5 - Wychowanie do sakramentów

SAVE OFFLINE

1

Ks. dr hab. Roman Buchta, prof. UŚ Wychowanie do sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego w świetle dokumentów katechetycznych metropolity katowickiego ks. arcybiskupa Damiana Zimonia

1. Wprowadzenie teologiczne Pojęcie „inicjacji” albo też „wtajemniczenia” kojarzy się niezmiennie z wejściem do wnętrza (in – eo), które stanowi jakby zapoczątkowanie nowego życia (initium), dopuszczenie do udziału w tajemnicy, czy też przeprowadzenie z jednego rodzaju życia do drugiego. W religiach starożytnych inicjacja była obrzędem, który uświęcał i dokonywał przejścia do innego życia, szczególnie zaś ze świata niepoświęconego do świata świętego 1. Natomiast wtajemniczenie chrześcijańskie oznacza włączenie człowieka do wspólnoty Kościoła, które dokonuje się poprzez przyjęcie sakramentów: chrztu, bierzmowania i Eucharystii. Zgodnie z nauczaniem Katechizmu

Kościoła

katolickiego,

są

one

fundamentami

całego

życia

chrześcijańskiego. Uczestnictwo w Boskiej naturze, które ludzie otrzymują w darze przez łaskę Chrystusa, objawia pewną analogię do powstania, rozwoju i wzrostu życia naturalnego. Wierni, odrodzeni przez chrzest, zostają umocnieni przez sakrament bierzmowania, a w Eucharystii otrzymują pokarm życia wiecznego. W ten sposób przez sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego w coraz większym stopniu osiągają skarby życia Bożego i postępują w doskonałej miłości 2. Adhortacja apostolska Catechesi tradendae, charakteryzując naturę posługi katechetycznej Kościoła, zwraca uwagę, że zmartwychwstały Chrystus, przed swoim powrotem do Ojca, dał Apostołom polecenie, by nauczali wszystkie narody i uczyli je zachowywać wszystko, co im przekazał (por. Mt 28,19 - 20). Powierzył im jednocześnie zadanie i władzę autorytatywnego wyjaśniania tego, czego ich nauczył, mianowicie: słów, czynów i przykazań. Całość wysiłków podejmowanych w Kościele dla powoływania uczniów i pomagania ludziom w uwierzeniu, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym, nazwano wkrótce katechezą 3.

Zob. E. Bulanda, Wtajemniczenie chrześcijańskie, „ Ateneum Kapłańskie” 1965, 57, 129 - 137. 2 Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994 [dalej: KKK] 1212. 3 Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Catechesi tradendae” [dalej: CT] 1. 1

2

Autorzy Katechizmu Kościoła katolickiego zwracają uwagę że, katecheza łączy się z niektórymi elementami pasterskiej misji Kościoła, chociaż się z nimi nie utożsamia. Elementy te posiadają aspekt katechetyczny, przygotowują do katechezy lub z niej wynikają. Wśród nich wskazać należy celebracje sakramentów i umacnianie wspólnoty eklezjalnej 4. Widać zatem, że właściwe przygotowanie albo lepiej - wychowanie do świadomego i godnego przyjmowania sakramentów przez wiernych powinno stanowić stałą domenę pasterskiej troski Kościoła tak w formie jego urzędowego nauczania, jak i w zakresie praktycznej realizacji posługi katechetycznej. Doniosłość sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego wynika z faktu, że budują one Kościół, prowadząc ludzi do pełnego uczestnictwa we wspólnocie wierzących. Zobowiązująca moc chrztu trwa przez całe życie chrześcijanina. Sakramenty Eucharystii i bierzmowania stanowią aktualizację i przypieczętowanie chrztu oraz ważny czynnik rozwoju chrześcijańskiego życia, które ten sakrament zapoczątkował. Jak pisze E. Bulanda, inicjacja chrześcijańska oznaczała w przeszłości przede wszystkim wprowadzenie kandydata w historię zbawienia. Wiara rodząca się w nim pod wpływem przepowiadania słowa o planie Bożym realizowanym w historii pozwalała mu w naturalny sposób wnikać w Misterium, czyli ten zamysł Boga, który podjął On przed wiekami, aby ofiarować się ludziom. Troska o właściwe ukazanie katechumenom miłości Boga zajmowała zatem główne miejsce w teologii inicjacji 5. Inicjacja dotyczyła całej wspólnoty, co uwidaczniało się w praktyce, o której wspomina Didache z końca I wieku: „Przed chrztem, tak ten, który udziela chrztu, jak mający być ochrzczonym i inni, którzy mogą, niech zachowają post” 6. Wszyscy zatem wierni powinni brać udział w przygotowaniu i trudzie pokuty. Płynie stąd konieczność współpracy każdego chrześcijanina przez święte życie we wspólnocie Kościoła. Inicjacja chrześcijańska jest przede wszystkim wprowadzeniem w tajemnicę Kościoła, czyli głównie Eucharystii. Przez sakrament chrztu świętego chrześcijanin staje się członkiem ludu kapłańskiego, wraz z którym może zbliżać się do Ciała Chrystusa 7. Ponieważ także współcześnie wtajemniczenie w plan Bożej miłości dokonuje się we wspólnocie Kościoła, dlatego jest ono zarazem wtajemniczeniem w życie 4

Zob. KKK 6. Zob. E. Bulanda, Wtajemniczenie..., s. 135. 6 Didache, VII, 4. 5

3

wspólnoty wierzących, która wspiera modlitwą, opieką i przykładem tego, który ma zostać do niej włączony. Chrześcijańskie wtajemniczenie jest zatem wprowadzeniem w tajemnice liturgii sprawowanej przez gromadzącą się wspólnotę i dlatego leży ono u podstaw jej życia i ciągłego rozwoju 8. 2. Wskazania ogólne dotyczące przygotowania do sakramentów Troska o duchowy wzrost wspólnoty wierzących, opierający się na właściwym przygotowaniu diecezjan do przyjmowania omawianych sakramentów, znalazła swój wyraz w specjalnych dokumentach katechetycznych metropolity katowickiego abpa Damiana Zimonia, takich jak: „Instrukcja o pełnym uczestnictwie dzieci przedszkolnych we Mszy Świętej”

9

, „Sakramenty wtajemniczenia

chrześcijańskiego w życiu Kościoła Katowickiego” Komunii świętej w wieku przedszkolnym”

11

10

oraz „Instrukcja o pierwszej

. Wszystkie wspomniane dokumenty

posiadają charakter praktyczny. Wynika to z założenia, iż mają one przychodzić z pomocą

duszpasterzom

i

katechetom

we

wszechstronnym

i

starannym

zorganizowaniu przygotowań do przyjęcia omawianych sakramentów na terenie parafii, którą Katechizm Kościoła katolickiego wyraźnie wskazuje jako miejsce przygotowania do sakramentów świętych 12. Na podstawie doświadczeń i praktyki duszpasterskiej Kościoła można wskazać

związek,

jaki

zachodzi

pomiędzy

sprawowaniem

sakramentów

wtajemniczenia chrześcijańskiego we wspólnocie a wzrostem wiary poszczególnych jej członków. Można mówić o zachodzącej pomiędzy nimi relacji zwrotnej, gdzie wspólnota żyjąca pełnią życia sakramentalnego rodzi do wiary i umacnia w niej katechumenów, ci zaś poprzez jej gorliwe wyznawanie stają się dla niej nową, wewnętrzną mocą. Dlatego też w aspekcie podejmowanych obecnie wysiłków nowej ewangelizacji nie sposób pominąć roli, jaką w życiu Kościoła pełnią podstawowe wspólnoty parafialne.

7

Zob. E. Bulanda, Wtajemniczenie..., s. 136. Zob. S. Czerwik, Wtajemniczenie chrześcijańskie, „Zeszyty Formacji Katechetów” 2003, 2, s. 31. 9 „Wiadomości Diecezjalne” 1987, 12, s. 465 – 487. 10 „Wiadomości Archidiecezjalne” 1996, 8, s. 375 – 379. 11 „Wiadomości Archidiecezjalne” 1997, 2, s. 207 – 210. 12 Zob. KKK 1309; D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 375. 8

4

Takie podejście do sprawy wychowania sakramentalnego znalazło swój wyraz w omawianych dokumentach metropolity katowickiego D. Zimonia, gdzie wśród wskazań ogólnych stwierdza się, że spotkania formacyjne, przygotowujące do pierwszej Komunii świętej i sakramentu bierzmowania, powinny trwać przez cały rok szkolny. Spotkania odbywające się w parafii wynikają z zasady, że sakramenty święte, zwłaszcza chrzest, pierwszą Komunię świętą i sakrament bierzmowania, należy przyjmować zasadniczo we własnej parafii. Stanowią one bowiem okazję do przeprowadzenia rozmów duszpasterskich z rodzicami, zwłaszcza obojętnymi religijnie, i do uregulowania wielu zaniedbań, np. zawarcia ślubu kościelnego 13. Także ponowna obecność katechezy w polskiej szkole zrodziła konieczność akomodacji dotychczasowego modelu duszpasterstwa do nowych warunków. Stało się to inspiracją dla podkreślenia charakteru relacji, jakie powinny odtąd zachodzić pomiędzy wychowaniem do sakramentów, mającym miejsce w ramach katechezy szkolnej oraz katechezy parafialnej. Jest to szczególnie istotne wówczas, gdy na terenie danej szkoły gromadzą się dzieci przynależące do różnych wspólnot parafialnych. Katecheza szkolna nie zwalnia w żaden sposób odpowiedzialnych za nią z obowiązku podejmowania równoległych działań wychowawczych i katechetycznych w parafii. Dlatego też zdecydowanie podkreśla się, że pomiędzy katechezą w szkole a spotkaniami w parafii musi istnieć ścisła korelacja. Katecheta prowadzący spotkania parafialne powinien przede wszystkim dobrze znać program katechezy w szkole i na tym programie budować. Tam gdzie jest to możliwe, najlepiej, gdy będzie to ten sam katecheta. Ujmując zatem problem wychowania sakramentalnego całościowo, przypomina się, że odpowiedzialny za właściwe przygotowanie parafian do przyjęcia sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego jest proboszcz oraz katecheta w szkole 14. Wskazując na konieczność stałego dostosowywania posługi duszpasterskiej do zmieniających się warunków jej prowadzania, Metropolita katowicki powołuje się na nauczanie Jana Pawła II zawarte w adhortacji apostolskiej „Pastores dabo vobis”. Czytamy tam, że realizacja naczelnego zadania duszpasterskiego, jakim jest nowa ewangelizacja, obejmująca cały Lud Boży i domagająca się nowej gorliwości, nowych metod i nowego sposobu głoszenia i dawania świadectwa Ewangelii, dziś zwłaszcza potrzebuje kapłanów, którzy bezwzględnie i w pełni przeżywają tajemnicę 13 14

Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 376. Zob. tenże, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 376.

5

Chrystusa i potrafią wypracować nowy styl życia duszpasterskiego, w głębokiej jedności z papieżem, biskupami i z innymi kapłanami oraz w owocnej współpracy z wiernymi świeckimi 15. Jak zauważa abp D. Zimoń, podstawowym środowiskiem, w którym powinna zostać podjęta i prowadzona nowa ewangelizacja, jest właśnie wspólnota parafialna

16

. Dokument Damiana Zimonia powołuje się także na

nauczanie Jana Pawła II w CT, gdzie mówi się o fundamentalnym znaczeniu instytucji parafialnej jako o miejscu, w którym chrześcijanie, nawet niepraktykujący, złączeni są ciągle silnymi więzami

17

. W kontekście wspomnianych zmian realiów

duszpasterskich, zdaniem Metropolity katowickiego, szczególnie ważne jest stwierdzenie Jana Pawła II, że parafia „powinna pozostać pierwszoplanowym miejscem katechizacji. Musi ona odnaleźć na nowo swoje powołanie, które każe jej być domem rodzinnym, braterskim i gościnnym, w którym ochrzczeni i bierzmowani uświadamiają sobie, że są Ludem Bożym. Tam w jednej czynności liturgicznej łamie się dla nich obficie chleb zdrowej nauki i chleb eucharystyczny; stamtąd są codziennie posyłani, by pełnili swe apostolskie zadania wszędzie, gdzie toczy się życie świata” 18. 3. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do chrztu dziecka Od początku działalności Kościoła, zarówno w jego nauczaniu jak i w praktyce duszpasterskiej, ukazuje się ścisły związek między chrztem a wiarą. Wynika on z misyjnego nakazu, jaki Chrystus dał Apostołom, aby wpierw nauczali, a potem dopiero udzielali chrztu: „Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu. Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony, a kto nie uwierzy, będzie potępiony” (Mk 16, 15 - 16). Sakramentu chrztu nie można zatem przyjmować ani udzielać bez uprzedniej wiary. Wiara w słowo przepowiadania, którego treścią jest kerygmat o tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, jest koniecznym przygotowaniem do chrztu, który jest jakby przypieczętowaniem i ucieleśnieniem kerygmatu

15

19

. Na

Pastores dabo vobis, 18. Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 379. 17 CT 67. 18 Tamże. 19 Zob. S. Czerwik, Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego znakiem wiary i jedności Kościoła, „Zeszyty Formacji Katechetów 2003, 2, s. 38 – 48. 16

6

pierwszeństwo wiary względem sakramentu zwraca uwagę wstęp ogólny do obrzędu chrztu dzieci, gdy mówi o godności tego sakramentu „Chrzest, brama do życia i królestwa Bożego, jest pierwszym sakramentem nowego prawa; przyniósł go Chrystus wszystkim ludziom, aby mieli życie wieczne, a potem powierzył go wraz z Ewangelią swojemu Kościołowi, dlatego to chrzest jest przede wszystkim sakramentem tej wiary, przez którą ludzie oświeceni łaską Ducha Świętego dają odpowiedź na Ewangelię Chrystusową. Kościół uważa za swoje podstawowe i główne zadanie pobudzać wszystkich, czy to katechumenów, czy rodziców dzieci ochrzczonych, czy chrzestnych, do tej prawdziwej i czynnej wiary, dzięki której złączeni z Chrystusem - zawierają Nowe Przymierze albo je umacniają. Ku temu celowi zmierza zarówno pasterskie nauczanie katechumenów, jak i przygotowanie rodziców” 20. Pomimo uznawania konieczności wiary jako przygotowania do przyjęcia chrztu, udzielanie tego sakramentu dzieciom, które nie posiadają jeszcze osobistej wiary ani też nie mogą jej wyznać, wydaje się być w Kościele czymś normalnym i niekwestionowanym

21

. Właśnie w takim duchu przedstawiona została praktyka

chrztu dzieci we wstępie do obrzędów chrztu dzieci, gdzie przypomina się, że Kościół, otrzymawszy misję głoszenia Ewangelii i udzielania chrztu, już od pierwszych wieków chrzcił nie tylko dorosłych, lecz także niemowlęta. Zawsze bowiem uważał, że dzieciom nie należy odmawiać chrztu, ponieważ chrzci się je w wierze tego właśnie Kościoła, wyznawanej publicznie przez rodziców, przez chrzestnych i przez innych uczestników. Osoby te reprezentują zarówno Kościół lokalny, jak i całą społeczność świętych i wierzących 22. Na kanwie przedstawionego uzasadnienia bardzo wyraźnie rysuje się pierwszoplanowe znaczenie wspólnoty wierzących (parafii), a zwłaszcza rodziców dziecka i jego chrzestnych, dla których - zdaniem Metropolity katowickiego chrzest dziecka stanowi okazję do ponownego odkrycia tego sakramentu jako fundamentu chrześcijańskiego życia, zgodnie ze słowami Apostoła: „Wy wszyscy, którzy zostaliście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa” (Ga 3,27)

23

. Sakrament chrztu powinien prowadzić rodziców i krewnych dziecka do

odnowienia więzi ze wspólnotą Kościoła, gdyż zgodnie z Katechizmem Kościoła Obrzędy chrztu dzieci, Wstęp ogólny, n. 3, Katowice 1994. Zob. S. Czerwik, Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego..., s. 38. 22 Obrzędy chrztu dzieci, Chrzest dzieci, n. 2. 20 21

7

katolickiego stanowi on podstawę jedności pomiędzy wszystkimi chrześcijanami, również tymi, którzy nie są jeszcze w pełnej komunii z Kościołem katolickim

24

.

Dotyczy to także tych rodziców, których udział w życiu Kościoła słabnie. Dlatego też należy otoczyć ich szczególną troską duszpasterską 25. W tym miejscu bardzo wyraźnie zaznacza się rola duszpasterzy jako odpowiedzialnych za właściwe przygotowanie rodzin do chrztu. Dlatego też wspomniana kwestia podjęta została we wprowadzeniu teologiczno - pastoralnym do księgi liturgicznej „Obrzędy chrztu dzieci”, gdzie w części „Chrzest dzieci” czytamy: „Jest rzeczą doniosłą, aby rodzice dziecka, przed chrztem przygotowali się do świadomego udziału w nim, albo kierując się własną znajomością wiary, albo przy pomocy innych członków wspólnoty. Proboszcz zaś niech się postara osobiście lub przez współpracowników złożyć im wizytę, a nawet zebrać większą liczbę rodzin, by przygotować je do zbliżającego się obrzędu przez duszpasterskie pouczenie i wspólną modlitwę” 26. Praktycznym wyrazem realizacji przedstawionych postulatów winny się stać organizowane w każdej parafii katechezy dla rodziców i chrzestnych, w ramach których zostanie przedstawiona teologia chrztu, liturgia chrzcielna oraz obowiązki rodziców i chrzestnych w religijnym wychowaniu dziecka. Instrukcja sugeruje zarazem, aby problematykę wychowawczą w katechezach przedchrzcielnych powierzyć powiernikom rodzin 27. Jako oddzielne zagadnienie przedstawiono w dokumencie abpa D. Zimonia, przygotowanie do chrztu dorosłych. Stwierdza się w nim, że według starożytnego zwyczaju Kościoła dorosły, który pragnie przyjąć sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego,

powinien

odbyć

odpowiednie

przygotowanie

zwane

katechumenatem. Dlatego też, zgodnie z zaleceniami zawartymi we wprowadzeniu do księgi liturgicznej „Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych” konieczne jest powołanie Diecezjalnego Ośrodka Katechumenatu 29.

Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 376. KKK 1271. 25 Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 376. 26 Obrzędy chrztu dzieci, Chrzest dzieci, n. 5. 27 Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 377. 28 Katowice 1988, n. 44, 66. 23 24

28

8

4. Przygotowanie dzieci do pierwszej spowiedzi i Komunii świętej Jezus Chrystus, zapowiadając ustanowienie Eucharystii, rzekł: „Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało na życie świata” (J 6,40). Te słowa Chrystusa Kościół odczytuje jako wezwanie skierowane do siebie i stara się na nie coraz pełniej odpowiadać poprzez ciągłe zapraszanie do pełnego uczestnictwa w Eucharystii, aby jednoczyć wiernych z Jezusem i w ten sposób budować Mistyczne Ciało Chrystusa

30

. Katechizm przypomina, że Najświętsza Eucharystia dopełnia

wtajemniczenie chrześcijańskie. Ci, którzy przez chrzest zostali wyniesieni do godności królewskiego kapłaństwa, a przez bierzmowanie upodobnieni do Chrystusa, za pośrednictwem Eucharystii uczestniczą razem z całą wspólnotą w ofierze Pana 31. To Chrystusowe zaproszenie kieruje Kościół do wszystkich, począwszy od dzieci w wieku przedszkolnym, czego wyrazem jest działalność Piusa X, który w 1910 r., zatwierdzając dekret „Quam singulari”, zaleca duszpasterzom, by dzieci w 7. roku życia, a niekiedy nawet wcześniej, dopuścić do Komunii św., gdyż w tym wieku są już one zdolne do przyjęcia sakramentu pokuty i Eucharystii

32

. Dekret

„Quam singulari” przypomina, że wiek rozeznania nie musi pokrywać się u dzieci z ich pełnym przygotowaniem katechetycznym. Dziecko może i powinno być dopuszczone do stołu Pańskiego, gdy potrafi odróżnić chleb eucharystyczny od zwykłego chleba i gdy jest zdolne przygotować się na jego przyjęcie z pobożnością właściwą dla swego wieku. Ocena tej zdolności należy przede wszystkim do rodziców dziecka i do spowiednika 33. W trosce o odpowiednie przygotowanie do sakramentów zaleca się, by niezależnie od katechezy w szkole, przynajmniej raz w miesiącu organizować przy parafii spotkania formacyjne. Dlatego też dzieci, które w klasie drugiej szkoły podstawowej przygotowują się do pierwszej spowiedzi i Komunii św., w miarę możliwości powinny się gromadzić wraz z rodzicami na wspólnej Mszy św. Zgodnie

Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 376. Zob. tenże, Instrukcja o pełnym uczestnictwie dzieci..., s. 465. 31 KKK 1322. 32 Zob. D. Zimoń, Instrukcja II o pierwszej Komunii świętej w wieku przedszkolnym, s. 207. 29 30

9

ze wskazaniami pasterskimi abpa D. Zimonia, należy zatroszczyć się o to, aby dziecko swoje pierwsze, świadome spotkanie z Jezusem, który mu przebacza i przygarnia je do siebie w sakramencie pokuty i pojednania, przeżyło bardziej uroczyście, jako głębokie przeżycie religijne. W tym celu można zaproponować rodzicom, aby w przeddzień pierwszej spowiedzi przeprowadzili w rodzinie wieczór pojednania, a po spowiedzi wieczór uwielbienia Boga za Jego miłosierdzie. W przyjmowaniu tego sakramentu powinni towarzyszyć dziecku rodzice, rodzeństwo, chrzestni, dziadkowie. Najlepszym terminem pierwszej spowiedzi św. byłby czas wielkiego postu 34. Dobrą tradycją Kościoła katowickiego jest również zwyczaj przystępowania do pierwszej Komunii św. dzieci w wieku przedszkolnym. Roztropność duszpasterska nakazuje jednak, by w przygotowaniu dzieci przedszkolnych kierować się szczególnymi wskazaniami. Na pierwszym miejscu akcentuje się zatem konieczność ścisłej współpracy duszpasterzy i katechetów z rodzicami dziecka. Dlatego też na spotkania katechetyczne z dziećmi uczęszczają także ich rodzice, którzy dopełniają przygotowanie dziecka przez katechezę domową. Przygotowanie dzieci przedszkolnych do spowiedzi i Komunii św. trwa dwa lata, w wieku 5 i 6 lat. W tym okresie dzieci uczestniczą w katechezie prowadzonej w przedszkolu, a ponadto, raz w tygodniu biorą udział wraz z rodzicami w katechezie sakramentalnej prowadzonej w parafii macierzystej 35. Ze względu na doniosłą rolę rodziny w przygotowaniu dzieci przedszkolnych do przyjęcia sakramentów, do Komunii św. mogą być dopuszczone dzieci rodziców żyjących w małżeństwie sakramentalnym i odznaczających się głęboką religijnością i świadectwem życia chrześcijańskiego. Rodzice tych dzieci zobowiązują się przynajmniej do II klasy włącznie, uczęszczać z nimi do comiesięcznej spowiedzi i uczestnicząc jako rodzina w niedzielnej Eucharystii, przystępować wspólnie do Komunii św. Zwraca się jednocześnie uwagę, że sama uroczystość domowa związana z przystąpieniem dziecka w wieku przedszkolnym do pierwszej Komunii św. powinna być skromna, z udziałem najbliższych osób i zgodnie z obowiązującym zwyczajem, bez podawania napojów alkoholowych 36. Zob. S. Czerwik, Liturgia Eucharystii – zagadnienia wybrane, [w:} Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego, red. J. Kudasiewicz, Warszawa 1981, s. 243. 34 Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 377. 35 Zob. D. Zimoń, Instrukcja II o pierwszej Komunii św. ..., s. 209. 36 Tamże, s. 210. 33

10

5. Przygotowanie do sakramentu bierzmowania W

uwagach

wstępnych

do

nowego

obrzędu

bierzmowania,

przedstawiających obowiązki i czynności przy sprawowaniu sakramentu czytamy że przygotowanie ochrzczonych do przyjęcia sakramentu bierzmowania należy przede wszystkim do Ludu Bożego. Natomiast duszpasterze powinni troszczyć się, aby wszyscy ochrzczeni otrzymali pełne wtajemniczenie chrześcijańskie i zostali starannie przygotowani do bierzmowania 37. W tym celu, zdaniem abpa D. Zimonia, należy wyjaśnić wiernym, że przyjęcie tego sakramentu jest konieczne jako dopełnienie łaski chrztu. Przez sakrament bierzmowania (ochrzczeni) jeszcze ściślej wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego i w ten sposób jeszcze mocniej zobowiązani są, jako prawdziwi świadkowie Chrystusa, do szerzenia wiary słowem i uczynkiem oraz bronienia jej 38. Jak stwierdzono wśród wskazań ogólnych, przygotowanie do przyjęcia sakramentu bierzmowania powinno trwać przez cały rok szkolny. Dlatego właśnie młodzież przygotowująca się do bierzmowania uczestniczy w katechezie w szkole, w przygotowaniu formacyjnym przy parafii oraz w comiesięcznej Mszy św., przed którą daje się okazję do sakramentu pokuty i pojednania. Spotkania przy parafii, oprócz przygotowania katechetycznego i liturgicznego, mają wypracować u młodzieży bardziej dojrzałą postawę religijną i apostolską, a także pogłębić więź ze wspólnotą parafialną 39. Podobnie jak miało to miejsce podczas przygotowania do sakramentów chrztu i Eucharystii, także w proces przygotowania do bierzmowania należy włączyć rodziców i świadków bierzmowania, którzy poprzez udział w spotkaniach parafialnych i nabożeństwach mają pogłębić swoją świadomość bycia Kościołem. Zaleca się również, aby rodzice z okazji bierzmowania przekazali młodzieży pamiątkę religijną (np. krzyż), zaś dla podkreślenia wspólnotowego przeżywania przyjmowanego sakramentu zorganizowali skromną uroczystość domową 40. W stronę osób odpowiedzialnych za przygotowanie do bierzmowania kieruje się wskazanie, aby przed jego przyjęciem zorganizować triduum dla kandydatów do Obrzędy bierzmowania według pontyfikału rzymskiego, Wstęp, n. 3, Katowice 1975. Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 377; KKK 1285. 39 Tamże, s. 378. 37 38

11

bierzmowania, rodziców i świadków z uroczystą celebracją sakramentu pokuty. W sytuacji gdy sakrament bierzmowania udzielany jest w czasie wizytacji kanonicznej, wtedy także odbywają się rekolekcje dla całej parafii. Zaleca się, aby obchodzić rocznicę przyjęcia sakramentu bierzmowania. Dlatego też w ciągu całego roku gromadzi się w parafii bierzmowaną młodzież na comiesięcznych spotkaniach mających

charakter

katechezy

mistagogicznej,

w

trakcie

których

należy

zaproponować im do wykonania konkretne działania apostolskie. To przyczyni się do utrwalenia w nich postawy świadka i apostoła Chrystusa, a w przyszłości może zaowocować włączeniem się niektórych z nich w działalność ruchów i stowarzyszeń katolickich 41. 6. Wnioski końcowe Wtajemniczenie chrześcijańskie jest duchową drogą, na której człowiek poznaje plan zbawienia, który zapowiedziany w czasach Starego Testamentu, został w pełni zrealizowany w wydarzeniu Paschy Chrystusa. Zbawienie to staje się udziałem człowieka tak przez wiarę w słowo o Bożych czynach spełnionych w historii, jak i przez osobowe spotkanie z Chrystusem, który poprzez swe człowieczeństwo złączone z Bóstwem i ożywione Duchem Świętym udziela mu swego życia. Ponieważ sakramenty nie działają automatycznie, lecz są formami osobowego spotkania z Chrystusem, aby człowiek mógł odkryć ich pełny sens i konsekwencje dla własnego życia, wymagają one stopniowego wnikania w ich płaszczyznę symboliczno – obrzędową 42. W tym miejscu pełne uzasadnienie znajduje przedstawiona w omówionych dokumentach katechetycznych abpa D. Zimonia troska o wychowanie wiernych do właściwego

przyjmowania

sakramentów

wtajemniczenia

chrześcijańskiego.

Wszystkie etapy swej drogi przeżywa katechumen we wspólnocie, od której doznaje różnorakiej pomocy. Przyjęcie sakramentów jest z jednej strony dla niego punktem dojścia, ale równocześnie jest i początkiem drogi, jaką odtąd człowiek ma przebywać we wspólnocie Kościoła, aż do kresu swego życia.

Zob. D. Zimoń, Sakramenty wtajemniczenia..., s. 378. Tamże. 42 Zob. S. Czerwik, Wtajemniczenie chrześcijańskie, s. 37. 40 41

12

Streszczenie Wtajemniczenie chrześcijańskie oznacza włączenie człowieka do wspólnoty Kościoła poprzez przyjęcie trzech sakramentów: chrztu, bierzmowania i Eucharystii. Sakramenty te budują Kościół, prowadząc do pełnego uczestnictwa we wspólnocie wierzących. Troska o duchowy wzrost całej wspólnoty, jak również poszczególnych wiernych, opierający się na właściwym przygotowaniu diecezjan do przyjmowania sakramentów wtajemniczenia, znalazła swój wyraz w specjalnych dokumentach katechetycznych metropolity katowickiego abpa Damiana Zimonia. Dokumenty te posiadają charakter szczegółowych instrukcji, których wspólnym celem jest pomoc duszpasterzom i katechetom w zorganizowaniu przygotowań do przyjęcia sakramentów na terenie parafii. Zgodnie ze wskazaniami Katechizmu Kościoła katolickiego, instrukcje podkreślają rolę parafii, jako właściwego miejsca przygotowania i przyjmowania sakramentów. Konieczność podkreślenia wagi życia parafialnego staje się w pełni zrozumiała w kontekście powrotu katechezy do polskiej szkoły. Zmieniające się realia duszpasterskie stworzyły bowiem potrzebę ukazania relacji, jakie w praktyce powinny zachodzić pomiędzy katechezą szkolną a życiem wspólnot parafialnych.