielnicy uniwersyteckiej dął wiatr, chłodne podmuchy smagały mnie po policzkach; odwróciłem się w stronę restauracji wuja Wienera, ale Sophie Kalkül zdążyła zniknąć. Łup! To o bruk Schellingstraße uderzyło ciało, które wyślizgnęło się z rąk Wienera i Kittlera; przerażony Jünger rozglądał się na boki. — Może pan pomoże? — warknął, zauważywszy, że stoję bezradnie. Głowa Ernsta Schmitta leżała na ziemi; jego nogi były zgięte w kolanach, a łydki i stopy, obie pozbawione butów, spoczywały w bagażniku, w środku. — Chwyć za ramiona — polecił mi szybko Wiener. Chwyciłem. Wiotkie, okutane marynarką ręce Ernsta Schmitta zsunęły się po moim tułowiu i udach, by opaść i bezwładnie zawisnąć w powietrzu. Wiener kucnął i objął Schmitta na wysokości żeber; Kittler z kolei ujął prawą ręką jego łydki, a lewą — trzasnął klapą bagażnika. Gdy wykręcił całym tym pochodem — tak lekko, jakby miał do czynienia z dziecięcym wózkiem — omal się nie przewróciłem. Spojrzałem na drzwi budynku o wysokim szpicu: profesor Adrian Jünger już w nich stał. Otworzył wrota i zniknął w ciemności, przytrzymując drzwi wyciągniętą nogą. Nieśliśmy Schmitta. Gdyby ktoś nas zobaczył z daleka — przyszło mi później go głowy — mógłby uznać, że ma przed sobą ogromnego, pełznącego w poprzek ulicy Schellinga owada, który przejął ludzkie zwyczaje i podjechawszy tu czarnym citroënem, wybiera się do restauracji, gdzie już mu otwierają drzwi. Ale my nieśliśmy Schmitta, nieśliśmy nieżywe ciało, a nieżywa głowa wbijała mi się w brzuch. Kiedy zerknąłem pod nogi, zobaczyłem, że przywarła do niego właściwie cała twarz martwego człowieka. Łeb Ernsta Schmitta był mocno odchylony, podbródek ciążył ku górze, i w brzuch Ernst Schmitt pakował mi swój nos i usta. Czułem, że robi mi się tam mokro; ale na ulicy Schellinga było zbyt ciemno, bym mógł zobaczyć, co właściwie się stało. Szliśmy więc przez ciemność i przez tę ciemność nieśliśmy Schmitta. Kittler wyrywał do przodu i głowa mężczyzny omal nie wyślizgnęła mi się z rąk. Wspięliśmy się po dwóch schodkach do drzwi do restauracji i znaleźliśmy się w jej głównej sali. Kittler przystanął, Wiener też przystanął, a ja przystanąłem z pewnym opóźnieniem; ciało Schmitta musiało się w tym momencie zwinąć jak miech akordeonu. Nagle zrobiło się jaśniej, Jünger wykrzesał zapałką ogień. Trzymał ją w prawej ręce, podczas gdy wskazujący palec lewej przyłożył do swoich wąskich, krokodylich warg; a potem odwrócił się i ruszył w kierunku kuchni. Płomień rzucał miękki, półkolisty blask na restauracyjną salę, ale ten blask był zbyt słaby, by oświetlić drogę, którą nieśliśmy ciało Schmitta. Nieśliśmy go więc przez ciemność i dopiero gdy znaleźliśmy się przed drzwiami do kuchni, żółte, łagodne światło osiadło na Schmittowych nogach i tułowiu, i zawadziło o szyję. Wtedy drzwi kuchni otworzyły się i do sali wślizgnęła się Sophie Kalkül. Zaschło mi w ustach. — Nikogo? — spytał ją pospiesznie Jünger. Wiener i Kittler gapili się na odsłaniającą dekolt kamizelkę Sophie. Pokręciła głową i jak duch zniknęła w zalegającym w restauracji mroku. — Ruszamy — rozkazał natychmiast Jünger. Chyba to w kuchni poczułem, jak bardzo jestem już zmęczony; poczułem, że zaraz nie wytrzymam i będę musiał pozwolić swoim dłoniom ześlizgnąć się z ciała Schmitta, odpocząć. Wtedy jednak, myślałem, nie tylko głowa runęłaby w dół, ale całe ciało; z pewnością w kuchni restauracji wuja Wienera rozległby się wówczas dźwięk, który mógłby do niej kogoś zwabić. Na schodach panowała duszna, sypka ciemność. Zastanawiam się, Robinsonie, co się stało z twoim ciałem, kiedy już nie wytrzymało kolejnych dawek toksyn ospy wietrznej, ale jeszcze nie zostało wrzucone do grobu? Czy zostało w twojej służbówce w pałacu lady Montagu i przykryto je prześcieradłem? A może zostało zniesione gdzieś, gdzie było chłodno, by nie wydzielało z siebie smrodu — do piwniczki z winami na przykład? A może… może umieszczono je w nieczynnej stajni lub w nieczynnym chlewie, lub, dlaczego nie, w stajni lub w chlewie jak najbardziej czynnym, gdzie konie z ciekawością badały je za pomocą chrap, a świnie chrumkały i wąchały wilgotnymi ryjami? Nie wiem, ile trwało wnoszenie ciała Ernsta Schmitta na strych; podejrzewam, że długo. Kiedy dotarliśmy na szczyt kamienicy, drzwi ze lśniącej blachy były już uchylone i Jünger siedział w bujanym fotelu. Łukowe lampy sączyły ciepłe światło.

Kittler pchnął drzwi butem i wnieśliśmy Schmitta do środka, i ostrożnie, bardzo ostrożnie położyliśmy go na podłodze. Wtedy zobaczyłem coś, czego nie mogłem dostrzec w ciemności: głowa Ernsta Schmitta była rozbita, a jego ciemię i porastające je włosy ubabrane we krwi. Krew natychmiast pokryła także jasnoszarą betonową podłogę strychu. Spojrzałem na to miejsce swoich spodni, do którego przywarła głowa Schmitta — ono też było brudne i lepkie. Brudne i lepkie krocze. Kiedy rozbił sobie tę głowę? Kiedy mu ją rozbito? To, myślałem gorączkowo, musiało być wtedy, kiedy wypadł z samochodu na bruk Barerstraße, rąbnął ciemieniem o kocie łby… — Mój Boże — usłyszałem szept Wienera. Stał nieruchomo i z rozdziawionymi ustami wpatrywał się w nieżywe ciało. Skrzyp-skrzyp. Skrzyp-skrzyp. To skrzypiał fotel, na którym spoczywał Jünger, bujając się to w przód, to w tył. — Może… — zaczął nieśmiało Wiener, a zaciekawiony Jünger uniósł głowę. Dotknąłem opuszką palca kroku swoich spodni; krew Schmitta powoli zasychała, lepkość zmieniała się w szorstką, kruszejącą warstwę. — Może — dokończył —  poszedłbym na dół, opatrzył go… — Chce pan opatrywać trupa, panie Alexandrze? — zdziwił się Jünger. — Naprawdę? Wiener nic nie odpowiedział. Ja też nic nie powiedziałem. Nieżywy Schmitt leżał na środku strychu, a z jego głowy wciąż ciekła czarna, pozbawiona zapachu krew. Jünger pokiwał głową. — Zamierzałem go tu potrzymać kilka dni, zanim… — zaciął się. — Zanim zgnije — powiedział, wykrzywiając twarz w grymasie obrzydzenia. — Ale cóż — mruknął, wstał i sięgnął za pazuchę marynarki; wyjął z niej mały, błyszczący przedmiot. Musiała minąć sekunda, bym zrozumiał, że to, co błyszczy w jego dłoni, to skalpel. Jünger przyklęknął i przystawił jego ostrze do tego miejsca na ciele Schmitta, w którym szyja przechodziła w tors. Nie oglądając się na nikogo, pociągnął skalpelem w stronę brzucha i dalej, rozpruwając koszulę i marynarkę nieżywego mężczyzny. Guziki uleciały na boki i klekocząc, uderzyły o podłogę. Następnie profesor zamachnął się ostrzem na pachwinę i skalpel w jego dłoni pobiegł aż do kolana. Wiener i Kittler, jakby dokładnie wiedzieli, o co chodzi, również przyklękli, a potem zaczęli rwać ubranie, które Ernst Schmitt miał na sobie; robili to bardzo szybko. Po chwili ciało Ernsta Schmitta okrywały już tylko szare majtki i skarpety w kolorowe romby. Jünger wstał i wyciągnął w moją stronę dłoń, w której trzymał skalpel. — Co? — zdziwiłem się. — Nie, ja… — Panie von Deymann. — Koniuszki jego krokodylich warg wygięły się w górę. Później wielokrotnie zastanawiałem się, dlaczego to zrobiłem; dlaczego wziąłem ten skalpel i uklęknąłem przed szarym cielskiem Ernsta Schmitta, które przypominało wyrzuconego na brzeg wieloryba. Dlaczego oszukiwałem się, że tym razem będzie inaczej? Przecież wiedziałem, że kiedy otworzę brzuch Ernsta Schmitta, zobaczę to samo co zawsze. Nie uporządkowane jelita i nerki, i komory, i tunele żył, i zwinne plastry ścięgien, ale dym: czarny dym, który kłębi się we wnętrzu człowieka. Naciąłem. Krwi było zaskakująco niewiele. Malutka czarna strużka wypłynęła na zimny brzuch, do którego przykleiły się opuszki moich palców. Więc, może…? Ciąłem głębiej, jeszcze głębiej. Skalpel dotarł do pępka, odłożyłem go i odciągnąłem prawy płat skóry i mięśni. Jak tam było lepko, w środku; jak lepko i jednocześnie sucho. Dym nie mógłby się rozwinąć w mikroklimacie, jaki panuje we wnętrzu ludzkiego ciała, mówiłem sobie; to niemożliwe, by dym rozwinął się w takim mikroklimacie, to niemożliwe, by coś podobnego się stało. Zanurzywszy dłoń głębiej, wyczułem oślizgły sznur jelit; zacisnąłem palce w pięść i mocno wbiłem ją we wnętrze Ernsta Schmitta. Moja ręka była już zatopiona w jego ciele aż po łokieć. Kiedy docisnąłem pięść, krew wytrysnęła obfitą strugą. Czułem na sobie wzrok Wienera i Kittlera, i Jüngera. Zaparłszy się pięścią, przesunąłem całą rękę w prawo, powiększając elipsę dziury w brzuchu Schmitta, i już widziałem, jak powoli, majestatycznie ze środka wyślizguje się smolisty obłok; i było coraz czarniej, coraz, coraz czarniej. Czerń.

1.

Ustawa o ochronie niemieckiej krwi i niemieckiego honoru. ↩

DZIEWIĘTNAŚCIE 37 — Abonent czasowo niedostępny — oznajmia głos w słuchawce telefonu, gdy teraz parkujesz granatowe porsche pod blokiem na Bemowie. — The number you are trying to call… Rozłączasz się. Ekran iPhone’a jeszcze przez setną sekundy migocze kontaktem „Maks Koniecpolski”, ale zaraz przestaje. Chwilę później cichnie muzyka, która wysączała się przez ukryte w tapicerce głośniki: Rameau zamiera w połowie ostatniej synkopy. Otwierasz drzwi i wychodzisz na zewnątrz. Na osiedlu jest chłodno i pachnie wieczorem. Powyżej wąskich uliczek, niczym karłowate góry wznoszą się wysokie, otynkowane na kolorowo bloki, które w tej ciemności wydają się przyjmować coraz głębsze odcienie szarości. Nad nimi przesuwa się warstwa jednolicie czarnych chmur. Pali się tu niewiele świateł: nieliczne latarnie i nieliczne okna. W tym, które jest przypisane mieszkaniu o numerze osiem, panuje ciemność. Drzewa niemrawo szeleszczą koronami z dopiero co wyrosłych liści. Wiatr, który jeszcze godzinę temu rzucał wrakiem wózka po parkingu centrum handlowego, prawie całkowicie ustał, ale mnie się wie, że ustał tylko na chwilę: kiedy już na dobre odejdzie mi się z tego Kontynentu, wiatr będzie wiał i wiał, i wywiewał z niego wszystko, co jest niepotrzebne.

Zerkasz na zegarek. Na cyferblacie longinesa wskazówki układają się w godzinę dwudziestą. „To niemożliwe — myślisz — żeby było tak wcześnie, skoro jestem już zmęczony. Zegarek musi się późnić”. Kilka miesięcy temu — tego dnia, w który Anka cię zostawiła — też się spóźniał, prawda? Zegarek. Zegar. Inny zegar. Ten wtłoczony w rzeźbę chłopca o policzkach wydętych wydmuchiwanym przezeń wiatrem. — Jest chyba, kurwa, już dziesiąta, co? — spytał tamtego dnia Maks, usłyszawszy tylko osiem uderzeń. Wlałeś w siebie kolejny łyk wódki o smaku kry i odstawiłeś butelkę na stół. Maks miał na sobie brzydki szary garnitur z za krótkimi spodniami: jego sadło wylewało się zza ściśniętych paskiem pośladków, napierając na białą bawełnę koszuli. Ty szyłeś sobie garnitury na miarę, on nie; jemu zależało, by były od znanego projektanta, który nie konstruował ciuchów na rozmiar Maksowego ciała. Grube guziki z masy perłowej wyglądały, jakby zaraz miały przestać utrzymywać się na nitkach. Wypiłeś jeszcze jeden łyk. W salonie mieszkania przy ulicy Narbutta było ciepło. Z butelki zniknęła warstwa roztapiającego się szronu i kiedy piłeś wódkę, już nie smakowała jak kra. Nie, smakowała lepko, smakowała słono; na śluzówce wewnątrz twojego żołądka zostawiała tatuaż z parzących przełyk kropel. Za oknem styczniowa plucha stawała się śnieżną burzą, która pędziła przez skwer Słonimskiego, przez ulicę Narbutta. — Tak, późni się — powiedziałeś nagle, a Maks się odwrócił. Jego rzadka broda była spocona, a wewnętrzną stronę szkieł okularów pokrywały tłuste smugi. — To zaraz, kurwa — wydyszał — idziesz spać, nie? Kiedy kiwnąłeś głową, wydał z siebie przypominający chichot dźwięk. Gruby, niezgrabny, idący na ugiętych nogach Maks wyglądał tamtego

wieczora jak guziec, który — choć został już kilka razy trafiony i jego ryj ocieka krwią — jeszcze sądzi, że zdoła przynajmniej uderzyć myśliwego. — Idziesz? — dopytywał Maks. — Czy nie? No, kurwa? Idziesz spać? Czy nie? Któregoś razu spróbowałeś policzyć, ile dni dzieliło ten moment, w którym zmieniło się twoje życie, od tego, w którym zmieniło się życie Maksa; problem polegał na tym, że wtedy jeszcze nie wiedziałeś, kiedy dokładnie Maks stał się bogaty. W końcu przyjąłeś pierwszy dzień lipca 2011 roku; to wieczorem 1 lipca 2011 roku Maks zadzwonił do ciebie i zapytał, czybyś go nie odwiedził. Jakiś czas temu Sony wypuściło na rynek pierwszy aparat, który umożliwiał robienie zdjęć w 3D. Roznosiłeś pizzę całe popołudnie i byłeś bardzo zmęczony, ale zgodziłeś się, bo powiedział, że wyśle po ciebie taksówkę. Kiedy podał adres — ulica Hanki Czaki, na Marymoncie, niedaleko placu Wilsona — coś cię tknęło; wcześniej byłeś u niego tylko raz, jeszcze w liceum. Wtedy jednak mieszkał na Uniwersyteckiej na Ochocie, w mieszkaniu, na którego drzwiach złociła się tabliczka z napisem „prof. T. Koniecpolski” i w którym była biblioteka pełna innych egzemplarzy książek, które wypełniały półki mieszkania przy ulicy Narbutta. Ale pojechałeś. Pół godziny później opłacona przez Maksa taksówka zatrzymała się na niewielkiej, odchodzącej od alei Słowackiego w bok uliczce, przed bramą na skwer, nad którym wznosił się zbudowany na planie łagodnego łuku apartamentowiec. Kod do bramy dostałeś wcześniej esemesem; buczenie. Klatka trzecia. Ściany chłodnej windy były pokryte hartowanym metalem i odbijał się w nich wyłącznie twój niewyraźny kształt, wypełniony kolorową breją. Wjechałeś na ostatnie piętro, a Maks Koniecpolski już

czekał na korytarzu. Był ubrany w rozchełstaną koszulę, a w dłoni dzwoniła mu pełna whisky szklanka. — To twoje? — spytałeś, wskazując głową otwarte drzwi mieszkania. Przez chwilę milczał. — Moje — odparł w końcu, jakby przychodziło mu to z trudem. Wszedłeś za nim do środka. — Pamiętasz to stypendium, które mi te kurwy dały po pierwszym semestrze studiów? Za dobre wyniki w nauce, za referaty, za konferencje — powiedział, gdy spytałeś go, jak to możliwe. — No — rzekł — i wiesz, kurwa, co zrobiłem z tymi pieniędzmi? — Nie — odpowiedziałeś przez zaciśnięte wargi, a wesoły Maks zazgrzytał zębami. Siedzieliście już na olbrzymim balkonie mieszkania na Marymoncie; zapadający nad Warszawą wieczór pachniał lawendą. Niebo było różowawe, pełne strzępów nielicznych obłoków o barwie ochry, które wędrowały na zachód. Na kamiennej posadzce balkonu stały dwie butelki białego wina: jedna opróżniona całkowicie, druga — do połowy. Zainwestował, tak brzmiała jego odpowiedź. Miał jeden, złoty strzał, rozumiesz, Kuba? Tak mi się udało. Tak się zrobiło. Samo. Samo się zrobiło. Pamiętasz, co się działo potem, prawda? Pamiętasz, jak wróciłeś do mieszkania na Bemowie, opłaconą przez niego taksówką, bardzo pijany i jeszcze bardziej wściekły, jak prawie się rozpłakałeś, gdy wszedłeś do klitki, którą dawno temu kupił nie dla ciebie pan tata? Oczywiście, że pamiętasz; wie mi się to. Wie mi się też, jak długo, mimo zazwyczaj skutecznie unieruchamiającego cię stężenia alkoholu we krwi, nie mogłeś tamtego wieczora zasnąć. Wierciłeś się na łóżku i myślałeś tylko o jednym; myślałeś, że nie tak powinno być. Rawika — z jego szczęściem, z jego

podziwianiem, Rawika w Londynie jeszcze mogłeś znieść, ale Maks? Maks? Dlaczego — Maks? O piątej nad ranem 2 lipca 2011 roku wstałeś, usiadłeś przed komputerem i zacząłeś szukać śladów giełdowych operacji, które miały uczynić Maksa bogatym; nie znalazłeś żadnego. I to było jeszcze bardziej frustrujące: godzinę później padłeś na łóżko i zasnąłeś. Zajęcia na uniwersytecie już się skończyły; następnego dnia pizzę miałeś roznosić dopiero po południu. A potem minęło osiemdziesiąt dziewięć dni i nadszedł dwudziesty czwarty dzień września 2011 roku, a mieszkanie przy ulicy Narbutta zmieniło swój kolor i kształt; przez tych osiemdziesiąt dziewięć dni ani razu nie zadzwoniłeś do Maksa i odrzucałeś połączenia z jego numeru. Jednak osiemdziesiąt dziewięć dni minęło i nagle — nagle przestało cię interesować, skąd Maks ma pieniądze. Miałeś ich już więcej od niego i przekonanie, że jesteś od Maksa lepszy, nigdy nie było tak silne jak wtedy. Wielokrotnie zastanawiałeś się wówczas, czyby — ot, tak — nie przeciąć, niczym cienkiej nici, relacji, która was łączyła; po co właściwie ci przyjaciel? Przecież nigdy nie odczuwałeś najmniejszej potrzeby posiadania przyjaciela. Miałeś z nim jechać w podróż, wtedy gdy skończyłeś studia. Miałeś z nim polecieć w podróż do Barcelony, ale poleciałeś w nią sam i to wtedy odkryłeś, jak rozkoszne jest samotne chodzenie po długich, błyszczących po deszczu ulicach. Grupy ubranych w kolorowe ciuchy turystów mijały cię, jak gdybyś był z powietrza. Tak, mogłeś zerwać tę relację; ale coś cię powstrzymywało. Maks był jedyną osobą na tym świecie, która znała twój sekret, sekret chodzenia nocą po domu. Aż któregoś razu i ty poznałeś jego tajemnicę. To było trzy lata temu; dawno już przestałeś interesować się, jaki to złoty strzał uczynił Maksa Koniecpolskiego człowiekiem bogatym. Kilka razy, to

prawda, próbowałeś się włamać na jego internetowe konto w PKO, ale nigdy nie udało ci się złamać zabezpieczeń; zresztą i tak robiłeś to wyłącznie z nudów. Któregoś razu jednak — pamiętasz? — gdy odwiedziłeś go w mieszkaniu na Marymoncie, Maks wypił więcej niż zwykle. Poszedł do łóżka i zasnął, a ty otworzyłeś jego komputer, netbooka marki Asus. Znalezienie zapisanego w pliku .txt hasła nie było trudne. I już byłeś na jego koncie, na którym znajdowało się wówczas nieco ponad półtora miliona złotych; bez żadnych lokat, żadnych funduszy inwestycyjnych. Na konto Maksa Koniecpolskiego, odkryłeś, od kilku lat nie wpływało wiele środków innych aniżeli skromne stypendium doktoranckie. Miał za to sporo wydatków: trzy i pół tysiąca miesięcznie na czynsz mieszkania na Marymoncie i cykliczne opłaty, których adresatem był Tor Wyścigów Konnych na Służewcu. W historii rachunku ustawiłeś daty: od początku czerwca 2011 roku do połowy lipca, i to był jedyny większy przelew, który Maks otrzymał w życiu, dwa i pół miliona, tytułem umowy zawartej w kancelarii notarialnej na Starym Mieście. Kiedy włamałeś się na jej serwery, znalazłeś skan dokumentu podpisanego przez Maksa: sprzedaż mieszkania. Tamtego mieszkania na ulicy Uniwersyteckiej na Ochocie, które stało się własnością Maksa, kiedy umarł jego ojciec, o której to śmierci nic nie wiedziałeś, bo cię nie obchodziła. Wyszedłeś z apartamentowca na Marymoncie i uberem pojechałeś na Mokotów, i nic nie słyszałeś z tego, co mówił do ciebie kierowca, bo na twoich uszach opinały się ciężkie słuchawki, przez które sączył się Rameau. Czy Maks wiedział, że odkryłeś jego sekret? Nie byłeś tego pewien. Z pewnością jednak wiedział, że ty chcesz ukryć swój; tamtego wieczora na początku stycznia, gdy Anka cię zostawiła, wystarczająco mocno dawał to

do zrozumienia. Wypił więcej od ciebie — ty jednak nie piłeś alkoholu od prawie roku i płyn o smaku kry sprawiał, że czułeś, jakby w środku twojego ciała było bardzo gorąco i wewnętrzna strona twojej skóry pociła się. — No? — mówił Maks. — No? Jak będziesz, kurwa, spać, Kubusiu? Jak będziesz, kurwa, spać? Jak będziesz spać, będziesz pił co wieczór? Powiedz mi, kurwa. Będziesz pił co wieczór, żeby nie chodzić nocą po domu? Będziesz pił? Bo z nią już nie będziesz spał? Miałeś ochotę, żeby wyszedł; ale jedyne, co mogłeś zrobić, to ciężko zwalić się na krzesło przy betonowym stole. Zgrzyt. Zazgrzytało o podłogę. Tymczasem Maks mówił dalej: — No? Jak, kurwa, będzie, Kubusiu? Ty potrzebujesz drugiego człowieka. Ale ty, kurwa, nie rozumiesz ludzi, wiesz? Wszystko o nich wiesz i nic z nich nie rozumiesz. Nic, kurwa, nic a nic. Ty byś chciał, żeby ci ludzie chodzili jak w tym twoim jebanym zegarku, co się nie psuje, tylko trzeba go ładować. — Ruchem głowy wskazał iWatcha, który opinał się na twoim przegubie. — Potrzebujesz człowieka, co by ci chodził jak zegarek. Ale człowieka, kurwa, nie możesz kupić jak zegarka. Nie można sobie kupić człowieka. Za oknami mieszkania przy ulicy Narbutta szalała śnieżna zamieć. Zgrzyt. Patrząc ci głęboko w oczy, Maks przesunął butelkę wódki Leopard w twoją stronę. „Tak, tak było” — przypominasz sobie, wkładając teraz klucz do drzwi mieszkania w bloku na Bemowie. Przekręcasz go, otwierasz i ze środka na korytarz wypełza ciemność. Jest bardzo cicho; dopiero kiedy wchodzisz do większego z dwóch pokoi, słyszysz ciężki oddech śpiącej pod naciągniętą do połowy głowy kołdrą dziewczynki. W panującym w mieszkaniu mroku łebek Elviry wygląda jak niewielki, lekko omszały głaz, nie wiadomo po co

przykryty warstwą białego materiału. Większy z pokoi mieszkania na Bemowie jest duszny i śmierdzi w nim zleżałym potem. Ostrożnie, by jej nie obudzić, kładziesz się obok na łóżku. Nie zdjąłeś ubrania. Dziewczynka, wciąż śpiąc, przytula się do ciebie. Czujesz gorący oddech na szyi; kiedy przyglądasz się jej uważniej, widzisz też kroplę śliny, która zebrała się w kąciku półotwartych ust. Zamykasz oczy. Śnią ci się dziwne, czarne kształty, które się ze sobą przeplatają, jak gdyby tańczyły i nie mogły przestać. Nie są to zwierzęta i nie są to także ludzie, rozciąga się nad nimi olbrzymia płachta rubinowego nieba. Rubinowego? Czy niebo może być rubinowe? Czy jeżeli coś jest rubinowe, to jest niebem? Nagle niebo zaczyna falować, jak gdyby pod jego powierzchnią ukryta była ogromna masa cieczy, która zaraz się wyleje; z falowaniem przychodzi muzyka. Muzyka. Muzyka. To melodia twojego telefonu. Otwierasz oczy. Śpiąca obok ciebie dziewczynka przekręca się na drugi bok, odwracając się do ciebie pośladkami. Zsunięta kołdra odsłoniła jej smagłe ramię. Jest jasno. Jest następny dzień. Twój iPhone leży na pokrytej kaszmirowym dywanem podłodze, wibrując i anonsując kontakt „Maks Koniecpolski”. Pospiesznie, zanim się rozłączy, sięgasz po telefon. — Gdzie jesteś?

38

Wie mi się, że szeroki pas przystrzyżonej jasnozielonej trawy na torze wyścigowym na Służewcu przecina furgon startowych boksów. Są zaprzężone do małego meleksa, który je tutaj przyprowadził. Nad drzwiczkami do każdego z boksów znajduje się żółty plastikowy kwadrat z wypisaną czarnymi cyframi liczbą, od jednego do dwudziestu dwóch. W pewnej chwili drzwiczki otwierają się i na zewnątrz wyskakują konie, i wtedy w ogromnym, przeszklonym pomieszczeniu na piętrze wznoszącego się nad hipodromem budynku rozlega się gruby bas: — Ruszyły! Właściciela basu, wie mi się to, nie ma w loży dla VIP-ów. Jest w białej drewnianej wieżyczce nad torem, tam skąd najlepiej widać wyścig. — Co za fantastyczny, proszę państwa, widok! Gonitwa w lany poniedziałek! Specjalna gonitwa! Ty jeszcze, wie mi się, nie oglądasz tego fantastycznego widoku, bo dopiero parkujesz porsche na skrzyżowaniu ulic Puławskiej i Wyścigowej. W budce przy bramie opatrzonej dwoma łbami kamiennych arabów nikogo nie ma; wbiegasz w aleję niewielkiego parku. Wiszące nad hipodromem niebo jest błękitne i zimne. Od zachodu wieje chłodny, wzmagający się wiatr, obijając się o szklane ściany loży, w której siedzi Maks Koniecpolski. Kiedy rano do ciebie zadzwonił, Elvira tylko nieznacznie się poruszyła, a potem przewróciła na drugi bok, nie otworzywszy oczu. Przez chwilę rozważałeś, czyby jej nie obudzić, ale coś cię powstrzymywało. Większy z dwóch pokoi mieszkania na Bemowie spał w szarym świetle. Wyrastająca nad karkiem śpiącej dziewczynki warstwa czarnych włosów była coraz grubsza i gęstsza. „Niedługo — przyszło ci do głowy — znów będzie miała włosy takie jak wtedy, w tamtym barze w Brazylii”. I wtedy poczułeś się, jakby ktoś uderzył cię w bok. Przypomniał ci się wieczór sprzed kilku dni i przypomniał ci się Maks, który ogolił jej ciało.

— Ku-ba? — wymamrotała przez sen dziewczynka. Pospiesznie, w skarpetach, z butami w prawej ręce, podreptałeś do przedpokoju. Ostrożnie otworzyłeś drzwi i ostrożnie je zamknąłeś; zgrzyt. Na betonowym korytarzu bloku włożyłeś buty i zjechałeś windą na parter, i wyszedłeś, i wiatr nieomal cię przewrócił. Twoje granatowe porsche stało tam, gdzie postawiłeś je zeszłego wieczora. Odpaliłeś; znałeś drogę. Znałeś ją, bo kiedyś tu z nim przyszedłeś. Kiedyś zabrał cię na te wyścigi, półtora roku temu. Idziesz teraz pustą ścieżką, która elipsą okrąża skwer z równo przystrzyżonymi krzewami. Na końcu alejki wnoszą się małe schodki, prowadzące do przypominającego kadłub ogromnego wycieczkowego statku budynku widowni. Z każdym twoim krokiem w powietrzu głośniej wibruje tętent końskich kopyt, uderzających o twardą, zarosłą jasnozieloną trawką powierzchnię toru. Konie biegną. Przed schodkami stoi zaparkowane czarne, brudne bmw; Maks zahaczył błotnikiem o chodnik. Odłamki zaschniętego błota pokrywają karoserię aż do linii okien, nie układając się w żadne wzory. Konie biegną, wie mi się to. Wie mi się to, czego ty nie wiesz: że na pierwszą gonitwę składa się pięć okrążeń hipodromu. Wie mi się też, że ci, którzy są zgromadzeni w przeszklonej loży dla widowni, już podejrzewają, kto wygra ten wyścig. To brązowy arab z dżokejem w czerwonym ubraniu, który ciasno przytula się do jego szyi. Wie mi się, że każdy z trzech taktów swojego biegu arab zaczyna z prawej tylnej nogi. Jego zad jest wówczas obniżony, podczas gdy łeb wyrywa w górę; ale trwa to tylko sekundę, bo zaraz tylna prawa noga również się unosi. W powietrzu wirują brunatne, twarde drobiny ziemi wyrwanej kopytem z podłoża toru, a potem na trawie twardo lądują kończyny przekątne, lewa tylna i przednia prawa. Teraz to

zad jest wysoko, zaś łeb nachylony; jednak nagle arab pokonuje opór powietrza i odrywa się od powierzchni toru. W locie nogi konia są podkulone, a potem prawa tylna noga wyprostowuje się i nagłym ruchem wbija się w ziemię. Za nią lewa: zad obniża się. Gdy na powierzchni znów lądują przednie kończyny, tylna prawa, zgięta, wybija się w powietrze, rozsypując w nim grudki brązowej ziemi. Konie biegną. Konie biegną. — Marlowe — mówi bas z głośników — wysuwa się na prowadzenie… Głos mówi, ale ty nie słyszysz tego, co mówi. Stoisz przed przeszklonymi drzwiami do vipowskiej loży, pełnej skórzanych kanap i obserwujących wyścig mężczyzn. Wszyscy odwróceni są w stronę ciągnących się przez wysokość i szerokość ścian okien. Zauważasz, że Maks siedzi w pierwszym rzędzie i chłepcze kawę z papierowego kubka. „Teraz? Nie teraz?” — zastanawiasz się. „Po wyścigu” — uznajesz w końcu. Tak myślisz: „Znajdę go po wyścigu”. Zbiegasz ze schodków i kierujesz się w prawo, w stronę żeliwnego parkanu, przez który widać, jak konie galopują. Wiatr jest coraz silniejszy; kucnąwszy przed parkanem, widzisz, że arab na przedzie wykorzystuje siłę nadchodzącej wichury i niesie się po jej niewidzialnych fałdach jak szybowiec. — Jak wyrywa! Jak wyrywa! — mówi głos, którego nie słyszysz. Nie wszedłeś do loży za szklanymi drzwiami. Półtora roku temu, gdy Maks zaprosił cię na wyścigi konne, usiadłeś w niej i odmówiłeś kieliszka szampana. Maks rechotał. On sam zamówił butelkę i popijał z niej, nie przelawszy złotego płynu do kieliszka; zanim wyścig się zaczął, był już dokumentnie pijany. Przez dwa poprzedzające gonitwę dni dowiedziałeś się wszystkiego, co należało wiedzieć o tych koniach, które miały brać w niej

udział: sprawdziłeś ich wyniki z wyścigów w Monako i Baden-Baden, i postawiłeś dziesięć tysięcy złotych na Małgorzatę. Małgorzata: pełnej krwi angielskiej, trzyletnia, o brązowym umaszczeniu, numer trzy. Maks nawet nie zainteresował się tym, jakie konie będą się ścigać; wybrał tego, który był oznaczony cyfrą osiem. Lożę wypełniły nerwowe okrzyki. — A teraz, kurwa, patrz — powiedział Maks, gdy kelner wyciągnął korek z butelki szampana i rozległo się syczenie. Z szyjki uleciał mały obłoczek dymu. — Patrz. Początkowo Małgorzata wyprzedzała wszystkie pozostałe konie. Biegła tak, jakby nie sprawiało jej to żadnego wysiłku, jak gdyby doskonale wiedziała, gdzie i kiedy ma postawić nogę, jak ją unieść i jak zgiąć, by wygrać. Spokojnie rozparty na skórzanym fotelu Maks popijał szampana z butelki: miał na sobie kolorowe, eleganckie ciuchy z widocznymi logami marek. W pewnym momencie klacz uderzyła parą przednich kopyt o tor hipodromu i przewróciła się, runęła, obijając się o barierkę. Ujeżdżający ją dżokej poleciał kilka metrów dalej; spadł mu czarny kask. — Patrz teraz, kurwa — zasyczał zadowolony Maks. Koń numer osiem przeskoczył nad czarnym hełmem dżokeja i wyrwał na prowadzenie: i biegł. Kiedy inne konie robiły czwarte okrążenie, on był w połowie piątego. — Trzydzieści pięć tysięcy złotych — warknął Maks, gdy koń dobiegł do mety. — A ty ile przegrałeś? Co, kurwa? Jak widać, nie zawsze we wszystkim jesteś pierwszy, co? — rechotał, a ty poczułeś, że z każdym tonem jego rechotu wraca ci dobry humor. „Zawsze we wszystkim pierwszy”; zawsze. — No, drodzy państwo, myślę, że wynik gonitwy jest już ustalony… —  mówi teraz bas z głośników, ale ty nie słyszysz tego, co mówi.

„Tak, zawsze” — pomyślałeś. Zadbałeś o to, żeby to było zawsze. Początkowo, zwłaszcza wówczas, kiedy nie wiedziałeś, co uczyniło go człowiekiem bogatym, dziwiło cię, że zarobiwszy pieniądze, Maks postanowił zostać na studiach w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, a później aplikować tam na doktorat. Po co on tam został, tam gdzie miał zwierzchników, gdzie musiał raportować o postępach nad swoim doktoratem, gdzie musiał co tydzień wczytywać się w mailowe tyrady starszych ludzi o tym, że ten esej na temat kategorii deinos, który przedstawia w ramach dysertacji, powinien wyglądać zupełnie inaczej i pan, młody kolego, musi go napisać na nowo? — Marlowe! Marlowe! Boże, co za koń! Ostatnie okrążenie…! Osta… Tak krzyczy podniecony komentator; ale ty nie słyszysz jego głosu. Przez ułamek sekundy widzisz konia, który zostawia daleko w tyle inne. Dopiero po pewnym czasie zrozumiałeś, jak proste było myślenia Maksa. Maks, dotarło do ciebie, wierzył, że jeśli będzie doktorem filozofii, łatwiej uda mu się znaleźć w łóżku z jakąkolwiek dziewczyną. Był zbyt dumny, by iść do burdelu i w wieku dwudziestu sześciu lat stracić w nim dziewictwo. Wierzył więc, dotarło do ciebie, że magiczna bariera tytułu naukowego i pieniędzy, oddzielająca go od zakwitających dziewcząt, uczyni go atrakcyjnym dla dwudziestolatek, które poszły na filozofię, ponieważ sądziły, że tam się dowiedzą, jak powinien zostać urządzony ten świat. Żałowałeś, że nie mogłeś zobaczyć jego miny, gdy pierwszy raz dostrzegł na zwolnieniu lekarskim jednej ze studentek pieczątkę twojej kliniki. To było w 2015 roku: powstała trzy lata wcześniej aplikacja Tinder właśnie zdobyła światową popularność. — Proszę państwa! Proszę państwa! — mówi głos, którego nie słyszysz. — Takiego… Głos, którego nie słyszysz, nagle się zawiesza.

Tych podpisów i pieczątek było osiem. Po tym, jak dowiedziałeś się, skąd ma pieniądze, łatwo przyszło ci włamanie się do Maksowego komputera i sprawdzenie, czyje imię i nazwisko najczęściej wstukuje w Google’a; i ty też ją znajdowałeś i zapraszałeś do mieszkania przy ulicy Narbutta, by obok niej zasnąć. — …czegoś takiego nikt się nie spodziewał! Tak mówi głos, którego nie słyszysz. Słyszysz natomiast coś innego: buczenie nadjeżdżającej karetki pogotowia. „Albo policyjnego wozu” — myślisz nagle. Podnosisz się z kucków i rozglądasz; co się stało? Po chwili z przypominającego kadłub wycieczkowca budynku wybiega kilkunastu eleganckich mężczyzn. Żaden z nich cię nie zauważa; a jeśli nawet zauważa, to nie zwraca uwagi. „Czy ktoś — przechodzi ci przez myśl i czujesz, jak krew zastyga ci w żyłach — powiedział policji, że tu jestem?” Sygnał jest coraz głośniejszy; to jednak karetka. Wjeżdża na teren parku, zatrzymuje się przed niskimi schodkami i wtedy czterech sanitariuszy w odblaskowych kurtkach wbiega do budynku. Obserwujesz ich jak oniemiały; po pięciu minutach wynoszą z niego ciało dżokeja i odjeżdżają. Buczenie słabnie i mężczyzn przed budynkiem hipodromu jest coraz mniej; wtedy z przypominającej kadłub twierdzy wyłania się Maks.

39 Idzie, lekko się kołysząc. Ma na sobie granatowy garnitur w jasne prążki, wyraźnie na niego za ciasny. Dzyń-dzyń, to błyskają i dzwonią światła odblokowanego bmw. Kiedy już bierze się do otwierania drzwi, zauważa cię i jego twarz rozpromienia się uśmiechem. — Cześć, Kubuś! — rzuca, jakby wcale nie zdziwiła go twoja obecność.

Patrzysz na niego. Jest gruby; rzadka kozia bródka leciutko powiewa na wietrze. Nawet z odległości kilku metrów można zauważyć, jak czerwone są białka jego oczu. „Tak czerwone — przypomina ci się nagle — jak były tamtej nocy”. Jak tamtej nocy, kiedy ją ogolił. — To ty to zrobiłeś — mówisz do niego teraz, a ociężały Maks opiera się o zamknięte drzwi swojego samochodu. Jego gruba twarz przelewa się z policzka w policzek. Zauważasz, że nad linią niedokładnie zgolonego zarostu na policzku, nad brodą, różowi się pryszcz. — Co: ja zrobiłem? — pyta łagodnym tonem. „Wygląda — myślisz — jak duże, przerośnięte dziecko, pewne, że psikus, który sprawiło swoim rodzicom, ujdzie mu na sucho”. — To ty podmieniłeś kwas w klinice. W mojej klinice. Maks unosi wysoko brwi. — Co, kurwa? — warczy, patrząc spode łba. — Ty podmieniłeś kwas w mojej klinice — powtarzasz, kiwając głową. „On? Nie on? Przecież to nie może być on, przecież…” — Ten na operację Anki. Prostuje się i już nie opiera o karoserię swojego brudnego samochodu, tylko stoi sztywno, patrząc na ciebie jak na idiotę. Na rękawie jego garnituru zauważasz drobinki błota, które jeszcze chwilę temu pokrywały samochód. Maks nie zwraca na nie uwagi. — Chyba cię pojebało — oznajmia. — A co ja mam do twoich operacji? Kiedy otwierasz usta, nie zjawiają się w nich żadne słowa, które powinny zostać wypowiedziane. Maks prycha. — No? — pyta, szczerząc się. — Co ja mam do twojej Anki? Co ja mam do twoich operacji? Sporo. Przecież wiesz, że sporo.

Pamiętasz, jak wielką ulgę poczułeś, kiedy tamtego wieczora, gdy pijany Maks zwalił się na łóżko w wynajmowanym apartamencie przy ulicy Hanki Czaki, dowiedziałeś się, że ten apartament i samochód zawdzięcza wyłącznie odziedziczeniu mieszkania na Ochocie? Pamiętasz, wie mi się to. Wie mi się też, że pamiętasz, jak wielką ulgę czułeś, kiedy pospiesznie policzyłeś, na jak długo Maksowi starczą pieniądze, które w ten sposób udało mu się zarobić; pięć lat, nie więcej, a jeśli będą powtarzać się jego przegrane na wyścigach konnych — to nawet i mniej. Jak bardzo się cieszyłeś, kiedy szczurzyce, które chodziły na jego zajęcia w Instytucie Filozofii, zdawały ci raport, jak bardzo on wyglądał na upokorzonego. Jak bardzo cieszyłeś się, że Maks ani razu nie zdobył się na choćby zakwestionowanie tej pieczątki, chociaż wiedział, że nie masz tytułu doktora. Czułeś się od niego lepszy i wiedziałeś, że to nie tylko twoje poczucie; że naprawdę tak jest. Ale teraz, kiedy stoicie obok jego brudnego samochodu, przed wejściem na widownię toru wyścigów konnych na Służewcu, teraz nie czujesz się od niego lepszy. „Nie jestem — uzmysławiasz sobie — w stanie spojrzeć na Maksa Koniecpolskiego z wyższością”. — No? — powtarza Maks. — Co ja mam, kurwa, do Anki? Sporo. Przecież wiesz, że sporo. Przed Elvirą — nigdy nie przedstawiłeś mu żadnej ze szczurzyc, z którymi sypiałeś; ani jednej z tych, za które musiałeś płacić, i ani jednej z tych, za które nie musiałeś. Pokazywałeś mu je, to prawda — wysyłałeś zdjęcia z ich profili na Facebooku i inne zdjęcia, które znajdywałeś w ich telefonach, i kłamałeś mu, że to ty je od nich dostałeś — ale nigdy nie pozwoliłeś mu żadnej zobaczyć na żywo. Początkowo Maksa ani to grzało, ani ziębiło, tak przynajmniej starał się zachowywać, chociaż z historii jego wyszukiwań wiedziałeś, że próbuje się dowiedzieć, ile się da,

o szczurzycach, które akurat zaliczyłeś; on nazywał je dupami, nazywał je lochami. Ankę jednak — chciał poznać; powiedział ci to wprost. — Ruchasz ją już pół roku — oznajmił, a ty poczułeś, że twoje dłonie zaciskają się w pięści. To było w tym czasie, kiedy Anka umiejętnie cię okradała, nie dając nawet zdjąć sobie majtek. — To może byś mi ją przedstawił, co? Kiedy później zastanawiałeś się nad tym, dlaczego odmówiłeś, zrozumiałeś: nie chciałeś mu jej przedstawić z tego samego powodu, dla którego nie chciałeś pokazać jej Rawikowi. Bałeś się, że kiedy tylko na nią spojrzy — dostrzeże jakąś drobną niedoskonałość; coś, czego nie dostrzegłeś ty, choć powinien to dostrzec ktoś taki, kto nazywał się jak ty. Oczywiście, Anka też chciała go poznać; ale nie miało to dla ciebie znaczenia, prawda? Maks przypatruje ci się spode łba. — Nikt cię nie lubi, Kubuś — mówi nagle. — Tak słyszałem. Nikt już chyba nie chce, żebyś go operował. Kiedy odmówiłeś, nie poruszył z tobą tego tematu. Nigdy nie zapytał, jak mogłeś coś takiego zrobić; jakby dobrowolnie się podporządkował. To dobrowolne podporządkowanie wcale cię nie dziwiło. Przecież byłeś od niego lepszy; ty. Ktoś taki, kto nazywał się jak ty. „To ja czy nie ja?” — myślisz teraz i czujesz, jak chłodny podmuch wiatru łaskocze cię w policzek. Poruszył za to inny temat. Poruszył go w ten wieczór, kiedy Anka cię zostawiła, na tydzień przed operacją księdza, któremu wbiłeś skalpel w pośladek. — A powiedz mi, kurwa — rzucił wtedy — jak ty to robisz, że ich operujesz, jak chcesz, a nie jak oni chcą? No?

Napiłeś się jeszcze wódki; po kilku łykach nie czułeś już, jak parzy twój przełyk; była smaczna i lepka. — Nie wiem — przyznałeś. — Po prostu to robię. Staję nad nimi i… i to się dzieje, samo. Zupełnie samo. — Jak to — zareplikował od razu Maks — samo? — Nie potrafię tego wyjaśnić — oznajmiłeś. — Ale… to się po prostu dzieje. Nagle. Samo. Po prostu wiem, jak powinienem to zrobić. Nie wiem, skąd to wiem, ale wiem. W wytrzeszczonych oczach Maksa widziałeś podziw; lekko otworzył usta, jakby chciał jeszcze coś powiedzieć, ale zrezygnował. Poczułeś, że całe twoje ciało wypełnia ciepłe powietrze. Ale zaraz przypomniało ci się, jak czułeś się po każdej z operacji, kiedy widziałeś jej efekty; przypomniał ci się ten straszny zawód, który cię paraliżował, i przypomniało ci się, co czułeś zawsze, kiedy ktoś mówił ci, że masz wielki, wspaniały talent: zażenowanie. — Dlatego podmieniłeś ten kwas? — pytasz teraz, idąc w jego stronę. Masz ochotę go uderzyć, ale wcale nie za ten kwas; zdajesz sobie z tego sprawę. „Mam ochotę go uderzyć za tamten wieczór, trzy dni temu” — przechodzi ci przez głowę. — Ty go podmieniłeś? — Może ja? — mówi Maks z uśmiechem. Białe, zasnuwające niebo chmury majestatycznie przesuwają się nad budynkiem torów wyścigowych. — A może… może ten twój profesorek, kurwa, ten Zieleniecki, co? To on w końcu operował… — Krzywi się. Przystajesz. Skąd on to wie? — Nie mam pojęcia, o czym mówisz… — zaczynasz, ale Maks się śmieje. — Kurwa! — rechocze. — Ty chyba naprawdę uwierzyłeś w to, że jesteś genialny, wielki. Myślisz, że nikt nie wie? Ten twój jebany Janek, jebany

stażysta wie. Jego brat wie. Pierdolony Rawik też, kurwa, wie. A… Nie zamknąwszy roześmianych ust, kręci głową. — Wiesz — mówi — tyle razy sobie wyobrażałem tę chwilę. Scenę. Tyle, kurwa, razy! Przemowę sobie przygotowałem, to leciało tak: „Patrz, oto jest jaskinia tarantul! Otóż i ona: witaj, tarantulo” — recytuje. Nie masz pojęcia, co to za słowa; ale Maks uparcie mówi dalej: — „Czarno tkwi na twym grzbiecie twój trójkąt i znak wróżebny; ja zaś wiem nawet, co w twej duszy tkwi. Zemsta tkwi w twojej duszy: gdziekolwiek ugryziesz, tam wzrasta czarny strup”. — Na chwilę milknie, jakby się nad czymś zastanawiał. — Ale teraz — dodaje — nie pamiętam, co było dalej. Zupełnie nie pamiętam, co miało być dalej. Nie pamiętam. Wygląda zupełnie bezradnie, gdy tak stoi, a wiatr leciutko podwiewa poły jego marynarki. W pewnej chwili marszczy brwi. — Coś ci pokażę — odzywa się.

40 — Dokąd idziemy? — pytasz, gdy piętnaście minut później wciąż uparcie drepcze przed tobą. Znajdujecie się w labiryncie sterylnych korytarzy w podziemiach budynku widowni torów wyścigowych. Korytarze są na tyle wąskie, że w ich dusznych prostopadłościanach nie mieszczą się dwie idące koło siebie osoby. Pachnie w nich tynkiem i klimatyzacją, jest sucho; masz wrażenie, że powietrze trzeszczy i że zaraz zaczniesz kichać. Z rzędu jarzeniówkowych, przytwierdzonych do sufitu listew sączy się blade światło. Nie odpowiada.

— Dokąd idziemy? — powtarzasz pytanie, na co Maks odwraca się i kładzie palec na zaciśniętych w uśmiechu wargach. W jego krótkiej brodzie dostrzegasz wilgotne kropelki potu. — Zaraz zobaczysz. Dziesięć minut temu powiedział ci, że jeśli chcesz zrozumieć, co właściwie się dzieje, powinieneś za nim pójść; a potem, pozdrowiwszy wąsacza w recepcji budynku widowni, zaprowadził cię do labiryntu pomieszczeń technicznych. Byłeś zaskoczony, że ma tu wstęp. Po dziesięciu minutach dreptania docieracie do korytarza zwieńczonego brązowymi plastikowymi drzwiami, które nie wyróżniają się niczym szczególnym. Po ich lewej stronie do otynkowanej ściany przytwierdzona jest jasnoszara tarcza z cyframi i zielonym, ciemnym ekranem, i pionową szparą. Maks sięga do wewnętrznej kieszeni marynarki i wyjmuje z niej plastikową kartę: przesuwa jej kantem po wnętrzu szpary i rozlega się pisk. — Zapraszam — mówi, otwierając drzwi. Czujesz zapach, który wysącza się z środka, i myślisz, że z czymś ten zapach ci się kojarzy, że gdzieś już go czułeś; ale nie wiesz gdzie. — Co tam jest? — pytasz ostro, choć to, że mógłby ci coś zrobić, wydaje ci się w tym momencie równie nierealne jak to, że to on podmienił tamten kwas. — Koniki — mówi Maks, jak gdyby tłumaczył coś dziecku. —  Zobaczysz, Kubusiu, koniki. Stuk-stuk. Stuk-stuk: betonowa posadzka odbija dźwięk twoich obcasów. Wyminąwszy wyszczerzonego Maksa, wsuwasz się do wnętrza. W pomieszczeniu za drzwiami panuje sucha ciemność, w której wibruje jakiś dźwięk. Po chwili rozumiesz, że to pochrapywanie koni, a zapach unoszący się w chłodnym od klimatyzacji powietrzu to woń wyperfumowanego siana.

Trzask! Maks zamknął drzwi. Ciemność wypełnia metaliczne bzyczenie: a potem nagle w stajni zapala się ostre białe światło. Musisz przedramieniem zasłonić oczy, tak cię razi. Kiedy je odsłaniasz, widzisz, że Maks przypatruje ci się sceptycznie, a jego ręce schowane są w kieszeniach garniturowych spodni. Za jego sylwetką otwiera się wąski korytarzyk, z podłogą w jasnoszarym linoleum, którego materiał odbija blask jarzeniówek. Po obu stronach korytarzyka wznoszą się rzędy niewielkich, zamkniętych drzwiczkami z sosnowego drewna boksów. Drewniana część drzwiczek do boksów jest niska i zauważasz, że zainteresowane nowymi gośćmi konie starają się wystawić swoje potężne łby przez poziome żelazne pręty. Maks nagle odwraca się w stronę koni i błazeńsko udaje, że rży, na co rży także koń w pierwszym boksie po prawej. Rżenie konia jest wilgotne i ciche: dopiero kiedy poniesie się po pomieszczeniu, wybrzmiewa każdy ze składających się na nie dźwięków. — Ty chyba nie lubisz koni, co? — pyta zadowolony Maks. — Nie — odpowiadasz z niechęcią, choć to prawda. — Nie, nie lubię. — Pozwól więc, że ci przedstawię mojego ulubionego konika — mówi i przystawia głowę do żelaznych prętów. — Kacper! — nawołuje, modulując głos. — Kacper! Z ponakłuwanej jarzeniówkami ciemności wynurza się strzelisty łeb; odruchowo się odsuwasz. — Nic ci złego, kurwa, nie zrobi — syczy Maks. Wyciąga dłoń i kładzie ją, otwartą, na poziomych prętach klatki. Wtedy koń parska, wysuwa różowy jęzor i liże jego palce. Uważniej mu się przypatrzywszy, spostrzegasz, że koń jest umaszczony na brązowo; jego łeb pokrywa krótko przycięta sierść. Pod nią rysują się

podłużne kości czaszki. Skrywające mięśnie żuchwy ganasze wyglądają jak połówki małego arbuza, nabrzmiałe i twarde. Wyżej są końskie oczy, małe, czarne i wilgotne, które obracają się w twardej klatce z sierści i kości. Gdy koń nie znajduje nic na ręce Maksa, parska z niezadowoleniem: długie czarne włosy jego grzywy wznoszą się i znowu opadają na pysk. Nie przestaje jednak lizać ręki Maksa, a przynajmniej nie od razu. Dopiero po kilku sekundach unosi łeb i jego oczy spoczywają na tobie. — To jest Kacper — mówi cicho Maks. — Pewnie — chrząka — nie zwróciłeś na niego uwagi w tej gonitwie, co? — Nie oglądałem wyścigu — odpowiadasz, a zamyślony Maks poklepuje konia po łbie. — Wiesz, dlaczego na niego nie zwróciłeś uwagi? — pyta, jakby nie usłyszał tego, co powiedziałeś. — Bo Kacper to jest koń, który nigdy nie wygrywa pierwszych gonitw. Dzisiaj dobiegł do mety przedostatni… — Namyśla się, a potem prostuje i nie zdejmując dłoni z końskiego łba, patrzy ci w oczy. — Ale w następnej dobiegnie pierwszy, bo dzisiaj dżokej go oszczędzał. Koń na drugi raz… — krzywi się i wygląda, jakby chciał jeszcze coś powiedzieć, ale wchodzisz mu w słowo. — Przyszedłem tu tylko po to, żebyś mi to opowiedział? — A Marlowe — kontynuuje Maks spokojnym tonem — ten, który miał wygrać ten wyścig, chował się z nim w tej samej stajni. Marlowe!… Marlowe, Marlowe to była gwiazda. Wszyscy kochali Marlowe’a; wszyscy stawiali na Marlowe’a. Na Kacpra nikt nie stawiał i, zaręczam ci, niewielu postawi na niego jutro. Koń pochrapuje, ocierając się pyskiem o dłoń Maksa. Nie odpowiadasz. — A wiesz, dlaczego wszyscy stawiali na Marlowe’a? Co? — pyta nagle Maks, a kiedy kręcisz głową, mówi: — Z tego samego powodu, Kubuś, dla którego ludzie stawiali na ciebie. Bo był, kurwa, taki młody, a już miał

wszystko. Ledwie roczek, a już, kurwa, wygrywał gonitwy w Baden! Innym koniom zajmuje to dwa lata, jebane treningi — cmoka. —  A Marlowe? Marlowe nie musiał. Podczas gdy oczy Maksa są rozbiegane, kaprawe ślepia konia o brązowym umaszczeniu pozostają nieruchome; znów zwrócił łeb w prawo i patrzy na ciebie. — Tyle gonitw ten jebany Marlowe wygrał. Tak się opłacało stawiać na Marlowe’a… Myślisz, że dzisiaj gracze są smutni, że się przewrócił, że połamał kości? — Tak — mówisz pierwsze, co przychodzi ci na myśl. Maks smutno kręci głową. — Nie — odpowiada. — Są przeszczęśliwi. Są szczęśliwi, że wreszcie się Marlowe’owi powinęła noga. Marlowe już nigdy nie pobiegnie, Marlowe pójdzie do rzeźni… — To ty podmieniłeś ten kwas — przerywasz mu. Jak na zawołanie — koń parska i parska także Maks. — Nie! — śmieje się. — Ha-ha! Nie, nie ja. — Maks poważnieje, by zaraz dodać: — Co oczywiście nie znaczy, że do tego nie przyłożyłem ręki. Kiedy kilka tygodni temu przyszedł do mnie tamten gość… — Kto? — chcesz wiedzieć, lecz Maks tylko wzrusza ramionami i chowa rękę do kieszeni. „Janek? Jarek?” — przechodzi ci przez głowę. — Nie mam pojęcia kto. Jakiś gość, młody. W każdym razie młodszy od nas — szczerzy się Maks. — O, bo my też jesteśmy młodzi, prawda? No, to młodszy od nas. — Czego od ciebie chciał? Maks mruży oczy; wydaje ci się, że się waha i nie masz najmniejszej ochoty, by to wahanie trwało chociaż chwilę dłużej. Koń pochrapuje.

— Niewiele — mówi w końcu. — Trochę pieniędzy, żeby przekupić ludzi z twojej kliniki, trochę hajsu na grafika, żeby zmontował na nowo filmik z kamer. Spory problem mu zrobiłeś tym, że już nie operujesz, kurwa, spory!… — szepcze Maks, wybałuszając oczy. — Trochę pieniędzy dla tego jebanego Zielenieckiego. A, no i żebym cię czymś zajął w noc operacji… — Kim był ten chłopak? — przerywasz mu, a Maks wzdycha. — Mówiłem ci, że nie mam pojęcia, kim był ten chłopak — odpowiada lekko znudzonym tonem. — Co to w ogóle za różnica? Ten chłopak był każdym. Każdym, czyli, kurwa, kimś gorszym od ciebie, Kubusiu. Kimś, kogo widzisz na ulicy, poznajesz i nie masz do niego żadnych uczuć, co najwyżej jebaną sympatię. Wiesz dlaczego? Bo jest ci, kurwa, równy. Czujesz na sobie wzrok pozostałych koni, które przypatrują się tobie i Maksowi z zainteresowaniem, jakby to wszystko rozumiały. — To wszystko? — upewniasz się. — Ode mnie? — pyta Maks i nie czekając na odpowiedź, mówi: — Ode mnie tak. Ode mnie to wszystko. Ale inni — dopowiada — uwierz, mają od chuja nienawiści do ciebie. Zaczyna iść w twoją stronę, ale nagle przystaje; nad czymś się zastanawia. — Załóżmy — mówi zmienionym głosem — że nawet go znajdziesz, tego chłopaka. Co wtedy? Co mu zrobisz? Myślisz, że nie znasz odpowiedzi na to pytanie. Kiedy cię wymija, nie odwracasz się w jego stronę; po chwili kroki Maksa cichną i rozlega się trzask zamykanych drzwi. Koń o brązowej sierści spogląda na ciebie monotonnym spojrzeniem dwóch niewielkich ślepiów. Po prostu patrzy; nie parska, nie mlaska, nie oblizuje się.

Maks miał rację: nigdy nie lubiłeś koni, wie mi się to. Wie mi się też, że bardzo lubiła je Julka, i kiedy skończyliście osiem lat, pan tata wysłał ją na wymarzone lekcje jazdy. Ty też spróbuj się przejechać! — zawołał. Był maj 1997 roku, Deeper Blue kilka dni wcześniej wygrał z Kasparowem, poprawiając tym samym wynik z lutego 1996. Chłodny wiatr rozpirzał uklepany piach na arenie niewielkiej stajni pod Piasecznem. Przejechać się? Okej, możesz się przejechać. O, na tym kucu, rzekł doktor Jan Dejman, kiedy uśmiechnięta dżokejka, z którą trenowała Julia, przyprowadziła małego, czarno umaszczonego hucuła. Na początku bez siodła, bez strzemion, bez wodzy — poinstruowała cię, gdy wszedłeś za ogrodzenie; pan tata dumnie skrzyżował ręce na piersi. Bez siodła? Bez strzemion? Bez wodzy? — zaniepokoiłeś się. Jak to? Miałeś ochotę uciec, ale dżokejka już pomagała ci wgramolić się na kuca. Od razu wyczuł twój ciężar. No, obejmij go za szyję, przytul się! — poradziła dżokejka, ale ty poczułeś, że nie masz siły poruszyć rękami. Kuc wjechał na nagrzaną arenę; wytrzymałeś kilka sekund i zsunąłeś się z jego grzbietu. Miałeś wrażenie, że krew zalewa wnętrze twojej czaszki. Leżałeś w gorącym piachu i słyszałeś cwał nadbiegającego konia, i byłeś pewny, że cię stratuje, że zaraz poczujesz zimne podkowy na swoich policzkach. Nie należy się bać zwierząt, powiedziała dżokejka, gdy dziesięć minut później brudny i zapłakany stałeś obok pana taty, który obserwował ujeżdżającą tego samego kuca Julkę. Niech on na mnie nie patrzy, myślałeś, niech on nie waży się na mnie spojrzeć. Konie to wyczuwają, poinstruowała. Należy im ufać i należy im się poddać; należy być swobodnym. Milczałeś przez całą drogę do domu; jasnobrązowy jaguar spokojnie przebijał się przez pustą aleję Krakowską. W pewnym momencie zatrzymał się na stacji benzynowej. Julia pobiegła siusiu, a pan tata odwrócił się do

ciebie, powiedział: Hej! Czemu tak się przejmujesz tym, że spadłeś z konia? Każdemu może się zdarzyć; następnym razem… Ja nie jestem każdy, odpowiedziałeś mu. Jan Dejman milczał. Na stacji benzynowej czerniły się ceny paliw: za litr dziewięćdziesiątki ósemki — złoty sześćdziesiąt siedem. — I nie będzie następnego razu — dodałeś. Nie było.

DWADZIEŚCIA 8 Najpierw usłyszałem niewyraźny pisk: to musiała być igła, która zgubiła wgłębienie w rowkach płyty obracającej się na gramofonie. Potem rozległy się czyjeś kroki, ale natychmiast zagłuszyła je muzyka. Dzwonki i skrzypce, i altówki, i wiolonczele, w które wdarł się śpiew. Dopiero później, w Obrawalde, w gabinecie Grabowskiego, miałem zrozumieć, że to była aria z tej dziwnej, wczesnej opery Mozarta, której pierwszy akt śpiewa się po włosku, drugi po niemiecku, a trzeci po francusku.

Le veau d’or est vainqueur des dieux! Dans sa gloire dérisoire, Le monstre abject insulte aux cieux!

1

Ale wtedy tego nie wiedziałem. Wtedy, kiedy się budziłem — ta aria była jak każde słowa w języku, którego nie znamy; z jednej strony bezsensowne, pozbawione istoty i treści, z drugiej — w jakimś sensie nieuchronne, logiczne, trafne, obdarzone odpowiednim metrum i z odpowiednio postawionymi akcentami. Takie, że nie dało się w nich przestawić ani jednej zgłoski. Otworzyłem oczy. — Jacob? — usłyszałem czyjś głos. Moje powieki opadły i znowu zrobiło się ciemno. — Jacob? Otworzyłem je jeszcze raz i zobaczyłem, że stoi nade mną Sophie Kalkül. Nie nosiła już gorsetu i kamizelki, wyciętej tak, by odsłonić jej płaskie piersi, lecz — białą bluzkę i czarną, długą spódnicę, mundur Bund Deutscher Mädel. Nad Sophie Kalkül skosami wznosiły się nieheblowane, szorstkie deski podtrzymujące dach; powoli kojarzyłem fakty. Byłem w Domu Salomona, w pięciokątnym pomieszczeniu na strychu kamienicy przy ulicy Schellinga. Leżałem na twardej betonowej posadzce i bolał mnie kręgosłup, i czułem, że mój brzuch jest pusty, a ciało lepi się od brudu. — Jacob? — Sophie spytała jeszcze raz. Podniosłem się i poczułem, że wiruje mi w głowie. Na pięciokątnym strychu nie było nikogo oprócz mnie i przypatrującej mi się z troską Sophie; nie było Jüngera, nie było Wienera, nie było Kittlera i — przede wszystkim — nie było Ernsta Schmitta. Wlewające się przez okna światło przybrało kolor rozrzedzonego mleka. Która mogła być godzina? Przecież mam, przypomniało mi się, zegarek; mam go w kieszeni spodni, wbija mi się w udo. — Która godzina? — spytałem, odwracając się do Sophie. Wzruszyła ramionami. — Jedenasta — powiedziała i doprecyzowała: — Rano. — Rano? — zdziwiłem się. — Jak to: rano? Przecież… — Spałeś całą noc. Nie przestawała mi się badawczo przyglądać.

I wtedy sobie przypomniałem: czarny dym, który leniwym obłokiem wysuwał się z ciała Ernsta Schmitta, czarny dym, który wypełniał jego ciało zamiast jelit i zamiast nerek. Sophie Kalkül podeszła do gramofonu i zdjęła igłę z obracającej się płyty; na pięciokątnym strychu zapanowała cisza. Cały czas kręciło mi się w głowie i zbierało na wymioty, ale nie miałem czym wymiotować. Mój żołądek był pusty i skręcające się kiszki dobitnie dawały o tym znać. — A… — zacząłem. — Pan profesor? — spytała natychmiast Sophie. Profesor; mój Boże. Więc ona tak głęboko w tym tkwiła? — Tak, on — odparłem po chwili, a Sophie się uśmiechnęła. — Są na dole — powiedziała. — W kabarecie. — W kabarecie? Była dopiero jedenasta, co mieliby robić o tej porze w kabarecie? — Chcesz zobaczyć? — spytała. Zawroty głowy nie minęły i gdy podążałem za nią po prowadzących do kuchni schodach, musiałem mocno trzymać się drewnianej, gładkiej poręczy. Jak czarne są te stopnie, pomyślałem nagle, kiedy schodziliśmy na parter kamienicy przy ulicy Schellinga; nigdy wcześniej nie zwróciłem uwagi na to, jak ciemny jest beton, z którego je zbudowano. Sophie szła przede mną i jej duże pośladki kręciły się pod materiałem spódnicy, a grube, obciągnięte cielistymi pończochami uda ocierały się o siebie. — Restauracja jest nieczynna? — spytałem, gdy schody się skończyły. — Dzisiaj nie — odparła, nie odwracając się. — Tak powiedział Alexander. Kuchnia, cała w białych, lśniących kafelkach, nieczynne zlewy i mnóstwo naczyń, drogiej zastawy z białej porcelany. Kiedy Sophie otworzyła drzwi do sali restauracyjnej, po raz pierwszy zwróciłem uwagę na obrazy, które zdobiły ściany głównego pomieszczenia. Obrazy? Nie, to nie były obrazy, nie dostrzegałem na nich śladów po pociągnięciach pędzla. W złotych ramach umieszczono gigantyczne kolorowe pocztówki, podobne do tych, które sprzedawał kioskarz pod Pinakoteką: z dalekimi, skąpanymi w złocie i w żółci krajobrazami Caspara Davida Friedricha i z wznoszącą się na środku jeziora ponurą Wyspą umarłych Böcklina. Dawno temu, przypomniałem sobie, pan ojciec przywiózł kilka małych pocztówek do Hameln, gdy wrócił z którejś z podróży do towarzystwa akcyjnego „Wunderkamera”. Patrz, powiedział, Jacobie. Piękne, prawda? I pomyśl, powiedział, że takie pocztówki powiela się teraz w tysiącach, w setkach tysięcy; czy cały czas są piękne? Czy coś, co jest powielone w tysiącach — czy to może być piękne, co? Restauracja była pusta, na obleczonych białymi obrusami stolikach spoczywały wypełnione powietrzem kieliszki. Kiedy znalazłem się przy dziurze w podłodze, usłyszałem, że z pomieszczenia, które w nocy stawało się kabaretem, dobiegają jakieś dziwne dźwięki. Sophie odwróciła się i figlarnie do mnie uśmiechnęła. Odpowiedziałem jej nieśmiałym uśmiechem. — Chyba już zaczęli — powiedziała, nie wyjaśniając, co miało się zacząć. W połowie schodów poczułem nieprzyjemny zapach: woń czegoś nieświeżego, jak gdyby czerstwego pieczywa. Im bliżej była kabaretowa sala, tym robiło się goręcej; znalazłszy się w ciemnym pomieszczeniu w piwnicy, poczułem, że pot spływa mi po czole. Sala była pusta, okrągłe, wąskie stoliki spokojnie drzemały w półmroku. — Idź za scenę. Do garderoby — poradziła Sophie. I szybciutko, lekko chichocząc, wybiegła z ciemnej sali. Poszedłem przed siebie; zapach mnie otumaniał. Wdrapując się na scenę, zauważyłem, że na ścianie kabaretu wisi plakat w szklanej ramie: żółto-purpurowy, przedstawiał kobietę w złotej, podkasanej sukience i tańczącego z nią, chudego mężczyznę o długim, ale nie żydowskim nosie. Odsunąłem kurtynę. Gdy to zrobiłem, uderzył mnie też dym. Nie było go tak wiele jak wtedy, kiedy po raz pierwszy zszedłem do tej piwnicy; wtedy papierosowe obłoki całkowicie przesłaniały salę i nie mogłem zdecydować, czy śpiewającą na scenie kobietą jest Sophie. Teraz dym był tylko chmurą poszarzałej, rzadkiej bieli, wiszącą między wąskimi ścianami ciemnego korytarza; leniwie wysuwał się zza uchylonych drzwi po prawej stronie, tych z napisem GARDEROBE. Nie zapukałem. Za drzwiami nie było garderoby, była tam klitka pralni. Na środku pomieszczenia stał gigantyczny parujący kocioł do gotowania ubrań. Przez ulatniający się niewielkim lufcikiem przy suficie dym dostrzegłem twarze Jüngera i Wienera, i Kittler, ten mastodont, on też tam był.

— Ach, Jacob! — odezwał się Wiener. Miał na sobie tylko rozpiętą białą koszulę, której rękawy zawinął do góry; z szarych spodni wyrastały szelki. — Zapraszamy, zapraszamy. Nic nie odpowiedziałem. Wiener — widziałem zza unoszącej się z ciężkiego kotła pary — był wyszczerzony od ucha do ucha, Kittler też, co wyglądało, jakby ktoś namalował mu ten uśmiech na ogromnym, przypominającym głaz łbie. Nawet ubrany w staromodny garnitur Jünger leciutko się uśmiechał. Kiedy podszedłem bliżej i zajrzałem do kotła, uderzyła mnie fala gorąca. To, co się w nim gotowało, zniknęło pod czarną wodą. — Co to jest? — spytałem, a Wiener zachichotał. — Zgadnij — powiedział wyzywającym tonem. — Co to jest? — powtórzyłem ostrzej, akcentując „to”. — To… — zaczął Alexander, lecz Jünger mu przerwał: — To jest Ernst Schmitt. Bezwiednie odsunąłem się od kotła; Wiener i Kittler uśmiechali się, ale Jünger wyglądał na zasmuconego. Staromodny szary garnitur nagle wydał mi się na niego za duży. — Słucham? — wydukałem. — Gotujemy go — powiedział Jünger. — Wie pan, kości zawsze łatwiej… Nie dokończył. — Mieliśmy zabić męta — usłyszałem swój głos. — Pijaka, Żyda… Wiener i Kittel uśmiechali się. — Zabiliśmy zwykłego człowieka — rzekł Jünger, unosząc lekko brwi. — Kiedy — powiedział, ruszając w moją stronę —  kiedy się pan nauczy, panie Deymann, że to właśnie ci ludzie, zwykli ludzie, że to są największe toksyny? Co?! Odwróciłem się; nie wiem, jak to się stało, ale wybiegłem z GARDEROBE. Wybiegłem; moje biegnące ciało rozsunęło kurtynę i biegłem przez salę kabaretu, do schodów; przez dziurę w podłodze, przez restaurację bez kelnerów i bez gości; i wreszcie, nie dbając o to, że zostawiłem na górze płaszcz, wybiegłem na zewnątrz. Na ulicy Schellinga było jasno i tłoczno od przechodniów, od samochodów, dorożek. Jesienne przedpołudnie pod koniec września: większość spacerowiczów miała już na sobie beżowe i granatowe trencze. Powietrze przybrało strukturę kryształu. Wciągnąłem je głęboko i nie zważając na to, że jest mi zimno, wszedłem na ulicę Schellinga i skręciłem w lewo. Kierowałem się w stronę Ludwigstraße, do oddziału Reichsbanku. Moja kenkarta, całe szczęście, była w spodniach, w których spałem; na jej podstawie w banku natychmiast wypłacono mi część spadku po panu ojcu, tysiąc marek. Kilka dni później, nad ranem, zakradłem się do pokoju na Holbeinstraße, by zabrać z niego ubrania i książki, przenieść je do nowego mieszkania w dzielnicy Obersendling, małego i dosyć brudnego, ale odpowiedniego dla kogoś takiego, kto nie nazywał się jak ja. Już nigdy więcej nie wróciłem do Domu Salomona.

7 Tego dnia, kiedy odwiedzasz go po raz ostatni, padający od kilku dni śnieg robi się tak gęsty, że stojąc przed wejściem do budynku administracji, z początku widzisz tylko własną wyciągniętą dłoń. Dopiero po chwili spostrzegasz także żołnierza w szarym mundurze, sterczącego na warcie przy bramie, i jeszcze jednego, i trzeciego, ale wszyscy zachowują się tak, jakby nie dostrzegali ciebie. Mróz szczypie cię w policzki. Szarówka

z mgły i płatków śniegu jest gęsta i przypomina ścianę. Czujesz, że twoje sztuczkowe spodnie zrobiły się mokre; zanurzyłeś się w śniegu po łydki. Jest czternasty dzień grudnia 1944 roku. Trzy piętra wyżej, w pokoju nad pomieszczeniami administracji, na biurku leży notatniczek w czarnej skórzanej oprawie. List, który pisałeś przez ostatnie dwa tygodnie, zajmuje w nim czterdzieści stronic. Ten notatniczek w ostatnich dniach zrobił się o wiele cieńszy niż wtedy, w Berlinie, gdy go kupowałeś. Wtedy miał dwieście dziesięć kartek, w kolorze kawy, do której wlano nazbyt wiele mleka, splecionych ze sobą przy użyciu białawych sznureczków. Teraz kartek jest ledwie sto osiemdziesiąt cztery. Aż dwadzieścia pięć wyrwałeś, pisząc kolejne wersje. Zajęło ci to dwa tygodnie: przez dwa tygodnie pisałeś list do Robinsona, bardzo długi list, w którym zataiłeś te elementy historii Jacoba von Deymanna, na których zatajeniu powinno zależeć komuś takiemu, kto nie nazywa się jak on. Szczególnie długo dopracowywałeś scenę w pralni za drzwiami z napisem GARDEROBE. I w pierwszej, i w drugiej wersji listu — zapomniałeś się, pisałeś z rozpędu. Nawet wielokrotnie przekreślone słowa zdawały się wyzierać z białożółtych stronic. Na przykład takie: A jeśli eksperyment się nie udał — głosi jedna z wersji tego listu, która teraz spoczywa w koszu pod wąskim biurkiem — to jego obiekt spisany jest na straty! Rozumie pan? — wrzasnął Jünger. — Jego obiekt spisany jest na straty! Był bezużyteczny, gdy żył, teraz jest jeszcze bardziej bezużyteczny! Ale ciebie nie ma teraz w pokoju, w którym znajduje się ten kosz. Ty jesteś gdzie indziej i starasz się iść prosto, a twoje nogi zapadają się w głęboki śnieg. Sypiący biały puch osiada ci na nieogolonej twarzy. „Czy to możliwe, że on tam jeszcze jest?” — przechodzi ci przez głowę, gdy patrzysz na miejsce, w którym z ziemi powinien wyrastać blok dziesiąty, ale nie wyrasta, bo przesłania go kurzawa ze śniegu. Kiedy go ostatnio

widziałeś, mówił ci, że jego Sonderkommando przeznaczono już do odstrzału. Między blokiem dziewiątym a dziesiątym rozciąga się połać ziemi przysypanej bielą. Podczas gdy droga, którą idziesz, jest pełna odcisków ludzkich stóp, głębokich jak studnie — połać pozostaje gładka niczym niezapisana kartka papieru. Z białej kurzawy wynurzają się drzwi. Nikt ich nie strzeże. Naciskasz klamkę i chmura śniegu wpada do środka, ale zaraz je zamykasz i po bieli nie ma nawet śladu. Pierwsze, co czujesz, to strużki wody, które skapują ci z włosów na czoło. Na korytarzu bloku dziesiątego panuje wilgotna duchota i gwar, rozlega się brzęk szkła: to pielęgniarki niosą tacki wypełnione zestawami strzykawek i fiolek. Gdy ruszasz korytarzem, odnosisz wrażenie, jakbyś przenikał pomiędzy ludźmi: pielęgniarek jest naprawdę mnóstwo, cały korytarz niknie w bieli z ich fartuchów. Jest tu też mnóstwo więźniów z Sonderkommando. Są ubrani lepiej niż ci, których miesiąc temu widziałeś na apelowym placu, ale ich łyse, niedawno ogolone głowy zdradzają, z kim masz do czynienia. „Zdradzają ich kształty głów” — poprawiasz się natychmiast w myślach. Zdradzają ich kształty głów — tak powinien o tym pomyśleć ktoś, kto nie nazywa się jak ty. Nie zapukawszy, otwierasz drzwi. — Pan Deymann! Miklós Nyiszli, więzień numer A8450, podrywa się z metalowego krzesła. Pokój nie zmienił się od czasu, kiedy ostatnio w nim byłeś: na jego środku z wściekle różowej podłogi wyrasta obłożony białymi kafelkami prosektoryjny stół, na którym Miklós kiedyś dokonał sekcji zwłok esesmana. Tego, który sam się zabił. „Który został zabity” — poprawiasz się. Dzisiaj na stole nikt ani nic nie leży, a mimo to Miklós Nyiszli ma na

sobie biały, laboratoryjny fartuch, o wiele za duży: musiał podwinąć rękawy, by móc wystawić zeń dłonie. Z wyrastającego ze ściany, pordzewiałego na brązowo kranu wypadają nieliczne, nierównomierne kropelki. — Dzień dobry — mówisz i nagle zdajesz sobie sprawę, jak śmieszne jest to, co mówisz. Miklós Nyiszli, więzień numer A8450, stoi i przypatruje ci się z niedowierzaniem. Jest chudszy, niż go zapamiętałeś, a włosy na jego skroniach bardziej przerzedzone. — Byłem zdziwiony, że przestał pan przychodzić. Ale… — rozgląda się po pustym pomieszczeniu — jak pan widzi, roboty tu za wiele nie mam. — Jak to? Przecież tam, na korytarzu… — wskazujesz na zamknięte drzwi, a Miklós uśmiecha się. — Moje Sonderkommando — oznajmia z delikatną wyższością —  zostało wyznaczone tylko do zadań, które poruczy mu doktor Josef Mengele. Przełykając ślinę, czujesz, że zasycha ci w ustach. Miklós najwyraźniej zauważył twoje zakłopotanie, bo uśmiech na jego twarzy robi się złośliwy. — Ostatnio — odzywa się — przyszedł do nas Oberscharführer Muhsfeldt. Pochylił się nad naszym stołem i wie pan, co powiedział? „Dobry wieczór, chłopcy! Wy wszyscy wkrótce zdechniecie, ale potem przyjdzie kolej na nas!” Przez chwilę milczy. — Doktor Mengele — dodaje głosem, w którym pobrzmiewa nuta zaciekawienia. — Nie wie pan, co się z nim dzieje? Ostatnio się tu nie pojawia, a esesmani, by tak rzec, są zbyt pijani, by cokolwiek nam powiedzieć. Zbyt, a może właśnie nie za bardzo… — Nie kończy, bo mu przerywasz:

— Wiem — rzucasz — gdzie jest. Miklós unosi wysoko brwi. — Chciałby mi pan o czymś powiedzieć, panie niedoktorze? — pyta. Chciałbyś. Przecież wiesz, że chciałbyś. Przecież wiesz, nad czym myślałeś przez ostatnie dwa tygodnie, za każdym razem, gdy wykreślałeś z listu do Robinsona słowa, jakie Jünger wypowiedział w piwnicy przy ulicy Schellinga. — Załóżmy — próbujesz — że pewien eksperyment doktora Mengele wymknął się spod kontroli… że doktor Mengele nie do końca nad nim… Prycha. Wtedy zauważasz, że pod fartuchem nosi strój, w którym go wcześniej nie widziałeś. To zgrzebny pasiak: spodnie w biało-niebieskie pręgi są na Miklósa za krótkie i wystają z nich blade, bardzo szczupłe i bezwłose łydki. Na stopy więzień ma założone zniszczone, czarne, wizytowe obuwie, pełne fałd i zacieków szarawego błota. — Powiedzmy — zgadza się w końcu. — No i co z tym eksperymentem? — Nie zdradzi pan, że panu powiedziałem? — pytasz. Otwiera usta, ale nic nie mówi, tylko siada na stojącym przy ścianie krześle i wskazuje ci sąsiednie. Kiedy na nim spoczywasz, czujesz, jak twarde jest jego oparcie. Więzień numer A8450 nachyla się. Wybałuszone oczy Miklósa wyglądają teraz jak orzechy, które są już zbyt wielkie, by zmieścić się w łupinie. — Niech pan mówi. I wtedy się przełamujesz. Siedząc na tym twardym krzesełku, ze spływającą po policzkach wodą, opowiadasz mu wszystko, co przydarzyło ci się w ciągu ostatniego miesiąca. Miklós co chwila wydaje z siebie ciche, pełne niedowierzania okrzyki; od czasu do czasu coś mówi, ale mówi w języku, którego nie rozumiesz. Gdy kończysz, jeszcze przez chwilę siedzi nachylony w twoją stronę.

W pewnym momencie, jakby coś go tknęło, odsuwa się. Nogi krzesła zgrzytają po wściekle różowej posadzce. Szare światło płynące z małego okna załamuje się na łysinie Miklósa, ale nie zostawia na niej plamy, jakby powierzchnia jego głowy była zbyt szorstka, by przyjąć na siebie jasność. — Przecież… Przecież to jest barbarzyństwo — odzywa się. Wiesz, że ma rację, prawda? Przecież o tym myślałeś przez ostatnie dwa tygodnie: że wziąłeś udział w czymś, co jest barbarzyńskie. Patrzysz w okienko zaraz pod sufitem, z dwoma ciemnymi prętami, które dzielą na trzy części szarą ścianę światła. — Badania na bliźniakach… — mówi tymczasem Miklós. — One miały jakiś pozór nauki, a to… to… to jest kicz. Zapłodnienie? Jakie zapłodnienie? Gryziesz dolną wargę, tak jakbyś miał zamiar ją rozkrwawić; trwa to chwilę, bo dopiero po chwili czujesz ból. — Jak pan mógł… — Miklós kręci głową. — Jak pan mógł coś takiego… Pan… pan nie zdawał egzaminu państwowego, ja to wiem, oczywiście, ale… jak pan mógł. Jak pan mógł wziąć w czymś takim udział! Cisza. Patrzysz we wściekle różową podłogę. — Co mam zrobić? — rzucasz, by powiedzieć cokolwiek, i unosisz głowę. Kiedy wypowiadasz te słowa, twarz Miklósa ogarnia zdziwienie. — Mnie pan pyta? — warczy. — A niby dlaczego — prostuje się —  miałbym panu odpowiedzieć, co? Hm? — Wstaje, a metalowe krzesło szura. Kiedy próbujesz się podnieść, twoje ciało odmawia posłuszeństwa. Nie jesteś w stanie zmusić się do tego, by stanąć na nogach. — To, co pan… — Nie kończy. Przez chwilę milczy. Niższy od ciebie, gdy stoi, wydaje się olbrzymem.

„Jaki wstyd — przechodzi ci przez głowę. — Jaki wstyd, jaki straszny wstyd”. — Niczym nie różni się pan od doktora Mengele — mówi w końcu Miklós, splatając za plecami dłonie. — Zupełnie niczym. Jest pan taki sam jak on, pan — — Nie ma pan racji — przerywasz mu i podnosisz się; krzesło zgrzyta po podłodze. Miklós patrzy na ciebie, mocno zaciskając usta. Kiedy podchodzisz bliżej, widzisz, że jego wargi drżą. — Nie mam — powtarza, bardziej do siebie niż do ciebie. — Może i nie mam. I wtedy dzieje się coś, czego się nie spodziewałeś: Miklós podchodzi do ciebie i kładzie ci ręce na ramionach. O głowę od ciebie niższy, zapiera się stopami o podłogę; wszystko toczy się bardzo szybko. Zaciska dłonie na materiale twojego płaszcza i wykrzywiony, pcha cię przed siebie. Gdy przypiera cię do ściany, czujesz, jak twoje łopatki wbijają się w twardą powierzchnię. To boli. To bardzo boli. Puściwszy cię, z wciąż otwartymi ustami cofa się o kilka kroków. Podłoga w pokoiku jest wściekle różowa. Wlepiasz w nią oczy i unosisz wzrok dopiero wtedy, gdy znowu zmienia się w szary beton korytarza. Wtedy widzisz, że szpital, pół godziny temu gwarny, zupełnie opustoszał.

6 „On chce to zobaczyć” — przychodzi ci do głowy, kiedy drepczesz zimnym korytarzem bloku dziesiątego. Jest nisko sklepiony, jego sufit — ciemny; wąskie ściany pokryte tynkiem i odłażącą emalią. Kiedy zaglądasz do kolejnych sal, widzisz w nich ustawione bardzo ciasno, żelazne, zasłane

białą pościelą łóżka; tylko w nielicznych znajdują się pacjenci. „On chce to zobaczyć. Chce zobaczyć, jak jestem upadlany. Chce na to patrzeć, stać nade mną i się śmiać”. Czy to, co wybełkotał Oberscharführer Muhsfeldt — czy to może być prawda? „Przecież wiem — myślisz — że to jest prawda”. Myślisz o tych rozmowach, które pracownicy Instytutu Eugenicznego prowadzili na korytarzach Domu Harnacka w Berlinie, w dzielnicy Dahlem, o słowach „Normandia”, „Paryż”, „powstanie”, „przegrywamy”, „Eindhoven” i o przerażeniu, jakie rozkwitało na ich twarzach, kiedy je wymawiali. „Ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja — przypominasz sobie — nie potrafił tego zrozumieć… bo nie powinien potrafić”. Oni wszyscy, pamiętasz, byli szanowanymi naukowcami, którzy przyjechali do Instytutu, by kontynuować swoje badania: nad rozwojem malarii w ciele człowieka i nad jego odpornością na mróz, nad tym, ile ludzkie ciało jest w stanie wytrzymać bez powietrza. Gdy wychodzisz na zewnątrz, uderza cię podmuch niosącego śnieg wiatru: całą twarz masz w drobnych, zamrożonych opiłkach. Przed wejściem do bloku dziesiątego stoi niewielka ciężarówka z zamkniętą paką, wokół której uwija się dwóch żołnierzy. Obaj mają na sobie długie płaszcze i puchate czapy. — Jedziecie do Birkenau? — rzucasz w ich stronę, a żołnierze przystają, patrząc na ciebie z zaskoczeniem pomieszanym z politowaniem. — Tak… — odpowiada ostrożnie jeden. — A pan? — Jestem od doktora Mengele — odpowiadasz. Żołnierze spoglądają po sobie ostrożnie. „Powinno wystarczyć” — przechodzi ci przez głowę. Przez chwilę milczą.

— Nie ma pan samochodu? — pyta niższy. Jego szczupłą twarz znaczy leciutki zarost. Gryziesz dolną wargę. Oczywiście, że nie masz samochodu; komuś takiemu, kto nie nazywa się jak ty, nigdy nie był potrzebny samochód. Kiedy ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, musiał znaleźć się w innym mieście, został do niego, jak do Obrawalde, dowieziony; a kiedy zrzucono bomby na publiczną komunikację w Berlinie, ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, przestał czuć potrzebę jeżdżenia do centrum. — Nie — odpowiadasz. Żołnierze nie poruszają się. „Oni wiedzą” — przechodzi ci przez głowę. — Chce pan, żeby pana podwieźć? — pyta wyższy, a kiedy potakujesz, ciężko wzdycha i wymienia ze swoim towarzyszem porozumiewawcze spojrzenie. Niższy odchodzi, a wyższy znów rzuca w twoim kierunku: —  No to niech się pan pakuje! Wsiadłszy do ciężarówki, spostrzegasz, że na kierownicy znajduje się symbol Bayerische Motoren Werke: taki sam symbol jak na kierownicy w kabriolecie Kittlera. Żołnierz, nie zdejmując puchatej czapy, uruchamia pojazd i cofa go, a potem wykręca i jedzie przez obóz. Przy bramie salutuje mu strażnik. Żelazne wrota do Auschwitz otwierają się i ciężarówka wyjeżdża na prostą, ośnieżoną drogę. — Co pan wiezie? — pytasz, żeby przerwać ciszę. — Nie wie pan? — odpowiada pytaniem. — Doktor Wirths kazał nam zabrać część sprzętu. Przed szybą ciężarówki rozpościera się oblodzona droga i żołnierz prowadzi ostrożnie. Po prawej stronie jezdni rośnie sosnowy las: puchate śnieżne czapy osiadły na gałęziach drzew. Ciężarówka zakręca. Sądziłeś, że z tej odległości zobaczysz już zabudowania obozu Birkenau, jednak zamieć z drobnych płatków jest tak silna, że niczego nie widać.

— Pewnie i my, razem z tymi sprzętami, niedługo stąd znikniemy —  odzywa się żołnierz. — Na moje, więcej niż miesiąc to wszystko nie wytrzyma. Pan jak sądzi? Doktor — przełyka ślinę — coś panu na ten temat mówił, co? On musi wiedzieć — stwierdza tonem nieznoszącym sprzeciwu, a tobie przypomina się ta kolacja sprzed kilku tygodni, w domu komendanta Baera; ta, na której mówił, że obóz wytrzyma jeszcze co najmniej rok. Nie odzywasz się, a żołnierz nie zwraca na to uwagi. Na horyzoncie rysuje się przypominająca myśliwską strażnicę wieża Birkenau i rozlega się głośny zgrzyt: ciężarówka wjechała na tory kolejowe i jedno z jej kół pędzi po szynie, a drugie już nie. — Jadę na rampę — odzywa się żołnierz. — Wysadzić tam pana? Będzie pan miał blisko… Tę ostatnią uwagę rzuca z sardonicznym uśmiechem. Ciemność. Ciężarówka wjeżdża pod strażniczą wieżę. — Nie — mówisz mu. — Proszę mnie wysadzić tu. Żołnierz zatrzymuje samochód; hamulce stękają. — Tutaj? — dziwi się. — Dlaczego? Ale mu nie odpowiadasz, tylko czym prędzej wyślizgujesz się na zewnątrz. Kiedy wychodzisz spod strażniczej budki, biel śniegu nieomal cię oślepia. Wszędzie biegają żołnierze z załogi obozu; ciężarówka mija cię i oddala się, jadąc po torach. Jest tu też całkiem sporo więźniów, w brudnych, cienkich pasiakach. Nikt nie zwraca na ciebie uwagi, gdy skręcasz w lewo i idziesz wzdłuż baraków; ten, do którego zmierzasz, wynurza się z zamieci. Śnieg wydaje się ustawać i niebo nad obozem jest coraz bardziej błękitne.

— Jestem od doktora Mengele — mówisz, gdy przed wejściem do baraku jakiś żołnierz zastępuje ci drogę. „To chyba ten sam —  uzmysławiasz sobie — który mnie już widział”. — Powiem Blockführerowi — odpowiada z niewzruszoną miną. — Po kogo pan przyszedł? O, to dobre pytanie. Jakie numery mają te bliźniaczki, po które się tu zjawiłeś? — Sam je znajdę — odpowiadasz, a twarz żołnierza lekko się wykrzywia. Przez chwilę milczy. Niebo nad obozem błękitnieje. „On zaraz zrozumie, że to kłamstwo — przechodzi ci przez głowę. — O ile jeszcze nie zrozumiał”. — Proszę — mówi w końcu i zabiera się do odryglowania drzwi. Trzeba mu było jednak polecić, aby je znalazł — taka jest twoja pierwsza myśl, gdy znajdujesz się w głównej sali. Kiedy byłeś tu ostatnim razem, niedbale sklecone ze sklejonych cementem cegieł ścianki wydawały ci się ołowiane. Teraz widzisz, jak jasne są, prawie białe; ale nie do końca. Kolor obrzydliwej szarości. Tak o niej myślisz: obrzydliwa, chociaż nie wiesz właściwie, dlaczego by taka miała być. Każda z szarych ścianek mieści cztery prycze; ostatnią, najwęższą, przy ziemi. Patrzysz w twarze więźniów: ogromne, o wodnistych, wytrzeszczonych oczach, które szukają w twojej powodu, dla którego się tu zjawiłeś. Czy powód, dla którego się tu zjawiłeś, jest w tym baraku? A może — może doktor Mengele kazał go gdzieś przenieść, ten powód, dwa powody…? Nie: jest. Na ostatniej pryczy, po prawej, na tej pryczy, która wyrasta z dzielącej wnętrze na dwie części ściany.

— Anna — mówisz, kiedy ją widzisz i czujesz, że całe twoje ciało ogarnia ogromna ulga. Leży. Ma na sobie tę różową sukienkę, w której była na kolacji w domu Baera; patrzy na ciebie wzrokiem, w którym znać zmęczenie, lecz jej wodniste oczy są wystarczająco duże, by znalazło się w nich jeszcze miejsce dla pogardy. Leży na górnej pryczy, na brzuchu, z lekko przechyloną głową; a teraz przewraca się na plecy, zapiera dłońmi o szare, podtrzymujące pryczę ścianki, zsuwa z niej — i staje na przypominającej proch ziemi. Przez małe, wąskie okna sączy się błękitne światło. — Nie sądziłam, że cię jeszcze zobaczę — odzywa się. Choć przestaje mówić, jej usta wciąż są lekko rozchylone. — Czy doktor… — zaczynasz, a Anna odsuwa się o krok. — Czy Mengele, czy on… Błękitne, chłodne światło: wie mi się, że śnieg na zewnątrz już przestał padać. — Jestem w ciąży — mówi. „Co teraz powinien poczuć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja?” — przechodzi ci przez myśl. — A… — rozglądasz się po baraku. Choć wszyscy więźniowie zwrócili ku tobie twarze, nigdzie nie jesteś w stanie dostrzec drugiej bliźniaczki. —  A ona? Anna kręci głową. — Nie widziałam jej od czasu, gdy… Głos więźnie jej w gardle. Po chwili jednak znów wypełnia jej usta i Anna opowiada ci o tym, co zdarzyło się kilka dni temu: o tym, jak zostały przyprowadzone do gabinetu doktora Josefa Mengele i jak zostały zbadane, jak długie żelazne szczypce

rozchyliły im macice i jak okazało się, że w brzuchu Elwiry nic się nie poczęło. — Co się z nią stało? — pytasz, a Anna kręci głową. — Nie wiem — mówi. Jej chuda twarz jeszcze bardziej szczupleje, jak gdyby przełknęła własne policzki. — On tu… — zaczynasz. — Zagląda, co wieczór — odpowiada. A potem staje na palcach i przykłada usta do twojego ucha, a oddech, który wydobywa się spomiędzy jej warg, jest gorący i miękki. — Sprawdzisz, co się z nią dzieje?

5 Nie wiesz, która jest teraz godzina. Na twoim przegubie nie opina się już zegarek marki Longines, model Lindbergh, którego tarczę okrąża stalowy bezel z wyrytymi na czarno nazwami dalekich stolic. Zostawiłeś ten zegarek w baraku dla bliźniąt doktora Mengele, uprzednio sprawdziwszy, na której z rzymskich cyfr zatrzymały się połyskujące na niebiesko wskazówki, wyrastające z małego punktu na konturowej mapie świata, gdzieś powyżej Indii i poniżej Związku Radzieckiego. Tworzyły odwrócony trójkąt, o podstawie wyznaczonej przez Paryż i Sydney. Zostawiłeś go Annie i teraz nie masz zegarka, kiedy kryjesz się w pustym domu o wybitych oknach. Jest tu zimno i szaro, przez dziury w szybach wślizguje się wiatr. Choć musi to być jeden z domów, z których wysiedlono Polaków, nic nie wskazuje na to, by kiedykolwiek zakwaterowano w nim Niemców; a jeśli nawet, to opuścili go już dawno temu. We wnętrzu piętrowej willi panuje rozgardiasz. Jej białe ściany obdrapano z tynku i wyzierają spomiędzy nich

sklejone szarym cementem cegły. Na jednej wisi duży, wyblakły obraz, przedstawiający wąsatego mężczyznę w szarym mundurze, siedzącego na brązowej, bardzo smukłej klaczy; klacz stoi na skraju lasu i pola, które niegdyś musiało być złote, tak samo, jak rozciągające się nad nim niebo musiało być fioletowe, pełne nabrzmiałych deszczem chmur. Musiało być. Ale już nie jest, bo to wcale nie obraz, tylko tektura, nawet nie dykta, lecz tektura oprawiona w złotą ramę. Rozglądasz się po pomieszczeniu. Przy przeciwległej ścianie stoi pluszowa, podziurawiona kulami kanapa; dziury w tapicerce ukazują puch, który przywodzi na myśl złogi ogromnej, opuszczonej pajęczyny. Jest tu także spory regał na książki, napisane w języku, którego nie znasz. Kiedy przesuwasz palcem po jednej z półek, na jego opuszce zostaje warstwa kurzu. Przez szczelinę w oknie do środka wsypują się drobiny śniegu; na podłodze willi zdążyła się rozlać duża, nieforemna plama. Swego czasu, wie mi się to, ta podłoga z cyklinowanych deseczek miała kolor brązowy. Teraz jest oliwkowozielona od brudu. Wpadający do pokoju w polskim domu korytarz tarasują drzwi, które zostały wyłamane z zawiasów: duże, białe, ze szklaną szybką. Przestąpiwszy przez przeszkodę, otwierasz inne. Za nimi niegdyś musiała być łazienka. Zwisająca na długim kablu żarówka nie działa, ale w resztkach dziennego światła jesteś w stanie dostrzec przytwierdzoną do podłogi wannę i otwarty klozet: jego muszlę wypełnia dziwna ciecz. Kiedy przyglądasz jej się bliżej, widzisz, że od płynu dzieli cię cienka, poorana niewielkimi ryskami warstwa lodu; szambo musiało zamarznąć, dlatego nie cuchnie. Idziesz dalej i otwierasz następne drzwi. To z kolei sypialnia: wskazuje na to rozbite na dwie części łóżko i porzucona jak ślubna suknia pościel. Po prawej, przy oknie, kiedyś, wie mi się to, stała ta toaletka, która teraz leży

na podłodze, rozbitym lustrem do dołu. Na ścianie został jednak ślad po kształcie mebla: prostokąt, w którego obrębie tynk jest jaśniejszy, jak wrota do innego świata. Anna powiedziała ci, że Mengele przychodzi do baraku dla swoich bliźniąt zaraz po zapadnięciu zmroku, że go prawie nie widzą w narastającej czerni. Kiedy wychodzisz przed opuszczony przez Polaków dom, niebo jest całkiem granatowe. Od strony obozu wieje zimny, zacinający wicher. Stawiasz kołnierz płaszcza, lecz wciąż odczuwasz chłód: masz wrażenie, że wiatr wykorzystuje każdą dziurkę w twoim ubraniu, aby się przez nią wślizgnąć. Jaśniejąca na horyzoncie strażnicza wieża Birkenau jest obleczona warstwą miękkiego białego światła, jak gdyby aureolą. — Halt! To żołnierz przy wejściu na teren obozu; unosisz ręce. „Nie czuję strachu — łapiesz się nagle. — W ogóle go nie czuję. I nie zastanawiam się już, co powinien mu powiedzieć ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja”. — Jestem od doktora Mengele — rzucasz w jego stronę. Żołnierz jest młody, ale starszy od ciebie; ma na sobie ołowiany płaszcz, który w granatowym mroku wydaje się czarny, a na głowie futrzaną czapę, wyglądającą jak gdyby wyrastała wprost z jego twarzy. Opuszcza karabin. — Doktor jest na obchodzie — oznajmia nieufnym głosem. — Poczekam na niego w gabinecie — odpowiadasz i zanim żołnierz zdąży zaprotestować, wchodzisz w ciemną przestrzeń pod wieżą. Wiatr wieje tu jeszcze mocniej niż w drodze do obozu, jak gdyby cały chciał się zmieścić w sklepionym półkoliście przesmyku.

Wychodzisz spod strażniczej wieży. Idziesz teraz wzdłuż torów, a obok ciebie uwija się mnóstwo żołnierzy w szarych mundurach, którzy pakują mnóstwo rzeczy do mnóstwa ciężarówek, podobnych do tej, którą tu przyjechałeś. Pierwszy barak, drugi barak, trzeci barak; i jest. Budynek dawnego krematorium, murowany. Kiedy nadchodzisz, pełniący wartę przy drzwiach żołnierz staje na baczność. — Przyszedłem do doktora Mengele — mówisz, a żołnierz nie porusza się. — Jest? — pytasz, choć przecież wiesz, że go nie ma. Żołnierz kręci głową. — Wyszedł na obchód, do baraku — oznajmia. — Tam go pan znajdzie. Jest wyraźnie niechętny, by cię wpuścić. — Nie wpuści mnie pan? Coś się w nim przemaga; nie wiesz co i nie zastanawiasz się nad tym. To mnie się go przemaga, by cię wpuścił, bo chce mi się, byś zobaczył to, co mi się dla ciebie przygotowało. — Proszę — mówi żołnierz. Otwiera drzwi i wkraczasz za nim w suchą, sypką ciemność. Korytarz. Żołnierz majstruje kluczem w kłódce; w końcu rozlega się szczęk, drzwi otwierają się i wchodzisz do środka, a żołnierz usuwa się, zamykając za sobą drzwi. Ty tego nie wiesz, lecz mnie się wie, że teraz ten żołnierz biegnie do baraku dla bliźniąt doktora Mengele, aby mu donieść, że przyszedłeś; mnie biegnie się żołnierzem, żeby doktor Mengele we właściwym momencie tu wrócił. Ale teraz jesteś tu sam i dopiero starasz się przyzwyczaić oczy do ciemności. Kiedy klikasz we włącznik światła, nic się nie dzieje; krzeszesz zapałkę i po chwili jej nikły blask oświetla korkową tablicę z przytwierdzonymi do niej źrenicami. „Te oczy — przychodzi ci nagle do

głowy — musiały się już przyzwyczaić do ciemności”. Myślisz, że są jak oczy kota, który widzi wszystko, czego nie widzi człowiek. Gdybyś uniósł lekko rękę, wie mi się to, zobaczyłbyś dwa kształty, które stoją w rogu pomieszczenia. Ale nie unosisz, bo mnie się nie chce, byś ją uniósł; co mi się chce, to żebyś wzrokiem napotkał kształt łukowej lampy na biurku, które niegdyś przypomniało ci bilardowy stół. Odchylasz żelazne wieczko u góry, przykładasz zapałkę do knota i upuszczasz ją, bo właśnie sparzyła ci palce. Odwracasz się w prawo i natychmiast odsuwasz o krok. W rogu pomieszczenia stoją dwa szkielety. Już na pierwszy rzut oka wiesz, że to nie modele z pomalowanego na kremowo bakelitu, jakie widywałeś w salach Fakultetu Medycznego Uniwersytetu Ludwika Maksymiliana. Nie, te dwa — na stalowych stelażach, z kośćmi połączonymi za pomocą cienkiego drutu — są prawdziwe; są też lekko przechylone do przodu, tak że szczęki dwóch czaszek opadły i wyglądają, jak gdyby się z czegoś śmiały. Zrobiwszy jeszcze jeden krok do tyłu, wpadasz na biurko zasłane zielonym aksamitem. Odwracasz się. Jest puste. Nie ma na nim już maszyny do pisania marki Erika, nie ma też lampy o zielonym kloszu. Obchodzisz je z drugiej strony. Kiedy otwierasz pierwszą z szuflad — żeliwna rączka huśta się to w górę, to w dół — także niczego w niej nie znajdujesz. „Czy poruczył napisanie raportu z tego eksperymentu Miklósowi? — przychodzi ci do głowy. — Bez sensu: przecież Miklós by mi o tym napomknął, nie byłby tak zaskoczony. Gdzieś musi być ten raport — myślisz. — On gdzieś musi być”. Taką myśl wkłada mi się w twoją głowę, choć dobrze mi się wie, że żadnego raportu nie ma. Wstawszy zza biurka, idziesz do kawowego stolika, a potem odsuwasz od niego ciężkie, obite angielską skórą fotele. Kucnąwszy przed regałem

wypełnionym tomami, których egzemplarze stały w Domu Salomona, wyjmujesz je z półek i przewracasz strony, i wie mi się, że masz nadzieję, iż wypadnie spomiędzy nich wystukana na maszynie karta, podpisana: Josef Mengele; Freud; Darwin; Gall; Kretschmer; nic. Wyrzucone z półek książki leżą na betonowej podłodze. W tym momencie z korytarza dobiega stukanie czyichś obcasów i natychmiast rozlega się też szurgot otwieranych drzwi. Czujesz, że miękną pod tobą kolana. — Kolega Deymann. Dobry wieczór! Ufam, że nie tylko dla mnie dobry, hop-hop!

1.

Złoty cielec zwyciężył Bogów!/ W śmiesznej swej chwale,/ to nędzne monstrum znieważa niebiosa (Jules Barbier, Michael Carré, Faust, przeł. Michał Sopiński). ↩

DWADZIEŚCIA JEDEN 41 Wyszedłszy z budynku torów wyścigowych na Służewcu, machinalnie zamykasz oczy; ale zaraz je otwierasz, bo nie razi cię słońce. Światło na zewnątrz jest szare i w gęstym od wilgoci powietrzu unosi się zapach czegoś stęchłego. Kiedy przechodzisz przez bramę opatrzoną kamiennymi łbami koni, widzisz, że parking opustoszał; stoi tam tylko twoje granatowe porsche. Liście na wyrastających za murem drzewach, choć świeże, wyglądają, jak gdyby zdążyła je pokryć warstwa pomieszanej z kurzem sadzy. Żaden nie strzela w górę, wszystkie smętnie zwisają, leciutko drżąc, jakby zaraz miały się zerwać. Karoserię twojego samochodu pokrywa brudna warstwa brązowoszarych zacieków. Dzyń. Odblokowujesz drzwi porsche, otwierasz i wsiadasz do środka, ale nie wciskasz przycisku, którym uruchamia się auto. Siedzisz w bezruchu. „Młody — przypominasz sobie, co powiedział o nim Maks. — Młodszy od nas”. Przecież tylu ich było, młodych, młodszych od was, prawda? Od was: złe sformułowanie. Wy, ten cały zbiór ludzi w tym samym wieku, zawierający ciebie, Maksa i Rawika, nigdy specjalnie cię nie interesował; interesował cię tylko ktoś, kto nazywał się jak ty.

Gdy wciskasz przycisk POWER, samochód mruczy; twoja stopa opada na pedał przepustnicy i wysuwasz auto z parkingu. Prosto. Potem w lewo. Puławska. Po chwili jedziesz już wzdłuż niskiego, upstrzonego przez graffiti muru, nad którym wznoszą się nieruchome korony drzew. Po prawej stronie jezdni z ziemi wyrastają trzypiętrowe bloczki w kolorze brudnej szarości. Po jakimś czasie kończą się i horyzont wypełnia wąż nisko zawieszonego nad jezdnią, zakręcającego wiaduktu. Kiedy pod nim przejeżdżasz, we wnętrzu samochodu na chwilę robi się ciemno; ale zaraz wraca do niego szare słońce. Prosto. Oprócz twojego porsche na czteropasmowej ulicy nie ma ani jednego samochodu. Tak, było ich wielu — młodych, a przynajmniej młodszych od kogoś takiego, kto nazywa się jak ty. Po tym, którego zdradziła szczurzyca z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przyszedł następny. On był z kolei chłopakiem — tak go nazywała: „chłopak” — szczurzycy z liceum na ulicy Polnej; szczurzyca z liceum na ulicy Polnej miała szesnaście lat i wylądowała w łóżku kogoś takiego, kto nazywał się jak ty, na początku 2012 roku, tamtej lekkiej zimy, która wydawała się wiosną, a Steve Jobs zaprezentował światu iPhone’a piątej generacji. Chociaż zdawałeś sobie sprawę z tego, że traci z tobą dziewictwo i wyraźnie słyszałeś jej krzyki wypełniające sypialnię mieszkania przy ulicy Narbutta, poczułeś — jak zwykle — prawie nic. Ale potem, gdy już wiedziałeś, że mu powiedziała o tym, co się wydarzyło — potem poczułeś, jakby cały świat wokół ciebie nabrał intensywniejszych kolorów, wyraźniejszych kształtów. Włamałeś się do komputera chłopaka i obejrzałeś całą ich rozmowę na Skypie, przez nikogo niezauważony, na żywo. Kiedy rozmowa się skończyła, zapłakany chłopak nie wyłączył kamerki w swoim laptopie i zobaczyłeś, jak rozbiera się przed lustrem zajmującym wąską ścianę jego pokoju. Oglądałeś, jak on ogląda

siebie: brzydkiego, o ciele wciąż nieuformowanym, wciąż młodym, przelewającym się z kształtu w kształt niczym galareta. Trzask! Gwałtownie hamujesz. Przednią szybę twojego, jadącego Puławską, samochodu zalało potężne uderzenie wody: wygląda teraz jak płachta z grubego, przezroczystego brezentu. Znaczy ją mnóstwo niewielkich fałdek, które momentalnie znikają. Czujnik deszczu sam uruchomił przypominające plastikowe pasikoniki wycieraczki. Wciskasz pedał gazu i zjeżdżasz na bok, pokonując krawężnik; kiedy porsche znów się zatrzymuje, twój oddech powoli wraca do normy. Unosisz głowę. To, co zalało przednią szybę, to wypełniony wodą balon, rzucony przez dwóch stojących na chodniku chłopców w czarnych ortalionowych kurtkach i spodniach od dresu; mogą mieć najwyżej po trzynaście lat. Wiatr szarpie ich rzadkimi czuprynami, odsłaniając upstrzone mozaikami z pryszczy czoła. Różowy skrawek balonu odpada od przedniej szyby i unosi się ku niebu, i wtedy jakiś nurkujący w powietrzu ptak chwyta go dziobem. Widzisz, że w dłoni każdy z chłopców dzierży jeszcze po kilka balonów; wyglądają, jakby trzymali bukiety ogromnych kwiatów. Kiedy spostrzegają, że ich obserwujesz, temu wyższemu wyrywa się: — Zapiekło dupsko?! Zapiekło, kurwa, dupsko?! Co?! Szyby porsche tłumią okrzyk, ale go słyszysz. Obaj natychmiast biorą nogi za pas, znikając na schodach prowadzących w podziemia, na stację metra. Rozglądasz się. Wiosenne popołudnie w lany poniedziałek jest spokojne i ciche. Na wyliniałych trawnikach przy stacji metra Wilanowska na ogół — wie mi się to — trwa o tej porze bazar, ale dzisiaj, z okazji święta, nie ma bazaru, są tylko pozamykane blaszane budy i kleszcze żelaznych krabów,

porozrzucanych to tu, to tam. Wiatr leniwie podrzuca puste paczki po papierosach. Wciskasz pedał gazu, a porsche zsuwa się z krawężnika; skręcasz. Warszawa wygląda na wymarłą. Na chodnikach po obu stronach jezdni nie zauważasz nikogo prócz grup innych wymoczkowatych chłopców ściskających wypełnione wodą balony i plastikowe wiadra, tak ciężkie, że co kilka kroków muszą przystawać i odpoczywać, a potem na nowo brać je w dłonie. Okna na niższych piętrach wznoszących się przy Puławskiej kamienic są zamknięte, jakby ich lokatorzy bali się, że zgraja dzieciaków wrzuci im balony do mieszkań. Wiatr ustał już całkowicie; korony drzew oklapły i po dziesięciu minutach jazdy pustą Warszawą znajdujesz się przy skręcie w Madalińskiego. Mógłbyś teraz skierować się w prawo i za chwilę być w mieszkaniu przy ulicy Narbutta; ale nie robisz tego. Światło zmienia się na zielone i jedziesz w stronę placu Unii, przez miasto, które przypomina betonową makietę samego siebie. Pamiętasz, ile nocy spędziła z tobą tamta szesnastolatka? Dokładnie jeden tydzień. A potem? Potem znudziła ci się i ona, i ból tego chłopaka, którego zdradziła. Znalazłeś więc inną — tym razem studentkę polonistyki, która zamieszkała przy ulicy Narbutta na trzy dni w lutym 2012 roku i to bolało tego chłopaka, który jeszcze niedawno był jej narzeczonym: młodego. W każdym razie młodszego od ciebie. Chłopak, który jeszcze niedawno był narzeczonym studentki polonistyki, wysyłał jej długie maile. Czytałeś je razem z nią i oboje się śmialiście: jak żałosny jest, jak psi. Kiedy je czytaliście, nie mogłeś pozbyć się wrażenia, że — chociaż studentka tego nie dostrzega — pozostajesz taki sam jak ten chłopak, że wciąż nie jesteś tym, za kogo on i ona cię mają, kimś, kto nazywa się jak ty. Przed szybą porsche otwiera się skręt w aleję Armii Ludowej, po chwili nią jedziesz. Przecinasz Aleje Jerozolimskie, dociskasz pedał gazu i porsche

wślizguje się w ulicę prowadzącą w kierunku Dworca Zachodniego. Myślisz o dziewczynach chłopców, którzy byli młodzi, a przynajmniej — młodsi od ciebie; i nagle dociera do ciebie, że wystarczy ta jedna. Ta jedna, którą przeleciałeś w wigilijną noc 2011 roku, tę noc, kiedy wróciłeś na ulicę Narbutta. Skręcasz w Obozową. Porsche jedzie teraz pomiędzy szarymi pięciopiętrowymi kamienicami, a potem mija nowoczesną zajezdnię tramwajową i wślizguje się na wiadukt nad kilkoma rzędami kolejowych torów. Jeszcze parę lat temu z centralnego punktu tego wiaduktu łatwo, wie mi się, można było dostrzec blok, w którym nie dla ciebie kupił mieszkanie doktor Jan Dejman; ale teraz nie można, bo przesłania go ciężka czarna chmura, jak gdyby obłok smogu. Za wiaduktem z ziemi wyrastają zasieki przeciwdźwiękowych ekranów. Tamtej wigilijnej nocy siedem lat temu uświadomiłeś sobie, że chociaż zmieniło się całe twoje życie — byłeś sam i byłeś bardzo bogaty, i mogłeś zrobić wszystko, co miał ochotę zrobić ktoś taki, kto nazywa się jak ty —  nie masz zielonego pojęcia, kim właściwie jest ten człowiek, który nazywa się jak ty. Dzielące ulicę Radiową na dwie części tory tramwajowe biorą zakręt w prawo; ty skręcasz w lewo. Po prawej stronie ulicy z ziemi wyrasta rząd blaszanych bud ze sklepami. Tamtej wigilijnej nocy odkryłeś jednak także coś innego. Chociaż poprzedzającego ją wieczora nie wypiłeś tyle alkoholu co zwykle, śpiąc — nie wstałeś i nie zacząłeś chodzić po domu. Jakby to, że ta brunetka cię obejmowała, trzymała blisko siebie, uniemożliwiało ci to; jakby była pasem, którym przypięto cię do łóżka.

42

Gdy skręcasz na parking pod blokiem, ogarnia cię wrażenie, że znalazłeś się w innym świecie. Przy opustoszałej Warszawie zbiegowisko kilkunastu osób kręcących się pod klatką wygląda nieomal jak manifestacja. Samochód zatrzymuje się. Już z daleka widzisz, że to nie dziennikarze. Nie mają na sobie kurtek z logami stacji telewizyjnych, nie ma tu ani jednego wozu transmisyjnego. To po prostu zbiegowisko ludzi, którzy — jakimś trafem — dowiedzieli się, gdzie teraz mieszkasz. Dawniej poczułbyś w takim momencie, że miękną ci kolana; ale teraz nie miękną. „Teraz — zauważasz — jest mi to zupełnie obojętne”. Wysunąwszy się na zewnątrz, czujesz, że jest tu chłodniej niż na Służewcu. Trzask. To zamykane drzwi. — Panie doktorze! — słyszysz. — Panie doktorze! Przez chwilę się wahasz, a potem ruszasz w ich stronę. „Trzy minuty — myślisz — i już będę za drzwiami”. Tymczasem zbiorowisko przystaje, a powietrze nagle przecinają kubiki wyjmowanych telefonów komórkowych. Idziesz prosto i starasz się nie oglądać na boki. — Panie doktorze, czy to prawda, że nie jest pan doktorem? — słyszysz. Głos, który wypowiedział to pytanie, jest wysoki, ale nie należy do kobiety. Przyspieszasz kroku. Wiatr szarpie drzewkami porastającymi niewielki trawnik. „Jeszcze dwie minuty — liczysz — i ich nie będzie, jeszcze…” — Panie doktorze — to już głos kogoś innego, zachrypły bas baryton —  czy to prawda, że pan to zrobił specjalnie? — Czy to prawda, że kupił pan sobie kobietę, panie Jakubie Dejman? Przystajesz: odwróciwszy się, czujesz, że nie możesz się ruszyć. Chłodny wiatr przylepia ci się do policzków. Bloki wyglądają jak opuszczone przez pomniki postumenty.

Ktoś, kto zadał ci to pytanie, to niski trzydziestolatek z długimi, zaczesanymi do tyłu włosami. „Skąd? — przechodzi ci przez głowę. — Skąd…?” Jak świetliki, w powietrzu błyskają flesze w aparatach, aby zaraz zniknąć. — Czy to prawda?! — wrzeszczy mężczyzna. Patrzysz w jego małe, kaprawe oczy i potrzebujesz chwili, by zrozumieć, że teraz mówi ktoś inny, nie on: czterdziestoletnia kobieta, która nie trzyma w ręce telefonu. — Panie doktorze — pyta — czy to pan wysłał tego chłopca, który ją wyprowadził? To pan? Zanim zdążysz pomyśleć, co robisz, odwracasz się i biegniesz w stronę klatki. Kiedy do niej wpadasz, uderza cię panująca wewnątrz bloku duchota. Nie jedziesz na drugie piętro windą, tylko przeskakujesz po dwa, po trzy betonowe stopnie: na klatce cuchnie zleżałymi śmieciami. Dopadasz drzwi mieszkania numer osiem, a te ustępują lekko, bez pomocy klucza; przez otwarte okna do dwóch pokoików i kuchni wślizguje się wiatr. — Elvira? — rzucasz. Odpowiada ci cisza. Skądś, nie wiadomo skąd, już wiesz, że jej tu nie ma. Mnie się wie, skąd to wiesz. Przystajesz. Mieszkanie jest chłodne: ktoś, kto odwiedził je pod twoją nieobecność, otworzył wszystkie okna w mniejszym z pokoików, tym na wprost drzwi. Wiatr, który teraz wlatuje do pomieszczenia, nanosi nad osiedle ogromne chmury, które nisko płyną nad blokami w kolorach budyniowym i koralowym i nad placykiem zabaw, i nad hałdami białego piasku. Z początku masz wrażenie, że wicher jest tak silny, że zaraz je

rozproszy po niebie; potem zauważasz, że choć dmie i dmie, chmur robi się coraz więcej. Obłoki rodzą kolejne obłoki. Okno trzaska o futrynę. W oddali rozlega się grzmot. Kolejny grzmot jest silniejszy niż ten sprzed kilku sekund. Po chwili duszne powietrze wypełnia się szumem i setkami małych rysek, jak gdyby krótkich pociągnięć nożem po powierzchni metalu. Ryski momentalnie znikają, ale zaraz zastępują je nowe. Mija minuta, może dwie, i już nie możesz dostrzec bloków po drugiej stronie podwórka: wiatr wzdyma się, a deszcz wędruje między budynkami. Tamtego dnia, kiedy zdecydowałeś się ją kupić, także padało, pamiętasz? Tamtego dnia obudziłeś się w południe, skacowany po wódce, którą wypiłeś z Maksem poprzedniego wieczora. Bolał cię żołądek i bolała cię głowa, i czułeś, że natychmiast musisz siąść na klozecie. Kiedy podniosłeś się z łóżka, twoje pośladki zrobiły się wilgotne, ciepłe, i po chwili już wiedziałeś, że masz w gaciach gówno. Do toalety. Zdążyłeś zrobić trzy kroki, złapałeś się futryny w drzwiach sypialni i zgiąłeś w pół. Poczułeś, że w miejscu, w którym przełyk dochodzi do jamy ustnej, masz coś kwaśnego i palącego, jakby z twojego żołądka wydobywał się toksyczny dym. Po chwili twoje kiszki zabulgotały, bezwiednie otworzyłeś usta i na betonową posadzkę wypadła rudobrązowa rzygowina. Starając się w nią nie wdepnąć, podreptałeś do łazienki. Długo stałeś pod prysznicem. Ból głowy nie przechodził. Skończywszy, powlokłeś się do salonu: na wyrastającym z podłogi stole jak odwrócony wykrzyknik sterczała pusta butelka po wódce Leopard. Ogromny biały kot o nienaturalnie długim ogonie spoglądał na ciebie z matowego szkła. Czarna zakrętka leżała na podłodze. Za oknem padał deszcz, obmywając sąsiednie kamienice i parterowy budynek starego kina, który odrestaurowano, zamiast go wyburzyć. Mokre tułowia drzew

wyglądały, jak gdyby skonstruowano je ze lśniącej stali. Śnieg, który zeszłej nocy okrywał skwer Słonimskiego, prawie zupełnie się roztopił: jego pozostałości unosiły się teraz w kałużach. Opadłeś na kanapę. Miałeś poczucie, że coś się skończyło; że coś się bezpowrotnie skończyło. Nie chodziło o to, że skończył się twój, z braku lepszego słowa, związek z Anką, nie: skończyło się coś innego. Rzuciłeś okiem na pustą butelkę i poczułeś, że twój żołądek skręca się z bólu; to było jakieś rozwiązanie, owszem, jednak tylko na krótką metę. Przecież nie mogłeś każdego dnia kończyć w towarzystwie butelki, tak jak robiłeś to na Bemowie. Nie, potrzebowałeś czegoś innego: kogoś innego. Wtedy przypomniało ci się to, co powiedział Maks. Maks powiedział: nie można sobie kupić człowieka. „Nie można? — przyszło ci do głowy. — A niby dlaczego nie może tego zrobić ktoś taki, kto nazywa się jak ja?” Przyniosłeś z gabinetu MacBooka i położyłeś się na kanapie z antyalergicznej dermy. Znalezienie targu niewolników nie było trudne. Nie prezentowano na nim żadnych zdjęć; zapytanie o konkretną ofertę musiałeś wysłać na IRC-u, którego od dawna nie używałeś. Piętnastolatka z Brazylii — to ogłoszenie najbardziej cię zainteresowało. Wstukałeś w IRC-a rząd literek i cyfr, a osoba po drugiej stronie, która przedstawiła się jako mejía_1, odpowiedziała po kilku sekundach. Kosztowała dziesięć tysięcy dolarów; kiedy ją mogę zobaczyć? Ach, kiedy tylko pan chce, szanowny panie. Tego samego wieczora zaszyfrowanym mailem dostałeś spakowany plik z jej zdjęciami; wyglądały, jakby zostały zrobione w kanciapie na tyłach jakiegoś baru. Kiedy tylko pan chce. Bilety lotnicze nie były drogie; większość lotów miała przesiadki, we Frankfurcie albo w Zurychu, ale udało ci się znaleźć bezpośredni. Już miałeś go kupić, kiedy coś cię tknęło. „Co powiem, gdy ktoś, nie wiadomo

kto, zapyta, dlaczego tam poleciałem? — pomyślałeś. — Czy powiem, że poleciałem kupić sobie kobietę?” Nie: i chociaż mogłeś równie dobrze odpowiedzieć, że poleciałeś ot tak, na wakacje — przecież byłeś znany z tego, że raz na dwa miesiące gdzieś uciekasz, na drugą półkulę, dalej w diabły stąd — coś cię powstrzymywało. Potrzebowałeś wymówki. O, może taka: kongres chirurgów plastycznych, na którym mógłbyś powiedzieć coś o eksperymentach Jakuba Dejmana, a może nie o eksperymentach Jakuba Dejmana, może o czymś zupełnie innym. W iBooks na swoim Macu znalazłeś e-puba z jedną z prac Zielenieckiego, które dwa lata temu poleciłeś zdigitalizować; i już, i miałeś temat, i miałeś też uiszczoną opłatę konferencyjną. Za oknem padał deszcz. Zaciskasz pięści; mieszkanie na Bemowie jest spokojne i ciche. Ze starych mebli unosi się kurz. Za oknem zacinająca ulewa obmywa placyk zabaw, wypełniając piaskownicę błotem. Deszcz dudni po dachach zaparkowanych przy wąskich uliczkach samochodów. „Jeśli — przychodzi ci do głowy — ktoś wiedział o tym mieszkaniu, wie także o innym”.

43 Deszcz nie przestaje dudnić i jedziesz wolno, co chwila hamując; masz wrażenie, że z oparów smoły, które zasnuwają dwupasmową jezdnię w kierunku Zalesia, ktoś się wyłania, jakiś samochód, zwierzę, człowiek. Po obu stronach asfalt okalają hałdy żwiru, na których mokną wyrzucane przez okna samochodów worki ze śmieciami. Za Magdalenką odbijasz w prawo, w kierunku Wilczej Góry. Kiedy wyjeżdżasz

spomiędzy

lasów

na

otwartą,

poznaczoną

kępami

jednorodzinnych domów równinę, zauważasz, że niebo jest zawieszone wyjątkowo nisko. Olbrzymie ołowiane chmury nieomal osiadają na dachach niskich budynków. Samochód połyka pasy na mokrym asfalcie. W pasmach bieli z reflektorów ogromne krople deszczu wyglądają jak zrzucane z nieba ciała żab; jak wirujące, pijane wodą pszczoły. Gdy starasz się włączyć muzykę, głośniki odpowiadają ci metalicznym trzeszczeniem: w oddali uderza kolejny grzmot i na chwilę ołowiane niebo rozświetla biała, jaskrawa iskra elektrycznych ładunków z rozbitego słupa wysokiego napięcia. Przyspieszasz, a przednią szybę samochodu obryzguje fala wody: szlamowatej i gęstej, pomieszanej z błotem. Wygląda na to, że grzmot zerwał linię trakcyjną: kiedy znajdujesz się na terenie Zalesia, widzisz, że w drewnianych willach po obu stronach ulicy nie pali się światło. Ale tobie — tobie, wie mi się, nie jest potrzebne światło: wie mi się, że znakomicie pamiętasz, jak jedzie się do tamtego wybudowanego w latach dwudziestych domu, który niegdyś należał do rodziny Połanieckich. Mały chłopiec, który nosił imię i nazwisko Jakuba Dejmana, często jeździł tą drogą ze swoim panem tatą: najpierw jego czerwonym bmw E122, wie mi się, a potem jasnobrązowym, długim jaguarem XJ o fotelach ciasno obitych bananową tapicerką, a potem panu tacie odebrano prawo jazdy, bo któregoś poranka, gdy wracał na ulicę Narbutta z hotelu, w którym zamknął się, by pić, w jego krwi wciąż pływało mnóstwo czerwonego wina. Patrz, Kuba, powiedział któregoś razu pan tata, gdy wespół z Bogumiłem Zielenieckim zabierał się do wysysania sadła z ludzkich pośladków, teraz pomożemy ludziom być szczęśliwymi, bo każdy na to zasługuje. To było w styczniu 1999 roku; kilka dni później firma RIM wypuściła na rynek pierwsze BlackBerry. Hamujesz. Światła porsche wykrawają z

ciemności

kuper

zaparkowanego pod jednym z domów srebrnego fiata seicento. Auto

wygląda na tak stare, że jego dach mogą podziurawić uderzające z nieba krople. Stop. Dom, przed którym zaparkowałeś, to ogromna drewniana willa o spadzistym dachu, odgrodzona od ulicy parkanem z pordzewiałego żeliwa i ogrodem zarośniętym przez chaszcze. Willę otaczają pasma rozrzedzonej mgiełki, przypominające pajęczyny, które zaczepiły się na krzewach. Przy furtce zawieszono białą tabliczkę z napisem KLINIKA CHIRURGII PLASTYCZNEJ: DR MED. JAN DEJMAN. Kiedy wysiadasz, uderza cię zapach, który unosi się w powietrzu. To coś ostrego, ale woń nie przypomina fetoru benzyny ani detergentów. Wydaje się zgniła, bardzo głęboka, jak gdyby można się w nią zapadać i zapadać, i nigdy nie dotrzeć do punktu, w którym odór byłby tak silny, że nie mógłby już bardziej drażnić śluzówki. „To sadza” — myślisz nagle i czujesz, jak krople deszczu rozpryskują ci się na czole. Ulewa bije o czarne kałuże i cała uliczka spływa wodą. Żłobiny studzienek kanalizacyjnych są zbyt płytkie, toteż woda tworzy czarną rzekę, na której tafli nie odbijają się żadne kształty. Kładziesz rękę na mokrym od deszczu żelazie, a furtka ustępuje od razu. Na długo zanim odziedziczyłeś tę willę, dziwiłeś się panu tacie, że nie postanowił jej przebudować. Latem panował tam przyjemny chłód, to prawda, ale zimą bywało zimno, mroźny wiatr wślizgiwał się pomiędzy deski. Dlaczego wybierali tę klinikę jego klienci, skoro mieli tyle innych, nowocześniejszych, podobnych do tej na parterze apartamentowca na Wilanowie? Minęło sporo czasu, zanim udało ci się to zrozumieć, że klienci doktora Jana Dejmana wybierali klinikę w Zalesiu, ponieważ wyglądała, jak gdyby stała na tym świecie od zawsze. W innych klinikach pachniało detergentami i chemiczną świeżością; w klinice doktora Jana Dejmana pachniało starym drzewem i lakierem, starymi skórami, starymi książkami

w poczekalni. Zapach starości zabijał wonie dozowników i sond, woń oleju na obrazach Siemiradzkiego i Mojżesza Kislinga wkradała się w zapach gumowych rękawic; ciche skrzypienie podłogi zagłuszało dźwięki operacji. Podłoga skrzypi. Kiedy uchylasz drzwi i wchodzisz do przedsionka, twoje buty zostawiają na niej mokre ślady. Z progu otwiera się widok na prowadzący na piętro ślimak drewnianych schodów: dalej jest obszerny salon, a w nim długi drewniany stół jadalny i osiem krzeseł, i wazonik z wiechciem zeschniętych tulipanów. Pomieszczenie oświetla szara, deszczowa poświata, sącząca się przez okna, za którymi widać skąpany w deszczu ogród. Okna są upaćkane, pełne smug; szyba w jednym została rozbita i na podłodze pod nim formuje się kałuża cuchnącej wody. Pod jedną ze ścian kuli się ciemny kształt. Ciemny kształt należy do grubej piętnastoletniej dziewczynki, której głowa jest ogolona na łyso. — Elvira? — pytasz, chociaż już wiesz. Przestraszona, odwraca się w twoją stronę i zawzięcie kręci główką. — Kto? — pytasz cicho, idąc w jej stronę. — Kto? Kiedy przy niej kucasz, zauważasz, że cała drży z zimna: sutki na jej grubych piersiach stwardniały w czarne, bolesne dzwoneczki. Wygolony kark pokrywa warstwa gęsiej skórki. Nie patrzy na ciebie. Starasz się ją objąć ramieniem: wtedy jednak się odsuwa, klęka i na czworakach sunie w stronę okna. Kiedy gramoli się w krąg szarego, wlewającego się przez rozbitą szybę światła, widzisz już dobrze, że ciało dziewczynki pełne jest krótkich, białawych śladów zdartej skóry. Najwięcej jest ich na pośladkach i plecach. — Wyruchałem ją. Odwracasz się. Słyszysz dźwięk butów, które uderzają o schody.

Te buty to rozwalające się trampki, bardzo lekkie, ale i tak deski na podłodze holu willi w Zalesiu trzeszczą, gdy właściciel wysokiego dyszkantu staje w progu salonu. — Wyruchałem ją — mówi, wynurzając się z ciemności. — Tak się chyba mówi, prawda? Wyruchałem, przeleciałem, zaliczyłem, wyjebałem w kakao? Jego ciało obleka koszula z krótkim rękawem, bardzo obcisła, jakby lekko za mała. „Widocznie ostatnio urósł i nie stać go na nowe” —  przychodzi ci do głowy. Ile może mieć lat? Najwyżej dwadzieścia: na to wskazuje jego twarz, która w ciemności wygląda na gładką. Gdy wchodzi w krąg światła, zauważasz, że cała jest pokryta mozaiką purpurowych pryszczy. Nad wysokim czołem mierzwią się mokre, czarne, przerzedzone włosy. — To tak się mówi czy tak się nie mówi? — pyta chłopak z uśmiechem, nie spuszczając z ciebie wzroku. — Ty chyba powinieneś to wiedzieć —  rzuca. — Kim jesteś? — pytasz, a chłopak gryzie wargi. — Nie rozpoznałeś mnie — zauważa. Nie odpowiadasz. „Gdzieś już go widziałem” — przychodzi ci do głowy. — Tak sądziłem — chrząka tonem usprawiedliwienia — że mnie nie rozpoznasz. Takich ludzi jak ja raczej się nie zapamiętuje, co innego… — zawiesza na chwilę głos. — Co innego takiego Jakuba Dejmana. Zezujesz w stronę Elviry; kuli się w kącie salonu. „Tak, gdzieś go już widziałem; ale gdzie?” — Powiedzmy — mówi chłopak, przełykając ślinę — że jestem każdym, kto nigdy nie był tobą. Okej? — Mruga. — Jestem… jestem studentem, któremu bardzo się podobały koleżanki, ale nie mógł żadnej zaciągnąć do łóżka. Jestem tym chłopakiem, z którym tak się fajnie gada, więc dobrze go

mieć za przyjaciela, któremu warto się wypłakać w ramię. Jestem anonem. Jestem — mówi, zachłystując się powietrzem — kimś, kto mieszka z pięcioma chłopakami w wynajmowanym mieszkaniu i nie może poruchać, bo zawsze ktoś jest w domu. Jestem kimś, kto chodzi w czerwonym swetrze i spędza przerwę między zajęciami z dziewczyną, która mu się podoba, która jest dla niego miła i którą chce zaprosić na kawę, bo… — Na chwilę milknie, jakby szukał właściwego słowa. — I co? — mówi w końcu. — I, kurwa, zjawiasz się ty. Wtedy sobie przypominasz: tamto przedpołudnie pod Wydziałem Lingwistyki Stosowanej, chłodna, przyjemna wilgoć, przezroczysty deszcz — — Nazywam się Franciszek Masecki — oznajmia. — To co, pamiętasz mnie, doktorku?

44 Nie poruszasz się. Zniecierpliwiony Masecki prycha, odwraca się i rusza w kierunku trzech foteli obitych brązową, skórzaną tapicerką. Po chwili w salonie willi w Zalesiu rozlega się nieprzyjemny, przypominający ryk chorego zwierzęcia dźwięk szurających po podłodze nóżek. Chłopak napina rozpierające krótkie rękawy koszuli mięśnie: ciągnie. A gdy już przyciągnie, gdy postawi fotel tam, gdzie chciał, uśmiecha się i wygodnie rozsiada: zakłada nogę na nogę i splata palce na wysokości twarzy. — Pamiętasz mnie, doktorku? — powtarza. Gdy mówi, kiwa się lekko do przodu, jak dzięcioł. Zalegającą w salonie willi w Zalesiu ciszę przerywa smarkanie Elviry, ale ani ty, ani brunet, który dzisiaj nie założył czerwonego swetra, nie

zwracacie na nie uwagi. „Czy go pamiętam? — zastanawiasz się. — Nie, właściwie to go wcale nie pamiętam”. Myślisz, że brunet w czerwonym swetrze nie jest kimś, kogo się zapamiętuje, czyja twarz może się komukolwiek śnić w niespokojne noce, kiedy wiatr drapie w okna gałęziami bezlistnych drzew. A przecież tyle razy, gdy wciskałeś się w Ankę — tyle razy starałeś się przypomnieć jego twarz: i nigdy ci to nie wychodziło. Pamiętałeś włosy — w dzień świętego Walentego 2017 roku mokre od lepkiego śniegu, dzisiaj nawilgłe kwaśnym wiosennym deszczem — tak, wie mi się, że pamiętałeś włosy: pamiętałeś oczy i pamiętałeś nos, czerwony sweter i to, jak wysoko unosił kolana, gdy uciekał, chociaż wcale go nie goniłeś. Pamiętałeś włosy, oczy, nos i sweter, i wysoko uniesione kolana: ale nie mogłeś z tych części ułożyć bruneta w czerwonym swetrze, Franciszka Maseckiego. Mnie się nie chciało, byś mógł. Elvira jeszcze raz smarka. — Więc? — Masecki uśmiecha się, przelotnie zerkając na trzęsącą się dziewczynkę. — Och, nie jestem zdziwiony! — zapewnia, chichocząc. —  Taki ważny, taki wielki człowiek jak… — Tak — przerywasz mu. — Tak, pamiętam. Brunet na chwilę nieruchomieje; a potem kilkakrotnie, bardzo szybko, kiwa głową, jakby starał się zamaskować zaskoczenie. — Więc wiesz, co mi zabrałeś — upewnia się. Kiwasz głową, a Masecki wzdycha i rozgląda się po salonie: wydaje się szukać czegoś, czym mógłby zwilżyć zaschnięte wargi. Gdy nic nie znajduje, kaszle, charczy i spluwa na podłogę. Plwocina jest mała i lepka, nie chce wsiąknąć w drewno.

— Często — oznajmia — zastanawiałem się, dlaczego mi ją zabrałeś. I już wiem. — Uśmiecha się. — Zabrałeś mi ją, typku, dlatego, że uważałeś się za kogoś lepszego od innych ludzi. A ja, powiem ci, typku, bardzo nie lubię ludzi, którzy uważają się za lepszych i którzy myślą, że mogą sobie zabierać dziewczyny… — Twoja dziewczyna była dziwką — przerywasz mu, zanim zdążysz się powstrzymać. Kiedy mu przerywasz, czujesz dziwną przyjemność, jakby krew szybciej płynęła twoimi żyłami. Masecki na chwilę oniemieje; zaraz jednak wraca mu rezon. — Dziwką? To — głową wskazuje na kulącą się pod ścianą Elvirę — to jest dziwka. Gdy tylko poczuje na sobie spojrzenie Maseckiego, Elvira ciężej oddycha. Powietrze wypełniające salon willi w Zalesiu pachnie wodami: świeżym deszczem, który wpada przez rozbite okno, i kałużą na podłodze, która nie chce zaschnąć. Kałuża, która nie chce zaschnąć, wydziela otępiającą woń stęchlizny i lucerny, pleśni napoczynającej czarne deski na podłodze, młodego mchu, który wżera się w ich podniebienia. Kręcisz głową. — Nie? — dziwi się Masecki. — A Anka tak, co? Hm? Ach, rozumiem! — Masecki teatralnie uderza się otwartą dłonią w czoło. — Rozumiem, rozumiem. Dziwka. No, tak, w końcu nie urodziła się w inteligenckiej rodzince. Była z innej ligi. — Błyska zębami. — Był doktor Dejman, inteligent, i córka policjanta, a do czego się nadaje córka policjanta, jak nie do tego, żeby ją po prostu wyruchać, co? Nie, nie przerywaj mi! —  wrzeszczy, gdy otwierasz usta, by zaprotestować. — Była z mojej ligi, doktorku — mówi mściwie. — Wiesz, jaka jest moja liga?

Podejrzewasz, jednak nie wiesz na pewno; ale mnie się wie. Wie mi się, że Franciszek Masecki przyjechał tu z małego miasteczka pod Radomiem i marzył o tym, że jeszcze dziesięć, dwanaście lat i założy garnitur jak z bierzmowania, i usiądzie w przeszklonym biurze na szczycie jednej z wież, które w dniu, w którym zjawił się w Warszawie, widział po raz pierwszy w życiu: i będzie tłumaczył na obce języki rozmaite dokumenty, ponieważ zna obce języki i w żadnym nie ma ochoty wyrażać własnego zdania. — Ja naprawdę, naprawdę nie chciałem wiele. Ale nie — mówi, powoli kręcąc głową. — Ale zjawił się taki doktor Dejman. Wcale nie doktor, dowiedziałem się. I sobie kupił kobietę. I mógł ją zaliczać, dzień po dniu. A mnie co zostaje? Co? Gryziesz wargę i słyszysz, że Elvira popłakuje. Brzmi to, jakby starała się złapać oddech, ale powietrze nie chciało jej wpaść do nosa. — Ale nas jest więcej, takich jak ja — kontynuuje poważnym tonem Masecki. — Na przykład: pracownicy twojej kliniki. Nawet nie trzeba im było płacić, żeby poświadczyli, że to ty przeprowadziłeś tę operację. Zieleniecki nie chciał pieniędzy. Twój kolega Maks Koniecpolski dał pieniądze! — pieje. — A twój kierowca… — Rawik? — dziwisz się. „Przecież Rawik powiedział mi, że nie miał z tym nic wspólnego!” — myślisz i czujesz, jak coś ci podskakuje w żołądku. Masecki uśmiecha się. — Kilka dni temu — jego głos wibruje — nie przyjechał po ciebie na Mokotów, pamiętasz? — To wtedy podmieniłeś kwas… — Gdy to szepczesz, z zadowoleniem kiwa głową. — Wtedy, tamtego… Nie jesteś w stanie powiedzieć nic więcej.

Deszcz za oknem ustaje. W ciszę, która zaległa w salonie domu rodziny Połanieckich, wdziera się dźwięk, który wcześniej zagłuszały krople bębniące o szyby: to oddech dziewczynki. Zanim zdążysz pomyśleć, co robisz, odwracasz się w jej stronę: wtedy Elvira, jakbyś wydał jej rozkaz, zaczyna pełznąć w twoim kierunku. A gdy już przypełznie, przytula się do siebie i czujesz ciężar i ciepło, jakie bije od jej drżącego, zziębniętego czarnego ciała. Franciszek Masecki stuka palcami o tapicerkę fotela. Nagle lekko się unosi, sięga do kieszeni spodni i wyjmuje telefon, nienowe, ale i nie stare LG. Odblokowuje urządzenie, a gdy ekran rozjarzy się światłem, unosi go na wysokość twarzy. Rozpoznajesz jaskrawy pomarańcz portalu Wunderkamera.pl — ale nie jesteś w stanie dostrzec tego, co jest napisane. — Ostatnio — mówi Masecki — piszą o koniu, który zabił dżokeja, ale… ale o tobie też jeszcze napiszą. Już moja w tym głowa… Puk-puk. Przerywa mu pukanie do drzwi. Masecki podrywa się. — Nieźle to wszystko wymyśliłem, nie? — rzuca i zaraz rusza w kierunku wyjścia. Kiedy wstajesz, Elvira unosi się razem z tobą i ciasno do ciebie przylega, wtulając głowę w twoją rozpiętą kurtkę. Pachnie wilgocią desek i potem. Czujesz, jak pod swetrem mokra koszula przylepia ci się do piersi. Zanim Masecki otworzy drzwi, ni stąd, ni zowąd twoje oczy kierują się w stronę wystającego spod jej mankietu zegarka. Na osłaniającym cyferblat longinesa lindbergha szkiełku odbija się światło. Niebieskie bakelitowe wskazówki nie przesuwają się.

DWADZIEŚCIA DWA 4 Ukradziony Ernstowi Schmittowi zegarek zacząłeś nosić dzień po tym, jak uciekłeś z Domu Salomona. Jesień 1938 roku była ciepła i miedziane słońce chętnie odbijało się w szkiełku, które chroniło cyferblat longinesa. Trzeciego października poszedłeś na pierwsze w tamtym semestrze zajęcia na Fakultecie Medycznym. Na korytarzach spotkałeś kilku chłopców, których wcześniej widywałeś na pięciokątnym strychu budynku przy ulicy Schellinga. Zachowywali się, jakby cię nie poznawali; ty też się tak zachowywałeś i stopniowo ogarniał cię spokój. Tylko raz, gdy zauważyłeś Wienera, poczułeś, że masz nogi jak z waty. Zrobiłeś krok do tyłu, on jednak minął cię i wszedł do jakiejś sali. Tamtej jesieni po zajęciach pospiesznie wracałeś do jednopokojowego mieszkania, które wynająłeś od pewnej wdowy w dzielnicy Obersendling. Odziedziczone po Hansie von Deymannie pieniądze, przy oszczędnym trybie życia, powinny ci starczyć na — policzyłeś — co najmniej kilka lat; a później? Tego nie wiedziałeś, wiedziałeś tylko, że ktoś taki, kto nie nazywa się jak ty, nie powinien być lekarzem. Kto wie, może powinien zostać na uczelni, zostać wykładowcą? Uczyć teorii: tylko teorii, teorii frenologii, analizować, jak niezbędne były pisma Franza Josepha Galla. Tak, to nie brzmiało źle. Ten ktoś mógłby przeżyć życie spokojne i pozbawione wrażeń, zagrzebane w kokonie ciepłych mieszkań,

w kamienicach pamiętających czasy Ludwika Maksymiliana. Ziemia, na której stał dwór w Hameln, nadawała się na sprzedaż — o ile z dworu coś zostało, mieszkańcy wsi pewnie to rozkradli, ale ziemi ukraść nie mogli, ziemia, czarna ziemia była tylko twoja. Drzewa złociły się, niebo było błękitne; pewnego dnia na początku listopada 1938 roku — środa; dwa dni wcześniej zdarzyła się pełnia księżyca — zamiast na zajęcia wczesnym przedpołudniem poszedłeś na Brienner Straße, do dawnego pałacu Wittelsbachów. Szary tynk jaśniał w świeżym, przebijającym się długimi promieniami przez rzadką warstwę chmur słońcu. Otworzyłeś ciężkie, strzeżone przez dwa posągi łaszących się lwów, wrota. Na jednej z parkowych alejek stał opel admiral, chyba ten sam, którym kiedyś przyjechałeś tu z Pierwszym i Drugim; i dobrze, bo to właśnie ich szukałeś. — Oczywiście, że są — powiedział przypadkowo napotkany strażnik. Spoglądał nieufnie na twój elegancki strój, jedną z kilku ekstrawagancji, na którą pozwoliłeś sobie za odziedziczone dziesięć tysięcy marek. — Pan…? — Chciałbym złożyć doniesienie — powiedziałeś, przesuwając mankiet koszuli tak, by zakrył longinesa lindbergha. Zaprowadził cię na piętro, zapukał; kiedy drzwi się otworzyły, Pierwszy i Drugi spojrzeli na ciebie ze zdziwieniem. — Przypomniał pan coś sobie? — spytał przymilnie Pierwszy. —  O tamtym nauczycielu? My wiemy o nim już sporo! — Poderwał się zza biurka. — Bardzo sporo, tak… — Nie, ja w innej sprawie — odparłeś, zrobiłeś kilka kroków i, nieproszony, usiadłeś na krześle. Gdy opowiadałeś historię Ernsta Schmitta, Pierwszy co chwila szeroko otwierał ze zdumienia oczy, podczas gdy Drugi pozostał milczący i chmurny. Pierwszemu zdarzyło się kilka razy krzyknąć; Drugi stał przy

oknie wychodzącym na otaczający pałac Wittelsbachów park, dłońmi opierając się o parapet. — Niesamowite! — rzekł Pierwszy, gdy skończyłeś. — Nie-sa-mo-wite! Oczywiście, wiemy o zniknięciu tego pana, pana Schmitta, ale… — W to nie był zamieszany żaden wykładowca? — odezwał się nieoczekiwanie Drugi. Przełknąłeś ślinę. Skórzany pasek longinesa wpijał ci się w przegub. — Nie — powiedziałeś, a Drugi uważnie pokiwał głową. — Więc tylko ten student, Wiener, i jego kolega, Kittler, tak? — spytał, a Pierwszy zaczął gwałtownie przeglądać swoje notatki, bełkocząc pod nosem coś niezrozumiałego. — Cóż, dziękujemy panu — rzekł Drugi, gdy potwierdziłeś. — Oczywiście, sprawdzimy to. Nie ruszyłeś się z miejsca; myślami byłeś bardzo daleko, wie mi się to. — Coś jeszcze? — spytał Drugi, przypatrując ci się uważnie. — Nie — wymamrotałeś, otrząsając się. — Nie, nie… Gdy schodziłeś olbrzymimi schodami pałacu Wittelsbachów, twoje ciało ogarnęło uczucie przyjemnej lekkości. Na drzewach w pałacowym parku zostało już niewiele liści. Minąłeś kamienne lwy i ruszyłeś w stronę bramy; dopiero po chwili spostrzegłeś, kto za nią stoi. To był Jünger. Profesor Adrian Jünger, w beżowym trenczu, w wykwintnym brunatnym borsalino zdobiącym jego głowę, z krokodylim grymasem na ustach. — Pójdziemy się czegoś napić? — spytał wesoło. Byłeś tak zdumiony, że nie potrafiłeś się zdobyć na coś innego niż potaknięcie. W kawiarni niedaleko dawnego pałacu Wittelsbachów usiedliście na zewnątrz. Jünger zamówił piwo, które podano mu w dużym, ociekającym z wilgoci kuflu; ty zamówiłeś herbatę. Na kawiarnianej ladzie małe radio

trzeszczało, nadając przemówienie. Rozpoznałeś głos: pan Goebbels. Przemówienie skończyło się i radio zaczęło niemiłosiernie szwargotać. Jünger przypatrywał ci się spod ronda borsalino. — Co im pan powiedział? — spytał w końcu. — Nie wydałem pana — odparłeś natychmiast, zanim zdążyłeś pomyśleć, co powinien powiedzieć ktoś, kto nie nazywa się jak ty. Nietknięta herbata parowała z białej filiżanki. Kilka razy pokiwał głową. — A o innych Domach, w Berlinie i we Fryburgu, powiedział pan? —  spytał, a gdy potwierdziłeś, zaśmiał się smutno. — Ciekawe, kiedy się domyślą — powiedział. — Inne Domy? — podchwyciłeś. Jünger przymknął oczy. — Policjanci — odparł po chwili i znów zamilkł, jakby się nad czymś zastanawiał. — Nie ma — rzekł łagodnie — innych Domów. Jest tylko jeden Dom Salomona. Potrzebowałeś chwili, by dotarło do ciebie to, co powiedział Jünger; a kiedy dotarło, z odbiornika we wnętrzu kawiarni zaczęła się sączyć charkotliwa piosenka. Du bist ein elender Ja-Sager, zeig der Welt wer du bist du musst Nein sagen guck das du die anderen vergisst. Alles was dich grad hatet, zeig den Finger und lächel…

1

— Nie ma? — spytałeś w końcu. Jünger wziął do ust łyk piwa; gdy odstawił kufel, nad ustami miał wąs z piany. — Jak to: nie ma? — powtórzyłeś. — Po prostu — odparł spokojnie Jünger. — Jest tylko jeden Dom Salomona, który…

— …dlaczego pan to zrobił? — przerwałeś mu, a Jünger jeszcze raz się napił. — Dlaczego pan nas okłamał, że są też inne Domy? Dlaczego pan… — zabrakło ci słów; nagle poczułeś, że masz mnóstwo pytań, które chcesz zadać temu eleganckiemu mężczyźnie w brunatnym borsalino. Odstawiwszy kufel na stolik, Jünger otworzył usta i wydał z siebie dźwięk sytego zadowolenia. — Pan nie pije — ni to spytał, ni to stwierdził. Pokręciłeś głową. — Nie. Uśmiechnął się. — Dlaczego — powiedział — dlaczego, chciałby pan wiedzieć, założyłem Dom Salomona, a właściwie: czemu wziąłem pod swoją nieoficjalną opiekę studenckie stowarzyszenie, które Alexander Wiener skrzyknął kilka miesięcy wcześniej? To bardzo proste: dla przyjemności. To była gigantyczna przyjemność, patrzeć, jak ci inteligentni chłopcy… Młodzieńcy, można powiedzieć… najpierw uczą się wątpić we wszystko, czego ich nauczono, bym potem ja mógł wypełnić ich głowy czymś, co uznają za wiedzę, taką jedyną, niepowtarzalną, dla której się zabija. Przyjemność — to moja odpowiedź. Mam nadzieję, że pana zaspokoi. Kiedy się nad tym zastanowiłeś, poczułeś dziwną satysfakcję, że powiedział o mieszkańcach Domu Salomona „oni”. Nie — „wy”. Jakbyś ty się do nich nie zaliczał. …denn so bin ich, ein Ja-Sager sagt Nein zum Leben bitte versteht mich, ich hab kein bock auf Diskussion auch wenn du das grad daneben findest ich bin es gewohnt.

2

Radio szumiało: piosenka zbliżała się do końca. Nic nie odpowiedziałeś, Jünger pił piwo; ulicą przejechała dorożka. Pogłos końskich kopyt unosił się w powietrzu. — W każdym razie — dodał profesor po chwili — podjął pan właściwą decyzję, nie wydając mnie. Nigdy się pan nie zastanawiał, co będzie pan

robić po skończeniu studiów? O ile teoretyczną część Staatsexamen zda pan, zapewne, bez problemu, o tyle praktyczną… — Zastanawiałem się — przerwałeś mu. Zadowolony Jünger sięgnął do wewnętrznej kieszeni płaszcza i wyjął opakowanie jugosłowiańskich papierosów Ibar. — Nie zwolniono mnie z uniwersytetu, z Dachau zresztą też nie — powiedział, zapalając jednego; buchnął w twoją twarz piekącym dymem i poczułeś, że oczy ci lekko łzawią. — Teraz jednak mam nową pracę, w Berlinie, całkiem ciekawą. Myślę, że mogłaby być satysfakcjonująca dla człowieka takiego jak pan — dodał, a ty poczułeś, że coś przewraca ci się w żołądku. — Kiedy skończy pan studia, proszę nie podchodzić do egzaminu państwowego; proszę do mnie przyjechać. — Adres? — odezwałeś się, a Jünger odpowiedział ci życzliwym śmiechem, po czym rzucił na kawiarniany stolik zwitek banknotów. — Znajdzie mnie pan — powiedział, a potem wstał i wyszedł, nie dopijając piwa. Chwilę jeszcze siedziałeś w tamtej kawiarni, patrząc na kufel do połowy wypełniony żółtą cieczą. Piosenka w rzężącym radiu powoli dobiegała końca: Sie reden nur schlecht dabei bist du hier der beste, komm komm auf dem Boden der Realität scheiß auf ihre Manipulation, du bist echt und egal ob du Ja oder Nein sagst du machst es diesen Leuten einfach nie Recht. 3

Kiedy wieczorem tego dnia wróciłeś do swojego mieszkania w dzielnicy Obersendling i rozłożyłeś komplet szachów — nagle wiedziałeś, kim jest twój przeciwnik. To był ten angielski lokaj, o którym usłyszałeś na pierwszych zajęciach z historii medycyny. „Ktoś gorszy ode mnie — przyszło ci do głowy. — Najpodlejsza forma życia”. Tego samego wieczora rzuciło mi się kamieniami w sklepowe witryny.

Półtora roku później skończyłeś studia; Staatsexamen wyznaczony był na dzień 15 czerwca 1939 roku. Kiedy się zaczynał, razem ze skromnym dobytkiem spakowanym do sakwojaża z wytłoczonym napisem VON DEYMANN siedziałeś w ekspresie Monachium–Berlin. Nie zarezerwowałeś żadnego hotelu; wyszedłszy z dworca, przemierzałeś szumiący park. Liście na niskich, krępych drzewach miały kolor soczystej, lekko przykurzonej zieleni. Po drugiej stronie parku rozciągała się cicha, zabudowana potężnymi kamienicami uliczka: nosiła nazwę Tiergarten. Kiedy się na niej znalazłeś, odszukałeś numer czwarty; a potem zapukałeś do drzwi.

3 Tych drzwi, wie mi się to, już nie ma. Ciebie też już nie ma — prawie; w każdym razie nie do końca jesteś, teraz, o dziesiątej w nocy, dwudziestego ósmego dnia grudnia 1944 roku. Ale jeszcze dwie godziny temu byłeś. Jeszcze mogło mi się ciebie oglądać. Więc oglądało mi się ciebie, jak klęczysz przy regale z książkami w gabinecie doktora Josefa Mengele, otoczony przez tomy wyrzucone na ziemię; oglądało mi się, jak powoli twoja twarz wykrzywia się w wyrazie przerażenia. Stojący w drzwiach gabinetu Mengele przypatrywał ci się z uśmiechem. — Dobry wieczór, szanowny kolego — powiedział. Miał na sobie dziwny strój: na czarny mundur SS, ze spodniami wsuniętymi w wysokie oficerskie buty, narzucił lekarski kitel. Nie umieścił jednak rąk w jego białych rękawach, toteż kitel wisiał mu na ramionach niczym biała peleryna, kontrastująca z mundurem.

— Dobry wieczór — usłyszałeś swój głos. Był nieśmiały i cichy. Mengele rozejrzał się po pomieszczeniu. — Czegoś kolega szuka? — spytał i zawiesił wzrok na książkach, które wyrzuciłeś z półek. Pokręciłeś głową. — Czegoś kolega szuka, szanowny kolego — powiedział Mengele, tonem twierdzenia, nie pytania. — Kolega jest ciekawski. — Nie — wydukałeś. — To znaczy… „Co powinien — przemknęło ci przez głowę — powiedzieć mu ktoś taki, kto nie nazywa się jak ja?” — Szuka kolega informacji! — Mengele dziarskim krokiem przeszedł się po pomieszczeniu, by zasiąść za olbrzymim biurkiem. Kiedy wsuwał szuflady na swoje miejsca, rozległo się szuranie drewna. „On wie” — pomyślałeś. — Więc? — powtórzył

Mengele

i

zanim

zdążyłeś

cokolwiek

odpowiedzieć, teatralnie uderzył się otwartą dłonią w czoło. — No tak —  powiedział. — Moja wina. Szuka kolega informacji, bo kolega ich nie dostał. Ode mnie ich kolega nie dostał. Ciekaw jest kolega, zapewne, co z jedną z tych Ślązaczek, które kolega zapłodnił. — Tak — odparłeś, siląc się na niefrasobliwy ton, a Mengele odchylił się lekko w fotelu. — Tak, więc co z nią…? Doktor uśmiechnął się. — Nie zapyta kolega — powiedział — z którą? Przełknąłeś ślinę: miała smak ołowiu. — To przecież bez znaczenia — odparłeś, starając się, by zabrzmiało to pewnie. — Obie są, tak pan sądził, takie same, więc nie ma różnicy, z którą… Trzask! Doktor Josef Mengele klasnął w dłonie.

— Świetnie powiedziane! — stwierdził, patrząc ci w oczy. — Tak, ma kolega rację: nie ma to żadnego znaczenia. Zabiłem ją — rzucił. Cofnąłeś się o krok; zadowolony Mengele koniuszkami swoich króliczych zębów nadgryzał dolną wargę. Czułeś się coraz bardziej i bardziej zmęczony. „Byle wyjść z tego pokoju — pomyślałeś — i znaleźć się gdzie indziej, jak najdalej stąd”. — Więc — mruknąłeś, żeby

cokolwiek

powiedzieć

— pański

eksperyment jest skończony. Mengele zabębnił palcami w blat biurka. — Eksperyment — rzekł, bardziej do siebie niż do ciebie. Przez chwilę milczał, patrząc na regał, z którego wyrzuciłeś książki; jego źrenice obróciły się i lustrował też porozrzucane po podłodze tomy. Freud; Kretschmer; Gall. — Interesuje mnie jedno — oznajmił, zwracając ku tobie wzrok. — I to naprawdę mnie interesuje, kolego — zastrzegł. — Czy kolega kiedykolwiek uwierzył w to, że taki eksperyment może się odbyć? Naprawdę kolega w to uwierzył? Patrzyłeś na jego śniadą, przystojną twarz. W tamtej chwili po raz pierwszy przyszło ci do głowy, że nie masz przed sobą Aryjczyka, że doktor Josef Mengele — ze swoim niskim czołem i wąskimi wargami, oczami tak czarnymi, że wyglądały niczym dwa węgielki umieszczone w mięsie i skórze — reprezentuje, według typologii Kretschmera, typ śródziemnomorski. I to wcale nie jego czystą odmianę; raczej rodzaj E, z okolic Grecji i Peloponezu, jak pisał Körner w Bericht über rassenkundliche Untersuchungen in Monembasia und Areopolis an der Südküste des Peloponnes. Budowa leptosomatyczna, kończyny smukłe, przypominałeś sobie tamte frazy. Wskaźnik cefaliczny: siedemdziesiąt dziewięć, przecinek, czterdzieści pięć.

— Więc? — powtórzył Mengele, gdy nic nie powiedziałeś. — Naprawdę mógł kolega uwierzyć w to, że traktowałem to poważnie? Podwójne zapłodnienie, naprawdę? Kolega — kręcił głową — w to uwierzył? Naprawdę? — Tak — rzekłeś, bo nic lepszego nie przyszło ci do głowy. „To moja wina — pomyślałeś nagle. — To moja wina, bo nie powiedziałem mu o Julce. Ale skoro… skoro wiedział wszystko, więc może i to wie?” Mengele najpierw na chwilę zamarł; a potem odchylił głowę do tyłu i zaczął się śmiać. Stałeś i wsłuchiwałeś się w jego rechot, patrzyłeś, jak drga poruszany tym rechotem podbródek, jak żyły, na których opinała się skóra szyi, nagle znikają, by znowu się pojawić, wybrzuszając tak mocno, że miałeś wrażenie, że skóry jest zbyt mało i zaraz pęknie. — Niech kolega usiądzie — powiedział doktor w końcu, zwracając głowę w stronę fotela przy okrągłym stoliku; opadłeś na niego i poczułeś, że zmęczenie powoli cię opuszcza. Mengele podrapał się w policzek i wskazał palcem na szkielety stojące przy ścianie. Mimowolnie skierowałeś ku nim oczy i zobaczyłeś, jak ciepłe światło łukowej lampy załamuje się na nierównych kształtach kości. Gdy płomień drgał, naokoło oczodołów tworzył się jasnoszary, bardzo łagodny cień i czaszka wyglądała, jakby miała rzęsy i brwi. — Te szkielety — powiedział Mengele — to pozostałość po jednym z lekarzy, który tu kiedyś pracował. Mniemam, że się pan z nim zetknął, podczas pańskiej pracy w kancelarii na Tiergarten… nazywał się Schumann. Horst Schumann. Czy zetknąłeś się kiedykolwiek z kimś, kto nazywał się Horst Schumann? Owszem, zetknąłeś: pamiętasz tego wysokiego, potężnego mężczyznę o szczerej twarzy, z grzywką w kolorze palonej słomy,

opadającą mu na czoło. Pamiętasz, że cię nie polubił, i pamiętasz też, wie mi się, że raz podsłuchałeś, jak za ścianą rozmawia z Jüngerem. A kto to jest, ten Jacob Deymann? Przecież on nie ma zdanego egzaminu państwowego! Przecież to nie jest lekarz, przecież on się nie zna na tym fachu! I właśnie takich, odparł wówczas Jünger, ludzi potrzebujemy. — Doktor Schumann kolekcjonował szkielety — kontynuował Mengele, wstając zza biurka. — Dziwne hobby, nie sądzi kolega? Tu, w Auschwitz, jak kolega się domyśla, miał ich prawdziwy urodzaj. Ale to właśnie te szkielety sprawiły, że doktor Schumann zwątpił w swoją profesję i poprosił o przeniesienie do Ravensbrück, nas zostawiając ze swoim przebogatym zbiorem… Podszedł do wiszących na stelażach szkieletów; nie spuszczałeś z niego wzroku. Ostrożnie ujął czaszkę za żuchwę, biorąc ją w dłoń tak, jakby miał w niej trzymać złote królewskie jabłko. Pociągnął i wyjął ją z kręgosłupa; przez chwilę ściskał w ręce, a potem położył na okrągłym stoliku. Miałeś wrażenie, że puste oczodoły gapią się na ciebie; kiedy odwróciłeś wzrok, napotkałeś korkową tablicę z rzędami ludzkich źrenic. „Niech to się skończy — pomyślałeś. — Niech to się wreszcie skończy”. — Doktor Schumann — podjął Mengele, krążąc po betonowym gabinecie — wierzył… Przepraszam! — Znów, nie patrząc na ciebie, teatralnie uderzył się w czoło otwartą dłonią. — Doktor Schumann sądził, doktor Schumann wysuwał hipotezę, że nierówność ludzi zaczyna się już w układzie kostnym. Kazał więc wygotowywać martwe ciała, do kości, do samiutkiej kości. I co? I, odkrył doktor Horst Schumann, ludzkie szkielety nijak się od siebie nie różnią. Wzrostem, tak; ale w każdym jest ni mniej, ni więcej, tylko dwieście i sześć kości. Jak gdyby wszyscy byli równi, skoro każdy ma dwieście i sześć kości, kolego.

Podszedł do stolika. Odruchowo się odsunąłeś, ciężarem ciała przesuwając także fotel. W gabinecie rozległ się głośny szurgot, ale doktor zdawał się nie zwracać na niego uwagi. Ujął czaszkę w dłoń i niedbale rzucił za siebie. Głucho uderzyła o betonową podłogę pomieszczenia i upadła na podłogę, ale nie rozbiła się. — A czy są ludzie wyjątkowi, panie Deymann? — spytał wyprostowany Mengele. — Tak, są — odpowiedziałeś. Te słowa wysunęły się z twoich ust same i głos, którym je wypowiedziałeś, był pełen przekonania. Poczułeś mrowienie w udach. — I wolno im więcej? — upewnił się. Potwierdziłeś ruchem głowy. Doktor znów zaczął przechadzać się po pomieszczeniu. — Wierzy kolega w ludzi lepszych od innych ludzi, wierzy kolega w eksperyment, którego obiektem kolega się stał… Coś niesamowitego. Dobrowolnie poddać się tak upodlającej rzeczy. Nic nie odpowiedziałeś. — Więc? — powiedział Mengele, siadając okrakiem na biurku. —  Naprawdę byłem zaskoczony, nie tylko ja… Baer i Clauberg też. Jak kolega mógł się aż tak upodlić, co? Za kogo się kolega uważa, że się pan dał tak upodlić? — A pan? — warknąłeś nagle i od razu poczułeś strach. „Jak mogłem tak warknąć? — przeszło ci przez głowę. — Jak mógł tak warknąć ktoś, kto nie nazywa się jak ja?” Ale Mengele wcale nie wyglądał na obrażonego. — Ja? — spytał życzliwym głosem. — Za kogoś, kim jestem, drogi kolego. Za dosyć miernego naukowca i dosyć miernego lekarza. Tak, jako

lekarz, jako naukowiec… jestem miernotą. Całkowitą miernotą, podobnie jak kolega. Wie kolega, jaka jest między nami różnica? Milczałeś. To, co mówił doktor Mengele, każde jego słowo — czułeś, jakby to były małe kamyki, drobinki żwiru, które wpadały do twoich uszu. — Nie — rzekłeś w końcu. Mengele uśmiechnął się. — Taka — powiedział — że ja, kolego, w swojej miernocie widzę coś złego. I podniósł się z biurka. Jego szary cień na chwilę pojawił się na betonowej ścianie, ale zaraz przesłonił go ten rzucany przez szkielety. — A teraz, myślę, że wybierzemy się na przejażdżkę.

2 Kiedy szedłeś korytarzem, Mengele cały czas kroczył za tobą; przestąpiłeś przez próg, znalazłeś się na zewnątrz i zauważyłeś, że śnieg przestał padać. Niebo było granatowe i czyste, zapowiadało mroźną noc. — Zapraszam na przejażdżkę — usłyszałeś jego głos. Na rampie obok torów stał srebrny mercedes, chyba ten sam, wydawało ci się, którym Zabel przywiózł cię tu z Krakowa. Model W136: potężne błotniki połyskiwały w ciemności. Kiedy podszedłeś bliżej — śnieg chrzęścił jak gnieciona kartka papieru — zza samochodu wynurzył się żołnierz w szarym mundurze, ten, którego spotkałeś przy drzwiach. Ruszył w twoją stronę; jego twarz była gładka i pozbawiona jakiegokolwiek wyrazu. Tylko oczy wydawały ci się nieco bardziej wodniste, jak gdyby przez tę godzinę pokryła je warstwa niewypłakanych łez. „On wie — pomyślałeś. Twoje ciało stało się jakby lżejsze od ogarniającego je strachu. — On wie, co się zaraz stanie, już niedługo, już bardzo niedługo”.

— Heil Hitler! — zasalutował żołnierz i rozległ się dźwięk przecinanego wyrzuconą w przód dłonią powietrza. Usłyszałeś, że stojący za tobą Mengele wzdycha. — Oczywiście. Proszę wszystko przygotować,

dokończyć

moje

pakowanie, dobrze? — Jawohl, Herr Hauptsturmführer — rzekł dziarsko żołnierz, a potem ciemność wypełnił dźwięk chrzęszczącego pod jego butami śniegu. Doktor popchnął cię i nim zdążyłeś pomyśleć, co robisz, podszedłeś bliżej mercedesa. Ogromne błotniki wyglądały jak końskie uda, z ich potężnymi kośćmi odznaczającymi się na sierści karoserii. Po chwili usłyszałeś dziwny metaliczny dźwięk i odwróciłeś się. Mengele celował w ciebie pistoletem; trzymał go w wyciągniętej dłoni, i ręka z żelaznym urządzeniem prawie całkowicie przesłaniała jego twarz. „To stanie się teraz” — pomyślałeś. — Kolega siądzie po prawej stronie — powiedział jednak doktor. Jego obleczona w czarny mundur sylwetka odznaczała się na tle śniegu, który w poświacie nocnego nieba przybrał kolor błękitny. Ciemne baraki spokojnie spały w oddali. I wtedy — wtedy przyszła ci do głowy zupełnie inna myśl. Pomyślałeś: „dlaczego?”. „Dlaczego miałbym robić coś, co ten mężczyzna mi każe? Dlaczego miałbym stosować się do jego rozkazów? Bo celuje do mnie z pistoletu? Dlaczego tak niemożliwe wydaje mi się ruszenie na niego i odebranie mu broni? Dlaczego mam wrażenie, że gdybym spróbował to zrobić, moje nogi odmówiłyby posłuszeństwa…?” Z twarzy Mengele nie znikał pogodny uśmiech. Poczułeś powiew chłodnego wiatru, omiatający twoje policzki. — Do samochodu.

Posłusznie odwróciłeś się i podszedłeś do drzwi od strony pasażera; ująłeś w zziębnięte palce chłodną klamkę, pociągnąłeś ją ku sobie, a potem opadłeś na czarny skórzany fotel. Od razu otworzyły się drugie i Mengele zwinnie wślizgnął się do środka, nie spuszczając z ciebie lufy. Patrzyłeś przed siebie, na granatową ciemność i na znikający w niej obóz, i nie mogłeś się pozbyć wrażenia, że cały czas widzisz tę lufę gdzieś przy swojej twarzy. Dopiero gdy usłyszałeś dźwięk przekręcanego kluczyka i odwróciłeś się w stronę doktora, spostrzegłeś, że pistolet spoczywa w kaburze przymocowanej do ściskającego jego mundur pasa. Rozległ się szczęk; Mengele wcisnął pedał przepustnicy i mercedes zaczął się powoli toczyć w kierunku torów. Kiedy zahamował, twoje ciało wyrwało do przodu i niewiele brakowało, a uderzyłbyś głową o dach. Doktor cicho zachichotał, a potem, mocno ściskając kierownicę, kilkakrotnie obrócił ją w lewo i znowu wcisnął pedał gazu. Teraz samochód jechał pomiędzy torami kolejowymi a rzędem baraków. Patrzyłeś, jak z ciemności nad obozem Birkenau wyłania się strażnicza wieża. Nie paliło się na niej żadne światło; granat nieba był jednak wystarczająco jasny, byś dostrzegł kilka pełniących wartę ludzkich kształtów. Mengele mocniej docisnął pedał przepustnicy i mercedes skręcił w prawo, miękko sunąc przez pokrywający aleje KL Birkenau śnieg. Granatowy mrok obnażył zbudowany prostopadle do innych budynek. „Czy to właśnie tu mnie wiezie? — pomyślałeś. — Czy to właśnie tu, zaraz, mnie wysadzi, czy pójdziemy do budynku dla bliźniąt doktora Mengele, do Anny i mojego zegarka?” Mercedes pojechał dalej, w stronę jednej z bocznych bram. Stojący przy niej żołnierz zauważył siedzącego za kierownicą Mengele i zasalutował;

doktor odparł krótkim, leniwym uniesieniem ręki. Auto przejechało między murami z betonu i drutu kolczastego i znalazło się poza terenem obozu. — Nie wiem, czy kiedykolwiek zadawał sobie kolega, kolego Deymann, pytanie, co jest głównym zadaniem nauki — odezwał się niespodziewanie doktor. — Podejrzewam, że nie. Otóż ja rozumiem to zadanie tak: ustalanie, co jest normalne, a co nie. Skąd jednak człowiek ma wiedzieć, że ma rację? Że jego hipoteza jest tą właściwą? No? — Nie czekając na odpowiedź, mówił dalej: — Porównałbym to, kolego, do krążenia po ciemnym labiryncie, gdzie jest mnóstwo korytarzy i nagle człowiek po prostu wie, w który z nich skręcić, by znaleźć się u celu. Skąd to wie? Nawet nie zadaje sobie tego pytania. Nagle skręca w ten korytarz i wie, że jest właściwy, jak gdyby ktoś inny w niego skręcił, jego nogami. To musi być straszne, nigdy tego nie poczuć. Samochód przesunął się obok skrętu w drogę do obozu Auschwitz; na horyzoncie ukazał się dom, w którym kilka godzin wcześniej się ukrywałeś. Przez chwilę miałeś wrażenie, że palą się w nim światła. Auto pojechało dalej. — Tak, to musi być straszne… Na przykład jeden z moich nauczycieli — mówił Josef Mengele, stukając paznokciami o kierownicę. — Profesor Ernst Rüdin. Był uczniem innego profesora, niejakiego Kraepelina. Później został na uniwersytecie w Monachium jego asystentem, i to podczas tej asystentury dostrzegł, czego mu brakuje: iskry, która zapaliłaby się w jego głowie i dokładnie określiła, którą drogą powinien iść. Rüdin zrozumiał, że nigdy już nie będzie naukowcem, a przynajmniej nie takim, jakim by chciał. Mógł być sumienny, mógł być dokładny, tak; ale to właściwie wszystko. Mleczne snopy świateł mercedesa tańczyły ze sobą na oblodzonej jezdni; stromej, bardzo wąskiej, zakręcającej wzdłuż czegoś, co wyglądało na

przykryte śniegiem pola, ale było zbyt ciemno, byś mógł być tego pewien. Tymczasem Mengele mówił dalej: — Wie kolega, że w tym obozie, w tym drugim także, było mnóstwo naprawdę wybitnych ludzi? Miklós Nyiszli, mój asystent; być może nikt panu tego nie powiedział, ale u siebie, na Węgrzech, był naprawdę znakomitym lekarzem. Albo jeszcze inna moja pomocnica, ta od ludzkich głów, ze Lwowa, doktor Puzynina. Co za talent! Albo… on zmarł, zanim kolega tu przyjechał, więc nigdy go pan nie poznał, a szkoda: doktor Robert Lévy, z Francji, z Limognes. Albo niejaki doktor Dering. Władysław Dering. Warszawski ginekolog! Tak, oni to musieli wielokrotnie czuć: iskra. Spomiędzy pól mercedes wjechał w gęsty sosnowy las; w białych światłach widziałeś zwężający się ku chłodnicy kadłub auta i szorstkie tułowia obrzuconych ich blaskiem drzew. — Ja raz ją poczułem. — Mengele zaśmiał się cicho. — Ten stan, tę lekkość, z zapalonym w żołądku ogniem. To nie było tu, w Auschwitz, tylko wiele lat temu w Lipsku, gdzie byłem młodszym rezydentem. Byłem w laboratorium, mieszałem fenol w fiolkach i nagle pomyślałem, że można go stosować inaczej niż dotychczas… i ta myśl uciekła. Wymknęła mi się i więcej nie wróciła. Samochód znalazł się na wzgórzu: jezdnia stromo biegła jego zboczem i światło reflektorów docierało aż na sam dół. Mengele wcisnął hamulec i pozwolił mercedesowi zsunąć się oblodzoną drogą. Miałeś wrażenie, że auto jedzie ku czystej bieli; jednak gdy już się tam znalazło, wyrwało do przodu i znów sunęło przez mroźną ciemność. „To koniec — pomyślałeś. — To już naprawdę koniec, zaraz. Zaraz stanie się to, o czym mówił wiejski nauczyciel, że to największa rozkosz tego świata: nie być”.

W tym momencie Mengele wcisnął hamulec i mercedes gwałtownie się zatrzymał; twoje ciało wysunęło się do przodu i potrzeba było chwili, byś znów opadł na fotel. Mengele przekręcił kluczyk w stacyjce i zgasły reflektory; zapanował mrok. — Pan tego z pewnością nie poczuł, szanowny kolego — rzekł Mengele, nie patrząc na ciebie. — Wie pan czemu? Bo jest kolega miernotą; ale taką, której innej miernoty nienawidzą najbardziej. Kiwnął głową, jakby sam się ze sobą zgadzał. — Kolega jest miernotą, która nam, innym miernotom, przypomina, że urodziliśmy się na świecie po to, żeby być popychadłami. Żeby przepisywać na maszynie dokumenty — powiedział, a ty przypomniałeś sobie tamten ciasny, przytulny pokoik w Instytucie Cesarza Wilhelma. —  Tak mi pisał kolega von Verschuer, który tu pana wysłał, pisał: wysyłam ci miernotę i zrób z nią, co chcesz, kochany Mengele. Wysyłam ci ten żart, który pracuje u nas, w Instytucie, a który już niedługo nie będzie potrzebny, gdy wkroczą tu Amerykanie i Ruscy. Pobaw się z miernotą, skoro to już koniec. Ciasny, przytulny pokoik w Instytucie Cesarza Wilhelma; i drugi pokoik, ten nad pomieszczeniami administracji. Coś ci się przypomniało. — To pan — powiedziałeś nagle — przynosił sznapsa? Do mojego pokoju? To pan? — Nie mam pojęcia, o czym pan mówi — rzucił Mengele opryskliwie, sięgając do kabury. „Nie dowiem się, czy to przez nią, jeśli nie zapytam” — pomyślałeś. — A… a moja siostra? Pan o niej wiedział, pan wiedział, że… — Cisza — przerwał ci Mengele. Zamilkłeś. Po chwili rozległ się szczęk odbezpieczanego zamka. Nie poczułeś strachu. „Czy powinien — pomyślałeś — czuć go ktoś taki, kto

nie nazywa się jak ja? Z pewnością nie powinien się teraz zastanawiać, skąd w jego pokoju wzięły się butelki sznapsa, nie powinien pytać o Julkę, co za straszny, straszny błąd, Julka…” — Wychodź! — warknął Mengele, a ty machinalnie sięgnąłeś do klamki. Doktor roześmiał się. — Niesamowite! Kolega robi wszystko, co się koledze rozkaże, jak cyrkowe… Urwał. Noga, którą wysunąłeś na zewnątrz, poślizgnęła się na pokrywającym jezdnię lodzie. To stało się bardzo szybko: wypadłeś z samochodu i plecami uderzyłeś o ziemię. Przez chwilę miałeś wrażenie, że twój kręgosłup złamał się na pół. Zamknąłeś oczy. Rozległ się szczęk zamykanych drzwi, potem trzask silnika, potem chrumknięcie samochodu, który ruszył przed siebie, jeszcze kilka taktów jego stopniowo oddalającego się rzężenia i koniec, i cisza. Otworzyłeś oczy. Po lewej stronie drogi pokryte lasem wzgórze łagodnym, miękkim zboczem opadało ku równinie; po prawej wznosiło się, ale było zbyt ciemno, byś mógł ocenić, jak bardzo jest strome. Mnie wie się, że bardzo. Ruszyłeś w las, a twoje nogi głęboko zapadły się w zamrożony w lodowatą bryłę śnieg. Przez następnych dziesięć minut z trudem przekraczałeś kolejne zaspy. W końcu znalazłeś się pod wysokim świerkiem o oblodzonej korze; spojrzałeś w białą ziemię i zanim zdążyłeś pomyśleć, co robisz, położyłeś się w niej, twarzą rzeźbiąc w śniegu dziurę. Mroźne drobiny osiadły ci na policzkach. Powietrze wydobywające się z nosa sprawiło, że na chwilę jeszcze raz zamieniły się w wodę, by — sekundę później — zamarznąć na nowo. Leżałeś. Leżałeś. Leżysz. Coraz mniej mi się w tobie jest. A w końcu nie ma mnie w tobie w ogóle; wysuwa mi się z twojego ciała strużką smolistego, czarnego dymu, niezwykle powoli. Nie ma mnie w tobie w ogóle, więc ciebie też już nie ma; mnie zaś jest się wszędzie na

tym Kontynencie, oprócz ciebie, i wszędzie gra mi się na flecie szczurołapa jego nieuchronną, pozbawioną jakiegokolwiek fałszu pieśń.

1 Z roku na rok gra mi się ją coraz ciszej; aż w końcu przestaje mi się ją grać. Pewnego dnia, nie tak dawno temu i nie za tak wiele dni, zatrzymują się zegarki. Nagle zapada cisza i powietrze, dotychczas wypełnione tykaniem, w tej nagłej ciszy zaczyna wydawać się ciężkie i szorstkie, zupełnie nie do wytrzymania. Zegarki, moje instrumenty, zatrzymały się. Zatrzymał się — między innymi — zegarek marki Longines, model Lindbergh, który teraz, gdy tkwisz w zamrożonym śniegu, leży ukryty w baraku dla bliźniąt doktora Mengele. Za nieco ponad miesiąc, wie mi się, ten zegarek będzie zdobił wychudzony przegub Anny, kiedy będzie maszerowała zaśnieżoną drogą; za osiem miesięcy będzie leżał na szafce obok łóżka, na którym Anna będzie rodziła twojego syna, a światło w pokoju w jednopiętrowym familoku będzie miodowe, bardzo ciepłe. Za dwadzieścia jeden lat Anna zdejmie ten zegarek i będzie on się opinał na przegubie pewnego młodzieńca, który będzie się nazywać Jan Dejman i wysiądzie z pociągu w Warszawie, na Dworcu Głównym; i będzie tykał, tyk-tyk-tyk. Zegarek nie wróci już w okolice lasu, w którym teraz leżysz; a w familoku, gdzie Anna zdjęła go z ręki, znajdzie się tylko raz, za czterdzieści sześć lat, kiedy ktoś, kto wysiadł z pociągu w Warszawie, na Dworcu Głównym, przyjedzie ten familok sprzedać i mieć jak najmniej wspólnego z grobem kogoś, kto dał mu nazwisko: Dejman. Jedenaście lat później zostanie zdjęty z przegubu twojego syna i położony na szafce w dusznym korytarzu, w bloku na osiedlu w Warszawie. Za siedemdziesiąt cztery lata zaś będzie

się wrzynał w inną skórę w zimnej, wilgotnej willi w Zalesiu; i zatrzyma się. Zatrzymuje. Zatrzymał. Jego wskazówki nie poruszają się. Już nie odlicza sekund ani minut i nie sposób odmierzyć, ile czasu upłynie, zanim otworzą się drzwi do zimnej, wilgotnej willi pod Warszawą; otworzyły się. Za drzwiami stoi pięciu mężczyzn, których mnie się zna, o których wie mi się, że nazywają się: Karol Rawicz, Janek Balcer, Jarek Balcer, Maks Koniecpolski, Bogumił Zieleniecki. Tak się nazywają, bo mi się chciało, żeby się tak nazywali. W chwili, gdy zegarek się zatrzymuje, ci mężczyźni zaczynają spoglądać po sobie ze zdziwieniem, a potem drzwi się otwierają i rozlega się krzyk. Krzyczy pięć gardeł, których właściciele zdumieni są tym, co widzą w progu willi. To postać, która ma dwie nogi i dwie ręce, w której ciele, wie mi się to, grzechocze dwieście i sześć kości. Po chwili zdumiewa ich już wszystko: drewniany dom — a co to jest, ten dom? dlaczego ma być dom, dlaczego? — i chaszcze zarastające ogród, i parujące kałuże na podłodze w środku. W tym nie ma najmniejszego sensu — mnie w tym już nie ma. To wszystko jest niepotrzebne, to wszystko jest niekonieczne, tego wszystkiego równie dobrze mogłoby nie być. A potem na powrót zrywa się wiatr. Wiatr, który wieje przez ten Kontynent, wywiewa z niego wszystko, co nadaje się do wywiania; co jest niepotrzebne, niekonieczne, czego nie musi być. Wiatr wieje. Wiatr wieje. Tak mija kilka tysięcy lat. Po kilku tysiącach lat w miejscu, w którym po raz ostatni poruszyły się wskazówki tego zegarka, znajduje się opustoszała równina o barwie popiołu. Jak okiem sięgnąć — szara, popękana ziemia. Bez ani jednego budynku, ani jednego drzewa. Choć wie mi się, że nie ma tu już nic do wywiania — wiatr wieje dalej. Wiatr wieje. Wiatr wieje.

Wiatr nie przestaje wiać. Londyn, listopad 2014 – Warszawa, lipiec 2016

1.

Jesteś nędznym potakiwaczem, ujawnij się światu/ Musisz powiedzieć „nie”, uważaj, by na innych nie zważać,/ Tym, którzy cię nienawidzą, pokaż środkowy palec i uśmiech… (Bertolt Brecht, Der Jasager, przeł. Mateusz Konwiak). ↩

2.

Taki już jestem, potakiwacz mówiący „nie” życiu,/ Zrozumcie mnie, proszę, nie mam ochoty na dyskusję,/ Nawet jeśli Ty znajdujesz ku niej powód, jestem do tego przyzwyczajony (przeł. Mateusz Konwiak). ↩

3.

Mówią tylko źle, choć jesteś tu najlepszy,/ Zejdź, zejdź na ziemię/ Pierdol ich manipulacje, jesteś prawdziwy i nieważne, czy mówisz tak, czy nie/ Po prostu nigdy tym ludziom nie dogodzisz (przeł. Mateusz Konwiak). ↩

Od autora Lekcje anatomii doktora D. nie mogłyby powstać bez pomocy — ludzi i książek, dlatego ludziom i książkom tutaj podziękuję. Przede wszystkim — Piotrowi Nowakowi, który w czerwcu 2013 roku poruczył mi napisanie dla kwartalnika „Kronos” eseju o Podłych ciałach Grégoire’a Chamayou. Z tej wspaniałej pracy dowiedziałem się o lady Montagu i jej sześciu służących. A także: Monice — za cierpliwość. Ojcu i Michałowi — za pierwsze lektury. Ekipie Wydawnictwa Literackiego za wiarę w tę książkę. Karolinie Wigurze, Lukasowi Bechtowi i doktorowi Otto Zeglerowi — za strych w Monachium, który później stał się Domem Salomona. Saszy i Agnieszce Berlinom — za gościnę w mieście, którego nazwa jest też ich nazwiskiem. Dr Elizie Pieciul-Karmińskiej — za piękne przełożenie fragmentu baśni braci Grimm. Karolinie Jędryszek — za tłumaczenie arii katalogowej. Mateuszowi Konwiakowi — za przekład wiersza Brechta. Książek dotyczących eksperymentów pseudomedycznych w niemieckich obozach zagłady jest mnóstwo, więc wymienię te dla mnie najważniejsze. Po pierwsze, wspomnienia doktora Miklósa Nyiszli pt. Byłem asystentem doktora Mengele. Po drugie, The Nazi Doctors Roberta Jaya Liftona. Po trzecie, prace Stanisława Sterkowicza (Zbrodnicze eksperymenty medyczne w obozach koncentracyjnych III Rzeszy; Zbrodnie hitlerowskiej medycyny; Nieludzka medycyna. Lekarze w służbie nazizmu). Jeśli chodzi o postać doktora Mengele, nieocenioną pomocą była książka Geralda Posnera i Johna Ware’a Mengele. Polowanie na anioła śmierci, jak również praca

Ulricha Völkleina Josef Mengele. Doktor z Auschwitz, a także wspomnienia Evy Mozes Kor Przetrwałam. Życie ofiary Josefa Mengele. Ogłoszenie o sprzedaży zegara to oczywiście fragment Über den Begriff der Geschichte Waltera Benjamina, a słowa, które w ósmym rozdziale wypowiada Wiener, pochodzą z New Atlantis Francisa Bacona. Libretto do opery Flet szczurołapa składa się z kolei z librett do trzech innych — ważnych dla mnie i dla tej książki — oper: Don Giovanniego Mozarta (autorstwa Lorenza Da Ponte), Wolnego strzelca Carla von Webera (autorstwa Friedricha Kinda) i Fausta Charles’a Gounoda (autorstwa Jules’a Barbiera i Michela Carré). Passusy na temat tej opery, zwłaszcza jej pierwszej części, wiele zawdzięczają Stadiom erotyki bezpośredniej Sørena Kierkegaarda. Fragment z Tako rzecze Zaratustra, który przygotował sobie na przemowę Maks, podaję w przekładzie Wacława Berenta. Uważny czytelnik dostrzeże na początku drugiej części zakamuflowany fragment jednej z najwspanialszych powieści o rewolucji seksualnej — Poczucia kresu Juliana Barnesa, w przekładzie Jana Kabata. Piosenka, którą nadaje radio podczas spotkania Jacoba i profesora Jüngera, nie miałaby szansy być podówczas grana — to fragment libretta Bertolta Brechta do opery Kurta Weilla Der Jasager, który to fragment, jak sądzę, dobrze postać Jacoba podsumowuje. Wszystkie cytaty z Pisma Świętego podaję według przekładu Biblii Tysiąclecia. Słowa, którymi przedstawia się narrator: „Jest mi się tym, co sprawia, że sokół słyszy wołanie sokolnika” — to luźna parafraza otwarcia Drugiego przyjścia Williama Butlera Yeatsa w przekładzie Antoniego Libery. Wykorzystałem również wypowiedzi Petera Thiela z wywiadu pt. Competition is a Zero-sum Game, opublikowanego w 567. numerze „CommonWealth Magazine” z 6 marca 2015 roku — w przekładzie własnym.