Martin Cruz Smith - Na własną rękę

SAVE OFFLINE

O książce Kultowy inspektor Arkadij Renko przetrwał przemianę Związku Radzieckiego w „nową” Rosję. Ale tylko po to, by się przekonać, że właściwie nic się zmieniło. Dziennikarka śledcza Tatiana Pietrowna od lat balansuje na linie, narażając się Kremlowi i rosyjskim oligarchom. Lista ludzi, którzy mogliby skorzystać na jej śmierci, jest długa. A jednak kiedy Tatiana wypada z balkonu swojego mieszkania, policja uznaje to za samobójstwo i zamyka sprawę. Tylko Arkadij Renko nie wierzy w taką wersję zdarzeń i wbrew przełożonym prowadzi dochodzenie na własną rękę. Tylko czy w skorumpowanej Rosji uczciwy policjant ma szansę wymierzyć sprawiedliwość?

MARTIN CRUZ SMITH Amerykański dziennikarz i pisarz. Karierę literacka rozpoczął w 1970 r. W dorobku ma ponad dwadzieścia powieści sensacyjnych, z których najbardziej znane są te z moskiewskim detektywem Arkadijem Renką. Spośród ośmiu powieści z Renką w Polsce ukazały się: Park Gorkiego, Gwiazda Polarna, Plac Czerwony, Zona, Duch Stalina, Plac Komsomolski i Na własną rękę. Tygodnik „Time” uznał Park Gorkiego za „najważniejszy thriller lat osiemdziesiątych”. W 1984 r. powstała ekranizacja tej powieści z udziałem Williama Hurta, Lee Marvina oraz polskiej aktorki Joanny Pacuły.

Dla Em, jak zawsze

Prolog Był to jeden z tych dni, kiedy wszystkiego się odechciewa. Lato się skończyło, chmury wisiały nisko na wypranym z koloru niebie, a wzdłuż drogi, niczym żałobny tren, zalegały zwiędłe liście. Ten spokój zakłócił rozpędzony rowerzysta w stroju kolarskim z czerwonej lycry; korzystając z płaskiego terenu, pedałował zawzięcie. Joseph władał sześcioma językami. W restauracjach porozumiewał się po francusku, z handlowcami wolał mówić po chińsku, a śnił po tajsku. Istny człowiek orkiestra. A to znaczyło, że mógł podróżować po całym świecie bez obawy, że nie znajdzie pracy. Organizacja Narodów Zjednoczonych wysyłała go w jedne strony, Unia Europejska w inne. Wszędzie jednak brał ze sobą zrobiony na zamówienie czarny rower, koszulkę i spodenki od znanego projektanta, specjalnie dopasowane do kształtu ciała siodełko oraz kask w kształcie łezki. Zbyt późno zajął się kolarstwem, by zostać zawodnikiem wyczynowym, ale na wyścigach lokalnych zaskakiwał większość uczestników. Inna sprawa, że zwycięstwa go nie interesowały. Radości dostarczało mu napięcie, poczucie, że jest niczym naciągnięty łuk. Oceniał, że do tej pory dwukrotnie objechał świat dookoła. Nie ożenił się, nie pozwalał mu na to wypełniony terminarz. Durnie wożący się z połowicami na tandemach wzbudzali w nim litość. Uwielbiał zabawy słowne. Miał fotograficzną pamięć, a ściśle mówiąc — ejdetyczną. Spojrzawszy na krzyżówkę, mógł ją potem rozwiązywać podczas jazdy na rowerze, wyszukując słowa istniejące jedynie w krzyżówkach: écru, cyma, amo, amas, amat. Zagadka w języku innym niż angielski była tym łatwiejsza. Tort oznaczał delikt, torte — rodzaj ciasta. Skomplikowany anagram potrafił zająć jego myśli na trasie z Tulonu do Aixen-Provence. Teraz trafiło mu się wolne popołudnie, potrzebował go po tłumaczeniu negocjacji Rosjan z Chińczykami. A skoro obie strony rozstały się wcześnie, skorzystał z okazji i wybrał się na przejażdżkę. Szczycił się tym, że wynajduje niezwykłe trasy. Piekło wyobrażał sobie w ten sposób, że będąc w Toskanii lub Prowansji, wlecze się za turystami telepiącymi się chwiejnie po całej szerokości drogi na wynajętych rowerach, by spalić lunch złożony z popitego winem sera. Elastyczne kieszenie na plecach jego koszulki mieściły butelki wody, batony energetyczne, mapę oraz podręczny zestaw narzędzi. Nie wahał się ryzykować perspektywy łatania dętki albo i dwóch, byleby mieć nowe widoki tylko dla siebie. Kaliningrad powszechnie słynął ze szpetoty i szalejącej przestępczości; wśród miast był sierotą albo bękartem. Wystarczyło jednak wyrwać się poza jego granice i voilà — dookoła wszędzie zachwycające sielskie pejzaże. Joseph, syn Rosjanina i Francuzki, nauczycieli języka w sieci Berlitza, zawód tłumacza miał we krwi. W szkole z internatem rozpuścił plotkę, jakoby rodzice zginęli tragicznie w wypadku samochodowym w Monte Carlo, dzięki czemu bogaci koledzy z klasy właśnie jego najczęściej zapraszali na wakacje. Przymilny z natury, wyobrażał sobie, że starość spędza jako gość w czyjejś nadmorskiej willi. Mimo że nie widywał rodziców od lat, nadal wysyłał im kartki z życzeniami na Boże Narodzenie. Tłumaczył na żywo gwiazdy filmowe i głowy państw, jednak największe profity przynosiła praca przy negocjacjach handlowych. Najczęściej prowadziły je małe zespoły działające w warunkach ścisłej tajemnicy. Tłumacz musiał być wszechobecny, a jednocześnie prawie niewidzialny, ale przede wszystkim dyskretny. Miał dawać poczucie pewności, że zapomni to, co słyszał, że po skończeniu zlecenia wszystko puści w niepamięć. Gdy szosa przeszła w wiejską dróżkę, Joseph co pewien czas śmigał obok ruin z cegły, zarośniętych krzakami bzu. Na szczęście prawie nikt tamtędy nie jeździł. Lawirował między kolejnymi dziurami, aż w pewnym momencie trafił na asfalt pofałdowany jak morskie fale. Z naprzeciwka nadjechała ciężarówka rzeźnika z plastikową świnką na dachu — zdawało się, że celuje wprost w rowerzystę, ale w końcu minęli się niczym statki na morzu. Tak naprawdę nie kasował wszystkiego, czego się dowiadywał. Pozostawiał notatki. Ale nawet gdyby ktoś je ukradł, były bezpieczne, bo poza nim nikt nie potrafiłby ich odczytać. Droga kończyła się opuszczonym parkingiem z zamkniętym na głucho kioskiem i plakatem reklamującym występy z zamierzchłej przeszłości. Obok walała się karta lodów. Wypisz, wymaluj obraz posezonowej nudy. A jednak, słysząc krzyk mew, zsiadł z roweru i przeniósł go nad grzbietem wydmy, skąd rozciągał się widok na plażę biegnącą jak okiem sięgnąć w obie strony oraz na regularnie rozbijające się o brzeg małe fale. We mgle morze i niebo wyglądały jak świecące pasy błękitu. Rozrzucany przez wiatr piasek mościł się pośród rosnących między wydmami traw. Na straży stały toporne drewniane parasole plażowe ze ściągniętym płótnem, ale w zasięgu wzroku nie było nikogo, co tworzyło idealne warunki. Położył rower na piasku i zdjął kask. To była prawdziwa gratka. Ot, taka drobna przygoda, którą będzie mógł opowiadać zauroczonym słuchaczom przy kominku i kieliszku czerwonego wina. Szczypta brawury na ukoronowanie jego kariery. Coś, co jej nada… znaczenie — tak, to właściwe słowo. Było chłodno, lecz rozgrzany jazdą na rowerze Joseph zdjął kolarskie buty i skarpetki. Piasek był miałki, nie drobne kamienie jak w większości kurortów, w dodatku zachowany w świetnym stanie, prawdopodobnie dlatego, że w czasach zimnej wojny Kaliningrad był miastem zamkniętym. Napływająca woda zasyczała wokół jego stóp i odpłynęła. Z marzeń wyrwał go nadjeżdżający pojazd, zataczający się po plaży jak pijany w sztok marynarz — furgonetka

rzeźnika. Plastikowa świnka, różowa i uśmiechnięta, kiwała się z boku na bok, aż w końcu samochód zatrzymał się i wysiadł z niego mniej więcej trzydziestoletni mężczyzna, z włosami jak strąki pod miękkim filcowym kapeluszem. Wokół niego powiewał brudny fartuch. — Szukasz pan bursztynu? — Dlaczego miałbym szukać bursztynu? — zdziwił się Joseph. — Bo tu go jest pełno. Ale musisz pan zaczekać na sztorm, aż wzburzy cały bursztyn. Wzburzy wodę, a bursztyn wypłucze, pomyślał Joseph, ale pominął to milczeniem. Czuł, że nie mają ze sobą nic wspólnego, zero więzi intelektualnej. Prędzej czy później ten osobnik zażąda pieniędzy na wódkę i rozejdą się. — Czekam na znajomych — powiedział. W zawadiacko przekrzywionym kapeluszu rzeźnik wyglądał cokolwiek groteskowo. Zataczał się jak pijany, a może tylko kręciło mu się w głowie, w każdym razie coś go tak rozbawiło, że wpadł na rower. — Idiota! — warknął Joseph. — Uważaj, gdzie leziesz! — Przepraszam, najmocniej przepraszam. O kurna, to włoski? — Rzeźnik podniósł rower za ramę. — Ja cię kręcę, piękny! Mało takich w Kaliningradzie. — Tego to ja już nie wiem. — Możesz mi pan wierzyć na słowo. Joseph zwrócił uwagę, że dłonie rzeźnika są pokaleczone i spierzchnięte od noszenia zmrożonej wołowiny, a fartuch jest stosownie utytłany plamami w niezdrowym kolorze, ale już sandały zupełnie nie nadawały się na obuwie do noszenia w śliskich chłodniach. — Oddaj mi ten rower, dobrze? Nie chciałbym, żeby piasek dostał się w tryby przerzutki. — Nie ma sprawy. — Rzeźnik upuścił rower i rzucił wesoło: — Wakacje? — Słucham? — To pytanie. Przyjechałeś pan tu na wakacje czy w interesach? — Na wakacje. Rzeźnik rozdziawił gębę w uśmiechu. — Nie może być! Pan żeś przyjechał do Kaliningradu na wakacje? Toś pan zasłużył na medal. — Udał, że przypina Josephowi do piersi odznaczenie. — Opowiedz mi pan o atrakcjach Kaliningradu. Na przykład, co takiego widziałeś pan dziś rano? Joseph od rana pracował, co wprawdzie nikogo nie powinno obchodzić, tyle że rzeźnik wyjął niklowany pistolet i ważył go w ręku, jakby liczył drobne. Coś, co tłumacz dotychczas uważał za chłodny wietrzyk, przyprawiło go o dreszcze, drobiny piasku kleiły się do jego zlanej potem skóry. Może tamtemu chodzi o zwyczajne wymuszenie pieniędzy. Jeśli tak, to nie problem. Zapłaci, ile trzeba — jego klient i tak zwróci mu ten wydatek. — Jesteś z policji? — zapytał. — A czy ja wyglądam, kurwa, na policjanta? — Nie — przyznał Joseph. Upadł na duchu. Szkolono go, jak zachować spokój i współpracować w sytuacjach zagrożenia. Statystyki wyglądały bardzo obiecująco. W zasadzie giną tylko ci, którzy próbują strugać bohaterów. — O co właściwie ci chodzi? — Widziałem cię z tymi ludźmi w hotelu. Stale otaczają ich ochroniarze i mają dla siebie całe piętro. — Rzeźnik konfidencjonalnie zniżył głos. — Co to za jedni? — Biznesmeni. — Biznes międzynarodowy, bo inaczej nie potrzebowaliby tłumacza, no nie? Bez ciebie wszystko staje. Maszyna przestaje działać, dobrze mówię? Czy nie jest tak, że malutkie kółko potrafi zatrzymać wielkie koło? Joseph czuł się nieswojo. W końcu był przecież w Kaliningradzie. Świnka świeciła się z radości, że jedzie do ubojni. Joseph rozważał, co by się stało, gdyby postanowił uciec od tego szaleńca. Nawet gdyby nie zarobił kulki, to musiałby porzucić rower — opony ugrzęzłyby w głębokim i zbyt miękkim piasku. Wszystko to razem wzięte było poniżające. — Ja tylko tłumaczę — powiedział. — Nie odpowiadam za treść. — I robisz notatki z tajnych narad. — To by było z gruntu nielegalne. Notatki mają jedynie wspomóc moją pamięć. — Te narady są tajne, bo inaczej nie przyjechałbyś do Kaliningradu, tylko używał życia w Paryżu. — Owszem, to poufne rozmowy — przyznał Joseph. — Idę o zakład, że właśnie takie są. Masz talent. Ludzie chlapią ozorem, a ty to tłumaczysz słowo w słowo. Jak ci się udaje to wszystko spamiętać? — Właśnie dzięki notatkom. — Chętnie bym je obejrzał. — Nic byś z nich nie zrozumiał.

— Umiem czytać. — Nie chciałem powiedzieć, że nie potrafisz czytać — rzucił Joseph czym prędzej. — Tylko że te materiały są pełne bardzo specjalistycznej terminologii technicznej. No i są poufne. Złamalibyśmy prawo. — Pokaż mi je. — Nie mogę, słowo. — Joseph rozejrzał się, ale zobaczył wyłącznie mewy patrolujące plażę na wypadek, gdyby pojawiło się coś do jedzenia. Nikt im nie powiedział, że sezon turystyczny się skończył. — Nic nie kumasz. Ja nie muszę znać sprawy na wylot. Jestem piratem, jak ci Afrykanie, co to porywają tankowce. Oni gówno wiedzą o ropie. To tylko paru czarnych gnojków z pistoletami maszynowymi, ale kiedy już uprowadzą tankowiec, to mają wszystkie atuty w ręku. Firmy płacą im miliony za zwrot swoich statków. Porywacze nie prowadzą wojny, oni po prostu walą w dupę system. Tankowce stwarzają im szansę na lepsze życie, dokładnie tak samo jak ty mnie… Dzięki tobie też mam szansę na lepsze życie. Nie jestem chciwy, chcę dostać za ten notes ledwie dziesięć tysięcy dolarów. — Skoro jesteś tylko posłańcem, to zmienia postać rzeczy — powiedział Joseph i natychmiast zrozumiał, że nie należało tego mówić, a tym bardziej w taki sposób. Zupełnie jakby szturchnął kobrę. — Poczekaj… pokażę ci go… — Sięgnął za plecy i szamotał się z kieszeniami koszulki, tak że wypadły batony energetyczne i butelki wody, aż w końcu znalazł notes i ołówek. — To jest to? — zapytał rzeźnik. — Tak, ale nie tego się spodziewałeś. Rzeźnik otworzył notes na pierwszej stronie. Przerzucił jedną kartkę, drugą i trzecią. Wreszcie dotarł do końca. — Co to ma być, do kurwy nędzy?! Obrazki kotów? Bazgroły? — Właśnie tak robię notatki — wyjaśnił Joseph. Nie potrafił ukryć dumy w głosie. — A skąd mam wiedzieć, że to notatki? — Mogę ci je przeczytać. — Mógłbyś mi nawijać, co ci się, kurwa, spodoba. I co ja mam im pokazać? — Jakim „im”? — A jak ci się zdaje? Kto z nimi zadrze, ma przejebane. Czyżby jego pracodawcy? Gdyby tak mógł wyjaśnić… — Moje notatki… — To żart, tak? No to ja ci pokażę żarty. — Rzeźnik zawlókł Josepha do furgonetki i otworzył tylne drzwi. Z wielu języków, jakimi władał tłumacz, do głowy przyszło mu tyko jedno słowo: Jesu. W furgonetce wisiały łbami w dół dwa obdarte ze skóry barany, sine z zimna. Zabrakło mu słów. Nie mógł nawet oddychać. — Niech ptaki se to czytają. — Rzeźnik rzucił notes pod wiatr, a potem wepchnął Josepha na pakę furgonetki i wlazł za nim. Zewsząd zleciały się mewy. Spadały z nieba jak sznur złodziei, okradając siebie nawzajem. Chwytały w dzioby i badały każdy świstek z kieszeni Josepha. Nad niedojedzonym batonem energetycznym wywiązała się regularna bitwa. Na moment ptaki wystraszył huk strzału, po czym zwycięzca odleciał, ścigany przez inne mewy i krzyki oburzenia. Reszta ptaków usiadła posępnie, dziobami pod wiatr. W ustępującej mgiełce ukazał się horyzont, fale rozbijały się o brzeg z odgłosem paciorków rozsypywanych na marmurowej podłodze.

Rozdział 1 Na cmentarzu Wagańkowskim czas nie stanął w miejscu, lecz zwolnił. Opadające z topoli liście oraz popiół rozsiewały poczucie ulgi i swobody, ale też zwracały uwagę na opłakany stan cmentarza. Przeważały skromne kamienne groby z ławkami, otoczone zardzewiałymi płotkami z kutego żelaza. Kwiaty w słoiku albo paczka papierosów świadczyły o tym, że ktoś dba o duchy, które przecież miały prawo sobie dogadzać. Można by powiedzieć, że Grisza Grigorienko dogadzał sobie zawsze i wszędzie. Prowadził wystawne życie w domu i równie wielkopańsko bawił się na mieście. Starszy śledczy Arkadij Renko i detektyw sierżant Wiktor Orłow przez kilka dni jeździli śladem zmarłego po całej Moskwie. Zaczęli od oględzin wypatroszonego Griszy w kostnicy, skąd zwłoki pojechały do centrum odnowy biologicznej na kąpiel w ziołach i makijaż. W końcu ubrane i pachnące ciało wystawiono na widok publiczny w pozłacanej trumnie na wyścielonym różami katafalku w soborze katedralnym Chrystusa Zbawiciela. Powszechnie przyznawano, że zważywszy na dziurę z tyłu głowy, Grisza prezentował się całkiem, całkiem. Funkcjonariusze tacy jak starszy śledczy Renko i detektyw sierżant Orłow uważali tego typu obserwację za coś poniżającego — zadanie, z którym poradziłby sobie byle bileter w teatrze. Prokurator kazał im „notować i robić zdjęcia. Trzymać się z dala od orszaku pogrzebowego i tylko się przyglądać. Zachowywać dyskrecję i nie nawiązywać kontaktu”. Pracowali w parze. Arkadij, szczupły mężczyzna o prostych ciemnych włosach, bez papierosa w ręku wydawał się niekompletny. Wiktor, wrak człowieka o przekrwionych oczach, przerzucił się z wódki na fantę. A raczej próbował. Chlał tak, że pomijając Arkadija, nikt nie chciał z nim pracować. Ale w trakcie śledztwa pozostawał trzeźwy i był świetnym detektywem. Zupełnie jak obręcz hula-hoop, która trzyma się prosto, dopóki się kręci, a po zatrzymaniu pada. — „Nie nawiązywać kontaktu” — zacytował Wiktor. — Przecież to pogrzeb. Czego on się spodziewa, siłowania się na ręce? Hej, to ta pogodynka z telewizji! Z maserati wysunęła się blondynka w czerni. — Jeśli jej pomachasz, zastrzelę cię — zagroził Renko. — Widzisz, nawet ciebie to wkurza. „Zachowywać dyskrecję”. Bo chodzi o Griszę? Może i był miliarderem, ale też bandziorem spod ciemnej gwiazdy. Grisza miał dwa oblicza. Darczyńcy na cele publiczne, organizatora akcji charytatywnych i mecenasa sztuki, a także wybitnego przedstawiciela moskiewskiej Izby Handlu. A jednocześnie ten sam Grisza maczał palce w narkotykach, w handlu bronią i prostytucji. Goście na pogrzebie tworzyli podobną mieszankę. Arkadij zauważył miliarderów, którzy położyli łapę na krajowych zasobach drewna i złożach gazu ziemnego; ustawodawców wysysających z państwowej kasy ostatni grosz; bokserów, którzy zostali bandziorami; spasionych jak żuki popów; chwiejące się na szpilkach modelki oraz aktorów grywających wyłącznie zabójców, bo na co dzień zajmowali się tym w prawdziwym życiu. Przed pierwszym rzędem rozłożono zielony dywan ze sztucznej trawy, bo tam właśnie zasiedli szefowie moskiewskiego półświatka w całej swojej różnorodności — od starej wiary jak Małpa Bieledon, karzeł w płaszczu i czapce z karakułów, w towarzystwie swoich dwóch nabitych mięśniami synów; przez Izaaka i Walentinę Szagelmanów, speców od niewypłacalnych banków; aż po Abdula, który z czeczeńskiego buntownika wyrósł na przemytnika samochodów oraz, drastycznie zmieniając bieg swojej kariery, na hip-hopowego piosenkarza. Kiedy Wiktor uniósł aparat fotograficzny, jeden z synów Bieledona zasłonił mu widok. — To jest do chuja niepodobne. — Wiktor odwołał się do ulubionego porównania. Według niego mecz piłkarski był chujowy, w karty zagrał jak chuj, chujowo smakowała sałatka… Stale ktoś robił go w chuja. — Wiesz, co mnie wkurza? — Co takiego? — Wrócimy z aparatem cyfrowym i dwustoma zdjęciami wszystkich, którzy stali nad tą chujową dziurą w ziemi, a naczelnik komisariatu podziękuje nam serdecznie, po czym na naszych oczach to skasuje. — Zrzuć najpierw te zdjęcia do laptopa. — Nie o to chodzi. Sęk w tym, że nie da się wygrać. My tylko udajemy, że coś robimy. A mogłem spokojnie urżnąć się w trupa i uwalić się nieprzytomny do wyra. — I ja ci w tym przeszkodziłem? — Żebyś wiedział. Ale chciałeś dobrze. — Szczęśliwi, których droga nieskalana, którzy postępują według Prawa Pańskiego1 — zaintonował śpiewnie pop. Na wysokości brzucha dyndał mu złoty krucyfiks, na nadgarstku błyszczał złoty rolex. Arkadij potrzebował chwili wytchnienia. Przeszedł się po cmentarzu, lawirując między nagrobkami. Można by rzec, że była to jego ulubiona kolekcja rzeźb. Zadumany arcymistrz z czarnego marmuru siedział nad szachownicą.

Balerina z białego marmuru szybowała w powietrzu. Niektórych zdecydowanie ponosiła fantazja. Oto z grobu pisarza wylatywał leśny duszek. Odlany z brązu komik wręczał świeży goździk. Na skromnych spłachetkach trawy żywi mogli przysiąść na ławce, by pomówić z tymi, co już dawno odeszli. Nagle drogę zagrodził mu Aleksiej Grigorienko. — Czy mój ojciec nie ma prawa spocząć w pokoju? Będziecie go szczuć aż po grób? — warknął. — Moje kondolencje — powiedział Arkadij. — Zakłócacie przebieg ceremonii pogrzebowej. — Aleksieju, to jest cmentarz — przypomniał mu Arkadij. — Tu nie potrzeba zaproszenia, wszyscy są mile widziani. — To jest, kurwa, nękanie i świętokradztwo! — Czy tak się wyrażają studenci amerykańskich szkół biznesu? — Nie byliście zaproszeni — upierał się Aleksiej. Z modnym kilkudniowym zarostem i ułożonymi na żel włosami stanowił bardziej elegancką wersję swojego ojca. Należał do nowego pokolenia, które uczestniczyło w forach gospodarczych w Aspen i śmigało na nartach w Chamonix, i nie ukrywał, że ma zamiar wynieść rodzinne interesy na kolejny szczebel legalności. Tymczasem prawdziwe zamieszanie wybuchło przy bramie cmentarza, gdzie grabarze powstrzymywali grupę ludzi wznoszących tablice ze sloganami. Arkadij nie dosłyszał, o co chodzi, ale dostrzegł znajomą dziennikarkę. Z Anią Rudienko mieszkali drzwi w drzwi, a czasami dzieliła z nim łóżko. Nie mógł się nadziwić, co taka młoda i pełna życia dziewczyna w nim widziała. Nie miał pojęcia, co robiła na cmentarzu, w każdym razie posłała mu ostrzegawcze spojrzenie na znak, żeby się nie zbliżał. Nie otaczali jej celebryci z klasą ani eleganciki z mafii. Znajomi Ani, sami pisarze i intelektualiści, porywali się wprawdzie czasami na rozmaite głupoty, ale nie byli przestępcami, więc po krótkiej przepychance zawrócili i odeszli ulicą, a ona wraz z nimi. Pop odchrząknął i wtrącił swoje trzy grosze. — Czy nie powinien pan wygłosić mowy pogrzebowej, zanim… no wie pan… przeszkodzi nam coś innego? — podsunął Aleksiejowi. Tu chodzi o dużo więcej niż tylko o mowę pogrzebową, pomyślał sobie Arkadij. W przemówieniu Aleksiej miał się zaprezentować wielu żałobnikom, a byli to trudni słuchacze. Z ich punktu widzenia równie dobrze mógł stracić głowę, jak włożyć na nią koronę. — Jeśli ma za grosz rozumu i pragnie żyć, to właśnie nadeszła pora, żeby się pożegnał i dał w długą — odezwał się Wiktor. — Mój ojciec, Grisza Iwanowicz Grigorienko, był człowiekiem uczciwym i sprawiedliwym, wizjonerem w interesach i mecenasem sztuki — zagaił powoli Aleksiej. — Wśród kobiet uchodził za dżentelmena. Ale nie był bawidamkiem, wolał męskie towarzystwo. Nigdy nie zawiódł przyjaciela ani nie unikał walki, nie bacząc na to, że próbowano mu zszargać opinię i splamić reputację. Był orędownikiem zmian. Rozumiał, że weszliśmy w nową epokę. Doradzał nowej generacji przedsiębiorców, każdego w potrzebie traktował jak ojciec. Religijny, z głębokim poczuciem więzi społecznych, postawił sobie za cel poprawę jakości życia zarówno w Kaliningradzie, jak i w rodzinnej Moskwie. Ja zaś obiecałem mu, że dopilnuję, by to marzenie się spełniło. I wiem, że uda mi się je ziścić przy pomocy jego prawdziwych przyjaciół, którzy pójdą za mną. — I może rozpłatają go, jakby rozpinali zamek błyskawiczny — szepnął Wiktor. — A przechodząc do przyjemniejszych spraw, chcę zaprosić wszystkich, by zakosztowali gościnności rodziny Grigorienko na jachcie mojego ojca, stojącym na cumach przy Nabrzeżu Kremlowskim — dodał Aleksiej. Żałobnicy przeszli gęsiego przed otwartym grobem, rzucając na trumnę czerwone róże. Nikt się nie ociągał. Perspektywie bankietu na światowej klasy jachcie nikt nie potrafił się oprzeć, więc po kilku minutach przy grobie zostali tylko Arkadij, Wiktor oraz sypiący ziemię grabarze. Grisza Grigorienko znikł wraz ze swoimi różami. — Widziałeś to? — zapytał Wiktor. Arkadij przyjrzał się nagrobkowi. Gotowy kamień najwidoczniej czekał tylko na datę, bo na wypolerowanym granicie widniała już naturalnej wielkości postać Griszy, wykonana techniką fotochemigrafii. Gangster miał kapitańską czapkę i rozpiętą pod szyją koszulę, spod której wystawał krucyfiks i łańcuchy. Stał z nogą opartą na zderzaku jeepa cherokee, trzymając prawdziwy kluczyk do samochodu. — Ten nagrobek kosztował więcej, niż wyciągam przez rok — mruknął Wiktor. — Ale za to ktoś mu odstrzelił łeb. Lepiej ci z tą świadomością? — Trochę. — Tylko dlaczego go zastrzelili? — spytał Arkadij. — A czemu nie? Średnia długość życia gangsterów nie jest zbyt wysoka. Jak wieść niesie, po usunięciu Griszy Kaliningrad stoi otworem. Ludzie nie wierzą, że Aleksiej ma to coś, czego potrzeba, żeby tam rządzić. To nie jest szkółka. Jeśli ma za grosz rozumu, powinien wrócić na uczelnię i nadal studiować interesy, ale trzymać się od nich

z daleka. Wybierasz się na ten jacht? — Nie. Już nie potrafię ukrywać zazdrości. Wiktor się rozejrzał. — Spokój, powaga, sielska atmosfera. To coś dla ciebie — powiedział. — A ja idę, odnajdę ten jacht i naszczam do rzeki. Gdy tylko odszedł, Arkadij zwrócił się do grabarzy, którzy wciąż się denerwowali starciem ze znajomymi Ani. — To była demonstracja — tłumaczyli mu. — A nie wolno demonstrować bez zezwolenia. Arkadij postanowił nie mieszać się do spraw Ani, ale nie mógł się powstrzymać, by nie zapytać: — Przeciwko czemu demonstrowali? — Tłumaczyliśmy im, że samobójstwo to samobójstwo, więc choćby ktoś był nie wiem jak sławny, nie można go pochować w poświęconej ziemi. — Samobójstwo? — Sam pan ich spytaj. Idą całą bandą na stację Taganskaja. Spokojnie pan ich dogonisz. — A kto popełnił samobójstwo? — Tatiana. — Tatiana Pietrowna — uściślił drugi. — Wichrzycielka do samego końca. ♦♦♦ Na zewnątrz cmentarza, przed bramą, dwaj synowie Małpy Bieledona palili wspólnie skręta. — Stary każe nam czekać na naszą kolej, jakby był jebaną królową Anglii, a my księciem Walii. Kiedy przekaże nam kierownictwo? Powiem ci. Nigdy. — Prawdziwą władzę. — Prawdziwa władza nie przechodzi z ojca na syna. — Trzeba po nią sięgnąć samemu. A potem nie wypuszczać jej z rąk. — I ją okazywać, no wiesz, na przykład: „Zadzierasz ze mną, zadzierasz z najlepszym!”. — Tony Montana z Człowieka z blizną. Według ciebie to ma być kubański akcent? — „Ze mną zadzieracie?! Idziecie na całość? Czemu nie. Przywitajcie się z moim małym przyjacielem!”. A potem kosi ich jednym strzałem. — Widziałem to na DVD pewnie ze sto razy. Kaszlnięcie. — Uważaj, żeby Małpa nie przyłapał cię na paleniu tego świństwa. — Jest jak jakiś pieprzony harcerzyk. — Małpa? Niech się goni. — Aleksiej też niech spada. Urodzony w pierdolonym czepku mięczak.

Rozdział 2 Kiedy Arkadij dogonił demonstrantów, ich liczba wzrosła i w sile ponad stu osób dotarli do celu — zaułka, w którym w ubiegłym tygodniu dziennikarka Tatiana Pietrowna zginęła po upadku z okna. Wszystkie budynki były tu takie same — pięć pięter z ponurego betonu, w otoczeniu obumarłych drzewek, które najpierw zasadzono, a potem poszły w zapomnienie. A choć ławka i huśtawka były upstrzone ptasim łajnem, to schody od frontu, tam gdzie spadła kobieta, niedawno wyszorowano i wybielono. Nikogo nie aresztowano, mimo że reporter z jakiejś stacji telewizyjnej, który szedł z demonstrantami, zasapany donosił, że zaczepne dziennikarstwo Pietrowny wiązało się z ryzykiem. Nie wykluczał jednak i takiej możliwości, że dziennikarka odebrała sobie życie dla rozgłosu. Tak czy siak, oficjalna wersja mówiła o samobójstwie. Arkadij zwrócił uwagę na zeznanie sąsiadki, która słyszała kobiecy krzyk. Samobójstwo zwykle wymaga skupienia. Ci, którzy odbierają sobie życie, liczą proszki, zafascynowani patrzą na kałużę własnej krwi albo w milczeniu skaczą z wysokości. Krzyczą wyjątkowo rzadko. Poza tym Arkadij nie widział żadnych sąsiadów. A takie wydarzenie powinno przyciągnąć gapiów do okien. Demonstranci zapalili świece, wznosząc zdjęcia, na których Tatiana Pietrowna — bardzo ładna kobieta, aczkolwiek nie w krzykliwy sposób — a to siedziała przy biurku, a to czytała w hamaku, wyprowadzała psa na spacer bądź zdawała relację z linii frontu w strefie działań wojennych. Na czele tłumu stał jej były redaktor naczelny, Siergiej Obolenski. Z powodu wygolonej na łyso głowy, starannie przystrzyżonej brody oraz okularów w drucianych oprawkach z daleka rzucał się w oczy. Arkadij kiedyś miał okazję go poznać i od tej pory żywili do siebie głęboką pogardę. — Gdzie jest Tatiana?! — zawołał ostro naczelny przez megafon. — Co oni próbują zatuszować? Wyglądało na to, że Ania ze swoim aparatem uwija się wszędzie naraz. Arkadij musiał ją pociągnąć za rękaw. — Nie uprzedziłaś mnie o tym — powiedział. — Bo zabroniłbyś mi tu przyjść — odparła. — Dzięki temu uniknęliśmy kłótni. Policja twierdzi, że ona się zabiła, wyskakując ze swojego balkonu. My domagamy się niezależnej sekcji zwłok, a oni opowiadają, że nie są w stanie udostępnić jej ciała. Jak mogli zgubić zwłoki? — Gubili zwłoki przez długie lata. To było jedno z ich zadań. A wracając do rzeczy, czy macie zezwolenie na tę demonstrację? Bo jeśli nie, to mogą was potraktować jak prowokatorów. — Ależ to jest prowokacja, Arkadiju. Właśnie tak, dokładnie w duchu Tatiany Pietrowny. Przyłącz się do nas. Arkadij zawahał się. W tej samej chwili podszedł do nich Obolenski. — Aniu, co ty znowu robisz w tłumie? — zapytał. — Twoje miejsce jest z przodu, masz robić zdjęcia. — Za chwilkę. Siergiej, pamiętasz śledczego Renkę? Szedł razem z nami. — Naprawdę? Jedyna biała owca w stadzie czarnych? Przekonamy się, czy to prawda. — Obolenski zasalutował mu drwiąco, po czym odszedł, by powitać grupę studentów uniwersytetu, którzy dołączyli do protestu. — Mamy co najmniej dwustu demonstrantów — pochwaliła się Ania. — Powinnaś była mnie uprzedzić — powiedział Arkadij. — Wiedziałam, jak byś zareagował, i się nie rozczarowałam. Dla niej wszystko jest takie proste, pomyślał. Czarne jak smoła albo białe jak śnieg. Miała nad nim przewagę, ponieważ nigdy nie dorównywał jej czystością przekonań. O ile ona zachowywała się jak rozpuszczony bachor, o tyle on był smutasem, który wszystkim psuje zabawę. Jako dziennikarka, Ania zawsze próbowała znaleźć się w centrum wydarzeń, on natomiast stronił od ludzi. Nie udawała, że jest mu wierna, zresztą wcale tego od niej nie oczekiwał. Byli kochankami z doskoku. Po prostu czasem pewne sfery ich życia zachodziły na siebie. Nie robili sobie żadnych nadziei. — Jedź do domu, Arkadij — poradziła mu Ania. Wrócił Obolenski. Władczo chwycił ją za ramię i poprowadził ku ławce, na której jakiś mężczyzna ciskał gromy przez megafon. Arkadij pomyślał, że Tatiana Pietrowna uśmiałaby się na widok tych, którzy przyszli złożyć jej pośmiertny hołd. Była to zbieranina podstarzałych intelektualistów. Wydawcy, którzy porzucili swoich autorów, literaci piszący do szuflady, malarze, którym przerabianie socrealizmu na kicz przyniosło majątek… Renko zastanawiał się, o co jeszcze można by ich oskarżyć. O to, że niegdyś należeli do pokolenia, które zrzuciło okowy i obaliło imperium? Że są romantykami opłakującymi randkę z historią, do której nigdy nie doszło? Że wymiękli jak zgniłe dynie? Że skupili się wokół Tatiany po jej śmierci, chociaż za życia omijali ją szerokim łukiem? Że są starzy? Odniósł wrażenie, że dla Obolenskiego setki demonstrantów to za mało, że chciałby ich mieć tysiące. Gdzie się podziały dzieciaki co nic, tylko tweetują, esemesują i za pomocą iPhone’ów potrafią skrzyknąć wielotysięczne marsze? Gdzie są liberałowie, antykomuniści, przeciwnicy Putina, lesbijki i geje? W porównaniu z nimi demonstracja Obolenskiego przypominała garden party. Oddział geriatryczny. Gdyby to zależało od niego, na tym etapie odesłałby wszystkich do domów. Niby nie mógł się przyczepić do

niczego konkretnego, w powietrzu wisiało jednak nienaturalne napięcie, czekające na rozładowanie. Taka forma protestu była jak najbardziej na miejscu, bo i Tatiana też się prosiła o kłopoty. Pisała o korupcji wśród polityków i w policji. Szczególnie upodobała sobie atakowanie byłych funkcjonariuszy KGB, którzy zagnieździli się na Kremlu niczym nietoperze. Renko oderwał się od tłumu i obszedł budynek. Z jednej strony ciągnął się szereg opuszczonych bloków mieszkalnych, z drugiej straszył ogrodzony siatką plac budowy, która na dobrą sprawę nie ruszyła z miejsca. Zwalone na kupę pręty zbrojeniowe przeżerała rdza. Porzucone przyczepy budowlańców miały powybijane szyby, a na drzwiach wymalowane sprejem swastyki. Wokół betoniarki zgromadziła się grupka mężczyzn. Ich łyse głowy i czerwone stroje zdradzały kiboli klubu piłkarskiego Spartak. Podczas meczów Spartaka często zamykano ich w wydzielonych sektorach stadionu jak w klatkach. Arkadij patrzył, jak jeden z nich podnosi żelazny pręt i bierze próbny zamach. Kiedy wrócił do demonstrantów, ci protestowali już na całego. Tutaj nie obowiązywały żadne reguły. Ludzie przekazywali sobie megafon, by mogli wyznać swoje winy. Na jakimś etapie każde z nich zrobiło karierę, zrzynając z artykułów, które Tatiana Pietrowna pisała z narażeniem życia. A jednocześnie, jak wspominali, dziennikarka doskonale wiedziała, jaki koniec ją spotka. Nie miała samochodu, bo jak mówiła, zaraz by go wysadzili w powietrze, a szkoda marnować całkiem dobre auto. Mogła się przenieść do większego mieszkania — szantażem zapewnić sobie życie w luksusie — ale wystarczał jej lokal w zaułku, rozklekotana winda i liche drzwi. „Nie ma to jak w swoim domku”, mawiała Tatiana. Ale wiedziała. Tak czy owak, była to tylko kwestia czasu. W zapadającym zmroku ekipa wiadomości telewizyjnych odjechała, zanim jeszcze wystąpił poeta Maksim Dal. Maksim rzucał się w oczy — wyższy od całej reszty, z siwiejącymi blond włosami związanymi w koński ogon i w kożuchu, a do tego tak niebywale szpetny, że aż niemal piękny. Gdy tylko dorwał się do megafonu, potępił brak postępów w śledztwie. — Tołstoj napisał: „Bóg zna prawdę, lecz czeka”! — zagrzmiał Maksim i powtórzył: — Bóg zna prawdę, lecz czeka, zanim naprawi zło czynione przez człowieka. Tatiana Pietrowna nie była aż tak cierpliwa. Nie miała cierpliwości Boga. Zło czynione przez ludzi chciała naprawiać od razu. Dzisiaj. Wiedziała, że ta jej niecierpliwość wcześniej czy później doprowadzi do takiego dnia jak ten. Wiedziała, że jest wystawiona na odstrzał. Ta drobna kobieta tak bardzo zagrażała pewnym czynnikom rządowym, że trzeba ją było uciszyć, tak samo jak zastraszano, napadano i mordowano wielu innych rosyjskich dziennikarzy. Wiedziała, że jest następna na liście męczenników, i także dlatego była aż tak niecierpliwa. Jeden z demonstrantów padł na kolana. Renko sądził, że ten człowiek się potknął, dopóki nie roztrzaskała się latarnia. Wszystkich najpierw zatkało, po czym rozległy się przerażone krzyki. Stojąc na skraju tłumu, Renko miał doskonały widok na skinheadów przeskakujących przez siatkę niczym wikingowie dokonujący abordażu statku. Była ich ledwie garstka, nie więcej niż dwudziestu; wszyscy dzierżyli żelazne pręty niczym pałasze. Redaktorzy, którzy prowadzili siedzący tryb życia, nie mogli się równać z młodymi zbirami, spędzającymi całe dnie na dźwiganiu ciężarów w siłowni i ćwiczeniu ciosów karate w nerki albo pod kolana. Profesorowie schowali swą godność i przystąpili do odwrotu, próbując odpierać ciosy. Tablice z hasłami padały w chaosie, gdy na wszelkie apele odpowiadano kopniakami. Uderzenie w plecy pozbawiało tchu. Walnięcie cegłą w głowę zdzierało skórę z czaszki. Gdy nadjechał policyjny autobus i wysypały się z niego oddziały do tłumienia rozruchów, wyglądało na to, że ratunek jest tuż-tuż. Arkadij spodziewał się, że funkcjonariusze przyjdą z pomocą demonstrantom, a tymczasem rzucili się na nich z pałkami. Zobaczył, że rusza na niego wielki jak góra policjant. W obliczu tak nierównych sił walnął tamtego w krtań. Było to bardziej muśnięcie niż nokautujący cios, a jednak policjant, zataczając się, usiłował złapać powietrze. W samym środku zadymy Ania próbowała robić zdjęcia, a Maksim osłaniał ją, wywijając megafonem jak maczugą. Kątem oka Renko zobaczył, że Obolenski też ma w ręku megafon. Renko się zachwiał. W walkach ulicznych nie ma nic gorszego, niż znaleźć się na ziemi, a właśnie zmierzał na jej spotkanie. Nie wiedział, kto mu podstawił nogę, ale dwaj policjanci zaczęli stepować na jego żebrach. No cóż, pomyślał, jak by to powiedział Wiktor, zrobiło się naprawdę chujowo. Sam nie wiedział, jak udało mu się dźwignąć na nogi i pokazać tamtym legitymację śledczego. — To jeden z naszych? — Policjant opuścił zaciśniętą pięść. — Dałem się nabrać. W ciągu kilku minut było już po walce. Skinheadzi przeskoczyli przez siatkę i zniknęli. Policjanci krążyli wśród poszkodowanych, zbierając dowody tożsamości. Renko widział rozcięte wargi i krwawiące nosy, ale najbardziej ucierpiało morale demonstrantów. Przez całe popołudnie na nowo przeżywali porywy z lat swojej młodości, na nowo się nimi emocjonowali, ponownie stojąc z Jelcynem na czołgu i raz jeszcze grając na nosie aparatowi KGB. Tamte lata uderzały do głowy, lecz odeszły bezpowrotnie, z protestujących uszło powietrze i zebrali tylko plon w postaci siniaków.

Renko nie mógł otworzyć spuchniętego oka, ale sądząc z reakcji Ani, może to i lepiej, że nie mógł się teraz zobaczyć. Dla odmiany ona wyglądała, jakby zadyma, w której uczestniczyła, była równie niebezpieczna jak jazda na kolejce górskiej. Obolenski się zmył. Poeta Maksim także zniknął. Szkoda. Z nim u boku walczyło się raźniej, zupełnie jakby miało się po swojej stronie yeti. — Zgromadzenie bez zezwolenia! — ryknął kapitan policji. — Rozsiewanie złośliwych plotek, utrudnianie pracy policjantom! — Którzy zaatakowali niewinnych cywili — wpadł mu w słowo Renko. — A mieli zgodę na to zgromadzenie? Tak czy nie? Widzicie, właśnie tak się zaczynają kłopoty, od ludzi, którzy uważają, że należą im się szczególne względy, i stawiają się ponad prawem. — Od ludzi, którzy zostali pobici — sprostował. Jakimś cudem, z racji swojej szarży, nagle stał się rzecznikiem demonstrantów. — To wichrzyciele, którzy brutalnie zaatakowali policjantów cegłami i kijami. Powiadacie, że jak się nazywa wasz szef? — Prokurator Zurin. — Porządny człowiek. — Takich jak on ze świecą szukać. Przepraszam, kapitanie, nie wyraziłem się dostatecznie jasno. Ci ludzie tutaj padli ofiarą napaści, potrzebna im pomoc lekarska. — Dopiero jak zaprowadzimy tu porządek. Po pierwsze, należy zabrać wszystkie aparaty fotograficzne. Wszystkie aparaty fotograficzne i komórki. — Do torby na śmieci? — Dzięki temu będziemy mogli obejrzeć materiały i obiektywnie ocenić, czy i gdzie doszło do pogwałcenia prawa. Na przykład… Renko chciał się roześmiać, ale skrzywił się z bólu. — Czy oni wyglądają na takich, którzy byliby zdolni na kogoś napaść? — zapytał. — To pisarze, malarze, intelektualne kurwiszony. Kto wie, co takiego są zdolni wypichcić? Wróciła torba na śmieci. Kapitan otworzył ją przed Anią. — Teraz pani kolej. Renko wiedział, że dziewczyna ma ochotę wbić kapitanowi sztylet w serce. A z drugiej strony w obliczu groźby utraty aparatu fotograficznego zamarła jak sparaliżowana. — Ona jest ze mną — oświadczył. — Nie bądźcie śmieszni, to nie jest śledcza ani milicjantka. — Na mocy specjalnego rozkazu prokuratora Zurina. — A to ci dopiero! Wiecie co, Renko, zadzwońmy do biura prokuratora i go zapytajmy. — Wątpię, żeby był teraz w pracy. — Znam numer jego komórki. — Przyjaźnicie się? — Tak. Renko wpadł we własne sidła. Miał zawroty głowy, słyszał dobywający się z piersi świszczący oddech. Kiepsko to wyglądało. Telefon po drugiej stronie dzwonił i dzwonił, aż w końcu rozległ się komunikat. Kapitan się rozłączył. — Prokurator jest w swoim klubie golfowym i nie życzy sobie, żeby mu przeszkadzać — oznajmił. Kwestia wciąż pozostawała więc nierozstrzygnięta, lecz naraz z mroku wyjechał samochód. Widok wprawił wszystkich w osłupienie. Maksim Dal na siedzeniu ziła — opancerzonej limuzyny z epoki Związku Radzieckiego, mającej podwójne reflektory, wielkie płetwy oraz białe opony. Auto liczyło sobie co najmniej pięćdziesiąt lat. Nieznoszącym sprzeciwu tonem Dal kazał Ani i Arkadijowi wsiadać. Zupełnie jakby wkraczali na pokład statku kosmicznego z przeszłości.

Rozdział 3 Jako pielęgniarka Ania była do bani. Gdy próbowała gotować, Renko czuł spaleniznę i słyszał, jak dziewczyna wyrzeka pod adresem garnków i patelni. A kiedy pisała u niego, w całym mieszkaniu czuł smród jej papierosów i słyszał, jak miota obelgi na swój laptop. Zaskoczyła go jednak cierpliwością. Spodziewał się, że jak kotka pójdzie swoją drogą. Mimo że stale miała zlecenia — a to fotoreportaż z pokazu mody, a to pokazanie mafii w fotografii — kilka razy dziennie zaglądała do niego, by sprawdzić, jak się miewa. — Tęskniłbyś za mną, gdybym nie przychodziła — powiedziała. — W głębi duszy jesteś romantykiem. — Jestem cynikiem. Wierzę w kraksy samochodowe, katastrofy lotnicze, zaginione dzieci, akty samospalenia i duszenie poduszką. — A w co nie wierzysz? — Nie wierzę w świętych. Przez nich giną ludzie. — Też mi coś! — prychnął Wiktor, kiedy wpadł z wizytą. — Na mój gust cackasz się ze sobą z powodu dwóch rozwalonych żeber. A w ogóle to co ci jest? — Przebite płuco. — Od dwóch dni miał w piersi drenaż ssący, a płuco wciąż nie napełniało się powietrzem o własnych siłach. — Chętnie odwiedziłbym naszą damę kameliową. Masz coś przeciwko? — Wiktor podsunął mu paczkę papierosów. Choć raz Renko nie miał ochoty zapalić. — A więc to samobójstwo. — Albo morderstwo — sprostował Renko. — Nie, słyszałem, jak mówili w radiu. Prokurator uznał, że Tatiana Pietrowna sama rzuciła się z okna swojego mieszkania. Podobno miała depresję. Jasne, że miała depresję. Kto jej nie ma? Każdy, kto nie jest całkiem głuchy i ślepy, ma depresję. Depresja ogarnęła całą planetę. Na tym właśnie polega globalne ocieplenie. Renko żałował, że nie jest tak przenikliwy. Jego umysł skupiał się na szczegółach. Co z tą sąsiadką? Kto słyszał jej krzyki? I co krzyczała? Czuł, że środki przeciwbólowe wprawiły go w stan stłumionej euforii. Wiedział, że zajrzał do niego Żenia, bo na stoliku nocnym stała wielka figura szachowa z czekolady, przewiązana wstążką z kokardą. Renko miał lekki sen, ale Żenia był nieuchwytny jak pantera śnieżna. Człowiek, którego życie zamyka się nagle w obrębie kilku pomieszczeń, staje się meteorologiem. Przez okno obserwuje niebo, śledzi dostojnie płynące chmury burzowe, zauważa pierwsze krople deszczu. Ściana sypialni staje się ekranem, na którym wyświetla scenariusze pod tytułem „Co by było, gdyby”. A gdyby tak uratował tę kobietę? Albo sam został uratowany? W takiej sytuacji człowiek z radością wita huk i grzmot nadciągającej burzy. Cokolwiek, byleby przerwać wiwisekcję swojego życia: Arkadij Kiryłowicz Renko, starszy śledczy wydziału najcięższej przestępczości, przedstawiciel pokolenia złotej młodzieży, który zapisał się do Młodych Pionierów i, traf chciał, spec od autodestrukcji. Jego ojciec, wojskowy, palnął sobie w łeb. Matka — dużo lepiej wychowana — obciążyła się kamieniami i utopiła. Arkadij również podjął nieśmiałą próbę w tym kierunku, ale w krytycznym momencie ktoś mu przeszkodził i od tej pory wszelkie myśli o samobójstwie wywietrzały mu z głowy. Mając za sobą takie przejścia i doświadczenie, uważał się jednak za całkiem niezłego specjalistę od samobójstw. Bronił honoru tych, którzy się zabili, stanowczości, jakiej wymaga samobójstwo, izolacji i potu, gotowości pójścia na całość i otwarcia drugiej fiolki proszków nasennych albo głębszego przecięcia nadgarstka. Oni zasłużyli sobie na miano samobójców, więc oburzało go, jeśli ktoś próbował zatuszować morderstwo, fingując coś, do czego nie doszło. Tatiana Pietrowna prędzej by poleciała na Księżyc, niż odebrała sobie życie. Kiedy z jego piersi usunięto dren, lekarz powiedział mu: — Codziennie będziemy zmieniali panu bandaże i zaklejali. Dziura sama się zagoi. Żebra też się zrosną, jeśli nie będzie im pan przeszkadzał. Żadnego skręcania ciała, podnoszenia ciężarów, zero papierosów i nagłych ruchów. Niech pan o sobie myśli jak o stłuczonej filiżance. — Dobrze. ♦♦♦ Renko poprosił Wiktora, żeby przejrzał policyjne akta i sporządził listę wrogów Tatiany Pietrowny. — A tak w ogóle to wyglądasz jak kupa nieszczęścia — zauważył Wiktor. — Serdeczne dzięki. Kiedy już wymienili uprzejmości, Wiktor usiadł przy łóżku i rozłożył w wachlarz talię kart z kartoteki. — Wybierz kartę, obojętne którą. — To jakaś gra? — zapytał Arkadij. — A jak ci się zdaje? Siedem osób, z których każda miała doskonały powód, żeby zabić Tatianę. — Odwrócił kartę z przypiętym do niej kolorowym zdjęciem opalonego mężczyzny o długich rozjaśnionych włosach, który unikał

patrzenia w obiektyw aparatu. — Igor Mułowicz jawnie groził Tatianie podczas rozprawy w sądzie. Wyszukiwał młode kobiety, obiecywał im pracę jako modelki, a potem sprzedawał je jak mięso do Emiratów. — Pamiętam go — rzekł Arkadij. — Nic dziwnego. Aresztowaliśmy go, ale na jego trop naprowadziły nas artykuły Tatiany. Odsiedział rok w obozie pracy. Przed rozprawą apelacyjną przekupił sędziego, wyszedł z pierdla, ale zaraz potem wpadł pod ciężarówkę, więc sprawiedliwości stało się zadość. Wiktor odwrócił kolejną kartę, z następną znajomą twarzą. Aza Baron, wcześniej Baranowski, był maklerem, który zwabiał klientów fenomenalną stopą zysku, dopóki Tatiana Pietrowna nie obnażyła schematu jego piramidy finansowej. — Baron zwiał do Izraela, broni się przed ekstradycją — oznajmił Wiktor. Odwrócił trzecią kartę. — Tomski — powiedział Renko. — Nareszcie gruba ryba. — Gruba, i to jak — przytaknął Wiktor. Kazimir Tomski, wiceminister obrony. Zaledwie objął to stanowisko, do portu na Malcie z trudem zawinął rosyjski frachtowiec. Podczas sztormu przemieścił się jego ładunek i należało go umocować na nowo. W trakcie tej operacji przewrócił się dźwig portowy i na ziemię spadła skrzynia opisana jako „Urządzenia AGD”. Tyle że wysypały się z niej granaty o napędzie rakietowym. Wszyscy wiedzieli, że tę broń nielegalnie opchnęli urzędnicy różnego szczebla z Ministerstwa Obrony. Tatiana ich zdemaskowała. Tomski trafił do więzienia. Wyszedł na wolność dziesięć dni przed jej śmiercią. — Murowany kandydat — ocenił Renko. — Tyle że wyjechał do Brighton Beach, gdzie zamieszkał u matki. Szkoda, byłby z niego kandydat pierwsza klasa. — Kto jeszcze został? — Szagelmanowie. — Mąż i żona — uściślił Renko. — Podobno to rewelacyjna kucharka, jeśli nie przeszkadza ci, że trafisz w gulaszu na czyjeś palce — powiedział Wiktor. — Urocza starsza pani, która pragnie przerobić dzielnicę Tatiany na centrum handlowe i ośrodek odnowy biologicznej. Tatiana ciągała ją po sądach, zmuszając do wydania majątku na łapówki, kredyty i prawników. Ta kobieta naprawdę miała prawo w małym palcu. A Szagelmanowie za wszelką cenę chcą zrównać z ziemią i oczyścić teren przed nadejściem zimy. Dla nich to decyzja biznesowa, nic osobistego. No i jest jeszcze joker. — Na czubkach palców Wiktora pojawiła się czysta karta. — Kto to? — spytał Renko. — Nie wiem. Ktoś, komu otworzyła drzwi mieszkania. Zaufany przyjaciel. — A co z Griszą? Rok temu napisała o nim taki artykuł, że omal nie wyskoczył ze skóry. — Kiedy umarła, Grisza już nie żył — odparł Wiktor. — A nie zastanawia cię, że oboje zginęli w odstępie jednego dnia? To ci dopiero zbieg okoliczności. — Zbieg okoliczności to rzecz względna. Kiedy ja idę do baru, to jest zrządzenie losu. A jeśli cię tam spotykam, to się nazywa zbieg okoliczności. — Wiktor wrócił do swoich kart. — Robi się coraz ciekawiej. Oto Małpa Bieledon i Abdul, czeczeński supergwiazdor. Powęszę tu i tam. — Daj mi jeszcze dzień, zajmiemy się tym razem. — Na przykład jak wytrzeźwieję? Trochę zaufania. — Ufam ci jak nikomu na świecie. Renko zdawał sobie sprawę, że powinien odejść z prokuratury. Na dobrą sprawę powinien był to zrobić wiele lat temu, zawsze jednak wynajdywał jakiś powód, by zostać i zachować pozory, że panuje nad własnym życiem, jak gdyby można było powiedzieć, że ktoś upadający z kowadłem w ręku panuje nad sytuacją.

Rozdział 4 Złamanie żeber zmienia ogląd świata. Spacer ulicą nagle jest najeżony potencjalnymi niebezpieczeństwami. Dzieciak na deskorolce przypomina szarżującego byka. Prowadzenie łady z ręczną skrzynią biegów wywołuje potok obelg pod adresem kierowcy. Zadzwoniła komórka. Doktor Korsakowa, neurochirurg i jego znajoma. Kolejna opinia, której nie potrzebował. Renko nie odebrał. Budynek, w którym mieszkała Tatiana, i otaczający go teren wydawały się jeszcze bardziej wyludnione niż poprzednio; w zasięgu wzroku były jedynie kiwające się z boku na bok stare baby, wlokące za sobą wózki na zakupy. Istny ślepy zaułek. Arkadij wdusił wszystkie przyciski domofonu, aż wreszcie do drzwi wejściowych podeszła dziewczyna w poncho. Najwyżej dwudziestoletnia i ładna, nosiła się jak ulicznica; miała ślady tuszu do rzęs wokół oczu oraz tlenione włosy, cienkie jak puch pisklęcia. — Jeszcze jeden śledczy? — prychnęła. — Jeśli w sprawie Tatiany, to się pan spóźnił o tydzień. A jeśli w związku z budynkiem, to włączcie nam odcięty prąd. — Nie przyszedłem w sprawie budynku. Dziewczyna wyjaśniła, że deweloper od miesięcy próbował się pozbyć Tatiany Pietrowny. — Unieruchomili windę, wyłączyli ogrzewanie. Niech pan spojrzy na ten korytarz. Wszędzie tylko śmieci i świńskie napisy. Wyłamane skrzynki na listy. Niedobrze się robi na sam widok. Ale przynajmniej dzięki kotom nie mamy tu szczurów. — Chcesz powiedzieć, że w całym budynku nikogo już nie ma? — Po śmierci Tatiany nikogo. — Nawet dozorcy? — Nawet. — A ty na którym piętrze mieszkasz? — Na piątym. Naprzeciwko niej. I co dalej? — pomyślał Arkadij. — Jak ci na imię? — Swietłana. — Dzisiaj nie pracujesz? — Sama jeszcze nie wiem. Się okaże. Ściany klatki schodowej były upstrzone propozycjami tego, co inni mają sobie zrobić, oraz wymalowanymi czerwoną farbą hasłami: „Spartak pany!” i „Jebać Dynamo!”. Idąc za Swietłaną, Arkadij zwrócił uwagę, że dziewczyna kręci biodrami bardziej niż to konieczne. Daremny trud, pomyślał. Ale miło, że próbujesz. — A więc we dwie przeciwstawiałyście się całemu światu? — Jak gdyby Tatiana miała mało wrogów, pomyślał. Po oczyszczeniu gruzowiska na dworze można by tu postawić wielkie centrum handlowe albo klub fitness wyłącznie dla członków. Jeśli wierzyć Swietłanie, to razem z Tatianą stanowiły nieznośne zawalidrogi. — Byłaś tu, gdy zginęła? — Tej nocy, kiedy wypadła z okna? Słyszałam, jak wróciła około północy. Nic niezwykłego, ona często pracowała do późna. Wie pan, była sławna. Wcale nie musiała tu mieszkać. Kiedyś ją o to spytałam, na co powiedziała mi, że lubi pogrywać z systemem. Żebra Arkadija protestowały przy każdym stopniu i na drugim piętrze był już zlany potem. — Dobrze się pan czuje? — spytała Swietłana. — Świetnie. Rozmawiałaś z nią tamtej nocy? — Nie, ale słyszałam, jak wróciła. — Była sama? — Nie jestem pewna, w korytarzu słyszałam tylko ją. — A później już nikt nie wchodził? — Nie. — Przyjaźniłyście się? — Tak, ale nikt by w to nie uwierzył, no nie? Że ja z taką sławą i w ogóle. Zawsze przynosiła mleko dla moich kotów. Ledwie otwierała swoje drzwi, od razu zaczynały miauczeć. — Mieszkałyście tu same? — No. — A jak się poznałyście? — dociekał Arkadij. — Na targu rybnym? Na zebraniu rady mieszkańców? — Niezupełnie. Na pigalaku. „Pigalak” to miejsce, gdzie mężczyźni wyrywają prostytutki. Może to być estakada nad jezdnią, przejście podziemne albo plac zabaw dla dzieci.

— Pobiłam się z klientem i byłam w kiepskim stanie. Tatiana zobaczyła mnie i zabrała. — Tak po prostu? — Tak po prostu. Do niej należały tu dwa mieszkania, oddała mi do dyspozycji to naprzeciwko swojego. — Żeby cię ochronić? — A bo ja wiem? — Kiedy rozmawiałaś z nią po raz ostatni? — Tydzień temu, w dniu wypadku. — I jaka była? Szczęśliwa, normalna, przybita? — Miała doła. Koty wyczuły, że coś jest nie tak. Miauczały przez cały dzień. No, jesteśmy na miejscu. Oparł się o ścianę, zastanawiając się, jak długo przyjdzie mu złazić na dół. Zamknięte na klucz drzwi i futrynę zaklejono w poprzek taśmą policyjną. Nic nie wskazywało, że ktoś próbował się włamać do środka. — A więc policjanci mieli klucz? — Pewnie tak. Ona nigdy nie zostawiała otwartych drzwi. — Skąd mogli go wziąć? — Dlaczego pan mnie tak wypytuje? Wszyscy mówią, że to samobójstwo. — Czy możemy porozmawiać u pani w mieszkaniu? Swietłana się wzdrygnęła. — Bo ja wiem? A nie napytam sobie biedy? Tatiana powiedziała mi, jakie mam prawa. Nie muszę nikogo wpuszczać do środka. Renko kichnął. — Dużo masz kotów? — zapytał. — Sześć. Lubi pan koty? Moim zdaniem, one świetnie znają się na ludziach. Musi pan zaczekać, aż same do pana podejdą. — Podejdą, spokojna głowa. Z doświadczenia wiedział, że koty natychmiast wyczuwają alergików i od razu do nich ciągną. — Wiesz, jestem jak większość ludzi — powiedział. — Czasami gubię klucz albo nie mogę go znaleźć, więc daję zapasowy sąsiadowi. A tutaj oprócz ciebie nikt nie mieszka. To ty wyświadczyłaś Tatianie tę przysługę. Dziewczyna milczała. — Według raportu policyjnego sąsiadka słyszała krzyki. Chodzi o ciebie, prawda? — Dał jej czas na odpowiedź, po czym dorzucił: — Czy te krzyki zaczęły się w mieszkaniu, czy na zewnątrz, na balkonie? Swietłana wytarła nos. — Wrzeszczała czy wołała? To zasadnicza różnica. Jej oczy zaszły łzami, ale nie odpowiedziała. — Czy wykrzykiwała twoje imię? Byłaś jedyną osobą w budynku. Czy ona wiedziała, że jesteś u siebie? — naciskał. — Dam panu ten klucz — powiedziała Swietłana. No proszę, pomyślał. Obyło się bez okrucieństwa, poszło tak, jakbym wykroił z niej odpowiedź nożem. Potrzebował tego klucza. A w przypadku śledczego cel uświęca środki. Kiedy otworzyła drzwi, wszedł za nią. Pokój od frontu bez większego sukcesu próbowano przerobić na seraj. Na ścianach i nad wąskim łóżkiem wisiały udrapowane tanie hinduskie kapy. Na nocnym stoliku stała lampa lawowa, ustawiona odwrotnie, cieczą w dół. Poza tym Arkadij nie zauważył niczego, czego w razie konieczności ucieczki nie dałoby się szybko wrzucić do walizki. No i koty. Przyplątały się całą chmarą i ocierały się o jego nogi, miaucząc żałośnie. Stał więc unieruchomiony, a tymczasem Swietłana weszła do sąsiedniego pokoju i wróciła z błyszczącym, świeżo dorobionym kluczem. — Nowy? — zapytał. — Jestem strasznie roztrzepana. Ciągle je gubię. Poza jednym kotem pręgowanym i jednym białym reszta była szara. — Zarabiają na utrzymanie. Co wieczór wyganiam je, żeby wyłapywały szczury, wszystkie oprócz Śnieżynki. — Podniosła białego kota. — Śnieżynka lubi się chować i trzymać na uboczu. — To ty znalazłaś zwłoki? — Tak. Nikt inny nie mógł usłyszeć jej krzyku. — Co dokładnie usłyszałaś? Swietłana postawiła kota na podłodze. — Hałas. — Jakiego rodzaju? — Bo ja wiem? Przesuwanych mebli.

— Przyjaźniłyście się. Nie zapukałaś do niej, żeby zapytać, dlaczego przesuwa meble w środku nocy? — Nie. — Czy sprowadzała czasem do siebie mężczyzn? — Oczywiście. Była bardzo zapracowana, wciąż pisała. Właśnie to nas łączyło, mnie i taką pisarkę jak ona… Każda z nas w swoim fachu poznawała najrozmaitsze typy. — Najrozmaitsze typy? — Ona pisała na bardzo różne tematy. — Na przykład o kim? — O Czeczenach, przestępcach, kombatantach. — Brutale, tak? — Jeszcze jak. — A wobec niej też bywali brutalni? — Nie. Zresztą policja orzekła, że popełniła samobójstwo. — A przedtem przesuwała meble? — Policja twierdzi, że drzwi były zamknięte na klucz. Była w mieszkaniu sama. — Zapamiętałaś nazwiska tych funkcjonariuszy? — Policjanci jak policjanci. Spisali moje nazwisko, na wypadek gdyby mieli dodatkowe pytania. — A mieli? — Nie. — Ale potwierdziłaś tożsamość zwłok. — Ehe. Masakra. — Współczuję, że musiałaś na to patrzeć. — Dziękuję. Pan pierwszy mi to powiedział. Zasypywał ją pytaniami, tak że miała mętlik w głowie. Zupełnie jakby krążył wokół konia, którego chce kupić. Ile czasu minęło, odkąd usłyszała krzyki, do chwili, kiedy znalazła zwłoki? Pięć minut? Dziesięć? — Raczej pięć. — Zareagowałaś dopiero po pięciu minutach? — Tak mi się zdaje. Czyżby zdrowa młoda kobieta aż tak długo zbiegała z piątego piętra? Albo Swietłana nie była wiarygodnym świadkiem, albo jej opowieść była dziurawa jak sito. — I z całą pewnością nikogo wtedy u ciebie nie było? — Tak. Już mówiłam. — Rzeczywiście. Jak długo tu zostaniesz? — Nie wiem. Żyję z dnia na dzień. Raczej z minuty na minutę, pomyślał Arkadij. Wziął od niej numer komórki i dał jej swoją wizytówkę. — Gdyby coś ci się przypomniało, zadzwoń. — Jak pan myśli, czy przez te pięć minut ona żyła? — spytała Swietłana. — Po upadku z takiej wysokości? Moim zdaniem, zginęła natychmiast. I raczej niczego nie poczuła. — Kto mógłby jej to zrobić? — Nie wiem. Tatiana Pietrowna miała tylu wrogów, że tłoczyli się do niej w kolejce. — Dlaczego pan się nią interesuje? — Czy ja wiem? Chyba z ciekawości. — Nagle coś mu przyszło do głowy. — Jak twoje koty radziły sobie z jej psem? Widziałem na zdjęciach, że miała psa. — Z jej mopsem? Małym Polo? To straszny tchórz. Nie ośmielał się tutaj wchodzić. ♦♦♦ Renko zatrzymał się, by przed otwarciem drzwi włożyć lateksowe rękawiczki. Był pełen nadziei. Liczył na to, że w mieszkaniu będzie panował taki sam porządek jak w głowie jego właścicielki, bo z czystych powierzchni zdejmuje się wyraźne odciski palców. Zaciągnięte zasłony od balkonu wpuszczały jedynie wąskie smugi światła. Pstryknął włącznik na ścianie — bez skutku. Przypomniał sobie, że odcięto dopływ prądu do budynku. Skierował latarkę kieszonkową na sufit, aż trafił na dyndające kable górnego oświetlenia. Poświecił w dół i przekonał się, że nie da rady zrobić kroku, nie depcząc otwartych książek albo odłamków szkła. Powoli omiótł światłem latarki pokój i ujrzał przewróconą, wybebeszoną kanapę, z której wychodziła pianka. Obok stało biurko z wyciągniętymi szufladami. Na podłodze walały się wyjęte z szafek teczki oraz kasety audio w pudełkach po butach; sądząc z nalepek, najstarsze z nich nagrano przed dwudziestu laty. Ot, szpargały zawodowej reporterki. Ostrożnie, długimi krokami, przeszedł do kuchni. Wszystko, co kiedyś znajdowało się w szafkach bądź

szufladach, teraz leżało na podłodze. Pośród brei z jogurtu, roztopionych lodów i płatków śniadaniowych błyszczały noże. Lodówka i kuchenka były odsunięte od ściany. Dwie psie miski, w tym jedna przewrócona. Całą zawartość szafki na lekarstwa w łazience wyrzucono do umywalki. Materac z sypialni wypatroszono, garderoba Tatiany walała się na podłodze. Podszedł do balkonu i otworzył drzwi. Nie spodziewał się, że ostatni widok w życiu Tatiany był aż tak ponury — lata świetlne od szklanych wież milionerów. Na balkonie nawet przy odchylonych drzwiach wystarczało miejsca raptem dla dwóch osób. Na balustradzie wisiała tabliczka o treści: PROSZĘ NIE KŁAŚĆ NICZEGO NA PARAPECIE. Całkiem słusznie, pomyślał. W kącie balkonu stała popielniczka oraz doniczka z uschniętą pelargonią. Wrócił do salonu, rozdeptał leżące na podłodze pudełko z taśmami i wziął magnetofon. Spodziewał się, że baterie już padły. Tymczasem usłyszał terkot strzałów z broni maszynowej i głos kobiety: „Obie strony dysponują tym samym uzbrojeniem. A to dlatego, że nasi radzieccy żołnierze sprzedają swoją broń za wódkę. Tutaj, w Afganistanie, wódka jest największą pukawką”. Wziął inną taśmę. „Syreny, które słyszycie, to karetki wiozące dzieci do szpitala, choć i tak już pęka w szwach. Na razie zwieziono tam ponad dwustu rannych. Jest oczywiste, że nie istniał żaden plan operacji ratunkowej. Premier, jak dotąd, nie przyjechał na miejsce tragedii”. I trzecia taśma: „Bomba wybuchła w metrze w porze największego ruchu. Wszędzie leżą zwłoki i fragmenty ciał. Próbujemy podejść bliżej, ale niektóre tunele są tak pełne czarnego dymu, że nie da się w nich oddychać, a zresztą nic nie widać”. Szybka powtórka z historii. Włożył nową kasetę. W pierwszej chwili pomyślał, że jest czysta, lecz po chwili usłyszał cichy, stłumiony głos Tatiany: „Ludzie pytają mnie, czy to warto”. Zamilkła, ale wiedział, że ona tam jest, po drugiej stronie taśmy. Słyszał, jak oddycha.

Rozdział 5 Następnego dnia rano Renko czuł się nadspodziewanie dobrze. Częściowo za sprawą vicodinu, ale też poczucia, że nawiązał bezpośredni kontakt z Tatianą Pietrowną i wie, od czego zacząć. Jednym z nielicznych, którzy stawiali opór przed blokiem mieszkalnym Tatiany, był Siergiej Obolenski, jej najbliższy przyjaciel w magazynie „Teraz”. — Powinniśmy zmienić tytuł na „Od Czasu do Czasu” — powiedział. — Wycofaliśmy z druku ostatni numer, żeby na nowo przemyśleć naszą politykę w kwestii dziennikarstwa śledczego. Może zamiast materiałów ze śledztwa będziemy zmuszeni drukować horoskopy. A może ograniczymy się wyłącznie do horoskopów. Nie zamierzam narażać życia personelu magazynu. Co do mnie, uznałem, że jestem za stary na śmierć. Łatwo umierać jako młody człowiek, bez rodziny czy zobowiązań finansowych. Ale w moim wieku to jest jeden wielki bajzel. Żaden artykuł nie jest tego wart. — Pomasował siniaki na łysej głowie. — W porównaniu z przebitym płucem to pestka. — Z szuflady biurka wyciągnął butelkę wódki i dwie szklanki. — Zazwyczaj nie piję w środku dnia, ale skoro obaj wyszliśmy cało z bitwy na megafony, muszę się z panem stuknąć. — Z bitwy? — Renko uznał, że to jednak lekka przesada. Jedną ścianę gabinetu Obolenskiego zajmowały pochwały ze strony organizacji prasowych oraz wydziałów dziennikarstwa z całego świata. Na dwóch fotografiach Obolenski wraz z Tatianą Pietrowną przyjmowali jakieś nagrody. Skórzana kanapa była całkiem wytarta. W kącie straszył zwiędły fikus. Biurko Obolenskiego częściowo zakrywał komputer, a także maszynopisy i książki, które nie mieściły się już na półkach. W sumie tworzyło to profesjonalny rozgardiasz, jakiego Renko spodziewał się po gabinecie redaktora naczelnego. — Co się działo po tym, jak odjechaliśmy z Anią? — zapytał. — Oddali wam aparaty fotograficzne i komórki? — Tak, tyle że najpierw kapitan skonfiskował wszystkie klisze i karty pamięci. Miał ubaw po pachy. Doradził, żebyśmy nie zgłaszali pobicia, bo inaczej naprawdę nakopią nam do dupy. „Nakopią nam do dupy”? Co to w ogóle ma znaczyć? Czyżby morderstwo to za mało? Chwilowo oskarżył nas o nielegalne zgromadzenie i zniesławienie urzędu prezydenta. Ani słowa o ataku na nas. Jestem odpowiedzialny za swoich podwładnych. Nie chcę mieć na rękach ich krwi. — Złożyliście skargę w prokuraturze? — A niby po co? Prokuratorzy, śledczy i milicjanci to sami złodzieje, sztuka w sztukę, z wyjątkiem tu obecnego. — Dopiero dwie szklanki wódki, a Obolenskiego już ponosiły emocje. — Renko, obaj dobrze wiemy, że w naszej demonstracji chodziło o coś więcej niż tylko o Tatianę. Sprawa dotyczyła wszystkich dziennikarzy, którzy padli ofiarą napaści. To się odbywa według stałego wzoru. Morduje się dziennikarza, aresztuje podejrzanego, który nie mógł z tym mieć nic wspólnego, stawia się go przed sądem, a ten go uniewinnia. I koniec pieśni. Tyle że dla nas przekaz jest jasny. Wkrótce nie będzie wiadomości innych niż ich wiadomości. Oni twierdzą, że to lepsze niż wolna prasa, bo taka prasa też jest wolna, a przy tym „odpowiedzialna”. — Wlał sobie trochę wódki do szklanki i uniósł ją wysoko. — A społeczeństwo będzie żyło dalej, z klapkami na oczach. — Jak się miała do tego Tatiana? — Tatiana była nieustraszona. Niezależna. Innymi słowy, nie mogłem jej powstrzymać. Robiła, co chciała. Kiedyś poleciała do Ameryki odebrać ważną nagrodę za działalność humanitarną, a po powrocie gadała tylko o nalepkach na zderzaki. Powiedziała, że gdyby miała samochód, nakleiłaby sobie nalepkę z napisem „Tak wiele korupcji, tak mało czasu”. Moim zdaniem, wiedziała, że jej czas się kończy. Bo z jakiego innego powodu mieszkałaby w kamienicy obok skinheadów? — Czy oni ją zaczepiali? — Nie, nigdy. — Czy to możliwe, że ją szanowali? — Czemu nie? Te potwory nie przestały być ludźmi. A ona zawsze się opowiadała po stronie słabszych. — Obolenski zgarbił się i pochylił. — Oficjalna wersja jest taka, że nie będzie dochodzenia, bo Tatiana sama skoczyła z okna. Więc co pan tu robi? Wojna się skończyła. — Ludzie nie wiedzą o demonstracji — powiedział Renko. — I się nie dowiedzą. Tego dnia wieczorne wiadomości pokazywały, jak Putin głaszcze malutkiego tygrysa, a Miedwiediew układa kwiaty. Tak czy siak, Tatiana znowu zniknęła. — Jak to znowu? — Po raz pierwszy trafiła w kostnicy nie do tej szuflady, co trzeba. — Obolenski napełnił ich szklanki. Tym razem do pełna. — A teraz zniknęła na dobre. — O czym pan mówi? — Nie mogą jej znaleźć. Twierdzą, że szukali wszędzie. Normalnie robią nas w chuja. Wychodzi na to, że władza boi się, że miejsce pochówku Tatiany stanie się czymś na kształt sanktuarium. Więc żonglują nią, dopóki nie znajdą wyjścia z sytuacji. — Mogą ją skremować.

— Może i tak zrobią, kto ich tam wie? Chociaż najpierw wypada zapytać rodzinę. — A miała kogoś z rodziny? — Siostrę w Kaliningradzie, której nikt nie potrafi namierzyć. Sam też próbowałem. Osobiście pojechałem do Kaliningradu i zapukałem do jej drzwi, bo jeśli siostra nie zgłosi się po zwłoki albo jeżeli uda im się ukrywać Tatianę dostatecznie długo, to może skończyć w anonimowym grobie. I zniknie podwójnie. — Czy była tajemnicza? — Miała życie prywatne. Co jakiś czas znikała na tydzień i nigdy nie mówiła, gdzie była. Nieprzewidywalna damulka. Moim zdaniem, właśnie ta jej nieprzewidywalność trzymała ją przy życiu. Nigdy nie ujawniała swoich źródeł, ale oglądaliśmy wiadomości w telewizji i widzieliśmy te zwłoki wyrzucone na plażę w Kaliningradzie. Uparła się, że pojedzie zbadać to na miejscu. — Jak się nazywał ten topielec? — Nie chciała mi powiedzieć. — A skąd go znała? — Twierdziła, że poznali się na jakimś sympozjum wydawniczym w Zurychu. Była tłumaczką jednego z pisarzy. Kiedy gość się dowiedział, z kim ma przyjemność, próbował jej zaimponować, opowiadając, że ma dojścia do tajnych informacji o przestępczości w Kaliningradzie i w Moskwie. Policja nawet nie próbowała udawać, że wszczyna śledztwo w sprawie jego śmierci. Po prostu wywlekli go na brzeg. A miejscowe dzieciaki znalazły w nadmorskiej trawie jego notatnik. Te małe łotry sprzedały go Tatianie. Pięćset rubli za notes pełen zagadek! Wykołowali nas. Jest kompletnie nieprzydatny. — Obolenski otworzył kluczem szufladę biurka i wyjął reporterski kołonotatnik. — Co to jest? — Tatiana twierdziła, że to zapiski tłumacza. — Zapiski na jaki temat? — A skąd mam wiedzieć? Trzymała to w tajemnicy. Miało to być ukoronowanie jej kariery. Była na najlepszej drodze do tego, żeby uznano ją za świętą. Na to Kreml wytoczył przeciwko niej kampanię oszczerstw. Że podburza młodzież, jest agentką Zachodu, prowadzi rozwiązły tryb życia. Oni obrzucają błotem nawet tych, których i tak chcą zabić… Tak to działa. — Jacy „oni”? — „Oni”, czyli ci ludzie na Kremlu, którzy decydują, czy dany dziennikarz kopie zbyt głęboko albo za wysoko sięga. Ci, którzy z upodobaniem powiadają, że jedynym lekarstwem dla garbusa jest trumna. — Co się stało z psem Tatiany? — Z Polo? O ile wiem, jest u Maksima. Dlaczego pan wciąż mówi jak śledczy? — Z nawyku. — Renko od niechcenia rozejrzał się po gabinecie. Kaktus na parapecie skurczył się, jakby poniósł klęskę. — Co się stało z maszynopisem Tatiany? — Zniknął. W dniu, kiedy zginęła, miała mi dać pierwszy szkic. A ja mam tylko ten notes. — Mogę rzucić na niego okiem? Obolenski się roześmiał. — Proszę się nie krępować. Renko otworzył notes na pierwszej stronie. Potem na drugiej, trzeciej… Był coraz bardziej skonsternowany. Nic, tylko rysunki. Strzałki, ramki, łezki, ryba, kot i tak dalej, jak gdyby ktoś rozsypał znaki drukarskie i wymieszał je z symbolami gnostycznymi, znakami dolara, schematycznymi rysunkami ludzików i wreszcie, nie do wiary, z napisem „Natalia Gonczarowa” — imieniem i nazwiskiem kobiety, w obronie honoru której Puszkin stracił życie. — Co to oznacza? — zapytał. — Kto wie? — Obolenski wziął od niego notes i schował go do szuflady. — Pan wybaczy, trzymam go dla autorki, której zleciłem napisanie artykułu na podstawie materiałów Tatiany. — Sądziłem, że po ataku na demonstrantów przestaliście mącić. — A owszem, przestaliśmy. Z drugiej strony, mamy reporterkę, która chce spróbować. Jak mogę jej odmówić? — Komu? — Ani. Nie sądzi pan, że to dla niej wielka szansa? ♦♦♦ Renko dopiero co odebrał swój samochód z naprawy, więc trząsł się nad nim jak nadopiekuńczy ojciec. Pojazdy mijały się dosłownie o milimetry. Kierowcy nie patrzyli na innych ludzi za kółkiem i nie mieli dla nich litości. — Zupełnie jak gonitwa z bykami w Pampelunie, tyle że w zwolnionym tempie — oświadczył Wiktor triumfalnie. — Miło znów widzieć twój samochód. Chociaż, jak na mój gust, jest trochę za bardzo macho. Wiesz, o co mi chodzi? — Domyślam się.

— Sęk w tym, że skoro naczelnik komisariatu twierdzi, że śmierć Tatiany Pietrowny to bez dwóch zdań samobójstwo, nie ma podstaw do prowadzenia dalszego dochodzenia. A to oznacza brak zeznań pod przysięgą, brak wezwań do sądu i adwokatów. Zwłoki zniknęły. Naczelnik odprawił mnie z kwitkiem. I cała nasza robota poszła na marne. Dokąd jedziemy? — Na spotkanie ze świadkiem. — Z tą sąsiadką? Swietłaną? — Mówiłem ci, ona słyszała krzyki. — No dobra, powiedzmy, że masz zgodę na prowadzenie śledztwa… ale nie zapominaj, że jej nie masz. Czy ona rzeczywiście coś widziała? A może była pod wpływem narkotyków? Czy może przysiąc, o której to było godzinie? Czy miała wtedy klienta? Świadek pierwsza klasa, szkoda gadać. — Przyznaję, że trzeba nam czegoś więcej. — Więcej? — Żeby zrozumieć stan umysłu Tatiany, musimy pogadać z wszystkimi jej kolegami i przyjaciółmi. Poza tym ona badała sprawę jakiejś śmierci w Kaliningradzie. Łapała dziesięć srok naraz. — Arkadij… — I zdaje się, że skutecznie zablokowała bardzo kosztowny projekt budowlany. — Arkadij, mówię ci to z przykrością, ale ta sprawa jest zamknięta. Dochodzenie zostało umorzone. Mało tego, jej śmierć naprawdę wygląda na samobójstwo. Wróciła do domu sama, zamknęła drzwi na klucz i wyskoczyła z balkonu. Sama. Nikomu nie ufała, co zważywszy na okoliczności, ma głęboki sens. Zupełnie jakby miała przeciwko sobie całe miasto. To oni ją do tego doprowadzili. — Zaufała sąsiadce, bo powierzyła jej klucz do mieszkania. — Niestety, dziewczyna jest stuknięta. Czas, żebyś wrócił na ziemię i zajął się jakimś prawdziwym zabójstwem. Nie ma zwłok, nie ma sprawy. Zaczniemy powoli, od napadu z bronią w ręku, i przejdziemy do rzeczy cięższego kalibru. Swoją drogą, z przyczyn czysto osobistych weź sprawdź, kto cię tak skopał. Kiedy ty sobie leniuchowałeś w łóżku, podzwoniłem tu i tam w związku z tą demonstracją. — I? — Połowa z tych, którzy, według ciebie, brali w tym udział, zaprzecza, że w ogóle tam była. Zarzuty potwierdzają tylko dwie osoby, Ania i Obolenski, ale to przecież zwiększa im sprzedaż pisma, no nie? — A Maksim Dal? To on nas uratował. — Zapadł się pod ziemię. Oprócz ciebie, Ani i Obolenskiego nikt nawet nie potwierdza, że taka demonstracja się odbyła. Zupełnie jak w tym starym porzekadle o drzewie, które zwaliło się w lesie: skoro nikt tego nie słyszał, to widocznie nie było co słyszeć. — Chyba że się zwali na ciebie. ♦♦♦ Wiktor rzęził, kiedy mozolnie wchodzili po schodach na piąte piętro do mieszkania Swietłany. — Wiesz co, brakowało mi cię, jak leżałeś przykuty do łóżka — wysapał. — Ale teraz już nie jestem tego taki pewny. Na drzwiach mieszkania Tatiany wisiało pokwitowanie dla „lokatora” od Kurońskiej Korporacji Renesansowej, która opróżniła lokal; po uiszczeniu opłaty za magazynowanie można będzie odebrać rzeczy w ciągu miesiąca. Bo jeśli nie, to po upływie trzydziestu dni zostaną wyrzucone. Drzwi ustąpiły pod dotknięciem ręki. Mieszkanie Tatiany ogołocono do czysta. Zabrano meble, elektronikę, a nawet dywany. Znikły książki, zdjęcia i płyty. Każdy krok rozbrzmiewał echem w zalanych przedwieczornym światłem pokojach, w których fruwały drobiny kurzu. — Korporacja Renesansowa? Brzmi nieźle — zauważył Renko. — Od razu przychodzą mi na myśl Leonardo, Michał Anioł i Bernini. — A mnie Borgiowie — odparł Wiktor. — A zatem nie mamy świadków ani zwłok, a teraz jeszcze brak miejsca zbrodni. — Zgadza się. — Powiem ci, co nam zostało. — Gdy wyszli na korytarz, Wiktor pociągnął nosem. — Koty. W mieszkaniu Swietłany znaleźli pięć kotów. Zwierzaki co najmniej od poprzedniego dnia nie dostały jedzenia i nie oczyszczono ich kuwet. Zaroiły się wokół Wiktora, gdy nalewał im mleka do miski. Dziwne, ale uwielbiał koty. Podziwiał jednak nie puszyste persy czy egzotyczne syjamy, tylko ocalałe z ulic dachowce. A że jadały śpiewające ptaszki? No i dobrze. Z ptaków Wiktor najbardziej lubił wrony. Swietłana zniknęła. Renko pamiętał, że raczej tu biwakowała, a nie mieszkała. Spakowanie do walizki całego dobytku zajęłoby jej nie więcej niż dziesięć minut. Koty, z kroplami mleka na wąsach, miauczały i mruczały wokół

miski. Podczas pierwszej wizyty zastał tu sześć kotów. Ulubienica Swietłany, Śnieżynka, znikła. Przyszło mu na myśl, że dziewczyna, która zabiera swoje zwierzę, nie została uprowadzona. Uciekała. — Pozwól, że ci przypomnę, że nawet gdyby ściany były zbryzgane krwią, nie masz prawa nic robić, dopóki prokurator nie przydzieli ci tej sprawy. A nie widziałeś się z nim od tygodni. — Rzeczywiście, trochę go zaniedbałem — przyznał Renko. ♦♦♦ Nie grał w golfa, nie wiedział więc, ile razy gracz ma prawo próbować odbić piłeczkę z miejsca startowego. Prokurator Zurin z każdym kolejnym zamachem chybiał coraz bardziej. — Nie krążcie nade mną jak sęp i nie patrzcie mi na ręce, Renko. Dopóki się nie pojawiliście, szło mi doskonale. — Czyli tak jak zwykle, prawda? A więc tak wyglądał słynny klub golfowy prokuratora. Był prosty jak konstrukcja cepa — ogrodzony siatką, otwarty dla wszystkich teren z poletkami sztucznej trawy, wciśnięty między salon samochodowy a poligon do gry w paintball. Cały teren był oświetlony, a tablice podawały odległości od miejsca startu: „100 metrów”, „150”, „200”. Dla Zurina równie dobrze mogłyby to być „Mars”, „Jowisz”, „Saturn”. Sęk w tym, że wyglądał na rasowego golfistę: był wysoki, opalony, siwowłosy. Ale tak samo wyglądał na rasowego prokuratora. — A nie próbował pan zagrać w paintball? — zasugerował Renko. — Do rzeczy. Czego chcecie? — Chcę pana poinformować, że wróciłem do czynnej służby. — Jeszcze przez tydzień jesteście na zwolnieniu lekarskim. — Wypocząłem już jak należy. Próbowałem się do pana dodzwonić. Nagrywałem wiadomości. Zurin zerknął w kierunku Wiktora i łady niva. — Możecie wpaść do biura po pocztę, ale nie mam dla was żadnej sprawy. Wszyscy inni pracują w zespołach. A nie mogę rozbijać zespołów. W tej chwili naprawdę nie macie nic do roboty. — Coś sobie znajdę. — Na przykład co? — Zwłoki kobiety z kostnicy. Zdaje się, że je zapodziali. — Zabójstwo? — Samobójstwo — zapewnił go Arkadij. Wiedział, że Zurin główkuje nad tym, zastanawiając się, czy spadła mu manna z nieba, czy też to jakaś pułapka. — Wiecie co, wasz udział w radykalnych demonstracjach i ulicznych bójkach rzutuje na całe biuro. Jesteśmy przez was terroryzowani. Koledzy z pracy mają powyżej uszu waszych melodramatycznych metod. Znalezienie zwłok samobójczyni niczego nie zmieni, prawda? Trup to trup. — Prokurator przeniósł uwagę na czekające piłeczki, miał ich jeszcze pół wiaderka. — Skoro chce wam się ścigać umarlaka, proszę bardzo. To w waszym stylu, taki pusty gest na pokaz. Tylko przynajmniej bądźcie łaskawi podpisywać listę obecności, jakbyście rzeczywiście u nas pracowali. ♦♦♦ Z wizytą w biurze łączy się wszystko co najgorsze, pomyślał Renko. Był jak pluton — bryłą lodu w kosmosie, zadowoloną, że popadła w zapomnienie. Ale przekroczywszy próg biura, od razu w pełni odczuwał siłę grawitacji. Na biurku piętrzyły się notatki służbowe, zapiski i ponaglenia. W fotelu, trzymając na kolanach klisze rentgenowskie, czekała na niego doktor Korsakowa. — To dla mnie prawdziwa przyjemność — odezwał się Renko. — I z pewnością również zaskoczenie. Zdaje się, że albo jest pan duchem, albo mnie pan unika. — W życiu! — zapewnił ją. Chciał ją poczęstować herbatą, ale zniknął jego czajnik elektryczny. Korsakowa leczyła Renkę, gdy został postrzelony — kulka w mózg powinna była go zabić i tak by się stało, gdyby nie to, że wiekowy nabój z upływem czasu stracił siłę przebicia. Nie przewiercił jego głowy na wylot, odłamki utkwiły między czaszką a oponami mózgowymi, powodując krwotok wymagający wywiercenia otworów na założenie drenów oraz odcięcia i odsłonięcia sklepienia czaszki. Od tej pory interesowała się zdrowiem Arkadija, jak gdyby był jej własnością. — No proszę. Chciałem zaproponować pani herbatę i coś do jedzenia, ale ktoś mi ogołocił kredens. — Nie każdy, kto został postrzelony w głowę, dostaje od życia drugą szansę. Powinien pan to doceniać. Pamięta pan te bóle głowy? Ten „piorunujący ból głowy”, jak określa się go w żargonie medycznym, jest niczym nagły skowyt w środku nocy i świadczy o krwawieniu z mózgu. Arkadij pamiętał go aż za dobrze. — Przy zachowaniu środków ostrożności nie ma powodów do niepokoju — dodała doktor Korsakowa. — Czy ma pan to wciąż na uwadze?

— Bez przerwy. Mówiła pani, żebym się nie przejmował, że zapewne nic złego się nie stanie. Wstała, by wyjąć zdjęcia, i położyła lampę na biurku tak, by świeciła w górę. — Można? — upewniła się. — Proszę się nie krępować. — Sprzed sześciu miesięcy. — Podstawiła zdjęcie rentgenowskie pod światło, a potem umieściła nad nim kolejne. — A to sprzed tygodnia. Klisze nałożyły się na siebie, ukazując świecącą czaszkę, identyczną w każdym szczególe, pomijając zakreśloną na każdej z nich białą plamkę. — Coś się… — Przesunęło — dopowiedziała doktor Korsakowa. — Nigdy nie wiadomo, kiedy taka drobinka się zatrzyma albo przesunie, i w jakim kierunku. Odłamki pocisków pojawiają się u kombatantów nawet po pięćdziesięciu latach. Wiemy jednak, że przemoc z pewnością temu nie służy. Czy wziął pan to pod uwagę, zanim przyłączył się pan do demonstracji w sprawie Tatiany Pietrowny? — To było zgromadzenie publiczne. — To była demonstracja, która dla pana mogła się zakończyć śmiercią. Kto wie, jak ten odłamek będzie się przemieszczał? W tej chwili wszystkie odłamki są skierowane w płat czołowy. Musi pan się liczyć z wystąpieniem dezorientacji, nudności oraz zmian osobowości. — Jakoś to przeżyję. Kto wie, może nawet wyjdzie mi to na dobre? — Z prędkością karabinu maszynowego zaczął wysuwać szuflady, aż znalazł paczkę papierosów i popielniczkę. Doktor Korsakowa natychmiast zerwała się na nogi. — I co, może jeszcze zamierza pan palić?! — Jak smok, dopóki mogę.

Rozdział 6 Renko i Ania zasiedli do śniadania w wybornych nastrojach. Ania dopytywała się, dlaczego psuje tak wspaniały poranek, wybierając się na spotkanie z Maksimem Dalem do cerkwi, jakby już nie miał gdzie. — Liczysz na spowiedź? A po niej usiądziecie sobie z kocem na kolanach i dzbankiem herbaty, żeby powspominać, jak to spałowała was milicja? — Nie, do tego służy wódka. Pomysł z cerkwią wyszedł od Maksima. Poza tym jego wiedza o śmierci Tatiany może nam się przydać. — A konkretnie o co ci chodzi? Co to za sprawa? — Szukam zwłok Tatiany. Zaginęły. — Starszy śledczy będzie grzebał w szufladach w kostnicy? Zdajesz sobie sprawę, jakie to żałosne? Zadzwoniła jego komórka. — Kto to? — spytała Ania. — Żenia. — Spojrzał na telefon i go wyłączył. Musiał się przygotować do rozmowy z najbardziej zadziornym chłopakiem pod słońcem, więc jak zwykle odkładał to na później. Mając na głowie Anię i Żenię, wątpił, by dał sobie radę z walką na dwóch frontach. — Czy oprócz tej dziewczyny z kotami są jeszcze jacyś świadkowie? — spytała. — Jeśli dobrze pamiętam, budynki wokół kamienicy, w której mieszkała Tatiana, były wyludnione. — Niewykluczone. Nigdy nie wiadomo, kiedy ktoś się pojawi, więc trzeba pukać do drzwi. Nie mam do tego wystarczająco dużo ludzi, a nawet gdybym miał… — To i tak nikt nie będzie gadał z policją. Po wydarzeniach z ubiegłego tygodnia trudno mieć o to pretensje. Widziałeś naszego naczelnego, Obolenskiego? Moim zdaniem zachował się bardzo dzielnie, kiedy oddziały specjalne policji przypuściły atak. Nie sądzisz, że był odważny? — Bardzo. Czy nadal zamierza wydawać pismo? — Oczywiście. — Dopóki będzie miał ludzi gotowych dla niego pisać. — Tak. Skąd to nagłe zainteresowanie Siergiejem Obolenskim? Renko nieco przyśpieszył, jak łyżwiarz, który wjeżdża na cienki lód. — Spotkałem się z nim. — U niego w gabinecie? — Wiem, że dał ci ostatnie zapiski Tatiany, żebyś napisała wiekopomny artykuł, po którym jeśli pismo pójdzie na dno, to z hukiem. Całkiem możliwe, że zginęła właśnie przez te zapiski. — Kiedy zamierzałeś mi powiedzieć o tym spotkaniu? — A ty kiedy zamierzałaś mi powiedzieć o artykule? Renko uważał, że oba te zarzuty mają równą wagę, lecz dla Ani logika teraz nie istniała. Wyborny nastrój prysł w jednej chwili. Nigdy nie radził sobie w kłótniach z kobietami, bo wyciągały urazy, których pokłady nagromadziły przez lata. — Czy ty w ogóle masz pojęcie, jak bardzo mnie to obraża? — fuknęła. — Zdajesz sobie sprawę, jak długo harowałam na to, żeby zaczęli mnie postrzegać jako reporterkę? Czy wiesz, jakie to upokarzające dla kobiety, kiedy „ratuje” ją bohater z prokuratury? A teraz chcesz, żebym zrezygnowała z najważniejszego artykułu w życiu? — Chodziło mi wyłącznie o to, że być może Tatiana zginęła z powodu informacji zawartych w tych notatkach, więc nie zaszkodziłoby, gdybyśmy najpierw przejrzeli je z Wiktorem. — Siergiej dał mi te zapiski pod warunkiem, że nikomu ich nie pokażę. — Więc powiedz mi chociaż, czy jest w nich mowa o Griszy Grigorience. — Nie mogę mówić na ten temat. — A o Kaliningradzie? — Co ma do tego Kaliningrad? — Nic, poza tym, że ciągle się pojawia. Nie wątpię, że Siergiej Obolenski to wspaniały redaktor naczelny, ale niewykluczone, że, mówiąc wprost, żeruje na swoich reporterach. Ania odsunęła krzesło od stołu. — Sama potrafię o siebie zadbać — oświadczyła. — Tak jak podczas demonstracji? — Jeśli nawet, to taki jest mój wybór. Ty nie masz z tym nic wspólnego. Wiesz co, Arkadij, jeżeli chciałeś zająć miejsce w moim życiu, to miałeś swoją szansę. Na coś takiego żaden mężczyzna nie znajdzie odpowiedzi, pomyślał. ♦♦♦ Sobór Chrystusa Zbawiciela stanowił kopię cerkwi zburzonej przez Stalina, by zrobić miejsce na pomnik Lenina

wskazującego ręką w przyszłość. Tyle że pomnika nigdy nie wzniesiono, a radzieckie marzenie o świetlanej przyszłości się nie ziściło. Nowy sobór wyglądał jak biały tort ze złotymi cebulastymi kopułami. Grisza Grigorienko pokrył koszt jednej kopuły, która to inwestycja zwróciła mu się w postaci iście królewskiej ceremonii pogrzebowej. Renko wolał cerkwie przypominające zadymione spelunki, pełne zgarbionych popów z brodami do ziemi. Babiny chodziły do kaplic pod wezwaniem swoich ulubionych świętych, gdzie stawały na palcach, by ucałować ukochane księgi oraz ikony. Przynosiły cienkie świece, kosztujące — w zależności od długości — rubla, pięć rubli albo i dziesięć. Pomyślał, że gdyby zapalił świece każdemu, kogo skrzywdził Grisza, to sobór spłonąłby doszczętnie. Zrozumiał, dlaczego Maksim wybrał na miejsce spotkania sobór — bo był jednym z nielicznych punktów zapewniających widok na miasto z każdej strony. Innymi słowy, widać stąd było, kto nadchodzi. W wejściu Cyganki karmiły dzieci piersią. Żebracy domagali się datków. Turyści stali jak wryci, wczytując się w przewodniki, a obok ślizgały się babiny, polerując posadzkę szmatami owiniętymi wokół stóp. Ściany pokrywały ikony z wizerunkami świętych, proroków i apostołów — nawet te naprawdę kiepskie były oprawione w złote ramy. Większość postaci ospałym gestem udzielała błogosławieństwa, a z powodu braku perspektywy malunków człowiek odnosił wrażenie, że znajduje się w domku z kart. — Święta Pelagia. Należy do moich ulubionych męczenników — oznajmił Maksim. Ruchem głowy wskazał ikonę przedstawiającą płonącą ze stoickim spokojem dziewczynę. — Męczennica, którą upieczono żywcem w byku z brązu. Patronka kucharzy, a w każdym razie powinna nią zostać. — Zdaje się, że doskonale zna pan się na świętych — zauważył Renko. — I na grzesznikach. Znałem pańskiego ojca. Skurwysyn, jakich ze świecą szukać. Renko musiał przyznać mu rację: jego ojciec był wojskowym, który w czasach pokoju nie znalazł sobie miejsca. W żadnym razie nie chciał o nim mówić. Maksim przesunął się wzdłuż ściany. — A oto kolejny ulubieniec. Święty Fanuriusz. Najpierw go kamienowali, a potem zafundowali mu rozciąganie na stole, biczowanie, łamanie kołem, zgniatacz głowy i wreszcie spalenie na stosie. To trochę tak jak z panem. — Oby nie. — Od czasu do czasu powinien pan gruntownie się sobie przyjrzeć. Maksim również zasługiwał na coś więcej niż przelotne spojrzenie. Jako dziecko Renko pożerał powieści przygodowe osadzone na Dzikim Zachodzie. W najmniejszym stopniu nie przeszkadzało mu to, że ich autorzy nigdy nie byli w Ameryce, a Maksim, ze swoimi zmrużonymi oczami, kurtką z koźlej skóry i związanymi w kucyk włosami, miał swoisty wilczy urok. Dwie baby froterujące podłogę gapiły się na niego i zasłaniając usta, szeptały do siebie jak nastolatki. — To miejsce jest ciut za bardzo publiczne — zauważył Renko. — E, tu nikt na nikogo nie zwraca uwagi. Każdy żyje w swoim świecie, głęboko pogrążony w myślach o religii. To jak zabawa w głuchy telefon. Mimo że ludzie wiedzą, o co w tym chodzi, to jednak włączają się do gry i słuchają. A ty słuchałeś? Renko zastanawiał się, czy poeta ma na myśli kasety Tatiany, których słuchał do późnej nocy, aż w końcu Maksim dorzucił: — Akustyka w takich cerkwiach jest taka, że w powietrzu roznosi się najcichszy szept. — To bardzo poetyckie. O czym chciał pan porozmawiać? — Niech pan spojrzy na te murale. Te zawijasy. Jakby Botticelli malujący ręcznikiem plażowym. O ile wiem, był pan na pogrzebie Griszy Grigorienki. — Owszem. — Tego samego dnia odbywała się demonstracja w sprawie Tatiany Pietrowny. — To był dzień pełen wrażeń. — Na której was uratowałem, pamięta pan? — Pamiętam i jeszcze raz dziękuję. Do cerkwi weszła grupa chińskich turystów; ich rozmowy niosły się echem pod kopułą. Kobiety i mężczyźni przejawiali taki sam entuzjazm i nosili takie same miękkie kapelusze. — Znaleźliście już jej zwłoki? — zapytał Maksim. — Nic mi o tym nie wiadomo. — Obolenski zadzwonił z pytaniem, czy nie napisałbym wiersza o nalocie policji na demonstrację. Bo byłem na miejscu, idealnie ulokowany w samym sercu wydarzeń. Można by rzec, szczęśliwym trafem. — Dla jego czasopisma? — Do specjalnego wydania „Teraz”, poświęconego Tatianie Pietrownie. Zdaje się, że pańska przyjaciółka Ania napisze artykuł oparty na notatkach, które pozostawiła Tatiana. — Komu jeszcze Obolenski o tym mówił?

— Nikomu. Co jest w tych zapiskach? — Nie wiem. — Ale pan je widział. — Przez chwilkę. A nawet gdybym wiedział, czemu miałbym panu o tym mówić? — Jest mi pan coś winien. — Z jakiego powodu miałby się pan interesować zapiskami Tatiany? — Interesuje mnie wszystko, co jej dotyczy. — Dlaczego? — Bo kiedyś ją kochałem. ♦♦♦ Ził był mocno przestarzały, ale miał klasę. Srebrna karoseria biła w oczy chromem, mnóstwem chromu. Podwójne reflektory podkreślały jego żwawość, skórzana tapicerka zapewniała wygodę, płetwy przy bagażniku obiecywały szybkość. Futurystycznym akcentem była skrzynia biegów obsługiwana za pomocą przycisków na tablicy rozdzielczej. — W tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym ósmym wyprodukowali w sumie dziesięć ziłów. Ma się rozumieć, żłopie benzynę jak smok, ale mężczyzna, któremu skrupuły każą rezygnować z przyjemności, nadaje się wyłącznie na popychadło losu. Śmiało, pan prowadzi. To było przeżycie jedyne w swoim rodzaju. Kiedy Renko włączył się do ruchu na Pierścieniu Bulwarowym, inne samochody — mercedesy, porsche, a zwłaszcza łady — ustępowały mu drogi. — W takim aucie robi pan wrażenie, bez dwóch zdań — powiedział. — I właśnie o to chodzi. Poza tym ził zapewniał spokój. Przy zamkniętych szybach Renko słyszał jedynie cichy szum klimatyzacji. — Pan i Tatiana…? Bez obrazy, ale charakterologicznie byliście raczej niedopasowani. Nie mówiąc już o tym, że był pan od niej trzydzieści lat starszy. — Wiem. Sam wiem o tym najlepiej — przyznał Maksim. — Gdzie to się zaczęło? — W Soczi. Na Festiwalu Kultury Morza Czarnego. Pojechałem tam z odczytami. Tatiana spędzała wakacje z przyjaciółmi. Oni wyjechali wcześniej, ona została. Jacyś naćpani goście próbowali ją obrobić. Pogoniłem im kota. Postawiłem jej drinka, potem ona mnie i jakoś tak od słowa do słowa… Zanim festiwal się skończył, byliśmy zakochani w sobie po uszy. Na zabój. W Moskwie wszystko się zmieniło. Wszyscy jej potrzebowali. Popierała walkę wszelkich nacji. Palestyńczyków, Afrykanów, Kubańczyków. No i Rosjan, nie wolno nam zapomnieć o reformach w Rosji. Ja tonąłem, za to ona była w swoim żywiole. Oboje zdawaliśmy sobie z tego sprawę. Moim zdaniem, nawet nie zauważyła, że odszedłem. Jak to powiedział pewien filozof: „stary a głupi”. Mijali galerie sztuki i kwiaciarnie na Pierścieniu Bulwarowym. Maksim skręcił sobie papierosa. Arkadij odmówił. Poeta coraz bardziej przywodził mu na myśl starego trapera sprawdzającego zastawione potrzaski. — Po co panu te notatki? Sądzi pan, że jest w nich coś na pański temat? Mam wrażenie, że nie widzieliście się z Tatianą od lat. Dlaczego akurat teraz miałaby pisać o panu? — Minęły lata, ale wpadłem na nią miesiąc temu. A potem jeszcze dwa razy. Niewykluczone więc, że jednak o mnie wspomniała. — A jeśli nawet, to co z tego? — Mam powody osobiste. — To za mało. — No dobrze. Jestem zgłoszony do nagrody w Stanach Zjednoczonych. Nagrody za całokształt twórczości. — Co to oznacza? — W sumie tyle, że kandydat wciąż żyje. Martwi się nie kwalifikują. W Stanach Zjednoczonych obowiązują wyjątkowo niskie standardy. — Więc po co to panu? — Z nagrodą wiążą się pieniądze. — Mimo wszystko. — Pięćdziesiąt tysięcy dolarów. — A, chyba że tak. — Jeśli Amerykanie się dowiedzą, że jestem jakoś zamieszany w sprawę morderstwa, to mogę się pożegnać z nagrodą. — Wobec tego powinien pan porozmawiać z Obolenskim. To on ma te notatki. — Z Obolenskim? Prędzej krewetka nauczy się śpiewać2. Nie, ja mówię o pańskiej przyjaciółce Ani. O ile mi wiadomo, to ona ma notatki. Panu by je pokazała.

— Wątpię. Nie wiem, czy w ogóle jeszcze się do mnie odzywa. — Widziałem was razem. Ona jest dla pana stworzona, jak kropla wody drążąca kamień. Kap, kap, kap. I wierci tak, aż wydrąży miejsce na dynamit. Zatoczyli koło i wrócili do łady niva Arkadija, która przy zile jakby zmalała. — Świetny samochód — pochwalił Renko. — I kuloodporny. Jest pan w znamienitym towarzystwie prezydentów, despotów i bohaterskich kosmonautów, którzy prowadzili parady. — Maksim podał mu wizytówkę ze skreślonym adresem i numerem telefonu oraz dopisanym ołówkiem nowym numerem. — A najlepiej byłoby dostać kopię tych notatek. — Tylko za zgodą Ani. — Niech pan to załatwi po swojemu — rzucił Maksim. ♦♦♦ Gdy Renko po raz pierwszy spotkał Żenię, chłopak stał na mrozie przed schroniskiem dla dzieci. Miał osiem lat, był karłowaty, jak przystało na malca, który pchał wózki w kopalniach węgla, i prawie się nie odzywał. W wieku siedemnastu lat Żenia dalej był taki sam, tyle że większy. Takie brzydkie kaczątko, które nie przemieniło się w łabędzia, więc wtapiało się w otoczenie do tego stopnia, że właściwie stawało się niewidoczne. No, chyba że chodziło o szachy. Na szachownicy to Żenia rządził, upokarzając graczy notowanych w rankingach o wiele wyżej niż on; nad turnieje i puchary przedkładał bowiem grę na pieniądze. Arkadij znalazł go w punkcie naprawy komputerów oddalonym o jedną przecznicę od Arbatu. Pracowali tam trzej technicy, w otoczeniu plastikowych tac z diodami w cukierkowych kolorach, miniaturowych narzędzi oraz giętkich lamp biurowych. W słuchawkach na uszach, każdy z nich był pogrążony w osobnym świecie. Żenia specjalizował się w poprawie jakości dźwięku. Nie muzyki, dźwięku jako takiego. Panowała atmosfera wiecznego szczęścia, które zapewniała fajka wodna. Ten, który zauważył Renkę, aż podskoczył. Żenia zdjął słuchawki. — Spokojnie. On jest ze mną — powiedział i zwrócił się do Arkadija: — Co ty tu robisz? — Tutaj? Zadzwoniłeś i nagrałeś mi wiadomość. — Rozmawiając z Żenią, Renko zawsze czuł się zepchnięty do defensywy. — Poza tym chciałem ci podziękować za tę figurę szachową z czekolady, którą mi przyniosłeś, kiedy leżałem przykuty do łóżka. Powinienem był to zrobić wcześniej. — Nie miałem wizytówki. — Nie szkodzi. Po tym, że to figura szachowa, sam się domyśliłem. — No. — Żenia odchrząknął. — A skoro już mówimy o szachach, podjąłem pewne decyzje. Sądzę, że na dłuższą metę takie pokątne granie w szachy to nie dla mnie. Nie ma w tym forsy, to nie są prawdziwe pieniądze. — A co z komputerami? — Hakerstwo? — Spróbuj czegoś legalnego. — Praca przy biurku odpada. Przez całe życie nic, tylko siedzę. Od piątego roku życia gram w szachy. Muszę sobie znaleźć coś nowego, rozumiesz. A nie tkwić tutaj. — No i? — To napawało nadzieją: nareszcie rozmawiali ze sobą jak ludzie. — Musisz mi w tym pomóc. Tymczasem Renko wybiegł myślami daleko do przodu. Zastanawiał się, na który uniwersytet albo na którą politechnikę Żenia powinien złożyć papiery. I jak może mu się przysłużyć resztką posiadanych wpływów. — Mów, czego ci trzeba. — Super. — Żenia pogrzebał w plecaku i podał mu złożony list. — Co to jest? — Przeczytaj. Renko przebiegł wzrokiem treść kartki. Wiedział, co to takiego. — Zgoda rodzica — wyjaśnił Żenia. — Jestem małoletni, a ty w gruncie rzeczy zastępujesz mi ojca. Zaciągnę się do wojska. — Nie ma mowy. — Mogę odczekać siedem miesięcy i zrobić to samemu, ale jestem na to gotowy już teraz. — Nie. — Uważasz, że nie nadaję się na żołnierza? Zdaniem Arkadija, Żenia świetnie nadawałby się na worek treningowy dla żołnierzy. — Nie o to chodzi. — Ty służyłeś w wojsku. Twój ojciec był generałem. Czytałem o nim. Był mordercą. — Teraz wojsko jest całkiem inne.

— Myślisz, że nie przetrzymam fali? Żeby chodziło tylko o falę, pomyślał Arkadij. Ten system miał na celu odczłowieczanie „kotów” przez pijanych podoficerów i oficerów. Obejmował codzienne bicie pięściami i krzesłami, wystawanie na golasa na mrozie oraz wybijanie kopniakami najmniejszych przejawów inteligencji. To właśnie ten system produkował żołnierzy urywających się na samowolkę, wieszających się na własnych paskach albo opychających swoją broń za flaszkę wódki. — Za siedem miesięcy… — Szkoda, że nie ma tu twojego ojca — przerwał mu Żenia. — On by się zgodził, żebym się zaciągnął. — Ale go tu nie ma. Dorzuca łopatą węgla do pieca w piekle. Ja niczego nie podpiszę. Renko starał się mówić spokojnie i rozsądnie, ale nawet on słyszał, że mu to nie wychodzi. W jego głosie brzmiała złość i frustracja. Kroplą, która przepełniła czarę goryczy, było stawianie jego ojca za wzór. — Nigdy cię o nic nie prosiłem — przypomniał mu Żenia. — Stale powtarzasz, że mogę liczyć na twoją pomoc, a kiedy po raz pierwszy cię o nią poprosiłem, ty mi odmawiasz. Renko rozejrzał się, szukając czegoś, w co mógłby przywalić, chociaż tak teatralnym gestem tylko by się ośmieszył. Nie był ojcem Żeni, w tym sęk; dlatego gdy się o niego troszczył, ten miał go za durnia. I co w tym dziwnego? — pomyślał. Wąż trzymany pod kloszem po dziewięciu latach nadal jest tym samym wężem. Chłopak zasłużył na to, by pójść do wojska. Mimo to Renko zmiął kartkę i wyrzucił ją do kosza. — Stać cię na dużo więcej. — Mam brać przykład z ciebie, co? — prychnął Żenia. — Generał, ten to przynajmniej był ktoś. ♦♦♦ Pamięć to rolka filmu, którą odtwarzał na okrągło, ale za każdym razem nieco inaczej, tak że poszczególne klatki zaczęły się zlewać. Wściekły na Żenię, Renko przypomniał sobie historię o tym, jak to ojciec siedział nad szachownicą i żartował, udając, że szklanka wódki jest jedną z figur. Jego przeciwnikiem był pojmany niemiecki oficer SS, skądinąd całkiem niezły gracz, ale nienawykły do wódki. Zanim przegrał, bełkotał już od rzeczy, a generał powiesił go na stryczku, tak że szyja szkopa wyciągnęła się jak krówka ciągutka.

Rozdział 7 Jadąc z Wiktorem do mieszkania Tatiany, Renko mijał kolejne puste, bezzębne osiedla mieszkaniowe. — Może przyda ci się wsparcie? — Też coś! — prychnął Wiktor. — Szukam swojej kotki, Śnieżynki, ostatnio widzianej w towarzystwie mniej więcej dwudziestoletniej kobiety o krótkich, tlenionych blond włosach, prawdopodobnie niosącej czerwoną walizkę. — Trochę to ckliwe. — Taka jest ludzka natura — oświadczył Wiktor. — Swoje zwierzaki kochają nawet ci, którzy nie wydaliby Kuby Rozpruwacza. Zwłaszcza kociarze. — A nie masz własnych kotów? — Trzy, ale mieszkają na dworze. — Dachowce? — Wolne duchy. Dojeżdżając do budynku Tatiany, Arkadij się rozejrzał. Po raz pierwszy widział ten zaułek za dnia i uświadomił sobie, że to całkiem miła okolica, z ławkami dla ludzi starszych, drabinkami dla dzieci i rodzinami zamiast duchów. — Po drugiej stronie siatki za domem jest plac budowy, na którym się zbierają skinheadzi. — Dobrze wiedzieć — mruknął Wiktor. — Swietłana to marny świadek, ale innego nie mamy. — Wiem, wiem. Spotkamy się w Melinie. — Meliną nazywali restaurację na tyłach gmachu komendy głównej policji. — Dasz sobie radę? — Jestem zwarty i gotowy — odparł Wiktor, potrząsając deszczowcem, by Arkadij usłyszał brzęk puszek z napojami gazowanymi w kieszeniach, którymi w każdej chwili mógł ugasić pragnienie. ♦♦♦ Błyskawica przeszyła chmury. Renko miał wrażenie, że jego życie prywatne też trafił piorun. Żeby nie myśleć o Ani i o Żeni, zajął się robotą. Próbował się dodzwonić do siostry Tatiany. Numer poprzedzał prefiks 4012. Kaliningrad. Nikt nie odbierał, nie włączała się też sekretarka automatyczna. Powoli objechał pigalaki — przejścia podziemne, przystanki autobusowe i parkingi dla ciężarówek, gdzie wystawały prostytutki. Tutaj nie spotykało się modelek o egzotycznej urodzie, krzyżujących nogi w holach luksusowych hoteli i umawiających się przez telefony komórkowe. Tu urzędowały nieletnie i niedożywione dziewczyny w lichych płaszczykach, trzęsące się z zimna na mrozie. W każdym z miejsc, które odwiedził, podchodziły do jego samochodu i pytały, na co ma ochotę, pod bacznym wzrokiem kręcącego się w pobliżu alfonsa. Nic dziwnego, że kapitalizm tak późno dotarł do Rosji. Nikt tu nie zapamiętał chudej dziewczyny z białym kotem. Licząc się z tym, że zwłoki Tatiany mogły zostać gdzieś przewiezione, Renko objechał rozmaite kostnice. Wysuwał szuflady z umarlakami, czytał przywiązane do dużych palców u nóg metki, sprawdzał wygląd, przeważnie niezbyt zachęcający. W Moskwie działało czternaście kostnic; niektóre czyste jak wzorowa kuchnia, inne przypominające rzeźnie, z zakrwawionymi piłami i dłutami na wózkach. Renko popadł w coś na kształt amnezji dysocjacyjnej — obserwował wszystko z chłodnym profesjonalizmem, jednocześnie będąc tam i nie będąc. W końcu znalazł się w pokoju dla żałobników, z kilkoma składanymi krzesłami i sztucznymi liliami w wazonie. Na widok wystawiono jedne zwłoki — mężczyzny w mundurze generała. Mundur był ten sam co zawsze, jednak generał się skurczył. Jego zapadnięta, spiczasta twarz niemal ginęła między czapką a odznaczeniami na piersi: Orderem Lenina, medalami za Stalingrad i Besarabię, wstęgą za zdobycie Berlina. Jedynym żałobnikiem była nastolatka słuchająca muzyki z iPoda — śmierć zupełnie jej nie obchodziła. I pewnie tak być powinno, pomyślał Renko. Przejeżdżając przez rzekę przy Nabrzeżu Kremlowskim, ujrzał Natalię Gonczarową, luksusowy jacht Griszy Grigorienki zacumowany na środku nurtu. Natalia, biała jak łabędź, budziła powszechną zazdrość i drażniła ambicję — miała trzy pokłady, panoramiczne okna, pokład słoneczny, parkiet do tańca, a na rufie stały skutery wodne. Jacyś ludzie krzątali się na pokładzie, zajmując się tym, co należy do obowiązków załóg superjachtów — polerowali mosiądz, dostrajali radar, przewozili pasażerów na brzeg i z powrotem. Mimo to panowała atmosfera niezdecydowania, pomyślał Renko. Umarł król, a nowego jeszcze nie namaszczono. ♦♦♦ Czasami trudno powiedzieć, gdzie kończy się zbrodnia, a zaczyna się kara. Komenda główna policji mieściła się w kamienicy przy ulicy Pietrowka; znad klombu petunii pilnował jej z pomnika Dzierżyński, przebiegły twórca rewolucyjnego aparatu ucisku. W pierwszych dniach demokracji, gdy wolność uderzyła ludziom do głowy, ten symbol terroru strącono z piedestału, jednak po latach banicji wrócił na swój postument. Na tyłach komendy rozciągał się kompleks budynków mieszczących cele aresztantów, laboratoria oraz pracownię balistyki. Niebiesko-białe radiowozy, głównie fordy i skody, stały zaparkowane bez ładu i składu. Obok prokuratury

okręgowej świadkowie zbierali się na papieroska. W podziemiach dokładnie po drugiej stronie ulicy mieściła się Melina — restauracja odwiedzana przez ludzi stojących po obu stronach prawa, którzy wpadali z sal sądowych na szklaneczkę czegoś mocniejszego, papieroska albo naradę z adwokatem bądź wspólnikiem. Od czasu do czasu na widok nadciągającej burzy klienci chronili się w restauracji, tak zadymionej, że w powietrzu można by zawiesić siekierę. Wystrój ścian stanowiły zdjęcia gwiazd hokeja i piłki nożnej z autografami, fotki z imprez obsługiwanych przez tutejszy catering oraz pocztówki z tancerkami brzucha. Królowały kebaby z grilla, a w tle od niechcenia grała muzyka z Bliskiego Wschodu. Wiktor jeszcze nie dotarł, ale przez dym Renko dostrzegł Anię, która przy stoliku w rogu popijała szampana z Aleksiejem Grigorienką. I choć gotów był postawić ostatni grosz na to, że syn Griszy nie przeżyje w Moskwie tygodnia, to ten zachowywał się jak celebryta podejmujący przedstawicielkę prasy. Renko zdawał sobie sprawę, że powinien zaczekać na Wiktora na zewnątrz, już choćby dlatego, żeby nie patrzeć na tę scenę, ale coś nieodparcie ciągnęło go do stolika Aleksieja. Kiedy ochroniarz zastawił mu drogę, Aleksiej odprawił go ruchem ręki. — W porządku — powiedział. — Znam śledczego Renkę. Przyszedł nawet na pogrzeb mojego ojca. — Z jakiej okazji tak świętujecie? — spytał Arkadij. — Dwóch przyjaciół Aleksieja uniewinniono dziś z zarzutu morderstwa — odparła Ania. — Bo byli niewinni jak dziecko czy niewinni jak przekupny sędzia? — Sędzia orzekł, że brak wystarczających dowodów, żeby ich zatrzymać — wyjaśnił Aleksiej. — Sędziowie potrafią kosztować niemało — zwrócił się Renko do Ani. — Powinni zainstalować w salach rozpraw bankomaty i wyeliminować w ten sposób pośredników. Aleksiej pozwolił sobie skwitować to uśmieszkiem. — Czyli, rzecz jasna, adwokatów — sprecyzował. Nie był typowym gangsterem. Zdrowa opalenizna, ufryzowane włosy, niedbale noszony szyty na miarę garnitur. Oto człowiek, który pasuje do klubu sportowego i potrafi przepłynąć ponad pięćdziesiąt metrów tak, żeby się nie utopić, pomyślał Arkadij. Aleksiej nachylił się konfidencjonalnie. — Za czym węszysz, Renko? — zapytał. — Podobno uganiasz się teraz za zaginionymi zwłokami. Myślisz, że któreś z nich tu wpadną na jednego? — Nigdy nic nie wiadomo. W zeszłym miesiącu zastrzelili gościa, który siedział przy tym samym stoliku. To któryś z twoich przyjaciół? — Znałem go. — Czy on też pochodził z Kaliningradu? — Tak mi się zdaje. — Wszędzie ci ludzie z Kaliningradu. Może to kwestia perspektywy. Czytałem kiedyś o facecie, który zakochał się w jednonogiej rudej i od tej pory wszędzie widział jednonogie rudzielce. — Zaprosilibyśmy cię do stolika, ale wiemy, jak bardzo jesteś zajęty ściganiem duchów — powiedziała Ania. Renko przysunął sobie krzesło. — Ależ nigdzie mi się nie śpieszy, czasu mam pod dostatkiem. Tak to już jest z duchami. One nigdy nie znikną. Aleksiej dał znak głową, na co kelner natychmiast podał nowy kieliszek. Co za obsługa! Renko pomyślał, że szef mafii to ma superżycie… dopóki go nie zastrzelą. Ciekawiło go, jak Ania rozegra to spotkanie. Zwrócił uwagę, że na szyi ma bursztynowy naszyjnik o barwie miodu. — Bardzo ładny — pochwalił. — Prezent od Aleksieja. — Przyjrzyj mu się dokładnie — powiedział Aleksiej. — W największej bryłce zobaczysz komara, uwięzionego w żywicy sześćdziesiąt tysięcy lat temu. — Czyli siedzi tam dłużej, niż ty jesteś śledczym. — Ania wydmuchała dym w twarz Arkadija. Wyglądało na to, że Ania, poważna dziennikarka, zmieniła się w Anię, dziewczynę gangstera. Renko nie pojmował, po co ona traci czas z takim niedoszłym szefem mafii jak Aleksiej, skoro powinna pisać wstrząsający artykuł o Tatianie. — Pan i Ania jesteście starymi znajomymi — powiedział Aleksiej. — Nasze drogi się skrzyżowały. — Tak, mówiła mi. — Aleksiej wyglądał, jakby miał haczyk w ustach. — Czy to prawda, że nie nosi pan broni palnej? Dlaczego? — Z lenistwa. — No nie, pytam poważnie. — No cóż, kiedy nosiłem pistolet, rzadko miałem okazję go używać. Poza tym broń palna ogłupia. Przestaje się myśleć o innych możliwościach. Ta broń wyklucza inne opcje.

— Ale został pan postrzelony. — Wszystko ma swoje złe strony. — Na zdrowie! — rzuciła Ania. Wypili, posłuchali przetaczającego się grzmotu pioruna i nalali do kieliszków, niczym przyjaciele, którzy schronili się tu przed burzą. Nadpłynął kelner z kartami dań w ręku. — Wie pan, jakoś nigdy tu nie jadłem. Co by pan polecił? — zwrócił się Aleksiej do Arkadija. — Zaczekajmy na mojego partnera, detektywa Orłowa. To prawdziwy smakosz. A więc, Aleksieju, kto, według pana, zabił pańskiego ojca? — Jak na człowieka bez broni jest pan wyjątkowo niegrzeczny. — Po prostu zastanawiam się, jak zamierza pan przejąć rozliczne interesy ojca. — Zaprowadzę w nich zdrowe zasady biznesowe. W tym kraju panują zwyczaje jak na arabskim bazarze. Muszą istnieć zasady i normy. Jak można inwestować, skoro nie ma przyszłości, i jak ma być przyszłość, skoro brakuje uczciwości? — Aleksiej ma plan — wtrąciła Ania. — Mój ojciec był wielkim człowiekiem, nie popełniał błędów, ale nie miał strategii biznesowej, dalekosiężnego planu. Ja to zmienię. — Ale najpierw mała zemsta? Aleksiej cicho zabębnił palcami po stole. — Twój przyjaciel tylko tak sobie żartuje — zwrócił się do Ani. — Tylko żartuję — potwierdził Renko. — Bo jest pan zazdrosny — oświadczył Aleksiej. — Widzi pan swoją piękną kobietę w moim towarzystwie i zżera pana zazdrość. Cherchez la femme, tak to szło? — Jego interesuje inna femme — rzekła Ania. — Ktoś, kogo stracił. — Znam ją? — Tatiana Pietrowna. — Ta dziennikarka? Słyszałem, że wyskoczyła z okna. — Arkadij podejrzewa wszystko co najgorsze — powiedziała. — A ty poznałeś Tatianę? — Wiem tylko, że stale wypisywała łgarstwa o moim ojcu. Zdaje się, że zasłużyła na swój los. — A więc pan też nie wierzy, że to było samobójstwo — rzekł Renko. — Tego nie powiedziałem. — Ależ oczywiście, że nie. — Niech pan nie wkłada mi w usta słów, które nie padły. — Nawet by mi się nie śniło. — Renko wstał. Uznał, że nie chce dłużej psuć tamtym zabawy. Ania rozgrywała jakąś własną grę. Niewykluczone, że związaną z poślubieniem milionera. A poza tym nadszedł Wiktor, zachwalając: — Spróbujcie zupy. Na mój gust mieszają ją mopem. ♦♦♦ Samochód Wiktora stał zaparkowany dwoma kołami na chodniku przed wejściem do sądu. Na tylnym siedzeniu stało tekturowe pudełko — kiwało się, a ze środka dobiegał skowyt. — Nie otwieraj! — ostrzegł Wiktor, pokazując podrapane do krwi dłonie. — Śnieżynka? — Śnieżynka. Wieko pudełka było uchylone na tyle, by przez szczelinę mogło wściekle wyzierać zielone oko. — Jest biała? — upewnił się Renko. — Możesz mi wierzyć na słowo. — Znalazłeś ją pod opieką jakiejś uroczej staruszki? Wiktor oparł się na masce samochodu. — Niezupełnie. Znalazłem ją w ramionach skinheada, na którego wołają Conan, na placu budowy obok domu Swietłany. Zdaje się, że ze sobą chodzili. Skinhead i prostytutka, a w tle wielka miłość… Zostawiła mu Śnieżynkę pod opieką, bo wybierała się do domu. Zielone oko w pudle się schowało, za to w szczelinie machnęły pazury. — A gdzie ten dom? — W Kaliningradzie. Nie znam bliższego adresu. — Wziąłeś jego prawdziwe nazwisko? — Nie. — Jak wyglądał?

— Jak Conan. Kupa czasu spędzona w siłowni, skórzana kamizelka, na brzuchu kaloryfer, na którym można by tłuc orzechy. Mnóstwo tatuaży, ale nazistowskich, nie mafijnych. Obiecałem mu znaleźć dla Śnieżynki dom pełen myszy. — Dlaczego oddał ci kotkę? — Bo się wybierał na przejażdżkę. Od czasu do czasu wyskakuje gdzieś na czarnym harleyu. Nie udało mi się podejść dostatecznie blisko, żeby spisać numer rejestracyjny. — Czy mówił, dokąd się wybiera? — Wspomniał coś o Azji Środkowej. — Spójrz na to optymistycznie, znalazłeś Śnieżynkę. — Teraz tylko muszę skombinować zbroję, żeby otworzyć to pierdolone pudełko. — Wiktor spojrzał na Melinę. — Co Ania kombinuje z Aleksiejem Grigorienką? — Zbiera materiały do artykułu. — Ojciec już nie ochroni mu tyłka, więc lepiej, żeby pracowała szybko. W dzień i w nocy, pomyślał Renko. Gdy Wiktor wsiadł do samochodu, Śnieżynka warknęła jak pies. Opuścił szybę i dorzucił: — Jeszcze jedno. Conan lubił Tatianę za to, że pomagała Swietłanie. On ją uważał za świętą. ♦♦♦ Mieszkanie stanowiło mur obronny przed naporem burzy. Czasami odgłosy przywodziły na myśl oblężenie miasta przez siły natury, jakby Czarne Furie i irlandzkie zjawy śmierci rozrywały ulice na strzępy. Była druga nad ranem, lecz Renko nie spał. Na kolację zjadł coś tłustego z chlebem i popił wódką. Przyszło mu na myśl, że najprawdopodobniej będzie to jego ostatnia sprawa, że zakończy swoją tak zwaną karierę, uganiając się za anonimowym trupem. I dobrze mu tak! Wziął pudełko z kasetami zabranymi z mieszkania Tatiany Pietrowny i włożył jedną do magnetofonu. Jak brzmi głos świętej? Wcisnął klawisz odtwarzania. — „Te dranie nie chcą mnie przepuścić. Wcześniej mnie wpuścili. Tym razem nic z tego. W szkole przebywa ponad trzysta dzieciaków, a to już drugi dzień oblężenia. Przyniosłam żywność, zapas lekarstw i daję im szanse na negocjacje. Ale FSB nie zamierza negocjować. Tak naprawdę wojska federalne, oddziały FSB, GRU i snajperzy z OMON-u dostali rozkaz wycofania się dalej od szkoły i zerwania łączności. Wygląda na to, że nie mają żadnego planu poza tym, żeby »nie negocjować z terrorystami«. A skoro nie chcą rozmawiać, to co? Bez negocjacji dojdzie do masakry na przerażającą skalę, ale czy jest tu ktoś z Kremla? Przywódcy czeczeńscy wcale nie są lepsi. Mogliby pośredniczyć w rozmowach ze swoimi braćmi w budynku, a tymczasem milczą. Oni wszyscy milczą, podczas gdy masakra trzystu dzieci jest coraz bliższa”. Zanim taśma dobiegła końca, słuchał ze ściśniętym gardłem i stwierdził, że twarz ma mokrą od łez. W ręku wciąż trzymał niezapalonego papierosa, o którym całkiem zapomniał. Zakręcił butelkę wódki i wziął kolejną taśmę. — „Czy jestem naiwna? Zaprosili mnie do udziału w grupie negocjacyjnej. Wchodzimy do kina z żywnością i wiadomościami, wychodzimy z uwolnionymi zakładnikami, wśród których są głównie kobiety, dzieci i muzułmanie. Jak dotąd uwolniono mniej więcej dwieście osób, z czego wynika, że około siedmiuset zakładników wciąż pozostaje w rękach czeczeńskich buntowników. Terroryści pojawili się na scenie tak nagle, że w pierwszej chwili widzowie wzięli ich za aktorów granego właśnie musicalu. Ale zwłoki w przejściu przywróciły nas do rzeczywistości. Przypuszczam, że należę do nielicznych Rosjan cieszących się zaufaniem Czeczenów, jednak ich warunki są niemożliwe do spełnienia. A w sytuacji przetrzymywania zakładników, negocjatorowi trudno jest targować się z ludźmi gotowymi na śmierć. Dziesiąta godzina oblężenia. Zakładnicy czują się przypuszczalnie jak pasażerowie samolotu lecącego w nieznanym kierunku. W kanale dla orkiestry urządzili sobie toaletę. To nie pora na bohaterstwo. Jakiś mężczyzna przedarł się przez policyjne bariery, żeby uwolnić swojego syna. Dzielny człowiek. Buntownicy wyrzucili jego zwłoki jak śmieci”. Burza na zewnątrz zatrzasnęła niedomknięte drzwi; huk zabrzmiał jak odgłos wystrzału sprzed lat. — „Dwudziesta ósma godzina. Czarne wdowy mają na sobie długie czarne burki z otworami na oczy. Ich szaty są luźne, żeby ukryć pasy z ładunkami wybuchowymi. Zastanawiam się nad tymi młodymi kobietami i ich samobójczą misją. To prawda, że straciły mężów, ale większą część życia mają dopiero przed sobą. Myślę, że żadna z nich nie potrafi się wyrwać z ogłupiającej rzeczywistości trumien swoich mężów i dopiero śmierć może je wyzwolić. Znam to uczucie”. Renko usłyszał kroki i głosy na klatce schodowej — to Ania wchodziła ukradkiem do swojego mieszkania. Była trzecia nad ranem, godzina, o której urzędują tylko ludzie cierpiący na bezsenność. — „I już po wszystkim — mówiła Tatiana. — Po pięćdziesięciu siedmiu godzinach oblężenia oddziały specjalne wrzuciły do systemu wentylacyjnego gaz usypiający, więc kiedy rosyjskie wojsko wkroczyło pół godziny później,

w ogóle nie napotkało oporu. Pięćdziesięciu czeczeńskich buntowników, w tym czarne wdowy, zastrzelono na miejscu. Uwolniono siedmiuset zakładników i żaden z naszych żołnierzy nie zginął, należy więc uznać tę akcję za triumf w wojnie z terroryzmem. Niestety, gaz zabił również stu trzydziestu zakładników; całe rodziny, mimo że już nie oddychają, nadal siedzą na swoich miejscach na widowni. Setki innych odwieziono do szpitali. Istnieje antidotum, jednakże poinformowano nas, że skład tego gazu to tajemnica państwowa, której nie można ujawnić. Jak powiedział członek oddziałów specjalnych: »Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą«”. Dalej nagranie na kasecie było tak ciche, jakby nie istniało — bicie serca w ciemności.

Rozdział 8 Renko zmrużył oczy w porannym świetle, tak ostrym, że nawet okruszki na kuchennym stole rzucały cienie. Ania siedziała w okularach przeciwsłonecznych, z pomalowanymi na jaskrawą czerwień paznokciami i wyszczotkowanymi na połysk czarnymi włosami. Panowała atmosfera niepewności. Cały wieczór i pół nocy spędziła w towarzystwie Aleksieja, więc Renko nie wiedział, czy powinien być wściekły, czy udawać nonszalancję. Nie spodziewał się, że nazajutrz z samego rana Ania stanie w jego progu świeża jak płatki róży; inna sprawa, że ciut za długo patrzyła mu w oczy i ciut za nerwowo zapalała papierosa. — Wzmocnij to kofeiną. — Nalał jej filiżankę. — Późno wróciłaś. — Poszliśmy z Aleksiejem do klubu. — Pewnie nieźle się bawiliście. — On mówi, że jesteś zazdrosny. — Mnie też to powiedział. — A ponieważ nie wymyślił, co by tu dodać, żeby nie wyjść na zazdrośnika, brnął dalej: — Jak ci idzie pisanie? — Wciąż jeszcze zbieram materiały. — Z Aleksiejem? — Masz coś przeciwko niemu? — Nic poza tym, że jest ugładzoną wersją prawdziwego mafijnego bossa. Lada dzień ktoś wpakuje kulkę w jego pusty łeb. — Pomyślał, że nie zabrzmiało to najlepiej. — Mam nadzieję, że nie napatoczysz się na linię strzału. — Ale i to wyszło raczej marnie. — Czyli ty też siedziałeś do późna. — Słuchałem Tatiany. W jej mieszkaniu znalazłem trochę starych taśm. — Czasami mi się zdaje, że wolisz słuchać duchów niż żywych ludzi. — To zależy. — A teraz oprócz duchów masz jeszcze świętą Tatianę. Może powinieneś zacząć się modlić. — Bardziej niż modły przydałby mi się notes, który Tatiana przywiozła z Kaliningradu. — Zabawne. Wszyscy chcą go dostać, choć nikt go nie potrafi odczytać. — Chętnie bym spróbował. Otworzyła torbę na zakupy i wyjęła kołonotatnik, który pokazał mu Obolenski. — Święty Graal, tylko dla ciebie. — Czytałaś go? — Wielokrotnie, od deski do deski. — Mogę? — Proszę bardzo. Stronice były zapisane enigmatycznymi symbolami. Na wewnętrznej stronie tylnej okładki widniały figury geometryczne, spis numerów oraz szkice kota. Ania wzięła swój płaszcz. — Ja akurat wolę w gorącej wodzie kąpanych od zimnych drani — rzekła. Usłyszał stanowczy stukot jej butów, a gdy zamykała drzwi, chyba padło słowo „idiota”. ♦♦♦ Odwiedzając uniwersytet, Renko za każdym razem mimowolnie porównywał to, do czego doszedł, z tym, czego oczekiwano od tak zdolnego studenta jak on. Ależ był obiecujący! Złoty chłopak, syn osławionego generała, miał łatwą drogę na szczyt. Do tej pory powinien zostać wiceministrem albo w najgorszym razie prokuratorem, władcą swojego okręgu, czerpiącym pełnymi garściami z koryta publicznych pieniędzy. A jednak jakoś zboczył z tej drogi. Prawie wszystkie sprawy, które mu się trafiały, zaczynały się od wódki, a kończyły zeznaniami po pijaku. Przestępstwa wymagające planowania oraz inteligencji nazbyt często pociągały za sobą telefon z góry, z radami, żeby sobie „odpuścił” i „nie rozrabiał”. On jednak, zamiast się ugiąć, stawał okoniem, tym samym gwarantując, że ten niegdyś obiecujący młodzieniec zostanie pariasem. Powszechnego rozczarowania nim nie podzielał tylko profesor emeritus Kunin, starszawy obrazoburca, chodzący po gabinecie ze zbiornikiem tlenu i rurką do oddychania. Ten wybitny językoznawca trafił kiedyś do aresztu za to, że posługiwał się esperanto, które w czasach sowieckich uważano za język spiskowców. Renko przekonał sędziego, że profesor mówił po portugalsku. — Renko, mój drogi, przepraszam za ten bałagan w gabinecie. Ale w tym szaleństwie jest metoda, daję słowo. Przez te wszystkie… mapy i tablice… w ogóle nie widzę okien. Wiem, że mam tu gdzieś butelkę likieru wiśniowego — mówił profesor, bezskutecznie wymachując rękami w kierunku map, sprzętu grającego i zdjęć małych brązowych ludzików z za dużymi jak dla nich łukami i strzałami. Dwie niebieskie ary, każda w osobnej klatce, przekrzywiły łebki, sceptycznie łypiąc na Arkadija i mrugając

szafirowymi oczami. — Czy one się jakoś nazywają? — spytał. — Spierdalaj! — zaskrzeczało jedno ptaszysko. — Wypad! — zawtórowało mu drugie. — Niech pan ich nie prowokuje — powiedział Kunin. — Wystarczy, że lasy tropikalne, z których pochodzą, zostały splądrowane… przez międzynarodowe korporacje… Wyrąb w Amazonii, raj utracony. Moje mapy to praktycznie nagrobki… Bogu dzięki za DNA… Na przykład, kim, u licha, są Lapończycy? Tak naprawdę. — Dobre pytanie. Czy znajdzie pan pięć minut, żeby na to zerknąć? — Renko wyciągnął notatnik. — A, wspominał pan przez telefon… pański dowód rzeczowy. — Profesor zepchnął książki z biurka, by zrobić miejsce. — Ma pan szczęście. Prowadziłem badania „tłumaczenia słowa żywego”, żeby sprawdzić, czy mówi nam coś o podstawach języka. Podstawowe słowa. „Matka”. „Ojciec”. — „Morderstwo”? — Chwyta pan w lot. Sęk w tym, że każdy tłumacz tworzy własny język. — Aha. — Przekona się pan. — Kunin pociągnął łyk tlenu, uważnie oglądając kartki. — Na początek powiem panu, że jest tu coś dziwnego. Przeważnie każdy zawodowy tłumacz słowa żywego zapisuje na okładce notatnika, co to było za wydarzenie, kto brał w nim udział, a także miejsce oraz datę spisania notatek. Poza tym dodaje swoje nazwisko, numer telefonu komórkowego i adres poczty elektronicznej… to na wypadek, gdyby zgubił notatki albo mu je skradziono. I czasami wysokość nagrody dla znalazcy. Ten notatnik nie zawiera żadnych tego typu danych. Jest tu wprawdzie wspomniana Natalia Gonczarowa, ale to oczywiście postać historyczna, żona Puszkina i flądra jakich mało. — Profesor emeritus przerwał, by zaczerpnąć tchu, i wrócił do pierwszej strony. — Mając tak niewiele zapisanych kartek, trudno o pewność, ale wygląda to na notatnik powszechnie używany przez dziennikarzy i tłumaczy konsekutywnych. Sądząc po zwyczajowo używanych symbolach, powiedziałbym, że ten notes należał właśnie do tłumacza konsekutywnego. Osoba A mówi w jednym języku, który tłumacz przekazuje w innym języku osobie B. I tak w obie strony. Jeżeli prowadzi przy tym dokładne notatki, potrafi wiernie odtworzyć wypowiedzi rozmówców bez względu na to, czy trwały minutę, czy dziesięć. To wyczyn intelektualny co się zowie. Renko miał coraz większy mętlik w głowie. Zapiski na każdej stronie były zebrane w cztery ćwiartki składające się z gwiazdozbioru hieroglifów, ni to słów, ni to wykresów; mogło się od nich zakręcić w głowie. Czuł się jak wędkarz, który wyciągnął z głębin jakiegoś stwora, ale nie miał pojęcia, co właściwie złowił. — Czyli że korzystając z tych zapisków, tłumacz potrafi odtworzyć całą rozmowę? — Tak. Śliczne są, prawda? Strzałki w górę i w dół za znakami oznaczają „sukces” albo „klapę”. Falista linia to „trudności”. Pętla ze strzałką oznacza „w rezultacie”. Geniusz. Kulka nad kreską to „wcześniej”, a kulka przekreślona to „teraz”. Tłumacz tworzy nowy symbol, a inni idą w jego ślady. W ten sposób na naszych oczach powstaje nowy język. Kulka w pudełku o trzech ściankach? „Gol”, rzecz jasna. Skrzyżowane miecze? „Wojna”. Krzyż? „Śmierć”. — A zatem my również powinniśmy móc to odczytać. — Nie — odparł stanowczo Kunin. — Dlaczego? — To tylko powszechnie stosowane symbole. Mogę je panu zapisać. Ale reszta to jego własne znaki. Nie znamy kontekstu, w jakim zostały użyte. — A gdybyśmy znali, moglibyśmy odczytać te zapiski? — Prawdopodobnie nie. To nie jest ani język, ani stenografia. Tłumacze stosują system własnych wskazówek. Tak jak nie ma dwóch takich samych tłumaczy, tak nie ma dwóch identycznych systemów. Jeden tłumacz może na oznaczenie śmierci stosować symbol nagrobka, inny czaszki, a jeszcze inny taki krzyż jak ten tutaj. Symboli oznaczających matkę jest cały wachlarz. Koty albo są złowieszcze, albo milutkie. — Te tutaj nie wyglądają mi na ciepłe futrzaki. — Widzi pan? Podwójne trójkąty mogą oznaczać mapę, gwiazdozbiór albo drogę z czterema przystankami. Renko widział już kiedyś ten kształt; miał go przed oczami, ale nie potrafił umiejscowić. Próbował o tym nie myśleć, nie przypominać sobie na siłę, bo odpowiedzi przychodzą wtedy, gdy umysł błądzi swobodnie. Stalin na przykład rysował wilki, jednego po drugim. — Albo ramę roweru — podsunął Renko. Przypomniał sobie, jak poszedł z Żenią do sklepu z rowerami. Z sufitu zwisały w rzędzie ramy w rozmaitych kolorach. — Ktoś składał rower. — I rozwinął ten pomysł: — Drogi rower dla zapalonego cyklisty. — Nie może pan być tego pewny. — Ten był wykonany ręcznie na zamówienie. To całkiem co innego niż przykręcenie dzwonka do kierownicy. — Renko, ja wlokę za sobą zbiornik tlenu. Czy wyglądam panu na kogoś, kto się zna na rowerach? I to by było na tyle. Renko nagle zaniemówił. Wykorzystał całą wątłą nić domysłów i nie miał nic do dodania.

♦♦♦ — Czy to porucznik Stasow? — Zechce pan zaczekać. — Proszę przekazać porucznikowi, że starszy inspektor śledczy Renko dzwoni ze swojego telefonu komórkowego z Moskwy i musi z nim pomówić. — Jest pan pierwszy w kolejce. Renko pozostawał pierwszy w kolejce przez dwadzieścia minut; w tym czasie zdążył wrócić do swojego mieszkania i podgrzać sobie kubek zwietrzałej kawy. W końcu usłyszał głęboki jak studnia głos: — Porucznik Stasow. — Poruczniku, muszę panu zająć minutkę. — Widocznie to ważne, skoro dzwoni pan aż z Moskwy — odparł Stasow. Renko wyobrażał sobie, jak porucznik puszcza oko do kolesiów w pokoju odpraw i nabijają się z moskiewskiego ważniaka. — Co mogę dla pana zrobić? — O ile wiem, jest pan głównym śledczym w sprawie zwłok mężczyzny znalezionych dziesięć dni temu na jednej z waszych plaż. — Mężczyzna około czterdziestki, zamordowany. Zgadza się, na mierzei. — Na mierzei? — Na wąskim półwyspie. Piękna plaża. — Czy denata nadal nie zidentyfikowano? — Niestety, nie znamy jego tożsamości ani adresu. Jeśli miał portfel, to ktoś go zabrał. Cieszę się tylko, że to się nie stało w lecie, kiedy na plażach roi się od rodzin z dziećmi. W każdym razie wyjęliśmy z jego głowy kulę. Mały kaliber, ale właśnie takim czasami posługują się profesjonalni zabójcy. — Płatny morderca? — Tak uważam. Przeprowadzimy staranne śledztwo. Ale niech pan pamięta, że nie mamy tu takich bajerów technicznych jak wy tam w Moskwie. Ani pieniędzy, jak już Moskwa opróżni szkatułę. Moskwa to oczko w głowie, a my jesteśmy pasierbem. Ja się nie skarżę, naświetlam panu tylko obraz. Ale może pan być spokojny, wyjaśnimy tę sprawę do końca. — Jak on wyglądał? — Zrobiliśmy kilka zdjęć. Poszukam ich. — A pomijając zdjęcia, ogólnie jakie wrażenie sprawił na panu denat? — Chudy. Niski i chudy. — A ubranie? — Obcisłe i cienkie. Porucznik wyraźnie próbuje przeciągać rozmowę, pomyślał Renko. — Obcisłe i cienkie jak strój kolarski? — Możliwe. — A buty? W waszym raporcie nie ma o nich ani słowa. — Naprawdę? Przypuszczam, że je zdjął, żeby pospacerować po piasku. Albo ukradł je któryś z miejscowych chłopaków. — To ma sens. Czy znaleźliście coś jeszcze? — Na przykład co? — No… gdyby był malarzem, mógłby mieć pędzle i sztalugi. A jeśliby łapał motyle, miałby ze sobą siatkę. Jeżeli był kolarzem, to miałby rower. Znaleziono go na plaży. Ale roweru nie było? — Kto by jeździł rowerem po piasku? — odpowiedział pytaniem Stasow. — Właśnie o to pana pytam. — Bardzo mi przykro, nie potrafię panu pomóc. Z tego gościa był pedzio. Ciekawe, jakim prawem porucznik mówi tak o kimś, kogo nigdy nie spotkał? — pomyślał Renko. — Czyżby golił nogi? — Dziwne, co nie? — Czy z Kaliningradu do miejsca, które nazywa pan mierzeją, jest jakiś transport publiczny? — Poza sezonem nie ma. — Czyli trzeba by tam dojechać samochodem albo pójść piechotą? — Pewnie tak. — Porucznik nagle miał się na baczności. — Czy doniesiono o kradzieży albo porzuceniu samochodu w okolicach plaży? — Nie.

— A rowerów? — Nie. — Kasków? — Kurde, Renko, weź pan na wstrzymanie. Jak się czegoś dowiemy, dam panu znać. — Niech mi pan jeszcze raz opowie dokładnie, w którym miejscu znaleziono zwłoki. Porucznik Stasow odłożył słuchawkę. Renko wyglądał przez kuchenne okno. Kawa była paskudna — zaparzona poprzedniego wieczoru i co najmniej dwukrotnie podgrzewana. Słyszał, że japońskie restauracje ocenia się po tym, ile razy używany był olej, na którym się smaży potrawy. Oczywiście najlepszy jest stosowany po raz pierwszy. Następnie trafia on do kolejnych restauracji, stopniowo zmieniając się w brązową maź. Renko wpatrzył się w swój kubek, zastanawiając się, czy tym razem pobito rekord — nie ma to jak ten dreszczyk emocji. Wychylił kubek jednym haustem. By zyskać wręcz śladową przewagę aerodynamiczną, zawodowi kolarze golą nogi. Amatorzy również, jeśli podchodzą do tego na serio — dostatecznie poważnie, by jeździć rowerem robionym na zamówienie. Jaki powinien być taki ktoś? Wysportowany. Ambitny. Mieć ponad dwadzieścia pięć, a mniej niż czterdzieści pięć lat. Gotów inwestować znaczną część życia w kolarstwo. Ktoś uporządkowany, nie Rosjanin. Pasjonat. Szwajcar? Niemiec? Bez problemu podróżujący samotnie i w interesach — do Kaliningradu nikt nie przyjeżdża dla przyjemności. I dlatego nikt nie zgłosił jego zaginięcia. Niewidzialny człowiek. Renko aż podskoczył, gdy za jego plecami stanął Żenia. — Byłeś w transie? — zapytał chłopak. — Nie, zamyśliłem się. — W każdym razie wyglądałeś dziwnie. — Nie wątpię — przytaknął Arkadij. — Przyszedłem, żeby zabrać trochę ubrań. Tylko po to. Teraz już stało się jasne, że Żenia nigdy nie zdobędzie zwycięskiego gola na stadionie Dynama ani nie sprawi, że supermodelki będą wzdychały na jego widok. Kurtka moro zwisała z chudych ramion i tylko energia bijąca z szarych oczu stanowiła pozytywny akcent na tle potarganych włosów i ściągniętych rysów chłopaka. Renko nie mógł się nadziwić, jakim cudem Żeni udało się wejść do mieszkania i podkraść do kuchni tak, że go nie usłyszał. Drewniany parkiet skrzypiał pod każdym, tylko nie pod Żenią. — Jak się masz? Chłopak zareagował tak, jakby Arkadij zadał najgłupsze pytanie, jakie kiedykolwiek padło z ust człowieka. — Co to jest? — Notatnik tłumacza konsekutywnego. — Cokolwiek to znaczy. — Żenia otwierał i zamykał okładkę. — To szyfr. Szyfr zapisany przez kogoś, kto zginął. — Aha. O czym pisał? — Nie wiem. — Czy z tego powodu zginął? — Możliwe. Jesteś głodny? — W lodówce nic nie ma. Sprawdziłem. Hej, nigdy mi nie mówiłeś, jaki sławny był twój ojciec. Chłopaki w wojsku nieźle się podjarali. — To niech się jarają dalej, aż skończysz osiemnaście lat. — To jakaś piramidalna bzdura. Kto ci dał władzę, żeby mną dyrygować? — Sąd. Po to, żebyś mógł się zapisać do szkoły. — Rzuciłem szkołę. — Zauważyłem. — Nie, ja naprawdę skończyłem z chodzeniem do szkoły. Poszedłem do punktu werbunkowego i powiedziałem, że z braku wyjścia muszę się zaciągnąć trochę wcześniej. — Nie bez mojego podpisu. Siedem miesięcy. Będziesz musiał poczekać, żeby popełnić to szaleństwo. — Ty zwyczajnie grasz na czas. — Właśnie. — Czy masz pojęcie, ile lat miał Aleksander Wielki, kiedy podbił świat? Dziewiętnaście. — Nad wiek rozwinięty chłopak. — A wiesz, kto był jego nauczycielem? — spytał Żenia. — Kto? — Arystoteles. To Arystoteles kazał mu ruszyć na podbój świata. — Może miał na myśli zwykłe podróże?

— Jesteś nie do wytrzymania! — Na tym etapie chłopak zazwyczaj robił w tył zwrot i wychodził za drzwi. Tym razem klapnął na krzesło, rzucając plecak na podłogę. Zawsze nosił składaną szachownicę, figury i zegar do odmierzania czasu gry, ale jego sława kanciarza rozeszła się szeroko. Nie wyglądał już jak niewiniątko. Może zresztą nigdy nie wyglądał niewinnie, pomyślał Renko. Może takiego widział go jedynie w swoich fantazjach. — Co wiesz o rowerach? — O rowerach? — powtórzył chłopak takim tonem, jakby zapytał go o kuce szetlandzkie. — Wiem, że trzeba być skończonym idiotą, żeby jeździć na nich w moskiewskim ruchu. A co, chcesz sobie sprawić rower? — Znaleźć. Żenia sięgnął po notatnik i leniwie zaczął przerzucać kartki. — O co w sumie chodzi z tym szyfrem? — zapytał. — To szyfr, hieroglify, anagram, zagadka, a co najgorsze, niepowołani nie powinni móc tego rozwiązać. Nie ma do tego kamienia z Rosetty, żadnego kontekstu. Może tu chodzić o ceny bananów, ale nie znając symbolu właściciela tego notatnika na oznaczenia banana, jesteśmy w kropce. Być może jedynym kontekstem w tej sprawie są rowery. — Mówisz, jakbyście daleko nie zaszli. — Nigdy nie wiadomo. — Głęboka myśl. Jest chociaż mleko? — Chłopak skierował się do lodówki. — Sprawdź sam. — Psycholog kiedyś powiedział, że Żenia ma trudności z odchodzeniem, ale Renko coraz bardziej nie był przekonany co do tej oceny. — To jak, co wiesz o drogich, robionych na zamówienie rowerach? — Z grubsza tyle co ty. — To marnie, bo ja nie wiem nic. — No to masz przejebane, co nie? No… ale przyszedłem tylko po trochę ubrań. U Żeni taki tekst oznaczał zarazem powitanie i pożegnanie.

Rozdział 9 Otwierając laptop na swoim biurku, Renko zawsze się czuł jak pianista, który siada do klawiatury i uświadamia sobie, że nie ma pojęcia, które klawisze ma uderzyć. Czuł poruszenie na widowni, widział paniczny strach w oczach dyrygenta, słyszał szepty z sekcji smyczków. Oszust! Wpisał do wyszukiwarki słowa „Kaliningrad tłumacz”. Okazało się, że tłumaczki z Kaliningradu pracują jednocześnie jako romantyczne osoby do towarzystwa, tyle że zjawisko to występowało stanowczo zbyt powszechnie. Spróbował więc „Kaliningrad konferencja tłumacz” i dowiedział się, że wkrótce odbędzie się tam kilka konferencji: „Immanuel Kant dzisiaj”, „Zagrożone mięczaki z Morza Bałtyckiego”, „Przyjaźń z Koreą Północną”, „Dobre stosunki z Polską”, „Witajcie w BMW” i tak dalej; żadna z tych imprez nie mogła się obejść bez tłumaczy, ale nie podawano ich nazwisk. „Kaliningrad hotele” odsyłało do listy hoteli z własnymi siłowniami, krytymi basenami oraz widokiem na Stare Miasto i plac Zwycięstwa. Uściślenie do „Kaliningrad konferencja hotele” proponowało dostęp do internetu, centra biznesowe, sale konferencyjne oraz autentyczne rosyjskie banie. Renko wyobraził sobie, jak zagraniczni biznesmeni, czerwoni jak gotowane homary, biczują się nawzajem brzozowymi witkami. Był głęboko przekonany, że międzynarodowy tłumacz jest sowicie wynagradzany i podróżuje z klasą. Odrzucił możliwość, że zabity zatrzymał się u przyjaciół. Po co spać na kanapie, skoro można korzystać z wszelkich atrakcji luksusowego hotelu, którego koszty zapewne pokrywają pracodawcy? Przecież ci na pewno chcieliby mieć go pod ręką, skoro jego obecność była niezbędna w negocjacjach biznesowych, które prowadzili. Z drugiej strony, ten tłumacz miał w sobie coś z samotnika. Całkiem odwrotnie niż Tatiana Pietrowna. Jak długo mogli trzymać zwłoki tłumacza, jeżeli nadal nikt się po nie nie zgłosi? To zależało od ilości miejsca w szufladach w kostnicy i zapotrzebowania na truposzy ze strony miejscowej akademii medycznej — gdyby odczuwali ich brak, poszatkowaliby go na plasterki niczym szynkę parmeńską. Renko obdzwonił nieliczną w Kaliningradzie grupkę cztero- i pięciogwiazdkowych hoteli; odpowiedzi, które uzyskał, były upokarzające. — Chce pan wiedzieć, czy zgubiliśmy któregoś z gości. Nie zna pan jego nazwiska ani narodowości. Nie wie pan, kiedy się zameldował i wymeldował. Czy przyjechał na konferencję, czy prywatnie. Podejrzewa pan, że jeździł na rowerze. I to wszystko? — Tak. — Żarty pan sobie robi? — Na to wychodzi. W jednym z hoteli pouczono go, że „wszelkie zapytania dotyczące przestępczej albo podejrzanej działalności należy niezwłocznie kierować do porucznika Stasowa”. Taka synekura to niezła gratka, pomyślał Renko: przez ręce porucznika przechodziły paszporty, karty kredytowe, bagaże… Przeszedł do „wypożyczalni rowerów”. Wątpił, by ktokolwiek ryzykował przyjazd z własnym, robionym na zamówienie rowerem do miasta słynącego z kradzieży wszystkiego, co ma koła. Sęk w tym, że złodzieje się nie ogłaszali, a niewiele sklepów mogło sobie pozwolić na własne witryny internetowe. Południe. Po czterech godzinach przy komputerze nie mógł już znieść kolejnego kubka gorzkiej kawy, więc poszedł do irlandzkiego pubu za rogiem. Barman, autentyczny Irlandczyk, urzędował w podrabianej atmosferze: skrzyżowane kije do irlandzkiego hokeja na trawie, drabinka irlandzkich drużyn piłkarskich, tradycyjny irlandzki zespół Chieftains zawodzący jakąś piosenkę. Traf chciał, że na ekranie płaskiego telewizora leciał akurat wyścig kolarski. Renko jak zahipnotyzowany obserwował kręcące się bez końca koła. Na tablicy wypisano dziesięć gatunków piwa. W menu, oprócz innych potraw, widniał chleb sodowy, barmbrack, goody i crubeens3. — Co to jest barmbrack? — zapytał Arkadij, zaciekawiony. — Chuj go wie. — A co to jest goody? — Skąd mam wiedzieć? — Crubeens? — Świńskie nóżki. Od tej jebanej lipnej atmosfery można tutaj zdechnąć z głodu. Zajrzyj pan wieczorem. Mamy kelnerki w mini, które stepują na barze. Arkadij nie czuł się na siłach na takie emocje. — Wezmę tylko piwo i chleb sodowy. — Z glutenem czy bez? — Chyba jednak tylko piwo. Barman zerknął na telewizor. — Puchar Świata w kolarstwie szosowym, irlandzki ultramaraton. Masz pan ochotę na trochę emocji? — Wziął pilota i zatrzymał na ekranie stop-klatkę. — Ten w szmaragdowo-zielonym stroju to ja, tuż za tym niezgułą w barwach

flagi brytyjskiej, który zaraz się wywali. Nie potrafię na to patrzeć. — Wyłączył obraz. — Za każdym razem, kiedy to widzę, przechodzą mnie ciarki. Normalna gęsia skórka! To coś pan zamawiał? — Tylko piwo. — Renko zmrużył oczy, próbując odczytać plakietkę z imieniem barmana. Mick. Facet sprawiał wrażenie, że nie zalewa. — Czyli że zna się pan na rowerach? — Mam nadzieję. A pan dokąd? — Zaraz wracam. ♦♦♦ Kiedy Arkadij skończył dziewięć lat, generał Renko od jakiegoś czasu przesiadywał już głównie w bibliotece, w otoczeniu czerwonych aksamitnych zasłon. Arkadij nie miał prawa tam zaglądać. Od czasu do czasu generał wołał go, żeby przyniósł mu wódkę albo herbatę, a wtedy chłopak za nic nie mógł się powstrzymać, żeby nie zerkać na zdjęcia obróconego w perzynę miasta oraz na kolekcję niemieckich hełmów i poszarpanych sztandarów bitewnych. Jedynym źródłem światła w pomieszczeniu była lampa na biurku, przy którym generał przywoływał w pamięci swoich wrogów. Arkadij wyczekał, aż mu się trafi szansa, i kiedy zastał uchylone drzwi, wślizgnął się do środka. Przebiegł przez pokój, sporządzając w myśli inwentarz, aż doszedł do sztandarów ze swastykami i orłami. Najbardziej zafascynował go sztandar SS z czaszką i kośćmi. Mimo że wykonany z jedwabiu, był sztywny od krwi. Chłopiec nie usłyszał wracającego generała, zorientował się dopiero wtedy, gdy ten wchodził już do pokoju. Dał nura za kotary, a tymczasem jego stary wszedł z butelką wódki oraz szklanką wody, którą po drodze wytarł do czysta piżamą. Każdy ruch generała był pełen powagi i uroczysty, zachowywał się jak ksiądz udzielający komunii. Usiadł i jednym haustem wychylił pół szklanki wódki. Na biurku stała maszyna do pisania oraz trzy aparaty telefoniczne, biały, czarny i czerwony, ustawione według ważności. Arkadij milczał. Generał zachowywał się tak cicho, że chłopak pomyślał, że widocznie zasnął. Czekał na okazję, żeby wyczołgać się z pokoju, lecz wtedy generał wzdrygnął się, wymamrotał coś albo napełnił szklankę. Wybuchnął śmiechem. Zawadiacko machnął ręką. Pogroził pięścią, jakby przemawiał do tłumu. Nie dostał wprawdzie należnej mu buławy marszałkowskiej, ale wtajemniczeni wiedzieli, o co tak naprawdę chodzi! Czerwony telefon, bezpośrednia linia łącząca z Kremlem, nie dzwonił od roku. Nieważne, generał był gotowy. Pozostawało mu tylko włożyć mundur i się ogolić. — Kto tam jest? Arkadij był przekonany, że nie wydał najcichszego dźwięku. Usłyszał, jak generał odsuwa krzesło obrotowe i szybko, jedna po drugiej, wysuwa i z trzaskiem zamyka szuflady biurka. Usłyszał szczęk otwieranego bębenka rewolweru i odgłos rozsypujących się po podłodze kul. — Czy to ty, Fritz? Arkadij cofnął się jeszcze bardziej za kotarę. — Coś ci poradzę, Fritz — szepnął generał. — Jeśli chcesz zabić człowieka, jeśli chcesz mieć pewność, że zginął, zrób to z bliska. Generałowi udało się załadować ledwie jeden nabój, pięć spadło na podłogę. Mimo to pociągnął za spust. Komora była pusta, ale bębenek się przekręcił, więc spróbował wystrzelić jeszcze trzykrotnie, z takim samym rezultatem. Grube kotary wytłumiły wołanie Arkadija o pomoc, a tymczasem generał tym samym materiałem zasłaniał sobie twarz i jeszcze raz wystrzelił bez skutku. Arkadij wyplątał się z zasłon. — To ja! — krzyknął. Gdy stali twarzą w twarz, generał przystawił chłopcu rewolwer do czoła. Przez chwilę patrzyli sobie w oczy. A potem generał zamrugał jak ktoś, kto się właśnie obudził; z jego piersi wyrwał się głęboki pomruk. Skierował lufę broni na siebie i pociągnął za spust. Świat się zatrzymał. Generał zamknął oczy. Z pobladłą jak kreda twarzą zaczął naciskać spust, raz za razem, aż w końcu, wyczerpany, opuścił broń. Arkadij odebrał mu rewolwer i otworzył bębenek. — Zaciął się. Kula zaklinowała się między komorami, co czasami zdarza się, jeśli ktoś zbyt pośpiesznie pociąga za spust rewolweru. ♦♦♦ Gdy Renko wrócił do pubu, barman Mick obsługiwał innych klientów, wobec tego zajął się obserwacją ruchu na ulicy. Na tym schodziła ludziom większa część życia — na siedzeniu bezczynnie i liczeniu przejeżdżających aut. Beemka, beemka, merol, łada, volvo, łada, beemka. Rosyjskie samochody były rzadkie niczym tubylcy z przetrzebionego zarazą plemienia. — O czymś pan zapomniał. — Barman podał mu piwo, wskazując na swoją skroń na znak, że główka pracuje. —

O ile pamiętam, rozmawialiśmy o rowerach. — Zwłaszcza o jednym. — Którym? — Nie wiem, bo nie mam pojęcia, na co patrzę. Niech pan mi to powie. — Tym razem Renko wziął ze sobą notes. Otworzył go na wewnętrznej stronie tylnej okładki, z listą liczb oraz rysunkami kotów, naszkicowanymi mnóstwo razy tak, że tworzyły podwójny trójkąt. — Czy to jest rama roweru? — Jasne. — I koty. — To nie są koty. To pantery. — Skąd pan wie? — Bo to jest logo Ercolo Pantera, tyle że powinno być czerwone. Takie ferrari wśród rowerów. — Jest drogi? Barman uśmiechem skwitował taki brak rozeznania. — Pantera kosztuje od trzydziestu tysięcy dolarów wzwyż — powiedział. — Każdy egzemplarz jest ręcznie robiony w Mediolanie na miarę, zupełnie jak włoski garnitur, a lista oczekujących jest długa jak stąd do Sankt Petersburga. ♦♦♦ Wracając do mieszkania, Renko minął miejsce wypadku drogowego — radiowozy i karetka pogotowia próbowały się przebić przez korek na jezdni, rozgniatając potłuczone szkło i mijając rower, który stał oparty o samochód niczym jeden z gapiów.

Rozdział 10 Witryna internetowa Bicicletta Ercolo składała się z zaledwie jednej strony zapisanej czerwonym gotykiem na czarnym tle. Zawierała tylko nazwę firmy, numer telefonu, faksu i adres e-mailowy. Ta surowość sugerowała, że fabryka niechętnie widzi przypadkowych gości. — Przepraszam, czy mówi pan po rosyjsku? Trzask odkładanej słuchawki. — Po angielsku? Trzask. — Po niemiecku? Trzask. — Czy zastałem pana Ercolo? Będę dzwonił aż do skutku. — Pana Ercolo tu nie ma. Ercolo oznacza Herkulesa, zwanego też Heraklesem. To postać z mitologii. Żegnam. Dobry początek. Facet znał angielski. Renko usłyszał w tle szczęk narzędzi w warsztacie. Zadzwonił jeszcze raz. — Palnąłem głupotę. Powinienem był wiedzieć, co znaczy Ercolo. — To było głupie. — Ale mam wasz rower. — Jak mam rozumieć, że ma pan mój rower? Kim pan jest? — Starszy inspektor śledczy Renko, dzwonię z Moskwy. Myślę, że ktoś ukradł jeden z waszych rowerów. — W Moskwie? Pan oszalał. — Uważam, że ma on związek z morderstwem. — Sei pazzo. — Przed chwilą przefaksowałem panu moją legitymację służbową oraz numer telefonu. — Odkładam słuchawkę. ♦♦♦ Renko uważał, że największym dobrodziejstwem dla samotnych mężczyzn jest kuchenka mikrofalowa. Mężczyzna ma podgrzewać, a nie gotować. Brać kawał lodu i zamieniać go w fasolkę albo enchiladas, stojąc i odliczając sekundy mrugające na cyfrowym wyświetlaczu. Wytwórcy rowerów Ercolo nie oddzwonili ani nie przysłali faksu. Prawdopodobnie siedzieli nad talerzami spaghetti. Zupełnie nie zajmował się zastrzeleniem Griszy Grigorienki. W tej sprawie grono podejrzanych było wyjątkowo duże i zapewne będzie rosło, dopóki Aleksiej Grigorienko nie wyjedzie z Moskwy. Renko nie mógł pojąć, po co Ania trzyma się tak blisko kogoś, kto prawdopodobnie stanie się kolejnym celem zamachu. Może dla dobra artykułu, żeby się wczuć we właściwy klimat. Przypomniał sobie, jak tłumaczyła mu, na czym polega sekret dobrej fotografii — „podejdź jak najbliżej”. Zadzwonił telefon. Gdy podniósł słuchawkę, doleciał go warkot piły. — Starszy śledczy Renko? We Włoszech starszy śledczy jest traktowany jak chłop w spódnicy. — Tutaj tak samo. Z kim rozmawiam, jeśli wolno spytać? — Lorenzo, główny projektant. Renko wyobraził sobie spoconego, utytłanego węglem drzewnym Wulkana. — O co chodzi z tym rowerem? — spytał Lorenzo. — Mamy tu trupa, o którym nie wiemy nic poza tym, że miał związek z Ercolo Pantera. — I co z tego? — Mam nadzieję, że nam pomożecie. — Dlaczego? Czy jeśli kogoś zastrzelą w amerykańskim samochodzie, to przesłuchujecie pana Forda? Poza tym ostrzegam, że wiele panter na świecie to podróbki. Każdy prawdziwy ercolo jest niepowtarzalny. Właśnie dlatego możni tego świata przyjeżdżają do Mediolanu, żebyśmy mogli ich zmierzyć i dopasować im sprzęt. My nie sprzedajemy byle komu. Rower i kupujący muszą do siebie pasować. — Jasna sprawa. — Dlatego każda pantera ma swój numer od spodu górnej rury ramy. Może mi pan go odczytać? — Niestety nie. — Nie macie roweru. — Nie. — I nie macie tego, kto nim jeździł. — Nie. — Czyli nie macie nic. — Z grubsza tak się sprawy mają.

— Trudna ta wasza praca. — Wymaga wytrwałości. Powiada pan, że każda pantera jest jedyna w swoim rodzaju? — Tak. — Kto to był? — zapytał Renko i odczytał z tylnej okładki notesu: — Sześćdziesiąt centymetrów, pięćdziesiąt sześć i pół centymetra, tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt gramów. Lorenzo wpadł mu w słowo: — Rama o długości sześćdziesięciu centymetrów, pięćdziesiąt sześć i pół centymetra górna rura, waga tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt gramów, czyli ktoś o długich nogach i krótkim tułowiu. Mówimy na takich „o wysokich biodrach”. Zabawne, ale lepiej pamiętam rowery niż ludzi, którzy je kupują. Znajdę dla pana zamówienie albo pokwitowanie. A, już pamiętam, signor Bonnafos. Mówiłem mu, że nie potrzebuje dziesięciu biegów, osiem całkiem wystarczy, ale on szpanuje, jakby startował w Tour de France. — Stalowa rama, a nie z włókna węglowego? Lorenzo parsknął, jakby usłyszał dobry dowcip. — Włókno węglowe jest doskonałe, dopóki się nie złamie. Od ponad stu lat wykorzystujemy stal. — Pańska pomoc jest nieoceniona. Czy zadzwoni pan do mnie, jak już znajdzie pan numer tego roweru? A, i pamięta pan może imię nabywcy? ♦♦♦ Joseph Bonnafos, lat trzydzieści osiem, obywatel Szwajcarii, tłumacz słowa żywego i literatury, kawaler, zarabiający dwieście tysięcy euro rocznie. Nigdy niearesztowany. Otrzymał rosyjską wizę turystyczną, wjechał do Rosji przez moskiewskie lotnisko Domodiedowo, tego samego dnia wyruszył dalej, do Kaliningradu — informacje te pochodziły z baz danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które śledziło i katalogowało ludzi niczym astronomowie nieustannie obserwujący nocne niebo. Był jeszcze przypis. Przed wylotem do Kaliningradu obsługa naziemna odmówiła załadowania jego roweru w twardej skrzyni rzekomo dlatego, że była za duża i za ciężka. Bonnafos zadzwonił do kogoś, a ten z kolei zadzwonił do kogoś naprawdę ważnego, bo minutę później obsługa załadowała rower, cackając się z nim jak z jajkiem. Renko nie należał do ludzi przesądnych, a jednak wierzył, że impet trwa tylko tak długo, jak długo się z niego korzysta. Obdzwonił te same hotele w Kaliningradzie co poprzednio, tym razem pytając, czy nie zatrzymał się u nich niejaki Bonnafos. Z wyjątkiem jednego hotelu we wszystkich innych recepcjonistki przez chwilę sprawdzały listy gości, zanim odpowiadały, że nie. Jedynie w Hydro Park kobieta natychmiast odpowiedziała przecząco. Arkadij był ciekaw, czy taką samą szybkością popisała się, zawiadamiając o jego telefonie porucznika Stasowa. Ot, taka luźna myśl. Spróbował dodzwonić się do siostry Tatiany. Ludmiły Pietrowny nie było w domu, ale sąsiadka, która akurat przebywała w jej mieszkaniu, odparła, że Ludmiła wróci za godzinę. Potem zadzwonił do Wiktora na jego numer w samochodzie. — Jak poszło ze Swietłaną? — Jedzie nocnym pociągiem do Kaliningradu, przyjazd o dziewiątej pięćdziesiąt rano. — Niesamowite. Kto ci o tym powiedział? — Conan. Może i wybierał się do Azji Środkowej, ale dotarł tylko na izbę wytrzeźwień. Znają mnie tam, a on miał moją wizytówkę, to go wyciągnąłem. — Bardzo zgrabnie. — Więc teraz możesz lecieć do Kaliningradu i ją sprowadzić z powrotem. Dzięki temu utrzymamy śledztwo w naszych rękach. Tylko my, tylko Moskwa. — Prawdę mówiąc, pojawiły się nowe komplikacje. Poszerzył się zakres śledztwa. — Nie lubię słów „komplikacje” i „poszerzył” — burknął Wiktor. — Dwa dni przed śmiercią Tatiana wybrała się do Kaliningradu, skąd wróciła z notatnikiem. Jak dotąd nikt go nie potrafi odczytać, bo zapiski sporządził zawodowy tłumacz posługujący się własnym szyfrem. Mógłby nam pewnie pomóc, tyle że nie żyje, został zastrzelony na tej samej plaży, na której znaleziono notatnik. Mamy jego dane. Joseph Bonnafos, Szwajcar. Kto wie, ten notatnik może nam powiedzieć wszystko, czego potrzebujemy. — Gdzie jest teraz? — Zamknięty na klucz w szufladzie mojego biurka. — I nie wiesz, czego dotyczą te notatki? — Zakładam, że chodziło o jakąś imprezę międzynarodową, skoro wymagała usług tłumacza. — Czy nie mogłaby się tym zająć miejscowa policja? — Śledztwo torpeduje niejaki porucznik Stasow, który najwyraźniej uważa wszystkie hotele w Kaliningradzie za swój własny folwark. W sprawie śmierci Bonnafosa tak naprawdę w ogóle nie prowadzono dochodzenia. — Poczekaj, myśmy się pisali tylko na odnalezienie zwłok Tatiany — rzekł Wiktor. — Mamy znaleźć ją, a nie jej

zabójcę, zakładając, że została zabita. A ty obdzwaniasz teraz ludzi w Kaliningradzie? Ona nie zginęła w Kaliningradzie i nie ma tam jej zwłok. I mówię ci to na trzeźwo: powinniśmy się trzymać tego, co wiemy. — Poza tym jest jeszcze włoski, robiony na zamówienie rower, który zaginął — dodał Arkadij. Ale Wiktor zdążył już się rozłączyć. ♦♦♦ Skąd mamy wiedzieć, że dopadła nas obsesja? Kto nam to powie, jeśli nie przyjaciel? A konkretnie, jak dwójka mężczyzn może przeszukać miasto, nie mówiąc już o dwóch miastach, oddalonych od siebie o setki kilometrów? Potrzebowałby kilkunastu detektywów i psów policyjnych, a na to prokurator nie dałby zgody. Zurin co najwyżej przyklepałby zabawę w komórki do wynajęcia w kostnicy. Na tym etapie, jeżeli Tatianę przenoszono w chłodni z szuflady do szuflady, to jej zwłoki powinny być sine i pokryte kryształkami lodu. Niewykluczone, że ten, kto ją ukrywał, czekał na pierwszy śnieg, by pochować ją jak należy, kiedy już wrzawa ucichnie, a ona zostanie kolejną z licznych świętych. Dziwne tylko, że Renko nie mógł się doczekać przesłuchania kolejnych taśm nie dlatego, że głos Tatiany był szczególnie melodyjny, lecz ponieważ był czysty, i nie dlatego, że opisywała wyjątkowo dramatyczne historie, lecz ponieważ umniejszała swoją rolę. A także dlatego, że słuchając tych taśm, miał wrażenie, że ją zna, że kiedyś się spotkali. Czy to już obsesja?

Rozdział 11 — „A księżyc będzie iść i iść, w jeziora roniąc swoje wiosła, i Ruś tak samo będzie żyć, pląsać i płakać po opłotkach4. A zatem nic się nie zmienia — mówiła Tatiana. — Poeta Jesienin wiedział o tym już sto lat temu. Rosja to pijany niedźwiedź, czasami śmieszny, czasem groźny, często genialny, lecz z zapadnięciem nocy zawsze, urżnięty w sztok, leży skulony w kącie. A w innym kącie czasami leży dziennikarz, z systematycznie połamanymi rękami i dłońmi. Zbiry zajmujące się taką robotą są metodyczni. Żeby ich znaleźć, nie trzeba jechać aż do Czeczenii. Werbujemy ich, szkolimy i nazywamy patriotami. A kiedy znajdą uczciwego dziennikarza, spuszczają niedźwiedzia z łańcucha. Czy warto się w to bawić? Kłopot z martyrologią polega na tym, że trzeba swoje odczekać. Prędzej czy później ktoś mnie otruje, zepchnie z urwiska albo zastrzeli mnie jakiś obcy. Ale zanim do tego dojdzie, wystrzelę w ich kierunku torpedę, że tak się wyrażę. A w ogóle to dlaczego niebo wydaje się tak nudne? Jest w nim miłość, ale czy jest też namiętność? Czy naprawdę musimy chodzić boso i nosić te ich szaty? Czy można nosić szpilki? Zawsze zazdrościłam kobietom w szpilkach. Pierwszy tysiąc lat w niebie chciałabym spędzić na nauce tańca. A na razie postaram się trzymać tak daleko od niedźwiedzia, jak to tylko możliwe”. Nie chodziło nawet o to, że jej słucha, raczej o poczucie, że jest z nią sam na sam, a gdyby byli sami, ośmieliłby się poczęstować ją papierosem. Gdy usłyszał zgrzyt klucza w drzwiach, odruchowo chciał zebrać taśmy i magnetofon i schować je do szafki w kuchni. Nie zrobił tego. I już wkrótce tego pożałował. Weszła Ania, a za nią wtarabanił się Aleksiej Grigorienko, zaczerwienieni z emocji przed imprezą i od pierwszej butelki szampana. Świętowanie niemal natychmiast po śmierci ojca dowodziło braku taktu z jego strony, a zarazem stanowiło przesłanie dla ludzi z pokolenia zmarłego, że dawne zwyczaje, nawet wśród złodziei, wyszły z mody. Sprawiał wrażenie, jakby się miał za księcia. A tak naprawdę nosił na plecach tarczę strzelniczą. Arkadij musiał przyznać, że stanowili urodziwą i dobrze ubraną parę. W porównaniu z nimi wyglądał jak wystrojony w ciuchy zwędzone komuś ze sznura do wieszania bielizny. — Aleksiej chciał zobaczyć moje mieszkanie, a potem zdawało mi się, że z twojego mieszkania słyszę Tatianę — powiedziała Ania. — To bardzo ciekawa kobieta — rzekł Arkadij. — Zdaje się, że potrafi uwodzić nawet zza grobu. — Ania krążyła szybko tam i z powrotem, pociągając nosem, jak gdyby węszyła. — Mam nadzieję, że panu nie przeszkadzamy — odezwał się Aleksiej. — Arkadij jest zawsze na nogach, jak ten rozmodlony mnich — rzekła Ania. — Czy w ten sposób rozwiązuje pan sprawy? Modląc się? — zapytał Aleksiej. — Na tym schodzi mi większość czasu. Aleksiej miał nieco opadające powieki. Dłonie zwinne i delikatne jak u krupiera. Pod marynarką rysował się kształt broni palnej. — Napijecie się czegoś? A może coś zjecie? — zaproponował Renko, jakby miał cokolwiek w lodówce. — Nie, dzięki — odparła Ania. — On mi pokaże swój nowy apartament. To penthouse. — Penthouse? — Renko nigdy nie sądził, że usłyszy to słowo z rosyjskich ust. — Przeprowadza się pan do Moskwy? — A czemu nie? — rzucił Aleksiej. — Ojciec zostawił wiele nieruchomości i tutaj, i w Kaliningradzie. — Zostawił po sobie zarzewie wojny. Do czasu zabójstwa pańskiego ojca panował względny spokój. Spokój dżungli, ale jednak spokój. Ściągnij kasę i żyj sobie spokojnie na jakiejś tropikalnej wyspie. — Być może mam więcej wiary, a mniej pesymizmu niż pan. — Oczy Aleksieja rozbłysły na widok taśm Tatiany, wciąż leżących na stole. — Weźmy te śmieci, jak pan może tego słuchać? Sięgnął po kasety, lecz Renko złapał go za nadgarstek. — Nic z tego. — W porządku, spokojnie. — Aleksiej wyprostował się, masując rękę. — Nie miałem pojęcia, że są dla pana tak ważne. Mój błąd. Renko wiedział, że ta chwila wydobyła na światło dzienne sedno rzeczy — jego izolację w porównaniu z ambicją Aleksieja. Nie odważył się spojrzeć na Anię. ♦♦♦ Pierwsza w nocy oznaczała nie tylko godzinę, lecz także terytorium, na którym Wiktor Orłow i Renko od dawna się zadomowili. Wiktor klapnął na krzesło i zapatrzył się na magnetofon oraz kasety na stole. — Czy to jest to, czego słuchałeś?

— Tatiana. — Ehe. Ona od początku leci z tobą w chuja. — Wiktorze, ona nie żyje. — I co z tego? Z jej powodu jesteś gotowy skoczyć na główkę do wiadra pełnego gówna. To, że masz prawo pojechać do Kaliningradu, wcale jeszcze nie znaczy, że musisz to zrobić. Nie musisz wychodzić ze skóry, żeby ją odnaleźć, czas cię nie goni. Ta kobieta nie żyje od dziesięciu dni i mam tylko nadzieję, że ten, kto ją ukrył, trzyma ją w lodzie. — Jest związek… — Nie ma żadnego związku. Tatiana Pietrowna wyskoczyła z balkonu swojego moskiewskiego mieszkania, sekcja jej zwłok została przeprowadzona w Moskwie, a jeżeli te fiuty w kostnicy ją zgubiły, to też stało się to w Moskwie. — Dwukrotnie poszedłem do jej mieszkania — powiedział Renko. — Za pierwszym razem było przewrócone do góry nogami. Ktoś tam czegoś szukał, niewykluczone, że tego notesu. Za drugim razem zastałem je ogołocone ze wszystkiego, tak na wszelki wypadek. — Popytałem tu i tam — rzekł Wiktor. — Najpierw jej mieszkanie rozwalili skinheadzi, tak dla draki. Za drugim razem lokal był pusty, bo deweloper chce tam postawić galerię handlową. Tak wyglądają fakty. Arkadij, wybacz, że cię o to pytam, ale czy z tobą wszystko gra? — Rozmawiałem z prokuratorem. Dał mi zgodę na poszukiwania w Kaliningradzie. — A coś ty myślał? Kaliningrad jest jak Syberia. Najchętniej zesłałby cię do Kaliningradu, żebyś do końca życia szukał tam jakichś zwłok. — Wyskoczę tylko na jeden dzień. — Do Kaliningradu? Nie da się, sam zobaczysz. Ściganie zwłok z miasta do miasta, wydzwanianie do fabrykanta rowerów z Mediolanu… Nawet jak dla mnie to jest zbyt zwariowane. Zbyt zwariowane dla Wiktora? To dość niepokojące, pomyślał Renko. — Producent rowerów dał nam namiar na Bonnafosa, czyli, na mój gust, na informatora Tatiany — powiedział. — Nie możemy go przesłuchać, ponieważ tak się pechowo składa, że gość zginął, zastrzelony na tej samej plaży, na której znaleziono notes. Tatiana uznała to za dostatecznie ważne, żeby specjalnie wybrać się do Kaliningradu. Nie wiem, nad czym pracowała, w każdym razie kluczem jest ten notes. — Tyle że nie potrafisz go odczytać. — Zgadza się. Musimy ściągnąć paru ekspertów. — Przecież próbowałeś chyba u profesora Kunina? — Spróbujemy jeszcze raz. — Ja tego zwyczajnie nie rozumiem — oświadczył Wiktor. — Coś się tak uwziął na notes, którego nikt nie jest w stanie odczytać? Trzymam z tobą, ale chcę, żebyś wiedział, jaki mam do tego stosunek. — No to już wiem. — Przeszukujemy dwa miasta. Zapowiada się ciekawie. — Chcesz obejrzeć ten notes? Zobaczyć, o co tyle hałasu? Leży na biurku. Wiktor schował ręce w kieszeniach płaszcza. — Daruję sobie. Jest późno, a poza tym i tak już czuję na szyi ostrze gilotyny. Mamy przejebane. ♦♦♦ Renko ze wstydem musiał przyznać, że nie mógł się doczekać wyjścia Wiktora, by wrócić do taśm i dalej słuchać głosu opakowanego w słowa. Czytał gdzieś, że halucynacje słuchowe są delikatniejsze, a zarazem działają silniej niż ich odpowiedniki wzrokowe. Do tej pory czasami słyszał swoją żonę Irinę. Co było o tyle głupie, że nie żyła. Na ostatnich kasetach Tatiana była wyraźnie zmęczona i straciła czujność. „Oczekują, że będę poważna, a ja mam powyżej uszu powagi. Roli Matki Boskiej Bolesnej. Bycia Tatianą Pietrowną. Tak naprawdę to najchętniej bym uciekła z Cyganami. Może jestem nienormalna. Tęsknię za mężczyzną, którego nie spotkałam”. To wiele o niej mówi, pomyślał Arkadij. Ale pozostała jeszcze ostatnia kaseta, z metalicznym stukotem, tak cichym, że nie warto go było nagrywać. Pogrzebał w należącym do Żeni pudełku z wyrzuconymi częściami do komputerów, kablami USB, taśmami, słuchawkami, płytami, szachownicami elektrycznymi. Setki razy widział, jak Żenia podłącza wzmacniacz dźwięku do słuchawek, więc małpując go, zrobił to samo, włożył kabel do magnetofonu i zaczął słuchać. Cisza. Próżnia. Wzmocnione trzy stuknięcia o metal. A potem trzy zgrzyty. Cisza. Puk, puk, puk. Ojciec nauczył go wielu przydatnych rzeczy. Rozkładania broni palnej, sygnalizacji flagami, nadawania morsem. Stukanie i zgrzyty pochodziło z alfabetu Morse’a. Raz za razem ktoś nadawał: „Jeszcze żyjemy”. Kto jeszcze żył? I jak długo? Po co Tatiana trzymała tak kiepskie nagranie? Gdy sobie to uświadomił, oblał się

zimnym potem. Jak mógł nie zorientować się wcześniej? Okręt podwodny o napędzie jądrowym Kursk wiózł stu osiemnastu marynarzy i oficerów na manewry na wodach Arktyki, kiedy z niewiadomego powodu torpedy na dziobie eksplodowały, a rozszerzający się pożar objął cały kadłub. Załoga działająca zgodnie z najlepszymi tradycjami radzieckiej marynarki została pośmiertnie odznaczona Orderem Męstwa. Rodziny ofiar zapewniono, że wszyscy zginęli niemal natychmiast. Puk. Puk. Zgrzyt. Dowódca operacji ratunkowej donosił, że słyszał stuki dochodzące z dziewiątego przedziału na rufie okrętu podwodnego. „Robimy wszystko, co w naszej mocy. Obywatele powinni zachować spokój i pozostać na miejscu” — oświadczył premier, po czym zaprosił gości na grilla do swojej willi nad Morzem Czarnym. Puk… Puk… Na konferencji prasowej matka jednego z członków załogi zażądała, by władze ujawniły prawdę. Podano jej siłą środki uspokajające i wywleczono z sali. Dowódca operacji ratunkowej uznał, że błędnie zinterpretował oznaki życia dochodzące z przedziału dziewiątego. Stukanie dobiegło końca. W końcu, dziesięć dni po katastrofie, norwescy nurkowie wyłamali luk i przy zwłokach marynarza wyciągniętych z przedziału dziewiątego znaleźli zapisaną pośpiesznie kartkę, owiniętą w folię. Określił on na niej czas na 15.15, cztery godziny po wybuchu. Niektórzy eksperci uważali, że dwudziestu trzech marynarzy z okrętu podwodnego mogło żyć jeszcze przez trzy, a nawet cztery dni. Kaseta była podpisana „Grisza”, lecz związek tego imienia z Kurskiem wymykał się Arkadijowi niczym łapany rękami pstrąg.

Rozdział 12 Jego żona, Irina, zmarła przed dziesięciu laty. A jednak jeśli Renko słyszał w gwarze metra przypominający ją głos albo widział idącą sprężystym krokiem piękną kobietę, od razu stawała mu przed oczami. Gdy żyła, zachodził w głowę, jakim cudem kobieta tak inteligentna jak ona mogła związać swój los z mężczyzną bez perspektyw, którym przecież był. Później nie rozmawiał o niej z obawy, że przekształci jej śmierć w „historyjkę”, nieuchronnie zmieniając ją w miarę kolejnych opowieści, tak jak złota moneta, latami przekazywana z rąk do rąk, wygładza się i zaciera. Ale pamiętał każdy szczegół. Wybierali się na kolację i do kina. Irina była lekko przeziębiona, więc wpadł na pomysł, żeby zajrzeć do miejscowej polikliniki po antybiotyk. W poczekalni roiło się od łyżwiarzy, pijaków i matek z zasmarkanymi dziećmi na rękach. Irina poprosiła go, żeby wyszedł poszukać kiosku z prasą. Była dziennikarką, potrzebowała gazet do życia jak tlenu. Pamiętał ciepły wieczór, unoszące się w powietrzu babie lato oraz przybite do drzew oferty sprzedaży leków. Tymczasem poczekalnia się wyludniła i Irinę zabrano do lekarza, który zapisał jej bactrim. W papierach stało, że szpital dysponuje sporym zapasem tego lekarstwa. A tak naprawdę szafki ogołocono, leki sprzedano na lewo. Czy Irina była uczulona na penicylinę? Tak bardzo, że podkreśliła te słowa, wypełniając ankietę. Ale pielęgniarka myślała wyłącznie o tym, że syn sprzedał jej mieszkanie i miała zaledwie tydzień na wyprowadzkę. Dotarło do niej jedynie słowo „penicylina”. A że w szpitalu zabrakło penicyliny podawanej doustnie, zaaplikowała Irinie zastrzyk i wyszła z pokoju. Kiedy Renko wrócił z gazetą i jakimś czasopismem, Irina już nie żyła. Owinięta w mokre prześcieradło, wyglądała jak topielica wyrzucona na brzeg. Prawdopodobnie kiedy jej tchawica zaczęła się kurczyć pod wpływem wstrząsu anafilaktycznego, Irina zorientowała się, że pielęgniarka popełniła błąd i wyszła z pokoju zabiegowego z fiolką w ręku. Zastrzyk z adrenaliny mógł uratować jej życie. Jednak lekarz wpadł w panikę i wyrwał klucz z zamka szafki z lekami. W ten sposób przypieczętował jej los. A ona widziała to. I wiedziała. Kiedy Renko zamknął jej oczy i lekarz ostrzegł go, że nie wolno mu dotykać „ciała”, krew nabiegła mu do twarzy i zgiąwszy dłonie niczym ostrza bosaka, cisnął lekarzem o ścianę. Reszta personelu uciekła do korytarza i zadzwoniła po milicję, żeby obezwładniła szaleńca. Tymczasem Renko usiadł i wziął żonę za rękę, jak gdyby dokądś się wybierali. Tatiana przypominała mu Irinę. Obie były nieznającymi strachu idealistkami. No i, musiał przyznać, obie nie żyły. ♦♦♦ Dzwonek telefonu wyrwał go z zadumy. Dzwonił Maksim Dal, poeta. — Czy do każdego wydzwania pan w środku nocy? — zapytał Renko. — Tylko do nocnych marków. Rzadko się mylę. Jest pan blady, milczący, źle się pan odżywia… wszelkie objawy widać jak na dłoni. A ma pan kuchenkę mikrofalową? — Oczywiście. — Idę o zakład, że zostały w niej zapomniane resztki jedzenia. Arkadij otworzył kuchenkę. W środku leżała skurczona enchilada. — Czego pan chce? — Pamięta pan naszą rozmowę o notatniku Tatiany? — Że kandyduje pan do jakiejś amerykańskiej nagrody za osiągnięcia w dziedzinie literatury? — Za to, że jeszcze żyję, owszem. A pamięta pan, jak pytałem, czy w tym notatniku Tatiany jest jakaś wzmianka o mnie? — Czy to ważne? Powiedział mi pan, że dwadzieścia lat temu łączył was przelotny romans. — Właśnie w tym sęk. Swego czasu byłem wykładowcą, a Tatiana młodą studentką. Amerykańskie uniwersytety nie pochwalają takich związków. To purytanie. Wystarczy najmniejsza wzmianka o możliwym skandalu, a moją nagrodę szlag trafi. — Mało nagród dostał pan w trakcie swojej kariery? — Ostatnio miałem zły okres. Pieprzyć nagrodę. Gra idzie o pięćdziesiąt tysięcy dolarów za gościnne wykłady o poezji w Stanach Zjednoczonych albo chodzenie po prośbie w Kaliningradzie. Był pan kiedyś w tym mieście? — Nie. — W Kaliningradzie nie ma już poczucia bezpieczeństwa. To nie tak jak w dawnych czasach, kiedy członek Związku Pisarzy mógł napisać odę na cześć brukwi i dostać za to honorarium. I jest tam całkiem inaczej niż w Moskwie. To osobny świat. Niech mi pan wierzy, gdyby się pan tam kiedyś wybierał, musi mnie pan wziąć ze sobą, zaprowadzę pana, do kogo trzeba. Arkadij ziewnął. Miał wrażenie, że oczy zapadają mu się w głąb czaszki. — Nie sądzę. Kto jeszcze mógłby usłyszeć o tym notatniku? — Inni poeci. Nie jestem jedynym kandydatem.

— Nie sądziłem, że pisanie wierszy to zawód, w którym toczą się takie walki. I nie sądzę, żeby miał pan powód do niepokoju. To tylko kilka stron, a pańskiego nazwiska nie zauważyłem. — Ma pan ten notatnik? — Owszem, zamknięty na cztery spusty. — Czytał go pan? — Nikt go nie czytał. Nikt nie potrafi go odcyfrować. Tak że spokojnie. Dobranoc. ♦♦♦ Renko już miał się położyć, gdy zadzwonił Wiktor z przeprosinami za wcześniejsze uwagi. — Masz prawo do własnego zdania. Pogadamy rano. — Poczekaj, to było nie na miejscu. Wszystko przez ten Kaliningrad. Pamiętasz, stacjonowałem tam, kiedy służyłem w marynarce. Koszmarne zadupie, za to supertajne. Nie było go nawet na mapach. — Dzięki. — Arkadij przyjął to za dowód zaufania. — Jeszcze jedna sprawa, o której zapomniałem ci powiedzieć. Widziałem dzisiaj Żenię na twojej ulicy. Rozmawiałeś z nim? — Nie. Gdzie był? — Przed twoim budynkiem. — Zauważył cię? — Tak myślę, bo pierzchnął jak wiewiórka i tyle go widziałem. — Typowe. — Pomyślałem, że warto ci o tym wspomnieć. Renko zasnął, ledwie przyłożył głowę do poduszki. Czuł się jak spowity pajęczyną, ale było mu wygodnie. Przytulnie. Leżał opatulony. A potem spadł w czarną otchłań, twarz omiatał mu zimny wiatr. Wciąż jednak nie narzekał. Co tam, przecież to tylko sen. Nad głową miał zanikającą plamkę światła. Poniżej — niewidzialne miasto. Miasto powiększało się, a potem zmieniło się w płyn. Renko wylądował z pluskiem i stał się torpedą pędzącą w stronę okrętu. Dziwne, że Tatiana wzięła na tapetę historię katastrofy okrętu podwodnego sprzed dwunastu lat. „Wiewiórka” doskonale oddawała charakter Żeni. Żenia… Renko otworzył szeroko oczy. Zerwał się z łóżka i poszedł do gabinetu, po drodze zapalając wszystkie światła. Biurko było mahoniowe, z mosiężnymi okuciami; za sztucznym frontem prawej dolnej szuflady kryła się tarcza sejfu, do którego szyfr znał tylko on. Mimo to naciskając klamkę, wstrzymał oddech, ale sejf był zamknięty. Być może Żenia po prostu miał coś do roboty w okolicy i przypadkiem przechodził tędy pod jego nieobecność. Wyjaśnień było bez liku. Renko jednak w żadne z nich nie wierzył. Przekręcając tarczę, czuł, jak zapadki trafiają na miejsce: dwa obroty w prawo, dwa w lewo, jeden w prawo. Drzwiczki otworzyły się z cichym sykiem. Na dnie sejfu leżał jego pistolet Makarowa, wersja ozdobna, ale notes zniknął. Zamiast niego leżał tam, czekając na podpis, formularz zgody rodzica na wcześniejszy zaciąg do wojska.

Rozdział 13 Żenia utrzymywał się z okradania skrytek na dworcach kolejowych i gry w szachy na czas. Nie były to nużące, czterogodzinne starcia na śmierć i życie, tylko wojna błyskawiczna: czterdzieści posunięć w ciągu pięciu minut. Brał po pięćdziesiąt dolarów, zarówno od kuka okrętowego czekającego na pociąg do Archangielska, jak i od robotnika udającego się na pola naftowe koło Samarkandy. Palce Żeni poruszały się pizzicato, ściągając piony i figury z szachownicy. Odjazd za dziesięć minut? Żenia potrafił rozegrać w tym czasie dwie partie, a czasem i trzy. Jego ulubionym miejscem był niewielki skwer zwany Patriarsze Prudy, w sąsiedztwie ambasad, willi oraz kafejek ze stolikami na chodnikach. Siadał na ławce, wyjmował szachownicę, rozstawiał figury i udawał, że duma nad wyjściem z trudnej pozycji. Prędzej czy później ktoś się zatrzymywał i dawał mu radę. A on tymczasem podziwiał pływające w stawie łabędzie i kaczki — krzyżówki, gągoły, cyranki — wystrojone w fosforyzujące piórka. Wiedział, jak się nazywają wszystkie ptaki wodne i drzewa. Kiedy ojciec złapał za ucho chłopczyka rzucającego w kaczki kapslami od butelek i odciągnął go na stronę, Żenia poparł to z całego serca. Lekki wietrzyk odpędził babie lato w róg stawu. Cienkie nasiona klonów wirowały na tyle wolno, że dawały się łapać. W pobliżu mieścił się Wydział Architektury uniwersytetu, więc podczas przerwy w południe wokół ławek zbierali się studenci. Mimo że zaledwie dwa lata starsi od Żeni, obyciem i manierami bili go na głowę. Wszyscy — i chłopcy, i dziewczyny — trzymali otwarte butelki piwa, od niechcenia przybierając pozy modeli i modelek z wytwornych magazynów ilustrowanych. Jak każe moda, nosili podarte na kolanach dżinsy. Jego dżinsy też były poprzecierane, tyle że ze zużycia. Nie lekceważyli go, po prostu nie dostrzegali. A zresztą o czym mogliby porozmawiać, gdyby go jednak zauważyli? O nurkowaniu z fajką u wybrzeży Meksyku? O nartach we Francji? Do grupy należało sześć dziewczyn, w tym ruda o mlecznobiałej cerze, tak piękna, że Żenia nie mógł oderwać od niej oczu. Szepnęła coś, zasłaniając usta, a Żenia zobaczył, jak pozostali przekazują sobie jej słowa. — Przepraszam? — Co? — Żenia wzdrygnął się, gdy odezwał się do niego jeden z chłopców, najwyższy z całej grupy, w koszulce Uniwersytetu Stanforda. — Wybacz. Nie chciałem cię wystraszyć. Mam tylko pytanie, czy to ty jesteś Szachowa Menda? — Że co?! Wszyscy dookoła przerwali rozmowy. — Widywaliśmy cię na różnych dworcach kolejowych, jak naciągasz frajerów na grę. Tutaj robisz to samo. No to jak? Żenia czuł się jak owad pod mikroskopem. — Nie mam pojęcia, o czym mówisz. — Ależ masz. Teraz też to robisz. Dlatego nazywamy cię Szachową Mendą. Żenia wstał, jego twarz płonęła z gniewu. Ale chłopak ze Stanforda i tak nad nim górował. — Wyluzuj, ja się ciebie nie czepiam — powiedział student. — Chcę tylko wiedzieć, czy jesteś Szachową Mendą. Chcę to usłyszeć z twoich ust. Nie? — Odwrócił się do rudej. — Lotte, czy to jest Menda, czy nie? — Ja użyłam innego… — zaprotestowała. W tym momencie z wody poderwał się łabędź i sycząc, z rozpostartymi skrzydłami i wyciągniętą jak wąż szyją, pogonił brzdąca, który już wcześniej go nękał. Studenci architektury rozpierzchli się, strącając szachownicę z ławki; piony i figury rozsypały się we wszystkie strony. Żenia został sam. Na ścieżce, w trawie i opadłych liściach zaczął szukać króli i królowych. Znalazł wszystkie bierki z wyjątkiem czarnego piona, który podskakiwał na powierzchni wody, poza zasięgiem jego rąk. W głowie wciąż dzwoniło mu jedno słowo: „Menda”. Wepchnął wszystko do plecaka, odsuwając na bok notatnik, który wziął z sejfu Arkadija. Była to łamigłówka bez podpowiedzi, ale spełni swoje zadanie, jeżeli zmusi Arkadija do podpisania zgody na wcześniejszy zaciąg do wojska. Żenia wagarował od tak dawna, że został skreślony z listy uczniów, był bez perspektyw. Jak długo mógł jeszcze naciągać znużonych podróżnych na partyjkę? Większość młodych ludzi przewijających się przez dworce nie odrywała się od iPhone’ów. Niektórzy nawet nie znali podstawowych otwarć szachowych — najbardziej rosyjskiego z testów na inteligencję. Bez dyplomu czekała go rywalizacja z Tadżykami i Uzbekami o posadę sprzątacza. Poza tym miał do wyboru jeszcze wojsko albo policję. Rzecz jasna, policja nie wchodziła w rachubę. Wykrywalność morderstw popełnionych przez zawodowców wynosiła cztery procent. I oni mieli czelność nazywać się policjantami?

Rozdział 14 Patomorfolog nie darzy ludzi szacunkiem. Dla niego bohaterowie, tyrani i święci stanowią jedynie połcie mięsa na stole sekcyjnym. Choćby za życia chodzili obwieszeni medalami albo nosili profesorskie togi, to po śmierci ujawniają swoje sekrety w postaci paskudnych zwałów tłuszczu, pociemniałej wątroby, odsłoniętego w czaszce delikatnego mózgu. I tyle. Witalij Polenko wciąż żył, co akurat cieszyło innych patomorfologów, ponieważ nikt nie lubi kroić kolegi po fachu. Wziął się za siebie, zrzucił prawie pięćdziesiąt kilogramów; sapiąc i dysząc, chodził dla zdrowia po mrocznych korytarzach kostnicy — sflaczały balon poruszający się jak na zwolnionym filmie. Znaleziono zwłoki Tatiany — mało tego, nie dość, że znaleziono, to jeszcze je spalono, a prochy spoczywały teraz w tekturowym pudełku z napisem „Nieznana kobieta nr 13312”. — Można je przenieść do lepszej urny, ceramicznej albo z drewna. Ludzie przeważnie wybierają drewniane — powiedział. — Przecież zabroniłem wam kremować ciała — oburzył się Renko. — Wiem, wiem, to się stało pod moją nieobecność. Połowa asystentów to Tadżykowie. Jeśli wydaje im się polecenie, a oni potakują głowami, to znaczy tylko tyle, że nie zrozumieli ani słowa. No, ale z drugiej strony nie wypijają środka dezynfekującego. Tak czy siak, przez dwa tygodnie nikt się po nią nie zgłosił, a wie pan, jak to jest: najszybciej zrywa się jabłka z najniższej gałęzi. — Ale kremacja? Polenko zajrzał do teczki. — Tożsamość potwierdziła siostra, jedyna krewna. Zwłoki spalono na jej prośbę. — Jej siostra pofatygowała się do Moskwy? — Nie. Z powodu choroby nie czuła się na siłach odbyć podróży aż z Kaliningradu, więc potwierdziła tożsamość telefonicznie, od siebie z domu. — Przez telefon komórkowy? Jesteśmy w tunelu, tutaj nie ma zasięgu. — Zrobiliśmy tu zdjęcie, wyszliśmy na ulicę i je przesłaliśmy. — Kto zrobił to zdjęcie? — Bo to wiadomo? — Zapisano je? — Niestety, nie. — Zęby? — Może znajdzie pan trochę sproszkowanych na dnie pudła. — Wystarczy na analizę DNA? — Nie po kremacji. Co ja panu poradzę, że otaczają mnie niekompetentni głupcy? — Czy przynajmniej uzyskali jeszcze od kogoś potwierdzenie tożsamości? — Od detektywa porucznika Stasowa z policji w Kaliningradzie. — Polenko poklepał teczkę. — Wszystko jest tutaj. — Ostatnie pytanie. Skoro to prochy Tatiany Pietrowny, to dlaczego na pudełku jest napis „Nieznana kobieta”? — Może dlatego, że brakuje nam pudełek. Chce je pan? Siostra mówiła, że możemy się go pozbyć w dowolny sposób. — Pan żartuje. — Albo je pan weźmie, albo wylądują w śmietniku. — Pytaliście w jej gazecie albo jej przyjaciół? — Nie mogę ganiać w kółko i rozdawać prochów po trochu, jak sól i pieprz. Sam pan wie, co to za ludzie. — A teczka? — W pańskie ręce. — Polenko wręczył cały ten kram Arkadijowi i pozwolił sobie na krytyczną opinię: — Szczerze doradzam drewno. ♦♦♦ Po powrocie do samochodu Renko znowu spróbował połączyć się z Ludmiłą Pietrowną, ale nikt nie odebrał. Tak samo z detektywem Stasowem. Telefonistka w „Teraz” powiedziała, że Obolenski nie zjawił się w redakcji. Zmarli nie żyli. Dla żywych życie toczyło się dalej. Renko zajrzał do punktu naprawy komputerów, w którym dorywczo pracował Żenia. Technik poinformował go, że chłopak wpadł wcześniej, żeby pożyczyć laptop. Odjeżdżając spod sklepu, Renko wypatrywał przyczajonego chłopca. Żenia ani razu nie odebrał od niego telefonu, co samo w sobie stanowiło formę negocjacji. Zadzwonił Wiktor i zostawił w poczcie głosowej informację, żeby się spotkali na cmentarzu, na którym pochowano Griszę Grigorienkę. Zastrzelono tam dwóch mężczyzn, w stylu egzekucji mafijnych, a ich zwłoki rzucono

jak ofiarę przed nagrobkiem Griszy. Zaczęła się wojna o sukcesję. ♦♦♦ Detektywi Słowo i Błok byli partnerami od tak dawna, że upodobnili się do siebie i wyglądali tak samo w identycznych okularach w stalowych oprawkach i z siwą szczeciną na brodach. Planowali, że przejdą na emeryturę w tym samym czasie i zamieszkają razem w daczy z ogrodem w Soczi, więc ani myśleli dać się wciągnąć w wojnę gangów. Stworzyli pozory, że prowadzą dochodzenie — odgrodzili teren taśmą policyjną — ale jakoś nie wezwali furgonetki techników. Wiktor poprowadził Arkadija przez bramę cmentarza. — Błok i Słowo są ze starej szkoły — wyjaśnił. — Według nich, jeśli dwa gangi się biorą za łby, to walić ich, niech się pozabijają. Dwóch truposzy na początek to całkiem nieźle. — Witam, panowie — odezwał się Słowo. — Wiecie, jak będę tęsknił za waszymi szpetnymi gębami? Wcale. Wydajemy tu imprezkę pożegnalną. Was nie ma na liście gości. Tych dwóch tutaj też nie zapraszaliśmy. Ofiary miały krew we włosach i bladą nordycką cerę. Renko pamiętał ich z Meliny, to byli ludzie Aleksieja. Wtedy zadawali szyku, z braku dowodów świeżo uwolnieni od zarzutu morderstwa. Chciał sprawdzić, czy mają przy sobie broń, ale nie ośmielił się ruszyć zwłok przed przyjazdem techników. Słowo i Błok napawali się słodkim nieróbstwem. Myślami byli już przy swoim przyszłym życiu. Błok miał na podkładce przypięty artykuł o „projektowaniu ogrodów subtropikalnych”. — Wiesz, że w Soczi mają dwieście sześćdziesiąt cztery dni słoneczne w roku? — zwrócił się do Wiktora. — Niesamowite. Słowo wskazał grabarza, stojącego na baczność, z łopatą w ręku. — To on ich znalazł — powiedział. Był to jeden z grabarzy, z którymi Arkadij rozmawiał dwa tygodnie wcześniej, wieczorem w dniu demonstracji. Nagle Renko uświadomił sobie, że poza nim w zasięgu wzroku nie ma nikogo. — Gdzie się podziali inni? — zapytał. — Robotnicy świętują Dzień Kwarantanny Sanitarnej — odpowiedział mu Słowo. — A to co znowu? Jaka kwarantanna? Jesteśmy na cmentarzu. — To znaczy, że mają wolny dzień — wtrącił się Wiktor. — Dlatego zwłoki odnaleziono tak późno. Kąt ran wlotowych sugerował, że obaj mężczyźni zginęli na stojąco. W obu przypadkach kula weszła z prawej strony od tyłu czaszki i wyleciała przez oko. To nie było zabójstwo, tylko egzekucja. Brak krwi na nagrobku i na ziemi wokół zwłok świadczył o tym, że denatów zastrzelono gdzieś indziej, a potem, jakby tego było mało, przeniesiono ich na grób Griszy. — Klamra spinająca naszą karierę — rzekł Błok. — Raczej wojna gangów — sprostował Słowo. — I dobrze, już niedługo będziemy mieli to z głowy. — Odliczam dni. — Cisza i spokój. Renko poświecił małą latarką na jedne zwłoki, a potem na drugie. Na rewolwerach można było polegać, z kolei glocki były w modzie, ale prawdziwi artyści posługiwali się pistoletami kaliber 22, których naboje potrafiły odbijać się wewnątrz czaszki i nawet w niej pozostać. Ci denaci bynajmniej nie byli tak schludni. Od stóp do głów upaćkani krwią i resztkami mózgu, wyglądali, jakby obsmarkali się, dogorywając. — To nie ma sensu — powiedział. — Komu zależałoby teraz na wszczynaniu wojny gangów? Pod powierzchnią zawsze wrze, ale na razie panuje jako takie porozumienie. Równowaga. Wszyscy tłuką szmal. — Co nie zmienia tego, że to zabójcy — rzekł Słowo. — Za dolara zastrzeliliby własne matki — dodał Błok. — Mnie to wygląda na wojnę gangów — oświadczył Wiktor. — Teraz Aleksiej musi jakoś zareagować. Renko obrzucił wzrokiem nagrobek Griszy i wytrawioną w granicie postać naturalnej wielkości. Czy była to piramida gangstera, świadectwo jego wielkości, które przetrwa wieki? A może biografia zawierająca wyłącznie plusy: oto przywódca lokalnej społeczności, światowiec i hulaka, hojny darczyńca, nieustępliwy sportowiec, dobry mąż i ojciec stojący z nogą na zderzaku jeepa cherokee na tle stoku narciarskiego, z zawadiacko przekrzywioną czapką kapitańską i uśmiechem człowieka, który osiągnął wszystko. A jednak czegoś tu brakowało. — Nie ma kluczyka do samochodu — zauważył Wiktor. Klucz został wyłamany z powierzchni nagrobka — jasny dla wszystkich przekaz. — A właśnie — zwrócił się Słowo do Arkadija. — Abdul Khan chce się z tobą widzieć. — Ten Abdul Khan?! — Konkretnie to chce gadać z tym, kto prowadzi śledztwo w sprawie Tatiany Pietrowny. Powiedziałem mu, że nie ma żadnego śledztwa, ale on nie uznaje odmowy. Obiecałem, że się do niego odezwiesz. — Abdul jest jednym z graczy w twojej sprawie Tatiany — przypomniał Wiktor.

— Z tego, co widzę, nie ma ani sprawy Tatiany, ani sprawy Grigorienki — skonstatował Renko. — Nie sposób się z tym nie zgodzić — przytaknął Błok. — To podwójne zaprzeczenie — dociął mu Słowo. — Gonimy w piętkę — oświadczył Wiktor.

Rozdział 15

Miliony Rosjan drżą ze strachu przed paroma Czeczenami. Bo co? Bo jak tamci nam dowalą, my im dziesięć razy dowalamy. Na każdy ich cios odpowiadamy dziesięcioma ciosami. Pytasz, komu przyładować, To ci mówię: wal ich wszystkich. Pytasz, komu przyładować, To ci mówię: wal ich wszystkich.

Abdul miał na sobie czarny T-shirt ze swoim imieniem wypisanym na piersi białymi literami. Rapował do kamery, stojąc na spalonym rosyjskim czołgu, z granatem o napędzie rakietowym na ramieniu. Potem, w żelaznej klatce, rozkwaszał jakiemuś mężczyźnie twarz na miazgę. Następnie śmigał bmw, czyli beemką, lawirując między innymi pędzącymi samochodami. A w końcu niósł bezwładną kobietę do łóżka z baldachimem. Abdul miał czarne włosy i żółte oczy, więc Arkadij nie byłby zdziwiony, gdyby Czeczen odchylił nagle głowę do tyłu i zawył jak wilk. Pytasz, komu masz dojebać, To ci mówię: zajeb wszystkich, Zajeb wszystkich, Zajeb wszystkich.

W sali projekcyjnej zapadła ciemność, a kiedy zapalono światło, Abdul pochylał się nad stołem mikserskim i coś notował. Wokół niego stali nabici mięśniami goryle ze skrzyżowanymi na piersiach rękami. Rozparte bezwładnie na skórzanych fotelach piękne kobiety były apatyczne jak manekiny. Wszyscy nosili czarne T-shirty z napisem „Abdul”. Renko zamierzał przesłuchać w sprawie Tatiany wszystkich głównych mafijnych bossów. Co prawda śledztwo umorzono, ale może właśnie dlatego była to najlepsza pora. — I co o tym sądzisz? — zapytał Abdul. — O tym klipie? Wiesz, nie jestem krytykiem. — Renko starał się wypaść tak, jakby był pod wrażeniem. Dźwiękoszczelne ściany, minibar, stół mikserski do montażu dźwięku i obrazu o rozmiarach mostka na statku kosmicznym… wszystko to były symbole sukcesu. Do tego dochodziły delikatne przykłady interesów Abdula, reklamowane na tle natarczywego rytmu rapu: wyburzanie nieruchomości w Groznym, kradzieże aut w Niemczech, opieka nad siecią prostytutek urzędujących w najlepszych moskiewskich hotelach. — Ale twoim zdaniem? Tak szczerze. — No, może trochę… — Co? — Może trochę przeszarżowane. — Przeszarżowane? — Odrobinę. — Wal się. Moje ostatnie DVD sprzedało się na świecie w nakładzie pół miliona egzemplarzy. Na moją stronę internetową codziennie wchodzą tysiące fanów. Czy to ci wygląda na przeszarżowane? — Raczej brzmi przerażająco. — Renko odniósł wrażenie, że zbaczają z tematu. — Powiedziałeś detektywom Słowo i Błokowi, że znałeś Tatianę Pietrownę? — Wciąż nie mieściło mu się to w głowie. — No. — Na stopie towarzyskiej? — Nie możesz w to uwierzyć? Policjant powinien wiedzieć, że nikt nie jest w stu procentach święty ani grzeszny. — To ty jesteś teraz porządnym obywatelem? — A czemu nie? Na bossów mafii, którzy najprawdopodobniej mogli zlecić odstrzelenie Griszy Grigorienki, Wiktor wytypował Abdula, Małpę Bieledona i Walentinę Szagelman. Skądinąd całkiem porządnych obywateli. — Podczas wojny Tatiana zaprzyjaźniła się z narodem czeczeńskim i próbowała zaprowadzić pokój. Kiedy działo się coś strasznego… a wierz mi, że dzień w dzień dochodziło do potworności… zjawiała się na miejscu, choć nikt jej tam nie prosił. — Abdul usłyszał, jak jego świta zarżała ze śmiechu. — Won stąd! Po kiego tu, kurwa, siedzicie? Wszyscy wypad! Mężczyźni najwyraźniej byli przyzwyczajeni do zmiennych nastrojów szefa. Westchnęli i wyszli, a kobiety powlokły się za nimi. Abdul przez chwilę milczał, żeby napięcie opadło.

— Kretyni. — Nic nie szkodzi. Wygląda na to, że byliście z Tatianą za pan brat. — Za pan brat? Można i tak powiedzieć. W Czeczenii dwukrotnie miałem ją na celowniku. Za pierwszym razem zauważyłem ją, jak niosła zalane krwią dziecko. Za drugim miałem ją na muszce, kiedy taszczyła jakąś babinę w bezpieczne miejsce. Uznałem, że zanim pociągnę za spust, powinienem się dowiedzieć, kim jest ta kobieta. Czy Renko mógł wierzyć w tę historię? Abdul był specem od kreowania swojej legendy. Czeczen sięgnął do minibaru. — Napijesz się? Wody, piwa, a może koniaku? — Nie, dzięki. — No więc ją odszukałem. — I? — No, dowiedziałem się, że jest kobietą. — Jak mam to rozumieć? — Sam się domyśl, w końcu jesteś śledczym. Powiem ci tylko tyle: Tatiana Pietrowna miała duszę wojownika. W życiu nie skoczyłaby z balkonu. — Nieważne. I tak już nie ma zwłok ani śledztwa. — Wiem. Ludzie mówią, że jesteś stuknięty. — Abdul zadał kilka ciosów w powietrze. — Naprawdę. Podobno ci odbiło. Widziałem cię na pogrzebie Griszy, nieźle przycisnąłeś jego syna, Aleksieja. I chodzisz po mieście bez broni? Toś chyba całkiem zwariował. — Nie ma śledztwa. — Jest, jeśli komuś zależy. Hej, chcę poznać twoje zdanie. Mam jeszcze jedno DVD. — Jeszcze jedno? — Tatiana uważała, że temu klipowi przyda się może trochę przeciwwagi. No wiesz, żeby poszerzyć krąg odbiorców. — Ruchem głowy wskazał drzwi. — Ci tutaj są wprawdzie moimi kumplami, ale w sprawach artystycznych to kompletne matoły. — Dobra, pokaż. — A co, pomyślał Renko, kolejna dawka testosteronu mi nie zaszkodzi. Jak dotąd Abdul nie udzielił mu żadnych informacji poza tym, że insynuował, jakoby spał z Tatianą, czemu zza grobu nie mogła już zaprzeczyć. DVD zawierało tę samą mieszankę próżności i jatki. Było identyczne z poprzednim, z wyjątkiem ostatniego ujęcia, na którym Abdul spogląda prosto w obiektyw kamery, a z policzka spływa mu łza. — Empatia — powiedział Czeczen. — Cała kupa empatii. ♦♦♦ Szagelman pierwszorzędnie zgrywał idiotę. Koszulę i garnitur miał o jeden rozmiar za małe, dzięki czemu zdawało się, że tatuaże wypełzają mu spod mankietów. Uśmiechał się jak przygłup, błyskając dwoma złotymi zębami. Na dobrą sprawę wcale się nie odzywał. Na posiedzeniach bossów mafii nie zabierał głosu. Po powrocie do domu w kuchni swojego mieszkania relacjonował słowo w słowo przebieg spotkania żonie, Walentinie, podczas gdy ona ostrzyła noże i krajała mięso, paprykę i cebulę na szaszłyki. Krojąc cebulę, Szagelmanowa zawsze płakała. Nie pochwalała postępowania Tatiany. „Miejsce kobiety jest w domu, przy mężu, którego powinna słuchać, pomagać mu i doradzać, a nie wysuwać się na pierwszy plan”. I tak, nie wysuwając się na pierwszy plan, Walentina zbiła majątek na robotach publicznych prowadzonych w imieniu męża. Uparła się, że poczęstuje Renkę i męża czarną herbatą i ciasteczkami w salonie pełnym gobelinów i perskich dywanów. Z zebranymi w kok włosami sama wyglądała jak dzbanek herbaty. — Nie powiem, żeby śmierć Tatiany Pietrowny sprawiła mi przykrość. Ona zawsze miała coś dobrego do powiedzenia o Czeczenach i coś złego na temat Rosjan. Więc chociaż brzmi to strasznie, krzyżyk na drogę! — Myśli pani, że ktoś żywił w stosunku do niej podobne uczucia i dlatego ją zabił? — Ja tylko mówię, że Tatiana Pietrowna to była zdrajczyni i kurwa. Izaak Szagelman siedział ze spuszczonym wzrokiem, nie chcąc pakować się w kłopoty. Walentina dodała sobie do herbaty dżemu truskawkowego i zamieszała. — Nie sądzi pan, że Grisza Grigorienko miał bardzo godny pochówek? No, niby tak, pomyślał Renko. Gdyby nie ta dziura od kuli z tyłu głowy. — Czy Grisza i Tatiana się przyjaźnili? Pytanie zaskoczyło Walentinę. — Tak mówili. Ale ja nie słucham takich plotek. Grisza lubił ryzyko. Zaczął się uczyć jeździć na nartach wodnych. Tłumaczyłam mu, że to dobre dla wnuków. On i ten jego jacht!

— Jak się nazywał? — Natalia Gonczarowa. Kawał łodzi! Renko zauważył na podręcznym stoliku niewielki stosik błyszczących kalendarzy reklamujących coś o nazwie Bank Kuroński. Nigdy o nim nie słyszał, ale Szagelmanowie słynęli z zakładania banków będących niczym więcej niż eleganckimi katalogami jako przykrywką dla szwindli. Na okładce widniał pelikan połykający rybę. — Ładne zdjęcie — pochwalił, biorąc kalendarz do ręki. — Proszę go sobie wziąć. — Czy istnieje jakiś związek między tym bankiem a Kurońską Korporacją Renesansową, firmą deweloperską? — Hm. — Walentina nagle znalazła na dnie filiżanki coś, co wymagało zamieszania. — Czy to nie Kurońska Korporacja Renesansowa starała się o przeróbkę budynku, w którym mieszkała Tatiana Pietrowna? — Chyba tak. — A ona wstrzymywała cały projekt? — Wie pan, ludzie pokroju Tatiany Pietrowny zachowują się tak, jakby podnoszenie statusu było czymś nieprzyzwoitym. Zamierzamy postawić piękne centrum handlowe z ponad setką sklepów. Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą. — Stale ktoś mi to powtarza — odparł Renko. ♦♦♦ Iwan Małpa Bieledon szczycił się tym, że mieszka w daczy należącej niegdyś do KGB. Nie miała charakteru wiejskiej chaty, lecz gabinetu odnowy biologicznej, z basenem, kortem tenisowym, masażystą, kąpielami błotnymi, stołem do bilardu, humidorem do cygar oraz gorylami w środku i na zewnątrz. Małpa Bieledon i Renko usiedli przy korcie tenisowym. Mafijny boss rozebrał się do kąpielówek, dumnie prezentując chude jak patyki ręce i plecy porośnięte gęstymi, powiewającymi na wietrze włosami. Nikt nie nazywał go „Małpą” w jego obecności; specjalizował się w handlu narkotykami, a jednak wyrzucał ze swojej organizacji wszystkich, którzy, jak to określał, „kosztowali jego towaru”. Na korcie grali jego dwaj synowie. Małpa od czasu do czasu spoglądał na nich łagodnie. — Wszystko mają podane na tacy. Nic nie wiedzą o życiu. Szacunek już wymarł. — Grywa pan czasem z nimi? — Czy ja wyglądam na wariata? Dużo czasu spędzają z Aleksiejem, synem Griszy. Ambitne szczeniaki. Kiedyś widziałem, jak na tym korcie Jelcyn grał z Pavarottim. To dopiero był mecz! — Bieledon zaczął grzebać w stosie witamin i owoców na srebrnej tacy. — Borys się nie cackał, każdą piłkę uderzał z całej siły. Tusza Pavarottiego tworzyła złudne wrażenie. Mógłby zawodowo grać w piłkę nożną. A mina Jelcyna, kiedy Pavarotti zagrał dropszota! Ocierałem łzy. Pytanie, jaką minę miał Grisza, kiedy ktoś mu przystawił pistolet do głowy. Wyrażała zaskoczenie czy rezygnację? Umrzeć to jedno, ale zostać zdradzonym to całkiem inna para kaloszy. Wszystko zależy od tego, kim był ów „ktoś”, no nie? Od rodzaju ich relacji. — Małpa przerwał, by nagrodzić brawami asa serwisowego. — Kocha pan dzieci, prawda? Są takie wolne od wszelkich trosk. Pamięta pan Marlona Brando w Ojcu chrzestnym? Dostał ataku serca podczas zabawy z wnukiem. Bo tylko to się liczy. Rodzina. Rzecz jasna, jeżeli dzieciak zarabia na siebie, to tym lepiej. Zakłada własny interes. Wykazuje choć trochę ambicji. Ale bywa, że miewają zbyt wielkie ambicje i zbyt szybko. To może stwarzać konflikty. Na przykład weźmy pana. O ile wiem, podobno miał pan jedynie znaleźć zwłoki Tatiany Pietrowny, którą, nawiasem, zawsze wysoko ceniłem, mimo że graliśmy po dwóch stronach siatki, że tak się wyrażę. No dobrze. Ale ją już znaleziono, a przynajmniej jej prochy. Więc czego pan jeszcze szuka? No, słucham. — Szukam tego, kto ją zabił — odparł Arkadij. — No i widzi pan? Nareszcie szczera odpowiedź. To lubię. Bez oficjalnego zlecenia, bez czekania, aż prokurator znajdzie własnego fiuta. Nic, tylko upór i determinacja. Czyj wół wziął czyjego na rogi? To trzeba ustalić. Kto na tym skorzystał. Proszę, niech pan weźmie ze sobą te pigułki. Tak na oko przyda się panu trochę witamin C i D. — Małpa wstał. — Chłopcy pana odprowadzą. — Myślałem, że porozmawiamy o Tatianie Pietrownie. — Już porozmawialiśmy. ♦♦♦ Wiktor wciąż nie odbierał telefonu. Nie było go w Melinie ani w żadnym innym barze czy kafejce o zaparowanych oknach, gdzie lubił przesiadywać. Na koniec Renko zajrzał do Arsenału, knajpy odwiedzanej przez pograniczników. Wiktor siedział w boksie z tyłu sali i chociaż wstyd mu było, że został nakryty, to jakoś nie potrafił się rozstać z nowo poznanymi kumplami, jakby odcięto mu nogi. — Zaczekaj, to bardzo kulturalne towarzystwo. — Idziemy — nalegał Renko. — Odzywają się rzadko, ale jeśli już, to mówią same doniosłe rzeczy.

Na Arkadija spojrzały dwie wykrzywione w uśmiechu gęby. — To nasz kumpel. — Pójdzie z nami na Dzień Straży Granicznej. Pochopna obietnica. Pogranicznicy słynęli z tego, że w dniu swojego święta upijali się i wylegali tłumnie na Plac Czerwony. — Ostatnia szklaneczka — poprosił błagalnie Wiktor. — Wstawaj — rozkazał Renko. — Dam radę sam. Nie potrzeba mi pomocy. Na litość boską, nie odzieraj człowieka całkiem z godności! — Wiktor skłonił się teatralnie, zsunął się z ławki i jak kłoda padł na podłogę. Renko zdołał go zawlec do samochodu. Podczas jazdy zauważył, że Natalia Gonczarowa, superjacht Griszy, nie cumuje już przy Nabrzeżu Kremlowskim. Wobec tego gdzie teraz mieszkał Aleksiej? Przechwalał się Ani, że posiada penthouse, ale tak czy owak, był poza zasięgiem Arkadija. Wiktor wystawił głowę za okno i niczym koneser pociągnął nosem. — Nie ma jak świeże powietrze.

Rozdział 16 Czyj wół wziął czyjego na rogi? Pytanie miało biblijny rodowód. Renko wyobraził sobie starożytnego Sumera, stojącego na stratowanym polu zboża i zadającego to samo pytanie. Kto ucierpiał? Kto wygrał? Organizacje Bieledona i Walentiny miały ugruntowaną pozycję, radziły sobie, dzięki Bogu, znakomicie, więc po co mieliśmy wszystko zepsuć? Lepiej nie rozdrażniać wołu. Abdul nie przestrzegał konwenansów. Pytasz, komu przyładować, to ci mówię: wal ich wszystkich. Czyżby czeczeńska mafia zamierzała załatwić wszystkie rosyjskie gangi? Wyglądało na to, że Abdula bardziej obchodzi sprzedaż jego DVD niż rewolucja. Aleksiej Grigorienko uważał, że może przejąć interesy ojca, publicznie zgłaszając do nich pretensje. Był niebezpieczny, już choćby z powodu swojej ignorancji. Czyj wół wziął czyjego na rogi? ♦♦♦ Wieczorem Renko pojechał wzdłuż aureoli salonów samochodowych i klubów nocnych przy obwodnicy. Żenia zadzwonił na jego telefon komórkowy i był jeszcze bardziej wkurzający niż zwykle. — O co biega z tym notatnikiem? — O nic — odparł Renko. — Notatnik jak notatnik. Problem w tym, że go ukradłeś i masz mi go oddać. — Mówiłeś, że jest zaszyfrowany. — Nie wiem, czy to szyfr. W każdym razie jest bezwartościowy. — I dlatego zamknąłeś go w sejfie? Więc może powinienem go podrzeć? — Ani się waż. — A może powinienem też zażądać pieniędzy? Ale co tam, mam gest. Ja tylko chcę, żebyś podpisał zgodę na zaciąg. Wstąpię do wojska, a ty odzyskasz notatnik, którego nikt nie potrafi odczytać. — Dotyczy umorzonego śledztwa. — Nie jest umorzone, skoro dalej je prowadzisz. — Chodzi o Tatianę Pietrownę. — Wiem o tym. — Niby skąd? — zdziwił się Renko. Jeśli dobrze pamiętał, w notatniku nie było żadnych nazwisk. — Po prostu podpisz mi tę zgodę. — W głosie Żeni zabrzmiała irytacja. — Próbujesz złamać ten szyfr? — Daję ci godzinę. Potem zacznę drzeć notatnik kartka po kartce. — Czytałeś go? Czego jeszcze się dowiedziałeś? — Podpisz kwit — rzucił Żenia i się rozłączył. — Kurwa — powiedział Renko. Nie znalazł bardziej stosownego słowa. ♦♦♦ Padł na łóżko, ledwie dotarł do siebie. Z mieszkania Ani nie dochodziły żadne dźwięki, ale nie zamierzał do niej pukać. A nuż zabawiała się z Aleksiejem przed wyjściem na imprezę? Miał to gdzieś. Marzył tylko o tym, żeby się wyspać, więc naciągnął kołdrę, nawet się nie rozebrawszy. Zmęczenie wywołuje najdziwniejsze sny. Nagle szedł ciemnym korytarzem śladem stukania, szybkiego stukotu pazurów o drewnianą podłogę. Gdy zrównał się z dźwiękiem, okazało się, że idzie za białym królikiem, który to chował się za zasłonami z czerwonego aksamitu, to zza nich wyskakiwał. Już miał go złapać, lecz królik pomknął do pokoju pełnego mężczyzn w mundurach esesmanów; wszyscy mieli koszmarne rany. Przy stole, na którym leżał rewolwer i stały trzy telefony — biały, czarny i czerwony — siedział ojciec. Mały Renko nie wiedział, co oznaczają te kolory. Generał miał wygolony czubek głowy, z lubością palił papierosa, a gdy na kolana wskoczył mu biały kot, przygarnął go jak ulubionego zwierzaka. Napięcie rosło. Arkadij nie rozumiał wprawdzie ani słowa, ale czuł, że czyjeś ręce pchają go w kierunku stołu. Mops odwrócił pysk i spojrzał na niego. Zadzwonił czerwony telefon. Dzwonił tak długo, aż Renko obudził się, zlany potem. Niemcy i jego ojciec zniknęli. Rewolwer też zniknął i koszmar senny się urwał. Ale telefon nadal dzwonił uparcie. — Halo. — Halo, śledczy Renko? Tu Lorenzo. Arkadij namacał swój zegarek. Trzecia w nocy. — Lorenzo… — Z fabryki rowerów Ercolo w Mediolanie. — Która tam u was godzina? — Północ. — Tak myślałem. — Arkadij starł sen z oczu.

— Prosił pan, żebym oddzwonił, jeżeli znajdę pokwitowanie albo numer roweru, który wykonaliśmy dla signora Bonnafosa. Czy ma pan czym pisać? Renko pogrzebał w szufladzie stolika nocnego. — Tak. — To potrwa tylko chwilkę — obiecał Lorenzo. — Jestem gotowy. — Rower jest jak szyty na miarę garnitur, tylko że jeszcze bardziej dopasowany. — Rozumiem. — W końcu rower ma być nie tylko piękny, ale także dostatecznie trwały, by wytrzymać najcięższe warunki na drodze. — Nie wątpię. Jaki jest ten numer? — Poszukiwania trwały godzinami. Jest pan gotowy? — spytał Lorenzo i zaczął wywoływać numery identyfikacyjne, jakby to były wygrane liczby w bingo. — JB dziesięć-dwadzieścia pięć-dwanaście-osiemdziesiąt jeden. JB dziesięć-dwadzieścia pięć-dwanaście-osiemdziesiąt jeden. — Czy pamięta pan może coś jeszcze na temat Bonnafosa? — Odlewany suport i odsłonięte kable. — Chodzi mi o jego osobowość. — Fanatyk fitnessu, a poza tym, moim zdaniem, nie miał osobowości. — Kobiety? — Nie. — Polityka? — Nie. — Sport? — Oprócz kolarstwa, nie. Renko pomyślał, że Bonnafos coraz bardziej wygląda na doskonałe zero, co w pracy tłumacza może i jest zaletą. — Coś jeszcze? — zapytał Lorenzo. — Robi się późno. — To prawda. Dziękuję. Wykazał pan wiele cierpliwości. Renko spodziewał się, że tamten uprzejmie zaprzeczy, ale Lorenzo rzucił tylko: — Znajdź pan ten rower. Nawet jeśli Bonnafos był zerem, to i tak musiał mieć fenomenalny mózg, pomyślał Renko. Jak dowodzą badania, mózg każdego człowieka różni się w zależności od wieku, płci, spożycia wódki czy chorób. Czy języki również powodują jakieś różnice? W różnych stronach świata ludzie inaczej naśladują dźwięki wydawane przez koty. A skoro różnie postrzegają miauczenie kotów, to jakim cudem są w stanie zrozumieć się nawzajem? Odwieczne pytania, pomyślał. Najwyraźniej zasnął na stojąco. Usłyszał jednak klakson samochodu, więc wyjrzał przez okno sypialni na garaże po drugiej stronie ulicy, gdzie wył alarm jego łady niva. Bez skutku nacisnął guzik pilota, co jeszcze bardziej nastroiło go, by zastrzelić swoje auto i mieć je z głowy. W końcu, ze względu na sąsiadów, zjechał windą na parter i otworzył garaż. Była to mała, ciasna komórka, w której ledwie mieścił się samochód, blat warsztatu i kanistry. Światło było zgaszone, więc kiedy wyłączył alarm, został w kompletnych ciemnościach. I poczuł zapach eteru. ♦♦♦ Gdy się ocknął, leżał na wznak między pokrytymi szlamem płytami z betonu. Mógł nieco unieść głowę i skrzyżować nogi w kolanach. Widział tylko kątem oka — z jednej strony miał czarną noc, z drugiej oślepiające reflektory samochodu. Pomacał guza, którego nabił sobie na środku czoła, gdy po raz pierwszy spróbował usiąść. — Gdzie jestem? — Podpowiem ci — odpowiedział mu Aleksiej. — Nie na jachcie. — Na łodzi mieszkalnej? — Cieplej. Na barce. A konkretnie pośród balastu barki. Nad betonową płytą, na której leżał Renko, wisiała na pasach druga, tak że tkwił między nimi jak w kanapce. Przekręcił się z boku na bok. Leżał niczym złożony do grobu, tyle że miał mniej miejsca niż w trumnie. — Czego chcesz? — Bardzo dobrze. Całkowite opanowanie. Zależy nam na tym, żebyś był maksymalnie skupiony. Arkadij otworzył oczy i stwierdził, że znajduje się na poziomie butów Aleksieja, a taka pozycja nie sprzyja negocjacjom. Przydałby mu się biały królik, który zaprowadziłby go do swojej nory.

— Czego chcesz? — powtórzył. — Chcę dostać notatnik, który ci dała Ania. — Ja go nie mam. — A kto? — Nie wiem. Balast ożył i opadł na tyle, by więzień zrozumiał swoją sytuację. Renko bezskutecznie próbował unieść kolana i odepchnąć płytę. Nie krzyczał. Było jasne, że ewentualne wołanie o pomoc migiem położyłoby kres tej pogawędce. Taka sytuacja nie mogła się skończyć inaczej. Pytanie tylko, czy nastąpi to natychmiast, czy nieco później. — Jak myślisz, czy w ten sposób zaimponuję Małpie Bieledonowi albo Abdulowi? — spytał Aleksiej. — Może zaczną mnie traktować poważnie? Może podkulą ogony? Nie masz zdania? Świetnie, spróbujmy jeszcze raz. Kto ma notatnik? Wiem, że nie Ania. Wobec tego kto? — Mówiłem ci, że nie wiem. Aleksiej jeszcze bardziej obniżył balast, tak że Renko oddychał prosto na betonową płytę. Pytanie, co ulegnie zmiażdżeniu szybciej — klatka piersiowa czy czaszka? Racjonalne myślenie w takiej sytuacji wymaga dyscypliny. Tak czy siak, był prawie pewny, że znajdują się na terenie moskiewskiej mariny. Za dnia jakiś biedny majtek okrętowy będzie musiał zdrapywać go z betonowej płyty. Tymczasem Aleksiej, trzymający różdżkę w postaci pilota, wyjdzie z tego bez skazy na reputacji. — Opowiedz mi o Kaliningradzie — powiedział. — O Kaliningradzie? — powtórzył zaskoczony Renko. — O Kaliningradzie — potwierdził gangster. — Co tam się dzieje? — A co się ma dziać? Nic o tym nie wiem. — Wszystko jest w notatniku. — Tylko że nikt go nie potrafi odczytać. — Więc mi go oddaj. — Nie mam tego notatnika, nie potrafię go odczytać i nie mam pojęcia, co się dzieje w Kaliningradzie. — Wobec tego nie ma sensu trzymać cię przy życiu. — Mam dużo innych notatników. — Próbujesz zyskać na czasie. — Nie. — W każdym razie nie dosłownie, pomyślał Renko. Gra na czas zakładała możliwość uratowania się. A on jedynie walczył do samego końca. Rozległo się kliknięcie pilota i balast znów zaczął się powoli opuszczać. — Uważam, że to grzech, dać się zabić z powodu notatnika, którego nawet nie można odczytać — powiedział Aleksiej. — To coś gorszego niż zwykłe marnotrawstwo, to jest niemoralne. — Jeśli ci powiem, od razu mnie zabijesz. — Cóż za pesymizm! A co masz do stracenia? — Zabiorę cię tam. — Żadnych wycieczek. Powiesz mi, gdzie jest notatnik. Tu i teraz. — Zaczekaj. — Szkoda. Dałem ci ostatnią szansę. Żegnaj. Przed reflektorami przebiegło coś małego. Nie biały królik o różowych oczach, długich uszach i z zegarkiem, lecz pies o krótkich uszach i pełnych wyrazu oczach. Balast zatrzymał się raptownie, gdy pies zaczął obwąchiwać skraj płyty. Mops. Kiedy odkrył Arkadija, wijąc się z radości, wczołgał się na jego pierś, by polizać mu twarz. W Moskwie mopsy były rzadko spotykane. Arkadij znał tylko jednego. Krzykami i gwizdaniem próbowano odciągnąć psa od niego, ale kiedy zawołał: „Polo!”, mops od razu wrócił. Aleksiej sięgnął po psa, a wtedy Renko złapał go za rękę i wykręcił tak, że w każdej chwili mógł mu wyłamać bark. Młody gangster miał dylemat. Z jednej strony wciąż trzymał pilota, a z drugiej w trakcie szamotaniny mógłby nacisnąć zły przycisk i samemu się zmiażdżyć do połowy, ponieważ tkwił w morderczym uścisku kogoś walczącego o życie. Dwaj mężczyźni, złączeni w walce, wygrzebali się spod balastu niczym kraby. Renko zdał sobie sprawę, że powietrze cuchnie, pod gwiazdami ludzie wyciągają łodzie na brzeg, pies ucieka, a reflektory samochodu się cofają. Z kolei ból spowodowany wyłamanym barkiem nie zostawiał Aleksiejowi dużo czasu na podjęcie decyzji. Udało mu się uwolnić z uścisku, lecz pistolet miał w kaburze pod lewą pachą, a jego prawa ręka zwisała bezwładnie. — Nie waż się pisnąć o tym słowa! — wysapał Aleksiej. Arkadij wyrżnął go w twarz. — Ale tym możesz się pochwalić — odparł i jeszcze raz przyłożył mu w ten sam policzek. — I tym też. A teraz spadaj, pokaż się Małpie Bieledonowi albo Abdulowi. I sprzedaj im jakąś bajeczkę.

Rozdział 17 Deszcz był przygnębiający Przygnębiające było błoto. Jutrzejszy dzień też pewnie będzie przygnębiający. — Kaliningrad. — Maksim rozłożył szeroko ręce na powitanie Renki. — Fantazja, która się nie ziściła. Poczynając od lotniska rodem z Trzeciego Świata, pomyślał Renko. Roboty budowlane, podobnie jak aspiracje, skończyły się w połowie projektu. Większa część dachu się zawaliła, odsłaniając przerdzewiałe pręty zbrojeniowe. Zapory na drodze zmuszały kierowców do jazdy zygzakiem. Czarne limuzyny bmw stały w kolejce, czekając na odbiór oficjeli, ale wszystkie przebił Maksim swoim majestatycznym ziłem. — Przyjechał pan tu aż z Moskwy? — zdziwił się Renko. — Sądzi pan, że zostawiłbym swoją najcenniejszą własność? — Skąd pan wiedział, że przylecę tym samolotem? — Ania mi powiedziała. Uznałem, że podobnie jak Dantemu w piekle, panu także przyda się przewodnik. „Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy tu wchodzicie” — zacytował Maksim i zapakował torbę Arkadija do samochodu, wesolutki jak szczygiełek. — Proszę pamiętać, że wykładałem tu przez lata. Jeśli ktokolwiek może bezpiecznie przeprowadzić pana przez tę krainę sprzeczności, to właśnie ja. — Pokazał Rence butelkę dwunastoletniego hennessy w papierowej torbie. — To za przywilej parkowania w specjalnej strefie. A tak naprawdę to obwożę się z tym ziłem w ramach promocji rajdu samochodów zabytkowych z Moskwy do Kaliningradu. Niech pan wsiada, zaraz wracam. Renko domyślił się, że Maksim Dal w zasadzie zgłosił się na ochotnika, by chronić nagrodę dla wiekowych poetów i wynikający z niej nagły przypływ gotówki w wysokości pięćdziesięciu tysięcy dolarów. Ale skoro tak, to dlaczego ryzykował, udając się na demonstrację? Nagrodę przyznawali Amerykanie, lecz stosowne władze w Moskwie mogły odebrać mu paszport. Trudno orzec. Maksim potrafił zręcznie grać na dwa fronty. Poza tym starszy pan miał klasę, tak jak i jego ził z przyciskami na desce rozdzielczej, skórzaną tapicerką oraz wysuwanymi popielniczkami. Renko zapalił papierosa i natychmiast zdusił go w palcach. Odkąd uniknął zmiażdżenia, postanowił zrezygnować ze złych nawyków. — Wygląda pan jak półtora nieszczęścia — zauważył Maksim po powrocie. — Ja tylko stwierdzam fakt. — Nie pan pierwszy i nie ostatni. Po bokach autostrady ciągnęły się smętne pola, za to nawierzchnia szosy była gładka jak filc na stole bilardowym, a latarnie miały fantazyjne kształty galeonów. — Właśnie jedziemy najdroższą autostradą Europy. Innymi słowy, firma budowlana należy do żony burmistrza. Tak się tu załatwia sprawy. Widzi pan, potrzebuje pan kogoś, kto panu objaśni co i jak. — Poeta zerknął na pasażera. — Widzę, że jakoś to pana nie cieszy. Uważa pan, że nie możemy pracować razem? — Pan nie jest detektywem ani śledczym. — Jestem poetą. Na jedno wychodzi. A co więcej, ja jestem Koenig. — Koenig? Co to takiego? — Koenig to rdzenny mieszkaniec Kaliningradu. Mogę panu pomóc. Będziemy partnerami, bliskimi jak pikle w słoiku. Kaliningrad nie miał za grosz rozmachu i potęgi Moskwy ani elegancji Petersburga. Pikle pasowały do niego jak ulał. — W jaki sposób mi pan pomoże? — Oprowadzając pana. — Dlaczego? — Kochałem Tatianę — oświadczył Maksim. — Niech mi pan chociaż powie, po co pan tu przyjechał. Skoro nie ma zwłok ani sprawy, to co zostało? — Duch. Jako poeta powinien pan o tym wiedzieć. Strzała dosięgła celu — Maksimowi od zawsze zarzucano, że jest poetą jednowymiarowym, tak samo jak Renko stawał się śledczym bez polotu. Jeśli Ludmiła Pietrowna nie dostarczy mu nowych informacji o swojej siostrze, to mógł sobie darować ten wyjazd. — Czy to prawda, co mówią, że jest pan skończony? — zapytał Maksim. — Niektórzy twierdzą, że ma pan w głowie mały odłamek ołowiu, który telepie się panu w czaszce… Bombę z opóźnionym zapłonem, której chirurdzy nie są w stanie usunąć. — A pan jest skończony? — odparł pytaniem Renko. — Poeci się nie kończą. Gaworzą tylko, co im ślina na język przyniesie. — No cóż, jest jeszcze element ryzyka. Nawet gdybym chciał, nie mogę pozwolić, żeby mi pan pomagał. — To już mój problem. — Nie, mój. Rosji nie stać na stratę kolejnego ukochanego poety. Renko rzucił okiem w bok. Maksim był czerwony na twarzy, jakby go spoliczkowano. W miarę jak zbliżali się do

centrum miasta, architektura zmieniała się z betonowych czteropiętrowych koszmarków z ery Chruszczowa na betonowe siedmiopiętrowe potworki z ery Breżniewa. — Przyjechał pan z wizytą do mojej szkoły — powiedział Renko. — Naprawdę? — W ramach pomocy kulturalnej członków Stowarzyszenia Pisarzy dla obsmarkanych chłopaczków. Byłem w trzeciej klasie. — A, tak, nie wątpię, że wywarło to należyty efekt. — Pamiętam zawłaszcza jeden wiersz. Wszystkie konie to arystokraci. Deszcz zelżał i bębnił miarowo. Piesi zebrani na rogach przechodzili falami wycelowanych w siebie parasoli. Maksim pozwolił sobie na uśmiech. — A, czyli że podobał się panu ten wiersz? ♦♦♦ Żenia już od pięciu tygodni nie grał w szachy, ale kiepsko stał z forsą, a na rozgrywanym na świeżym powietrzu turnieju Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego można było się nieźle obłowić. Kilku członków klubu poznało go i kombinowało, jak by tu na niego nie trafić, ogólnie jednak wśród studentów królowała pewność siebie. Na krzesłach przy wystawionych na dwór stołach usiedli gracze internetowi, którzy zazwyczaj obserwowali mrugające światełka. Wśród studentów starszych lat panowała moda na podarte dżinsy i swetry z Mediolanu. Żenia, w pogniecionym moro, wyglądał niczym jeniec wojenny. Uniwersytet uosabiał wszystko, czego nienawidził — czyli to, czego nie miał. Dojścia, pieniądze, przyszłość. On nie miał przyszłości ani przeszłości, a tylko krąg. Jego ojciec postrzelił Arkadija, po czym zginął z ręki Wiktora. Kto wie, kim mógłby zostać Renko, gdyby nie kula w jego głowie? Wybitnym pianistą? Wnikliwym filozofem? A przynajmniej prokuratorem generalnym. Żenia wyobrażał sobie, że dziewięć gramów ołowiu eksplodowało w jego głowie jak seria sztucznych ogni. I teraz facet miał swoje ograniczenia. Po co pojechał do Kaliningradu? Tatiana umarła i została spalona. Jej czasopismo, „Teraz”, promowało nową ekipę swoich bohaterów. Prokurator namierzał nowych wichrzycieli wzbudzających niepokoje społeczne. Żenia zauważył Stanforda, chłopaka ze studiów magisterskich, który się do niego przyczepił na Patriarszych Prudach, więc zwiesił głowę i siedział tak, aż omal nie stracił przytomności. Wśród dwudziestu zawodników znajdowała się rudowłosa dziewczyna, która brała udział w upokarzaniu go. Ani chybi rżnie się z tym ze Stanforda, pomyślał Żenia. Wyglądali na parę. Stanford był pierwszym przeciwnikiem Żeni. Większość studentów szlifowała umiejętności, grając w szachy elektroniczne. Frajerzy! Brak twarzy po drugiej stronie szachownicy eliminował tempo, psychologię i groźbę użycia przemocy. Żenia podniósł głowę dopiero na brzęk butelek z piwem. Naprzeciwko niego stanął Stanford. — No proszę, Szachowa Menda znów jest wśród nas. — I zacytował: — O strzeż się, synu, Dziaberłaka! Łap pazurzastych, zębnej paszczy!5 Potem już nie było mu do śmiechu. Żenia udał, że zamierza grać obronę holenderską, po czym przeżuł bierki Stanforda i wypluł. Wkrótce zmuszony był poinformować studenta: „Mat w trzech ruchach”. Pozostałe partie rozegrał mniej więcej w ten sam sposób. Nie zdawał sobie sprawy, że ruda dziewczyna dotrzymuje mu kroku, dopóki nie usiadła naprzeciwko niego, by rozegrać finałową partię. — Kiedyś już ze sobą graliśmy — powiedziała. — Wątpię. Pamiętam dobre partie. — To było lata temu w kasynie. Byliśmy dziećmi. Teraz sobie przypomniał. Mecz odbywał się podczas wystawy. W ostatniej chwili udało mu się ocalić skórę. — Dlaczego ty i twój przyjaciel nazywacie mnie mendą? — To jego określenie, nie moje. Ja powiedziałam: geniusz. Popołudniowe słońce oświetliło delikatny meszek na jej policzku. Miała wygięte w zadumie brwi, krystalicznie zielone oczy i Żenia wykonał dwanaście ruchów, zanim zdał sobie sprawę, że zaraz straci piona.

Rozdział 18 Przed wojną w domku Ludmiły Pietrowny prawdopodobnie mieściła się powozownia. Wprawdzie cegły na wpół zapadły się w rdzawy piach, a okna były zaklejone na krzyż taśmą, a mimo to dom zachował ślady Koenigsbergu w otoczeniu ponurej architektury, sklepików z płytami CD oraz agencji podróży oferujących wyjazdy za pół ceny. Arkadij i Maksim otworzyli furtkę do ogrodu warzywnego, gdzie znad muru wyglądały słoneczniki, z drewnianych palików zwisały dorodne pomidory, a na ziemi wylegiwały się opasłe bakłażany. Ludmiła nie otwierała drzwi, więc Maksim zaczął rzucać kamyczkami w okno. Renko nie dostrzegł w środku żadnych świateł, lecz nagle skrzypnęło otwierane okno i jakaś kobieta wystawiła na dwór klatkę z kanarkiem. Miała chustę na głowie, rękawice ogrodowe i ciemne okulary. Podrażniła ptaka, żeby pomimo zimna nastroszył piórka. — Stale narzeka, wiecznie domaga się współczucia. Całkiem jak nasz stary przyjaciel Maksim. Zawsze musi być w centrum uwagi. — Witaj, Ludmiło — odezwał się poeta. — I na domiar złego z kolegą o marnej reputacji — dodała, gdy Renko się przedstawił. — Współczuję z powodu pani siostry. — No to jestem pewna, że wykombinował pan już, jak by tu zarobić trochę grosza na jej śmierci. Pan i Obolenski chcecie zrobić z niej męczennicę. — Czy to pani zidentyfikowała zwłoki Tatiany Pietrowny? — zapytał Renko. — Ze zdjęcia. Wyjazd do Moskwy nie miał sensu. — Ludmiła jest wrażliwa na światło — wtrącił się Maksim. — Podróże są dla niej trudne. — Nie chciała pani dokonać identyfikacji osobiście? — Wystarczyło mi zdjęcie. — A nie przejęła się pani tym, co zrobiono z jej ciałem? — Szczerze mówiąc, bardziej się martwię o swoje ciało. — Czy prosiła pani, żeby ją skremować? Przed chwilą prawie już nie padało; teraz znów lało jak z cebra. Renko usłyszał odgłosy krzątaniny na targu za murem ogrodu, gdy zakrywano stragany płachtami. Każdy inny zaprosiłby ich do środka. — Biedna Żulieta moknie. — Pogłaskała kanarka pod dziobem. — Wiecie, że po stracie partnera one przestają śpiewać? — Nie pamięta pani, czy prosiła pani o skremowanie zwłok siostry? — Ja żyję własnym życiem. Ależ ostrożna ta właścicielka ogrodu i ptaka, pomyślał Renko. — Ma pani jeszcze jakieś zwierzęta? — No cóż, kotów mieć nie możemy. Żeby nie denerwować Żuliety. — Wciągnęła klatkę do środka. — A czy Tatiana nie miała psa? — drążył. — Tak, paskudnego małego kundla. Wie pan, jakich przyjaciół lubię najbardziej? Warzywa. — Zamknęła okno, lecz natychmiast znów je otworzyła. — Nie ważcie się ich kraść! — ostrzegła, po czym zamknęła okno na dobre. — Przykro mi — powiedział Maksim. — Jak mówiłem, Ludmiła to trudny przypadek. Renko stał przez chwilę między pomidorami. Liczył na to, że śmierć i zbezczeszczenie zwłok siostry wywołają oburzenie, a przynajmniej ciekawość Ludmiły Pietrowny. — Zdąży pan na wieczorny lot do Moskwy — rzekł Maksim. — Szkoda, że fatygował się pan taki szmat drogi na darmo. A to co? Renko przywołał go ruchem ręki. Stanęli nad psią kupą roztapiającą się na deszczu. Oczyma wyobraźni ujrzał nagłówki gazet: BRYGADA OD GÓWNA ODKRYWA KUPĘ W WARZYWNIAKU. DESZCZ ZMYŁ DOWODY. Nie mógłby powiedzieć, że niczego nie odkryli, choć w sumie było to śmiechu warte.

Rozdział 19 Na imię miała Lotte. Tym razem nie pozwoliła Żeni się wywinąć. Mając nad nim przewagę piona, powoli ciągnęła go do grobu. Przejrzał jej zamiary, lecz nijak nie mógł im zapobiec. Kiedy partia dobiegła końca, Lotte miała rumieńce na twarzy, a Żenia był zlany potem jak zapaśnik. Ten ze Stanford gdzieś przepadł. Prawie wszyscy gapie odeszli, bo spodziewali się szybkiej wygranej Lotte, a tymczasem gra przeciągnęła się do normalnej partii turniejowej. Żenia od tygodni z nikim nie przegrał, o dziwo jednak czuł się wręcz upojony. Mieszkała z artystyczną rodziną w domu naprzeciwko konserwatorium, gdzie z każdego piętra dobiegała muzyka. Jej dziadek, Władimir Sternberg, najsłynniejszy portrecista swoich czasów, sprytnie postanowił malować tylko jeden obiekt: Stalina. Stalin przemawiający na Szesnastym Wszechrosyjskim Zjeździe Rad, Stalin przemawiający na Siedemnastym Wszechrosyjskim Zjeździe Rad i tak dalej. Na jego obrazach Stalin zawsze był nieco wyższy niż w rzeczywistości i trochę potężniej zbudowany, nie miał uschniętej ręki i nigdy, przenigdy nie występował razem z innym przywódcą partyjnym, jednym z tych bezmyślnych pomniejszych tyranów, którzy prędzej czy później byli usuwani z obrazów i wtrącani do cel. Sternberg unikał ich jak zarazy, za to postura Ukochanego Przywódcy stale rosła, tak że w końcu otaczały go tylko srebrzyste chmury i promienie słońca. Sternberg składał się niemal z samych kości i niebieskich żył, odzianych w szlafrok i kapcie. Siedząc w rattanowym wózku na kółkach, krążył między zakrytymi materiałem sztalugami. Na ścianach wisiały mniejsze obrazy, także zasłonięte. — Lotte, skarbie, poczęstuj tego młodego człowieka herbatą. Dałaś mu niezły wycisk. Żenia zrozumiał aluzję i usiadł. — Lotte wszystko mi o panu opowiedziała — rzekł Sternberg. Żenia nie miał pojęcia, o czym malarz mówi. Wciąż nie mógł uwierzyć, że ta dziewczyna w ogóle go zauważyła, więc czuł się nie na miejscu, jak ptak, który przypadkiem wpadł do pokoju przez otwarte okno. Ostatnio spał na materacu na tyłach salonu gier komputerowych, więc do późnej nocy musiał znosić nieustanny terkot broni maszynowej i świst rakiet. Dla odmiany zakryte materiałem sztalugi były ciche i pełne powagi. Tak samo jak pomazane farbami palety i stoły. Dotychczas nie zwrócił uwagi na to, że farby pachną, a materiały potrafią wyglądać tak tajemniczo. — Śmiało, proszę obejrzeć — zachęcił go Sternberg. — Który? — Obojętne. Żenia ostrożnie ściągnął materiał ze sztalugi i cofnął się, by obejrzeć obraz. Stalin machał ręką. Nie było jasne, do kogo ani dlaczego, jedynie to, że spoglądał w dół na swój lud. Żenia odsłonił drugi portret i trzeci — każdy nosił ten sam wyraźnie propagandowy rys. Stalin wypadał na speca od szybkich przebieranek — a to w zielonym mundurze wojskowym, a to w letnim białym garniturze, ale stale pozdrawiał kogoś ręką. — Kiedyś machałem po pięć takich dziennie — pochwalił się Sternberg. Żenia uznał, że to chyba całkiem niezły wynik. — Niezły? — Sternberg omal nie zerwał się z fotela na kółkach. — Tak szybko nie malowali nawet ci ze szkoły Rubensa. Rzecz jasna, od jakiegoś czasu rynek na portrety Stalina się skurczył. Podając Żeni herbatę, Lotte szepnęła: — Spytaj mojego dziadka o jego inne obrazy. — Jego to nie interesuje — rzekł Sternberg. — Skoro pan tak mówi — bąknął Żenia. — Nie ma w nich nic ciekawego. Malowałem je dla siebie. — Popatrz. — Lotte odsłoniła pejzaż przedstawiający wioskę zasypaną tumanami błękitnego śniegu. Im dłużej Żenia przyglądał się tej rustykalnej nocnej scenie, tym więcej szczegółów dostrzegał. Wykonane burzliwymi pociągnięciami pędzla węgielki w kominkach zmieniały się w chochliki ognia. W powietrzu fruwały zmrożone na kość koszule. Oświetlone o tak późnej porze okna sugerowały radość albo katastrofę. Żenia aż zabił ręce, jakby się chronił przed zimnem. Pozostałe obrazy — sześć sztuk — były takie same, a jednak inne. Każdy przedstawiał sielankę, która przy bliższym spojrzeniu okazywała się bliska wybuchu. Stodoła, która za chwilę zmieni się w beczkę prochu, łyżwiarz pod lodem, końskie oczy zapadające się ze strachu w głąb czaszki. — Ukrył je pan? — zdziwił się Żenia. — Dlaczego? — Śmiałe pytanie jak na kogoś, kto odwiedza mnie po raz pierwszy, ale to mi się podoba. — Więc? — A jak się panu zdaje? Żeby ocalić głowę. Lotte, podasz nam jeszcze ciasteczka? Dziękuję, kochanie. Jesteś dla mnie za dobra. — Po czym zwrócił się do Żeni: — Ona kocha swojego dziadka. A zatem wet za wet. Co zamierza pan robić ze swoją szachownicą? Co pan planuje?

— Nic konkretnego. — Czyli, rzecz jasna, kompletnie nic. Lotte twierdzi, że jest pan świetnym szachistą, taki nieoszlifowany diament. Naprawdę jest pan taki dobry? — Radzę sobie. — Radzi pan sobie? Na świecie z szachów żyje może ze dwadzieścia osób. Czy jest pan jednym z dwudziestu najlepszych graczy na świecie? — Nie wiem. — Nie uwzględniają pana nawet w rankingach, bo nie bierze pan udziału w prawdziwych turniejach. Niewidzialność może się okazać przebiegłą taktyką dla kogoś naciągającego naiwnych na partyjkę na dworcach kolejowych, ale w świecie szachistów, przyjacielu, ty nie istniejesz. Lotte wróciła z magdalenkami. Sternberg zdobył się na uśmiech. — Lotte, właśnie przekazywałem twojemu przyjacielowi dobre nowiny. Portrety Stalina znów zaczynają się sprzedawać. Przez dziesięć minut Żenia i Lotte rozmawiali przyjaźnie. Chłopak co chwila zerkał ukradkiem na pejzaże przedstawiające zaśnieżone wioski, chłopskie hulanki, młode niedźwiadki idące za matką. Nic tak nie ociepla rosyjskiego serca jak wspinający się na drzewo niedźwiedź. Później, kiedy Żenia i Lotte siedzieli sami w kawiarni, dziewczyna wyjaśniła mu: — Kocham dziadka. To uroczy człowiek i wybitny malarz. Ale spędzić życie na wyrzekaniu się swojej sztuki? Nikt go nie zna, a teraz jest już za późno. ♦♦♦ Maksim w deszczu odwoził Renkę na lotnisko. Wycieraczki ziła pracowały na całego. Piesi kulili się pod parasolami. Niektórzy mieli na nogach kozaki. Przy straganach na chodniku handlarze zakrywali płachtami brezentu skrzynki owoców, podróbki Prady, szereg rowerów. — Zatrzymaj się — powiedział Renko. — Co znowu? Spóźnisz się na samolot — zaprotestował Maksim. — Zaraz wracam. Renko przeszedł nad rynsztokiem i schował się między wodą spływającą z obu stron markizy z napisem: ROWERY KOENIG. Mechanik w okryciu z foliowej torby przestawiał rowery. Inny, w półmroku warsztatu, regulował koło, obracając nim, aż szumiało, a szprychy zlewały się w jedno. Im bardziej Maksim pokazywał mu, żeby się pośpieszył, tym bardziej Renko sprawiał wrażenie kogoś, kto akurat ma ochotę grzebać wśród proporców, breloczków do kluczy, suwmiarek, jaskrawych strojów kolarskich i jeszcze bardziej krzykliwych kasków. Na ścianach, niczym jeden niekończący się wyścig, wisiały plakaty z Tour de France, Giro d’Italia, Tour St. Petersburg. Na tablicy ogłoszeniowej wywieszono terminarze wyścigów lokalnych, od Kaliningradu po Czkałowsk, Zielenogradsk i Mierzeję Kurońską. — To prawdziwa obsesja, no nie? — zagadnął Renko, głaszcząc ręką szereg błyszczących hełmów na stojaku. — To się składa na całe twoje jebane życie — odburknął mężczyzna przy kole. — Nie wolno dopuścić, żeby zaczęło tobą rządzić. — Dobrze powiedziane — przytaknął Renko. — Dużo pan jeździ? — Prowadzimy klub z wypożyczalnią rowerów i namiotów — odparł kolega tamtego. — Jesteśmy bardzo towarzyscy. Proponuję miłą miejscową wycieczkę z Kaliningradu do Zielenogradska albo Bałtyjska. Z noclegiem, ogniskiem i kąpielą w jeziorze. To wyjazd taki bardziej dla dorosłych. Renko zapatrzył się na proporczyki. — Wygląda na to, że organizujecie też wyścigi. Korzystacie z własnych rowerów? — Oczywiście. Chwalimy się swoim towarem, co nie? — A bywa, że z nimi latacie? — Jasne. — I co, nadajecie je na bagaż? Mężczyzna gwałtownie zatrzymał kręcące się koło. — Tego by, kurwa, brakowało! Miałbym oddać rower za tysiąc dolców w ręce tych małp na cargo? Wykupujemy miejsce dla roweru i stawiamy go za przejściem. — Pan ma na imię…? — Kurt. Ja jestem Kurt, a on to Karl. — Tysiąc dolarów… Czy to górna granica? — Nie ma górnej granicy. — Dziesięć tysięcy dolarów?

— Czemu nie? — odparł Karl. — Dziesięć tysięcy dolarów? Nosicie okrycia z foliowych toreb, a macie na sprzedaż rowery po dziesięć tysięcy dolarów? — Nie w sklepie. I nie w tej chwili. — Ale możemy załatwić, co tylko pan zechce — zapewnił Kurt. — Chcę ercolo panterę. W tym momencie powinni spróbować go namówić na inny topowy model roweru, jakim dysponują. A tymczasem zapytali: — A skąd by się miała wziąć pantera w Kaliningradzie? Dobre pytanie, pomyślał Renko.

Rozdział 20 — Czyje to mieszkanie? — spytała Lotte. — Znajomego. — Żenia zajrzał do lodówki, której samotnie bronił kawał sera. — I dał ci klucze? Widocznie to dobry przyjaciel. — Powiedzmy. Jest śledczym. — Naprawdę? — Uwagę dziewczyny przykuły zdjęcia tatuaży skazańców, głównie smoki, madonny i pajęczyny, które Renko pozwolił Ani powiesić na ścianie. — Widziałam je w jakimś magazynie. — Napijesz się piwa? — Chłopak otworzył dwie butelki. — Czy twój przyjaciel nie jest trochę dziwny? — Arkadij? Trudno o kogoś bardziej normalnego. Lotte przeszła wzdłuż półek z książkami. — On naprawdę lubi czytać — powiedziała. — Twoje piwo. Niestety, jest ciepłe. — Czyli brytyjskie — rzuciła bezceremonialnie. — Ciepłe piją w Wielkiej Brytanii, a zimne w Ameryce. — No dobra, masz to swoje brytyjskie piwo. — Czuł się niewyrobiony towarzysko. Wiedział, że popełnił błąd, sprowadzając ją do mieszkania Arkadija. Wszystko działo się zbyt szybko, ale zwyczajnie nie miał dokąd jej zabrać. Spodziewał się, że Lotte wymówi się wykładem albo wcześniejszymi zobowiązaniami. W oficjalnym świecie szachów był nikim. Na szczęście miał pojęcie o tym, jak przesuwać bierki. Szachy są pełne pułapek, gambitów, zaganiania miniętych pionów albo zagrożenia wynikającego z dwóch wież ustawionych niczym działo. Toczy się dramat. Obrona sycylijska, w której białe zapędzają czarne w kozi róg. Zapis każdej partii czyta się jak powieść. I nawet najgorsi gracze ocierają się o wiekopomnych mistrzów tej gry. Morphy i jego obsesja na punkcie damskich butów. Fischer geniusz i Fischer maniak. Poważny Capablanca i Alechin — żarłok, który jadał palcami i zadławił się na śmierć befsztykiem. Poza szachami nic nas nie łączy, pomyślał Żenia. Lotte zapamięta ten dzień jako nieważną przygodę z naciągaczem. Oceniał ją na dziewiętnaście lat, czyli byłaby od niego o rok starsza; prawdopodobnie miała już zaplanowane dalsze życie: rok buntu, następnie wygranie kilku pomniejszych szachowych trofeów, ślub z milionerem, dzieci, kolejne romanse z oligarchami i wreszcie wypadnięcie za burtę jachtu w Monte Carlo. — Jakie masz plany? — spytała. — Plany? Wstąpić do wojska, żeby mi całkiem zryli mózg. — Pytam poważnie. Czego byś chciał? — Pewnie być bogatym. Mieć fajną brykę. — A dom? — Pewnie też — bąknął Żenia, chociaż nie potrafił sobie wyobrazić, jak by ten dom wyglądał. — Unikasz odpowiedzi. Zarzuciła mu to, lecz wiedział, że gdyby wyznał jej prawdę, uciekłaby w te pędy. — To skomplikowane. — To proste. Słyszałam, że kogoś zastrzeliłeś. — Kto tak twierdzi? — Wszyscy. Właśnie dlatego boją się grać z tobą w szachy. — Ty jakoś się nie boisz. — Bo jestem ruda. Wszyscy wiedzą, że rude to wariatki. — I dodała poważnym tonem: — Nie stań się taki jak mój dziadek. Nie zostań tchórzem. — A kim miałbym się stać? — Kimś. — Jakoś sobie radzę. — Czy aby na pewno? — Żyję jak wolny duch, tak jak chcę. — No, chyba że akurat jest zimno. — Każdy powinien spróbować życia z plecakiem na ulicy. Przekonałby się, co jest potrzebne do przeżycia. — Jak wyjęty spod prawa? A co tobie jest potrzebne do życia? Pokaż mi. Zapędziła go w kozi róg. Żenia uświadomił sobie, że sprzeczka z Lotte to jak kolejna partia szachów i że znowu przegrywa. — Jak chcesz. — Sięgnął do plecaka i po kolei wyjął i postawił na stole składaną szachownicę, aksamitny woreczek z szachowymi bierkami, zegar szachowy, notes i ołówek, broszurowe wydanie książki Beyond Bobby Fischer oraz plastikową torebkę ze szczoteczką do zębów, tubką pasty i mydłem. — Ile partii w szachach wygrałeś? Ponad tysiąc. I to wszystko, czym możesz się pochwalić? A to ci dopiero

wyjęty spod prawa! — Mogę z tobą wygrać. — Ale nie wygrałeś. — Wzięła notes i otworzyła, by napawać się swoim zwycięstwem. — „Goniec na d-pięć, wieża na d-pięć, hetman na e-dwa, wieża na d-jeden”. Tu popełniłeś błąd. Ruszył za nią wokół stołu. — Zagram z tobą ponownie, tu i teraz. — Już jest po meczu. — Skoro uważasz mnie za stratę czasu, to co tu jeszcze robisz? — Nigdy nie powiedziałam, że uważam cię za stratę czasu. — Zawróciła i pocałowała go w usta. — Niczego takiego nie mówiłam. ♦♦♦ Mieszkanie Maksima przypominało tunel wydrążony w okruchach pizzy, na wpół pustych butelkach piwa, zupełnie pustych butelkach wódki oraz książkach, gazetach i recenzjach wierszy walających się wszędzie, spadających z półek, ustawionych w stosy na podłodze, ślizgających się pod nogami. W powietrzu wisiał wulkaniczny pył z papierosów. — Tu jest dużo wygodniej, niż na to wygląda — zapewnił poeta. Zrzucił z kanapy pudełko po pizzy i rękopisy. — Dlaczego postanowiłeś jednak zostać w Kaliningradzie? — Przez urok tego miasta — odparł Renko. — Może lepiej przeniosę się do hotelu? — Żeby płacić im te horrendalne stawki? Bzdura! — Maksim poklepał poduszki. — Wiem, że gdzieś tu miałem flaszkę. Wyminęli się niezdarnie, by przejść na drugą stronę pokoju. — Nic nie poradzę, ale czuję, że przeszkadzam — przyznał się Renko. — Nic a nic. Oczywiście, gdybym wiedział, że będę miał gościa, tobym… Zamówił koparkę, dopowiedział w myślach Arkadij. — Życie poety — powiedział. — Gdzie mam powiesić płaszcz? — Rzuć go gdzie bądź. Tu obowiązuje tylko jedna zasada. — Tak? — Nie mógł się jej doczekać. — Nie zapalaj papierosa, dopóki nie namierzysz popielniczki. — Bardzo mądrze. — W przeszłości bywały z tym kłopoty. — Nie wątpię, że z innymi poetami. — Skoro tak twierdzisz. Siadaj, proszę. Renko wziął z podłogi plik papierów. Na pierwszej stronie widniał napis: „Wyłącznie do recenzji”. — Autorem jest pismak bez krzty talentu, który popadł w zasłużone zapomnienie — wyjaśnił Maksim i na marginesie dorzucił: — Ubiega się o to samo stypendium w Stanach Zjednoczonych co ja. — Przecież wiesz, że dopiero co umarł. — Naprawdę? Skoro tak, to Rosja straciła jedyny w swoim rodzaju głos… odszedł zbyt wcześnie… pozostawił po sobie pustkę. Ostatecznie stać nas na ten gest, prawda? — Nigdy mi nie powiedziałeś. — Czego? — Jak się nazywa to stypendium. — Tak? Zdaje się, że jeszcze nie ma nazwy. Dopiero startują. Wszystko trzymają w ścisłej tajemnicy, dopóki nie dokonają wyboru. — Niesamowite. Naprawdę jesteś gotów na wszystko, byleby się wyrwać z Kaliningradu? — Kaliningrad nie istnieje. — Zaczynając od drzwi frontowych, Maksim zaczął udawać kogoś, kto wchodzi do mieszkania, lawiruje do podręcznego stolika, zagląda do sypialni i wraca z poduszką, z której wyciąga lśniącą jak chrom butelkę wódki. — Chodzi tylko o odegranie na nowo tego, co ostatnio zrobiłeś. — Skąd ten pomysł z poduszką? — A tego to już nie pamiętam. Jesteś głodny? — Maksim wyłowił z kredensu szklanki, kaszankę i twardą jak laska bagietkę. Krojąc ją, musiał podnieść głos do krzyku. — Nie jestem Słowianinem. Bez obrazy, ale Słowianin pije po to, żeby się upić. — Zauważyłem. — Tymczasem ludzie cywilizowani w normalnych krajach piją w towarzystwie od serca, ze stosowną zagrychą i przyzwoitymi przerwami między toastami. Co stanowi miły kontrast ze słabością Wiktora do wody kolońskiej, musiał przyznać Renko. Zaczęli uroczyście.

— Za Tatianę! — Za Tatianę! Po czym na czoła wystąpiły im pierwsze krople potu. — Co miałeś na myśli, mówiąc, że Kaliningrad nie istnieje? — spytał Renko. Maksim wyjaśnił, że niegdyś Kaliningrad, zwany Koenigsberg, stanowił siedzibę niemieckich królów. Podczas wojny brytyjskie bombowce zrównały jednak miasto z ziemią, a po wojnie Stalin zmusił całą ludność niemiecką do wyjazdu. Wszystkich mieszkańców, ich domy i wspomnienia wymazano z pamięci. Na ich miejsce Stalin zwiózł ciężarówkami Rosjan, zasiedlił nimi miasto i nadał mu nową nazwę, Kaliningrad, od nazwiska wchodzącego mu w tyłek przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, Kalinina. — Wiesz, Kalinin to był kawał gnojka. Z jednej strony sprawował funkcję głowy państwa, a z drugiej Stalin zesłał jego żonę do łagru. Kiedyś ściągnął ją z tego obozu, żeby mu zatańczyła na stole. Sądzę, że łamiąc człowieka w ten sposób, łamało się go na dobre. Boże drogi, zaschło mi w ustach. — Maksim napełnił szklanki. — A teraz opowiem ci dowcip. Nikt nie przyznaje się, że jest kaliningradczykiem. Każdy mówi o sobie Koenig. Tyle że miasto ma najwyższy wskaźnik przestępczości w Europie. Więc od razu wiesz, że to Rosja. ♦♦♦ Gość miał pod okiem siniak wielkości pięści. Pomijając to, patrzył na Żenię jak przesadnie wystrojony i nadmiernie pewny siebie Nowy Ruski, który zarobił już swój pierwszy milion dolarów. Zanim Żenia zdążył go wystawić za drzwi, ten wszedł do mieszkania. — Przepraszam, mam na imię Aleksiej. Myślałem, że to mieszkanie śledczego Renko. — Zgadza się. Ja również tu mieszkam — odparł Żenia. — I… — Aleksiej odwrócił się do Lotte, która siedząc nad szachownicą, odpowiedziała mu takim samym spojrzeniem. — Przyjaciółka — wyjaśnił Żenia. — Czy jest tu ktoś jeszcze? — Nie. — Urządziliście sobie prywatne przyjątko, co? — Właśnie gramy w szachy. — Co za mieszkanie! Tu jest jak w muzeum. — Aleksiej obrzucił wzrokiem ciężkie radzieckie kotary, parkiet na podłodze, mahoniowy stół i szafę tak wielką, że można by nią wypłynąć w morze. W końcu utkwił spojrzenie w Lotte i powiedział: — Gdy kota nie ma, myszy harcują. Prawda? Jesteście dwiema myszkami? Nie chcę wam psuć zabawy, chcę tylko zabrać notatnik, dokładnie taki jak ten. — Postukał w otwarty notes leżący obok szachownicy. — Co wy tu zapisujecie? — Grając w szachy, zapisuje się kolejne ruchy, żeby później móc je przestudiować — wyjaśnił Żenia. — Brzmi nieźle. — Aleksiej klapnął na kanapę obok Lotte. A kiedy chciała wstać, zacisnął dłoń na jej ramieniu. — Zaczekam na Renkę. — Arkadij jest w Kaliningradzie — powiedział Żenia. — W Kaliningradzie? Czyż to nie ironia losu? W takim razie musimy zacząć bez niego. — Puścił Lotte i położył na szachownicy pistolet, roztrącając białe i czarne bierki. — Nowa partia. Siniak na jego twarzy był całkiem świeży. Żenia chciał wierzyć, że to Arkadij mu tak przyłożył, chociaż nie umiał sobie tego wyobrazić. — Co mogę dla pana zrobić? — zapytał. — Już lepiej. Szukam zwyczajnego kołonotatnika, który dla nikogo nie ma żadnej wartości ani pożytku. Takiego jak ten, chociaż język jest nieco inny. Jestem pewien, że to zapis spotkania. Poznacie go na pierwszy rzut oka. Dam wam za niego pięćdziesiąt dolarów. — Nie. — Sto dolarów. Wyglądasz, jakby przydało ci się trochę forsy. — Nie, dzięki. — Tysiąc dolarów. — Nie. — Czy twój chłopak mówi poważnie? — zapytał Aleksiej Lotte. — Jak najbardziej. Ona nie wie, co to strach, pomyślał Żenia. — Rezygnuje z tysiąca dolarów w zamian za notatnik, o którym rzekomo nic nie wie? Przykro mi, ale jakoś mu nie wierzę. — Aleksiej podniósł pistolet. — To jest mój aparat rentgenowski. Potrafi powiedzieć, czy ktoś mnie okłamuje, czy nie. Co to za pistolet? — zapytał Żenię. — Moim zdaniem, makarow.

— Jaki makarow? — Makarow dziewięć milimetrów. Aleksiej delikatnie przesunął palcem po żebrowanej rękojeści. — Zgadza się. Jeżeli wycelujesz taką broń w większość ludzi, reagują, jakbyś im rzucił węża na kolana. Ilu z nich potrafi zachować spokój? Słyszę różne plotki. — Aleksiej odwrócił się do Lotte. — Powiedz mi, ale tak szczerze, czy uważałaś, że to chłopak zwyczajny jak wszyscy? On jest jak Renko, bomba z opóźnionym zapłonem. — Czego chcesz? — spytał Żenia. — Chcę dostać notatnik. Znajdź go. — Nie wiem, jak wygląda. — Poznasz go. — Sam sobie poszukaj. — Żenia podszedł do szafy i ją otworzył. Wypadły z niej pudełka po butach, a z każdego na podłogę wysypały się notesy. — Mam całe setki zapisów partii szachowych, otwarć, pozycji. Co byś chciał? Partia hiszpańska, obrona sycylijska, gambit hetmański przyjęty, gambit hetmański nieprzyjęty? Ja osobiście lubię obronę sycylijską. — O czym ty chrzanisz? — zdziwił się Aleksiej. — Nie mamy twojego pieprzonego notatnika. — Żenia sięgnął do szafy i wyrzucił na podłogę kolejne pudła. Wiedział, że powinien się bać. Chwilowo jednak był dzielny, postrzegał świat zielonymi oczami Lotte. ♦♦♦ W budynku Maksima wyłączono światło, więc recytował przy świetle świec. Konie to arystokraci. Odziane w jedwab, noszą głowy wysoko. Kopane, chłostane szpicrutą, strzygą uszami, Obawiając się lampartów, A tymczasem ich prawdziwi wrogowie Z Ministerstwa Przemysłu Lekkiego Krzyczą: „Więcej kleju!”.

— Urocze — ocenił Arkadij. — Dziękuję — odparł Maksim. — Pamiętasz? Opisywałem zwierzęta na każdą literę alfabetu. Przyda mi się świeże powietrze. Renko otworzył okno. — Przyda ci się nowa wątroba — sprostował. Pomógł Maksimowi podnieść się z podłogi i zaprowadził go do sypialni. Wprawdzie butelka wódki była na wpół pełna, ale przyznał jej zwycięstwo i kopnął ją pod kanapę. — Jak ci smakowała kaszanka? — spytał Maksim. — Staram się o tym nie myśleć. — A jak nam idzie? — Maksim z trudem brnął ciemnym korytarzem. — Robimy postępy. — Przykro mi, że nie zdążyłeś na samolot. — Nic się nie stało. Dzięki temu będziesz miał mnie na oku. Przecież tym właśnie się zajmujesz, no nie? O ile salon poety był tunelem, o tyle jego sypialnia stanowiła norę pełną męskiego smrodu, mieszaninę zaciągniętych zasłon, skwaśniałego piwa i płynu po goleniu. Maksim był potężnej budowy, a kiedy go całkiem ścięło, ważył dwa razy więcej niż zwykle. Renko wytężał oczy w ciemności, szukając miejsca, gdzie mógłby ułożyć gospodarza, i w końcu rzucił go na skraj łóżka. Sam zrobił sobie trochę miejsca na kanapie — kiedy już zrzucił książki, monety i psie ciasteczka, było mu nawet wygodnie. ♦♦♦ Żenia pozbierał notatniki, a Lotte je sortowała. Godzinę po tym, jak Aleksiej opuścił mieszkanie, wciąż trzęsły im się ręce. Sprzątanie nie polegało tylko na wpychaniu notatników do odpowiednich pudełek, ale to zajęcie miało leczniczy skutek. Szachowe bierki z wyraźną ulgą wróciły do swojego woreczka z aksamitu. Jedynym nietkniętym notatnikiem był ten na szachownicy, na której leżał otwarty przez cały wieczór. Gdy Lotte go zamknęła, stwierdziła, że patrzy na tylną okładkę; dopiero po chwili zrozumiała, że notes został odwrócony do góry nogami i tyłem do przodu. Przód stał się tyłem, góra dołem, a czytane w odpowiednim kierunku strony były pełne kółek, strzałek i schematycznych ludzików z elementami hieroglifów, map oraz znaków drogowych wśród na pozór bezsensownych znaków stenograficznych i szyfrów.

Rozdział 21 W zapiętej po szyję dwurzędowej kurtce marynarskiej, walcząc z wiatrem, Renko zszedł po olbrzymich schodach z wydmy na plażę. Maksim chwiejnie wlókł się na nim w gęstej jak wata mgle. — Jesteś nieprzyzwoicie zadowolony — zauważył poeta. Na wpół kamienistą, na wpół piaszczystą plażę zalegały wodorosty i wyrzucone na brzeg drewno. W malutkich kałużach miniaturowe skorupiaki tańczyły w punkcikach światła. Krzyki mew niosły się ponad hukiem przyboju. Cóż mogło się tu nie podobać? — Nie lubisz plaży? — spytał Renko. — Ojciec cię nie zabierał nad morze? — Ojciec rzadko wychodził na dwór. Tego rodzaju mgłę nazywał „zupą z groszku”. Brniemy przez zupę z groszku. Dlaczegoś się uparł, żeby tu przyjść? — Żeby wyrobić sobie pogląd na to miejsce. — Jest takie jak wszędzie. Piasek, woda, znowu piasek. — Mówiłeś, że przez mierzeję przebiega granica. — Coś w tym rodzaju. — Jak daleko stąd samochodem? — Dziesięć, piętnaście minut. Północna połowa mierzei należy do Litwy, południowa jest rosyjska. Podobno żyją tam łosie, ale jakoś żadnego nie widziałem. Mgłę owszem, łosi nie — rzekł Maksim, przytupując. — Miałeś tylko pogadać z siostrą Tatiany i wracać do Moskwy. A tymczasem osiedliśmy na jednopasmówce biegnącej przez łachę piachu. Latem ludzie się tu opalają, dzieci puszczają latawce, nudyści grają w siatkówkę. Ale o tej porze roku jest tu pusto i ponuro. Dlaczego tu jesteśmy? — Dlatego że byli tu zarówno Joseph Bonnafos, jak i Tatiana. Oni nie siedzieli w Moskwie. — I co z tego? — A to, że jeśli zgubisz klucze do domu przy tylnym wyjściu, to szukasz ich od frontu, bo masz tam lepsze światło, no nie? Poza tym chciałem zobaczyć to na własne oczy. — Wyglądasz raczej jak pies myśliwski węszący na wietrze. Renko potraktował to jako komplement. — Wróć lepiej do samochodu — powiedział. — Beze mnie się tu zgubisz. — Trudno się zgubić na piaszczystej mierzei. Dlaczego sam się zgłosiłeś na mojego przewodnika? — Bo byłem pijany. Wierz mi, o tej porze roku nikt tu nie przyjeżdża. — Czyli że to dobre miejsce na spotkanie. — Spotkanie z kim? W jakim celu? Nie wiem, czy zniosę tyle domysłów na pusty żołądek. Renko musiał przyznać, że te pytania miały sens. Porucznik Stasow z policji kaliningradzkiej pomimo obietnicy nie przysłał zdjęć zwłok ani miejsca zdarzenia. Oby się nie dowiedział o jego przyjeździe do Kaliningradu. — Mierzeja Kurońska jest wąska, ale długa — powiedział Maksim. — W piasku można ukryć cokolwiek. Właściwie nawet to piasek wykona robotę za ciebie. — O czym ty mówisz? — To tak zwane wędrujące wydmy. Zmiatają drogi, zasypują domy i ukrywają dowody rzeczowe. Wizja przesuwającego się krajobrazu brzmiała intrygująco. Jedyną konstrukcją na plaży w zasięgu wzroku Renki był zabity deskami kiosk, oklejony plakatami zespołów rockowych i dyskotek, ale kto wie, o co się upomniała przyroda? Jedynym człowiekiem oprócz Maksima był biedak zbierający to, co wyrzuciło morze — opatulony chustami jak średniowieczny pielgrzym, ciągnął za sobą łup na saniach: kawałki drewna, butelki i puszki. Renkę zwabił skraj plaży. Nie potrafił powiedzieć, czy mgła gęstnieje, czy się rozprasza, ani czy zobaczył jakiś ruch pośród sosen na skraju wydmy, czy tylko to sobie wyobrażał. Czyżby to był ów nieuchwytny łoś? Mrugnął i wycelował na niego lornetkę. Potem skierował ją w dół, na plażę, i przesuwał wzdłuż koronkowych wodorostów zostawionych przez fale odpływu. Dwie młode dziewczyny, nieświadome, że zbliżają się Maksim i Renko, stały po kostki w wodzie i przeczesywały piasek grabkami. Bose, z wypłowiałymi włosami i w kusych sukienkach, wyglądały, jakby ocalały z katastrofy statku; mimo że drżały z zimna, w świetle świec uważnie oglądały kamyki. — Bursztyn — wyjaśnił Maksim. Spomiędzy sosen wyszedł mały chłopiec i ruszył przez plażę, wywijając rękami; w jednej trzymał lornetkę, w drugiej rakietnicę. Nie zwracając uwagi na Maksima i Renkę, krzyknął do dziewczyn, żeby się pośpieszyły. Renko go dogonił i zatrzymał. — Pogadamy? — zapytał. Chłopak wycelował rakietnicę. Rakietnice nie słyną z celności, ale czerwony fosfor w gilzie flary pali się w temperaturze dwóch i pół tysiąca stopni, co sprawia, że jest to całkiem skuteczna broń. — Wowa! — zawołała jedna z dziewcząt.

— Idę! — odkrzyknął chłopak. Ruszył w kierunku kiosku, a mijając go, spojrzał na furgonetkę z oświetloną świnką, która jak gdyby pływała na dachu. Świnka była różowa i szczęśliwa. Renko nie widział kierowcy, w każdym razie był on na tyle łebski, że spuścił z opon dość powietrza, by koła gładko toczyły się po piasku. Dziewczyny puściły się biegiem, a furgonetka pojechała za nimi, kiwając się na nierównej powierzchni plaży jak łódka na falach. Gdy kierowca włączył reflektory, oświetlając dziewczęta, te wyrzuciły swoje narzędzia. Chłopak pędził je w stronę sosen, lecz furgonetka spychała je nad wodę, dopóki w świetle reflektorów nie pojawili się Renko z Maksimem. Wtedy furgonetka stanęła — widocznie kierowca namyślał się w przepływającej obok mgle. Musi szybko podjąć decyzję, pomyślał Renko. Czas i fale działały na jego niekorzyść. Z każdą sekundą na skraju wody furgonetka coraz bardziej zapadała się w mokry piach. — Na targ, na targ, świnkę kupimy, a potem do domu, do domu wrócimy! — zacytował Maksim starą dziecięcą rymowankę. Do butów Renki dostała się zimna woda. Jeszcze chwila, a zaleje rurę wydechową i silnik furgonetki zgaśnie. A zanim to nastąpi, piasek zapadnie się i przyczepność będzie zerowa. Chłopiec imieniem Wowa i dziewczęta uciekli, podczas gdy kierowca furgonetki zajął się Arkadijem i Maksimem. Renko był ciekaw, ile opcji tamten rozważa. Nagle, jakby nic się nie stało, furgonetka wycofała się na twardsze podłoże i odjechała w kierunku kiosku; świnka na dachu kołysała się na falistej plaży, najpierw powoli, a potem tak, jakby biegła truchtem. Renko pozbierał narzędzia upuszczone przez dziewczęta w trakcie ucieczki. Miały niezwykle pomysłową lampę — but kolarski ze świecą wetkniętą w piach. Włożył tam swoją wizytówkę z numerem komórki i banknot dwudziestorublowy. Maksim trząsł się z wściekłości. Gdy tylko wsiedli do samochodu, rzucił: — Jest taki dowcip. Facet czyta książkę i słyszy pukanie do drzwi. Otwiera, a w progu stoi ślimak. Gość nie chce się odrywać od lektury, więc kopniakiem wyrzuca ślimaka w ciemność i wraca do książki. Mijają dwa lata. Ktoś puka do drzwi. Facet otwiera, a tam stoi ślimak i pyta go: „Co to miało być, do kurwy nędzy?”. No więc teraz ja się ciebie pytam, co to miało być, do kurwy nędzy? — Nie mam pojęcia. — Wygląda mi to na sprawę osobistą. Ścigał nas wariat w furgonetce rzeźnika, a ciebie jakoś to specjalnie nie dziwi. Mam mokre buty, przemoczone skarpetki, a ty wkładasz pieniądze do buta, który odpływ zabierze na pełne morze. Myślisz, że ktoś go znajdzie? — Tamte dzieciaki. Są odważne. Jak tylko uznają, że plaża jest czysta, od razu tu wrócą. — A co to ma wspólnego z Tatianą? — Tatiana kupiła ten notatnik od dzieciaków na tej plaży, może akurat od tych tutaj. Chcieliśmy nawiązać z nimi kontakt i sądzę, że właśnie nam się udało. — Czyli odnieśliśmy wielki sukces? — Bez dwóch zdań. — A mnie się zdawało, że tylko zmoczyłem nogi. — Rozumiem cię. Przykro mi, że zniszczyłeś buty. Pomimo przeprosin Maksim wciąż był obrażony. — I co teraz? — spytał. — Mówiłeś, że na mierzei jest przejście graniczne? — Coś w tym rodzaju. — Chciałbym je zobaczyć. ♦♦♦ W odniesieniu do tego przejścia granicznego „coś w tym rodzaju” należało uznać za komplement. Typowo rosyjskie punkty kontrolne obsadzali uzbrojeni pogranicznicy, nauczeni tego, że każdy dokument należy traktować podejrzliwie. Podróżnych pod byle pretekstem zabierano do pomieszczeń, w których wysypywano i przetrząsano zawartość ich plecaków. Tymczasem granicę rosyjsko-litewską na Mierzei Kurońskiej tworzył metalowy barak obok patykowatego masztu telekomunikacyjnego, wysokiego na jakieś dziesięć metrów. Posterunku i masztu strzegły pomalowane na biało opony, na wpół zakopane w ziemi, oraz przedpotopowy reflektor, wyglądający, jakby nie używano go od czasu oblężenia Leningradu. Kable telefoniczne opadały na drucianą siatkę i ginęły za dropiatą ścianą brzóz. Pogranicznik w moro podniósł tyłek na tyle, by zakreślić ręką koło w powietrzu, i krzyknął: — Wracać! Samochodem dalej nie przejedziecie! — I to wszystko? — zdziwił się Renko. — To cała granica — potwierdził Maksim. — O tej porze roku przechodzą tędy ornitolodzy amatorzy. Poza tym ruch jest minimalny. Chcesz zgłosić na policję tego maniaka w furgonetce rzeźnika? — A co mielibyśmy zgłosić?

— Że widzieliśmy mężczyznę grożącego dzieciom. — Tyle że uciekł, dzieci zresztą też. — Mogliby ich poszukać. — Strażnikom nie wolno schodzić z posterunku. — Więc mogliby zadzwonić. — Oby nie — rzekł Renko. — Od tej chwili bądźmy niewidzialni. ♦♦♦ W drodze powrotnej mgła była tak gęsta, że Maksim musiał przyciskać twarz do szyby. Co kilka sekund zerkał na Arkadija. — Masz o sobie wygórowane mniemanie, Renko. Zdaje ci się, że w ciągu dwóch dni poznasz Kaliningrad od podszewki. Wiesz już wszystko, co należy wiedzieć. — Nie sądzę. — Ale widocznie dość, żeby spontanicznie pobrodzić sobie w morzu. Co jeszcze wiesz? — Niewiele. — Słucham. — Wiem, że Tatiana Pietrowna uznała, że warto zaryzykować życie, by przyjechać do Kaliningradu po notes, którego nikt nie potrafi odczytać. I że w dniu powrotu do Moskwy wypadła z balkonu. Że uczciwi dziennikarze mają wrogów, a Tatiana miała ich więcej niż inni. — Przypuszczam, że do rozszyfrowania tekstu zaprzęgnięto ekspertów i komputery. — Możliwe. Ale to nic nie da — odparł Renko. — Dlaczego tak sądzisz? — Moim zdaniem, to nie jest szyfr. Możesz w nim czytać tak samo jak w ludzkich myślach. — Czy ty również masz wrogów? — A konkretniej? — Ludzi, którzy zepchnęliby cię z balkonu. — No cóż, w Kaliningradzie jestem od niedawna — rzekł Renko. — Daj mi trochę czasu. Maksim bez ostrzeżenia zawrócił ziłem na dziurawej jak sito drodze. Obok, niczym szarżujący nosorożec, przetoczyła się z hukiem ciężarówka; spod kół tryskała woda zmieszana z piaskiem. — Gdzie jesteśmy? — zapytał Renko. Ledwo wypowiedział te słowa, horyzont się uniósł. Kierownica ziła wyrywała się z rąk na twardych jak beton koleinach, po czym samochód stanął na stromiźnie, a przed nimi rozpostarł się widok na kopalnię odkrywkową i kolosalne maszyny przy pracy. — Kopalnia złota? — zdziwił się Renko. — Bursztynu — wyjaśnił Maksim. Praca w kopalni odkrywkowej nie wymagała licznej załogi. Jeden facet obsługiwał wysuniętą ładowarkę, a inny buldożer przepychający ziemię wte i wewte. Szefem był pieszy, który z pomocą osadzonego w ziemi rumpla sterował wężem z wodą pod ciśnieniem. Wokół piętrzyły się garby luźnej gleby i szczyty czarnego żużlu. Tymczasem maszyna do robót ziemnych wytyczała trasę drogi opadającą na sześć pięter w dół. W tym warkocie silników i huku strumienia wody nikt by nawet nie zauważył, gdyby na kopalnię spadł meteoryt. — Dziewięćdziesiąt procent światowych zasobów bursztynu pochodzi z Kaliningradu — wyjaśnił Maksim. — Kto kontroluje Kaliningrad, kontroluje całą światową produkcję bursztynu. Dla czegoś takiego warto narozrabiać. — Kto kontroluje to miasto? — Kiedyś rządził tu Grisza, dopóki go nie zastrzelili. Kto wie, może się toczy nowa wojna? A może ktoś tak zdolny jak ty potrafi ją wywołać?

Rozdział 22 Na pierwszej ćwiartce pierwszej strony widniał symbol trzeciej owad

i

drugiej ćwiartce strony widniało i

. Na czwartej ,

,

i i

. Na trzeciej

i

. Na pierwszej ćwiartce drugiej strony było ,

. Na drugiej ćwiartce

. Na pierwszej ćwiartce czwartej strony było

i

. Na czwartej

i

. Na

i

. Na

i

. Na pierwszej ćwiartce trzeciej

,

,

, a na czwartej

. Na drugiej ćwiartce

i

. Na trzeciej

i

. Na pierwszej ćwiartce piątej strony widniał znak czwartej

i słowa ble, ble. Na drugiej ćwiartce

. Na trzeciej

, na drugiej ćwiartce

. I dalej tak to szło w tym enigmatycznym duchu —

,

,

,

,

,

,

, a na czwartej

, na trzeciej ,

, i

, a na

— aż do nazwiska

Natalia Gonczarowa i rysunku kobiety w naszyjniku z pereł . Nawet ten pośpieszny szkic dowodził, że musiała to być kobieta o silnej woli i wielkiej urody. Po niej następowały puste kartki aż do wewnętrznej strony tylnej okładki notatnika, na której widniało pięć identycznych szkiców kota, słowo Ercolo i krótka lista: 60 cm 56,5 cm 1990 g

Żenia nie mógł się oprzeć wyzwaniu. Lotte pokręciła głową. — Próbka jest za mała. Na uniwersytecie studiowałam lingwistykę. Mając tak niewiele symboli, nie uda nam się tego przetłumaczyć nawet za milion lat. — Nie myśl o tym jak o tłumaczeniu, tylko jak o grze. Musimy wygrać tę partię. Zapomnij o gramatyce, słuchaj wewnętrznego głosu. — Skąd ten pomysł, że nam się uda? — spytała. — Stąd, że jestem hazardzistą. Jakie są pierwsze symbole? — Znak równości, „ble, ble” i coś, co wygląda jak działo albo facet w meloniku z dwukropkiem albo dwiema kropkami, no i z kreską pod spodem. — To na początek — rzucił Żenia. — Mając dwa symbole, dokonamy triangulacji i ustalimy kontekst. To jak budowanie drabiny szczebel po szczeblu. — Nie sądzę, żeby to było możliwe. — Ależ jest. Na końcu drugiej ćwiartki jest ucho albo połowa serca. — A w trzeciej? — Jakiś insekt i dwa splecione ze sobą kółka, co może oznaczać zgodę, małżeństwo albo kajdanki. — Na czwartej? — Ryba… — Albo wczesnochrześcijański symbol ryby… — Albo szczypce, rakieta bądź samolot — dopowiedział Żenia. — Dwa B? — spytała Lotte. — Adres, numer pokoju. „Być albo nie być”. — Pierwsza ćwiartka drugiej strony? — Pudło przebite patykiem, może do noszenia czegoś gorącego albo materiałów wybuchowych. — Albo latawiec skrzynkowy? — podpowiedziała Lotte. — Możliwe. Obok jest gwiazda, rozgwiazda albo odznaka szeryfa z Dzikiego Zachodu. — Dalej. — Owad i wschód słońca albo zachód słońca albo Humpty Dumpty, oko zamykające się do snu, a może jeż? I trójkąt, słup albo nos. W trzeciej ćwiartce znów jest człowiek w meloniku z dwukropkiem, znak zapytania i skrzyżowane miecze. W czwartej splecione ze sobą pierścienie i znowu symbol ryby. — Ale tym razem płynącej pod falą — zauważyła Lotte. — Zgadza się. Potem na trzeciej stronie jest rogal księżyca, plasterek jabłka albo obcięty paznokieć. Dalej strzałka i owad. W drugiej ćwiartce ucho i znak równości. W trzeciej ćwiartce czarne i białe figi albo łezki oraz RR jak „rolls royce”. W czwartej gwiazda ze strzałką, płot RR i duże L. Na czwartej stronie są cegły, symbol dolara i owad. Widzisz, łapiemy jakiś rytm. — Żenia starał się, żeby wypadło to radośnie. — Co ty powiesz! — W trzeciej ćwiartce jest latawiec skrzynkowy, a w czwartej symbol radioaktywności. Potem na następnej

stronie mężczyzna w meloniku z dwukropkiem… — Ale bez kreski pod spodem. — Bez kreski. I spirala, wir albo hipnoza. Trzeci symbol to znowu ucho, czwarty to przekreślone w połowie pudełko i owal z iksem w środku. I tak idzie dalej, a na końcu jest półksiężyc, płot, fala, skierowana w dół strzałka z pętlą u góry, człowiek w meloniku z kreską pod spodem i owad, aż dochodzimy do szkicu kobiety oraz Natalii Gonczarowej, największej puszczalskiej w historii Rosji, oczywiście pomijając caryce. — Nigdy nie poznaliśmy jej wersji tej historii — zauważyła Lotte. — Wyszła za Puszkina, największego rosyjskiego poetę, sypiała z kim popadnie, a on zginął przez nią w pojedynku. Nie pojmuję, co to ma wspólnego z mafią. I co o tym sądzisz? — Może nie jesteśmy aż tacy mądrzy, jak nam się wydaje. To nie jest tajny szyfr, nawet nie język, to po prostu obrazki. Ten, kto je narysował, musiał mieć niewiarygodną pamięć. To prawdopodobnie jeden procent z tego, o czym mówiono. Żenia zapadł się w fotelu. — Czyli uważasz, że to niemożliwe. — Tego nie powiedziałam. To są notatki ze spotkania, tak? Dwukropek mówi nam, kto zabiera głos. Sześć symboli… Melonik nad Kreską, Melonik bez Kreski, Latawiec Skrzynkowy, Cegły, Rogal Księżyca i Gwiazda… występują przed dwukropkami. To są uczestnicy i ich wypowiedzi. — Wobec tego po co gość spisujący te notatki podzielił kartki na ćwiartki? — A dlaczego szachownica ma sześćdziesiąt cztery pola? Żeby bierki nie rozbiegały się we wszystkie strony. Te symbole to osobiste wskazówki. A my sprawdzimy, dokąd biegną. Teraz, kiedy Żenia się nad tym zastanowił, dostrzegł podobieństwo do szachów. Symbole były tak samo dokładnie określone jak bierki… tyle że gracz musiał się zorientować, jaki ruch wykonuje każdy symbol, a na końcu partii czekał pistolet. ♦♦♦ Maksim znał restaurację Ósmy Cud Świata, w której obsługiwano gości w plastikowej wersji Bursztynowej Komnaty. Salę wyłożono boazerią ze sztucznego bursztynu i imitacji złota, która przedstawiała Piotra Wielkiego w otoczeniu cherubinów. Kelnerki przebrane były za Marię Antoninę, ze złotym pyłem we włosach i muszkami, starannie wymalowanymi na dekoltach. W pozłacanej klatce na środku sali mechaniczny słowik otwierał dziób i wyrzucał z siebie ptasią pieśń. — Tutaj prawie zapominam o przemoczonych nogach — powiedział Maksim. — Nie zaszkodzi też trochę fois gras i kaczka à l’orange. — I może wyjaśnisz mi, dlaczego furgonetka ze świnią na dachu ścigała dzieci. — Przez bursztyn. — Chyba żartujesz — rzucił Renko. — Mówię jak najbardziej serio. Kiedy rządzili tu Krzyżacy, ucinali ręce każdemu, kto nielegalnie zbierał bursztyn. Furgonetka prawdopodobnie miała odstraszać dzieciaki. — To mi wyglądało na coś więcej. Jestem wyczulony na to, kto i co mnie ściga. — Przypuszczam, że w twoim fachu to prawdziwy dar. Czy to ty stawiasz? — spytał Maksim. — Stwierdziłem, że znacznie lepiej mi się mówi, kiedy jestem najedzony do syta i napity. — Napchaj się, czym chcesz. — Znakomicie. A oto i nasza kelnerka. Maksim zamówił ucztę, którą sobie obiecał. Renko wziął wódkę, czarny chleb i masło. — Czy to rzeczywiście tym było? — zapytał. — Czym? — Ósmym cudem świata. — Tak przypuszczam — odparł Maksim. — Wyobraź sobie ściany z ciepłego bursztynu i złotych listków, weneckie lustra i mozaiki z kamieni półszlachetnych. Powiadali, że kiedy słońce wpadało przez okna pałacu, Bursztynowa Komnata wyglądała, jakby zajęła się ogniem. Była ulubionym pomieszczeniem Katarzyny Wielkiej. Niestety, stała się także ulubionym trofeum hitlerowców. Rozebrali ją na części i ukryli w bunkrze, w studni, w Czarnym Lesie albo wywieźli lodołamaczem czy okrętem podwodnym. Wyobraź sobie, że Bursztynowa Komnata spoczywa teraz w ciemnościach na dnie morza. Jak pestka. Patrząc, jak Maksim zgarnia jedzenie z talerza, Renko przypomniał sobie ładowarki pracujące w kopalni odkrywkowej. Z kolei jego towarzysz wyznał, że boli go widok kogoś, kto prawie nic nie je. — Są dwa rodzaje poetów — oznajmił. — Poeci przymierający głodem albo jurni i rozpustni. Ja wolę tych drugich. — Co rzekłszy, wezwał kelnera od win.

— Jak pestka — powtórzył Renko. — Co chciałeś przez to powiedzieć? — To popularna metafora. Bursztyn różni się od diamentów, szafirów i rubinów tym, że kiedyś żył. Pięćdziesiąt milionów lat temu był ściekającą z pni sosen żywicą, która po drodze łapała a to pszczołę, a to chrząszcza. Pomyśl o diamencie z komarem w środku. Taki nie istnieje. Właśnie dlatego, kiedy inne mafie próbowały siłą przejąć rynek bursztynu, Grisza dał im odpór. — Kierowany ciekawością naukowca? — Niezupełnie. Doszło do przepychanek zwanych wojną bursztynową. — Brzmi uroczo. — Tak naprawdę to była krwawa jatka. Co powiesz na rosyjską szarlotkę? Mają tu znakomite desery. — Czy wojna bursztynowa już się skończyła? — Weźmiemy ptifurki i tartę. — Maksim westchnął, gdy kelnerka ukłoniła się tak, że obfity biust niemal wylał jej się ze stanika. Potem zerknął z ukosa na Renkę. — Czemu interesuje cię wojna? Myślałem, że badasz tylko okoliczności śmierci Tatiany Pietrowny? — Jej śmierć wydaje się coraz dziwniejsza i jest w tym samym stopniu związana z Kaliningradem, co z Moskwą. — W jakim sensie? — Przez notatnik tłumacza. — Nad rozszyfrowaniem którego w tym momencie pracują eksperci? — Tak przypuszczam. — To dlaczego mam wrażenie, że coraz bardziej pogrążam się w gównie? — Bo jesteś poetą. ♦♦♦ Żenia i Lotte zgłębiali zawiłości języka rosyjskiego. Każda interpretacja rodziła kolejne dwie, a te mnożyły się dalej. Śledzili ciągi słów, wyobrażając sobie cudze doświadczenia życiowe, cokolwiek, co można by powiązać z jakimś innym symbolem albo niewiadomymi z życia tłumacza: podrapane kolana, dojrzałą figę, bajkę na dobranoc. Szukali wskazówek mnemonicznych, wiadomości, którą ktoś zapisał na własny użytek za pomocą słów i symboli. Ale słowa — Boże uchowaj! — mogły pochodzić z obcego języka, a zawodowy tłumacz konferencyjny zna ich co najmniej pięć. Nawet zwyczajna strzałka mogła oznaczać dziecięcy bączek, zwalone drzewo, „wyjście” albo „do Estonii tędy”. Albo pocisk rakietowy. Każda wersja wywracała tekst do góry nogami. — Powinnaś iść już do domu — powiedział Żenia. — Nie wyjdę, skoro jesteśmy w pół drogi do sukcesu. — Oby tak było. Ale sądzę, że się cofamy. — Bo to prawda, pomyślał. Byli wyczerpani, chociaż niczego się nie dowiedzieli. — Rodzina pewnie się o ciebie martwi. — Jest wtorek. — I co z tego? — We wtorki ojciec spotyka się z kochanką, oboistką w orkiestrze symfonicznej, a matka z kochankiem, barytonem z chóru. Dla nich tydzień ma tylko sześć dni. Przez następne dwadzieścia cztery godziny nie zauważą mojej nieobecności. — A twój dziadek? — Ma nową modelkę. On też niczego nie zauważy. Zabrzęczała komórka Żeni. Pokazał Lotte, żeby była cicho, po czym odebrał, z wystudiowaną obojętnością rzucając: „Halo?”. — Tu Arkadij. Jesteś w mieszkaniu? — Nie. — Jesteś sam? Renko musiał powtórzyć pytanie, bo ził Maksima wyjechał już poza granice Kaliningradu i łączność komórkowa się rwała. — Tak. — Masz jeszcze ten notes Tatiany Pietrowny? — Nie. — Trzy kłamstwa z rzędu. Dobry początek, pomyślał Żenia. Wcale nie przeszkadzały mu przerwy w połączeniu. — Myślałeś o naszej umowie? — Jak daleko doszedłeś z tłumaczeniem? — zapytał Renko. — Pracujemy nad nim. — My? — padło po chwili przerwy. — Ja i Lotte. — Twoja dziewczyna?

— Znajoma. Renko miał prawo być wściekły z wielu powodów. Na początek choćby ze względu na kwestię bezpieczeństwa dziewczyny. — Skoro to znajoma, odeślij ją do domu. Ania się odzywała? — Nie. — A Aleksiej Grigorienko? Połączenie znów się urwało. — Widziałeś sejf, z którego wziąłeś notatnik Tatiany. Czy jest tam wciąż mój pistolet? — Nic nie słyszę. — Amunicja leży w biblioteczce… — Tak? — Czy teraz mnie słyszysz? — Gdzie? Ale połączenie się przerwało. Lotte siedziała z uchem przyciśniętym do telefonu. Gdy połączenie całkiem zanikło, spytała: — Co to za umowa? — Wojsko. Potrzebuję jego zgody, żeby się zaciągnąć jako małoletni. — Przerażasz mnie. — Chcesz wracać do domu? — Najpierw rozwiążmy zagadkę. ♦♦♦ Droga powrotna do miasta prowadziła Maksima i Arkadija obok bloków mieszkalnych uświnionych niczym pisuary oraz witryn sklepów wyglądających jak oklejone plakatami kontenery ze statków. Maksim postanowił pochwalić się czymś, co nazywał dziewiątym cudem świata: najszpetniejszym budynkiem z ery sowieckiej. — Budynek jak potwór Frankensteina. Zombie. — Mówisz to z dumą. — Bo nie mówię o najbrzydszym budynku na zachód od Uralu, tylko o najbrzydszym stąd aż do Pacyfiku. Od srebrnych śledzi Morza Bałtyckiego po czerwone łososie Kamczatki. — Nieźle. — Mówię to jako Koenig, syn tej ziemi. — Czy w tym najbrzydszym budynku komórki mają zasięg? — Prawdę mówiąc, wyśmienity. W świetle latarni zdawało się, że ził Maksima jest niemal przezroczysty i wręcz płynie przez miasto. Ludzie odwracali się od tandety na straganach oraz stojaków z ubraniami, by pogapić się na tę paradę jednego samochodu. Renko musiał znaleźć miejsce, z którego mógłby się dodzwonić do Wiktora i — bez względu na to, czy byłby pijany — wysłać go do swojego mieszkania. Głos chłopaka zdradzał coś nowego. Może jeszcze nie przerażenie, ale z pewnością niepokój. — Podczas wojny brytyjskie bombowce zrównały Koenigsberg z ziemią. Szczególnie celowały w miejscowy zamek, stojący na wzgórzu z widokiem na miasto. Kiedy wojna się skończyła, po zamku nie zostało ani śladu, ale Stalin postanowił zbudować coś na dawnym miejscu. Maksim skręcił na ciemny parking i zatrzymał samochód. W pierwszej chwili Renko nie zauważył niczego dziwnego. Dopiero po jakimś czasie zorientował się, że coś zasłania połowę nocnego nieba. — Ostatnia kwatera główna partii komunistycznej — oznajmił Maksim. — Rodowici mieszkańcy nazywają ją Potworem. Po drugiej stronie drucianego ogrodzenia wściekle ujadały psy, licząc na to, że oni zrobią coś głupiego, na przykład wsadzą palec w oczka siatki. Renko podejrzewał, że nie karmiono ich regularnie. Sterty butelek i śmieci piętrzyły się tam, gdzie przywiał je wiatr. Renko zadarł głowę, by ocenić rozmiary Potwora. Nad nim górował dwudziestopiętrowy gmach. — To największy budynek w mieście, ale nigdy nie był wykorzystany — rzekł Maksim. — Nawet przez jeden dzień. Większość okien była wybita. Potwór miał cztery nogi i najbardziej kojarzył się Arkadijowi z pozbawionym głowy słoniem. — Na czym polega problem? — Na historii. Zanim zdążyli ukończyć górę budynku, dół podmyła woda ze starych tuneli biegnących pod zamkiem. Teraz cały gmach tonie, a koszty rozbiórki byłyby zbyt wysokie. Partia zadłużyła się w bankach, więc musi

spłacać kredyty. Toną razem z Potworem. Coś pięknego! — Nie da się tego ciągnąć w nieskończoność. — A czemu nie? Jak Putin przyjechał z wizytą, pomalowali tylko ściany na niebiesko i udawali, że nic tu nie stoi. Mieliśmy tu największą masową halucynację na świecie. Dobrze chociaż, że komórki miały tu porządny zasięg. Maksim się ulotnił, a Renko zadzwonił do Wiktora, który przybrał ton urażonej niewinności. — A ty gdzie się podziewasz, do cholery?! — W Kaliningradzie. — Podobno miałeś tam zostać tylko na noc. — Też tak myślałem. Sprawy się skomplikowały. — Każę to wyryć na twoim nagrobku. Sprawy się skomplikowały. — Widziałeś Aleksieja Grigorienkę? — Tak się składa, że prowadziłem akurat obserwację w Melinie, kiedy pojawił się Aleksiej. Ale miał podbite limo! — Pobiliśmy się w marinie. — A więc jednak nie wpadł na drzwi. Abdul rżał na jego widok jak koń. — Abdul? — Ta żmija chciała, żeby kierownik restauracji puszczał jego klip na sali. To obraza dla każdego rosyjskiego żołnierza, który służył w Czeczenii. Nie mogłem tego ścierpieć. Renko patrzył, jak Maksim poleruje zderzak ziła. — I co zrobiłeś? — Powiedziałem Abdulowi, że wsadzę mu gnata w portki i odstrzelę jaja. — Widzisz, i przez takie rzeczy nie mogę cię zostawiać samego. — No to lepiej wracaj szybko. Ania i Aleksiej bardzo się do siebie zbliżyli. — Ania zbiera materiały do artykułu. — To tak się to teraz nazywa? — zakpił Wiktor. — Im szybciej wrócisz, tym lepiej. I uważaj na Maksima Dala, tak zwanego poetę. To bardzo śliski gość. — Staram się. Renko usłyszał dobiegający z góry świst i zadarł głowę w sam raz, by zobaczyć spadającą szybę, która z hukiem rozbiła się o ziemię. Potwór się zabawia, pomyślał. ♦♦♦ — Arkadij mówi, że jest takie stare marynarskie powiedzenie: „Najpierw szybkość, potem kierunek” — odezwał się Żenia. — I co to ma znaczyć? — spytała Lotte. — Że lepiej iść dokądkolwiek, niż stać w miejscu. Składali słowa, szukając czegoś konkretnego, i zapisywali je na fiszkach posegregowanych według mówcy. Mężczyzna w Meloniku nad Kreską: ucho, owad w kółku, dwa pierścienie, ryba i 2B. Latawiec Skrzynkowy: gwiazda, owad, wschód słońca, trójkąt. Mężczyzna w Meloniku bez Kreski: pytajnik, skrzyżowane miecze, dwa pierścienie, ryba pod falą. Rogal Księżyca: strzałka w dół, owad, ucho, znak równości, czarna łza, biała łza i RR. Gwiazda: strzałka w dół, tory kolejowe, RR oraz litera L. Cegły: znak dolara, owad, latawiec skrzynkowy, radioaktywność. Melonik bez Kreski: spirala, ucho, latawiec skrzynkowy, twarz z iksem w miejscu ust albo owad w kółku. — A swoją drogą, co to za owad? — spytał Żenia. Lotte nachyliła się, by pokazać mu naszyjnik z wisiorkiem na szyi. W bursztynie widniała uwięziona osa. Próbowali tematycznie. Rolls royce od RR i tory kolejowe. Marynarka wojenna od ryby i fali. Ryba pod wodą musiała oznaczać okręt podwodny albo torpedę. L mogło pochodzić od Lenina, to zawsze było bezpieczne założenie. Strzałka mogła wskazywać kierunek, wyjście albo skutek. Albo Dianę Łowczynię ewentualnie Wilhelma Tella. Łzy to ból, olej, krew, pestka jabłka, figa bądź gruszka. Płot mógł symbolizować suwak błyskawiczny, tory kolejowe albo szwy. Fale mogły oznaczać morze, marynarkę wojenną, Flotę Bałtycką. — Czasami grasz pod przeciwnika, a nie zgodnie z tym, co się dzieje na szachownicy — powiedział Żenia. — To znaczy? — Potrafię sobie wyobrazić część z tych graczy tutaj. Najpierw jest sam tłumacz. Spokojny, pewny siebie, zapisuje „ble, ble” jako symbol formalności. Może podkreśla w ten sposób swoją wyższość. Dalej są inni, przede wszystkim pierwszy Mężczyzna w Meloniku. Na początek oznajmia, że wszyscy są równi. Każdy będzie miał okazję

się wypowiedzieć bez przeszkód. Klasyczna etykieta z czasów sowieckich. To on otwiera zebranie i je zamyka. Nie można go pomylić z żadnym innym graczem. Pod nim widnieje kreska, jak galon na mundurze admirała. Drugi Mężczyzna w Meloniku, ten bez kreski pod spodem, jest egzekutorem. Nosi noże. Z drobnych szczegółów wiele się można dowiedzieć. — Coś mi się przypomniało — powiedziała Lotte. — Tak? — Na turnieju w Warszawie grałam kiedyś z Chinką. To niesamowite, ilu dobrych graczy oni wypuszczają. — I? — Jej nazwisko było na plakietce z symbolem latawca skrzynkowego. Bo on symbolizuje Chiny. — O! — Musiał spojrzeć prawdzie w oczy, że podczas gdy on naciągał na grę naiwniaków na dworcach kolejowych, Lotte jeździła za granicę na turnieje międzynarodowe. — To bardzo ważny szczegół. A jak ci poszło? — Drugie miejsce. — Wspaniale. Czy pamiętasz coś jeszcze? — Jednym ze sponsorów turnieju był chiński bank, szanghajski bank Czerwony Świt. — A nie wschód albo zachód słońca? — Nie, w Chinach świt zawsze jest czerwony. — Pewnie z powodu zanieczyszczenia powietrza, jakie tam mają. No to robimy postępy. A jak myślisz, co oznacza Natalia Gonczarowa? — Urodę — odparła Lotte. — Albo cudzołóstwo. — Rozłożył fiszki na kuchennym stole. — Wszystko można rozmaicie interpretować. Na przykład tak: „Chińska siatka szpiegowska zatopiła torpedą uszkodzony okręt podwodny i zostawiła załogę w wielkiej plamie ropy naftowej, za co rosyjski minister obrony przyznał sobie Order Lenina”. — Albo? — spytała Lotte. Żenia poprzestawiał fiszki. — „Wielki rosyjski poeta Puszkin i jego niewierna żona Natalia żeglowali u wybrzeży Chin, kiedy kobietę śmiertelnie ukąsiła osa. Muzyka na pogrzebie doprowadziła ludzi do łez. Podczas stypy podano rybę i figi”. ♦♦♦ Jechali wokół parków i oświetlonych latarniami ścieżek w centrum miasta, ale Renko nie miał pojęcia po co. Żeby uciec od Potwora? Bo poeta chciał zaimponować turyście? — Oto przyszłość — odezwał się Maksim. — Tak zwana Wioska Rybacka, faksymile dawnego Koenigsbergu. — Wygląda jak park tematyczny — zauważył Renko. — Parkiem tematycznym będzie przyszłość. Domy z pruskiego muru i latarnia morska w wiosce ukrywały drogie sklepy i mieszkania dla ludzi z klasy wyższej. A gdzie krzątanina sprzedawców ryb, beczki ze śledziami i suszące się rozwieszone sieci, błyszczące jak lśniący arras ze srebrnych łusek? Ani jednego prawdziwego kutra rybackiego, jedynie dwie jolki w naprawie, z czego tylko jedna miała silnik zaburtowy. — Czasami, dla dopełnienia tej sceny, wypływamy jedną z tych łódek i łowimy okonie. To świetny odpoczynek. — Czy Tatiana wypływała z wami? — Tatiana? Nie. Ona nigdy nie odpoczywała. Wiedziała, że zamykając za sobą drzwi, zawsze jest w niebezpieczeństwie. Nie tylko na dworze, ale i we własnym domu. Tyle że ona lubiła zagrożenie. Przez całe życie tańczyła walca z niebezpieczeństwem. Tylko Kaliningrad mógł zrodzić taką kobietę jak ona. Kiedyś wyznała mi, że wolałaby żyć krótko, przemknąć sprintem po niebie. — To w końcu walc czy sprint? — zapytał Renko. — Jakimś cudem i jedno, i drugie, mój drogi. — Byleby mogła zabrać ze sobą swojego psa? Tak mi mówił Obolenski. Małego mopsa, zgadza się? — Widziałeś go? — Nie jestem pewny. Jak się wabił? — Polo. — A kiedy ją ostatnio widziałeś? — spytał Renko. — No wiesz, Tatianę? — W dniu, kiedy zginęła. — Byłeś wtedy u niej? — Wciąż bardzo ją lubiłem. Szanowaliśmy się nawzajem, ale najgorętszy etap naszego związku mieliśmy już za sobą. — Zwierzała ci się? — Do pewnego stopnia. Powiedziałbym, że bliższa była jej siostra Ludmiła, no i Obolenski. — Czy wspominała kiedyś o jakiejś mafii?

— O żadnej konkretnej. — A mówiła o Abdulu? O Szagelmanach? O Małpie Bieledonie? Wszyscy oni, z tego czy innego powodu, mieli do niej żal. — Przestępcy zawsze mają do kogoś pretensje — odparł Maksim. — Nie ulega wątpliwości, że każdy z nich chce Kaliningradu. Tutaj jest dużo więcej niż tylko bursztyn. Przemysł samochodowy, stocznie, Flota Bałtycka, a już niedługo być może także kasyna. Surowa powierzchnia skrywa majętne księstwo. — I Aleksiej Grigorienko chce to wszystko przejąć jako swój spadek. Mercedes zwolnił z szacunkiem, żeby przepuścić ziła. Bmw montowane w Kaliningradzie najwyraźniej trafiały od razu do Moskwy, natomiast nissany oraz isuzu odbywały drogę w przeciwnym kierunku, z portów nad Pacyfikiem, i wyglądały jak buty kupione z drugiej ręki. — Szukasz kogoś? — spytał Renko, bo Maksim wciąż spoglądał w boczne lusterka. — Znajomych. — Może tych od łowienia ryb przed laty? Nic tak nie pomaga wziąć się w garść jak dawni kumple. Przejechali przez mostek na małą wysepkę, w kierunku ostrej iglicy katedry. — Pewnego dnia, kiedy o nas już wszyscy zapomną, Tatianie postawią tu pomnik. A ludzie będą się dopytywać, dlaczego nie zapobiegliśmy jej morderstwu. Na twoich barkach spoczywa reputacja nas wszystkich. — Na to bym specjalnie nie liczył — odparł Renko. — Wobec tego mamy kłopot. Iglicę kościelną oświetlały osobne reflektory. Maksim podjechał do niej w żółwim tempie. — Nasza katedra. — Wskazał na upchany w rogu grobowiec. — I nasz filozof. Do grobowca z surowego kamienia, z portykiem, prowadziła brama z kutego żelaza. Reflektory ziła omiotły tablicę z napisem IMMANUEL KANT. — Czy to nocna wycieczka kulturalna? — spytał Renko. — Czy tylko zgubiliśmy drogę? — Daj spokój, musiałeś studiować Kanta na uniwersytecie — odparł Maksim. — Największy umysł swoich czasów? A może najsłynniejszy filozof w historii? „Teoria bytu”. „Imperatyw kategoryczny”. Poeta prowadził powoli, lawirując między drzewami; na wąskim krańcu wyspy zawrócił. — Wierzę ci na słowo — rzekł Renko. — Albo „pytanie mordercy”. Jeśli morderca pyta cię, gdzie jest ktoś, kogo zamierza zabić, to uczciwość wymaga, żebyś powiedział mu prawdę. — Niestety, jakoś mi to nie utkwiło w pamięci. — Ale staruszek mógł być chory — ciągnął Maksim. — Obecnie lekarze sądzą, że to niewykluczone. Kant miał guza mózgu. Wykazywał wszelkie objawy. Utrata wzroku, zanik zahamowań społecznych, omdlenia. Całkiem możliwe, że czerpiemy wskazówki moralne od człowieka, który popadał w obłęd. — Nie po raz pierwszy i nie ostatni. Ostre światło, a potem pchnięcie. Arkadij odwrócił się na siedzeniu i zobaczył, jak czarny terenowy mercedes uderza w tylny zderzak ziła. Ził wyrwał do przodu i przejechał przez klomb kwiatów na alejkę dla pieszych nad rzeką. Kiedy terenówka zrównała się z nimi, Renko ujrzał jednego mężczyznę za kierownicą i dwóch siedzących z tyłu. Maksim krzyknął coś, wskazując na schowek. Arkadij próbował go otworzyć, szarpał i kopał w zamek — bez skutku. Mercedes wysforował się nieco, dostatecznie, by móc zepchnąć ziła z alejki do wody. Z braku wyboru Maksim musiał zahamować. Z mercedesa wyszli dwaj mężczyźni, każdy z pistoletem maszynowym. Stanęli po bokach ziła, oświetlając wnętrze pojazdu rozbłyskami z luf, dziurawiąc drzwi, robiąc gwiaździste rozpryski na przedniej szybie i na bocznych, i krzycząc: „Ze mną zadzieracie?! Przywitajcie się z moim małym przyjacielem!”. Uwinęli się w kilka sekund. Opróżnili magazynki swoich pistoletów maszynowych. Przez chwilę napawali się zwycięstwem, lecz nagle ził ożył. Żaden nabój nie przebił kuloodpornej karoserii samochodu. Rozpryski na szybach nie spowodowały, że szkło się potłukło. Ciężki jak czołg ził wycofał się na ścieżkę i staranował terenówkę w chwili, gdy niedoszli zabójcy gramolili się do środka. A kiedy już do niej wskoczyli, mercedes uciekł na pełnym gazie, mijając grobowiec filozofa.

Rozdział 23 Żenia i Lotte obudzili się na kanapie i zobaczyli, że przy stole siedzi Aleksiej i czyta ich zapiski. — Proszę, jaki postęp. Zwłaszcza że nie wiedzieliście, o jakim notatniku mówię, i mnie okłamywaliście. — Znalazłem go już po pańskim wyjściu — odparł Żenia. — A ty wciąż kłamiesz. — To ja go znalazłam — wtrąciła się Lotte. — Teraz kłamiecie, broniąc się nawzajem. To dowód prawdziwej miłości. Żenia usiadł i przybrał zażenowaną minę. — Jak pan tu wszedł? — zapytał. — A jak myślisz? Otworzyłem sobie kluczem. — Gdzie jest Ania? Gangster nie odpowiedział. Zapalił papierosa i obserwował jarzący się koniuszek, jakby to był pogrzebacz na kominku. Żenia zauważył, że wprawdzie wciąż ma podbite oko, ale przebrał się, ogolił i znów panował nad sytuacją. — Masz broń? — zapytał Aleksiej. — Nie. — Słyszałem, że śledczy Renko dostał grawerowany pistolet w nagrodę za dobrą służbę. Nie wyobrażam sobie wprawdzie, jak zasłużył na nagrodę za cokolwiek, ale tak mówią. — Nic o tym nie wiem. — A ty, Lotte? — Nie poznałam go — odparła. — Muszę się dowiedzieć, gdzie w Kaliningradzie przebywa śledczy, to bardzo ważne. Nie dzwonił? — Nie — odparł Żenia. — Ależ dzwonił, to jasne. — Aleksiej przerzucił kartki zapisane symbolami i wykazami ewentualnych znaczeń. — Pytanie, gdzie konkretnie Renko jest w tej chwili. Ty nie wiesz, Ania nie chce powiedzieć. Pomaga mu detektyw Wiktor Orłow. — Orłow to pijak. — Podobno. Wobec tego zostajecie tylko wy dwoje. Od tej pory będziecie tłumaczyli ten notatnik dla mnie. Macie tu zostać, dopóki nie skończycie. Teraz gramy w jednej drużynie. — Jak dotąd niczego nie udało mi się przetłumaczyć — powiedział Żenia. — Ale ty i twoja przyjaciółka macie pomysł, ogólne pojęcie o tym, czego dotyczy treść. Na coś wpadliście. — To język stworzony na własny użytek. Odczytanie go może nam zająć tygodnie, jeśli w ogóle się uda. — Wobec tego muszę cię zmotywować. Temperatura czubka palącego się papierosa wynosi siedemset stopni. — I co z tego? — A twoja dziewczyna ma delikatną, dziewiczą skórę. — Co panu chodzi po głowie? — Dwa plus dwa. Taka para geniuszy powinna sama wymyślić, które z nich jest bardziej zagrożone. Najwolniejsza zebra. Najdelikatniejsza panna. — Aleksiej zabrał ich telefony komórkowe. Żeni łomotało serce. Lotte trzęsła się tak bardzo, że aż szczękała zębami. — Daję wam dziesięć godzin — zapowiedział Aleksiej. — To nierozsądne. — A czy ja wam wyglądam na rozsądnego faceta? — Ale to niewykonalne — upierał się chłopak. — Daję wam dziesięć godzin. Przy drzwiach zostanie mój człowiek. — Kto to jest Ania? — spytała Lotte. — Na twoim miejscu nie martwiłbym się o inną kobietę — powiedział Aleksiej. — Gdzie są nożyczki? Żenia znalazł nożyczki w biurku i stał nieruchomy jak posąg, gdy Aleksiej przecinał kabel telefonu stacjonarnego. W bajce mógłby z zaskoczenia obezwładnić gangstera. Ale nie w świecie realnym. Bohaterowie nie wygrywają dzięki dogodnie leżącym pod ręką popielniczkom i tępym narzędziom, tylko za sprawą silnej woli i stalowych nerwów. Jak więc zamierzał być żołnierzem w służbie Matki Rosji, skoro sam siebie nie potrafił obronić? Wiedział, gdzie Arkadij trzyma pistolet. Ale gdzie chowa amunicję? Kolejna zagadka. Lotte odprowadziła Aleksieja wzrokiem, a kiedy wyszedł, szepnęła do Żeni: — Strzelałeś już do człowieka, prawda? Chłopak skinął głową, bojąc się, że przerazi tak wrażliwą dziewczynę, ale Lotte sprawiała wrażenie, jakby jej ulżyło. — Naboje są w biblioteczce — powiedziała. — Tak. — Zastanawiał się, do czego ona zmierza.

— Musimy tylko znaleźć właściwą książkę. Coś stosownego. — Renko ma tysiące książek. Ma fioła na ich punkcie. — Co to za książki? — Wojenne jego ojca. Bajki. Alicja w Krainie Czarów, Rusłan i Ludmiła, Czarodziej z Oz. Kiedyś mi je czytał. — Wobec tego starannie wybrał odpowiedni tytuł. Przeszła wzdłuż rzędu półek z literaturą, patrząc na nazwiska autorów — Bułhakowa, Czechowa, Puszkina — i wysuwając każdy tom, by sprawdzić, czy nic za nim nie ma. — To musi być to. — Wskazała na tytuł stojący zbyt wysoko, by mogła go dosięgnąć. — Hemingway. Pożegnanie z bronią. — Uważasz, że jesteś taka mądra? — Bardzo. Ale kiedy Żenia zdjął książkę z półki, znalazł za nią tylko jeden jedyny nabój. ♦♦♦ Renko odczekał, aż mercedes zniknie z widoku, i dopiero wtedy usiadł prosto. Piekło go skaleczone odłamkiem szkła czoło, ale wewnętrzna skorupa samochodu z blach pancernych nie została naruszona, a szyby kuloodporne były potrzaskane, lecz nie wybite. Wyciągnął rękę, by odpiąć pas Maksima i wypchnąć go za drzwi. Ostrzem scyzoryka podważył zamek schowka, który poeta tak rozpaczliwie próbował otworzyć. W środku znajdowały się bilety na prom i pistolet. Maksim trząsł się z oburzenia. — Próbowali nas zabić! — Owszem. Powinieneś staranniej dobierać sobie przyjaciół. — Renko wysiadł i odciągnął Maksima ścieżką. — Mój piękny ził! — No cóż, to był samochód pancerny przeznaczony do służby na Kremlu i muszę przyznać, że jak na taki antyk, spisał się całkiem nieźle. — A co z rajdem? — Żyjesz z żonglowania słowami. Na pewno coś ci przyjdzie do głowy. — A co miałeś na myśli, mówiąc, żebym „staranniej dobierał sobie przyjaciół”? — To, że umówiłeś się, że będziesz w tym akurat miejscu i o tej godzinie. Jak inaczej mogliby nas odnaleźć w wielkim mieście? — Myślałem, że chcą z tobą pogadać. — A tymczasem próbowali nas zastrzelić. — Sądziłem… — I masz dwa bilety w jedną stronę na jutrzejszy prom do Rygi. Dla kogo jest ten drugi bilet? — Wiem, że to wygląda… — Stul pysk. — Renko obszedł poetę dookoła, jakby ten był eksponatem w muzeum. — Aleksiej widział, jak ulotniłeś się w marinie, kiedy próbował mnie zmiażdżyć pod barką. Liczył na twoją pomoc, a ty uciekłeś. Tego typu rzeczy zabójcy traktują bardzo osobiście. — Wyssałeś to wszystko z palca! — W marinie był pies, bohaterski mops, który się wabił Polo. W Moskwie nie ma aż tak wiele mopsów. — Czysta fantazja. — Czy Aleksiej zaproponował ci pieniądze? A co z tym twoim cudownym amerykańskim stypendium i pięćdziesięcioma tysiącami nagrody? Z Maksima uszło powietrze. — Nici. Wybrali kogoś innego. Renko pchnął potężnego mężczyznę, by wreszcie się ruszył. — Dlaczego mi nie powiedziałeś? — Bo chciałem się dowiedzieć, co jest w tym notatniku. — Po co? — Dla Aleksieja. — Dlaczego mu pomagałeś? — Ze strachu. Renko był ciekaw, czy to prawda, półprawda czy może licentia poetica. ♦♦♦ Żenia i Lotte nie wiedzieli, czy człowiek, którego Aleksiej zostawił przed drzwiami, jest wysoki, czy niski, ubrany jak spod igły, czy utytłany popiołem z papierosów. Słyszeli, jak człapie tam i z powrotem niczym niedźwiedź w zoo.

Żenia nabił pistolet Arkadija i schował go za paskiem na plecach. Lotte znalazła w szafce sprzęt narciarski. Zdjęła kółka z kijków i uzbroiła się w coś w rodzaju dwóch marnych włóczni. Tymczasem Żenia wymyślił nowy temat. — Jeśli je odpowiednio ułożyć, fale oznaczają ocean, ryby to statki albo okręty podwodne, a gwiazda jest symbolem rosyjskiej władzy, najpewniej marynarki wojennej. — Niewykluczone. — Skoro jest znak dolara, RR może oznaczać rosyjskie ruble, nie rolls royce’a. A wtedy dwa B nie pochodziłoby z Szekspira, tylko oznaczało dwa biliony, czyli po naszemu miliardy. Nawet w rublach to kupa forsy. Co ty na to? — A jak się do tego ma Natalia Gonczarowa? — I tu się robi fajnie — odparł Żenia. — W notatniku nie ma śladu po tym, kiedy i gdzie odbyło się to spotkanie. Żadnej wskazówki. Sądzę, że może chodzi o jacht Griszy, Natalia Gonczarowa… To by było genialne posunięcie. Każdy by zrozumiał, że szefem był Grisza. — Czy to ważne? Przecież to już przeszłość, prawda? — Nie z punktu widzenia Aleksieja. On się zachowuje tak, jakby to była kwestia życia lub śmierci. Traktuje to osobiście. — A podaj mi przykład czegoś, czego nie traktuje się osobiście — rzekła Lotte. — Szachy. — To widocznie nigdy nie grałeś z facetem, który przez całą partię gapi ci się w dekolt. Tak czy siak, mam nadzieję, że to już przeszłość. Martwi mnie tylko piąta strona, na której jest wyłącznie twarz z iksem w ustach. To znaczy, żeby wszyscy trzymali gęby na kłódkę. Włącznie z nami. ♦♦♦ Nie była to kwestia mniejszego czy większego zaufania. Teraz, skoro Aleksiej próbował go zamordować, Maksim chyba nabrał ochoty do współpracy. Do czasu, gdy dojechali do kolejnego zakrętu na szosie. A zresztą gdzie indziej miałby się Renko zatrzymać, jeśli nie w mieszkaniu Maksima? Kaliningrad coraz bardziej przypominał wyspę, z hotelami i dworcami obserwowanymi zarówno przez mafię, jak i policję. Renko miał wrażenie, że nie spał od wielu dni. Zamknął oczy. Przyśniło mu się, że pod łóżkiem toczy się wte i wewte butelka wódki, że w mózg wżera mu się robal z ołowiu, że psiak o pysku małpy liże go po twarzy, aż w końcu obudził się o świcie, przy świergocie wróbli, i stwierdził, że naprzeciwko niego siedzi na krześle Ania. — Zraniłeś się — powiedziała. Dotknął czaszki. — Au! — Może następnym razem wypróbujesz szpikulec do lodu. — Gdzie jest Maksim? — Poszedł wypożyczyć samochód. — Co ty tu robisz? — Jakie urocze powitanie. Renko nie wziął filiżanki herbaty, którą mu podała. Zmyła makijaż z twarzy, chociaż nadal miała na sobie obcisłą suknię wieczorową z czerwonymi cekinami. — Gdzie jest Aleksiej? — zapytał. — W Moskwie, w Kaliningradzie, nie wiem. Lata tam i z powrotem firmowym samolotem Griszy. Myślę, że teraz akurat się ukrywa, ale pewnie sam wiesz o tym najlepiej. Masz w Aleksieju bardzo groźnego wroga. — Nigdy za nim nie przepadałem. To on cię przywiózł do Kaliningradu, tak? — Owszem, ale potem poszliśmy każde swoją drogą. — Czyżby świeża sprzeczka zakochanych? Znudziliście się sobą? — Rzucił mnie. — Ciebie? Trudno w to uwierzyć. Wyglądało na to, że świetnie wam się układa. — Wiesz, Arkadij, czasami wyłazi z ciebie prawdziwy skurwysyn. — A jak ci idzie zbieranie materiałów do artykułu o Tatianie? — spytał. — Posuwa się. — Miło słyszeć. — A twoje śledztwo? — spytała Ania. — Pomalutku. — Tak, za każdym razem, kiedy cię widzę z odłamkami szkła we włosach, to wiem, że robisz postępy w śledztwie. Poruszył się, na co stos płyt zsunął się z kanapy na podłogę. Nie wiedział, na co ona czeka. Aż wróci Aleksiej

i porwie ją w ramiona? Zdał sobie sprawę, że śniło mu się coś jeszcze, choć raczej nie był to sen, tylko wspomnienie tego, jak Ania sypiała w jego łóżku, w jego koszuli, a on wdychał zapach jej włosów. To dziwne uczucie, oglądać tę samą kobietę oczami innego mężczyzny. Upiorne odwrócenie ról. — Czy Żenia się odzywał? — spytał. — Nie. Czasami znika i się ukrywa, tak jak ty. — I nie wiesz przypadkiem, czy wciąż ma ten notatnik? — Może i ma. Ale jest bezwartościowy. — Skoro tak, to dlaczego Aleksiej chce go zdobyć? W odpowiedzi wzruszyła ramionami. Aleksiej pewnie ją rzucił, gdy się upewnił, że nie ma już tego notatnika, pomyślał Arkadij. A teraz siedziała tutaj. Noce spędzone z niebezpiecznym bogaczem ani trochę nie zaszkodziły jej urodzie. — Wracasz do Moskwy? — spytała. — Jak już wyjaśnię kilka wątków. — Na przykład jakich? — Czy Aleksiej choć przez chwilę miał dostęp do kluczy do mojego mieszkania? — Ja mu ich nie dawałam. — Nie o to pytałem — odparł. — Czy kiedykolwiek zdarzyło się, że mógłby się dobrać do twojej torebki? — To możliwe. Nie ufasz mi? — Sam nie wiem. Nie wiem, kim jesteś. Czy rozmawiam z tobą, czy z partnerką Aleksieja do tańca. Zabrzęczał jego telefon. Dzwonił Wowa, chłopiec z plaży. Arkadij słuchał przez chwilę, po czym się rozłączył. — Muszę wyjść. — Nikt cię nie zatrzymuje. — Mogę cię prosić o klucze? — Oczywiście. — Sięgnęła do torebki i wcisnęła mu je w dłoń. — Dziękuję. — Przesunął się obok niej i ruszył do drzwi. Ania klapnęła na krzesło. Czego się po nim spodziewała? Nie należało nadużywać jego cierpliwości. Słuchała much obijających się o szybę, patrzyła niewidzącym wzrokiem na rozrzucone na podłodze płyty z jazzem, otworzyła fiolkę aspiryny, pogryzła i połknęła kilka pastylek. Podciągnęła rąbek sukni z czerwonych cekinów i spojrzała na ślad po przypaleniu papierosem na wewnętrznej stronie uda.

Rozdział 24 Renko wypożyczył ładę — puszkę sardynek w porównaniu z ziłem — i pojechał na piaszczystą mierzeję, tam gdzie po raz pierwszy zobaczył Wowę i jego siostry zbierające bursztyn. Chłopiec już czekał, znów bosy, gotów brodzić w wodzie albo salwować się ucieczką. Na pytanie śledczego, gdzie mieszka, wskazał na wpół zakryty przez wydmę barak. — Nocami jęczy. Podpieramy go belkami. Kiedyś się zapadnie, ale do tej pory cały jest nasz. — Zerknął na Arkadija z ukosa. — Wpadliście na Świnkę. — To ten gość w furgonetce rzeźnika? Jest dość przerażający. — No. Ale nikt mi nie wierzy. — Chętnie posłucham. Wowa bez przerwy rozglądał się po plaży — nawyk kogoś, kto zawsze stoi na czujce. Znalazł wizytówkę, którą Arkadij zostawił w bucie kolarskim Josepha Bonnafosa, i miał coś do powiedzenia. Chociaż raczej do sprzedania, pomyślał Arkadij. — Czy pan jest policjantem? — Z Moskwy, nie tutejszym. — Bo policja po prostu ukradnie mi to, co mam. Policjanci z tego słynęli, pomyślał Renko. Patrzył, jak z odpływem fal w piasku pojawiają się otwory wentylacyjne, dowody na istnienie niewidzialnego świata. — Wowa, jeśli o mnie chodzi, to sprawa osobista. — Dla mnie też. — Jak mają na imię twoje siostry? — Luba i Lena. Luba ma dziesięć lat, Lena osiem. — Przez telefon mówiłeś, że masz rower. — Specjalny. Czarny z czerwonym kotem. Wiejący nieustannie wiatr rzeźbił w piachu i smagał włosy Wowy, tak że opadały mu na czoło. Renko zadumał się nad tym, jak to jest żyć w tak nieustępliwym naporze żywiołów. — Czy pokazywałeś komuś ten rower? — spytał chłopca. — Mówiłem o nim tym gościom w sklepie z rowerami. — Ile ci zaproponowali? — Pięćdziesiąt dolarów. — Dużo. — To mniej więcej sześć procent wartości pantery, pomyślał Renko. — I to bez obejrzenia towaru? — Już ja ich znam, zabraliby mi rower, a forsę zatrzymali. — To prawda. Wowa nerwowo krążył w kółko. — To jeszcze nie wszystko? — zapytał Arkadij. — Świnka. — Co takiego zrobił? — Widzieliśmy, jak zabił rowerzystę. Patrzyliśmy zza drzew. Naoczni świadkowie, zarówno młodzi, jak i starzy, przeważnie próbują oddać intensywność i zgrozę morderstwa, jakby rysowali kredkami obrazki w książeczce do kolorowania. Wowa mówił spokojnie, rzeczowo. Rowerzysta wciąż żył, kiedy Świnka wrzucał go do furgonetki rzeźnika. Przez chwilę było słychać bębnienie nogami o ścianę pojazdu, a potem wystrzał z broni palnej. Świnka wyszedł, coraz bardziej zirytowany przetrząsając strój kolarza, aż w końcu go wyrzucił. — Zauważył cię? — Nie sądzę. — Wobec tego dlaczego cię ściga? — Zabraliśmy rower. To zmieniało sytuację. — Ukradliście Śwince rower? — Tak. — On wie, że to wy? — Tak jakby. — Tak jakby? — No bo zobaczył Lubę w kasku i próbował ją przejechać, ale się zakopał na wydmach. — Gdzie są twoi rodzice? — Niedługo wracają. — Zabrzmiało to bardziej jak przechwałka niż życzenie.

— A co z wami? Kto się opiekuje tobą i twoimi siostrami? — Nasza babcia. Mieszka bliżej miasta. — Daje wam jeść? — Radzimy sobie. — Jak masz na nazwisko? — Wowa to skrót od Władimira. Chłopiec zasznurował usta. Nie ma rodziców, nie ma nazwiska. — No dobrze — mruknął Renko. — Co jeszcze wzięliście oprócz roweru i kasku? — Tylko notatnik, który znalazłem w trawie. Same bazgroły. — Więc po co go zabrałeś? — Znaleźliśmy też karteczkę z numerem na komórkę. Jeśli ktoś zapisuje na czymś numer komórki, to chce to dostać z powrotem, no nie? — Bardzo mądrze. — Pani, która odebrała, była bardzo miła. Od razu tu przyjechała. — Jak wyglądała? — Jak bystrzacha. — Mówiła, jak ma na imię? — Nie. Miała małego pieska. — Jakiej rasy? — Takiego z wyłupiastymi oczami. — Wyłupiaste oczy? A ogon? — Krótki, kręcony. Była bardzo ładna. — Ta suczka? — Nie, kobieta — odparł Wowa, po czym dodał tonem „między nami mężczyznami”: — I miała zgrabne nogi. — Zwróciłeś na to uwagę? — Sam pan pytał, jak wyglądała. — Ile ci dała za notatnik? — Pięćdziesiąt dolarów. Ale tak naprawdę przydałby mi się pistolet. Co to za świat, zadumał się Renko, w którym dzieci żyją w ziemiankach i, jakby nigdy nic, proszą o pistolet? — Wiesz co? — powiedział. — Dam ci pięćdziesiąt dolarów, jeśli ty i twoje siostry będziecie się trzymali z dala od tej plaży. — Pan poważnie? Renko otworzył portfel. — Przez tydzień nie pokazujcie się na plaży? Zgoda? — Nie ma sprawy. — Wowa poweselał. — Szkoda, że nie było tu pana w czasie wojny bursztynowej. Dzień w dzień morze wyrzucało na plażę jakieś zwłoki. — Jak sprzedacie rower, będziecie bogaci. — Z tym mamy problem. Lena go zabrała i zapomniała, gdzie go ukryła. A piasek się przesunął i rower znikł. ♦♦♦ Żenia i Lotte mieli plan, który — z grubsza tak jak gra w szachy — zależał od ruchów przeciwnika, od tego, czy człowiek w korytarzu każe im wyjść na zewnątrz, czy wejdzie do mieszkania, czy pilnuje ich sam, czy ma wspólników. Żenia weźmie pistolet, a gdyby chybił, Lotte zaatakuje kijkami narciarskimi, zakładając, że facet pozwoli się podejść dostatecznie blisko. Minęły cztery godziny z czasu, który dał im Aleksiej, a strach i zmęczenie coraz bardziej ich wyczerpywały. Pistolet w rękach Żeni był ołowianym znakiem zapytania, oznaką nie tyle kontroli nad sytuacją, ile tego, że ją utracił; poczuciem klęski, a nie zdecydowania. Lotte mimowolnie co chwila spoglądała na drzwi, jakby krew sączyła się już przez próg. Każdy pomysł na dany symbol pośpiesznie przebijali następnym, chociaż czasami przez wiele minut nie padało ani jedno słowo. — Dwa splecione ze sobą koła mogą oznaczać współpracę — zaryzykowała Lotte. — Albo dwoje oczu, dwa jajka, dwa talerze, dwa koła — odparował Żenia. — Czyli, twoim zdaniem, to kiepski pomysł. — Nie, ale nie mamy czasu, żeby się bawić w encyklopedię. — Występują razem ze znakiem równości, uszami jako symbolu słuchania i „ble, ble” oznaczającego powitalne bzdety. Chłopak nie odpowiedział. — A więc uważasz, że to możliwe? — naciskała Lotte. — Ryzykowne — przyznał.

— No, chyba że dla szachowego oszusta. — Tak. — Żenia nie był psychiatrą, ale czuł, że potrafi ocenić charakter i poziom umiejętności każdego, kto siadał z nim do szachownicy. To, co widział w zapiskach tłumacza, świadczyło o próżności. Po Lotte zaś widział, że chociaż się boi, jest dzielna. — Pieniądze, Chiny, banki, ruble, dolary, okręty podwodne — powiedział. — Jak to się ma zebrane do kupy? — A co oznacza „L”? — Nie wiem. — Czarne figi? — Łzy? — Ropę naftową — oznajmiła Lotte. — Jeśli Rosji nie stać na zapłatę gotówką, płaci ropą naftową. — I gazem ziemnym, białą łezką. — Ale za co? — A jeśli płot nie jest płotem, tylko to są szwy? I oznaczają naprawę? — podsunął Żenia. — A Natalia Gonczarowa? Ona do niczego nie pasuje. — To anomalia — przyznał chłopak. — Anomalia jest czymś, z czym nie potrafimy sobie poradzić. Czy to, co na pozór odstaje od reszty, nie jest najlepszą wskazówką? — spytała Lotte. Skandale na carskim dworze nie należały do mocnych stron Żeni. — Jeśli dobrze pamiętam, Natalia Gonczarowa wciągnęła męża w pojedynek, w którym zginął — powiedział. — To z grubsza wszystko. Materiał na książkowy romans. — Albo na kryminał z morderstwem — sprostowała Lotte. — Tak się składa, że jej mężem był największy rosyjski poeta, Puszkin. Jego przeciwnik w pojedynku miał na sobie mundur nabijany srebrnymi guzikami, od których odbiła się kula Puszkina. Trzy dni później poeta zmarł, a Natalia Gonczarowa znalazła pociechę w ramionach cara. Mamy więc i cudzołóstwo, i spisek, i morderstwo. Co chcesz na początek?

Rozdział 25 Od czasu jego pierwszej wizyty w ogrodzie Ludmiły Pietrowny słoneczniki się rozmemłały, pnącza pomidorów chyliły się pod ciężarem owoców, a cukinie przejrzały. Dla odmiany chwasty miały się doskonale. Z domku wybiegł mops, goniąc gumową piłkę. Złapał ją, potrząsnął wściekle i pędem wrócił do kobiety, która ze splecionymi pod biustem rękami stała oparta o futrynę drzwi. — Polo! — zawołał Renko. Kobieta spojrzała na niego. Pies zatrzymał się, próbując patrzeć w dwie strony naraz, po czym znalazłszy nowego kolegę do zabawy, zaniósł piłkę Arkadijowi. — Wrócił pan — odezwała się. — Niestety. — Wyjął piłkę z psiego pyska. — Przykro mi, że pani przyjaciel nie wie, co to lojalność. Nie uśmiechnęła się, ale odniósł wrażenie, że ją rozśmieszył, na przekór jej ponurej minie. — Za każdym razem, kiedy chcę popracować w ogrodzie, Polo zbiera się na zabawę — burknęła. — Może taka jest cena przyjaźni. — Rozejrzał się po ogrodzie. — Pani warzywa wyglądają, jakby w każdej chwili miały wybuchnąć. — Widocznie nie zajmowałam się nimi jak należy. — Nie wiem — powiedział. — Nie jestem ogrodnikiem. — Podobno to bardzo proste. Wystarczy je posadzić i podlewać. — I trzymać psy z daleka. Większość pani warzyw dojrzała już do tego, żeby je zebrać. Chętnie pomogę. — A co z pańskim śledztwem? — Może zaczekać — odparł. — Skąd panu przyszło do głowy, że potrzebuję pomocy? — Kiedy tu byłem z Maksimem, nosiła pani ciemne okulary z powodu nadwrażliwości na światło. — Maksim zawsze się o mnie troszczy. — Też odniosłem takie wrażenie. A od tej pory nie wyrwała pani żadnych chwastów. To Ludmiła zajmowała się ogrodem. — Jak pan się domyślił? ♦♦♦ Pomijając psa, zapuszczony ogród i brak ciemnych okularów? No cóż, godzinami wsłuchiwał się w głos Tatiany. Rozpoznałby go wszędzie. Odwróciła się, weszła do domku i mimo że go nie zapraszała, podążył za nią. Za nim z kolei ruszył mops, upuszczając znacząco piłkę i łapiąc ją, gdy się potoczyła. Podczas gdy kobieta nastawiała wodę na herbatę, Arkadij oglądał bibeloty na półkach i szafkach w kuchni. Rodzinne zdjęcia, na których Ludmiła Pietrowna trzyma niemowlęta i dzieci w różnym wieku. Pocztówki z całego świata. Oprawione w ramki fotografie tych samych dwóch dziewczynek o promiennych uśmiechach i złotych włosach, kiedy jeździły na rowerze, pływały kajakami bądź zbiegały z piaszczystej wyspy, rozpościerając ręce tak, jakby umiały latać. — Która z was była starsza? — Ona. Różnica wieku między nami wynosiła dziesięć miesięcy. — Czy to jej dzieci są na tych zdjęciach? — Nie. Kuzyni, przyjaciele, dzieci przyjaciół. Pomimo kiepskiego wzroku Ludmiła z zapałem amatorsko parała się fotografią. — Postawiła na stole dwie filiżanki herbaty i usiadła. — Cukru? — Nie, dziękuję. — Wszyscy znani mi mężczyźni piją herbatę bez dodatków. Dlaczego? — Nie wiem. A dlaczego wszystkie znane mi kobiety biorą do ust kostki cukru i zapijają je herbatą? — Akurat ją na tym przyłapał. — Mówiłam Ludmile, żeby nie przyjeżdżała do Moskwy, ale ona zawsze odgrywała starszą siostrę. Nie znosiła się martwić, a ja niestety przysparzałam jej zmartwień przez całe życie. Jak pan na to wpadł? Ach tak, przez ciemne okulary. — Wyglądało to na przypadek cudownego ozdrowienia. — Czy to aż takie proste? — Mniej więcej. — I sądzi pan, że zdołam wyjechać stąd żywa? — Wątpię. Może pani zaryzykować tak jak Ludmiła, ale przypuszczam, że są podejrzliwi. — Dlaczego pan tak sądzi? — Po drodze tutaj zauważyłem samochód z kierowcą obserwującym pani dom. — To porucznik Stasow. Traktuje mnie jak sprawę osobistą. Wdarł się tutaj i przeszukał dom. Teraz wyczekuje na ulicy.

Przez mgnienie oka Renkę kusiło, żeby jej dotknąć i upewnić się, że jest kobietą z krwi i kości. Był ciekaw, jak często wywierała na mężczyznach taki efekt, powodowała, że lekko drżeli. — Pracowałam do późna w redakcji pisma z Obolenskim. Maksim wpadł jak po ogień, powiedział, że zostałam uznana za zmarłą, podobno wyskoczyłam ze swojego balkonu i że jak najszybciej musimy uciekać z Moskwy. Bo ten, kto został oficjalnie uznany za zmarłego, długo nie pożyje. To kwestia porządku w papierach. Przez całą noc jechaliśmy samochodem do Kaliningradu. Nic nie wiedziałam o tym, że Ludmiła przyjechała do mnie. — Pytanie, kto ją zrzucił. Na pewno zadzwoniła do mieszkania, kiedy dotarła na miejsce. — Mnie wtedy nie było. — Ale pani siostra miała własny klucz, prawda? Jej głos przygasł. — Tak. Wzięli ją za mnie i dlatego zginęła. A teraz ja żyję i udaję, że jestem nią. — Najwyraźniej nie znosiła płakać, ale otarła łzy z oczu, zanim zmieniła temat. — Maksim opowiedział mi o waszej przygodzie na plaży. A więc poznał pan tego chłopca, Wowę. — Ten to się potrafi targować. — Wiem coś o tym. Zapłaciłam za notatnik pięćdziesiąt dolarów. — I co w nim jest? — Naprawdę nie wiem — odparła. Renko omal nie parsknął śmiechem. — Pani nie wie? Z powodu tego notatnika ludzie giną od kul i wypadają z balkonów, a pani nie wie dlaczego? — Joseph, ten tłumacz, miał mi go odczytać. — I miał z tego wyjść wielki artykuł, tak wielki jak wojna w Czeczenii albo bomba w moskiewskim metrze? — Tak twierdził Joseph. Dowody miał w tym notesie. — I nie dał pani żadnej wskazówki, o co chodzi? — Powiedział tylko tyle, że nie odczyta go nikt oprócz niego. — Dlaczego chciał pani pomóc? Dlaczego był gotów ryzykować życie? — Chciał zostać kimś. Chciał być czymś więcej niż tylko echem, a właśnie tym był przez całe życie. Poza tym uważał, że trzymając notatki, których inni nie potrafią odczytać, zapewnia sobie bezpieczeństwo. — A tymczasem to trucizna, przekazywana z rąk do rąk. — Ma pan ten notes? — spytała. — Jest u przyjaciela. — Tłumacza? — Można i tak powiedzieć. Herbata wystygła. Tatiana spoglądała przez siatkowe drzwi na rząd arbuzów, które napuchły i popękały. — To moja wina — powiedział Renko. — Gdybym nie wtykał w to nosa i nie podważał identyfikacji zwłok Ludmiły, może byłaby pani bezpieczna. — Teraz musi pan to dokończyć. Przecież jest pan śledczym. Usłyszał jakiś hałas. Mops otworzył nosem drzwi szafki i wysypał z puszki psie ciasteczka. Tatiana je zgarnęła. — Ty mały prosiaku! — zganiła psa. — A właśnie, jak Polo się tu dostał? — Maksim przywiózł go później. — To kawał drogi. Trzeba przechodzić przez litewską i polską kontrolę celną i tak dalej. Nie miał nic przeciwko takiej wyprawie w obie strony? — Najwyraźniej nie. Renko zastanawiał się, co by jej zrobili, ci cenzorzy, którzy śledzili dziennikarzy z pistoletem albo pałką. Ona pewnie zastanawiała się nad tym samym. — Zna pan Stasowa? — spytała Tatiana. — Rozmawialiśmy przez telefon. Brama była otwarta. Renko uchylił żaluzję w oknie i ujrzał mężczyznę w przechodzonym audi zaparkowanym po drugiej stronie ulicy, przed biurem podróży obiecującym romans w Chorwacji. Gość nie wyglądał na kogoś, kto się wybiera na wakacje. — Ma pani broń? — spytał. — A pan? — Prawidłowo zrozumiała jego milczenie. — Co za beznadziejna z nas para! Wzruszył ramionami. Wychodziło na to, że miała rację. Przeszedł do innych pokoi. Dom był mały, przytulny, z jednym wąskim centralnym korytarzem. Meble z przedwojennego dębu. Przodkowie patrzący z owalnych ram. Pokój na tyłach zamieniono w ciemnię fotograficzną

z drugimi drzwiami, które się nie otwierały. — Niczego pan nie znajdzie. Stasow zabrał mój laptop. — Ale nadal uważa panią za Ludmiłę? — Jak dotąd tak. Skasowałam wszystkie ślady. Na łóżku leżał upchany po brzegi plecak. Nie wskazywało to na kogoś, kto się pogodził z tym, że jest w pułapce. — A gdzie pani kanarek? Zdaje się, że zabrała klatkę ze sobą. — U przyjaciółki. — Czyli że jest pani gotowa do drogi. — Chyba tak — odparła po chwili. — Dokąd? Posłała mu spojrzenie mówiące, że nie zasłużył na aż takie zaufanie, o jakie prosi. W końcu od jak dawna go znała? Od kwadransa? I jak mógłby jej pomóc, gdyby wpadła w pułapkę? ♦♦♦ Renko wyszedł pierwszy z Polo i poturlał gumową piłkę mopsa pod samochód Stasowa. Pies zaczął ujadać na tyle histerycznie, że Renko musiał krzyknąć: — Nie ruszaj pan! Stasow opuścił szybę po prawej stronie. — Co? O czym pan gada? — Mój pies wszedł pod pański samochód. Przejedzie go pan, jeśli pan ruszy. — To niech go pan wyciągnie. — Spróbuję, jeśli pan nie ruszy z miejsca. — Nigdzie nie ruszam, na miłość boską! — On pobiegł za piłką. — Weź pan wyciągnij tego pieprzonego psa. Idiota skończony! — Zaciągnął pan hamulec ręczny? — Pośpiesz się pan albo obu was, kurwa, rozjadę! — To jeszcze szczeniak. — Zostanie ofiarą wypadku drogowego, jak go pan nie zabierzesz. — Dosięgnie pan jego smyczy po pańskiej stronie? — Nie, nie dosięgam jego pieprzonej smyczy. — O, na szczęście mamy więcej ludzi do pomocy. — Nikogo więcej nam tu nie potrzeba. — Nie może pan mieć pretensji do szczeniaka. — Odejdź, człowieku, od samochodu, bo cię, kurwa, zastrzelę! — Oho, zdaje się, że gdzieś zniknął. — Zniknął? — A, nie, widzę go. Dzięki Bogu, już w porządku. — Renko wyciągnął Polo za smycz i wziął go na ręce. A tymczasem Tatiana wymknęła się przez furtkę od ogrodu i wmieszała w tłum kupujących przy straganach. ♦♦♦ — Rasa psa na pięć liter, zaczyna się od Af. — Wierzyć się nie chce — powiedział Żenia. — No już, nie bądź takim sztywniakiem. Ty rozwiązujesz zagadkę, ja też rozwiązuję swoją. Możemy sobie pomóc nawzajem. No już, ulubiony program telewizyjny, trzy słowa, zaczyna się na Ra. Przecież nie masz nic lepszego do roboty. A zresztą jak sobie chcesz. Pół godziny później mężczyzna w korytarzu znów przycisnął usta do drzwi. — Coś taki nieużyty? Trzy słowa, zaczyna się od Ra. — Randka w ciemno — powiedziała Lotte. — Pasuje. Widzisz, nie było tak źle. Teraz ty możesz spytać mnie. — Spytać pana? — Żeby było uczciwie. Żenia zastanawiał się, jak wygląda facet po drugiej stronie drzwi. Jest wysoki czy niski? Chudy czy gruby? Czy w przerwach między zabijaniem ludzi kołysze niemowlaka na kolanie? Żenia i Lotte czekali z jedną kulą w pistolecie Arkadija i kijkami narciarskimi pod stołem. — Nasza zagadka jest całkiem innego rodzaju — powiedział chłopak. — Skończ z tą wyższością w głosie. Ja tylko staram się pomóc. — Czy ma pan dzieci? — spytała Lotte.

— O, nie, nic z tego. Bez pytań osobistych. Sprawy osobiste są verboten. W ogóle zresztą nie powinienem z wami rozmawiać. — To nic nie mów — odparł Żenia. — Jak sobie chcesz. Według mojego zegarka została ci mniej więcej godzina. Słuchaj, pogadam tylko z dziewczyną. Nawet nic nie musi mi mówić. Wystarczy, że napisze odpowiedź na kartce i wsunie ją pod drzwi. — To kompletna strata czasu — narzekał Żenia. — Ten gość to zabójca. On nas torturuje. — Ja tylko z nią rozmawiam. Lotte wzięła z biurka papier listowy i napisała literę L. Wsunęła kartkę pod drzwi. — To wszystko? — spytał mężczyzna. — Czeka nas coś pięknego — zakpił Żenia. — On by nie poznał afgana, nawet gdyby go ugryzł w dupę. Kartka wróciła. — L to w rzymskiej numeracji liczba pięćdziesiąt — powiedział mężczyzna po drugiej stronie drzwi. — Żadna jebana krzyżówka nie może się bez niej obejść. Lotte sprawdziła listę możliwych interpretacji litery L i spojrzała na Żenię. — O tym nie pomyśleliśmy. — To może być pięćdziesiąt tysięcy, pięćdziesiąt milionów, pięćdziesiąt procent. — Za co? I co z tą twarzą z iksem… A może to osa? Żenia przyłapał się na tym, że gapi się na jej piersi. — Osa — powtórzył. — Jeżeli to osa zatopiona w bursztynie, to wskazówką jest bursztyn, nie osa. W korytarzu zadzwonił telefon komórkowy. Mężczyzna od krzyżówki odebrał, wyraźnie markotny. — Wszystko w porządku? — zapytał go Żenia. Po drugiej stronie drzwi panowała cisza. — Czy Aleksiej już wraca? — spytał chłopak. — Wciąż mamy pół godziny. I znów milczenie. — Mówiłeś, że została nam prawie godzina — powiedziała Lotte. Cisza. — Nie można zabijać ludzi przed czasem — oburzył się Żenia, choć już w chwili, kiedy to mówił, wiedział, jaki jest śmieszny. — Czy masz go jeszcze na linii? Daj mi z nim pomówić. — Uchylił drzwi, na ile pozwalał na to łańcuch, a wielbiciel krzyżówek przysunął komórkę do szczeliny. — Aleksiej, robimy postępy. — Do czego doszliście? — To nie jest zwyczajny notatnik ani zapis spotkania minuta po minucie. Nie ma daty. Wiem tylko, że zostanie naprawiony okręt podwodny i znaczna suma w rublach przejdzie z rąk do rąk. Aleksiej nic odpowiedział, ale jego milczenie było znaczące. Nadszedł ten moment w partii szachów, kiedy gracz z braku wyboru musi ruszyć króla z bezpiecznego ostatniego rzędu i wyjść z nim na środek szachownicy. — Będzie następne spotkanie — dorzucił Żenia. — Na pokładzie Natalii Gonczarowej? — Tak. — Cóż innego miał powiedzieć? — Dziękuję, właśnie tego chciałem się dowiedzieć. Oddaj telefon mojemu człowiekowi. Żenia zwrócił komórkę i zamknął drzwi. — Udało się? — spytała Lotte. — Nie wiem. Za drzwiami panowała cisza. Żadnego „Udało ci się, mały!”. Jedynie uczucie lepkiego potu i suchość w ustach. Chłopak i dziewczyna już nie patrzyli na siebie. To nie w porządku. Jeśli ktokolwiek powinien przestrzegać terminów, to kat. Wsłuchiwali się w odgłosy ulicy, w pustkę budynku, w dźwięk przykręcanego do lufy pistoletu tłumika. On miał zaledwie siedemnaście lat. Stwierdził, że szachy przestały być dla niego tak ważne. Kiedyś marzył, że jakieś otwarcie zostanie nazwane jego imieniem. Teraz wszystkie partie zdawały się trywialne. Miał inne ambicje. To była niesprawiedliwość. I — o dziwo — pomyślał, że wcale nie byłoby źle zostać śledczym, jak Arkadij. Lotte postanowiła porzucić szachy na rzecz muzyki. Jej rodzina zawsze była uzdolniona artystycznie. Usłyszała przeciąganie smyczkiem po strunach kontrabasu. Jakiś ponury kawałek Wagnera. Götterdämmerung. Zmierzch Bogów. Żenia wyciągnął pistolet zza paska, ale na drodze stanęła mu Lotte, która próbowała blokować drzwi przed otwarciem. Ujął ją za rękę i oboje na nie naparli. Miłośnik krzyżówek rzucił się na drzwi całym ciężarem ciała. Łańcuch puścił i Żenia w mgnieniu oka dostrzegł chudego faceta z pociętym żyłkami haczykowatym nosem, próbującego wetknąć pistolet w szparę. Drzwi się zatrzasnęły, a po chwili otworzył je staruszek w szlafroku i kapciach. — Lotte! Znalazłem cię! — Dziadek dziewczyny, ten tchórz, usiłował wyrwać tamtemu broń. — Uciekaj! — Ale

wielbiciel krzyżówek go odepchnął. Drzwi się zamknęły. Żenia usłyszał trzask głowy o futrynę. Drzwi znów się otworzyły, niczym przetasowana talia kart, w chwili gdy Wiktor Orłow jeszcze dwa razy walnął facetem od krzyżówek o futrynę, a potem zrzucił go ze schodów.

Rozdział 26 Białe światła z przodu, czerwone z tyłu — to szereg kolarzy pedałował wczesnym wieczorem, między latarniami, na ulicach, w parkach i znów na ulicach. Renko i Tatiana zapisali się w sklepie z rowerami na jedną z nocnych wycieczek. Polo zostawili pod opieką sąsiadki. To Tatiana wpadła na pomysł przyłączenia się do tej grupy. Odrzuciła każdą metodę ucieczki, jaką zaproponował. Ale gdy wspomniał o wycieczkach organizowanych przez sklep z rowerami, od razu to kupiła. Wynajęła rower i strój kolarski. Marynarska kurtka Arkadija dziwnie wyglądała na tle innych ubiorów, więc Karl, właściciel sklepu, zapytał go, kiedy ostatnio jeździł na rowerze. — Dawno temu. Pewnie przydałaby mi się klamra do spodni. Karl obrzucił go wzrokiem od stóp do głów. — Oby było pana stać na taksówkę. Inaczej niż to jest w polityce, połowę rowerzystów stanowiły kobiety. Większość miała śpiwory i namioty i chociaż trasa liczyła zaledwie pięćdziesiąt kilometrów, co trudno uznać za wycieczkę, panowała atmosfera wyczekiwania, zwłaszcza odkąd wyjechali z miasta. Początkowo Renko trochę się kiwał, ale ruch na drodze był niewielki, więc szybko odzyskał poczucie równowagi. Tatiana, smagana przez wiatr, świetnie się bawiła. Mijały ich wojskowe ciężarówki, co nikogo nie dziwiło, zważywszy na bliskość macierzystego portu Floty Bałtyckiej. Karl jechał przodem. Na jego znak rowery skręciły w ledwie widoczną ścieżkę między patykowatymi brzozami i pośród wysokich po pas paproci ruszyły ku palisadzie z jodeł. W końcu cała grupa zatrzymała się przy kręgu osmalonych kamieni. Kobiety natychmiast ruszyły po chrust, a mężczyźni rozstawili namioty. Renko dostał marny dwuosobowy namiot z plastiku i nylonu. Gdy rozpalono ognisko, na gazetach czekały już wódka, wino, kiełbasy, słonina i chleb. Wszyscy pozostali uczestnicy wycieczki najwyraźniej się znali. Karl nachylił się nad ogniskiem do Arkadija. — Twoja przyjaciółka powinna zdjąć kask — powiedział. — Tu jesteśmy wśród przyjaciół. Tatiana zdjęła kask. Nikt się nie zdradził z tym, że rozpoznał w niej słynną dziennikarkę z Moskwy. — O wiele lepiej — orzekł Karl, jak gdyby przekroczyli próg przyjaźni. Rowerzyści nabrali apetytu. I ci po trzydziestce, i ci po czterdziestce byli atrakcyjni, bo wszyscy dbali o formę. Klim pracował jako księgowy, Tolia jako strażak, Ina była nauczycielką, a Katia kosmetyczką. Arkadijowi myliły się nazwiska, zwłaszcza że w świetle ogniska ich twarze migotały. Ina podała mu szklankę wódki. — Czym się zajmujesz? — spytała. — Jestem śledczym. — A ta dama to, jak przypuszczam, femme fatale? — Trafiłaś w dziesiątkę — potwierdziła Tatiana. — Obozowa tradycja nakazuje opowiadać niestworzone historie, ale jest też tradycja śpiewania piosenek — oznajmił Karl, wyciągając z ciemności gitarę. Śpiewali o ciemnookich kobietach, o żółtookich wilkach, Cyganach, marynarzach, zapłakanych matkach, torach kolejowych ciągnących się daleko po horyzont, a każdej pieśni towarzyszyła kolejka wódki. Policzki płonęły coraz bardziej, w miarę jak ogień przygasał; nagle Renko uświadomił sobie, że Ina, nauczycielka, rozebrała się do pasa. — W krajach nadbałtyckich naturyzm ma długą tradycję — wyjaśnił Karl. — Właśnie widzę — odparł Renko. — Niektórzy to rozumieją, inni nie. Karl miał ze sobą bałałajkę, co zawsze stanowiło zaproszenie, by ktoś zaczął wywijać hołubce jak kozak. W połowie przysiadu Klim padł jak ranny jeleń, dając znak pozostałym członkom klubu, by zgasili ogień i się rozeszli. Ale nie na długo. Renko usłyszał, jak ludzie krążą: jedni wchodzili do namiotów, inni wychodzili. Tatiana zaciągnęła suwak w wejściu. — To jakiś obłęd — powiedziała. — Chciałaś wydostać się z miasta. — Ale nie za cenę utraty godności. — Zapraszam do swojego śpiwora — rzekł Renko. — Jest przechodzony, ale możesz go sobie wziąć. Rozwinął piankowy materac, by złagodzić twarde podłoże usłane igłami z drzew. Ciemność podkreślała odgłosy świerszczy i cykad. — Na mierzei była plaża dla nudystów — odezwała się Tatiana. — Muszę się przyznać, że za młodu podkradałyśmy się tam z Ludmiłą i podglądałyśmy. Pewnie nadal tam jest. Ktoś człapiący przed namiotem potknął się o nogę Renki. Ten czekał, aż gość pójdzie dalej.

— To przypomina kiepsko zorganizowaną orgię — zauważył. Tatiana omal nie parsknęła śmiechem. — Co robimy jutro? — zapytał. — W Kaliningradzie nie jesteś bezpieczna, a w Moskwie nie będzie wiele lepiej. — Zastanowię się. Może to trochę przycichnie. — Raz już cię zamordowano. Moim zdaniem, sprawy zaszły za daleko. — Nie dla ciebie. Ty możesz wrócić do Moskwy. — Nie — odparł, chociaż miał świadomość, jak dalece dał się skusić i jak niewielką rolę w tym odgrywa. To była jej tragedia. Przyszło mu do głowy, że ona wcale nie zamierza uciekać. Być może w ogóle nie brała ucieczki pod uwagę. Spali jak najdalej od siebie, na ile to możliwe w ciasnocie namiotu, ale noc była zimna, więc kiedy się obudził, stwierdził, że Tatiana jest wtulona w niego na łyżeczkę. W innych namiotach panowała cisza, w ognisku dogasały maleńkie węgielki. ♦♦♦ Zabójca nazywał się Fiodorow. Był niższy i starszy, niż się Żenia spodziewał, nosił trzyczęściowy garnitur oraz cieniutki wąsik niczym aktor z epoki kina niemego. Mimo że Wiktor przykuł go kajdankami do kaloryfera, biła z niego fachowość zawodowca. — Nie chciałem tej roboty. Zabijanie dzieci to nie moja działka. Miałem ich tylko pilnować. Aleksiej kazał uważać, żeby nie zwiały, nie narobiły rabanu albo co. Sprawiali całkiem miłe wrażenie. — Ale byś ich zastrzelił? — Ja po prostu wykonałbym rozkaz. I co mi zrobisz? — Spojrzał na Lotte. — Wybacz. — To właśnie jest różnica między tobą a nami. — Wzięła dziadka, by go zaprowadzić do windy. Po tak dramatycznym akcie odwagi z malarza została ruina człowieka. — Możliwe. Tak brzmiało oświadczenie tego człowieka, zabójcy, który w wolnym czasie rozwiązywał krzyżówki. Żenia obserwował go, szukał jakichś śladów, gestów czy mrugnięć zdradzających zamiary przeciwnika, nim jeszcze wykona ruch. Fiodorow przymilał się do Wiktora, bo to ten miał władzę. — Mądra dziewczyna, ale nie ma pojęcia o życiu — orzekł zabójca. Udało mu się wyjąć paczkę papierosów i zapalniczkę jednorazową. — Zapalisz? — spytał Wiktora. — Nie? A mogę dostać popielniczkę? Jak tu nie kochać tych starych mieszkań? Wysokie sufity, kominki, parkiet na podłodze. Szczerze mówiąc, cieszę się, że nikomu nic się nie stało. Poza mną, no nie? Wszystko da się załagodzić. Mógłbyś mi poluzować te kajdanki? — Moim zdaniem, nie o kajdanki powinieneś się teraz martwić — rzekł Wiktor. — Martw się lepiej o to, czy za dziesięć minut będziesz jeszcze wśród żywych. — Powiem otwarcie, z ciebie jest nałogowy pijak, a mały to oszust. Chyba już zdajecie sobie sprawę, w jaki pasztet się wpakowaliście. Tak tylko wyrażam swoje zdanie. Wiktor nie śpieszył się z otwieraniem butelki fanty — w przesłuchaniu, tak jak i w komedii, najważniejsze jest wyczucie czasu. — Czego chce Aleksiej? — zapytał. — Pewnie zemsty. Próbuje znaleźć zabójcę Griszy. To jego obowiązek jako syna. — Co to ma wspólnego z notatnikiem, nad którym pracowały dzieciaki? — Nie mam bladego pojęcia. Mógłbym dostać trochę lodu? Łeb mi pęka z bólu. Przebiłeś moją głową tę pieprzoną ścianę. Powinienem chyba pojechać do szpitala. — Co powiedział Aleksiej? Słowo w słowo. — Żebym czekał na jego powrót. A potem dzwoni i mówi, że mam załatwić tych szczeniaków natychmiast. Żadnych świadków, tego typu gadka. — Czy wspominał o śledczym Rence? — zapytał Żenia. — Odpowiedz chłopakowi — powiedział Wiktor. — Mogę gadać z tobą, ale nie z gówniarzami. — Czy Renko jest cały i zdrowy? — spytał Żenia z takim żarem w głosie, że zaskoczył nawet Wiktora. — Chuj go wie. A swoją drogą, tak sobie myślę, że skoro nic złego nie zrobiłem, nie macie prawa mnie więzić. Może powinienem was oskarżyć o napaść i porwanie. Może będziecie mieli szczęście i uznam, że jesteśmy kwita. — Odpowiedz chłopakowi — powtórzył Wiktor. Fiodorow zauważył, że Żenia ma na kolanach makarowa, więc podparł się łokciem i zapytał: — Czy to mój pistolet? Żenia, tak masz na imię? Słuchaj, Żenia, miałeś już kiedyś w rękach prawdziwą broń? Chłopak rozłożył pistolet na zamek, sprężynę, szkielet i magazynek, tak jak go uczył Arkadij. — No, no. — Fiodorow wyraził swoje zaskoczenie.

Żenia złożył pistolet z powrotem i wycelował w zabójcę. — Gdzie jest Aleksiej? — zapytał. — To głupie. Powiedziałem jasno, że nie będę odpowiadał na pytania szczeniaka. — Powiedz to jemu, nie mnie — polecił Wiktor. — Kto to wie? Aleksiej ma własny samolot. Raz jest tu, raz tam… — Co się tak denerwujesz? — rzekł Wiktor. — Wcale się, kurwa, nie denerwuję! — Zwracaj się do niego, nie do mnie — upomniał go znowu Wiktor. — W Kaliningradzie? — zapytał Żenia. Fiodorow się uśmiechnął. — Może i on potrafi rozłożyć broń. Ale to jeszcze nie znaczy, że potrafi pociągnąć za spust — zadrwił. — Zapomniałeś o tłumiku. — Wiktor podał Żeni matowy czarny cylinder. — Możesz mi wierzyć, celowano we mnie setki razy — rzekł Fiodorow. — Gówniarze zawsze tylko się popisują. Żenia przykręcił cylinder do lufy. Uśmiech Fiodorowa zgasł. — Ostrzegam cię, mali chłopcy nie powinni się bawić naładowaną bronią. — Żenia nie jest już chłopcem — sprostował Wiktor. Pistolet wydał cichy trzask. Podłoga obok Fiodorowa eksplodowała i zasypały ją odpryski parkietu. — Gdzie jest Aleksiej? — powtórzył Żenia. — Odbiło ci! Po drugim strzale Żeni posypały się drzazgi z podłogi po drugiej ręce Fiodorowa. Twarz gangstera poszarzała, przybrała barwę łoju, a on wykrzywił się w oczekiwaniu na kulkę. — Gdzie jest Aleksiej? — zapytał chłopak raz jeszcze. — Nie wiem! Żenia dotknął tłumikiem czoła Fiodorowa i pociągnął za spust na tyle wolno, by zabójca usłyszał, jak iglica wskakuje na miejsce. — Kaliningrad — rzucił Fiodorow. — Wszyscy trzej tam są. Aleksiej, Abdul, Bieledon, wszyscy. — Zorganizowałam transport dla dziadka — oznajmiła Lotte, wracając do pokoju. Stanęła jak wryta, patrząc na Żenię, na pistolet i czując swąd karbidu w powietrzu. W jednej chwili odwróciła się i zniknęła w windzie. Żenia popędził za nią schodami, obijając się o ściany. Dogonił ją w holu, ale wyrwała się z jego uścisku. — Wcale nie jesteś lepszy od niego — syknęła. — Potrzebujesz tylko lepszego pretekstu. — To nie tak, jak myślisz. — A jak? — To gra. — Żenia przystawił sobie pistolet do głowy i pociągnął za spust. Kurek uderzył w pustą komorę. — Szachrajstwo. Rozładowałem magazynek i włożyłem z powrotem tylko dwie kule. Jestem oszustem, nie zabójcą. ♦♦♦ Wiktor znalazł opiekunki. Detektywi Słowo i Błok powinni być w Soczi, ale dwa dni po przejściu na emeryturę wrócili. W Moskwie należeli do mężczyzn u władzy. W Soczi byli brzuchatymi zerami w średnim wieku i w sandałach, spotykającymi inne zera w sandałach w supermarketach, gdzie ładowali do wózków australijskie wino z przeceny, licząc na uśmiech kasjerki; smarującymi mokre krakersy sztucznym kawiorem; zasypiającymi na kanapie ze szklanką w ręku. Z radością obiecali przypilnować Fiodorowa, przykutego kajdankami do ławy w ulubionej knajpie Wiktora. Skontaktowanie się z Arkadijem nie było łatwe. — Wiecie, co by mnie ucieszyło? — zapytał Wiktor. — Gdyby pofatygował się i do nas zadzwonił. Gdzie on się podziewa? Siedzi w mamrze czy wypłynął w morze? Bo wszyscy przyjaciele z Moskwy wybrali się w jego kierunku.

Rozdział 27 Renko i Tatiana przed świtem wymknęli się z obozowiska śpiących rowerzystów i w świetle reflektorów odnaleźli drogę. W powietrzu unosił się smak soli, brzozy kłaniały się i wzdychały na wietrze. Ona prowadziła, on jechał za nią. Gdy wstało słońce, w ciemności zarysował się Zielenogradsk, z typowymi dla kurortu straganami z rybami i frytkami, salonami gier komputerowych oraz — wzdłuż promenady — sylwetkami przedwojennych hoteli o typowo niemieckich spiczastych dachach. Na plaży kilku rannych ptaszków obserwowało, jak fale przypływu giną w piasku. — Teraz jest już po sezonie — wyjaśniła Tatiana, nie przerywając jazdy. — Przyjeżdżają tu tylko miłośnicy ptaków. Tędy przebiega trasa migracji jastrzębi i orłów. Przyjeżdżałyśmy tu z Ludmiłą na okrągło. Zielenogradsk malał w oddali. Arkadij rozpoznał kiosk i plakaty disco, które oglądał z Maksimem. Ten sam biedak żyjący z tego, co wyrzuci morze, ciągnął swoje sanki poboczem szosy. Nieco dalej na północ droga przeszła w jednopasmówkę. Zamiast domków pojawiły się baraki rybaków, coraz rzadsze, a tymczasem plaża zwęziła się w piaszczystą mierzeję z laguną z jednej strony i morzem z drugiej. Ani jednego samochodu. Tylko grzmot fal. — Tu wciąż jest magicznie. — Tatiana wbrew sobie powiedziała to jak całkiem nowa osoba. Gdy domy stały już w naprawdę dużej odległości od siebie, zatrzymała się przy jednym z nich — z łuszczącą się farbą i wykończeniem ścian na wzór piernika wyglądał jak siedziba ubogiej wiedźmy. Renko poznał chałupę ze zdjęcia, które widział w kuchni Ludmiły. — Bywa, że nikt tu nie zagląda miesiącami. Jedyny klucz miała Ludmiła. Zaczęła szukać pod szeregiem krasnali, rozgwiazd oraz muszlami małży. Renko obserwował ją przez chwilę, po czym znalazł grabie do przeczesywania plaży i wyważył okno. — To twój dom, prawda? — powiedział. W środku znajdował się salon z kominkiem, kuchnia z żelaznym piecem na drewno, toaleta, dwie sypialnie oraz otoczona siatką sypialnia z miejscami do spania. Wodę do kąpieli czerpało się ze studni. W kufrze leżały gry planszowe, półki uginały się pod tanimi wydaniami powieści, a w spiżarni znajdowały się jedynie puszki z mielonką i solone śledzie. Na ścianie wisiał pęk kluczy — tak na oko było ich za dużo. — Jest jeszcze komórka na graty — poinformowała Tatiana. Wyprowadziła go na dwór i otworzyła kluczem drewnianą budkę, niewiele większą od sauny. Na środkowym stojaku stały rowery, zabezpieczone przeciągniętym między ich kołami kablem. Wszystkie były na chodzie, nic szczególnego. Inteligentny wybór, pomyślał Renko, zważywszy, że czasem dom nie był używany miesiącami. Na półkach leżały młotki, piły, słoiki z gwoździami i śrubami ustawione według wielkości, ręcznie podpisane puszki szczeliwa i farb, a do tego rozmaite egzotyczne narzędzia, doceniane wyłącznie przez złote rączki. W kącie zarastały kurzem meble ogrodowe, też powiązane kablem. Sprzętu do połowu ryb prawie nie było. Po powrocie do domu Renko klapnął na wiklinowe krzesło. Nogi mówiły mu, że nie pedałował na rowerze od lat. Tatiana przemykała z pokoju do pokoju. — Mój ojciec uwielbiał ten dom — powiedziała. — Jaki on był? — Był historykiem. Mawiał, że czasami im mniej wiesz, tym lepiej. — A cóż to za historyk? — Rosyjski. Twierdził, że w normalnym kraju historia idzie do przodu. Ewoluuje. Ale w Rosji może pójść w dowolnym kierunku albo całkiem zaniknąć, czego zazdrości nam cały świat. Wyobraź sobie Kaliningrad w jakimś innym kraju. — Czy twój ojciec miał depresję? — I to ciężką. — Wróciła i usiadła na bujaku. — Pragnął, żeby Rosja była właśnie taka. Nie doskonała, tylko po prostu normalna. A twój ojciec? — Zamiast depresji miał mordercze instynkty. Można powiedzieć, że wojna pozwoliła mu się wyładować. Pomyślał, że widziana na tle światła Tatiana wcale nie jest piękna w tradycyjnym znaczeniu tego słowa. Czoło miała zbyt szerokie, oczy zbyt szare i zachowywała się zbyt prowokująco. — Maksim twierdzi, że wolałabyś być świecącym meteorytem niż małym nieruchomym księżycem — powiedział. — On gada mnóstwo głupot. — Czy wie o tym domu? — Kiedyś go tu przywiozłam. — No to pięknie. — Maksim pragnie dokonać czegoś wiekopomnego. — On wciąż się w tobie kocha, prawda?

— Nie wiem. — Owszem, wiesz. Z przyjemnością patrzył, jak Aleksiej chciał mnie zmiażdżyć pod toną balastu w moskiewskiej marinie. — Kłamiesz. Opisał jej tamtą sytuację. — Mam świadka. Polo. To on ocalił mi życie. Maksim prawdopodobnie sądził, że napuści Aleksieja, żeby mnie wystraszył, a potem go odwoła. Starzy poeci tracą poczucie czasu. Przypuszczam, że to im siada najszybciej, jak bokserom nogi. Tak czy siak, nie sądzę, że Maksim to zrobił, bo chciał mnie załatwić. Próbował cię chronić, próbował nie dopuścić do tego, żebym odkrył, że żyjesz. — A teraz chce ryzykować życie. Powiedziałam mu, że w jego wieku to już nie ma znaczenia. — Nie obraź się, ale trudno się kochać w kimś takim jak ty. — A ty? — spytała Tatiana. Nie bardzo wiedział, co miała na myśli, ale zmieniła temat, jakby wyczuła, że zbliżają się do otchłani. — Kiedyś z Ludmiłą ganiałyśmy się po wydmach. Zmieniały się z dnia na dzień. Inne miejsca, inne kształty. No i oczywiście ojciec nauczył nas, jak się szuka bursztynu. Uważał, że jedyną prawdziwą historią jest geologia, a cała reszta to wyłącznie opinie. Czy wiesz, że Morze Bałtyckie jest najmłodszą częścią systemu mórz i oceanów na świecie? — Czy po to tu przyjechaliśmy? Patrzeć, jak morze się starzeje? — Niezupełnie. — Kiwnęła się do przodu, częstując go papierosem. — Nie, dzięki. — Na pewno? Postukała w paczkę i złapała komputerową kartę pamięci, która z niej wypadła. Była plastikowa, mniej więcej wielkości zapałek z restauracji. — Co na niej jest? — spytał Renko. — A czego byś chciał? Morderstwa dziennikarzy, bicie demonstrantów, korupcja na najwyższych szczeblach władzy, gwałt na zasobach naturalnych dokonywany przez bandę łajdaków, fałszywa demokracja, wznoszenie pałaców, nic niewarte wojsko. Gdybyś był moim źródłem, na wzmiankę o którejś z tych rzeczy ty albo ktoś z twoich bliskich skończylibyście z kulką w głowie. Wszystko jest opisane tutaj, w artykułach bez interlinii. — Ale te teksty się ukazały, prawda? Nie ma tu nic nowego? — Notatnik. Notatnik jest nowy. Tyle że już go nie mam. Mam wszelkie dane prowadzące na szczyt piramidy, ale nie mogę jej dosięgnąć, nie wiedząc, co kombinował Grisza, a to właśnie jest w notatniku. Wiem kto, ale nie wiem co. Wasi eksperci może odkryją co, ale nie będą wiedzieli kto. Opowiedz mi o ludziach, którzy nad tym pracują. To lingwiści czy analitycy wojskowi? — To para dzieciaków grających w szachy. Oparła się na bujaku. — I już? — I już. Ale jeśli chodzi o gry, są dobrzy. — I to jeszcze dzieci? Przytaknął ruchem głowy. — Joseph… — Zaskoczona, nie potrafiła powstrzymać śmiechu. — Joseph był pewny, że notatnika nikt nie odczyta, bo trzeba by przeżyć to co on, żeby zrozumieć jego prywatny język. Jego wyrafinowaną muzykę, książki, filmy i tak dalej. — Być Szwajcarem w średnim wieku, który pewnie miał bzika na punkcie Mozarta? Nie. Ma szczęście, że trafił na tych dwoje. — Biedny Joseph. Wpakował się w coś, co go przerosło. — Sama go do tego doprowadziłaś. — Tak, to prawda — przyznała po chwili. — Jak myślisz, czy ciebie też wciągnęłam w sytuację bez wyjścia? — Bez dwóch zdań. ♦♦♦ Wiktor przesunął fotel tak, by stał przodem do drzwi wejściowych do mieszkania Arkadija. Każdy wchodzący do środka musiałby przejść obok niego. Co kilka minut sprawdzał telefon komórkowy na wypadek, gdyby Arkadij przysłał mu SMS albo nagrał wiadomość. Wiktor nie znosił internetu. — Powiedz mu — rzuciła Lotte. — Jest jeszcze temat morski — wyjaśnił Żenia. — Marynarka wojenna, okręt podwodny, torpeda, woda, morze. — Powiem ci, co jest tematem — odparł Wiktor. — Kupa forsy przechodzi z rąk do rąk, a każdy łajdak patrzy na ręce innym łajdakom. Nikt nikomu nie ufa. Właśnie dlatego się spotykają. — Wytłumacz mu to — poprosiła Lotte.

— Błagam! — jęknął Wiktor. — Moim zdaniem, w notatniku napisano: „Chińska stocznia Czerwony Świt zgadza się zapłacić Rosji dwa miliardy za naprawę i oprzyrządowanie okrętu podwodnego, tak żeby był w pełni sprawny. Może pięćdziesiąt procent dla rosyjskiego Ministerstwa Obrony, a pięćdziesiąt procent dla anonimowych wspólników…”. — Czegoś z bursztynem w nazwie — wpadła mu w słowo Lotte. — To musi być prawda. Pomimo zdenerwowania Żenia mówił dalej: — I nic z tego nie przedostanie się do wiadomości publicznej. Obie strony spotkają się na pokładzie Natalii Gonczarowej. — Masz na myśli jacht Griszy. — Chyba tak. — Tyle że Grisza nie żyje, a zapiski są sprzed dwóch tygodni. — Wobec tego spotkają się ponownie, wszyscy z wyjątkiem Griszy — odparł Żenia. — Kto się spotka? — drążył Wiktor. — Tego nie wiemy — przyznała Lotte. Wiktor otworzył nową butelkę fanty. — Amatorzy! — prychnął.

Rozdział 28 Renko i Tatiana siedzieli na werandzie, patrząc, jak fale rozbijają się i zamieniają w pianę na plaży. Każdy podmuch wiatru wydymał pajęczyny na okapach dachu. Tatiana bez przerwy pisała coś w żółtym brulionie. Aż trudno uwierzyć, by istota tak drobna, niczym ćma w świetle lampy, wzbudzała gniew i strach wśród uzbrojonych mężczyzn. — Pozwolisz, że spytam, co tam tak piszesz? — To opus horribilis. Albo kronika korupcji, jak zwał, tak zwał. Korupcji dookoła jest tyle, że nie wiadomo, od czego zacząć. Wyobraź sobie, że firma na kontrakcie z Ministerstwem Obrony defrauduje trzy miliardy rubli przy okazji budowy doków dla okrętów podwodnych. W twardej walucie to sto milionów dolarów, które zainwestowano w nieruchomości. Policjanci twierdzą, że kiedy zrobili nalot na mieszkanie jednego z rzekomych oszustów, znaleźli obrazy, biżuterię, a na miejscu był, wyobraź sobie, nie kto inny, tylko minister obrony narodowej z kochanką. Ale to i tak nic w porównaniu z wyprowadzeniem siedmiu miliardów rubli z naszego systemu nawigacji satelitarnej, co może jest powodem wszystkich naszych nieudanych prób wystrzelenia rakiet. Tę listę można ciągnąć w nieskończoność. Minister obrony narodowej przyznaje, że kradnie się jedną piątą budżetu przeznaczonego na wojskowość. Można się tylko domyślać, ile wykazałoby niezależne śledztwo. Pisała lekko, a jednak odniósł wrażenie, że tekst jest zbyt ostrożny, ma opustki, nie jest kompletny. — To wszystko? — Tak, w skrócie. — Masz magnetofon? — Dziennikarz zawsze ma przy sobie magnetofon. — Sięgnęła do plecaka i podała mu urządzenie. — Dlaczego pytasz? Z kieszeni marynarskiej kurtki wyjął kasetę. — Noszę tę taśmę od wielu dni tylko i wyłącznie dlatego, że znalazłem ją w twoim mieszkaniu, a na nalepce, bardzo drobnym drukiem, jest napisane: „Powtórka”. Powtórka czego? Włączył odtwarzanie. Dźwięk był cichy, lecz wyraźny — nieustające metaliczne puk, puk, puk, zgrzyt, zgrzyt, zgrzyt. W końcu Tatiana wyłączyła magnetofon. — To sygnał SOS z okrętu podwodnego Kursk — wyjaśniła. Równie dobrze mogłaby powiedzieć, że to odgłosy z piekła. — Dlaczego obchodzi cię katastrofa morska, która wydarzyła się dwanaście lat temu? — Bo nic się nie zmieniło — odparła. Renko czekał. — Kiedy na Kursku wybuchły torpedy, biuro prasowe naszej marynarki wojennej wydało komunikat, że okręt podwodny napotkał „drobne problemy techniczne” — ciągnęła. — Wtedy już jednostka zdążyła opaść na dno morza. W sumie podjęliśmy czternaście bezskutecznych prób ratowania uwięzionych w kadłubie marynarzy, zanim przyjęliśmy pomoc Norwegów. Cała załoga, czyli stu osiemnastu ludzi, zginęła. Jak coś takiego mogło się zdarzyć jednostce podwodnej należącej do Floty Czerwonej? Jakie nauki z tego wyciągnęliśmy? A takie, że torpedy wybuchają, luki nie zawsze chcą się domknąć, a kiedy dziennikarze ujawniają prawdę, zawsze można zagrozić im wytoczeniem sprawy karnej. Właśnie tego się nauczyliśmy. — To już przeszłość. — Nie, to przyszłość. Mamy nowy okręt podwodny o napędzie jądrowym z mniej więcej taką samą usterką co Kursk. — Jak się nazywa? — Kaliningrad. — Jakżeby inaczej? — Jest tylko jeden problem. Kaliningrad nie przeszedł przeglądu. Nie ośmielili się wysłać go w morze. Musi zostać gruntownie przerobiony, od rufy po dziób. Pierwotne koszty budowy wyniosły sto miliardów rubli, naprawa pochłonie drugie tyle, a mimo to Kreml i Ministerstwo Obrony się cieszą. — Jak to możliwe? — Wszystko jest w tym notatniku. Ja tylko wiem, że nie mamy już rządu, a jedynie samych złodziei. — I właśnie o tym piszesz? Że Kaliningrad jest kolejnym przykładem? — Nie, to są dwie różne rzeczy. Kursk był przykładem niekompetencji. Kaliningrad to przykład niekompetencji plus chciwości. Ciąży na tym klątwa krwi. To czarna plama, której nigdy nie zmażemy. — Może tym kłopotom z okrętami podwodnymi da się jakoś zaradzić, jakoś to przeprojektować? — Może. Ale z doświadczenia wiem, że łatwiej jest posłać reporterów do piachu. Tłumacz Joseph wiedział za dużo i już nie żyje. — Kto wiedział o twoich kontaktach z Josephem? — Nikt oprócz mojego naczelnego.

Renko uważał Siergieja Obolenskiego za plotkarza, ale z drugiej strony nikt nie musiał nic mówić. Tłumacz Joseph Bonnafos spełnił swoje zadanie. Po zakończeniu spotkania stał się zbędny i należało go usunąć. — Znowu się bawisz w śledczego — powiedziała Tatiana. — Próbuję, od czasu do czasu. — Po co? Tutaj twoja władza nie sięga. — Ja nigdzie nie mam władzy, ale lubię rozumieć, co się dzieje. — Dosyć perwersyjna przyjemność. — Niestety tak. Co wiesz na temat Griszy? — Prywatnie? Był bogaty, wzbudzał strach i lubił się bawić. Można by rzec, że żył pełną piersią. — A jako biznesmen? — Był przedsiębiorcą, darczyńcą publicznym i bossem mafii. — Zarówno w Kaliningradzie, jak i w Moskwie. — No wiesz, miał facet ambicje. Był przywódcą. — A jak byś opisała Aleksieja? — Jest szalony. To słowo zawierało groźny podtekst. — Będziesz się trzymała od niego z daleka, dobrze? — poprosił Arkadij. — Zabił moją siostrę. — Też tak uważam, ale nie skreślaj jeszcze Małpy Bieledona ani reszty żałobników niosących trumnę Griszy. Oni wszyscy są zdolni zabić każdego, kto wejdzie im w drogę. Dla nich to jak pacnięcie muchy. — Czasami wychodzi z ciebie potwór — powiedziała Tatiana spokojnie. — To u nas rodzinne, przechodzi z pokolenia na pokolenie. — Oddał jej magnetofon. Sięgając po niego, Tatiana przechyliła plecak, z którego wypadł pistolet. Niewielki, z rodzaju tych, które kobiety noszą bardziej dla poprawy samopoczucia niż dla obrony. — A więc masz ze sobą broń. — Wziął ją do ręki i wyrzucił pełny magazynek. — Świetnie. Jest tylko jedna rzecz gorsza od noszenia broni palnej. Noszenie nienabitej broni palnej, ale z tą mogłabyś narobić szkód jak się patrzy. — Chcę usłyszeć, jak Aleksiej przyznaje się do zabójstwa Ludmiły. — A jak już się przyzna? — To go zastrzelę. Ostatni rozdział napiszę w grobie, a potem z wielką chęcią zniknę. Pomyślał o ojcu Tatiany, człowieku, który wolał nie wiedzieć za dużo. Wyjrzał na zwały ciemnych chmur zasnuwających horyzont; wyglądały, jakby połknęły morze. ♦♦♦ Żenia znalazł w komputerze zdjęcia jachtu Natalia Gonczarowa. Jego dane techniczne wręcz onieśmielały: sto metrów długości od rufy po dziób, silnik o mocy siedmiu tysięcy koni mechanicznych i maksymalna prędkość wynosząca dwadzieścia osiem węzłów. Był to policzek wymierzony klasie pracującej. Z drugiej strony chłopak nigdy nie widział równie błyszczącego i eleganckiego jachtu. — Dlaczego przestępcy z Moskwy mieliby się spotykać w Kaliningradzie? — spytała Lotte. — Po co się tam przemykają? — Nie można się przemknąć przez lotnisko w Kaliningradzie — odrzekł Wiktor. — Jest za małe. Poza tym każdemu może tam zlecieć na głowę część dachu. Żenia połączył się z ochroną lotniska w Kaliningradzie i został zasypany gradem pytań. Wiktor wziął od niego słuchawkę. — Posłuchaj mnie, śmierdząca kupo gówna, kim ty jesteś, żeby zadawać pytania moskiewskiej policji?! — ryknął. — Współpracuj, albo ci, kurwa, wyrwę flaki przez dupę. Zrozumiano?! Telefonista od razu zmienił postawę. Właśnie mieli częstsze niż zwykle przyloty i odloty samolotów prywatnych albo wyczarterowanych. — Szkoda, że was tu nie było dwie godziny temu. Akurat przyleciał ten raper, Abdul. To Czeczen? Podjęliśmy środki ostrożności. Prywatny samolot i samochód czekający na pasie startowym. Nic to nie dało. Jak tylko zobaczyły go baby, wpadły w histerię. Kazały mu się podpisywać na wszystkim, wcale nie żartuję, naprawdę na wszystkim. Potrafilibyście tak żyć? — Ktoś z nim przyleciał? — Żadnej świty. Tylko dwaj biznesmeni. Trochę mnie to rozczarowało. Spodziewałem się jakiejś supermodelki albo i kilku. — Kiedy Abdul ma odlecieć z Kaliningradu? — Swoim prywatnym samolotem? To miliarder. Może odlecieć, kiedy mu się spodoba. — Czekajcie, mam dla was jeszcze inne nazwiska. Zadzwońcie do mnie, jeśli któryś z nich przyleci albo odleci.

— Wiktor podał telefoniście nazwiska i numer swojej komórki, po czym się rozłączył. — Czyli możliwe, że to drugie spotkanie jeszcze się nie odbyło — zauważył Żenia. — Bo w jakim innym celu Abdul poleciałby do Kaliningradu? — A co z tą kulą w głowie Arkadija? — spytała ni stąd, ni zowąd Lotte. Rozmowa nagle się urwała. — Wiem od Żeni, że lekarz ostrzegał Arkadija, że jeśli kula w jego głowie przesunie się o milimetr wte czy wewte, to padnie trupem — ciągnęła. — Jemu nie wolno się stresować. Czy nie powinien spokojnie siedzieć w domu? Jest pańskim przyjacielem… Czy on ma skłonności samobójcze? Wiktor zastanowił się nad odpowiedzią. — Nie, ale też nie tryska humorem. ♦♦♦ Tatiana miała w plecaku zmianę ubrania i plik papierów. Renko w świetle latarki przerzucił dokumenty rejestracyjne Kurońskiej Grupy Inwestycyjnej, Banku Kurońskiego, Kurońskiej Korporacji Renesansowej, Kurońskiego Funduszu Inwestycyjnego. Wszystkie te firmy były spółkami zależnymi od Kurońskiego Bursztynu. W sumie jak na mały kawałek piaszczystej mierzei wyglądało to nader poważnie, pomyślał. — Wszystko się łączy z Kurońskim Bursztynem, ale nie zauważyłem żadnej aktywności w miejscu wydobycia. — Zasysanie pod wysokim ciśnieniem to brudna robota, ale znakomicie się nadaje do prania pieniędzy. — Czyli że wszystko tutaj należy do praktycznie nieistniejącej kopalni bursztynu. Z tym że korzystają z niej w taki sposób, że jest to kopalnia złota. — To pomysł Griszy — powiedziała Tatiana. — Wciąż tego nie rozgryzłam. Każdy ma wielkie marzenia. Każdy przestępca chce jeździć bmw, każdy polityk pragnie mieszkać w pałacu. Tylko nasi marynarze godzą się na skromny pogrzeb na morzu. — W chwili kiedy zaczęłaś gromadzić te papiery, wystawiłaś się na odstrzał. — Ale nie mam niezbitych faktów ani nazwisk, a to mnie wkurza. Po siatce osłaniającej werandę domu przesunął się promień szperacza. — Schyl się — polecił Renko. Nadpływała motorówka, próbująca nie ustawić się burtą do fali. — Czy to Maksim? — spytała. — Powinien być mądrzejszy. — To nie on. Arkadij rozpoznał Aleksieja za sterem drewnianego ślizgacza o pięknej linii, klasycznego symbolu brawury wśród motorówek i najgorszego wyboru z możliwych do lądowania na plaży. Zbliżał się powoli, nie kołysząc się na boki ani nie nurkując, ale powinien był wybrać nadmuchiwany ponton nadający się do przybijania do brzegu na wzburzonym morzu. — Tatiano Pietrowna! Chcę z tobą pogadać! Wyjdź, pokaż się! — zawołał Aleksiej. — On utknął — powiedział Arkadij. — Bliżej już nie podpłynie. Szperacz oświetlił siatkę i rogi werandy. — Jeśli wyjdziesz, opowiem ci, co się stało z twoją siostrą. Jesteś dziennikarką, nie chcesz poznać szczegółów?! — ciągnął Aleksiej. Gdy wiatr rozwiewał jego słowa, manewrował łodzią w przód i w tył, tak że wewnętrzny silnik grzmiał i kaszlał. — Renko, nie chcesz wiedzieć, co się stało z twoim chłopakiem, Żenią?! Masz go gdzieś?! — O jakim chłopaku on mówi? — szepnęła Tatiana. — Masz syna? — Poniekąd. — Czy was w ogóle nikt nie obchodzi?! — krzyknął Aleksiej. Szperacz znalazł Tatianę, kiedy otwierała drzwi werandy i schodziła po schodkach na piasek. Aleksiej kiwnął na nią ręką, żeby podeszła bliżej. Nagle niebo się otworzyło i w białym blasku pioruna Aleksiej uniósł pistolet i strzelił. Nie trafił. Był dobrym żeglarzem, ale jedną ręką musiał trzymać ster, drugą pistolet, a pokład pod jego stopami kiwał się we wszystkie strony. Jedna kula poszła w wodę, druga w powietrze. Tatiana nie uskoczyła. Strzały nie robiły na niej wrażenia, gardziła nimi, traktowała, jakby to był zwykły deszcz. Kiedy Renko ją dogonił, poczuł ostre szarpnięcie ucha. Nadpłynęła fala, załamała się i odpłynęła. Aleksiej strzelał, aż w końcu pociągał za spust pustej broni; wyglądało to jak ostatni atak węża. A potem łódź się cofnęła, przedarła przez fale i zniknęła w ciemności. ♦♦♦ — Nie ruszaj się. — Tatiana osuszyła wacikiem jego płatek ucha. — Mamy szczęście. Ojciec porobił takie zapasy, że bandaży i środków odkażających wystarczy do przyszłego tysiąclecia. Nie ruszaj się, proszę. Jak na detektywa strasznie jesteś delikatny.

— Skąd Aleksiej wiedział, gdzie nas szukać? — Nie wiem, ale nieprędko znów tu wróci. Na mierzei nie ma miejsca, żeby zacumować dużą łódź. Musi popłynąć do Zielenogradska. A tam wynająć samochód i przyjechać z powrotem. To mu zajmie kilka godzin. — To jest bez sensu. Po kiego w ogóle przypływał tu taką łodzią? — Śpieszyło mu się. Z pośpiechu ludzie podejmują błędne decyzje. — Ale teraz już nie możemy czekać. Musimy ruszać natychmiast. — Natychmiast — przytaknęła. Założyła mu kosmyk włosów za ucho. Plaster opatrunkowy wystarczy. Poczuł na szyi jej oddech. W połączeniu z bólem dawało to dziwne wrażenie. Przytrzymała dłoń dłużej, niż to było konieczne. Poczuł, jak przywiera do niego ciałem. Potem ustami odnalazła jego usta, a jego dłonie zawędrowały pod jej bluzkę, na wygięcie pleców, i przesuwały się po gorącym, a zarazem chłodnym ciele. Kiedy tak stali na plaży, pomimo draśnięcia czuł się niezwyciężony. Jak to możliwe, że dawała mu tyle siły, a jednocześnie wtulała się, jak gdyby bez niego miała utonąć? Jej głębia była zdumiewająca. Nieskończona. A w jej oczach ujrzał lepszego człowieka niż ten, jakim był wcześniej. ♦♦♦ „Później” to stanowczo nadużywane słowo, pomyślał Renko. Miało tyle różnych znaczeń. Przesuwanie się planet. Milion lat. Nowe morze. — Aleksiej wróci — odezwała się Tatiana, ale bez pośpiechu w głosie. — Opowiedz mi o Żeni. — Niewiele jest do opowiadania. — To powiedz cokolwiek. — Ma siedemnaście lat, jest małomówny, chudy jak szczapa, niezwykle inteligentny, w szachach niepokonany, odważny, uczciwy, podstępny, świetny strzelec, a teraz zachciało mu się zaciągnąć do wojska. Jego rodzice nie żyją. — Znałeś ich? — Matki nie poznałem. Ojciec mnie postrzelił. — Jego ojciec był przestępcą? — Tak. — Czy Żenia ma z tego powodu wyrzuty sumienia? — Nie zauważyłem. Zresztą, nie powinien ich mieć. Przypuszczam, że nasze relacje określiłabyś jako skomplikowane. — Kochasz go? — Tak, ale niestety niewiele dobrego z tego wynika. Kiedy jesteśmy razem, zawsze się kłócimy. Podchodzimy do siebie w niewłaściwy sposób. Z drugiej strony, gdybym miał syna, chciałbym, żeby był taki jak on. Jak mówiłem, to skomplikowane. — Moim zdaniem, jesteś dla siebie zbyt surowy. Cieszmy się tym, co jest teraz. — A tak wolno? Tatiana znalazła materac, prawdziwy luksus. Rozwinęła go w jego stronę. — Zdecydowanie nie wolno. — Myślisz, że przyjdzie nam za to zapłacić? — Po tysiąckroć. — Dlaczego? — zapytał. — Bo z Boga jest kawał skurwysyna. On mi ciebie odbierze.

Rozdział 29 Renko i Tatiana ubrali się po ciemku, po czym wyprowadzili rowery na drogę. Mogli pojechać tylko w jedną stronę. Aleksiej pewnie straci trzy godziny na pozbycie się motorówki i przyjechanie samochodem od południa. Północna część mierzei należała do Litwy, a z tego, co Arkadij zapamiętał z wcześniejszej wizyty z Maksimem, pogranicznicy na posterunku pewnie spali smacznie w swoich łóżkach. Pieszo można było przejść bez problemu. Wiedział jednak, że to czysta fantazja. Aleksiej wytropił ich po tym, jak opuścili dom. Byli jak myszy uciekające przed kotem. Baterie świateł rowerów się wyczerpywały, przez co widzieli coraz gorzej. Po jednej ręce mieli grzmot morza, po drugiej szmer drzew. Renko nie miał pojęcia, jak daleko ujechali. Pomyślał, że jadąc dalej w tym tempie, zostaną połknięci przez ciemność niczym Jonasz przez wieloryba i nikt nigdy już ich nie znajdzie. Światło Tatiany zgasło pierwsze, więc niemal się z nim zrównała, żeby nie stracić kontaktu. Jak serce odmierza odległość? Ile obrotów pedałów? Ile obrotów kół? Bardziej wyobrażał sobie, niż widział uderzające o brzeg fale i drzewa kiwające się nad wydmami. Gdy światło jego roweru też zgasło, zatrzymał Tatianę i razem stanęli w ciemności, czekając w piasku, który wirował wokół ich stóp. Słyszał czyjś oddech dochodzący dokładnie z naprzeciwka. Płytki. Wyczekujący. Drogę zalał oślepiający blask. Biały, lekko doprawiony niebieską barwą promień wystrzelił z przedpotopowego reflektora punktu granicznego; szukał nie latających wysoko bombowców, tylko celów zbliżających się pieszo. Nawet osłaniając oczy, Renko widział jedynie błysk strzałów z broni maszynowej, ale nie potrafił ocenić, czy strzelają pogranicznicy, czy ludzie Aleksieja. Pomiędzy Renką a posterunkiem na drogę wyległy jakieś postacie, karuzela cieni w powietrzu. Z porożami na głowach, miotały się bezładnie, chowały za drzewa i znów uciekały, a za nimi i dookoła świszczały kule i spadały odłamane gałęzie. Renko i Tatiana wzięli rowery i niosąc je, zawrócili i szli skrajem promienia reflektora. Zdawało się, że sięga w nieskończoność, aż w końcu przeszedł w nikły blask; po chwili znów się zrobiło jasno od reflektorów nadjeżdżającego samochodu. Renko przewrócił Tatianę na ziemię. — Leż — przykazał. Samochód minął ich i zatrzymał się. Reflektor posterunku zgasł, zamiast niego pojawiły się promienie latarek, omiatające całą okolicę. Renko usłyszał odgłos otwieranych drzwi samochodu i poznał głos Aleksieja: — Dorwaliście ich? — Jeszcze nie, ale wiemy, że tu są. — No to spuśćcie psy. — Spuściliśmy je, ale tu jest pełno tych pierdolonych jeleni. — To łosie, debilu. — Obojętne. Grunt, że psy oszalały. — Ale ich widzieliście? — Tak mi się zdawało. — No to ich złapcie. — A co z obserwatorami ptaków? — Jakby który się zbliżał, ostrzeżemy was. Mam czujki na drodze. Gdy Aleksiej odjechał, Renko i Tatiana zaczęli się przedzierać przez gałęzie. Co jakiś czas dobiegały wystrzały. W końcu reflektory samochodu opuściły posterunek, zagłębiły się w ciemność i zapadła nocna cisza. Świt nie nastał nagle, lecz stopniowo wydobył z mroku wydmy po jednej stronie drogi i morze z drugiej. Renko i Tatiana pedałowali w milczeniu, nie odzywali się. Przed nimi z mgły wychynął jakiś człowiek ciągnący sanki pełne różnego śmiecia. Zbieracz odpadków z plaży, chociaż równie dobrze mógłby być pielgrzymem, ojcem z zakonu żebraczego albo burłakiem na Wołdze ciągnącym za linę. Tak czy owak, stanowił część krajobrazu, był kimś, kogo się widzi, ale nie zauważa. Na widok Renki i Tatiany zawahał się jak ktoś, kto stanął w obliczu duchów. Renko minął go, po czym gwałtownie zawrócił. Tak samo postąpiła Tatiana z drugiej strony. Biedak zareagował dopiero po chwili, a kiedy się ruszył, wywrócił sanki i rozsypał cały ładunek. Uwolniwszy się od ciężaru, popędził obok Tatiany, unosząc wysoko kolana; potknął się, odzyskał równowagę, ale stracił chustę i worek. Jak zając sadził na wydmy, podczas gdy Renko lawirował pomiędzy toczącymi się puszkami i butelkami. Porzucił rower i zaczął się wdrapywać za nim, ślizgając się na ruchomej bieżni z piasku. Na szczycie wydmy złapał uciekającego za kostkę i ściągnął na dół. Ten drobny człowieczek wyglądał na wygłodzonego, a oczy niemal wychodziły mu z orbit. — Śledziłeś nas — powiedział Renko. — Tylko obserwowałem. To nic złego. — I donosiłeś Aleksiejowi.

— Nic nie robiłem. Szedłem sobie drogą, a wy mnie napadliście. Mam swoje prawa. — Zapomnij o Aleksieju. Gdzie jest rzeźnik? Mężczyzna z furgonetki ze świnką na dachu. Kim jest i gdzie go znajdę? — Nie powiem. Nie ma mowy. Strach dodaje siły. Biedakowi udało się oswobodzić jedną rękę na tyle, by sypnąć mu piaskiem w twarz. Zanim Renko oczyścił oczy, tamten zniknął wśród sosen. Kiedy Renko wrócił do Tatiany, przeglądała zbieraninę śmieci złożoną z puszek po napojach i butelek, kawałków wyrzuconego przez fale drewna, muszli, chustki i worka. W worku znalazła kanapkę i telefon komórkowy. — Uciekł mi — powiedział. — I dobrze, nieprędko z kimś się skontaktuje. — Tatiana podała mu komórkę. Sprawdził ostatnie połączenie. Był to telefon do kogoś z Kaliningradu, sprzed zaledwie kilku minut. Wybrał listę kontaktów. Jako pierwszy wyskoczył Aleksiej. — Wszystko w porządku? — zaniepokoiła się. — Jasne. Żałuję tylko, że mi zwiał. — Nic nie powiedział? — Nic. ♦♦♦ Można ukrywać się na różne sposoby. Na przykład uciekać albo też wmieszać się w tłum. W pełnym turystów Zielenogradsku kupili dla siebie po ponchu z kapturem i lornetce, by dołączyć do miłośników ptaków, którzy śledzili migrujące stada przelatujące im nad głowami. Jak to jest być zwykłym człowiekiem? Z dzieckiem oraz czekającą w domu babcią, z miską wody na kaloryferze, kotem o wyszukanym imieniu, bez lęku o to, że sąsiad przystawi nam pistolet do głowy. Kiedy minął ich powoli czarny samochód, Renko i Tatiana, udając nowożeńców, wskoczyli do sklepu z pamiątkami, by obejrzeć ceny biżuterii z bursztynu. Bursztyn sprzedawano wszędzie, a to w postaci wisiorków, a to bransoletek czy naszyjników, w kolorze miodu albo ciemnych jak melasa, z pestkami jabłek bądź skrzydłami prymitywnych much, które wyzionęły ducha, gdy spłynęła na nie żywica. — Tobie to sprawia frajdę — rzekł Renko. — Lubisz polowanie, nawet jeśli to ty jesteś zwierzyną. — Jako podlotek nie mogłam pojąć, dlaczego kiedy przychodziła pora na zabawę, dziewczynki siadały, a cały ubaw mieli chłopcy. — Nic się nie zmieniłaś. — Jestem kobietą, która nie lubi być pomijana, jeśli o to ci chodzi. To ona wypatrzyła kafejkę internetową, norę w suterenie spowitą w zielony blask. Na ścianach kwitły odblaskowe kalkomanie. Przy ladzie serwowano kawę i herbatę ziołową. W lampach lawowych unosiły się i opadały kule. Było tylko dwóch klientów. Ze słuchawkami na uszach, przy osobnych, zabudowanych po bokach biurkach, w mgle dymu z papierosów i soczystych wyziewach fajek wodnych ci mieszkańcy kafejki zapomnieli o całym świecie. Z telefonu w kafejce Renko zadzwonił do Wiktora. Odebrał Żenia. — To ty, Arkadij? Żyjesz? — Niestety, tak. — Ja też. Tablica na ścianie informowała: NIE WOLNO BLOGOWAĆ, HEJTOWAĆ ANI UŻYWAĆ SKYPE’A. Jednakże kelnerka — dziewczyna o wygolonej na łyso głowie i z niebieskimi tatuażami — powiedziała, że zakaz dotyczy tylko turystów, a nie Koenigów, rdzennych synów Kaliningradu. Gdy udało się nawiązać połączenie wideo, na ekranie pojawili się Żenia, Wiktor i bardzo ładna dziewczyna o rudych włosach. — Domyślam się, że to Lotte — odezwał się Renko. — Musi być z niej dobra przyjaciółka. Kiedy dokonywali prezentacji, Lotte przyglądała mu się z nieukrywaną ciekawością. Pewnie wyglądam jak nieboskie stworzenie, pomyślał. Jak zarżnięty koń, zwłaszcza na tle pięknej Tatiany. Z kolei Tatiana w ten sam sposób przyglądała się Żeni. Wiktor z kamienną twarzą nie odrywał wzroku od schodków w kafejce. Po ludziach Aleksieja nie było ani śladu — to nie ich teren, uznał Renko. Aleksiej to nie Grisza. Był wyrachowany, ale nie wzbudzał takiej samej lojalności ani szacunku. Perwersyjny, ale w świecie przestępczym nawet to już spowszedniało. Dlatego jego ludzie, którzy bez względu na pogodę powinni bez przerwy krążyć w poszukiwaniu ściganych, wpadli pewnie do hotelowych barów na kielicha, by rozgrzać zziębnięte kości. Żenia podniósł notatnik, tak by Tatiana mogła czytać. Już go kiedyś widziała, ale i tak szybkość, z jaką przeglądała strony, była godna podziwu. — Lotte wymyśliła, że symbole z dwukropkiem to ludzie zabierający głos na spotkaniu — powiedział chłopak. — Byli wspólnikami. — A najważniejszym w ich gronie musiał być Grisza Grigorienko.

— To ten mężczyzna w meloniku i nad kreską. — Dalej, mężczyzna bez kreski to pewnie Małpa Bieledon — powiedziała dziewczyna. — Stary, ale to chodząca śmierć. Półksiężyc to Abdul. Ten zbija majątek na swoich klipach wideo, a jeszcze więcej przynosi mu ochrona gazociągów przebiegających przez Czeczenię. — Nie mam pojęcia, co oznaczają symbole cegieł — wyznał Żenia. — Budownictwo — wyjaśniła Tatiana. — Szagelmanowie, Izaak i Walentina, mają firmę budowlaną. Budują autostrady, wysokościowce, galerie handlowe. Chcieli nawet zburzyć moją kamienicę. Jeśli chodzi o ostatnich dwóch partnerów, nie jestem już taka pewna. Gwiazda oznacza oficjalną władzę, kogoś wysoko postawionego w Ministerstwie Obrony albo jakąś szychę z Kremla. Któregoś z tych wiecznych zbirów. No i Chiny. Joseph Bonnafos znał chiński, ale władał także rosyjskim, francuskim, niemieckim, angielskim i tajskim. — A ta osa? — zapytał Wiktor. — Bursztyn — odparła Lotte. — Uważamy, że chodzi o porozumienie między chińskim rządem a firmą powiązaną z Kremlem — oświadczył z dumą Żenia. — Czy może chodzić o Kurońską Korporację Renesansową? Bank Kuroński? Kurońską Grupę Inwestycyjną? — Nie. — Kuroński Bursztyn — podsunęła Tatiana. Po drugiej stronie zapadła dłuższa cisza. W końcu Lotte rzuciła: — To jest to. — Od lat badam tę dziwną spółkę — oznajmiła Tatiana. — Na pierwszy rzut oka Kuroński Bursztyn to w zasadzie wygasła kopalnia bursztynu na mierzei. Jeśli pogrzebać trochę głębiej, okazuje się, że jest to też holding obejmujący Bank Kuroński, Kurońską Grupę Inwestycyjną, Kurońską Korporację Renesansową i całą resztę. Pomysł narodził się w głowie Griszy, jako metoda przelewania pieniędzy w dowolne miejsca. Kto mógł go powstrzymać? Był miliarderem, wszędzie miał sojuszników. Postać niezwykła, ale nie jedyna w swoim rodzaju. W Moskwie jest kilkunastu takich jak on. Natomiast Joseph Bonnafos wspomniał o numerze, który wyniósłby Griszę na szczyt. Przy okazji mogłaby z tego wyjść kolejna katastrofa Kurska. — Tak sobie myślę, że Kuroński Bursztyn chce wyremontować tutaj chiński okręt podwodny o napędzie jądrowym — powiedział Żenia. — Jest mowa o kwocie dwóch miliardów dolarów. Czy po takim numerze Grisza nie byłby klasą sam dla siebie? To nie jedyna możliwa interpretacja, pomyślał Renko. Tatiana była tego samego zdania, widział to po jej minie. Ale tak olbrzymia suma wzbudzała szacunek. Nawet on przez chwilę był pod wrażeniem. — Co nie zmienia faktu, że Grisza był zwyczajnym złodziejem. Wszystko to sami złodzieje — powiedział Wiktor. — Naprawa okrętu miała być środkiem do kradzieży forsy. Kupy forsy. — Czy w notatniku jest jakaś wzmianka o Aleksieju? — spytał Renko. — Czy on nie ma wrażenia, że jest prawowitym spadkobiercą i że wszystko, co należało do Griszy, teraz należy do niego? Od samego początku próbował się do tego włączyć. Żenia, czy kiedy tłumaczyliście notes, dopytywał się o coś konkretnego? — O wszystko. — A czego dotyczyło jego ostatnie pytanie? — Gdzie się odbędzie zebranie. Powiedziałem mu, że na jachcie Griszy, Natalii Gonczarowej. — Abdul pojechał do Kaliningradu — wtrącił się Wiktor. — Zorganizował sobie koncert. Ale on na coś tam czeka. — Będę nad tym pracował dalej — obiecał Żenia. — Okręty podwodne o napędzie jądrowym to trochę szalony pomysł. Może coś pokręciłem. Może chodzi o gumowe kaczki w wannie. — Wracaj do domu — powiedział Wiktor do Renki. — Dobranoc — pożegnała się Tatiana. Na ekranie pojawiło się tło pulpitu w postaci Drogi Mlecznej. Renko zwrócił uwagę, że Tatiana nie wspomniała o okręcie podwodnym Kaliningrad i jego problemach z przeglądem technicznym, tylko utwierdzała wszystkich w założeniu Żeni. Patrzyła na to całościowo, wszystko inne jedynie rozpraszało jej uwagę. Myślała w kategoriach narodów i historii, tak jak on skupiał się na drobnym obrazku trojga dzieci i mężczyzny w furgonetce rzeźnika.

Rozdział 30 Wszystkie samochody w Zielenogradsku ułożyły się do snu, z wyjątkiem czarnych sedanów wolno przeczesujących ulice. Renko i Tatiana nie spali od kilku dni, więc zaryzykowali wynajęcie pokoju w motelu reklamującym się plastikowymi łabędziami, o nazwie Vögelhaus. W recepcji wyłożono sterty przewodników przyrodniczych i proponowano budzenie telefoniczne dla obserwatorów ptaków, którzy chcą wyruszyć o świcie. Buty i pistolet Tatiany zostawili przy łóżku, ona położyła głowę na jego ramieniu i zasnęła natychmiast, zanim jeszcze zdążył zgasić lampkę na stoliku nocnym. Pomyślał, że oboje są zbyt cyniczni. Jako dorośli Rosjanie z powodu doświadczenia życiowego byli zaprogramowani na najgorsze, na klęskę, nie sukces. Na przykład Żenia wszystko pokręcił. Teoria, że Kuroński Bursztyn miałby naprawiać atomowy okręt podwodny dla Chin, była okropna. Ale dużo gorsza była możliwość, że Kuroński Bursztyn mógłby zlecić naprawę rosyjskiego okrętu podwodnego o napędzie jądrowym Chinom. Arkadij dobrze pamiętał nazwę felernego okrętu podwodnego. Kaliningrad. To nie brzmiało po chińsku, za cholerę. Zasnął, słuchając miażdżenia i gniecenia kadłuba okrętu podwodnego — odgłosu maszynki do robienia lodu w korytarzu. ♦♦♦ Na szosie do Kaliningradu utworzył się poranny korek, gdy policjanci w żółtych kamizelkach wyławiali samochody osobowe, ciężarówki i rowerzystów. — Musimy się rozdzielić — zadecydował Renko. — Na pewno szukają par na rowerach. Pojadę pierwszy. Jeśli nie będzie kłopotów, odczekaj dziesięć minut i spróbuj złapać okazję. — Wiem, jak to się robi. — Uważaj na siebie. — Ale widział, że jego słowa są rzucaniem grochem o ścianę. ♦♦♦ Kierowca furgonetki dostawczej miał przed sobą kolejny marny dzień na śliskich przy tej pogodzie drogach. Z radia leciała Bony Moronie, a na śniadanie czekało go kleiste ciasto brzoskwiniowe. Wziął tę kobietę na łebka, bo od tyłu wyglądała całkiem nieźle, zresztą z przodu też nie najgorzej, kiedy łapała okazję na autostradzie. Policja kazała zjeżdżać wszystkim pojazdom na pobocze, jakby zaganiała stado słoni. Kobieta władowała swój rower na pakę, wskoczyła do szoferki i rzuciła: „Gdyby ktoś się pytał, jestem pańską siostrą”. Nerwowa była. Policjanci sprawdzali papiery, ale kierowca kursował tą trasą regularnie, więc przepuścili go bez kontroli, a on pomknął dalej. Liczył, że mu się jakoś odwdzięczy, więc kilometr dalej zatrzymał się przy pustym straganie z owocami. Powiedziała, że lubi intymność, więc odda mu się na pace ciężarówki. Ale przez ten jej rower nie było tam miejsca. No to uprzejmie wlazł na pakę i podał jej rower. A ta podskoczyła, ściągnęła tylną ściankę i go zamknęła w środku. Okazało się, że potrafi prowadzić ciężarówkę. A po drodze zgarnęła jeszcze swojego chłopaka. Nie zatrzymywali się, dopóki nie wjechali w strefę niesamowitej ciszy. A kiedy ludzie w końcu usłyszeli, jak wali od środka w bok ciężarówki, stwierdził, że znajduje się wśród nawianych przez wiatr śmieci na placu na tyłach pustego kolosa — kwatery głównej partii komunistycznej. ♦♦♦ — Gdzie jesteś? — zapytał Wiktor. — Pijemy kawę na placu Zwycięstwa w Kaliningradzie. Jest ze mną Tatiana. — Skontaktowaliście się już z Maksimem? — Jeszcze nie. — A właściwie czemu nie, pomyślał Renko. Przebywali w Kaliningradzie od dwóch godzin i jak dotąd z nikim nie próbowali się skontaktować. Tatiana zatrzymała swój plecak, ale rowery wyrzucili, pozbyli się zbędnego bagażu. Upojeni rolą turystów, weszli po schodkach do cukierni i napawali się widokiem głównego placu w mieście, z bulgoczącą fontanną, obowiązkową kolumną zwycięstwa, dzieciakami szalejącymi na deskorolkach i nową cerkwią, która wyglądała jak sklejona z plastikowych prefabrykatów. W cukierni w gablotach ze szkła i chromu stały tarty truskawkowe, torty Sachera, ptysie oraz wyrzeźbione w marcepanie postaci Grovera i Elmo. Poza tym cukiernia służyła za wybieg dla młodych ozdobnych żon w kreacjach od Prady i Diora. Na piętrze Arkadij i Tatiana siedzieli na wysokości ulicznego transparentu reklamującego czarnymi i białymi literami hip-hopowy koncert Abdula, który, większy niż w rzeczywistości i blady niczym zdrowy wampir, łypał wilkiem. W cień cerkwi podjechało audi. Kierowca wysiadł, wepchnął koszulę do spodni i palcami przeczesał włosy. Porucznik Stasow doglądał swoich włości. — Jadę tam — zapowiedział Wiktor. — Nie — zaprotestował Renko. — Jesteś mi potrzebny w Moskwie. Jeśli tu przyjedziesz, Żenia ruszy za tobą, a za nim Lotte. — A co z Maksimem? — spytał Wiktor. — Skontaktujemy się z nim.

Porucznik Stasow ruszył przez plac. Nieważne, czy zauważył Renkę i Tatianę, czy po prostu lubił ciastka. Za chwilę wejdzie do cukierni koślawym krokiem kogoś, kto nosi za pasem pistolet, a jeśli ruszy na górę, trafi wprost na nich. Porucznik zmienił zdanie i wrócił do samochodu, by wypuścić mopsa o małpiej twarzy. Mały pies pociągnął Stasowa na smyczy, tocząc oczami jak kulkami z marmuru i chlaszcząc jęzorem z boku na bok. Szklane drzwi znajdowały się dokładnie pod stolikiem zajętym przez Renkę i Tatianę. Dla psa cukiernia stanowiła mieszankę zapachów, którym nie sposób się oprzeć, więc stanąwszy na tylnych łapach, zaczął oglądać wszystkie gabloty po kolei. Stasow odgrywał pobłażliwego właściciela zwierzaka. — Nie sposób go powstrzymać, kiedy przechodzimy obok słodyczy. — Jak się wabi? — spytała go jakaś kobieta. — Polo. W każdym razie ma takie imię na przywieszce. Uratowałem go z rąk przestępcy. Da pani wiarę? Czyżby porucznik zabierał psa jako środek do przełamywania lodów we wszystkie miejsca, gdzie przychodzą samotne kobiety? — zastanawiał się Renko. — Ile ma lat? — spytała inna. Ludzie zawsze zadają przewidywalne pytania, pomyślał. Ile lat ma pański pies? Pańskie dziecko? Pańska babka? I kolejny pewnik: czy twoja broń jest naładowana? Tatiana trzymała na kolanach pistolet. — Przysięgam, jest ciekawski jak kot. Chodź, Polo. Nie przeszkadzaj tym miłym ludziom, Polo. Dobry pies. No nie, zachciało mu się wejść na piętro. Renko usłyszał, jak mops gramoli się po schodach. Był w pół drogi na antresolę, kiedy Stasow szarpnął za smycz. Gdy się schylał po psa, Renko dostrzegł łysinę na czubku jego głowy. — Przepraszam — zwrócił się do pań. — Bardzo przepraszam. Mały hultaj! No proszę, idzie jego smakołyk. — Cukierek! — Połknie go w dwóch kęsach. Widzi pani? — Co za nicpoń! — No cóż, drogie panie, obowiązki wzywają. Musimy z przyjacielem jechać i zwalczać przestępczość. Polo po raz ostatni rzucił się do schodów, ale Stasow przydeptał smycz i ściągnął go z powrotem jak rybę na kołowrotku. — Au revoir. — Au revoir. Stasow wrócił do samochodu i podniósł wysoko drugi cukierek. Polo patrzył na niego jak urzeczony. — A mówiłem ci, że psy nie wiedzą, co to lojalność — skwitował Renko.

Rozdział 31 Maksim wiedział. Z chwilą gdy Renko i Tatiana weszli do mieszkania, wiedział, że sytuacja się zmieniła. Z zalotnika stał się wspólnikiem w ucieczce. Całe ryzyko, jakie do tej pory podejmował, zamieniło się w sztony bez wartości. Został poetą bez słów. — Przepraszam — powiedziała Tatiana, chociaż wcale tak nie myślała. Nie mówi serio, pomyślał Maksim. — Oni już tu byli. Ludzie Aleksieja i policja. — Dobrze, może prędko nie wrócą — rzekł Renko. — A jak tam twój Żenia? — spytał Maksim. — Odczytał już treść notatnika? — Większość. „Co” i „gdzie”. Ale nie „kiedy”. Uważamy, że odbędzie się kolejne spotkanie. — Tyle hałasu z powodu notatnika z niezrozumiałymi symbolami. W tej sytuacji należy się napić, ale nie mam w domu butelki. — Maksim poszperał w pustej szafce na alkohole. — I co, zwołają zebranie bez Griszy? — Plan nadal jest dobry — odparła Tatiana. — Ministerstwo Obrony daje dwa miliardy dolarów na przeróbkę okrętu podwodnego. Połowa naprawdę trafi do stoczni, która się zajmie robotą. Kuroński Bursztyn weźmie drugą połowę i podzieli ją jak tort weselny. Każdy dostanie swoją część. Przyjaciele na Kremlu, Ministerstwo Obrony, banki oraz mafia. Na tym polegał geniusz Griszy. Był nie tylko pomysłowy, ale i hojny. — Czyli że to kolejny przekręt — stwierdził Maksim. — Co w tym jest niezwykłego? — W gruncie rzeczy chodzi o to, że Chińczycy przerobią na dobrą sprawę fabrycznie nowy rosyjski okręt podwodny o napędzie jądrowym, Kaliningrad — wyjaśniła Tatiana. — Jest nowy, ale w tak opłakanym stanie, że nigdy nawet nie wyszedł w morze. Więc teraz chcą go naprawić tanim kosztem w Chinach. Maksim wzruszył ramionami. — Made in China. A co dzisiaj nie jest tam robione? — To co innego. Wstrzymaj wypłatę tak ogromnej sumy, a Kaliningrad powtórzy katastrofę na skalę Kurska. A wtedy społeczeństwo się zbuntuje. Jeśli cokolwiek może obalić tych łajdaków, to tylko ta afera. — Siadajcie, proszę — powiedział Maksim. — Przepraszam za te sterty ciuchów. Twórcy to bałaganiarze. Gdzieś tu na pewno mam coś do picia. Marny ze mnie gospodarz. Herbaty? Kawy? — Wchodził do kuchni i wychodził, szukając czystych kubków. Niektóre półki w salonie były puste, ale nie dlatego, że zdjęto z nich książki, tylko je zrzucono. Szekspir, Neruda i Mandelsztam mieszali się na podłodze. Arkadijowi przyszło na myśl, że poeta chyba od wielu dni nie wychodził z mieszkania. Tatiana zobaczyła, że jej słowa do niego nie dotarły. — Dobrze się czujesz? — spytała. — Nie bardzo. — Maksim klasnął w dłonie i wbił w nie wzrok. — A więc uciekacie razem. To zawsze jest romantyczne. — Chcesz, żebyśmy sobie poszli? — Nie, nie. Jesteście moimi gośćmi. Powtarzałem sobie, że nie mogę ci okazywać goryczy ani potępienia. Powinienem być mądrzejszy i nie umawiać cię z kimś tak cierpiącym w milczeniu jak śledczy Renko. Powiedz mi, Renko, czy zauważyłeś, że nasza Tatiana lubi świst kul? Czy zrobiła coś, co uznałbyś za lekkomyślne, na przykład stanęła przed pędzącym na nią pociągiem? Czy regularnie zaszczepia sobie strach? Widzę, że masz skaleczone ucho. Nie przyszło ci do głowy, że nie jest bezpiecznie stawać obok męczennicy? W przeciwieństwie do Ani. Miałeś z nią jakiś kontakt? — Rozmawialiśmy — odparł Renko i uświadomił sobie, że od tej pory minęły dni. — Ona również należy do uciekinierów, tak jak ja — rzekł Maksim. — Nie sądzę, żeby robiło jej to wielką różnicę. — A to ci niespodzianka. Arkadijowi przyszło na myśl, że może jednak Ania go nie zdradziła. Oddała notatnik jemu, nie Aleksiejowi, i nie wyjawiła gangsterowi miejsca pobytu Renki. Co jeszcze błędnie zinterpretował? — Gdzie ona jest? — Przypuszczam, że w Moskwie. Nagle Moskwa wydaje się normalna. O, jest. — Maksim wyciągnął spod łóżka na wpół pustą butelkę wódki. — A gdzie ma się odbyć to spotkanie? — Na jachcie Griszy, Natalii Gonczarowej. — Dziwka Puszkina — burknął poeta. — Ale jako literat doceniam to. Kiedy? — Sądzimy, że dzisiaj wieczorem. — Skąd wiecie? — Wczoraj wieczorem Abdul dał koncert nienawiści tu, w Kaliningradzie. Jutro wieczorem będzie w Rydze, ale dziś zostaje jeszcze tutaj, tak samo jak Małpa Bieledon i Szagelmanowie. — I nic nie możesz na to poradzić, tak?

— Może i mogę, ale potrzebujemy twojej pomocy. Maksim przeniósł spojrzenie z niego na Tatianę. — To śmieszne. Mam ci pomóc dostąpić śmierci męczeńskiej? Po pierwsze, twój przyjaciel zostanie zabity. Po drugie, nie jestem jakiś jebany Sancho Pansa. Ani nawet Puszkin. No, teraz to naprawdę muszę się napić. — To proste — powiedziała Tatiana. — Arkadij pójdzie na spotkanie z włączonym telefonem komórkowym. A ty zostaniesz tutaj, będziesz słuchał i nagrywał wszystko na magnetofon. — A gdzie ty będziesz? — Potrzebny nam świadek. — Jak mam to rozumieć? — Będę z Arkadijem. Na twarzy Maksima pojawił się wilczy uśmiech. — Wy dwoje. Wy dwoje to już dla mnie za dużo. Za każdym razem, kiedy sądzę, że was przebiłem, wyskakujecie z czymś jeszcze lepszym. Świadek? Chyba masz na myśli trupa unoszącego się na wodzie. Dwa pływające trupy, a ja mam siedzieć po drugiej stronie z telefonem w dupie. To jest, kurwa, moralny szantaż. — Będziesz chyba bezpieczny — powiedział Renko. — Otóż to, i właśnie tak mnie ludzie zapamiętają… że siedziałem gdzieś bezpieczny, kiedy wam podrzynali gardła. — Nie musisz tego robić. — Jasne. — Maksim pociągnął głęboki haust z butelki i odetchnął zimnymi oparami wódki. — Skąd ta wasza pewność, że wspólnicy Kurońskiego Bursztynu się tam stawią? — Stąd, że to wspólnicy z rodzaju tych, którzy lubią mieć się nawzajem na oku. Nie zamierzamy dążyć do brutalnej konfrontacji. Chcemy im tylko zagrozić publicznym ujawnieniem całego planu. — Czy będzie tam Aleksiej? — Wygląda na to, że Grisza nie poinformował go o pierwszym spotkaniu, ale wie, gdzie się odbędzie to drugie. — Nie, nie, nie, nie. Nie wchodzę w to. — Rozumiem — rzucił Renko. — Nic nie rozumiesz. Idę z wami. — Wskazał na Tatianę. — Ona może zostać z magnetofonem. — Nie o to cię prosimy — zaprotestowała. — Będzie tak albo wcale. Nie zamierzam do końca życia być obiektem pogardy i pośmiewiskiem. Poza tym nie znacie portu. Natalia Gonczarowa nie miesza się z pomniejszymi jednostkami. Cumuje na głębokiej wodzie. Żeby się do niej dostać, trzeba mieć łódź. Przypadkiem wiem, gdzie taką zdobyć. — Znajdziemy inną — rzekła Tatiana. — Wątpię — odparł Maksim. — Port w Kaliningradzie jest zamknięty dla prywatnych jednostek. Wkrótce zapadnie zmrok i będziecie po ciemku szukać czegoś wśród krążących tam i nazad łodzi. Nie mówiąc już o tym, że to jest port Floty Bałtyckiej. Zastrzelą nas na miejscu, a nasze zwłoki zabierze morze. — Wobec tego tym bardziej idę — zapowiedziała Tatiana. — Zostajesz tutaj — oświadczył Maksim. — Taka jest umowa. — A wiesz, czego szukać? — zapytał Renko. Maksim uśmiechnął się jak poeta, którego słowa trafiły wreszcie na właściwe miejsce. — Oczywiście. Najpiękniejszego jachtu w porcie. Prawdziwej Natalii Gonczarowej. ♦♦♦ Przy nabrzeżu Wioski Rybackiej stały dwie łodzie, ale tylko jedna miała silnik zaburtowy. Podczas gdy Maksim ciągnął ją wzdłuż nabrzeża, Tatiana przycisnęła policzek do twarzy Renki i szepnęła: — Dołączę do ciebie, jak tylko będę miała wszystko na taśmie. — Nie rób tego. I tak będzie tam dość zamieszania. — Maksim bardzo dziwnie się zachowuje. — A co mógłby zrobić? Nie jest zabójcą, nawet jeśli mu się tak wydaje. — Jesteś tego pewny? — Jak najbardziej. Maksim pociągnął za linkę i silnik zaskoczył. — Idziesz czy nie? — Idę. — Renko lekko cmoknął Tatianę w policzek, jakby wybierał się na wieczorny rejs. Silnik blaszanej łajby grzechotał i pluł oparami. Zanim odpłynęli, Maksim nachylił się do drugiej łodzi i wrzucił jej wiosła do wody. Arkadij patrzył, jak odpływają. — Po co to zrobiłeś? — spytał. — Żeby nikomu nic głupiego nie wpadło do głowy. Teraz ja tu jestem kapitanem.

Renko nic na to nie mógł poradzić. Stało się. Nie spuszczał wzroku z Tatiany, aż w końcu zniknęła w wieczornej mgiełce. Port był jakby z innego świata. Stanowił lustro samego siebie. Czarną aleję, dudniącą, gdy przepływały większe jednostki. W oddali błyskały światła portowych żurawi. Plan A przewidywał, że Arkadij i Maksim na poszukiwaniu spędzą najwyżej dwie godziny i nie zbliżą się do stoczni marynarki wojennej. Takie rzucanie słów na wiatr każdego zwalniało z odpowiedzialności. Maksim płynął wolno, z jedną ręką na sterze, jak prawdziwy kapitan. W powietrzu wyczuwało się chłód. Renko wybierał z dna łódki nagromadzoną przez tydzień deszczówkę, chlupoczącą od wibracji silnika. Płynęli po ciemku, bez zielonego światła na prawej i czerwonego na lewej burcie. Nie rozmawiali, na otwartych wodach głos niesie się daleko. Na szczęście warkot silnika brzmiał mechanicznie, ale ruch na rzece był niewielki, docierały głównie coraz głośniejsze odgłosy otaczającego port miasta i światła odbijające się na powierzchni wody. Arkadij pomyślał o Puszkinie, wyruszającym na pojedynek w obronie honoru swojej zalotnej żony. Jakże zmęczony nią musiał być poeta! Ze swoim upodobaniem do balów kostiumowych i dworskiego życia Natalia Gonczarowa doprowadziła go niemal do nędzy. Zmusiła do zaciągania długów. I pisania okropnych wierszydeł na zamówienie. Przyprawiała mu rogi z carem, który udawał jego mecenasa. A wreszcie to przez nią Puszkin zniżył się do pojedynku na pistolety z najemnym żołdakiem. Dlaczego nie zaprotestował na widok srebrnych guzików munduru przeciwnika? Czy był ponad to, czy może po prostu miał już dość swej piękności i jej wiecznych żądań? Maksim twierdził, że w porcie nie wystawiano warty, a policjanci w wilgotne noce woleli siedzieć pod dachem, ale Renko nie był pewien, czy plany jego i poety są takie same. Natalia Gonczarowa popłynęła rzeką w kierunku floty. Zjawiskowa w świetle latarni, unosiła się na czarnej wodzie. Gdy Maksim okrążał jacht, rozwijając jedną czwartą maksymalnej prędkości, Renko spodziewał się, że w każdej chwili na pokładzie zjawi się Aleksiej. A tymczasem na jachcie panowała ciemność. Nikt nie pokazał się na mostku. Nie było słychać marynarzy biegnących na swoje pozycje. Maksim okrążył Natalię Gonczarową cztery razy, aż wreszcie zrezygnował — na pokładzie nie było żywej duszy. Otworzył przepustnicę i skierował łódź na głębszą wodę. Miasto od wschodu na zachód ustępowało rzece, na tle nieba odcinały się czerwone światła ostrzegawcze kolosalnych dźwigów. Gdy na dobre oddalili się od brzegu, Maksim zgasił silnik i dryfowali. Była to chwila wytchnienia — woda pluskała o burty łodzi, kiwającej się powoli w kilwaterze statku, którego już nawet nie widzieli. — Tak jak myślałem — rzucił. — A coś takiego myślał? — zapytał Renko. — Nie ma żadnego zebrania. — Też jestem trochę rozczarowany. — Ale nie dlatego tu jesteśmy. — A jest jakiś inny powód? — Żeby mnie zabić. Renko pomyślał, że się przesłyszał. — Zabić cię? — Zwabić mnie tutaj jakąś fantastyczną historyjką, zastrzelić i wyrzucić do wody. Na wodzie tu i tam widniały plamy ropy, jak papier marmurkowy. Renko poczuł na ustach jej smak. — Sam się uparłeś, żeby iść ze mną — powiedział. — Dałem się podejść. Tatiana skołowała nas obu. Tak właśnie postępują męczennice. — Po co miałaby to robić? — Męczennicy z nikim nie dzielą się chwałą. — Nawet jeśli zginą? — Dla nich każde wyjście oznacza wygraną. — Nie mam broni. — Na szczęście ja mam. Odwróć się! — nakazał Maksim. Renko wykonał polecenie i zobaczył, że poeta trzyma malutki pistolet, pewnie hiszpański albo brazylijski, jakie można było kupić na każdym rogu. Wystarczy, że Maksim go zastrzeli, zabierze mu wszystko, po czym można by go zidentyfikować, i wyrzuci za burtę. Co prawda, powinien był wziąć kilka pustaków, by obciążyć zwłoki, no, ale nie można wymagać, by człowiek myślał o wszystkim. — Masz ze sobą wódkę? — spytał Renko. — Skończyła się. — Szkoda. Przy takiej robocie zwykle trudno się obejść bez wódki. Maksim wyglądał marnie, ale był stanowczy.

— Wiele lat temu napisałem dla Tatiany wiersz — powiedział. — Ludzie mówią, że to moje najlepsze dzieło. Byłem wykładowcą, a ona studentką. Nie dzieliła nas wielka różnica wieku, a jednak wszyscy potraktowali mnie jak uwodziciela, a ją jak uosobienie niewinności. Dopiero później przyszło mi do głowy, że było wręcz odwrotnie. — Jak leci ten wiersz? — Jaki wiersz? — Wiersz o Tatianie. — Nie zasługujesz na to, żeby go poznać. — Czy mam przyrównać cię do dnia letniego?6 — Ostrzegam cię! — Już po raz trzeci próbujesz mnie zabić. Ostrzeżenie jest najzupełniej zbędne. — Mógłbym cię złapać za łeb i potrząsać, aż usłyszę grzechoczącą kulę. — Opowiedz mi o swoim wierszu. — Próbujesz zyskać na czasie. — Mam całą noc. Pozwolisz? — Renko wyjął papierosa i go przypalił. — Chcesz? Nie? No tak, masz tylko dwie ręce. Zapomniałeś, jak leci twój własny wiersz? To wyrecytuj cokolwiek. Będę po prostu modły do pani zanosić, jak włochaty duchowny z długą grzywą, pić błękitne strumienie czystości i strasznych imion nie będziemy się bać7. — To nie moje. — Wiem, ale urocze, przyznasz? — Wstań. — Nie jesteś mordercą. — Ale jestem w stanie cię zabić. Renko wstał. Pstryknął papierosa za burtę i już się szykował, by dać nura do wody, gdy z kieszeni kurtki dobiegło go buczenie. Korzystając z tego, że Maksim się zawahał, wyjął telefon komórkowy i przełączył na głośnik. Usłyszeli triumfalny głos Żeni: — Szukasz nie tej łodzi, co trzeba. Jest jeszcze inna Natalia Gonczarowa.

Rozdział 32 Natalia Gonczarowa Griszy była jachtem pod banderą Kajmanów. Ta Natalia Gonczarowa, którą powinni znaleźć, była tankowcem z Kaliningradu. W porcie obsługiwano statki ze zbożem i węglem, ale głównie te z ropą naftową — kleistym szlamem na użytek wewnętrzny i olejem napędowym na eksport. W porównaniu z łódką każdy transportowiec był olbrzymi, każdy dźwięk rozbrzmiewał echem, a każda lina, którą poluzowały fale, miała pełne prawo trzeszczeć. W świetle latarki Renko odczytywał nazwy wszystkich mijanych statków. Niektóre niemal się rozpadały, inne w każdej chwili mogły wyjść w morze. Rozumiał, że dla Maksima to tylko chwilowa przerwa, i jeżeli nie znajdą miejsca spotkania Małpy Bieledona i jego wspólników, poeta wróci do tego, na czym skończyli. W końcu na statku przed sobą zobaczyli światła i z mgły wychynęła Natalia Gonczarowa. Ten, kto ją tak nazwał, miał poczucie humoru. W przeciwieństwie do eleganckiego jachtu Griszy, ta Natalia była trampem, bezkształtnym przybrzeżnym tankowcem obwieszonym zderzakami z opon. Panowała atmosfera wzajemnych gratulacji. Renko nie słyszał, o czym tam mówiono, ale śmiech Aleksieja niósł się wyraźnie. Spojrzał na Maksima, a ten wszedł za nim po zardzewiałej drabince i przelazł przez burtę. Na pokładzie tankowca znajdował się skomplikowany labirynt zaworów pomalowanych na czerwono. Pod ścianą nadbudówki stał stolik z szampanem w kubełkach z lodem. Renko rozpoznał Abdula, Szagelmanów, Małpę i jego dwóch synów. Abdul ubrany był na czarno z czeczeńskim szykiem, jakby w dni powszednie miał jeździć porsche, a w weekendy prowadzić czołg. Szagelmanowie wyglądali na staruszków, którzy się zasiedzieli. Renko nie potrafił przypisać nazwisk do koterii wiceministrów i oficerów marynarki wojennej siedzących przy stole, ale znał ten typ. Dwaj chińscy biznesmeni w prostych jak rurki garniturach udawali, że są niewidzialni. Wszyscy zamarli w bezruchu, kiedy on i Maksim pojawili się na widoku. Aleksiej szybko doszedł do siebie. — Domyślam się, że twoi przyjaciele odczytali notatnik — powiedział, spokojny jak krupier. — Nieważne. Jak widzisz, wszystko przebiega zgodnie z planem. Nadbiegli ochroniarze, dotychczas z szacunkiem stojący w dyskretnej odległości. Małpa ruchem ręki kazał im przystopować. W notatniku to Grisza był pierwszym wśród równych, Mężczyzną w Meloniku nad Kreską. Teraz, według starszeństwa, ten tytuł przypadał Małpie. Renko widział, że Aleksiej najchętniej kazałby zastrzelić jego i Maksima na miejscu. Jednakże, przynajmniej chwilowo, mogłoby to zostać uznane za przejaw braku ogłady. Za arogancję. Przedwczesną. Małpa, z tymi owłosionymi łapami i zrośniętymi brwiami, może i wyglądał na prymitywa, ale miał bzika na punkcie dobrych manier. Szychy z marynarki wojennej, czekając na sygnał, trzymały kieliszki z szampanem w pół drogi do ust, gotowe wznieść toast, gdy tylko ich wspólnicy uporają się z tym drobnym problemem. Uroczystość była skromna. Bez kawioru. Coś jakby wmurowywanie kamienia węgielnego pod nowe przedsięwzięcie. — Witamy — odezwał się Małpa. Darował sobie prezentację obecnych, dodał tylko: — A to z pewnością jest słynny poeta Maksim Dal. — Maksim był wyraźnie połechtany. Czy może być większy dowód uznania niż pochwała ze strony legendarnego przestępcy? — Czy byłby pan w stanie napisać wiersz o tym wydarzeniu? Rzecz jasna, nie może pan pisać z pistoletem w ręku. Jak pan widzi, jest to przyjazne spotkanie znajomych z różnych stron świata. Niech mi pan to odda. To zresztą tylko korkowiec. Proszę. — Małpa odebrał poecie pistolet. — Pozwól, że ja się nimi zajmę — powiedział Aleksiej. — Dlaczego? Przecież nie robimy nic sprzecznego z prawem — odparł Małpa. — Wiedzą o Kurońskim Bursztynie — rzekł Aleksiej teatralnym szeptem, by przekabacić starego na swoją stronę. — Niech mówią. — Notatnik zostawiony przez waszego tłumacza nie był tak niemożliwy do rozszyfrowania, jak sądzono — odezwał się Renko. — Wiemy, że rosyjski okręt podwodny o napędzie jądrowym nie przeszedł sprawdzianu na morzu i ma zostać naprawiony w Chinach. — Tak. To się nazywa zlecanie prac firmom zewnętrznym — potwierdził Małpa. — Wiemy też, że połowę kosztów naprawy zgarniecie wy i wasi kolesie z Ministerstwa Obrony i Kremla. A to jest przestępstwo. — Interesy kosztują. To całkiem normalne. Zarządzanie projektem o takim rozmachu często przekracza pięćdziesiąt procent budżetu. Coś jeszcze? — spytał Małpa. — Morderstwo. Wśród zebranych pojawiły się oznaki niepokoju. Nikogo mu wprawdzie nie przedstawiono, ale Renko widział ich i im podobnych na zdjęciach w prasie, jak stali na baczność albo nosili czapki wojskowe. Dwaj Chińczycy wymienili znaczące spojrzenia. — To kłamstwo — obruszył się Aleksiej.

Renko pokręcił głową. — Prawidłowa odpowiedź brzmi: „kogo zabito?”. — To prawda — przyznał Małpa. — Ale prowadzi pan niebezpieczną rozgrywkę, śledczy Renko. Moi wspólnicy z Kurońskiego Bursztynu zdążyli już zainwestować i czas, i pieniądze. — Wiąże pan z tym wielkie nadzieje? — Można i tak powiedzieć. To już coś, ale jeszcze za mało, pomyślał Renko. Potrzebował mieć na taśmie wyraźne przyznanie się do popełnienia zbrodni. — A jeśli Kaliningrad stanie się kolejnym Kurskiem? I dla was, i dla Kremla byłaby to katastrofa. — Wypadki się zdarzają. — Ale narażacie się na to jeszcze bardziej, zlecając budowę atomowego okrętu podwodnego za pół ceny złodziejom. Straty będą kolosalne. — Istnieje takie ryzyko. — Czy Grisza by je podjął? — Grisza był ryzykantem — wtrącił się Abdul. — A teraz nie żyje. — Renko zwrócił się do Małpy: — Czy to nie pan mi kiedyś radził, żeby pytać „Czyj wół wziął czyjego na rogi?”. — Okoliczności się zmieniły. W Moskwie był pan człowiekiem u władzy. Teraz jest pan daleko od domu. I znów, dobrze mieć coś takiego na taśmie, ale to wciąż za mało. — Nie mam zamiaru dłużej słuchać tych bredni — oznajmił Aleksiej. — Na co czekamy? — Chcemy usłyszeć więcej — odpowiedział mu jeden z Chińczyków. Zgłoszono wątpliwość. W oczach gości ze stoczni Czerwony Świt Renko mógł niemal dostrzec koraliki przesuwające się na liczydłach, kiedy obliczano ryzyko takiego czy innego posunięcia. Izaak Szagelman spojrzał na żonę, Walentinę, by to ona podjęła decyzję, jak gdyby chodziło o uśpienie psa. Ta zerknęła na drabinkę i jęknęła. Nie wiadomo skąd, pojawiła się Tatiana, błyszcząca od kapiącej z niej wody. Wdrapała się na pokład, ale równie dobrze mogła na niego sfrunąć jak walkiria. Przypłynęła drugą łódką, najpierw jednak musiała wskoczyć do wody, by wyłowić wiosła. Renko pomyślał, że powinien był to przewidzieć. Ostrzegła go, że nie należy do kobiet, które pozwalają, by ominęła je dobra zabawa. — To nie takie proste — powiedziała. Małpa zwrócił się do Aleksieja: — Uwierzyliśmy ci, że Tatiana Pietrowna nie żyje. — Aleksiej zabił moją siostrę — wyjaśniła. — A pańscy synowie zabili ziła należącego do Maksima — dodał Renko. — Tak się składa, że on i ja akurat byliśmy w środku. Lubią odstawiać kawałki z Człowieka z blizną. Zrobili to na pański rozkaz czy może wykonują rozkazy kogoś innego? Małpa pokręcił głową. — Taki klasyczny samochód. W życiu bym tego nie zrobił. — Nieważne, kto zlecił tę robotę — powiedział Aleksiej. — Nasz plan nadal jest dobry. — Twój ojciec za życia nawet nie brał cię pod uwagę w tym interesie — odparował Renko. — Obserwuję pana od lat — zwróciła się Tatiana do Małpy. — Śledziłam, jak korumpuje pan państwo. — A ja czytałem pani artykuły — odgryzł się Małpa. — Bardzo dobre, ale wszystkie w czasie przeszłym. — Nie te o Kurońskim Bursztynie. Nie o przerabianiu atomowego okrętu podwodnego na śmiertelną pułapkę. Wydrukujemy to, a jeśli spróbujecie nas powstrzymać, spotkamy się w sądzie. — No to co? — prychnął Aleksiej. — Kupimy sędziego. W razie potrzeby kupimy cały Kreml. — Czy o czymś nie zapomniałeś? — zapytał Renko. — Kto zabił Griszę? Pokład zmienił się w szachownicę, pomyślał, z tą różnicą, że tu wszystkie bierki ruszyły się jednocześnie. Wspólnicy z ministerstwa odstawili kieliszki i wstali. Chińczycy nie udawali już niewidzialnych — po prostu znikli. — Podobał mi się twój wiersz — zwrócił się Małpa do Maksima. — Słucham? — Wiersz. Sprzed wielu lat. G jak głupiec. — A, tak. — Maksim nie mógł powstrzymać śmiechu. — Nie pamiętam go całego. To szło jakoś tak: G jak głupiec, mężczyzna, który wraca wcześniej do domu i stwierdza, że ma zastępcę. W małżeńskim łóżku leży inny mężczyzna, złożony jak scyzoryk wokół jego żony. Jakoś tak? — Mniej więcej. — Od tej pory stale sobie wyobrażam ten scyzoryk. Czy, pańskim zdaniem, to wiersz o zdradzie?

— Miałem natchnienie. — W to nie uwierzę. Każdy z nas prędzej czy później zostaje zdradzony i nigdy o tym nie zapomina — rzekł Małpa, po czym zwrócił się do Renki: — Człowiek z blizną, powiada pan? — Niestety, tak. — Renko, pamiętasz, jak rozmawialiśmy o Griszy? — zapytał starzec. — Nie mogliśmy pojąć, jakim cudem pozwolił zabójcy tak bardzo się zbliżyć. Ale jest na to odpowiednie słowo. Doniosłe. Ojcobójstwo. — Małpa zakończył to szeptem, a potem ruchem głowy wskazał swoich synów. — Jeśli jednemu chłopcu puścisz to płazem, to tylko zachęcisz innych — powiedział. Tatianę interesował jej własny temat. Wycelowała pistolet w Aleksieja i spytała: — Pamiętasz moją siostrę? Miała swoją chwilę, lecz spust taniego pistoletu był oporny i się zacinał. Dlatego Aleksiej strzelił pierwszy. Maksim, który wydawał się w tym wszystkim zagubiony, zasłonił ją i dostał kulkę w bark. Małpa też strzelił. Głowa Aleksieja rozprysła się z hukiem niczym pęknięty dzwon. Gangster padł na twarz, a Małpa stanął nad nim i jeszcze dwukrotnie strzelił mu w plecy. — Szurnięci Rosjanie! — rzucił Abdul. Wilk Kaukazu co sił w nogach pobiegł do trapu, a za nim popędzili Szagelmanowie. Małpa wycelował w Renkę. — Dlaczego ciebie też nie miałbym zastrzelić? — Dlatego, że wciąż nagrywamy. — Z wystudiowaną ostrożnością Renko wyjął swój telefon komórkowy. — Czyżby? No cóż, może nagrywasz, a może nie. — Małpa zastanowił się i opuścił broń. — Sprawy tak się mają, że możecie nas oskarżyć co najwyżej o to, że uratowaliśmy wam wasze żałosne życie. Zjeżdżajcie stąd. Następnym razem możecie nie mieć tyle szczęścia. Czasami lepiej jest dać lekcję swoim synom, niż zarobić kolejne sto milionów dolarów. Spakujemy szampana, przyda się na inną okazję. Gdy Maksim próbował się podeprzeć łokciami, Małpa wcisnął mu swój pistolet do rąk. — Gratulacje. Dowody rzeczowe wskazują na to, że właśnie popełnił pan swoje pierwsze zabójstwo. To dopiero jest temat na wiersz!

Rozdział 33 Piasek. Renko czuł, jak sypie się z jego zaciśniętej dłoni w dolinę jej pleców, a kiedy się odwróciła, patrzył, jak zsuwa się z jej brzucha we wgłębienie biodra i rozsypuje po jej ciele niczym kryształki soli. Dostał się w każdą szczelinę, w jej włosy i w kąciki jego ust. Wiatr. Nieustające podmuchy wiatru hulały jak duchy na schodkach domku. Według Tatiany są wydmy martwe i żywe. Czas. Żywa wydma z dnia na dzień przekształca się i zmienia. Cała mierzeja przesuwała się jak wskazówka sekundnika zegarka. — Patrzyłeś kiedyś na piasek przez lupę? — spytała Tatiana. — Składa się z wielu różnych rzeczy. Kwarcu, odłamków muszli, mikroskopijnych rurek wieloszczetów, kolców. Dom miał niewygodne strony — cienki materac i chropowatą drewnianą podłogę — za to wyostrzyli swoje zmysły. Żar jej ciała zastępował zimny piecyk. Dom skrzypiał przyjemnie, niczym pradawny statek. Czasami przechodzili obok nich miłośnicy ptaków. Ale w sumie plaża należała wyłącznie do niego i Tatiany. Była ich zamkiem z piasku. W środku nocy, niczym spóźniony gość, przyszła bezsenność. Renko zobaczył poruszającą się między drzewami lampę. Śledził światło aż do szosy, gdzie oddaliło się zbyt szybko, by mógł je dogonić. Rano znalazł odciski stóp kogoś okrążającego ich dom. Zanim Tatiana się obudziła, zatarł je wiatr. ♦♦♦ Renko patrzył, jak Tatiana idzie drogą, próbując złapać zasięg telefonii komórkowej. Przypominało to łowienie ryb pod lodem, a nie jest to sport dla niecierpliwych. A jednak sto metrów dalej pomachała do niego ręką, a kiedy wróciła, była zaczerwieniona z podniecenia. — Rozmawiałam z Obolenskim. Przyjeżdża do Kaliningradu, żeby zrobić wydanie specjalne magazynu o najbardziej skorumpowanym mieście w Rosji. — Jest to swego rodzaju zaszczyt. — Renko oderwał się od przybijania deski do podłogi werandy. — Ty to napiszesz? — Tak, główny artykuł. — Tak sądziłem. Nie codziennie jego ulubiona dziennikarka wraca zza grobu do żywych. Kiedy? — To pilne zadanie. Nie będzie mnie dzień, może dwa. Co ty na to? Po raz pierwszy w jej głosie usłyszał niepokój. — Myślę, że musisz to zrobić. — Obiecałam to Obolenskiemu. — I słusznie. — Pojedziesz ze mną? — Przy tym domu nie zabraknie mi roboty — rzucił pewnym siebie tonem złotej rączki. Ciekaw był, jak wyglądają z oddali: mężczyzna i kobieta dyskutujący o czymś tak niewinnym jak jednodniowa rozłąka. Szczerze mówiąc, Obolenski wyświadczył mu wielką przysługę. Od chwili, gdy Renko wyczuł obecność Świnki, chciał wyprawić Tatianę gdzieś daleko. — Czyli że nie masz mi tego za złe — powiedziała. — Będę miał pełne ręce roboty. ♦♦♦ Mierzeja słynęła z ptactwa. Żyły tu nurogęsi i łabędzie, a poza tym przelatywały tędy migrujące gatunki orłów i kani. Na pływającym w wodzie drewnie siadały kormorany z przekrzywionymi łbami, w lagunie grasowały czaple siwe, a zapaleni ornitolodzy amatorzy z aparatami fotograficznymi godzinami tkwili w ukryciu, by zrobić zdjęcie mokrej kaczki. Ze względu na pogodę Arkadij ubrał się w poncho i nieprzemakalną pelerynę. Spacerował po plaży i wchodził na wydmy, tak by stanowić ruchomy cel. Za całe uzbrojenie służył mu hiszpański pistolet Tatiany, na wietrze równie przydatny jak korkowiec. Kłopot sprawiała mu towarzyska natura miłośników ptaków, którzy ścigali się nawzajem, by potwierdzić, czy to coś, co zauważył ten drugi, to perkoz, edredon czy gęś, albo porównać swoje listy najrzadszych gatunków, jakie zaobserwowali. Nie wiedział, czego się spodziewać. Nie miał pojęcia, jak zidentyfikować mordercę. Spotkali się na tej samej plaży, lecz wówczas była noc, oślepiały go reflektory furgonetki, a kierowca nie odezwał się ani słowem. Gdy wiatr się wzmógł, ornitolodzy amatorzy potruchtali do domów. Pod okapem domu Tatiany Renko spotkał grupę popijającą brandy prosto z gwinta. Iwan, Nikita, Wanda, Borys, Lena. Każde z nich przechwalało się, że ma na

koncie zauważenie ponad tysiąca gatunków ptaków, a na samej mierzei pięćdziesięciu. — Te warunki są niemożliwe — narzekał Nikita. — Wiatr wiejący prosto w oczy plus piasek… — Aż zgrzyta w zębach — przytaknęła mu Wanda. — Po co to robić, skoro nie ma frajdy? Renko upuścił notes. Gdy Iwan się po niego schylił, wiatr rozwiał kartki. — Zdaje się, że pańska lista jest pusta — powiedział. — Dopiero zaczynam. Jesteście grupą przyjaciół czy znajomych? Razem przyjechaliście na mierzeję? — Większość z nas — odparła Lena. — Nieszczęścia chodzą parami — rzucił Borys, zabijając ręce. Miał wielkie dłonie, jak połcie mięsa. — Szuka pan jakiegoś konkretnego gatunku? — spytał Nikita Arkadija. — Trudno powiedzieć. — Z doświadczenia panu powiem, że jeśli się człowiek skupia na jednym ptaku, przegapia dużo ciekawsze — rzekł Borys. — Pamiętam, jak w Meksyku wypatrywałem konkretnego gatunku i omal nie przegapiłem quetzala, który, jak panu wiadomo, jest bardzo rzadkim ptakiem o przepięknym upierzeniu, czczonym przez Azteków. Przez Azteków, ma pan pojęcie? Ofiara z człowieka wyniesiona na wyżyny. Wycinali ludziom bijące serca albo obdzierali żywcem ze skóry. A jednocześnie stworzyli wspaniałą cywilizację. Renko pomyślał, że zboczyli daleko od tematu ptaków. — Poznam go, kiedy go zobaczę — oznajmił. — No to pewnie szuka pan wyjątkowego ptaszka. — Albo świnki — powiedział Renko. Zainteresowanie ulotniło się z oczu Borysa jak życie ze śniętej ryby. Reszta dnia zeszła Arkadijowi na obserwowaniu rybitw, które walczyły z wiatrem, skręcały i rzucały się głową w dół do wody. Zupełnie jak on, tyle że zamiast wody powinien być beton. W nocy wiatr kołysał sosnami i przyginał morską trawę. Wreszcie nadeszła zapowiadana od tygodnia burza; odgłos kotłujących się fal bijących o schodki domu brzmiał jak huk padających kolumn świątyni. Jednocześnie woda laguny wystąpiła z brzegów i zalała drogę za domem. Fale przeorały też plażę, odsłaniając bryły złotego bursztynu. Renko obudził się, usiadł i chociaż szczękał z zimna zębami, poczłapał do drzwi frontowych, otworzył je i stwierdził, że wiatr zelżał, a woda cofnęła się do morza. Zastanawiał się, jak ktokolwiek miał odwagę spać. Tatiana nie wróciła. No i dobrze, pomyślał. Morze się uspokoiło. Chmury się rozeszły, odsłaniając księżyc, który odbijał się w wodzie. Wkrótce martwy sezon się skończy, ornitolodzy znikną, a pojawią się turyści. Zaparzył sobie kawę rozpuszczalną, po czym wziął pęk kluczy i z lampą poszedł do komórki. Czego tak naprawdę pragnął ojciec Tatiany? Życia w normalnym kraju? Ta ciasna klitka z prostymi narzędziami pewnie była dla niego czymś na kształt azylu. Kable zabezpieczające rowery przed kradzieżą były z pokrytej winylem stali i zamykane na kłódki; każdy z nich miał około pięciu metrów długości. Za mało. Renko dojrzał w kącie składane krzesła i wyplątał z nich jeszcze dwa kable. Pogrzebał na uginających się od różności półkach i znalazł więcej kabli, jeszcze w plastikowym opakowaniu. Może nie aż tyle, ile by sobie życzył, ale musiały mu wystarczyć. Bo musiał podejść blisko. Za całą broń miał jedynie pistolet Tatiany. Cokolwiek miał Świnka, będzie większe. Na jego korzyść działało to, że Świnka był gadułą — łatwiej będzie go wciągnąć w rozmowę. A tak bardzo pragnął go rozpoznać, mieć coś do zapisania na własnej liście trofeów. Gdy był gotowy, włożył poncho, zdmuchnął płomień lampy, wymknął się tylnymi drzwiami, okrężną drogą dotarł do kępy morskiej trawy i czekał. Latem ze wszystkich domków będzie dobiegała muzyka. Ludzie będą krzyczeć na widok spadających gwiazd. Teraz świat był czarny jak tunel, a jedyny odgłos wydawały chlupoczące fale. W oddali zobaczył jarzący się punkcik, który urósł do podskakującej piłki, a ta zmieniła się w świecącą świnkę, tańczącą na plaży. Furgonetka ze zgaszonymi światłami podjechała wprost przed dom. Świnka wysiadł i otworzył tylne drzwi furgonetki. Wyrzucił Wowę i jego siostry, jedno po drugim, niczym świeżo złowione ryby. Ze związanymi rękami i nogami dzieciaki płakały histerycznie, błagając o ratunek. Świnka miał w sobie coś z kabotyna. Z długimi, wystającymi spod melonika włosami, teatralnie gestykulując pistoletem, stanął nad Wową i strzelił w piasek. Huk wystrzału zlał się z grzmotem fal. — Czy teraz zwróciłem twoją uwagę?! — zawołał. Zaskoczone dzieciaki umilkły. Renko schował hiszpański pistolet pod poncho. — Coś taki nieśmiały? — ciągnął Świnka. — Wyłaź albo naprawdę odstrzelę gówniarzowi mózg. No, już lepiej — powiedział, gdy Renko wstał. — Puść ich. Chodzi ci o mnie, nie o dzieci. — Co za egocentryk! A skąd wiesz, czego ja chcę? — Nie wiem. Czego chcesz?

— Wzbudzać grozę. Renko nie znalazł na to odpowiedzi, ale miał to gdzieś. Od tej pory w grę wchodziła już tylko logistyka. Stał jakieś dwadzieścia kroków od Świnki. Miał nadzieję, że zmniejszy ten dystans do pięciu. — A co z kolarzem? Czy jego też miałeś na liście? — Powiedziałbym, że raczej był na liście Aleksieja. — Skąd wiedziałeś, jak go namierzyć? — Obserwuję ludzi w hotelach. Rzeźnicy wchodzą i wychodzą bez przeszkód. Nikt nie zwraca na nas uwagi. — Sprytnie. Nie masz na imię Borys, co? I nigdy nie byłeś w Meksyku? — Renko ruszył w jego stronę. — Ja nie wziąłbym cię nawet za ornitologa amatora. — Tamci są szurnięci. Wstawać o piątej rano, żeby zobaczyć jakiegoś jebanego brodźca? — Ludzie robią rozmaite głupstwa. — A największe z nich robisz ty. — Wiesz, że mam kulę w mózgu? Wiesz, co to oznacza? To jest jak wskazówka sekundnika w zegarku, czekająca na ostatnie tyknięcie. Jedno tyknięcie i wszystko zasnuwa ciemność. Tak wygląda moje życie. Z chwili na chwilę. Mówiąc to, Renko wciąż szedł przed siebie. To denerwowało — ktoś, kto zaraz ma umrzeć, powinien się cofać, a nie zbliżać. — A co najdziwniejsze, ta kula w mózgu powoduje, że czuję się niepokonany — dodał. — Ani kroku dalej! — Świnka uniósł pistolet. Renko szybko zrobił dwa kroki, tak że tamten aż się cofnął o krok. — Śmiało — powiedział Renko. Świnka wystrzelił. Siła rażenia rzuciła Arkadija na ziemię. Śledczy miał wrażenie, że ktoś go przebił szpikulcem, lecz wstał, a Świnka wystrzelił po raz drugi i znów go obalił. Renko ponownie dźwignął się na nogi. W oczach Świnki zobaczył wahanie i w tej samej chwili zrzucił poncho, ukazując zbroję ze stalowych kabli, którymi dwukrotnie obwiązał klatkę piersiową. W dwóch miejscach kable były wgniecione. Wolną ręką ściskał hiszpański pistolet. Z odległości czterech kroków nie mógł chybić.

Rozdział 34 Największym wrogiem roweru jest morska woda i piasek. Renko i Żenia rozłożyli panterę na części, które, niczym fragmenty układanki, kładli na folii zakrywającej podłogę w salonie Renki. Stalowa rama i aluminiowa przerzutka nie doznały uszczerbku, ale rzucany i nadpalony łańcuch ucierpiał. Trudno było ocenić, czy rower da się uratować i ile jest wart. Lorenzo, z którym połączyli się telefonicznie w Bicicletta Ercolo, jęknął na wieść, że sami spróbują wskrzesić wyścigówkę. Wysłał im instrukcje i oświadczył, że umywa ręce. Renko wziął się do roboty. Wymagała głównie cierpliwości i bogatego repertuaru przekleństw. I szmat. On, Żenia i wszystko, czego dotykali, było utytłane smarem. Żenia zadał tylko jedno pytanie: — Już to kiedyś robiłeś? — Nie. Chłopak był pod wrażeniem. Zmyli piasek z korby i trybów przerzutki, naciągnęli kable jak należy i przemyli wszystkie powierzchnie rozpuszczalnikiem i naftą. Renko dokręcił śruby trybów przerzutki, tak że biegi przeskakiwały gładziutko. Pomyślał, że kiedy skończą, pewnie wyjdzie im z tego rowerek na trzech kółkach, ale całą sumę, jaką uda mu się dostać za ten rower, miał zamiar przekazać Wowie i jego siostrom. Pochodzenie wyścigówki powinno zrobić swoje — kto kiedy słyszał o panterze w Kaliningradzie? Tak czy siak, gdyby zostawił rower, prawdopodobnie skonfiskowałaby go policja. Tatiana była w Belgii, gdzie odbierała kolejną nagrodę za osiągnięcia w dziedzinie dziennikarstwa. Potem wybierała się do Rzymu po odbiór następnej nagrody, Renko zaś miał pilnować jej psa. Zastanawiał się, czyby nie rzucić roboty w prokuraturze i nie zająć się golfem. Ta gra wydawała mu się dość prosta. Żenia wyregulował hamulce, dokręcając nakrętkę, tak żeby klocki miały pełną styczność z obręczą kół, po czym obejrzał śrubę, sprawdzając, czy się nie odkręci albo nie pęknie. Lotte brała udział w kobiecym turnieju szachowym w Kairze. Dwa razy dziennie dzwoniła do Żeni. O wojsku nie było już mowy. Ania zajęła się pisaniem o modzie. Maksim w końcu wydał nowy wiersz. Swietłana i Śnieżynka zniknęły. Żenia wyprostował pogięte szprychy, szarpiąc je niczym struny harfy. Razem z Arkadijem oczyścili manetki przerzutki i hamulców. Napompowali koła i polerowali ramę roweru tak długo, aż nabrała połysku czarnego atłasu, a czerwona pantera, logo firmy, wyglądała, jakby zeskakiwała z ramy. A kiedy Arkadij puścił koła w ruch, zaśpiewały.

Podziękowania Powieści, które piszę, zaludniają prawdziwe postacie, wzbogacające moją lichą akcję swoim doświadczeniem i osobowością. Za każdym razem zdumiewa mnie ich wielkoduszność. Tłumacz Paolo Maria Noseda wprowadził mnie w tajniki swojego fachu. W Moskwie nikt nie okazał się tak wspaniałomyślny jak Dmitrij Muratow i jego zespół redakcyjny z „Nowej Gaziety”. Moskiewscy korespondenci, Ellen Barry i Siergiej Łojko, podzielili się ze mną bezcenną wiedzą. Właściwą drogę wskazała mi pisarka Julia Latynina, a za przewodnika po raz kolejny posłużył mi Jegor Tołstiakow. W Stanach Zjednoczonych Nelson Branco i Neil Benowitz zapoznali mnie z rowerami wyścigowymi, doktorzy Kenneth Sack i Michael Weiner z problemem wędrującej kuli, a Jim i Martha Robinson ze spaloną barką. Jakże ważne krytyczne spojrzenie po lekturze to zasługa Ellen Irish Branco i Luisy Cruz Smith. Don Sanders oraz Sam Smith wspierali mnie moralnie, a mój redaktor, Jofie Ferrari-Adler, miał dla mnie wyłącznie doskonałe rady. No i w końcu jest Andrew Nurnberg, który przy okazji każdej książki pełni rolę mojego agenta, czarodzieja i przyjaciela od serca.

1

Księga Psalmów, Psalm 119,1. Biblia Tysiąclecia, Pallotinum. Nawiązanie do cytatu z zaimprowizowanego przemówienia Chruszczowa podczas kolacji z dygnitarzami z NRD w Moskwie w 1955 roku. 3 Tradycyjne potrawy irlandzkie: barmbrack — chleb drożdżowy z rodzynkami; goody — w wersji irlandzkiej to chleb gotowany w osłodzonym mleku z przyprawami; crubeens — nóżki wieprzowe. 4 Siergiej Jesienin (Męczy mnie życie w kraju mym…), przekład Tadeusza Nowaka. 5 Lewis Caroll, Dziaberliada, przekład Stanisława Barańczaka. 6 Szekspir, Sonet XVIII, przekład Macieja Słomczyńskiego. 7 Wielimir Chlebnikow (Dziecinko! Skoro się oczy zmęczyły…), przełożył Adam Pomorski. 2