emocje - teorie

SAVE OFFLINE

SPÓR O EMOCJE: CZY ISTNIEJE KOMPONENTA KONIECZNA I WYSTARCZAJĄCA? (dr Gawłowska, 29.02.2017)

Badacz

William James, Karl Lange

Walter Cannon, Phillip Bard

Antonio Damasio

Stanley Schechter, Jerome Singer

Nazwa teorii

Obwodowa teoria emocji

Talamiczna teoria uczuć

Hipoteza markerów somatycznych

Dwuczynnikowa teoria emocji





Główne założenia



Stan emocjonalny konsekwencją doświadczenia fizjologicznego Bodziec  odpowiedź organizmu  doświadczenie reakcji organizmu = doświadczenie emocjonalne

 

Dwie drogi prowadzące ze wzgórza (thalamus): reakcja fizjologiczna i ocena przez korę mózgową Ocena przez korę mózgową prowadzi do powstania emocji Całkowite oddzielenie emocji od reakcji fizjologicznej







Zmiany fizjologiczne  przekazanie do mózgu  przekształcenie w emocję Powiązanie reakcji fizjologicznych i emocji z biegiem czasu  powstanie markerów somatycznych Szybsze reakcje na taki sam bodziec po utworzeniu markera





Poznawcza interpretacja pobudzenia organizmu kluczowa dla interpretacji emocji Bodziec  pobudzenie  interpretacja  emocja

EMOCJE PODSTAWOWE (dr Gawłowska, 07.03.2017)

Badacz

Robert Plutchik

Nazwa teorii

Główne założenia

Silvan Tomkins

Jaak Panksepp

Paul Ekman

Teoria wrodzonych afektów



 

Podstawowe wzorce zachowań adaptacyjnych u ludzi i zwierząt Koło emocji Z emocji podstawowych powstają emocje wyższe



 



Afekt – wrodzona reakcja biologiczna na zmiany w intensywności pobudzania neuronalnego Uświadomiony afekt to uczucie (feeling) Feeling + podobieństwo uprzednich doświadczeń  emocja 9 wrodzonych afektów

Carroll Izard

Teoria zróżnicowanych emocji



 

Emocje podstawowe wywodzą się z systemów neuronalnych 7 systemów neuronalnych 3 rodzaje procesów afektywnych: – stany emocjonalne o charakterze odczuciowym – emocje – uczucia wyższe





Cechy emocji: – szybkie wzbudzanie – krótkotrwałość – mimowolne powstawanie – uniwersalny sygnał, ekspresja mimiczna (najważniejszy składnik emocji) Emocje uniwersalne: strach, smutek, wstręt, pogarda, złość, zaskoczenie, radość





3 kryteria wyodrębniania emocji podstawowych: – specyficzne systemy neuronalne – uniwersalne ekspresje mimiczne – unikalne subiektywne stany uczuciowe 9 emocji podstawowych

RÓŻNICE INDYWIDUALNE EMOCJI I MOTYWACJI (dr Ogińska, 23.05.2017)

Badacz

Nazwa teorii

Robert Yerkes, John Dodson

Optymalny poziom pobudzenia

Główne założenia

 

Prawo Yerkesa-Dodsona: w miarę wzrostu aktywacji dana czynność wykonywana jest coraz lepiej, do osiągnięcia poziomu krytycznego Dla zadań trudnych optymalny poziom jest niższy

Michael Apter

Reversal theory (teoria zmiany ukierunkowania)

   

2 optymalne poziomy pobudzenia: stan teliczny i parateliczny Stan teliczny: ukierunkowanie na realizację celu, unikanie nadmiernego pobudzenia Stan parateliczny: nastawienie na aktywność samą w sobie, poszukiwanie pobudzenia Istnieją osobowościowe (trwałe) ukierunkowania na stan teliczny lub parateliczny

Michael Apter, Ken Smith

Reversal theory



Istnieją 4 pary (domeny) stanów metamotywacyjnych – Means-Ends (środki-cele) – dwa stany w tej parze to “teliczny (“poważny”, serious) i “parateliczny” (“zabawowy”, playfull) – odnoszą się motywacji zw. z przyszłymi osiągnięciami i celami lub z cieszeniem się samym procesem, ’dzianiem się’ w danym momencie – Rules (zasady) – dwa przeciwne stany określone są jako „podporządkowanie” (conforming) i „bunt” (rebelious) – odnoszą się do tego czy dana osoba zadowala się działaniem w ramach zasad i oczekiwań innych, czy też chce być wolna i działa przeciwko strukturom – Transactions (transakcje) – dwa stany tej domeny to „mistrzostwo” (mastery) i „współczucie” (sympathy)– odnoszą się do tego czy jednostka jest motywowana przez władzę i sprawowanie kontroli, czy też przez troskę i współczucie – Transactions (związki) – dwa stany nazwane „autyczny” (autic/self) i alloiczny (alloic/other) dotyczą motywacji przez interes własny (osobista accountability i odpowiedzialność) czy przez interes innych (altruizm i transcendencja) teoria integracyjna



Martin Zuckerman

Sensation Seeking Theory (Teoria poszukiwania doznań)

 

Badania nad deprywacją sensoryczną 4 czynniki poszukiwania doznań: – poszukiwanie grozy i przygód



Jeffrey A. Gray

Neuropsychologiczna teoria temperamentu





Robert Cloninger

Model temperamentu





Charles Spielberer

STAI – State-Trait Anxiety Inventory

 

– poszukiwanie przeżyć – rozhamowanie – podatność na nudę Zgodność w zakresie sensation seeking dobrym predykatem trwałości związku

3 hipotetyczne układy odpowiedzialne za kontrolę lęku, impulsywności, reakcji emocjonalnych: – Behawioralny układ hamujący (behavioral inhibition system, BIS), sterujący wrażliwością na przejawy kary, braku nagrody lub nowości oraz reakcją na owe bodźce; jego aktywności towarzyszy odczuwanie lęku. Części mózgu odpowiedzialne za jego działanie: hipokamp, okolice przegrody oraz krąg Papeza – Behawioralny układ aktywacyjny (behavioral approach system, BAS), sterujący wrażliwością na przejawy nagrody oraz braku kary i reakcją na nie; jego aktywności towarzyszy odczuwanie emocji pozytywnych (nadzieja, uniesienie) oraz zachowanie wzmacniane pozytywnie. Neuronalne podłoże: zwoje podstawy mózgu, jądra wzgórza, okolice kory nowej oraz włókna dopaminergiczne wstępujące, wychodzące z śródmózgowia. – Układ walki/ucieczki (fight/flight system, F/FLS) obejmuje następujące struktury mózgowe: jądro migdałowate, podwzgórze przyśrodkowe, istota szara. Reakcje, sterowane przez F/FLS to, zgodnie z nazwą, ucieczka lub agresja w odpowiedzi na bezwarunkowe bodźce awersyjne Współgranie trzech układów steruje zachowaniem jednostki

4 wymiary temperamentu (inspirowane teorią Graya): – Unikanie szkody (Harm Avoidance) (lękowy, pesymistyczny vs. otwarty, optymistyczny) – Poszukiwanie Nowości (Novelty Seeking) (impulsywny, porywczy vs. sztywny, powolny) – Zależność od Nagrody (Reward Dependence) (ciepły, poszukujący akceptacji vs. chłodny, powściągliwy) – Wytrwałość (Persistence) (nie dający za wygraną, ambitny vs. łatwo poddajacy się, underachieving) 2. domena zmiennych osobowościowych: – Ukierunkowanie na JA (Self-Directedness) (rzetelny, celowy vs. obwiniający, bezcelowy) – Współpraca (Cooperativeness) (tolerancyjny, pomocny vs. pełen uprzedzeń, mściwy) – Transcendencja JA (Self-Transcendence) (uduchowiony vs. materialistyczny).

Lęk jako cecha: konstrukt teoretyczny, nabyta dyspozycja behawioralna, która czyni jednostkę podatną na postrzeganie obiektywnie niegroźnych sytuacji jako zagrażające i reagowanie na nie nieproporcjonalnie silnym stanem lęku Lęk jako stan: subiektywne, świadomie postrzegane uczucia obawy i napięcia, którym towarzyszy pobudzenie układu nerwowego

Philip Zimbardo



Nieśmiałość – lęk społeczny

Helen Fisher

 

3 systemy miłości: sex drive, romantic love, attachment 4 typy temperamentu: explorer, builder, director, negotiator

MOTYWACJA – PODEJŚCIA TEORETYCZNE (dr Gawłowska, 06/13.06.2017)

KONCEPCJE EWOLUCYJNE NURT ETIOLOGICZNY

   

Motywacja – gotowość do wykonania utrwalonego wzorca zachowania Instynkt (popęd) – biologicznie ukształtowany, stereotypowy wzorzec zachowania Wrodzony mechanizm wyzwalający – niewymagający uczenia się bodziec stanowiący konieczny i wystarczający warunek wystąpienia zachowania 3 etapy aktywności kierowanej instynktem: – narastania instynktu – apetytywny – niespecyficzne i specyficzne pobudzenie organizmu – konsumacyjny – zachowania ukierunkowane na spełnienie instynktu

Konrad Lorenz

   

Zasada podwójnej kwantyfikacji – uruchomienie zachowania jest efektem działania 2 czynników: popędu i siły bodźca wyzwalającego Słaby popęd + silny bodziec Silny popęd + słaby bodziec Imprinting (wdrukowanie) – utrwalenie u młodych wzorca zachowania rodzica; szybkie, odporne na wygaszanie, stałe

NURT SOCJOBIOLOGICZNY

 

Głównym motywem wszystkich zachowań jest tendencja do rozprzestrzeniania genów 3 czynniki: – wykorzystanie wszystkich okazji – eliminacja czynników zmniejszających prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia genów – dobór partnera

Richard Dawkins

 

Koncepcja samolubnego genu – wszystkie zachowania są ukierunkowane na powielanie genów (np. agresja, dobór partnera, altruizm, terytorialność, dominacja) Problem z tłumaczeniem zachowań złożonych

KONCEPCJE PSYCHODYNAMICZNE 

Wyjaśnienie motywacji specyficznie ludzkiej

Sigmund Freud

     

Wszystkie zachowania są zdeterminowane Energia psychiczna – źrodło zachowań Zachowaniem rządzą wrodzone instynkty – popędy: – życia – śmierci Motywy zachowania mają charakter nieświadomy Motywacja – redukcja napięcia związanego z działaniem popędów (główny popęd to libido) Popęd: – źródło: stan organizmu – impet: wielkość napięcia – przedmiot: obiekt redukujący napięcie – zaspokojenie: usunięcie napięcia

Karen Horney

  

(w kierunku teorii poznawczych) Potrzeba bezpieczeństwa: niezaspokojona to lęk podstawowy Główna motywacja: konflikt między ja realnym a ja idealnym

Erich Fromm

  

(w kierunku teorii humanistycznych) Dążenie do integralności ja Przezwyciężanie czynników zewnętrznych ograniczających integralność ja

Harry Sulivan

 

Potrzeba przyjemności Potrzeba bezpieczeństwa

KONCEPCJE BEHAWIORYSTYCZNE   

Popęd (drive) – mniej lub bardziej ukierunkowane napięcie (niepokój) uruchamiające czynniki zmierzające do redukcji napięcia – pierwotne: nie wymagają uczenia się, związane z potrzebami podstawowymi – wtórne: powstałe w wyniku uczenia się Pobudka (incentive) – obiekt umożliwiający redukcję popędu; dwoisty charakter: niekiedy popęd stwarza pobudkę, niekiedy pobudka wywołuje popęd (np. popęd seksualny i samica) Wzmocnienie (reinforcement) – obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem bodźca; możliwe wystąpienie bez występowania pobudki ani popędu  Empiryczna koncepcja motywacji – siłę motywacji oceniamy post hoc (na podstawie: liczby podjętych prób, wielkości wysiłku, rodzaj uzyskanego wzmocnienia)

Clark Hull

   

Źródło motywacji: walka o byt (obecność obiektów + umiejętność ich zdobycia) Popęd – występuje w wypadku deficytu obiektów pozytywnych i nadmiarze obiektów negatywnych Zachowanie – jego intensywność jest wskaźnikiem siły popędu; prowadzi do wzmocnienia Motywacja – iloczyn nawyku i popędu; im wyższe nawyk i popęd, tym wyższa motywacja E=HxD (E = excitatory potential, motywacja zachowania; H = habit, nawyk; D = drive, popęd)

KONCEPCJE POZNAWCZE Donald Hebb

Deprywacja sensoryczna

   

Badania nad deprywacją sensoryczną Brak informacji: dezintegracja procesów mózgowych (nawet pomimo zaspokojenia podstawowych potrzeb) Badania Butlera: możliwość wyjrzenia przez otwór zamkniętego pojemnika; informacja stawała się nagrodą Stan braku informacji negatywny dla organizmów wyższych

Daniel Berlyne

Konflikt poznawczy

  

Konflikt poznawczy – negatywne napięcie, które zakłóca funkcjonowanie i wymaga redukcji Pojawia się, gdy docierające informacje są nowe, złożone, niewyraźne etc. Powoduje motywację do zachowań eksploracyjnych ukierunkowanych na rozwiązanie problemu, czyli zredukowanie konfliktu

Leon Festinger

Dysonans poznawczy

  

Gromadzenie wiedzy i tworzenie z nich struktur przez ludzi Nowe informacje są porównywane z istniejącymi strukturami 3 możliwe relacje: – brak związku między danymi – obojętność – konsonans – spójność danych, stan pozytywny; jednostka chce go przywrócić, jeśli zostanie zaburzony – dysonans – treść informacji nowej sprzeczna z istniejącymi strukturami, powstanie napięcia; motywacja do jego redukcji (= przekształcenia jednego z elementów)

KONCEPCJE HUMANISTYCZNE Abraham Masłow

Hierarchia potrzeb

 



 



Potrzeby fizjologiczne: – deprywacja: koncentracja całej uwagi na zaspokojeniu – zaspokojenie: uruchomienie nowych potrzeb (bezpieczeństwa) Potrzeby bezpieczeństwa: – deprywacja: utrudnienie realizacji potrzeb wyższego rzędu; poszukiwanie sytuacji zapewniających bezpieczeństwo – zaspokojenie: uruchomienie potrzeby przynależności i miłości Potrzeby przynależności i miłości: – deprywacja: uruchomienie poszukiwania sytuacji i ludzi zapewniających zaspokojenie + działań modyfikujących otoczenie, aby otrzymać miłość i poczucie przynależności – zaspokojenie: umożliwienie realizacji potrzeb wyższego rzędu (szacunku, samorealizacji) Potrzeby szacunku: występowanie po zaspokojeniu 3 pierwszych Potrzeby samorealizacji: różne formy, zależność od indywidualnych preferencji; obejmują: – potrzeby rozumienia świata – potrzeby wiedzy – potrzeby poznawcze – deprywacja: potrzeby prawdy  nieufność, potrzeby sprawiedliwości  utrata poczucia bezpieczeństwa, potrzeby porządku  poczucie zagrożenia 2 rodzaje motywacji: – konieczności (muszę)

 

Clayton Alderfer

ERG (Existence, Relatedness, Growth)

     

– wyboru (chcę) Różnice indywidualne istotne głównie przy średniej motywacji W sytuacji deprywacji potrzeb niższych możliwa motywacja do potrzeb wyższych

3 kategorie potrzeb E (Existence needs) – potrzeby egzystencji, fizjologiczne i materialne warunki życia; 3 pierwsze piętra u Masłowa R (Relatedness needs) – potrzeby kontaktu społecznego; potrzeba przynależności u Masłowa G (Growth needs) – potrzeby wzrostu; samorealizacja u Masłowa Możliwość równoczesnego motywowania przez więcej niż jedną kategorię czynników Frustracja, regresja: możliwość wytrzymania krótkotrwałych deprywacji

TEORIA AUTODETERMINACJI (Self-Determination Theory, SDT)

Richard Ryan, Edward Deci







3 wewnętrzne potrzeby związane z autodeterminacją: – potrzeba kompetencji – potrzeba autonomii – potrzeba relacji 3 kluczowe elementy: – naturalna tendencja do podejmowania aktywności – tendencja do wzrostu i zwiększania integralności funkcjonowania – rozwój jest naturalny, ale nie dzieje się automatycznie Rozwój jest możliwy tylko w przypadku zaspokojenia 3 wewnętrznych potrzeb

TEORIA PRZEPŁYWU (Flow Theory)

Mihály Csikszentmihályi

   

Flow – stan między satysfakcją a euforią, spowodowany całkowitym oddaniem się jakiejś czynności Motywacja wewnętrzna – wzbudzenie chęci podjęcia określonej czynności dla samej satysfakcji jej wykonania Aktywność autoteliczna – działanie celem samym w sobie Składniki przepływu:



– wyraźny cel i dążenie – zaangażowanie – natychmiastowe wychwytywanie informacji zwrotnej – wysoki poziom koncentracji – wewnętrzna lokalizacja kontroli – zatracenie poczucia siebie – utrata poczucia czasu Warunki doświadczenia flow: wysoki poziom umiejętności + wysoki poziom wyzwania

TEORIA ZACHOWANIA ZASOBÓW (Conservation of Resources Theory, COR)

Steven Hobfall

 

 

Podstawą dążeń jest uzyskanie, zachowanie i ochrona zasobów 4 kategorie zasobów: – przedmioty – warunki – zasoby osobiste – zasoby energetyczne Stres: powstaje w reakcji na zagrożenie (realne lub wyimaginowane) utraty zasobów; powoduje motywację do podjęcia działań w celu redukcji Teoria relacyjna – środowisko jest podstawą wellbeing