Testy do diagnozy psychologicznej - dr PrzepiĂlra

SAVE OFFLINE

INTELIGENCJA I PROCESY POZNAWCZE BATERIA TESTÓW APIS WIEK:VI klasa podstawowa, gimnazjum, rozpoczęcie nauki w szkole ponadgimnazjalnej. POMIAR: inteligencji ogólnej, selekcja a także doradztwo zawodowe i poradnictwo szkolne, pozwala na trafne prognozowanie osiągnięć szkolnych. OPIS: składa się z ośmiu testów: APIS-Z składa się z 8 testów: ZACH – test zachowania (bada zdolności społeczne) KW – test kwadraty (bada zdolności wzrokowo-przestrzenne) SYN – test synonimy (bada zdolności werbalne) KLAS – test klasyfikacja (bada zdolności abstrakcyjno-logiczne) PRZ L – test przekształcania liczb (bada zdolności abstrakcyjno-logiczne) N SŁ – test nowe słowa (bada zdolności werbalne) KLOC – test klocki (bada zdolności przestrzenne) HIST – test historyjki (bada zdolności społeczne) Uwzględniono cztery typy zdolności: abstrakcyjno-logiczne, werbalne, wzrokowoprzestrzenne i społeczne. Każdą z tych zdolności reprezentują dwa testy. Pięć testów ma po 15 zadań, a trzy - po 10. W dwu testach zadania mają charakter zamknięty, w pozostałych - otwarty. RZETELNOŚĆ:wysoka zgodność wewnętrzna wyniku ogólnego, niższa – wyników poszczególnych testów. Zadowalająca stabilność dla studentów, niska - dla uczniów, TRAFNOŚĆ: wyniki APIS-Z korelują dodatnio, choć niewysoko, z ocenami szkolnymi w próbie uczniów. Wyniki analiz czynnikowych, różnice między wynikami studentów w zależności od kierunku studiów oraz różnice międzypłciowe potwierdzają, że poszczególne testy baterii mierzą różne zdolności. Rzetelność mierzona metodą zgodności wewnętrznej Spearmana-Browna od 0,55 (HIST-) do 0,85 (SYN) oraz WO = 0,92. Trafność teoretyczną sprawdzono korelując wyniki w APIS-Z w wynikami w Teście Matryc Ravena. Współczynnik korelacji r-Pearsona zawierał się w przedziale od 0,30 (KW) do 0,50 (PRZ L) oraz WO = 0,60. Przekracza więc wartość 0,40-0,50 podaną przez Cattella jako miara zależności między inteligencja płynną i skrystalizowaną. Korelacje pomiędzy wynikami w skalach a ocenami szkolnymi u uczniów nie są wysokie, (poniżej 0,40), Trafność czynnikowa mierzona (Varimax) dla 2 prób (osoby - wykształceniem średnim, z wykształceniem wyższym). Trzy czynniki wyjaśniły ponad 50% wariancji (w obu próbach). CZAS: maksymalnie 60 minut, badanie grupowe. DIAGNOZA MOŻLIWOŚCI INTELEKTUALNYCH-2 DMI-2 WIEK:6-10 lat DMI-2M- dla poziomów 8, 9 i 10 lat (badania grupowe) oraz 6, 7, 8, 9 i 10 lat (badania indywidualne); DMI-2S - dla poziomów wieku 9,10, 11, i 13 lat (badania grupowe) oraz 11 i 13 lat (badania indywidualne). POMIAR: DMI-2 można stosować zamiast lub w uzupełnieniu testu inteligencji dla oceny ogólnego poziomu umysłowego dziecka, a także w celu diagnozy poziomu rozwoju operacji konkretnych jako istotnej przesłanki przy prognozowaniu osiągnięć szkolnych lub wykrywaniu przyczyn trudności w nauce. Uzyskiwane informacje jakościowe (zwłaszcza pochodzące z badań indywidualnych) mogą być pomocne przy planowaniu oddziaływań korekcyjno-wychowawczych i stymulujących rozwój myślenia, dostarczają informacji o stopniu rozwoju operacji umysłowych, a także o zróżnicowaniu sprawności intelektualnej w zależności od rodzaju materiału (diagnoza profilowa). Diagnozy możliwości intelektualnych dzieci na podstawie sprawności operacji konkretnych.

OPIS: każdy z testów składa się z 76 zadań, opartych na materiale werbalnym, rysunkowym i liczbowym, zgrupowanych w dwu zeszytach. Zadania te wymagają uzupełniania klas, serii i analogii przez każdorazowe wybieranie potrzebnego elementu spośród pięciu podanych oraz (w wersjach do badań indywidualnych) uzasadnianie dokonywanych wyborów. Odpowiedzi punktuje się w skali od 0 do 3 (w zależności od stopnia ich poprawności). Możliwa jest analiza jakościowa dotycząca typu popełnianych błędów i (w wersjach do badań indywidualnych) rodzaju podawanych uzasadnień. RZETELNOŚĆ: wysokie współczynniki zgodności wewnętrznej. TRAFNOŚĆ: potwierdzona trafność teoretyczna oraz diagnostyczna (zmiany rozwojowe, korelacje z ocenami szkolnymi, korelacje z TMR). CZAS: nieograniczony. DZIECIĘCA SKALA ROZWOJOWA (DSR) WIEK: dla dzieci w wieku 0;2(0) – 0;5(30) (od 2 m-cy do 3 lat) w odstępach dwutygodniowych, dla dzieci starszych w odstępach miesięcznych. POMIAR: diagnozowanie aktualnego poziomu rozwoju dziecka. Wczesne wykrywanie sygnałów zaburzeń i opóźnień w rozwoju; wykrywanie słabych i mocnych stron funkcjonowania dziecka; ocena ważnych dla rozwoju cech temperamentu; może służyć do badań przesiewowych, do określania kierunku oddziaływań stymulacyjnych lub korekcyjnych. OPIS: na DSR składa się Skala Wykonaniowa i Skala Obserwacyjna. Skala Wykonaniowa zawiera 10 testów (Manipulacja, Percepcja, Bazgranie i rysowanie, Klocki, Porównywanie, Pamięć, Mowa, Słownik, Zachowania społeczne i Motoryka). Dziecko jest badane testami przeznaczonymi dla jego wieku. Naukę przeprowadzania badania ułatwia film. Wynikiem ogólnym w Skali Wykonaniowej jest suma punktów otrzymanych w wykonywanych testach. Poczynając od 4. miesiąca życia można przeprowadzić analizę profilową. Skala Obserwacyjna pozwala na podstawie obserwacji dziecka w trakcie badania ocenić cechy jego temperamentu: Wigor, Adaptacyjność, Rytmiczność i Wrażliwość. RZETELNOŚĆ: wysoka zgodność wewnętrzna i stabilność bezwzględna wyniku ogólnego, nieco niższa poszczególnych testów. TRAFNOŚĆ: wyniki w Skali Wykonaniowej wzrastają wraz z wiekiem i różnicują dzieci z zaburzeniami neurologicznymi. CZAS: indywidualne, T nieograniczony, czas badania: 30 - 60 minut. KWESTIONARIUSZ TWÓRCZEGO ZACHOWANIA (KANH) S WIEK: od 12;6 r.ż., dorośli, normy stenowe opracowane oddzielnie dla każdej skali kwestionariusza dla uczniów lubelskich szkół średniach. POMIAR: w poradnictwie do oceny uzdolnień twórczych. przeznaczony jest do badania uzdolnień twórczych, pojmowanych jako właściwości osobowościowe człowieka (postawa twórcza). Wyniki oceniane są w ramach czterech skal: konformizmu K, nonkonformizmu - N, zachowań algorytmicznych - A, zachowań heurystycznych - H. Możliwe jest też uzyskanie innych wskaźników - dla postawy twórczej, postawy odtwórczej, sfery poznawczej oraz sfery charakterologicznej. OPIS: każda wersja składa się z 60 stwierdzeń, mających postać zdań oznajmujących, dotyczących zachowani się osoby badanej w sytuacjach uczenia się i działania. Badany ocenia stopień zgodności zdania z własnym zachowaniem na skali trzystopniowej: prawdziwe, częściowo prawdziwe, błędne. RZETELNOŚĆ: wysokie współczynniki zgodności wewnętrznej dla skali konformizmu, nonkonformizmu, zachowań algorytmicznych, zachowań heurystycznych; wysokie

współczynniki stabilności bezwzględnej dla skal K, A, N, H. TRFNOŚĆ: dla wersji KANH-I potwierdzona trafność diagnostyczna (korelacje z innymi testami do badania postaw twórczych). CZAS: indywidualne i grupowe, T nieograniczony. MIĘDZYNARODOWA WYKONANIOWA SKALA LEITERA (MWSL) WIEK: dla dzieci w wieku 3 - 15 lat oraz dla dzieci głuchych w wieku 3 - 14 lat (próby ogólnopolskie). POMIAR: w praktyce psychologicznej do diagnozy intelektu. Skala jest szczególnie przydatna do badania dzieci, z którymi kontakt werbalny jest utrudniony lub niemożliwy, nie wymaga bowiem od nich ani używania, ani rozumienia mowy. OPIS: Skala Leitera P-93 składa się z 52 zadań uporządkowanych według stopnia trudności ustalonego w badaniach standaryzacyjnych. Zadania pogrupowane są po cztery, tworząc serie od A do M. Badany ma odtworzyć, przy pomocy klocków, układ określony przez informacje zawarte we wzorze narysowanym na pasku kartonu. RZETELNOŚĆ: zadowalająca zgodność wewnętrzna. TRAFNOŚĆ: sprawdzona trafność teoretyczna (zgodne z przewidywaniami różnice międzygrupowe, istotne korelacje z ocenami szkolnymi) oraz trafność diagnostyczna (istotne korelacje z WISC-R oraz z TMR w wersji Standard i Kolorowej). CZAS: u najmłodszych dzieci około 20 minut, u najstarszych około 60 minut. RYSUNKOWY TEST TWÓRCZEGO MYŚLENIA (TCT-DP) WIEK: od 5 r.ż, znormalizowana dla młodzieży 14-15 i 18-19 lat. POMIAR: w celach przesiewowych (treningi twórczości; jako jedno z narzędzi selekcyjnych przy naborze kandydatów do szkół czy zawodów), w diagnozie indywidualnej (wzbogacenie diagnozy intelektu; prognozowanie sukcesów w działaniach wymagających twórczego funkcjonowania) oraz do celów naukowych (badania nad naturą, rozwojem i uwarunkowaniami twórczości oraz badania międzykulturowe). OPIS: składa się z dwóch wersji: A i B. Badany wykonuje kolejno obie wersje testu. Zadaniem osoby badanej jest uzupełnienie w dowolny sposób niekompletnych rysunków. Osoba badana może rysować co chce i jak chce: wszystko jest dozwolone i prawidłowe. RZETELNOŚĆ: wysoka zgodność ocen sędziów i umiarkowana zgodność wewnętrzna obu wersji. TRAFNOŚĆ: sprawdzona trafność diagnostyczna - wyniki w TCT-DP różnicują grupy zawodowe wyselekcjonowane ze względu na oczekiwane wysokie i niskie natężenie cechy mierzonej przez test. Dla młodzieży sprawdzona trafność teoretyczna - w obu grupach wiekowych wyniki w TCT-DP korelują z zachowaniami twórczymi sprawdzanymi na materiale werbalnym oraz z ocenami szkolnymi i inteligencją płynną u osób w wieku 18 - 19 lat, natomiast nie korelują z tymi dwoma wymiarami u osób w wieku 14 - 15 lat. CZAS: grupowe lub indywidualne, T badania jedną wersją 15 minut. SKALA DOJRZAŁOŚCI UMYSŁOWEJ COLUMBIA WIEK: 4-10 lat. POMIAR: diagnoza rozwoju umysłowego. Test szczególnie przydatny do badania dzieci głuchych oraz cierpiących na porażenie mózgowe. OPIS: test składa się z 70 tablic z rysunkami (3 tablice przykładowe i 67 tablic stanowiących właściwe zadania). Zadaniem osoby badanej jest wskazanie na każdej z tablic rysunku nie wiążącego się z pozostałymi. RZETELNOŚĆ: wysoka zgodność wewnętrzna i stabilność bezwzględna.

TRAFNOŚĆ: istotne korelacje z ocenami szkolnymi. CZAS: indywidualne, T nieograniczony, przeciętnie 20-25 minut. SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA DLA DZIECI WERSJA ZMODYFIKOWANA (WISC-R) WIEK: 6-16,11 lat. POMIAR: do pomiaru inteligencji ogólnej. Służy przede wszystkim w praktyce psychologicznej do diagnozy intelektu. Umożliwia wykonanie pełnej analizy profilowej. Daje to obraz „słabszych” i „silniejszych” stron intelektu dziecka. Ułatwia diagnozę kliniczną, pozwalając na porównanie wyników z danymi o profilach i konfiguracjach między określonymi testami, charakterystycznymi dla określonych grup klinicznych czy typów zaburzeń. OPIS: składa się z sześciu testów słownych (Wiadomości, Podobieństwa, Arytmetyka, Słownik, Rozumienie oraz Powtarzanie Cyfr jako test zastępczy) i sześciu testów bezsłownych (Uzupełnianie Obrazków, Porządkowanie Obrazków, Wzory z Klocków, Układanki, Kodowanie oraz Labirynty jako test zastępczy). RZETELNOŚĆ: wysoka zgodność wewnętrzna skal (Słownej, Bezsłownej i Pełnej) oraz dziesięciu testów, a także wysoka stabilność bezwzględna dwóch testów (Kodowanie i Powtarzanie Cyfr). TRAFNOŚĆ: istotne korelacje z wynikami TMR w wersji Standard oraz wysoka tr. czynnikowa. CZAS: indywidualne, przeciętnie ok. 60 minut. SKALA UMIEJĘTNOŚCI FONOLOGICZNYCH (SKALA F) WIEK: uczniowie klas I - IV SP, normy stenowe dla 6 przedziałów wieku od 6;10 do 10;9, opracowane na próbie ogólnopolskiej obej. 400 uczniów klas I - IV SPS (200 chł i 200 dz.).. POMIAR: w ocenie gotowości szkolnej i diagnozie trudności w nauce czytania i pisania. Służy do oceny umiejętności fonologicznych i metafonologicznych. OPIS: test zawiera trzy typy zadań, które wymagają: syntezy słuchowej wyrazów (10 zadań), analizy słuchowej wyrazów (10 zadań) oraz różnicowania słuchowego wyrazów (48 zadań). Wyniki podlegają analizie ilościowej i jakościowej. RZETELNOŚĆ: wysokie współczynniki stabilności bezwzględnej i zgodności wewnętrznej. TRAFNOŚĆ: korelacje z wynikami Testów czytania i pisania dla klas I - III oraz ocenami szkolnymi potwierdzają trafność diagnostyczną i prognostyczną narzędzia. CZAS: indywidualne, T zależny od tempa pracy i umiejętności dziecka. TEST d-2 DO BADANIA UWAGI WIEK: dzieci w wieku szkolnym, młodzież i dorośli. Normy pod postacią rang procentowych, opracowane dla pięciu poziomów wieku (z przedziału od 11;6 do 19;5). POMIAR: poradnictwo szkolne i zawodowe, diagnoza kliniczna. Jest to technika niewerbalna dostarczająca kilku wskaźników uwagi, które dotyczą szybkości spostrzegania, ilości błędów oraz ogólnej zdolności spostrzegania (skorygowany wskaźnik szybkości uwzględniający liczbę błędów) i koncentracji. OPIS: test mieści się na dwustronnie zadrukowanym arkuszu formatu A4. Zadanie badanego - skreślanie odpowiednio oznakowanych liter "d" w szeregach różnie oznakowanych liter "p" i "d". RZETELNOŚĆ: wysoka rzetelność połówkowa dwu najważniejszych TRAFNOŚĆ: oceniona przez Autorkę adaptacji jako wystarczająca; określona na

podstawie korelacji d2 z testami do badania zdolności intelektualnych (ZTU Horna i TMZ Ravena), Testem Szybkości i Dokładności Spostrzegania Grimsley'a, Rucha i Warrena oraz ocenami szkolnymi. CZAS: grupowe/ indywidualne; czas badania właściwego ograniczony do 280 sekund (ok 5 minut). TEST JĘZYKOWY LEKSYKON WIEK: 12,6-17,5 lat. POMIAR: badania naukowe, poradnictwo szkolne, doradztwo zawodowe. W diagnozie poziomu intelektualnego może stanowić uzupełnienie Testu Matryc Ravena. Test przeznaczony do oceny zasobu słownictwa i sprawności korzystania z tego zasobu stosownie do kontekstu. OPIS: leksykon składa się z 60 pozycji, zgrupowanych w dziewięć zadań jednorodnych pod względem formy i sposobu pracy. Zadania polegają na odnajdowaniu synonimów określonych wyrazów, sensownym uzupełnianiu zdań, ustalaniu nazw dla rzeczy zdefiniowanych lub opisanych oraz znajdowaniu typowych określeń przymiotnikowych dla danych rzeczowników. Połowa pozycji testowych wchodzi w skład zadań typu zamkniętego, a połowa - w skład zadań typu otwartego. Wszystkie zadania wydrukowane są w jednym zeszycie testowym. Ostateczny rezultat badania obejmuje trzy wskaźniki: wynik ogólny, który jest sumą punktów uzyskanych za poprawnie rozwiązane pozycje, wynik charakteryzujący słownik bierny i wynik charakteryzujący słownik czynny. RZETELNOŚĆ: szacowana zgodność wewnętrzna - wysoka dla wyniku ogólnego i nieco tylko niższa dla słownika biernego i czynnego. TRAFNOŚĆ: potwierdzona trafność teoretyczna oraz diagnostyczna - istotne korelacje z TMR w wersji dla Zaawansowanych. CZAS: grupowe, T nieograniczony, przeciętnie 50 minut. TEST MATRYC RAVENA w wersji KOLOROWEJ (TMK) WIEK: dla dzieci w wieku 4 - 10 lat (standaryzacja 1991; próba ogólnopolska). Weryfikacja aktualności tych norm sugeruje, że mogą one być nieco zaniżone. Osoby o obniżonych zdolnościach intelektualnych. POMIAR: do pomiaru poziomu inteligencji ogólnej rozumianej jako inteligencja płynna. Do oceny możliwości intelektualnych dzieci. OPIS: składa się z 36 zadań ujętych w trzy serie (A, AB, B), po 12 zadań każda. Zadania mają postać niepełnych wzorów (matryc), wydrukowanych w większości na barwnym tle, a osoba badana ma dobrać brakujący fragment spośród podanych. RZETELNOŚĆ: szacowana zgodność wewnętrzna i stabilność bezwzględna. TRAFNOŚĆ: potwierdzona trafność diagnostyczna - istotne korelacje z wynikami testów inteligencji (WISC, KSI, DMI-2M, Skala Leitera, Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia) , testów badających percepcję wzrokową (Test Rozwoju Percepcji Wzrokowej M.Forstig, Test Integracji Wzrokowo-Ruchowej Bender-Koppitz), testami osiągnięć szkolnych oraz z osiągnięciami szkolnymi. CZAS: indywidualnie (najmłodsze dzieci) lub w małych grupach, T nieograniczony, przeciętnie 15 minut. TEST MATRYC RAVENA w wersji STANDARD-forma klasyczna (TMS-K), forma równoległa (TSM-R) WIEK: dzieci (od 6 r.ż), młodzież, dorośli, dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 16 lat; dla

dorosłych powyżej 16 r.ż. POMIAR: do pomiaru poziomu inteligencji ogólnej. Do celów selekcyjnych w populacji dzieci, młodzieży i dorosłych reprezentujących przeciętny poziom intelektualny. OPIS: składa się z 60 zadań ułożonych w 5 serii (A, B, C, D, E), po 12 zadań każda. Zadania mają postać niepełnych wzorów (matryc), a osoba badana ma dobrać brakujący fragment z podanych. RZETELNOŚĆ: wysoka zgodność wewnętrzna i stabilność bezwzględna. TRAFNOŚĆ: istotne korelacje z ocenami szkolnymi oraz z wynikami WISC-R dla populacji dzieci i młodzieży. CZAS: grupowe lub indywidualne, T nieograniczone, przeciętnie 35 minut. TEST PORÓWNAŃ ZNANYCH KSZTAŁTÓW (MMF) WIEK: dzieci w wieku szkolnym, tymczasowe normy (średnie, mediany, kwartyle, odchylenia standardowe) dla dzieci w wieku 9 - 17 lat. POMIAR: jako uzupełnienie diagnozy intelektu. Styl poznawczy jest bowiem ważnym czynnikiem decydującym o stopniu wykorzystania posiadanych możliwości intelektualnych. OPIS: składa się z 12 zadań (oraz dwóch próbnych). Materiał ma charakter obrazkowy. Zadanie polega na wyszukaniu wśród sześciu wariantów rysunku tego, który jest identyczny z równocześnie prezentowanym wzorcem. RZETELNOŚĆ: zadowalająca zgodność wewnętrzna oraz stabilność bezwzględna (testretest w odstępie 6 m-cy). TRAFNOŚĆ: stwierdzony związek refleksyjności-impulsywności z ocenami szkolnymi. Wyniki badań potwierdzają trafność teoretyczną. CZAS: indywidualne, T nieograniczony, przeciętnie 15 minut. TEST ROZWOJU PERCEPCJI WZROKOWEJ FROSTIG WIEK: dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. Normy dla dzieci od 4. do 8 r.ż. POMIAR: niewerbalny test służący do badania poziomu rozwoju percepcji wzrokowej. Ocena poziomu percepcji wzrokowej i wiążącej się z nią dojrzałości szkolnej, diagnoza zaburzeń motorycznych u dzieci. Uwaga! Do ćwiczeń z dziećmi wykazującymi deficyty w sferze analizatora wzrokowego służy program M. Frostig, D. Horne'a: Wzory i Obrazki. Program Rozwijający Percepcję Wzrokową. OPIS: test składa się z 72 prób rysunkowych zgrupowanych w pięciu podtestach badających koordynację wzrokowo-ruchową, spostrzeganie figury i tła, stałości kształtu, położenia figur, stosunków przestrzennych. RZETELNOŚĆ: zadowalająca zgodność wewnętrzna i stabilność bezwzględna. TRAFNOŚĆ: zadowalająca trafność czynnikowa. CZAS: dzieci młodsze - badanie indywidualne, przeciętnie 30-45 minut; dzieci starsze badanie grupowe, przeciętnie 60 minut. TEST ZDOLNOŚCI JĘZYKOWYCH (TZJ) WIEK: uczniowie kończący naukę w SP, uczęszczający do G, dorośli. Normy dla uczniów kończących SP, uczniów G oraz osób dorosłych. POMIAR: przeznaczony do diagnozy zdolności językowych, rozumianych jako zdolności do nauki języków obcych. Selekcja uczniów do profilowanych klas językowych, poradnictwo pedagogiczne, prognoza możliwości szybkiego opanowania nowego języka obcego.

OPIS: składa się z 43 pozycji pogrupowanych w czternaście rodzajów zadań. Zadania te tworzą trzy odrębne skale. Są to: Dyskurs (umiejętność operowania tekstem jako całością), Słownictwo (zasób słów i form znaczeniowych oraz umiejętność ich wykorzystania w tekście) i Gramatyka (zdolność do dostrzegania relacji dotyczących budowy słów i zdań). W każdej skali znajdują się pozycje testowe odnoszące się do sprawności językowych związanych mówieniem i pisaniem (zdolności produktywne) oraz słuchaniem i czytaniem (zdolności receptywne). Część zadań ma charakter otwarty, część - zamknięty. Materiał testowy pochodzi głównie z języka polskiego, ale wykorzystano także elementy języka angielskiego, hinduskiego, hiszpańskiego, łaciny oraz języka fikcyjnego. W podręczniku testowym znajdują się szczegółowe zasady oceny odpowiedzi wraz z przykładami. RZETELNOŚĆ: bardzo wysoka zgodność wewnętrzna wyniku ogólnego, niższa - wyników poszczególnych skal; bardzo wysokie współczynniki zgodności ocen sędziów kompetentnych obliczane dla zadań mających charakter otwarty. TRAFNOŚĆ: potwierdzona na podstawie korelacji z Wałbrzyskim Testem Predyspozycji Językowych, ocenami z języków obcych, deklarowaną znajomością języków obcych. CZAS: grupowe, T nieograniczony, przeciętnie 50 minut. TEST UKŁADANIA FIGUR (TUF) WIEK: uczniowie II klasy G i II klasy LO. POMIAR: służy do oceny inteligencji praktycznej. Poradnictwo zawodowe. OPIS: test ma dwie równoległe wersje. Zadaniem osoby badanej jest ułożenie kartonowych elementów na konturze figury narysowanej w arkuszu odpowiedzi. RZETELNOŚĆ: zadowalająca równoważność międzypołówkowa obu wersji testu. TRAFNOŚĆ: sprawdzona trafność diagnostyczna dla uczniów klas VIII szkół podstawowych (obecnie II klasa G) - wyniki w teście różnicują uczniów dobrych i słabych. CZAS: indywidualne lub grupowe; T ograniczony - 20 minut. TEST UZDOLNIEŃ MUZYCZNYCH (TUM) WIEK: dzieci w wieku 6 – 9 lat. POMIAR: Test ten ma służyć nauczycielom i rodzicom do obiektywnej oceny zdolności muzycznych dzieci. nie wymaga od badanego żadnego formalnego wykształcenia muzycznego, ani też umiejętności czytania, pisania i liczenia. OPIS: Średnia miara słuchu muzycznego składa się z dwóch części: testu Melodii i testu rytmu. każdy test składa się z 40 zadań oraz przykładów. w każdym zadaniu dziecko porównuje dwa motywy melodyczne (test Melodii) lub rytmiczne (test rytmu) i ma zdecydować czy są one takie same, czy różne. oba testy nagrane są na płycie kompaktowej. Rezultatem badania jest wynik ogólny będący wskaźnikiem poziomu uzdolnień muzycznych oraz dwa wyniki cząstkowe świadczące o zdolnościach melodycznych i rytmicznych dziecka. RZETELNOŚĆ: zadowalająca zgodność wewnętrzna wyniku ogólnego oraz testu Melodii, niższa testu rytmu; zróżnicowane dla różnych grup wieku współczynniki stabilności bezwzględnej (najwyższe dla dzieci najmłodszych, najniższe – dla najstarszych). TRAFNOŚĆ: Potwierdzona trafność diagnostyczna (korelacje z ocenami z egzaminów wstępnych) oraz sprawdzona trafność prognostyczna (korelacje z ocenami uzyskanymi przez uczniów po jednym lub więcej roku nauki). CZAS: 20 minut, grupowe lub indywidualne.

ZESTAW TESTÓW UZDOLNIEŃ (ZTU) WIEK: dzieci od 12 roku życia, młodzież opracowano polskie normy stenowe dla następujących grup wieku: 12;6 - 13;5 lat (klasa VI), 14;6 - 15;5 lat (klasa VIII - obecnie II klasa G) 15;6 - 16;5 lat (I klasa LO - obecnie III klasa G) i 17;6 - 18;5 lat (III klasa LO obecnie II klasa LO). POMIAR: do badania inteligencji. OPIS: ma dwie wersje równoległe (A i B), każda z nich składa się z ośmiu następujących werbalnych i niewerbalnych podtestów: 1. Dokończenie wzoru (należy dokończyć rozpoczęty wzór, łącząc ze sobą odpowiednie punkty); 2. Szukanie zasady (należy znaleźć zasadę według której ułożone są poszczególne litery lub liczby i wpisać brakujący element); 3. Uzupełnianie liter (w wydrukowanych słowach należy dopisać ostatnią bądź pierwszą literę); 4. Działania arytmetyczne (należy wykonać działania od bardzo łatwych, np. 1+1, do bardziej złożonych; 5. Pisownia wyrazów (rodzaj dyktanda, gdzie ocenia się 30 słów); 6. Niepotrzebne skreślić (w linijce należy skreślić jedno słowo, które nie pasuje do pozostałych); 7. Liczenie liter (w linijce złożonej z różnych liter należy policzyć ile jest liter, np. "e"); 8. Koncentracja (należy zapamiętać podyktowaną literę, a następnie w pamięci wykonać obliczenie i zapisać - najpierw wynik działania a następnie zapamiętaną literę bądź litery). Każdy podtest ma określony limit czasu, zaczyna się od zadań bardzo łatwych, kończy się na coraz trudniejszych. Różnorodność zadań i prostota ich wykonania utrzymują stałą koncentrację uwagi badanych oraz motywację do rozwiązania jak największej liczby zadań. Obliczanie za pomocą kluczy trwa kilka minut. RZETELNOŚĆ: jest wysoka. TRAFNOŚĆ: wystarczająca. CZAS: grupowe lub indywidualne; czas badania jedną wersją, około 75 minut. DIAGNOZA DYLEKSJI U DZIECI KLASY III SZKOŁY PODSTAWOWEJ WIEK: III klasa szkoły podstawowej oraz klasa V. POMIAR I OPIS:W skład baterii wchodzą testy: A. CZYTANIA 1. Czytanie Sensownych Słów III (CSS3) - jest to test czytania niepowiązanych wyrazów, nastawiony na wykrywanie kluczowego dla dysleksji deficytu dekodowania. Składa się z 50 wyrazów o zróżnicowanej długości i złożoności. Zadanie dziecka polega na głośnym przeczytaniu wszystkich po kolei wyrazów, tak szybko, jak tylko potrafi. Wskaźnikiem podstawowym w teście jest liczba poprawnie przeczytanych słów, tzn. przeczytanych bez zniekształcenia i od razu w całości. Wskaźnikiem dodatkowym jest czas czytania listy 50 słów. Przeciętnie badanie trwa około 2 minut. 2. Łatysz (ŁATYSZ) - jest to test czytania sztucznych wyrazów, pozwalający ocenić dekodowanie bez odwoływania się do znaczenia, czyli z wykluczeniem działania mechanizmów kompensacyjnych związanych z pamięcią wyrazów. Składa się z 71 bezsensownych wyrazów różnej długości. Zadanie dziecka polega na głośnym czytaniu kolejnych wyrazów, tak szybko, jak tylko potrafi. Czas czytania jest ograniczony do 1 minuty. Wskaźnikiem podstawowym w teście jest liczba poprawnie przeczytanych słów (tzn. słów przeczytanych bez zniekształcenia) w ciągu 1 minuty. Wskaźnikiem dodatkowym jest stosunek liczby poprawnie przeczytanych słów do wszystkich słów przeczytanych w ciągu 1 minuty. Łatysz wchodzi w skład baterii testów do badania dysleksji u uczniów III i V klas szkoły podstawowej. 3. Czytanie ze Skreśleniami (SKREŚL) - jest to test czytania ze zrozumieniem na poziomie leksykalnym. Pozwala ocenić sprawności językowe dziecka odnoszące się do reprezentacji leksykalnych. Składa się z 78 przemieszanych wyrazów - 50 prawdziwych (reprezentujących różne części mowy i różne formy gramatyczne) i 28 sztucznych.

Zadanie dziecka polega na czytaniu po cichu kolejnych wyrazów i skreślaniu tych, które są „nieprawdziwe" (czyli sztucznych wyrazów). Czas badania ograniczony jest do 1 minuty. Wskaźnikiem w teście jest liczba poprawnie rozpoznanych wyrazów (tzn. nieskreślonych wyrazów, które istnieją w języku polskim i skreślonych wyrazów, których w języku polskim nie ma) w ciągu 60 sekund. 4. Domek Krasnoludków (DOMEK) - mierzy umiejętność czytania ze zrozumieniem na poziomie zdania i tekstu. Składa się z 24 zdań tworzących opowiadanie o krasnoludkach i ich domku. W 18 miejscach tego opowiadania znajdują się wyrazy alternatywne, spośród których trzeba dokonać wyboru. Zadanie dziecka polega na czytaniu po cichu tekstu i skreślaniu z każdej pary wyrazów tego, który nie pasuje do tekstu. Przeciętnie badanie trwa około 5 minut. Wskaźnikiem podstawowym w teście jest czas wykonania, a wskaźnikiem dodatkowym - liczba poprawnych odpowiedzi. B. PISANIA 5. Dyktando III (DYK3) - test służy do oceny umiejętności pisania ze słuchu; wynik informuje o sprawności ortograficznej ucznia. Składa się z 12 zdań (w tym 4 zdań złożonych), w których łącznie znajduje się 85 wyrazów reprezentujących różne części mowy. Badający najpierw czyta dziecku całość tekstu, a następnie dyktuje mu kolejno poszczególne zdania. Przeciętnie badanie trwa około 10 minut. Wskaźnikiem podstawowym jest liczba poprawnie napisanych wyrazów. Można również obliczać dwa wskaźniki dodatkowe - liczbę popełnionych błędów oraz liczbę wyrazów opuszczonych, dodanych lub zamienionych. 6. Uzupełnianie Zdań (UZ) - test służy do oceny umiejętności pisania. Składa się z 15 zdań z lukami, które należy uzupełnić, wpisując odpowiedni wyraz. Badający czyta dziecku każde zdanie i prosi o wypowiedzenie brakującego słowa. W razie trudności, sam podaje to słowo lub koryguje odpowiedź dziecka. Dopiero potem dziecko ma wpisać dany wyraz. Przeciętnie badanie trwa około 3 minut. Wskaźnikiem podstawowym jest liczba poprawnie napisanych wyrazów. Wskaźnikiem dodatkowym jest liczba popełnionych błędów. C.UMIEJĘTNOŚCI FONOLOGICZNYCH 7. Usuwanie Fonemów III (UF3) - test mierzy świadomość fonologiczną. Składa się z 23 zadań, poprzedzonych 6 zadaniami próbnymi. Zadania polegają na wypowiadaniu przez dziecko słów podawanych przez badającego, z pominięciem wskazanego fonemu. Przeciętnie badanie trwa nieco ponad 3 minuty. Podstawowym wskaźnikiem w teście jest liczba poprawnie wykonanych zadań polegających na powtórzeniu słowa bez głoski, którą należy z tego słowa usunąć. 8. Nieznany Język (NJ) - test mierzy różnorodne umiejętności fonologiczne: umiejętność różnicowania głosek (słuch fonemowy), sprawność dokonywania operacji (analizy i syntezy) na cząstkach fonologicznych, pamięć fonologiczną. Składa się z 87 prób tworzących siedem rodzajów zadań: Porównywanie Paronimów, Analiza Paronimów, Analiza Sylabowa, Synteza Sylabowa, Analiza Fonemowa, Synteza Fonemowa i Pamięć Fonologiczna. Badanie przeciętnie trwa około 8 minut. Podstawowym wynikiem w teście jest suma punktów uzyskanych za wykonanie 87 prób. Można obliczać też wyniki cząstkowe - dla każdej grupy zadań oddzielnie. 9. Zetotest (ZETO) - służy ocenie funkcjonowania „pętli fonologicznej", czyli krótkotrwałej pamięci fonologicznej. Składa się z 40 sztucznych wyrazów o zróżnicowanej złożoności fonetycznej. Badający czyta dziecku pojedynczo kolejne słowa, prosząc każdorazowo o ich powtórzenie. Przeciętnie badanie trwa niespełna 3 minuty. Podstawowym wskaźnikiem w teście jest liczba poprawnie powtórzonych słów. D. SZYBKIEGO NAZYWANIA 10. Test Szybkiego Nazywania (TSN) - służy do oceny tempa seryjnego, ciągłego nazywania dobrze znanych bodźców. Składa się z pięciu rodzajów zadań wymagających od dziecka jak najszybszego nazywania bodźców, którymi kolejno są: obrazki ilustrujące znane obiekty, kolory, cyfry, litery oraz przemieszane bodźce trojakiego rodzaju (kolory,

cyfry i litery). Przed każdym z czterech pierwszych zadań dziecko przechodzi krótki trening w nazywaniu bodźców danej kategorii. Przeciętnie badanie trwa nieco ponad 5 minut. Wyniki testu ujmowane są pod postacią trzech wskaźników podstawowych: czas nazywania bodźców przemieszanych (kolorów, cyfr i liter), łączny czas nazywania obrazków oraz kolorów, łączny czas nazywania cyfr i liter.) Wszystkie wymienione wyżej testy charakteryzują się zadowalającą rzetelnością; trafnie różnicują też dzieci mające poważne trudności w nauce czytania i pisania od dzieci nie wykazujących takich trudności. Mają opracowane normy dla uczniów klasy III SP. Podręcznik (Przewodnik diagnostyczny) zawiera informacje o właściwościach psychometrycznych oraz procedurze badania baterią składającą się z 10 testów służących do diagnozowania dysleksji u uczniów klasy III szkoły podstawowej. Podane są także reguły interpretowania i integrowania wyników badania całą baterią. W Przewodniku opisana jest też metodyka postępowania diagnostycznego prowadzącego do rozpoznania lub wykluczenia dysleksji. Wyniki badań przedstawionych w Przewodniku potwierdzają trafność proponowanej metodyki postępowania diagnostycznego przy rozpoznawaniu dysleksji. Przewodnik zawiera też przykładowe opisy przypadków dzieci zgłoszonych na badania z powodu trudności w uczeniu się czytania i pisania. Hipotezę diagnostyczną o dysleksji rozwojowej u tych dzieci weryfikowano wykorzystując metodykę opisaną w Przewodniku. RZETELNOŚĆ: wszystkie testy charakteryzują się zadowalającą rzetelnością. TRAFNOŚĆ: testy różnicują dzieci mające poważne trudności w nauce czytania i pisania od dzieci nie wykazujących takich trudności. Mają opracowane normy dla uczniów klasy III SP. Również test dla klas V. CZAS: indywidualne; czas wykonywania niektórych testów Baterii jest ściśle ograniczony, inne można stosować bez ograniczenia czasu; czas łączny - około 60 minut.

OSOBOWOŚĆ INWENTARZ STANU I CECHY LĘKU DLA DZIECI (STAIC) WIEK: dla uczniów w wieku 10 - 14 lat. POMIAR: narzędziem przeznaczonym do badania lęku rozumianego jako przejściowy i uwarunkowany sytuacyjnie stan jednostki oraz lęku rozumianego jako względnie stała cecha osobowości. Do diagnozy przesiewowej - w celu wyłonienia dzieci, które mogą mieć trudności w funkcjonowaniu szkolnym oraz indywidualnej - przy diagnozie przyczyn niepowodzeń szkolnych; skala C-1 może być przydatna dodatkowo w badaniach eksperymentalnych wymagających rejestrowania zmian nasilenia lęku a skala C-2 w wykrywaniu dzieci o skłonnościach neurotycznych. OPIS: składa się z dwu podskal, z których jedna (C-1) służy do pomiaru lęku-stanu, a druga (C-2) - lęku-cechy. Pytania składające się na podskale umieszczone są po obu stronach jednego arkusza testowego. Każda podskala składa się z 20 pozycji, na które badany odpowiada wybierając jedną z czterech skategoryzowanych odpowiedzi. RZETELNOŚĆ: zgodność wewnętrzna obu skal jest wysoka, niższa stabilność bezwzględna, zwłaszcza skali C-1. TRAFNOŚĆ: trafność teoretyczna obu skal potwierdzona w wielu badaniach: wyniki w STAIC korelują istotnie dodatnio z lękiem szkolnym oraz ujemnie z motywacją do nauki i osiągnięciami szkolnym. CZAS: indywidualne lub grupowe, T nieogrniczony, przeciętnie 15 - 20 minut. KWESTIONARIUSZ TEMPERAMENTU EAS WIEK: normy pozwalają na stosowanie wersji dla dorosłych wobec osób w wieku 16-50

lat, a wersji dla dzieci - wobec badanych w wieku 3 -11 lat. Są to normy stenowe. W odniesieniu do dorosłych podane są dla czterech grup wieku (16-19; 18-30; 31-40 i 41-50 lat), oddzielnie dla mężczyzn i kobiet, w odniesieniu do dzieci - dla dwu grup wieku (3-7 i 8-11 lat), dla obu płci łącznie. POMIAR: do diagnozy temperamentu rozumianego jako zespół dziedziczonych cech osobowości. Posiada trzy wersje - jedna przeznaczona dla dorosłych i dwie przeznaczone dla dzieci. OPIS: wersja dla dorosłych ma charakter samoopisowy. Wersje dla dzieci odwołują się do danych obserwacyjnych uzyskiwanych w jednej wersji od rodziców, w drugiej - od nauczycieli. Każda z trzech wersji składa się z 20 pozycji. Mają one charakter stwierdzeń, których prawdziwość odpowiadający ocenia na skali pięciostopniowej (od "Zdecydowanie nie" do "Zdecydowanie tak"). Wersja dla dorosłych zawiera pięć skal, dotyczących: Emocjonalności, Strachu, Złości, Aktywności i Towarzyskości, a wersje dla dzieci - po cztery, dotyczące: Nieśmiałości, Towarzyskości, Aktywności i Emocjonalności. Teoretyczną podstawę narzędzia stanowi Genetyczna Teoria Temperamentu A.H. Bussa i R. Plomina. RZETELNOŚĆ: TRAFNOŚĆ: CZAS: indywidualne lub grupowe, T nieograniczony, przeciętnie 10 minut. SCENOTEST WIEK: dzieci, młodzież, dorośli. POMIAR: jest projekcyjną metodą diagnostyczną i terapeutyczną służącą zobrazowaniu całościowej struktury osobowości. Określenie struktury osobowości i relacji badanego z otoczeniem, ocena typowości zachowań w zależności od etapu rozwojowego badanego, poradnictwo wychowawcze i zawodowe, w diagnozie nerwic, w badaniach naukowych. OPIS: zestaw lalek, klocków i akcesoriów wykorzystywanych przez osoby badane do budowania sceny traktowanej tu jako projekcja wewnętrznych przeżyć badanego. RZETELNOŚĆ: TRAFNOŚĆ: CZAS: indywidualne, T nieograniczony, przeciętnie badanie trwa 30 minut. Analiza i interpretacja: przede wszystkim zgodnie z teorią psychoanalityczną. SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI JESTEŚ SJN WIEK: dzieci IV -VI SP i I-III G. POMIAR: do badania poziomu niepokoju (cechy lęku) u dzieci i młodzieży. Uwzględnia poznawczy i emocjonalno-fizjologiczny składnik leku. Diagnozowanie emocjonalnych wyznaczników funkcjonowania dzieci i młodzieży w sytuacji szkolnej. OPIS: JSR przeznaczone dla dzieci i młodzieży 11-17 lat, pozostałe dla osób dorosłych. Narzędzie ma charakter samoopisowy, jest krótkie i łatwe w stosowaniu. Badani posługują się skalami ocen. RZETELNOŚĆ: zgodność wewnętrzna oraz stabilność satysfakcjonująca. TRAFNOŚĆ: stwierdzono oczekiwane korelacje między wynikami poszczególnych narzędzi a wynikami pomiaru podobnych zmiennych lub teoretycznie pokrewnych konstruktów, a także związek z innymi kryteriami zewnętrznymi. Za trafnością narzędzi przemawiają również dane pochodzące z analiz czynnikowych. CZAS:

SKALA POCZUCIA KONTROLI U DZIECI PRZEDSZKOLNYCH (SPK-DP) WIEK: dla dzieci w wieku 4;6 – 7;11. POMIAR: do pomiaru zmiennej osobowościowej zwanej poczuciem kontroli wzmocnień, opisanej w teorii społecznego uczenia się J. B. Rottera. Do celów badawczych. OPIS: SPK-DP składa się z 18 pytań opisujących różne sytuacje z życia dziecka. Na każde pytanie dziecko ma do wyboru dwie odpowiedzi. Połowa pytań tworzy skalę Sukcesów, a połowa - skalę Porażek. Wysoki wynik w SPK-DP wskazuje na poczucie kontroli zewnętrznej. RZETELNOŚĆ: zadowalająca zgodność wewnętrzna wyniku ogólnego i skali Porażek, niższa - skali Sukcesów. TRAFNOŚĆ: sprawdzona trafność diagnostyczna i teoretyczna. CZAS: indywidualne (badający czyta dziecku kolejne pozycje), T nieograniczony, około 20 minut. TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ DLA DZIECI WIEK: dzieci od 3 do 10 lat. POMIAR: projekcyjny test do badania osobowości. W praktyce psychologicznej, do diagnozy osobowości. OPIS: materiał testowy stanowi 10 obrazków czarno-białych przedstawiających ludzi w różnych sytuacjach - analogicznych do sytuacji w wersji CAT-A (z postaciami zwierzętami). RZETELNOŚĆ: TRAFNOŚĆ: CZAS: indywidualne; T nieograniczony, pełne badanie obejmuje dwie sesje po 10 obrazków. Analiza i interpretacja: system interpretacji opracowany przez Bellaka, nawiązujący do psychoanalitycznej koncepcji rozwoju osobowości. TEST BAJEK (FTT) WIEK:dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Brak polskich norm; dostępne są jedynie tenowe i centylowe normy dla trzech przedziałów wieku: 6-7 lat, 8-9 lat i 10-12 lat opracowane na podstawie wyników 873 greckich dzieci. POMIAR: test projekcyjny bazujący na teorii psychoanalitycznej oraz relacji z obiektem. Służy do oceny osobowości oraz diagnozy relacji w rodzinie. W ocenie m. in. takich zmiennych jak: lęk, agresja, obraz siebie, potrzeba ochrony, potrzeba aprobaty, różne mechanizmy obronne; w diagnozie relacji w rodzinie. OPIS: materiał testowy stanowią ilustracje przedstawiające postacie ze znanych bajek. Zadaniem badanego dziecka jest odpowiedzenie na pytania związane z tymi ilustracjami (np. co myśli/czuje postać na obrazku). RZETELNOŚĆ: badano stabilność bezwzględną. TRAFNOŚĆ: badano korelacje z wynikami testów osobowości oraz strukturę czynnikową wyników. CZAS: indywidualne, T nieograniczony, przeciętnie - około 45 minut. TEST DRZEWA WIEK: dzieci, młodzież, dorośli. POMIAR: projekcyjna metoda badania osobowości. OPIS: zadaniem badanego jest narysowanie drzewa.

RZETELNOŚĆ: TRAFNOŚĆ: CZAS: badanie indywidualne; bez ograniczenia czasu. Analiza i interpretacja: system analizy i interpretacji opracowany przez autora testu. TEST NIEDOKOŃCZONYCH ZDAŃ ROTTERA (RISB) WIEK: dzieci, młodzież, dorośli. RISB znormalizowano dla uczniów VII SP (obecnie I klasa G) (wersja dla dzieci), dla uczniów III klas SP (obecnie II klasa szkoły średniej) (wersja dla młodzieży), dla studentów (wersja dla studentów) i dla dorosłych (wersja dla dorosłych). Opracowano także osobne normy dla populacji żołnierzy (wersja dla wojska) POMIAR: do oceny nieprzystosowania. Ma trzy wersje: dla dzieci, dla młodzieży i dla dorosłych. przede wszystkim do celów przesiewowych. Uzyskane rezultaty pozwalają rekomendować RISB w diagnozie indywidualnej, która ma służyć wykrywaniu osób wymagających pomocy psychologicznej oraz dokonywaniu selekcji kandydatów do prac wymagających odpowiedzialności i opanowania. W diagnozie indywidualnej można przeprowadzać analizę jakościową wyników RISB. OPIS: składa się z 40 trzonów, czyli początków zdań, które badany ma uzupełnić. RZETELNOŚĆ: dla wszystkich wersji wysoka jest zgodność ocen sędziów i umiarkowana zgodność wewnętrzna. TRAFNOŚĆ: dla wszystkich wersji sprawdzona trafność diagnostyczna - wyniki w RISB różnicują osoby uznane na podstawie innych danych za przystosowane od osób nieprzystosowanych. Dla wersji dla dzieci sprawdzona trafność teoretyczna - wyniki w RISB korelują z lękiem, postawami rodzicielskimi, a nie korelują z ocenami szkolnymi. CZAS: grupowe lub indywidualne; T nieograniczony, przeciętnie 20-25 minut przybliżony czas obliczania wyniku.

NEUROPSYCHOLOGIA AFA SKALA WIEK: przedszkolny i młodszy szkolny. POMIAR: do oceny sprawności językowej i komunikacyjnej dziecka. W praktyce klinicznej jako podstawa indywidualnych programów terapii dzieci afatycznych. OPIS: RZETELNOŚĆ: TRAFNOŚĆ: CZAS: DIAGNOZOWANIE USZKODZEŃ MÓZGU (DUM) WIEK: dla dzieci i młodzieży (5-21 lat) oraz dla dorosłych (dane niemieckie). POMIAR: stosowany do zaburzeń pamięci, w czasie uczenia się na materiale figuralnym. Wykorzystywany w diagnozie neuropsychologicznej, badaniach przesiewowych. OPIS: test posiada dwie równoległe wersje. Zadaniem badanego jest zapamiętanie serii figur przedstawionych na rysunkach, a następnie odtworzenie ich z pamięci przy pomocy drewnianych patyczków. RZETELNOŚĆ: (dane niemieckie) sprawdzona stabilność bezwzględna oraz względna. TRAFNOŚĆ: (dane niemieckie) sprawdzona trafność diagnostyczna. CZAS: indywidualne, T nieograniczony..

TEST PAMIĘCI WZROKOWEJ BENTONA (BVRT) WIEK: dzieci, młodzież, dorośli. Dane ogólnopolskie - dla populacji w wieku 5 - 25 lat oraz 55 - 75 lat, osobno dla każdej wersji testu. POMIAR: do badania pamięci i percepcji wzrokowej. Do badania dzieci z podejrzeniem uszkodzenia lub choroby mózgu. Zwłaszcza w przypadku wybiórczego funkcjonowania intelektualnego, przy dobrze rozwiniętych funkcjach werbalnych stwierdza się poważne zaburzenia spostrzegania wzrokowego i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Różnicowanie między uszkodzeniami mózgu a psychogennymi zaburzeniami emocjonalnymi u dzieci. Diagnoza neuropsychologiczna, badania naukowe. OPIS: posiada trzy alternatywne, równoległe wersje C, D i E, które mogą być zastosowane w badaniu czterema alternatywnymi metodami (A, B, C, D). Badany rysuje przedstawione wzory z pamięci lub je przerysowuje. Polskie badania normalizacyjne przeprowadzono przy użyciu metody A polegającej na natychmiastowym odtwarzaniu z pamięci wzoru oglądanego uprzednio przez 10 sekund. Zastosowano wersje C, D i E testu. Uzyskane wyniki nie pozwoliły na uznanie tych wersji za równoważne. RZETELNOŚĆ:bardzo wysoka zgodność ocen sędziów dla dwóch podstawowych wskaźników (Liczba Poprawnych Odwzorowań, Liczba Błędów Ogółem). Zróżnicowana stabilność określana na podstawie dwukrotnego badania w odstępie trzech tygodni. Niezbyt wysoka zgodność wewnętrzna, choć wyższa dla grup klinicznych niż dla prób pochodzących z populacji ogólnej. TRAFNOŚĆ: istotne korelacje z wynikami Testu Wzrokowo-Motorycznego Gestalt L. Bender; dorośli z grup klinicznych wykonują test istotnie gorzej niż osoby zdrowe, a dzieci upośledzone - gorzej niż ich rówieśnicy z próby ogólnej. CZAS: indywidualne; T nieograniczone, badanie jedną wersją trwa około 5 minut. TEST BENDER-KOPPITZ WIEK: brak norm, dane jakościowe dla dzieci w wieku 5-8 lat. Można diagnozować dzieci starsze podejrzane o opóźnienie w rozwoju badanej funkcji. POMIAR: do badań przesiewowych w dojrzałości szkolnej, w diagnozie neuropsychologicznej (w ograniczeniach schorzenia mózgu, upośledzenia umysłowe). U dorosłych dodatkowo do diagnozowania demencji starczej, psychoz alkoholowych. Do wykrywania symulacji upośledzenia umysłowego i chorób psychicznych. Bada poziom integracji wzrokowo-ruchowej jako wypadkowej obu tych sprawności. OPIS: materiał stanowią rysunki 9 abstrakcyjnych figur geometrycznych przedstawionych na oddzielnym kartoniku, zadaniem badanego jest kolejne kopiowanie tych wzorów na kartce papieru, w dowolnym czasie. Wyniki testu i oceny szkolne wykazują statystycznie istotną zależność. Istnieje zależność między poziomem dojrzałości wzrokowo-ruchowej i poziomem inteligencji mierzonej za pomocą TMR-K. TRAFNOŚĆ: RZETELNOŚĆ: CZAS: indywidualne, T nieograniczony.

RODZINA SZKOŁA KWESTIONARIUSZ JA I MOJA SZKOŁA WIEK: dzieci 10-15 lat, normy stenowe IV-VI SP oraz I i II G. POMIAR: badanie motywacji do nauki i lęku szkolnego. W diagnozowaniu czynników emocjonalno – motywacyjnych wpływających na poziom osiągnięć szkolnych dziecka. OPIS: składa się z 73 twierdzeń opisowych, do których badany ustosunkowuje się. RZETELNOŚĆ: wysoka zgodność wewnętrzna i stabilność skal. TRAFNOŚĆ: wskazana na podstawie badań nad związkiem między wynikami skal a ocenami szkolnymi, z zachowania, popularnością w klasie, przystosowaniem do szkoły i wynikami kwestionariusza Jak sie czujesz? CZAS: indywidualne, T nieograniczony, około 20 minut. KWSTIONARIUSZE KLASA WOBEC MNIE I JA WOBEC KLASY WIEK: dzieci od 10 do 15 lat. Normy dziewczęta i chłopcy z IV-VI SP oraz I-III G. POMIAR: na potrzeby diagnozy nieprzystosowania społecznego dzieci w klasie szkolnej. OPIS: narzędzie składa się z dwóch kwestionariuszy: A - Klasa wobec mnie (26 pozycji) i B - Ja wobec klasy (24 pozycji). Na pozycje testowe składają się opisy różnych sytuacji występujących w szkole oraz, pojawiające się w odpowiedzi na nie, reakcje. Badany ocenia - na pięciostopniowej skali - z jaką częstotliwością doświadcza tych reakcji. RZETELNOŚĆ: szacowaną zgodność wewnętrzną testu można określić jako zadowalająco wysoką. TRAFNOŚĆ: korelacje wyników kwestionariuszy z różnymi zmiennymi związanymi ze społecznym i poznawczym funkcjonowaniem w szkole. CZAS: indywidualne, wypełnia oba kwestionariusze; T nieograniczony – przeciętnie 30 minut. RYSUNEK RODZINY WIEK: 6-11 lat. POMIAR: do badania stosunków wewnątrzrodzinnych. OPIS: dziecko rysuje rysunek rodziny. Część druga prowadzona na podstawie rysunku. RZETELNOŚĆ: zgodność sędziów kompetentnych zróżnicowana. TRAFNOŚĆ: sprawdzono trafność kryterialną. CZAS: indywidualne, T nieograniczony. TEST KOMUNIKACJI ZADANIOWEJ DZIECKO – RODZIC (TKZ-R-D) WIEK: tymczasowe normy stenowe dla dwu poziomów wieku: 6-7 i 8-9 lat (skala D) oraz trzech poziomów wykształcenia rodziców (skala R). POMIAR: do diagnozy efektywności zachowań komunikacyjnych dziecka i rodzica w sytuacjach zadaniowych. Poradnictwo szkolne (optymalizowanie pomocy w nauce udzielanej dzieciom przez rodziców czy profesjonalistów). OPIS: badający obserwuje zachowanie dziecka i rodzica (ojca lub matki), korzystając z dwu osobnych skal obserwacyjnych (D i R) złożonych - odpowiednio - z 15 i 19 pozycji. Zadanie, podczas którego dokonywana jest obserwacja, polega na "przeprowadzeniu" dziecka przez rodzica, za pomocą wyjaśnień słownych, po odpowiedniej drodze na schematycznym planie miasta. RZETELNOŚĆ: zadowalająca zgodność wewnętrzna i stabilność bezwzględna obu skal. TRAFNOŚĆ: określana na podstawie korelacji między skalami (w zależności od płci

badanych), analizy czynnikowej a także związku wyników z temperamentem dzieci i rodziców oraz rozwojem umysłowym dzieci. CZAS: indywidualne dziecka i rodzica w sytuacji wykonywania przez nich zadania testowego przeciętnie badanie zajmuje kilkanaście minut.. TEST STOSUNKÓW RODZINNYCH (TSK) WIEK: przedszkolny, młodszy, szkolny, funkcję norm pełnią: procentowy rozkład wyników dla każdego stwierdzenia oraz średnie liczby stwierdzeń kierowanych w poszczególnych relacjach przez dzieci (wersja dla dzieci) i matki (wersja dla par małżeńskich) pochodzące z rodzin konfliktowych i bezkonfliktowych. POMIAR: do badania uczuć, jakie członkowie rodziny żywią wobec siebie nawzajem; pozwala także na ocenę spostrzeganych przez badanego uczuć członków rodziny wobec niego. OPIS: w trzech wersjach: dla dzieci młodszych, dla dzieci starszych oraz dla par małżeńskich. Wersja dla dzieci młodszych liczy 40 stwierdzeń, dla dzieci starszych - 86 i dla dorosłych - 78 stwierdzeń. Test składa się z 20 figur przedstawiających postaci w różnym wieku. Badany wybiera postaci przedstawiające członków jego rodziny, a następnie rozdziela między nich karteczki ze stwierdzeniami. RZETELNOŚĆ: brak danych polskich; umiarkowanie wysoka zgodność wewnętrzna wersji oryginalnej. TRAFNOŚĆ: potwierdzona trafność diagnostyczna (korelacje z innymi testami) oraz trafność teoretyczna (różnice międzygrupowe w przewidywanym kierunku). CZAS: indywidualne, T nieograniczony, przeciętnie 25 minut. TEST STOSUNKÓW SZKONYCH (TSS) WIEK: 10-14 lat. POMIAR: test projekcyjny, do badania obrazu relacji interpersonalnych, związanych z nauką szkolną u dzieci. OPIS: składa się z 12 czarno-białych obrazków przedstawiających dziecko lub dzieci same lub w obecności dorosłego w różnych sytuacjach związanych ze szkołą. Badany ma ułożyć opowiadanie do każdego obrazka. Opowiadania ocenia się wg kategorii podanych w podręczniku. Kategorie te dotyczą obszaru interakcji i emocji. RZETELNOŚĆ: sprawdzono obiektywność klucza stosowanego przy kategoryzacji wyników. Współczynniki zgodności ocen sędziów są wysokie. TRAFNOŚĆ: analiza trafności przyjętego klucza pozwoliła stwierdzić jego użyteczność dla różnicowania grup dzieci mających skrajnie odmienne doświadczenie szkolne. CZAS: indywidualne, T nieograniczony, przeciętnie 30 minut. KWESTIONARIUSZ RETROSPEKTYWNEJ OCENY POSTAW RODZICÓW (KPR-Roc) WIEK: dorośli. POMIAR: retrospektywna ocena postaw rodzicielskich matki i ojca. Bada postawy: akceptacja/odrzucenie, wymagania, autonomia, niekonsekwencja, ochranianie. Do diagnozy indywidualnej i badań naukowych. OPIS: dwa kwestionariusze – do oceny postaw ojca i matki osobno. Każdy zawiera po 50 twierdzeń, badany ustosunkowuje się do nich na pięciu postaw rodzicielskich. RZETELNOŚĆ:wysoka zgodność wewnętrzna wszystkich pięciu wymiarów. TRAFNOŚĆ: zbadana trafność kryterialna (jako kryterium m in. Staż małżeński, wychowanie się w rodzinie z problemami alkoholowymi, choroba somatyczna, osadzenie w więzieniu), korelacje NEO-FFI.

CZAS: indywidualne lub grupowe, T nieograniczony, około 40 minut. SKALA POSTAW RODZICIELSKICH (SPR) WIEK: dorośli. POMIAR: do badania postaw rodzicielskich, dla psychologów zajmujących się problematyką rodzinną i wychowawczą; do badań naukowych. Bada postawy: akceptacja/odrzucenie, wymagania, autonomia, niekonsekwencja, nadmierne ochraniani. OPIS: dwa kwestionariusze – do oceny postaw ojca i matki osobno. Każdy zawiera po 50 twierdzeń, badany ustosunkowuje się do nich na pięciu postaw rodzicielskich. RZETELNOŚĆ: wysokie wskaźniki zgodności wewnętrznej obu wersji - dla matek i dla ojców. TRAFNOŚĆ: potwierdzona trafność teoretyczna, na drodze analizy czynnikowej i korelacji z innymi kwestionariuszami: do oceny płci psychologicznej oraz do retrospektywnej oceny postaw rodzicielskich swoich rodziców; liczne dowody przemawiające za trafnością kryterialną (wyniki różnych grup specjalnych). CZAS: indywidualne lub grupowe, T nieograniczony, około 40 minut.