TŁUMACZENIE DODATKU GRAMATYCZNEGO A1

SAVE OFFLINE

ANEKS GRAMATYCZNY, Zeszyt ćwiczeń Nuevo Prisma A1, str. 64-80 UNIDAD 1: ¿QUÉ TAL? 1. Zaimki osobowe

1. osoba 2. osoba 3. osoba

Zaimki osobowe w funkcji podmiotu liczba pojedyncza liczba mnoga nosotros/nosotras yo (ja) (my kobiety/my mężczyźni) vosotros/vosotras tú (ty) (wy kobiety/wy mężczyźni) él/ella/usted ellos/ellas/ustedes (on/ona/pan, pani) (oni/one/panowie, panie, państwo)

• Zaimki osobowe w funkcji podmiotu mają formy rodzaju męskiego i żeńskiego, z wyjątkiem zaimków yo i tú: (Javi y Alfredo) Nosotros somos catalanes. (Juana y Belén) Ellas son amigas. My (mężczyźni) jesteśmy Katalończykami. One są przyjaciółkami. (Inma y Ana) Vosotras sois de Salamanca. (Luis y Paco) Ellos son informáticos. Wy (kobiety) jesteście z Salamanki. Oni są informatykami. • Jeżeli podmiotem jest grupa mieszana, używamy zaimków rodzaju męskiego w liczbie mnogiej: – (María y Diego) Ellos son estudiantes. Oni są studentami. • Formy grzecznościowe zaimków osobowych to usted (pan, pani) i ustedes (panie, panowie, państwo). Zaimki te nie odmieniają się przez rodzaje: – Usted (Carmen) es argentina, ¿verdad? Pani jest Argentynką, prawda? – Usted (Pablo) es mexicano, ¿no? Pan jest Meksykaninem, czyż nie? • W wielu krajach Ameryki Łacińskiej zamiast zaimka tú używa się zaimka vos. W takim przypadku zmienia się również forma czasownika: – Vos te llamás Lucas, ¿verdad? Ty masz na imię Lucas, prawda? 2. Czas teraźniejszy presente de indicativo: czasowniki regularne

W języku hiszpańskim istnieją trzy koniugacje: w pierwszej koniugacji bezokoliczniki mają końcówkę -ar, w drugiej -er, w trzeciej -ir. Każda z koniugacji ma odrębny wzór odmiany. 3. Czasowniki występujące z zaimkiem zwrotnym

Czasowniki te występują zawsze z zaimkiem zwrotnym. Inne przykłady takich czasowników to m.in. lavarse myć się, dedicarse zajmować się (czym).

1

4. Czasownik ser „być”: odmiana i użycie Czasownik ser jest czasownikiem nieregularnym.

Czasownik ser służy do: • przedstawiania siebie i innych osób: Ser + rzeczownik: – Soy María José. – Ellos son Juanmi y Pepe. Jestem María José. To (dosł. oni) są Juanmi i Pepe.

– Tú eres Estrella. Ty jesteś Estrella.

• do określania narodowości lub pochodzenia: Ser + pochodzenie/narodowość oraz Ser + de + kraj / miejsce pochodzenia: – Eres vasco. – Soy iItaliano. – Soy de Italia. – Somos del País Vasco. Jesteś Baskiem. Jestem Włochem. Jestem z Włoch. Jesteśmy z Kraju Basków. 5. Alfabet

Alfabet hiszpański składa się z 27 liter i dwóch dwuznaków: ch i ll. Dwuznak to znak graficzny utworzony przez dwie litery, który reprezentuje jedną głoskę. 6. Przymiotniki określające narodowość i pochodzenie Jest to grupa przymiotników, które określają narodowość lub pochodzenie osoby lub rzeczy: – Mi padre es de Madrid.→ Mi padre es madrileño. – Pella es de Valencia.→ Paella es valenciana. Mój ojciec jest z Madrytu.→ Mój ojciec jest madrytczykiem. Paella jest z Walencji. → Pella jest walencjańska.

x x x x

Rodzaj przymiotników określających narodowość i pochodzenie Większość tych przymiotników jest zakończona na -o w rodzaju męskim i -a w rodzaju żeńskim: mexicano/mexicano meksykański/-a, polaco/polaca polski/-a, griego/griega grecki/-a… Niektóre z przymiotników zakończone są na -és w rodzaju męskim i -esa w rodzaju żeńskim: inglés/inglesa angielski/-a, danés/danesa duński/-a, francés/francesa francuski/-a…. Jeszcze inne przymiotniki mają swoją własną formę: alemán/alemana niemiecki/-a, español/española hiszpański/-a… Niektóre z przymiotników określających narodowość i pochodzenie są nieodmienne: estadounidense amerykański/-a, belga belgijski/-a, croata chorwacki/-a, iraquí irakijski/-a…

7. Powitania, pożegnania i przedstawianie się Powitania, pożegnania i przedstawianie się x Pamiętaj, że w języku hiszpańskim używanym w Hiszpanii, tú i vosotros/as to formy, które stosuje się w sytuacjach nieformalnych, w rozmowie z członkami rodziny i przyjaciółmi, natomiast form usted i ustedes używa się w sytuacjach formalnych, w rozmowach z osobami starszymi lub nieznanymi.

2

SYTUACJE NIEFORMALNE • • • •

•

SYTUACJE FORMALNE

Witanie się i przedstawianie Hola, ¿qué tal (estás)? • Buenos días / Buenas tardes / Buenas noches, Cześć, co słychać/jak się masz? ¿qué tal está usted? Dzień dobry /Dzień ¿Cómo estás/estáis? Jak się czujesz/czujecie? dobry(popołudniu) /Dobry wieczór, jak się pan(i) ma? Y tú/vosotros, ¿qué tal? A co u ciebie/u was? Hola, soy/me llamo… Cześć, jestem/mam na imię • ¿Cómo está/están usted/ustedes? Jak się pan(i)/ + imię panowie(panie,państwo) czuje/czują? – Hola, somos Carmen y Sebastián. • Buenas tardes, soy/me llamo… Dzień dobry Cześć, jesteśmy Carmen i Sebastián (popołudniu), jestem/mam na imię + imię/ nazwisko. – Buenos días, soy el doctor Arnau. Dzień dobry, jestem doktor Arnau. Reagowanie Hola, ¿qué tal? Yo soy… • Encantado/a. Bardzo mi miło/przyjemnie. • Mucho gusto. Miło mi pana (panią) poznać. Cześć, jak się masz. Ja jestem + imię – Hola, ¿qué tal? Yo soy Clara. • ¿Cómo está usted? Jak się pan(i) miewa? Cześć, jak się masz? Ja jestem Clara.

Przedstawianie kogoś • Mire/n este(a/os/as) es (son)... Proszę popatrzeć, • Mira, este(a/os/as) es (son)... to jest (są)…. Popatrz, to jest (są)…. • Mire/n, le/s presento a… Proszę popatrzeć, – Mira, esta es Ana, mi amiga de Salamanca. Popatrz, to jest Ana, moja przyjaciółka z Salamanki. przedstawiam panu(i)/panom(paniom, państwu) – Estos son mis amigos, Luis y Pedro. To są moi + imię/nazwisko: przyjaciele, Luis i Pedro. – Miren, les presento al señor Ignacio Gómez, el director. Proszę popatrzeć, przedstawiam panom(paniom, państwu) pana Ignacio Gómeza, dyrektora. Żegnanie się • Adiós. • Hasta luego. • Hasta pronto. • Hasta mañana. Do widzenia! Do widzenia/zobaczenia! Na razie! Do jutra! 8.

Pytania przydatne w klasie

Prośba o pomoc w trakcie lekcji Pytanie o hiszpański odpowiednik jakiegoś słowa Prośby o powtórzenie, wyjaśnienie, potwierdzenie i prośba o jego przeliterowanie • ¿Puedes repetir, por favor? • ¿Cómo se dice en español „stress”? Przepraszam, czy możesz powtórzyć, (proszę)? Jak się mówi „stress” po hiszpańsku? • ¡Más despacio/alto, por favor! • ¿Puedes deletrear tu nombre, por favor? Proszę wolniej / głośniej! Czy możesz przeliterować twoje imię (proszę)? • Eres Francis, ¿verdad?/¿no? • ¿Cómo se deletrea? Jak to się literuje? Ty jesteś Francis, prawda? / czyż nie? • ¿Cómo se escribe tu apellido? Jak się pisze twoje nazwisko? 9. Skróty

• Sr. → señor (pan) • Sra. → señora (pani) • Sres. → señores (panowie) • Sras. → señores (panie)

Skróty formuł grzecznościowych • D. → don (pan) • Dña. → doña (pani) • Vd./Ud. → usted (pan/pani) • Vds./Uds. → ustedes (panowie/ panie/państwo

• Dr. → doctor (doktor) • Dra. → doctora (pani doktor) • Prof. → profesor (profesor) • Profa. → profesora (pani profesor

3

Formuły grzecznościowe mogą być zapisywane za pomocą skrótów. Piszemy je wówczas z dużej litery i stawiamy po nich kropkę. Formy don i doña stosujemy tylko z imieniem i tylko w liczbie pojedynczej; señor, señora, señores i señoras używamy z imieniem i nazwiskiem lub tylko z nazwiskiem: – Don Pedro y don Carlos son los vecinos de Eduardo. Pan Pedro i pan Carlos są sąsiadami Eduarda. – El Sr. Mariano Pérez y la Sra. Casado son de Salamanca. Pan Mariano Pérez i pani Casado są z Salamanki. – ¿Cómo está, Dña. María? Jak się pani czuje, pani Mario? UNIDAD 2: ESTUDIANTE DE PROFESIÓN 1. Rodzajnik określony

liczba pojedyncza liczba mnoga

Rodzajnik określony rodzaj męski el alumno los alumnos

rodzaj żeński la alumna las alumnas

Rodzajnik określony el/las/los/las uzgadnia się w rodzaju i liczbie z rzeczownikiem, któremu towarzyszy. Stawiany jest przed nazwami przedmiotów lub istot, które już znamy lub o których mówiliśmy wcześniej: – En mi clase hay diez estudiantes. Los estudiantes son simpáticos. W mojej klasie jest dziesięciu uczniów. Uczniowie są sympatyczni. – En mi casa hay cuatro habitaciones. Las habitaciones son grandes. W moim domu są cztery pokoje. Pokoje są duże. 2. Rodzaj i liczba rzeczownika Rodzaj x Rzeczowniki określające nazwy osób i zwierząt mają zwykle osobne formy dla obu rodzajów, męskiego i żeńskiego: el chico/la chica chłopak/dziewczyna, el abuelo/la abuela dziadek/babcia, el gato/la gata kot/ kotka, el oso/la osa niedźwiedź/niedżwiedzica… x Rzeczowniki odnoszące się do rzeczy (przedmioty, pojęcia, uczucia, emocje…. ) mają tylko jeden rodzaj, męski lub żeński: la calculadora kalkulator, el ordenador komputer, la idea myśl, la razón racja, la alegría radość, el dolor ból… x Rzeczowniki rodzaju męskiego są zazwyczaj zakończone na -o: el disco płyta, el pelo włosy, el armario szafa, el sombrero kapelusz… • Niektóre rzeczowniki rodzaju męskiego są zakończone na -a: el problema problem, el día dzień, el sistema system, el aroma aromat… • Rodzaju męskiego są nazwy liczb oraz dni tygodnia: el cuatro cztery, el diez dziesięć, el lunes poniedziałek, el domingo niedziela… x Rzeczowniki rodzaju żeńskiego są zazwyczaj zakończone na -a, -dad, -ción: la casa dom, la ciudad miasto, la nación naród… • Niektóre rzeczowniki rodzaju żeńskiego są zakończone na -o: la radio radio, la mano ręka, la moto motor… • Rodzaju żeńskiego są nazwy liter: la a a, la efe f, la equis x… x Niektóre nazwy osób i zwierząt maja tę samą formę dla rodzaju męskiego i żeńskiego: el/la dentista dentysta/dentystka, el/la estudiante student/studentka, el jirafa/la jirafa samiec żyrafy/ samica żyrafy, el/la cocodrilo samiec krokodyla/samica krokodyla… x Rzeczowniki zakończone na -e mogą być rodzaju męskiego lub żeńskiego: el coche samochód, la leche mleko, el garaje garaż, la clase klasa… x Nazwy niektórych osób lub zwierząt mają osobne formy dla rodzaju męskiego i żeńskiego: el hombre/ la mujer mężczyzna/kobieta, el yerno/la nuera zięć/synowa, el padre/la madre ojciec/matka, el caballo/la yegua koń/ klacz…

4

Liczba x Kiedy rzeczownik odnosi się do pojedynczego przedmiotu lub istoty, przybiera liczbę pojedynczą: (una) señora (jedna) pani, (un) libro (jedna) książka, (un) árbol (jedno) drzewo… x Kiedy rzeczownik odnosi się do więcej niż jednego przedmiotu lub istoty, przybiera liczbę mnogą: (dos) señoras (dwie) panie, (tres) libros (trzy) książki, (cuatro) árboles (cztery) drzewa… x Liczbę mnogą rzeczowników zakończonych na samogłoskę tworzymy przez dodanie -s: mapas mapy, armarios szafy, calles ulice… x Liczbę mnogą rzeczowników zakończonych na spółgłoskę tworzymy przez dodanie -es: naciones narody, árboles drzewa, ciudades miasta… x Liczbę mnogą rzeczowników zakończonych na -z tworzymy przez dodanie -ces: pez/peces ryba/ryby, actriz/ actrices aktorka/aktorki… x Niektóre rzeczowniki zakończone na -s mają taką samą formę w liczbie pojedynczej i mnogiej: el viernes/los viernes piątek/piątki, el lunes/los lunes poniedziałek/ poniedziałki, la crisis/ las crisis kryzys/ kryzysy, el análisis/ los análisis analiza/analizy…. Ale: autobús/autobuses autobus/autobusy, marqués/ marqueses markiz/markizowie… 3. Rodzaj i liczba przymiotnika • Przymiotnik uzgadnia się w rodzaju i liczbie z rzeczownikiem, któremu towarzyszy: – El chico alto. Wysoki chłopak.

– La chica alta. Wysoka dziewczyna.

– Los chicos altos. Wysocy chłopcy.

– Las chicas altas. Wysokie dziewczyny.

– El gato negro. Czarny kot.

– La gata negra. Czarna kotka.

– Los gatos negros. Czarne koty.

– Las gatas negras. Czarne kotki.

• Niektóre przymiotniki nie odmieniają się przez rodzaj: feliz szczęśliwy/-a, amable miły/-a, fácil łatwy/-a, grande duży/-a, verde zielony/-a, azul niebieski/-a… – Carmen es feliz. – Luis es feliz. – Las chicas son felices. – Los chicos son felices. Carmen jest szczęśliwa. Luis jest szczęśliwy. Dziewczęta są szczęśliwe. Chłopcy są szczęśliwi. – La casa es grande. Dom jest duży.

– El coche es grande. Samochód jest duży.

– Las casas son grandes. Domy są duże.

– Los coches son grandes. Samochody są duże.

4. Czasownik trabajar „pracować” Czasownik trabajar jest czasownikiem regularnym i należy do pierwszej koniugacji (koncówka -ar). Zapamiętaj jego odmianę:

5. Czasownik tener „mieć”: odmiana i użycie Czasownik tener jest czasownikiem należącym do drugiej koniugacji (końcówka -er). Jest on nieregularny.

5

• Czasownik tener służy do wyrażania posiadania i przynależności: – Usted tiene una casa preciosa. Ma pan przepiękny dom. – Vosotros tenéis muchos amigos. Wy macie dużo przyjaciół. • Stosuje się go do wyrażania samopoczucia, odczuć i emocji: – Tengo muchas ganas de ver a mi hermano. Mam wielką ochotę zobaczyć mojego brata. – Ellas tienen miedo. One się boją. – El niño tiene hambre. Dziecko jest głodne. • Używamy go, gdy mówimy o wieku: ¿Cuántos años tiene Arturo? Ile lat ma Arturo? Arturo tiene 26 años. Arturo ma 26 lat. 6. Zaimki i przysłówki pytające – pytania o dane osobowe Zaimki i przysłówki pytające x ¿Cómo + czasownik?: ¿Cómo te llamas? x ¿De dónde + czasownik? ¿De dónde son tus amigas? Jak się nazywasz? Skąd są twoje przyjaciółki? x ¿Qué + rzeczownik? ¿Qué idiomas hablas? Jakimi językami mówisz?

x ¿Cuál es + rzeczownik? ¿Cúal es tu número de teléfono? Jaki jest twój numer telefonu?

x ¿Cuánto/a/os/as + rzeczownik + czasownik? ¿Cuántos años tienes? Ile masz lat?

x ¿A qué + dedicarse? ¿A qué se dedica tu padre? Czym się zajmuje twój ojciec?

x ¿Dónde + czasownik? ¿Dónde trabajáis vosotro? Gdzie wy pracujecie? 7. Liczebniki

UNIDAD 3: ¡BIENVENIDO A CASA! 1. Rodzajnik nieokreślony

liczba pojedyncza liczba mnoga

Rodzajnik nieokreślony rodzaj męski un alumno unos alumnos

rodzaj żeński una alumna unas alumnas

• Rodzajnika nieokreślonego un/una/unos/unas używamy, gdy po raz pierwszy mówimy o jakimś przedmiocie lub istocie lub kiedy nie chcemy ich bliżej określić: – En mi casa hay un balcón (wspominamy o nim po raz pierwszy). El balcón (wspominamy po raz drugi) es azul. W moim domu jest balkon. Balkon jest niebieski. – En el cine hay unas butacas (bliżej niesprecyzowane, nieokreślone) muy incómodas. W kinie są bardzo niewygodne fotele.

6

• Jeżeli forma hay występuje z rzeczownikiem w liczbie mnogiej, możemy opuścić rodzajnik nieokreślony: – En el cine hay butacas muy incómodas. W kinie są bardzo niewygodne fotele. – En la librería hay libros antiguos. W księgarni są stare książki. 2. Czasownik estar „być, znajdować się”: odmiana i użycie Czasownik estar jest czasownikiem należącym do pierwszej koniugacji. Jest nieregularny w pierwszej osobie liczby pojedynczej:

• Czasownik estar służy do umiejscawiania w przestrzeni ludzi i przedmiotów: – En mi salón hay una mesa y un sofá. La mesa está en el centro de la habitación, el sofá está a la izquierda de la puerta. W moim salonie jest stół i kanapa. Stół znajduje się na środku pokoju, kanapa jest na lewo od drzwi. – En mi dormitorio hay dos camas. Mi hermano está en la cama de la derecha. W mojej sypialni są dwa łóżka. Mój brat sypia (dosł. jest) na łóżku po prawej. 3. Mówienie o istnieniu i ilości przedmiotów i osób Hay/no hay x Aby wyrazić istnienie przedmiotu lub osoby, stosujemy „(No) Hay Jest(są)/Nie ma + rodzajnik nieokreślony + rzeczownik”: – Hay una taza en la mesa. Na stole jest filiżanka. – No hay (unos) libros en la cartera. W teczce nie ma książek. – Hay una chica en la ventana. W oknie jest dziewczyna. x Jeżeli rzeczownik stojący po hay wystepuje w liczbie mnogiej, najczęściej opuszcza się rodzajnik. Podobnie dzieje się w przypadku rzeczowników niepoliczalnych: – En esta floristería hay flores rojas preciosas. W tej kwiaciarni są śliczne czerwone kwiaty. – No hay leche en el frigorífico. Nie ma mleka w lodówce. x Aby wyrazić ilość przedmiotów lub osób, które znajdują się w jakimś miejscu, możemy użyć konstrukcji: „(Miejsce) + Hay Jest (są) + liczebnik + rzeczownik”: – En mi calle hay cinco naranjos. Na mojej ulicy jest pięć drzewek pomarańczowych. – En mi pueblo hay dos cines. W moim miasteczku są dwa kina. – En mi casa hay muchos cuadros. W moim domu jest dużo obrazów. 4. Istnienie i położenie Porównanie użycia hay/está/están x Hay • Ma jedną formę dla liczby pojedynczej i mnogiej. Przy pomocy hay wyrażamy istnienie przedmiotów i osób oraz określamy ich ilość: – Hay una profesora nueva de Matemáticas. Jest nowa nauczycielka od matematyki. – Hay un súper de aquí. Niedaleko stąd jest supermarket. – Hay dos flores en el jarrón. W wazonie są dwa kwiaty. • Służy do mówienia o osobie lub rzeczy nieznanej. Pamiętaj, że kiedy hay występuje z rzeczownikiem w liczbie mnogiej lub z rzeczownikiem niepoliczalnym, zazwyczaj opuszcza się przed nim rodzajnik: – ¿Hay un hospital cerca de aquí? Czy niedaleko stąd jest jakiś szpital? – Hay tiendas por todo el barrio. W całej dzielnicy są sklepy. – No hay gente en la calle. Nie ma ludzi na ulicy.

7

x Está • Aby umiejscowić w przestrzeni jedną osobę lub przedmiot używamy struktury „El/La + rzeczownik w liczbie pojedynczej + está”: – El niño está en el jardín. Dziecko jest w ogrodzie. – El coche está en le aparcamiento. Samochód jest na parkingu. x Están • Aby umiejscowić w przestrzeni więcej niż jedną osobę lub przedmiot używamy struktury „Los/Las + rzeczownik w liczbie mnogiejj + están”: – Julia y Diego están en el cine. Julia i Diego są w kinie. – Las sillas están alrededor de la mesa. Krzesła są (stoją) dookoła stołu. 5. Formy ściągnięte rodzajnika W języku hiszpańskim istnieją tylko dwie formy ściągnięte rodzajnika: al (a + el) oraz del (de + el): – El dormitorio está al lado del salón. Sypialnia znajduje się obok salonu. 6. Okoliczniki miejsca El perro está…. Pies jest…..

a la izquierda del televisor na lewo od telewizora

cerca de la lavadora blisko pralki

a la derecha de la aspiradora na prawo od odkurzacza

al lado del contenedor obok kontenera

lejos de la planta daleko od rośliny

encima de la cama na łóżku

delante del sofá przed kanapą

detrás del sillón za fotelem

entre la pelota y las zapatillas pomiędzy piłką a butami

debajo de la silla pod krzesłem

7. Sposoby określania ilości i stopnia intensywności Przysłówki określające ilość i stopień intensywności x Przysłówki ilości stosujemy do określania ilości osób lub przedmiotów, posługując się konstrukcją „czasownik + mucho/poco (a/os/as) dużo/mało + rzeczownik”: – Juan tiene mucho trabajo. Juan ma dużo pracy. – Ella trabaja pocas horas. Ona pracuje mało godzin. – Hay muchas compañeras nuevas. Jest dużo nowych koleżanek. – Hay poco espacio. Jest mało miejsca.

8

x Przysłówki stopnia natężenia określają intensywność jakiejś cechy, stanu lub czynności. Do określenia intensywności cechy lub stanu stosuje się konstrukcję „czasownik + muy/poco (bardzo/mało) + przymiotnik”: – Carmen es muy alta. Carmen jest bardzo wysoka. – El vecino está poco hablador. Sąsiad jest dziś niezbyt (dosł. mało) rozmówny. – Los chicos están muy cansados. Chłopcy są bardzo zmęczeni. – La fiestá está poco animada. Impreza jest mało ożywiona. x Aby określić stopień intensywności czynności, należy posłużyć się konstrukcją „czasownik + mucho/poco”: – Yo trabajo mucho. Ja pracuję dużo. – María come poco. María je mało 8. Pytania o istnienie, ilość i położenie Zaimki i przysłówki pytające odnoszące się do istnienia, ilości i położenia x ¿Qué + hay …? – stosuje się w pytaniach o istnienie przedmiotu lub osoby: – ¿Qué hay en este cajón? Co jest w tej szufladzie? x ¿Cuántos/as + rzeczownik? – stosujemy w pytaniach o ilość przedmiotów lub osób znajdujących się w jakimś miejscu: – ¿Cuántos niños hay en el colegio? Ile dzieci jest w szkole? x Dónde + está/están? – używamy w pytaniach o położenie przedmiotów lub osób: – ¿Dónde está Maite? Gdzie jest Maite? – ¿Dónde están los discos? Gdzie są płyty? UNIDAD 4: ¡QUÉ GUAPO! 1. Zaimki dzierżawcze przymiotne

Yo Tú Él/ella/usted Nosotros/as Vosotros/as Ellos/ellas/ustedes

Zaimki dzierżawcze przymiotne liczba pojedyncza liczba mnoga mi padre/madre mis sobrinos/sobrinas mój ojciec/moja matka moi siostrzeńcy/moje siostrzenice tu nieto/nieta tus cuñados/cuñadas twój wnuk/twoja wnuczka twoi szwagrowie/twoje szwagierki su abuelo/abuela sus hermanos/hermanas jego (jej, pana, pani) dziadek/babcia jego (jej, pana, pani) brat/bracia nuestro amigo/nuestra amiga nuestros hijos/nuestras hijas nasz przyjaciel/nasza przyjaciółka nasi synowie/nasze córki vuestro tío/vuestra tía vuestros compañeros/vuestras compañeras wasz wujek/wasza ciocia wasi koledzy/wasze koleżanki su hermano/hermana sus primos/primas ich (panów, pań, państwa) brat/siostra ich (panów, pań, państwa) kuzyni/kuzynki

Zaimek dzierżawczy przymiotny występuje zawsze w towarzystwie rzeczownika określającego posiadany obiekt i uzgadnia się w rodzaju i liczbie z tym rzeczownikiem: Mis coches → „Yo (osoba, która jest posiadaczem) tengo varios coches (posiadany przedmiot)”. Nuestro coche → „Nosotros (osoby, które są posiadaczami) tenemos un coche (posiadany przedmiot)”. – Mi abuela es la madre de mi padre o de mi madre. Moja babcia jest matką mojego ojca lub mojej matki. – Tus amigas se llaman Magdalena y Sonia. Twoje przyjaciółki mają na imię Magdalena i Sonia. – Nuestra hija es peluquera. Nasza córka jest fryzjerką. – Vuestro tío está enfermo. Wasz wujek jest chory. – Buenos días, Sr.y Sra. Gómez, les está esperando su nieto Ezequiel. Dzień dobry, pani i panie Gómez, czeka na państwa państwa wnuk Ezequeil.

9

2. Pytanie o dane osobowe i udzielanie odpowiedzi Pytanie o dane osobowe i udzielanie odpowiedzi Pytania o dane osobowe dotyczą najczęściej stanu cywilnego (casado/a żonaty/mężatka, soltero/a kawaler/ panna, separado/a żyjący/-a w separacji, divorciado/a rozwiedziony/-a, viudo/a wdowiec/wdowa), sytuacji rodzinnej, zawodu lub wykształcenia …. Pytania o dane osobowe Odpowiedzi • ¿Estar + stan cywilny? • Sí/No, (no) + estar + stan cywilny – ¿Estás casado? Jesteś żonaty? – Sí, estoy casado con María. Tak, jestem żonaty – ¿Estás soltera? Jesteś panną? z Marią. – No, no estoy soltera, estoy divorciada. Nie, nie • ¿Tener + rzeczownik w r. męskim w l. mnogiej? jestem panną, jestem rozwiedziona. – ¿Tiene usted hijos? Ma pan/i dzieci? – ¿Tienes hermanos? Masz rodzeństwo? • Sí/No, no + tener + rzeczownik – No, no tengo hijos. Nie, nie mam dzieci. • ¿Cuántos + rzecz. w r. męskim w l. mnogiej – Sí, tengo una hermana y un hermano. Tak, mam + tener? siostrę i brata. – ¿Cuántos hijos tiene Julio? Ile dzieci ma Julio? • Tener + liczebnik + rzeczownik w r. męskim – ¿Cuántos hermanos tienes? Ile masz rodzeństwa? w l. mnogiej – Julio tiene tres hijos. Julio ma trójkę dzieci. • ¿A qué + dedicarse? – Tengo dos hermanos: una hermana y un – ¿A qué se dedica tu madre? Czym zajmuje się hermano. Mam dwójkę rodzeństwa: brata i siostrę. twoja matka? • Ser + zawód lub zajęcie – Es actriz. Jest aktorką 3. Opis osób Opis wyglądu i charakteru x Do opisu cech wyglądu lub charakteru służą następujące konstrukcje: • Ser + przymiotnik – Sois altos. Jesteście wysocy. – Laura es pelirroja. Laura jest ruda. – Soy seria. Jestem poważna. • Ser + rzeczownik + przymiotnik – Es una mujer muy alta. To bardzo wysoka kobieta. – Son dos alumnos excelentes. To dwaj świetni uczniowie. – Ustedes son personas honradas. Panowie (panie, państwo) są uczciwymi osobami. • Llevar + rzeczownik + (przymiotnik) – stosujemy do opisu cech fizycznych, które zmieniają się, a także do opisu ubrania, dodatków, akcesoriów itp.: – Este verano llevo el pelo corto. Tego lata noszę krótkie włosy. – Manolo lleva barba y bigote. Manolo nosi brodę i wąsy. – La señora de enfrente lleva una chaqueta naranja y una falda blanca. Pani z naprzeciwka nosi pomarańczowy żakiet i białą spódnicę. – El Sr.Gutiérrez lleva una camiseta de rayas, un pantalon gris y un bolso negro. Pan Gutiérrez ma na sobie koszulkę w paski, szare spodnie i ma czarna torbę. • Tener + rzeczownik + przymiotnik – Tiene el pelo largo liso. Ma długie, proste włosy. – Elías tiene gafas graduadas. Elías ma okulary korekcyjne. – Los niños tienen los ojos negros. Dzieci mają czarne oczy. x Kiedy podajemy cechy negatywne, zazwyczaj łagodzimy wyrażający je przymiotnik przy pomocy un poco („trochę, nieco”) lub stosujemy formę zdrobniałą przymiotnika. Można zastosować oba te środki jednocześnie: – Raúl es un poco nervioso. Raúl jest trochę nerwowy. – María es bajita. María es niziutka. – Mario es un poco gordito. Mario jest trochę grubiutki.

10

4. Wyrażanie opinii • Do wyrażenia własnej opinii posłuż się następującymi konstrukcjami: Creo (Sądzę)/Pienso (Myślę)/Me parece que (Wydaje mi się, że) + zdanie, opinia: – Yo creo que mis compañeros son modernos porque llevan ropa divertida. Ja sądzę, że moi koledzy są nowocześni, bo noszą zabawne ubrania. – Me parece que la doctora Velázquez es un poco seria. Wydaje mi się, że pani doktor Velázquez jest trochę (za) poważna. • Aby zapytać twojego rozmówcę o opinię, możesz użyć następujących wyrażeń: ¿Y tú qué opinas/piensas (de…) ? A ty co sądzisz/myślisz (o..)? lub ¿A ti qué te parece (el tema, asunto, problema de…)? A ty co myślisz (o tym temacie, sprawie, problemie związanym z …)? – ¿Y tú qué opinas de este asunto? / ¿A ti qué te parece este asunto? A ty co sądzisz/myślisz o tej sprawie? UNIDAD 5: ¿DÓNDE VAMOS? 1. Czasownik ir „iść, jechać”: odmiana i użycie Czasownik ir jest czasownikiem nieregularnym.

I ri ś ć , j ec ha ć

Aby wyrazić kierunek, używamy konstrukcji „Ir + a + miejsce”: Pamiętaj, że a + el →al. – Nosotros vamos a Madrid. My jedziemy do Madrytu. – Tú vas al centro. Ty idziesz do centrum. • Aby określić środek transportu, używamy konstrukcji „Ir + en + środek transportu”: – Vosotros vais a Sevilla en tren. Wy jedziecie do Sevilli pociągiem. – Juan va en autobús a Bilbao. Juan jedzie autobusem do Bilbao. Pamiętaj, że są dwa wyjątki: ir a pie iść pieszo oraz ir a caballo jechać konno: – Voy a pie por la ciudad. Chodzę pieszo po mieście. – El jinete va a caballo por el campo. Jeździec jedzie konno przez pole. • Aby zapytać o środek transportu, używamy konstrukcji „¿Cómo + ir + a + miejsce/czynność?”

•

¿Cómo van los niños al colegio? W jaki sposób dzieci jadą do szkoły? Van a pie. Idą piechotą

¿Cómo vas a trabajar? Jak dojeżdżasz do pracy? Voy en tren. Jadę pociągiem.

2. Czasowniki querer „chcieć”, preferir „woleć” i necesitar „potrzebować”: odmiana i użycie

•

Czasowniki querer i preferir służą do wyrażania życzeń i preferencji i mogą występować z bezokolicznikiem lub rzeczownikiem: – ¿Quieres ir en metro o en autobús? Chcesz pojechać metrem czy autobusem? – Quiero un helado de fresa. Chcę lody truskawkowe. – ¿Prefieren ustedes comer pescado o carne? Wolą panowie (panie, państwo) zjeść rybę czy mięso? – Preferimos pescado, gracias. Wolimy rybę, dziękujemy.

11

•

Przy pomocy czasownika necesitar wyrażamy, że coś jest potrzebne. Występuje on z bezokolicznikiem lub rzeczownikiem: – Ellos necesitan alquilar un apartamento en la playa. Oni muszą (dosł. potrzebują) wynająć mieszkanie na plaży. – Vosotros necesitáis un billete de ida y vuelta. Wy potrzebujecie biletu w obie strony.

3. Stopniowanie przysłówków i przymiotników – formy nieregularne Mejor (lepiej, lepszy)/peor (gorzej, gorszy) x Mejor to nieregularna forma stopnia wyższego przysłówka bien „dobrze” oraz przymiotnika bueno „dobry”, którą tłumaczymy na polski odpowiednio jako „lepiej” lub „lepszy”. Peor to nieregularna forma stopnia wyższego przysłówka mal „źle” oraz przymiotnika malo „zły”, którą tłumaczymy na polski odpowiednio jako „gorzej” lub „gorszy. Mejor i peor występują ze spójnikiem que („niż”): – En mi opinión, es mejor viajar en tren que en autobus. Moim zdaniem lepiej podróżować pociagiem niż autobusem. – Es peor para la salud comer carne que pescado. Gorzej dla zdrowia jeść mięso niż ryby. x Obu form używamy również, aby wskazać, że jakaś cecha występuje w stopniu najwyższym. W takim przypadku stawiamy przed nimi rodzajnik określony, uzgodniony z rzeczownikiem: – El agua es la mejor bebida para la sed. Woda to najlepszy napój na pragnienie. – Para mí, el mejor arroz es el de la marca ZOS. Dla mnie najlepszy ryż to ryż marki ZOS. 4. Por qué „dlaczego” /porque „dlatego, że; ponieważ” Por qué to zaimek przysłówkowy, przy pomocy którego pytamy o przyczynę. Jest zapisywany osobno i z akcentem. Porque to spójnik, który wskazuje przyczynę. Jest zapisywany łącznie i bez akcentu: – ¿Por qué necesitas coche? Dlaczego potrzebujesz samochodu? – Necesito coche porque vivo lejos del trabajo. Potrzebuję samochodu, bo mieszkam daleko od pracy. 5. Wyrażenia przydatne podczas poruszania się po mieście Prośby o informacje i udzielanie informacji Pytanie o transport / udzielanie informacji Pytanie o cenę / udzielanie informacji o cenie o transporcie Oiga/Oye, por favor ¿(sabe, sabes) cuánto Oiga/oye, por favor, ¿cómo puedo/podemos ir cuesta…? Przepraszam pana (panią)/ciebie, (czy wie a.. ? Przepraszam, jak mogę/możemy dojechać do…? pan/pani / wiesz) ile kosztuje….? Puede/Puedes +tomar/coger/ir en + środek Cuesta/Cuestan + cena. Kosztuje/Kosztują + cena. transportu. Może pan (pani) pojechać + środek transportu. Oiga, por favor, ¿sabe cuánto cuesta el metro? Oye, por favor, ¿cómo puedo ir a Plaza de Przepraszam, wie pan (pani), ile kosztuje metro? España? Przepraszam, jak mogę dojechać na Plaza de Cuesta 3 euros el billete sencillo. Pojedynczy bilet España? kosztuje 3 euro. Puedes coger/tomar/ir en el metro. Son tres paradas. Możesz pojechać metrem. To trzy stacje.

Pytanie o drogę i wskazywanie drogi Oiga/Oye, por favor, ¿dónde hay/está(n)…? Przepraszam, gdzie jest(są)/znajduje(znajdują) się…? (Mire/Mira)

gire/gira a la der echa/izquierda… cruce/cruza la calle/el paso de cebra siga/sigue todo recto/por esta calle…

(Proszę posłuchać/Posłuchaj)

12

(y allí hay/está(n)….)

proszę skręcić/skręć w prawo/lewo… proszę przejść/przejdź przez ulicę/przejście dla pieszych i tam jest (są) / proszę iść/idź prosto tą ulicą znajduje (znajdują się…)

Oye, por favor, ¿dónde hay una panadería? Przepraszam, gdzie jest jakaś piekarnia? Mira, sigue todo recto hasta la segunda calle, gira a la derecha y cruza la calle, allí hay una panadería muy buena. Posłuchaj, idź prosto aż do drugiej ulicy, skręć na prawo i przejdź przez ulicę, tam jest bardzo dobra piekarnia. Podziękowanie / reakcje na podziękowanie Muchas gracias (por su ayuda). Dziękuję bardzo za (pana/pani pomoc). ¡De nada!/¡No hay de qué! Nie ma za co! UNIDAD 6: ¡HOY ES MI DÍA! 1. Czasowniki zwrotne

Czasowniki zwrotne występują z zaimkami zwrotnymi, które wskazują na to, że osoba wykonująca daną czynność jest jednocześnie odbiorcą jej skutków. Czasownikami zwrotnymi są miedzy innymi ducharse brać prysznic, peinarse czesać się, vestirse ubierać się, pintarse malować się: – Todas las mañanas, Javi se ducha, se viste y se lava los dientes después de desayunar. Każdego ranka Javi bierze prysznic, ubiera się i myje sobie zęby po śniadaniu. – Yo me levanto muy temprano para poder estudiar antes de ir a la universidad. Ja wstaję bardzo wcześnie, żeby móc się pouczyć przed pójściem na uniwersytet. 2. Czas teraźniejszy presente de indicativo czasowników z obocznością samogłoskową i czasowników z nieregularną pierwsza osobą liczby pojedynczej

Yo Tú Él/ella/usted Nosotros/as Vosotros/as Ellos/ellas/ustedes • •

o>ue Acostarse położyc się me acuesto te acuestas se acuesta nos acostamos os acostáis se acuestan

Inne czasowniki: querer chcieć, sentir czuć, preferir woleć, mentir kłamać, recomendar polecać, entender rozumieć… recordar pamiętać, volver wracać, poder móc, aprobar zaliczać, sonar dzwonić, encontrar spotykać…

Jak zauważyłeś/zauważyłaś w poprzednich rozdziałach, w formach niektórych czasowników występuje oboczność samogłoskowa, polegająca na zmianie samogłoski w temacie czasownika (e,o) na dyftong (ie, ue). Do zmiany tej dochodzi we wszystkich osobach w liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Istnieje też grupa czasowników, które są nieregularne jedynie w pierwszej osobie liczby pojedynczej: estar hacer salir tener

•

e>ie Empezar zaczynać (się) empiezo empiezas empieza empezamos empezáis empiezan

być, znajdować się robić wychodzić mieć

estoy jestem, znajduję się hago robię salgo wychodzę tengo mam

Niektóre czasowniki, takie jak tener łączą dwa rodzaje nieregularności: tengo (nieregularność w pierwszej osobie liczby pojedynczej), tienes, tiene, tenemos, tenéis, tienen (oboczność samogłoskowa typu e>ie).

13

3. Zaimki i przymiotniki nieokreślone wyrażające ilość

Todos/as wszyscy/wszystkie

La mayoría większość

La mitad połowa

Muchos/as dużo, wielu/wiele

Pocos/as mało, niewielu/niewiele

Muy pocos/as bardzo mało, bardzo niewielu/ niewiele

Casi Nadie prawie nikt

Nadie nikt

– Todos los alumnos tienen que hacer el examen. Wszyscy uczniowie muszą zdawać egzamin. – La mayoría de los españoles no duerme la siesta. Większość Hiszpanów nie śpi w czasie siesty. – En la mitad del país llueve muy poco. Nad połową kraju pada bardzo mało (deszczu). – Muchos europeos pasan las vacaciones en España. Wielu Europejczyków spędza wakacje w Hiszpanii. – En este colegio, pocas alumnas juegan al baloncesto. W tej szkole, niewiele uczennic gra w koszykówkę. – Hay muy pocos niños bajitos en esta clase. Jest bardzo mało niskich dzieci w tej klasie. – En mi trabajo, casi nadie discute. W mojej pracy prawie nikt się nie sprzecza. – Nadie tiene la razón absoluta. Nikt nie ma absolutnej racji. 4. Określanie częstotliwości, godzin i rozkładu dnia

Dni tygodnia i pory dnia x Los días laborables/de diario: dni pracujące/w tygodniu • el/los lunes (w poniedziałek/w poniedziałki) • el/los martes (we wtorek/we wtorki) • el/los miércole (w środę/w środy) • el/los jueves (w czwartek/w czwartki) • el/los viernes (w piątek/w piątki) x El fin de semana: weekend • el sábado/los sábados (w sobotę/w soboty) • el domingo/los domingos (w niedzielę/w niedziele)

14

x Nie we wszystkich krajach hispanojęzycznych podział pór dnia jest taki sam. Na ogół przedstawia się on następująco: • La mañana (ranek, przedpołudnie)→ od świtu do 12.00 w południe. • El mediodía (południe)→ od 12.00 do 15.00. W Hiszpanii granicę pomiędzy południem a popołudniem wyznacza obiad (la comida), który je się zwykle pomiędzy 13.00 a 15.00. • La tarde (popołudnie)→ od 13.00-15.00 do 21.00 lub 22.00 w zależności od zachodu słońca (la puesta del sol). • La noche (późny wieczor, noc)→ od zachodu słońca do świtu (el amanecer).

•¿Qué hora es? Która godzina?

(Es) La una (en punto). (Jest) pierwsza (punktualnie).

•¿Tiens/Tiene hora, por favor? Masz/Ma pan/(pani) godzinę (proszę)? •Es/Son + godzina (w liczbie pojedyńczej/mnogiej)

(Son) Las tres y cuarto. (Jest) kwadrans po trzeciej.

(Son) Las dos y media. (Jest) wpół do trzeciej.

(Son) las cuatro menos diez. (Jest) za dziesięć czwarta.

(Son) Las trece horas y cincuenta minutos (formal). (Jest) trzynasta pięćdziesiąt.

Mówienie o rozkładach godzinowych/godzinach otwarcia x ¿A qué hora + czasownik (abrir otwierać, cerrar x ¿Qué horarios + tiene/n? Jakie ma/są godziny zamykać, salir wychodzić, entrar wchodzić…)? otwarcia? ¿A qué hora sales esta tarde del trabajo? Qué horarios tiene el museo? Jakie są godziny O której godzinie wychodzisz dziś popołudniu otwarcia muzeum? z pracy? Abre a las diez y cierra a las siete de la tarde. Salgo a las cinco, ¿quedamos? Wychodzę Los domingos cierra por la tarde. Otwierają o piątej, umówimy się? o dziesiątej i zamykają o siódmej po południu. W niedziele jest zamknięte po południu. x ¿Qué días + czasownik (abrir otwierać, cerrar zamykać, salir wychodzić, entrar wychodzić…)? x ¿Sabe/s + los horarios de? Znasz/Zna pan(i) ¿Qué días abre el Prado? W jakie dni otwarte + miejsce/czynność? jest (Muzeum) Prado? Perdone, ¿sabe los horarios de los autobuses Abre todos los días, excepto los lunes. Otwarte nocturnos? Przepraszam, zna pan(i) rozkład jest codziennie, z wyjątkiem poniedziałków. jazdy nocnych autobusów? Sí, sale uno cada hora en punto. Tak, o każdej okrągłej godzinie odjeżdża jeden. UNIDAD 7: ¿A CENAR O AL CINE? 1. Czasownik gustar „podobać się, lubić” (A mí) (A ti) (A él, ella, usted) (A nosotros/as) (A vosotros/as) (A ellos/ellas/ustedes)

me (mi) te (tobie) le (jemu, jej, panu, pani) nos (nam) os (wam) les (im, panom, paniom, państwu)

gusta (podoba się) + rzeczownik w liczbie pojedynczej /bezokolicznik gustan (podobają się) + rzeczownik w liczbie mnogiej

W zdaniach z czasownikiem gustar podmiotem jest nie osoba, której coś się podoba czy która coś lubi, tylko przedmiot (czynność, osoba), który się podoba i który wzbudza w nas emocje wyrażone tym czasownikiem. Z tego względu czasownik gustar występuje zazwyczaj w trzeciej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej: Me gusta el español. Podoba mi się/Lubię język hiszpański. Podmiot Me gustan los idiomas. Podobaja mi się/Lubię języki obce. Podmiot

15

Me gusta aprender español. Lubię się uczyć hiszpańskiego. Podmiot Me gustas tú. Podobasz mi się/Lubię cię. Podmiot • Zwróć uwagę, że zaimek w formie dopełnienia dalszego (me, te, le, nos, os, les) wskazuje osobę, która doświadcza skutków, której coś się podoba, która coś lubi. • Aby zaznaczyć, wyróżnić osobę doświadczającą skutków oprócz zaimków w funkcji dopełnienia dalszego, można zastosować w zdaniu zaimki osobowe poprzedzone przyimkiem a: a mí mnie, a ti tobie, a él/ella/usted jemu/jej/panu (pani), a nosotros/as nam, a vosotros/as wam, a ellos/ellas/ustedes im/panom(paniom, państwu) lub konstrukcji a + imię osoby/imiona osób: – A mí me gustan las fiestas en la playa. Podobaja mi się/Lubię imprezy na plaży. – A nosotros no nos interesa la política. Nas nie interesuje polityka. – A mis vecinos les molesta el ruido. Moim sąsiadom przeszkadza hałas. – A María le encanta tocar la armónica. Maria uwielbia grać na harmonijce. • Podobnie jak czasownik gustar odmieniają się inne czasowniki, m.in.: encantar uwielbiać, czarować, parecer wydawać się, molestar przeszkadzać, doler boleć…. 2. Wyrażanie stopnia intensywności Przysłówki i zaimki wyrażające ilość i intensywność x Z czasownikiem gustar można stosować następujące przysłówki intensywności: + – Me gusta muchísimo el cine. Ogromnie lubię kino. – Me gusta mucho la tortilla de patatas. Bardzo lubię tortillę z ziemniaków. – Este vestido me gusta bastante, me lo voy comprar. Ta suknia dość mi się podoba, kupię ją sobie. – A Laura no le gusta demasiado viajar en avión, le da miedo. Laura niezbyt lubi latać samolotem, boi się. - – No nos gustan nada las personas que llegan tarde. W ogóle nie lubimy osób, które się spóźniają. x Czasownik encantar (zachwycać, czarować) wskazuje na najwyższy stopień intensywności i jest synonimem gustar muchísimo. Z tego powodu nie może mu towarzyszyć żaden przysłówek intensywności: – Nos encanta mucho el campo, salir a comer fuera, pasar el día al aire libre. Uwielbiamy bardzo wieś, jedzenie poza domem, spędzanie czasu na świeżym powietrzu. x Aby wyrazić ilość/liczbę przedmiotów lub osób, możesz użyć następujących zaimków przymiotnych nieokreślonych: • mucho/a dużo/wiele, poco/a mało/niewiele, bastante dosyć/dosyć dużo, demasiado/a za dużo + rzeczownik niepoliczalny w liczbie pojedynczej: – Vamos a tomar algo, tengo mucha sed. Chodźmy się czegoś napić, chce mi się bardzo pić (dosł. odczuwam duże pragnienie). – Están cansados, tienen demasiado trabajo. Są zmęczeni, mają za dużo pracy. – Tenemos muy poco dinero. Mamy bardzo mało pieniędzy. – Aquí hay bastante gente. Tutaj jest dosyć dużo ludzi. • muchos/as dużo/wielu(wiele), pocos/as mało/niewielu(niewiele), bastantes dosyć/dosyć dużo, demasiados/as za dużo + rzeczownik policzalny w liczbie mnogiej: – En esta tienda hay muchos cuadros. W tym sklepie jest dużo obrazów. – Ya tenemos bastantes alumnos. Mamy już dosyć dużo uczniów. – Hay pocas flores, compra otro ramo. Jest mało kwiatów, kup jeszcze jeden bukiet. – ¡Qué ruido! Hay demasiados coches. Jaki hałas! Jest za dużo samochodów. x Zaimek demasiado ma wydźwięk negatywny i oznacza „za dużo, w nadmiarze”. W zdaniach z czasownikiem w formie przeczącej znaczy „nie dużo, niezbyt dużo”: – Coméis demasiado. Vais a engordar. Jecie za dużo. Utyjecie. – No hay demasiada gente, podemos entrar. Nie ma zbyt dużo ludzi, możemy wejść. 3. Wyrażanie bólu i złego samopoczucia Aby wyrazić ból, można użyć czasownika doler boleć, który odmienia się w podobny sposób jak czasownik gustar:

16

(A mí) (A ti) (A él, ella, usted) (A nosotros/as) (A vosotros/as) (A ellos/ellas/ustedes)

me (mnie) te (ciebie) le (ją, jego, pana, panią) nos (nas) os (was) les (ich, panów, panie, państwa)

duele (boli) + część ciała w liczbie pojedynczej (estómago żołądek, cabeza głowa…) duelen + część ciała w liczbie mnogiej (ojos oczy, oídos uszy, pies nogi…)

• Kiedy po czasowniku doler stoi rzeczownik określający część ciała, stawiamy przed nim rodzajnik określony: – A Mónica le duele la cabeza. Monikę boli głowa. – Nos duelen los pies de caminar. Bolą nas nogi od chodzenia. – Me duelen las cervicales. Bolą mnie kręgi szyjne. – ¿Qué te duele? Co cię boli? • Do wyrażania bólu i złego samopoczucia służy także konstrukcja „Tener dolor de (mieć, odczuwać ból) + część ciała”: – Si tienes dolor de pies, siéntate un rato. Jeśli odczuwasz ból nóg, usiądź na chwilę. – ¡Qué dolor de cabeza tengo! Ależ mam ból głowy! • Aby opowiedzieć o symptomach choroby, możemy użyć konstrukcji „Tener + objaw”: – Tengo fiebre. Mam gorączkę. – Tengo tos. Mam kaszel. • Wreszcie, aby wyrazić stan fizyczny lub nastrój jakiejś osoby, używamy konstrukcji „Estar + przymiotnik odnoszący się do stanu fizycznego bądź psychicznego”: – Estoy mareado. Kręci mi się w głowie. – Estamos cansados. Jesteśmy zmęczeni. – Está muy deprimido. Jest bardzo przgnebiony. 4. Zgadzanie i niezgadzanie się z upodobaniami innej osoby.

También też / tampoco też nie / sí tak / no nie x Aby wyrazić zgodność z upodobaniami innej osoby, używamy también też i tampoco też nie: A mí, también. No me gusta(n). A mí, tampoco. Me gusta(n). Nie podoba(ją) mi się. Mnie też nie Podoba(ją) mi się. Mnie też.

— A Luis le gusta la cerveza. A mí también. — A Felipe no le gustan las aceitunas. A mí tampoco.

Luis lubi piwo. Ja też. Felipe nie lubi oliwek. Ja też nie.

x Aby wyrazić niezgodność z upodobaniami innej osoby, używamy (Pues) A mí/a ti/a Juan.... sí/no (A) mi, tobie, Juanowi ....tak/nie: Me gusta(n). Podoba(ją) mi się.

A mí no. A mi nie.

— A Montse le gusta el tomate; a Marivi, no. • A Begona no le gustan las alcachofas. ◦ Pues a Dani, si.

No me gusta(n). A mí, sí. Nie podoba(ją) mi się. A mi tak/owszem.

Montse lubi pomidory; Marivi nie. Begona nie lubi karczochów. A Dani owszem.

UNIDAD 8: NOS VAMOS DE TAPAS 1. Imiesłów czynny gerundio Formy regularne gerundio Hablar mówić hablando mówiąc

Entender rozumieć entendiendo rozumiejąc

Escribir pisać escribiendo pisząc

Formy nieregularne gerundio decir → diciendo (mówić → mówiąc) mentir → mintiendo (kłamać → kłamiąc)

17

andando idąc, mirando patrząc, comprando kupując, saludando witając się

teniendo mając, corriendo biegnąc, haciendo robiąc, queriendo chcąc

aplaudiendo oklaskując, prohibiendo zabraniając, saliendo wychodząc, subiendo wchodząc

dormir → durmiendo (spać → śpiąc) leer → leyendo (czytać → czytając) oír → oyendo (słyszeć → słycząc) ir → yendo (iść → idąc

• Gerundio to forma nieosobowa czasownika służąca do wyrażania sposobu, w jaki wykonywana jest dana czynność: – Estudio español hablando con los españoles que hay en mi escuela. Uczę się hiszpańskiego rozmawiając z Hiszpanami, którzy są w mojej szkole. – Carmen se recupera de la lesión haciendo ejercicios de rehabilitación. Carmen leczy kontuzję, wykonując ćwiczenia rehabilitacyjne. • Kiedy czasownik występuje z zaimkiem zwrotnym (lavarse myć się), stoi on po gerundio i tworzy z nim jeden wyraz: – Ellos se refrescan bañándose en la piscina. Oni chłodzą się, kapiąc się w basenie. 2. Wyrażanie czynności w trakcie jej trwania: peryfraza estar + gerundio

• Za pomocą peryfrazy estar + gerundio wyrażamy czynności, które odbywają się w momencie, kiedy się o nich mówi: – Ahora estoy escribiendo en el ordenador. Teraz piszę na komputerze. – Los niños están lavándose los dientes. Dzieci (właśnie) myją zęby. – ¿Qué está haciendo Carmen? Co (teraz) robi Carmen? – Usted está leyendo una novela interesante. Czyta pan(i) (teraz) bardzo ciekawą powieść. 3. Czasownik poder „móc”: odmiana i użycie Czasownik poder jest czasownikiem z obocznością samogłoskową o>ue we wszystkich osobach liczby pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej.

• Czasownika poder używamy, gdy składamy propozycje, udzielamy rady i wysuwamy sugestie: – Esta tarde salgo pronto de clase, podemos ir a la playa un rato. Dzisiaj kończę wcześniej lekcje, możemy iść na trochę na plażę. – Tengo muchos problemas con Toni, ¿qué puedo hacer? Mam dużo problemów z Tonim, co mogę zrobić? – Puedes hablar con él seriamente, y decirle que no puede seguir así. Możesz porozmawiać z nim poważnie i powiedzieć mu, że nie może tak dalej postępować. 4. Peryfraza Ir + a + bezokolicznik Peryfraza Ir + a + bezokolicznik służy do wyrażania planów i zamiarów dotyczących najbliższej przyszłości. W jej skład wchodzi czasownik ir odmieniony w czasie teraźniejszym, przyimek a i bezokolicznik czasownika głównego: – Ahora mismo voy a poner la lavadora. Zaraz włączę pralkę.

18

– Este fin de semana vamos a ver a nuestras amigas. W ten weekend zobaczymy nasze przyjaciółki. – Esta tarde voy a tomar café con José. Dziś popołudniu wypiję kawę z José. – Mañana Javi va a comprar el cuadro a Teresa. Jutro Javi kupi obraz Teresie. 5. W barze Zwroty i wyrażenia przydatne w barze i w restauracji Pytania zadawane przez kelnera • ¿Qué vas/va a tomar/comer/beber? • ¿Qué quieres/quiere tomar/beber? Czego się napijesz/napije się Pan(i)?/ Czego chciałbyś się/chciałby się pan(i) napić? Co zjesz/Pan(i) zje? • ¿Vas/Va a tomar algo? Napijesz się/Napije się pan(i) czegoś? – Buenas tardes, ¿qué quieren tomar? – Dobry wieczór, czego się państwo napiją? – Hola, buenos días, ¿va a tomar algo? – Dzień dobry, napije się pan(i) czegoś?

• ¿(Te/Le pongo) algo de comer/beber? Podać ci/panu/-i coś do jedzenia/picia? – Hola, ¿qué vais a beber, por favor? – Witam, czego się napijecie (proszę)? – ¿Le pongo algo de beber, señora? – Podać pani coś do picia? Zamawianie czegoś do jedzenia i do picia • Para mí…. Dla mnie…. • Me/Nos + pone + comida o bebida? Proszę mi/nam podać + jedzenie lub picie – Para mí, un bocadillo de calamares. – Dla mnie kanapka z kalmarami. – Me pone unas patatas bravas, por favor. – Proszę mi podać pikantne ziemniaczki. – Nos pone una cerveza y un refresco. – Proszę nam podać piwo i napój • Yo, un/una…. Ja poproszę… – Me pone una cerveza, por favor. – Yo un helado de fresa. – Proszę mi podać piwo – Ja poproszę lody truskawkowe Proszenie o rachunek • La cuenta, por favor. Rachunek proszę • ¿Cuánto es? Ile płacę? • ¿Me/Nos trae la cuenta, por favor? – ¿Cuánto es todo? Proszę przynieść mi/nam rachunek – Ile płacę za wszystko? – Camarero, la cuenta, por favor – ¿Cuánto es la tapa y la cerveza? – Kelner, rachunek proszę. – Ile płacę za przekąskę i piwo? 6. Składanie propozycji i reagowanie na propozycje Składanie propozycji, przyjmowanie i odrzucanie Składanie propozycji • ¿Vamos a… Idziemy do + miejsce/zajęcie? • ¿Qué te parece si… Co byś powiedział(a) gdyby + plan? – ¿Vamos a la discoteca esta noche? Idziemy na dyskotekę dziś wieczorem? – ¿Qué te parece si vamos de compras hoy? Co byś powiedział(a), gdybyśmy poszli dziś na zakupy? • ¿Y si… A gdybyśmy + plan? • ¿Te/Os aptece… Masz/Macie ochotę + plan? – ¿Y si celebramos tu cumple en el campo? A gdybyśmy wyprawili twoje urodziny na wsi? – ¿Os aptece tomar algo? Macie ochotę czegoś się napić? • ¿Qué tal si… A może + plan? • Podemos… Możemy + bezokolicznik – ¿Que tal si llamo a Luis? A może bym tak zadzwonił do Luisa? – Podemos ir al cine y a cenar. Możemy iść do kina i na kolację.

19

Przyjmowanie propozycji i ustalanie miejsca i czasu spotkania – Vale dobrze/de acuerdo zgoda/fantástico świetnie, ¿cuándo kiedy ¿a qué hora o której godzinie quedamos? umawiamy się? ¿dónde gdzie – El + dzień tygodnia, data – A las + godzina – En + miejsce – ¿Cuándo quedamos? Kiedy się umawiamy? – La proxima semana, el jueves por la tarde, para tomar café. W następnym tygodniu, w czwartek po południu, na kawę. – ¿Y a qué hora quedamos el jueves? I na którą umawiamy się w czwartek? – Pronto, a las nueve, ¿te parece? Wcześnie, o dziewiątej, pasuje ci? – Sí, perfecto. Tak, doskonale. – ¿Dónde quedamos? Gdzie się umawiamy? – Pues en la cafetería que está debajo de la oficina, ¿no? No więc w kawiarni, która jest pod biurem, dobrze? Odrzucanie propozycji x Odrzucając propozycję, należy podać powód i, jeśli to możliwe, aby nie okazać się nieuprzejmym, wysunąć kontrpropozycję. W tym celu można wykorzystać następującą strukturę: „(No) Nie + (Lo siento) przykro mi + Es que ale/problem w tym, że + wymówka + (plan alternatywny)”: – No, es que no me dejan salir mis padres de noche, ¿y si vamos por la tarde? Nie, problem w tym, że moi rodzice nie pozwalają mi wychodzić wieczorem. A gdybyśmy poszli popołudniu? – Lo siento, es que tengo mucho trabajo. ¿Quedamos el fin de semana? Przykro mi, ale mam dużo pracy. Umówimy się na weekend? – No, lo siento, es que no me encuentro bien, otro día. Nie, przykro mi, ale nie czuję się dobrze, kiedy indziej. UNIDAD 9: VIAJA CON NOSOTROS 1. Czas przeszły dokonany pretérito indefinido: czasowniki regularne i nieregularne Viajar podróżować

Aprender uczyć się

Vivir mieszkać

• Pretérito indefinido to jeden z czasów w języku hiszpańskim, których używamy do mówienia o przeszłości. Czas ten wyraża czynności zakończone w przeszłości, nie mające związku z chwilą obecną: – El verano pasado viajé a Estados Unidos. Zeszłego lata pojechałem do Stanów Zjednoczonych. • Czasowniki regularne drugiej i trzeciej koniugacji (zakończone w bezokoliczniku na -er i -ir) mają w czasie pretérito indefinido takie same końcówki • Formy czasowników pierwszej i trzeciej koniugacji (zakończonych w bezokoliczniku na -ar i -ir) dla osoby nosotros są takie same w czasie przeszłym pretérito indefinido jak w czasie teraźniejszym presente de indicativo: – Nosotros vivimos (presente) en Madrid pero el año pasado vivimos (pasado) en Barcelona durante unos meses. My mieszkamy (teraźniejszość) w Madrycie, ale w zeszłym roku mieszkaliśmy (przeszłość) przez parę miesięcy w Barcelonie.

20

Oto niektóre czasowniki nieregularne w czasie pretérito indefinido: Ser/Ir być/iść

Dar dawać

Estar być

Tener mieć

Hacer robić

• Czasowniki ser i ir mają w czasie pretérito indefinido identyczne formy. Z kontekstu wynika, o który czasownik chodzi: – El 9 de junio fue (ser) mi cumpleaños. 9 czerwca były moje urodziny. – Felipe fue(ir) a Granada la semana pasada. Felipe pojechał do Granady w zeszłym tygodniu. 2. Okoliczniki czasu występujące z czasem pretérito indefinido • Oto okoliczniki czasu najczęściej używane z czasem pretérito indefinido: – ayer wczoraj – anoche wczoraj wieczorem, wczoraj w nocy – anteayer przedwczoraj

– la semana pasada w zeszłym – el otro día tygodniu nieokreślonego – el mes pasado w zeszłym miesiącu dnia z najbliższej przeszłości / parę dni temu – el año pasado w zeszłym roku

– Hoy es día 20. Dzisiaj mamy dwudziestego. – Ayer, día 19, fue el cumpleaños de Malena. Wczoraj, dziewiętnastego, były urodziny Maleny. – Anoche (= ayer por la noche) dormí mal. Wczoraj w nocy źle spałem. – Anteayer (día 18) salí con Lola a tomar una copa. Przedwczoraj (osiemnastego) wyszłam z Lolą napić się czegoś do baru. – El otro día (un día ya pasado, pero sin especificar la fecha) fui al cine. Parę dni temu (dzień z najbliższej przeszłości, ale o nieokreślonej dacie) poszedłem do kina. – La semana pasada (del 11 al 19) Javi me regaló un libro muy interesante. W zeszłym tygodniu (w okresie od jedenastego do dziewiętnastego) Javi podarował mi bardzo ciekawą książkę. – El mes pasado (julio) nació Álex. W zeszłym miesiącu (czerwiec) urodził się Álex. 3. Pogoda Rozmawianie o pogodzie x Aby zadać pytanię o pogodę, używamy wyrażenia: ¿Qué tiempo hace? Jak jest pogoda? W odpowiedzi na pytanie o pogodę, możemy wykorzystać następujące czasowniki i zwroty: • Hace frío jest zimno, hace calor jest ciepło, hace viento/aire wieje wiatr, hace fresco jest chłodno/rześko, hace mal tempo jest brzydka pogoda, hace buen tempo jest ładna pogoda… • Llueve/está lloviendo pada deszcz • Nieva/está nevando pada śnieg Pamiętaj, że czasowniki llover i nevar występują tylko w trzeciej osobie liczby pojedynczej. • Hay tormenta jest burza, hay rayos błyska się, hay truenos grzmi, hay niebla jest mgła, hay nubes są chmury… • El tiempo es… Jest (dosł. pogoda jest) suave przyjemnie, cálido ciepło, árido/seco sucho, húmedo wilgotno… • Está despejado/claro jest bezchmurnie, está soleado jest słonecznie, está nublado jest pochmurno… La temperatura es alta temperatura jest wysoka, baja niska, agradable przyjemna, de X grados… jest X stopni…

21

x Aby określić intensywność zjawisk meteorologicznych, używamy konstrukcji „muy/bastante bardzo/dosyć + przymiotnik”, „mucho/a/os/as lub bastante dużo, bardzo/dosyć dużo + rzeczownik” oraz „czasownik + mucho/bastante bardzo, mocno/dosyć dużo,mocno”: – Está muy despejado el día. Dzień jest bardzo pogodny. – La temperatura es bastante baja, 5 grados. Temperatura jest dosyć niska, 5 stopni. – Hay mucha niebla en Londres. Jest gęsta mgła w Londynie. – Aquí nieva bastante durante el invierno. Tutaj spada dość dużo śniegu w ciągu zimy. – El verano es muy cálido. Lato jest bardzo ciepłe. – Hace mucho frío en Paris. Jest bardzo zimno w Paryżu. – Hay bastantes nubes en el cielo. Jest dosyć dużo chmur na niebie. – En Galicia está lloviendo mucho. W Galicji mocno pada deszcz. UNIDAD 10: MAÑANA ES FIESTA

1. Wyrażanie opinii Wyrażanie opinii Przedstawianie własnej opinii • Creo Sadzę/Pienso Myślę/Opino Uważam/(A mí) Me parece Wydaje mi się + que że + opinia • (A mí) Me parece/n wydaje/wydają mi się + opinia • Para mí według mnie + opinia, zdanie – Creo que los niños tienen que jugar más. Sądzę, że dzieci powinny się więcej bawić. – Opino que no está bien. Uważam, że to nie w porządku. – A mí me parecen muy interesantes tus argumentos. Twoje argumenty wydają mi się bardzo interesujące. – Pienso que la situación económica es un caos. Myślę, że sytuacja ekonomiczna to chaos. – Nos parece que es interesante la propuesta. Wydaje nam się, że propozycja jest interesująca. – Para mí, este colegio no vale nada. Według mnie, ta szkoła jest nic niewarta. Pamiętaj, gdy wyrażamy opinię, czasownik parecer występuje w trzeciej osobie (podobnie jak gustar). Prośba o wyrażenie opinii • ¿(Qué co) Crees Sądzisz/Piensas Myślisz/Opinas Uważasz/Te parece Jak ci się podoba + temat? • ¿(Qué co) Cree (Vd.) Sądzi pan(i)/Piensa (Vd.) Myśli pan(i)/Opinas (Vd.) Uważa pan(i)/Te parece Jak się panu (pani) podoba + temat? – ¿Qué opina usted de nuestras playas? Co sądzi pan(i) o naszych plażach? – ¿Creen ustedes que dice la verdad? Uważają panowie (panie, państwo), że mówi prawdę? – ¿Qué pensáis del nuevo jefe? Co myślicie o nowym szefie? – ¿Qué les parece nuestro barrrio? Jak się panom (paniom, państwu) podoba nasza dzielnica? – Y tú, ¿qué crees? A ty, co sądzisz? – ¿Piensas que tengo razón? Myślisz, że mam rację? Wyrażanie zgody lub braku zgody z opinią drugiej osoby x Aby wyrazić, że całkowicie się z kimś zgadzasz, możesz użyć struktury: Estoy (totalmente) de acuerdo de… (W pełni) zgadzam się z …. – Estoy de acuerdo contiego. – Estoy totalmente de acuerdo con mi jefa. – Zgadzam się z tobą. – W pełni zgadzam się z moją szefową. Zapamiętaj: con +yo → conmigo ze mną; con + tú → contigo z tobą x Aby wyrazić, że częściowo się z kimś zgadzasz, możesz użyć struktury: Creo que tienes/tiene razón, pero…. Sądzę, że masz/ma pan(i) rację, ale… – Creo que Felisa tiene razón pero las discusiones no solucionan las cosas. Sądzę, że Felisa ma rację, ale dyskusje niczego nie rozwiążą. x Aby wyrazić, że się z kimś nie zgadzasz, możesz użyć struktur: No estoy (en absoluto) de acuerdo…. (Absolutnie) nie zgadzam się z….. /No tienes razón. Nie masz racji. – No estoy en absoluto de acuerdo contigo. Absolutnie się z tobą nie zgadzam. – No tienes razón. Yo creo que vivir aquí tiene muchas ventajas. Nie masz racji. Ja sądzę, że życie tutaj ma dużo zalet.

22

x Czasowniki parecer i gustar także mogą służyć do wyrażania zgody lub braku zgody z opinią drugiej osoby: – Tu propuesta me parece la mejor solución. Twoja propozycja wydaje mi się najlepszym rozwiązaniem. – No me gusta vuestra idea. Nie podoba mi się wasz pomysł. 2. Przeczenie Przeczenie x W języku hiszpańskim istnieje wiele sposobow, żeby powiedzieć „nie”. Zazwyczaj, kiedy mówimy „nie”, staramy się wyjaśnić, sprecyzować lub usprawiedliwić przeczenie, aby nie okazać się nieuprzejmym. Ważne jest, by zwrócić uwagę na intonację mówiącego – to ona pokazuje, czy przeczenie jest zdecydowane, neutralne czy słabe. Przeczenie neutralne i słabe • Bueno, bueno, no… Coś ty, nie… • No nie + informacja – Huy, no me sire el bañador del añ opasado. – ¡Qué calor! Ale upał! Ojej, nie pasuje mi strój kąpielowy z zeszłego roku. – Bueno, bueno, no es para tanto. – Pues cómprate otro. Coś ty, nie przesadzaj. Coś ty, nie przesadzaj. Więc kup sobie inny. Zdecydowane przeczenie • ¡Ni hablar! Nie ma mowy! – Papá, ¿podemos salir esta noche? Tato możemy wyjść dziś wieczorem? – ¡Ni hablar!, el lunes tenéis examen. Nie ma mowy! W poniedziałek macie egzamin. • ¡Que no! Przecież mówię, że nie! – Por favor, solo un ratito. Proszę, tylko chwileczkę. – ¡Que no! Przecież mówię, że nie! • No quiero (ni) Nie chcę (nawet) + bezokolicznik – Porfa… Proszę…. – ¡Que no! No quiero oír nada más. Przecież mówię, że nie! Nie chcę nawet o tym słyszeć. x Zdecydowane przeczenie wyrażają również podwojone elementy przeczenia: • Ni… ni… Ani… ani… – ¿Qué te pasa? Ni quieres salir, ni quieres quedarte, ¿qué hacemos? Co ci jest? Nie chcesz ani wyjść, ani zostać, co robimy? – No me pasa nada. Nic mi nie jest. • Nunca jamás/más. Nigdy więcej. – Carlos, no vuelvas a llamarme nunca jamás/más. Carlos, nie dzwoń do mnie nigdy więcej. • Que no… que no… Przecież mówię, że nie. – Come un poco de fruta, Javi. Zjedz troche owoców, Javi. – Que no, que no quiero fruta, que no me gusta. Przecież mówię, że nie chcę owoców, nie lubię. 3. Tryb rozkazujący czasownikow regularnych i nieregularnych: odmiana i użycie Tryb rozkazujący czasownikow regularnych: Hapiar mówić

Beper pić

Escribir pisać

• Tryb rozkazujacy ma formy dla czterech osób gramatycznych: tú, usted, vosotros/as, ustedes: – Luis, estudia el imperativo para mañana. Luis, ucz się trybu rozkazującego na jutro. – Marta, Mario, escribid una postal a vuestros padres. Marta, Mario, napiszcie pocztówkę do waszych rodziców. – Beba usted agua embotellada. Proszę pić/niech pan(i) pije wodę butelkowaną. – Señores, miren este cuadro con atencion. Proszę państwa, proszę popatrzeć z uwagą na ten obraz.

23

• Zaimki osobowe pisze się łącznie z formami trybu rozkazującego. Tworzą one z czasownikiem jeden wyraz: – Levántate de la cama que es muy tarde. Wstań z łóżka, bo jest bardzo późno. – Báñese en la piscina, hace mucho calor. Niech się pan(i) wykąpie w basenie, jest taki upał. • W niektórych rejonach Ameryki Łacińskiej zaimkiem drugiej osoby liczby pojedynczej jest vos. Zaimek ten ma specjalne formy trybu rozkazującego: – Salí vos. Wyjdź. – Mirá vos. Patrz. – Bebé vos. Pij. • Tryb rozkazujący w języku hiszpański służy do udzielania rad i wydawania poleceń i rozkazów: – Salid inmediatamente de la clase. Wyjdźcie natychmiast z klasy. – Coma más verdura, es buena para la salud. Proszę jeść więcej warzyw, są dobre dla zdrowia. – Gira la primera calle a la izquierda. Skręć w pierwszą ulicę w lewo. Tryb rozkazujący czasowników nieregularnych: Ir iść

Venir przychodzić

Poner kłaść

Hacer robić

Tener mieć

Salir wychodzić

• Forma trybu rozkazującego dla osoby vosotros/as jest zawsze regularna. • Czasowniki częściowo nieregularne z obocznością samogłoskową są również nieregularne w następujących osobach trybu rozkazującego – tú, usted, ustedes: – Piensa antes de hablar. Pomyśl, zanim coś powiesz. – Duerma por lo menos siete horas. Proszę spać co najmniej siedem godzin. – Empiecen colocar las sillas para la reunion. Proszę zacząć ustawiać krzesła na zebranie.

24