Brenda Ueland_Jeśli chcesz pisać. Książka o Sztuce, Niezależności i Duchu

SAVE OFFLINE

Brenda Ueland

JEŚLI CHCESZ PISAĆ KSIĄŻKA O SZTUCE, NIEZALEŻNOŚCI I DUCHU Przełożył Aleksander Baj Wydawnictwo Element

Tytuł oryginału: If you want to write Korekta: Alicja Połukord Ilustracja na okładce: © Emilia Stasiak – Fotolia.com Skład i projekt okładki: Adekwatna Filip Ostrowski Druk i oprawa: Drukarnia Wydawnicza im. W. L. Anczyca S.A., Kraków, ul. Wrocławska 53 If You Want to Write Copyright © 1938 by Brenda Ueland Copyright renewed 1987 by the Estate of Brenda Ueland Introduction copyright © 2007 by Andrei Codrescu Copyright © for the Polish edition by DAS Polska Jolanta Baj, Wydawnictwo Element, Kraków 2009 Translation copyright (c) 2009 by Aleksander Baj DAS Polska Jolanta Baj Oddział w Krakowie Wydawnictwo Element ul. Konecznego 4/89, 31-216 Kraków www.wydawnictwoelement.pl ISBN 978-83-929719-0-0

PODZIĘKOWANIA AUTORKI Za zgodę na wykorzystanie cytatów w tej książce chcę podziękować Korporacji McCall, Pictorial Review oraz Minne apolis Journal, a także Faith Baldwin oraz Pani Eleanor Roosevelt. Szczerze i gorąco dziękuję następującym utalentowanym pisarzom, moim uczniom, którzy pisali odważnie i swobodnie, tak jak im mówiłam, ucząc mnie przez to o pisaniu więcej niż kiedykolwiek wiedziałam: Inez Crysler, Sarah Meehan, Lee Frisbie, Elsa Krauch, Lenore Fredsall, Clara Engel, Corice Woodruff , Eva May Dalton i Carlotta Taylor. Wydanie Graywolf w miękkiej oprawie zostało opublikowane w porozumieniu z The Schubert Club z Saint Paul, którzy wydali Jeśli chcesz pisać ponownie w twardej oprawie w 1983. Specjalne podziękowania dla Bruce'a Carlsona, szefa The Schubert Club. Wydanie Jeśli chcesz pisać w twardej oprawie jest nadal dostępne z The Schubert Club, Landmark Center, Saint Paul, Minnesota 55102.

O AUTORCE Brenda Ueland urodziła się w Minneapolis w 1891 r. Jak napisała: Urodzona nad Jeziorem Calhoun w szczęśliwszych czasach (przed samochodami). Duży, biały dom (tysiąc pokoi i jedna łazienka). Duży, drewniany młyn trzeszczący w letni dzień, koń, kucyk, krowa i wesołe kurczaki przechadzające się swobodnie po pluszowej trawie. Jej ojciec, prawnik i sędzia, i matka, sufrażystka, byli aktywni w życiu kulturalnym Minneapolis na przełomie wieków. Brenda Ueland spędziła wiele lat w Nowym Jorku, gdzie należała do bohemy Greenwich Village, do której należeli także John Reed, Louise Bryant i Eugene O'Neill. Po powrocie do Minnesoty zarabiała na życie jako pisarka, redaktorka i nauczycielka pisania. Późniejsze lata Brendy były pełne i aktywne: ustanowiła międzynarodowy rekord w pływaniu osób powyżej osiemdziesiątego roku życia oraz została nobilitowana przez Króla Norwegii. Umarła w wieku 93 lat w 1985 r. Me, autobiografia Brendy Ueland, oraz Strength to Your Sword Arm: Selected Writings są wydane przez Holy Cow! Press, Duluth, MN.

PROLOG DO DRUGIEGO WYDANIA Ta książka powinna być wielką pomocą w wyzwalaniu Twoich myśli i geniuszu, który jest w każdym z nas. („Ten, kto nie zna własnego geniuszu nie ma go” William Blake.) Ludzie, którzy chcą pisać doświadczają ogromnego zakłopotania, wielkich trudności w pisaniu, niezrozumiałego fiaska oraz tego, dlaczego ogromny wysiłek tak często wzbudza niewielkie zainteresowanie czytelników. Przez wiele lat prowadziłam dużą klasę złożoną z członków Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Minneapolis (Minneapolis YWCA). Myślę, że byłam wspaniałą nauczycielką. Oni też tak uważali. Byli tam ludzie wszelkiego rodzaju – mężczyźni i kobiety, bogaci i biedni, erudyci i niewykształceni, profesorowie i służące tak nieśmiałe, że obudzenie w nich odwagi do napisania zdania czy dwóch zajęło miesiące. Moje nauczanie tym się różni od nauczania innych, że jestem obdarzona fascynującym, niewyczerpanym zainteresowaniem wszystkimi moimi uczniami – ich myślami, przygodami, porażkami, wściekłością, draństwami i szlachetnością. „Powiedz mi więcej. Powiedz mi dokładnie, co czułeś, kiedy próbowałeś zabić tego człowieka. (…) Mówisz: »jego mięśnie prężyły się na jego ramionach«. Czy one naprawdę się prężyły? Naprawdę to widzisz?” Wtedy młoda powieściopisarka broni się zażarcie: „Tak! Jego mięśnie były tak duże, jakby miały rozsadzić szwy jego kurtki!” Ja: „To napisz to! Hurra! Tak to opisz. To jest żywe, wspaniałe!” Myślę, że ta książka pokaże Ci, jak uwolniłam ich spod chmur automatycznego słowotoku, od „bycia nieinteresującym”. Kiedy to pojmiesz, będziesz pracować nad swoim pisaniem swobodnie, pchany w jego stronę przez fascynację. Będziesz pracować godzinami, miesiącami, latami. Powieści i sztuki wypłyną. Nigdy nie będziesz pracować z zaciętej, suchej siły woli, ale z szczodrości i z fascynacji poszukiwaniem prawdy. Twoje motto: Bądź Odważny, bądź Wolny, bądź Szczery. Szczerość ochroni Cię od ekstrawagancji, od pretensjonalności. Dziś w naszym amerykańskim systemie edukacji od Pierwszej Klasy miłe, młode nauczycielki uczą nas, jak pisać. Uczymy się wszystkich naszych małych angielskich utworów: Co Widział Pluszowy Miś, Szczęśliwy Dzień na Farmie. Ale tak naprawdę to jest uczenie nas gramatyki i pisowni. Nauczycielki nie widzą, że to Twoje prawdziwe myśli są ciekawe, czarujące, ważne. Później w naszych wspaniałych letnich szkołach pisania w Yale, Colorado i wszędzie indziej, procedura polega na zmuszeniu nieszczęsnego ucznia do nieśmiałego odczytania swojej pracy na głos wszystkim pozostałym. Następnie – wytykanie! Dręczą go krytycyzmem, pedantycznymi poprawkami. „Ja

przesunąłbym drugi akapit na początek… Nie podoba mi się słowo »znawstwo«… Te dwa przymiotniki są zbyt podobne”. I tak dalej. Jednak to wszystko nie ma absolutnie nic wspólnego z tym, co robisz jako pisarz. To Komisja pisze. Tak jak ktoś powiedział, że to Komisja musiała stworzyć wielbłąda, efekt końcowy będzie całkowicie niedobry. To będzie tylko wspaniałe opracowanie kompletnego braku talentu. „Skręcenie mózgu”, jak nazwał to Tołstoj. Nieszczere, fałszywe, nieprawdziwe. A co najgorsze, kompletnie potępiające i najbardziej niszczące ze wszystkiego, będzie nieinteresujące! W tej książce opowiem jak Lew Tołstoj, jeden z najbardziej interesujących ludzi, jacy kiedykolwiek żyli, wyjaśnia tę tajemnicę zainteresowania oraz tego, jak przechodzi ono z pisarza na czytelnika. To jest infekcja. Natychmiastowa. Pisarz odczuwa uczucie i wypowiada je ze swojego prawdziwego ja. Czytelnik czyta i jest natychmiast zainfekowany. Odczuwa dokładnie to samo uczucie. To jest cały sekret uroku, fascynacji. W tej książce powiem też, co Anton Czechow, William Blake, Vincent van Gogh czy Amadeusz Mozart mówili na ten temat, ci Wielcy Boskiej Wyobraźni. Zaczynamy życie jako małe dzieci, pełne światła i najczystszej wizji. Można pomyśleć o Odzie do Nieśmiertelności Wordswortha, czy o dzieciństwie Henry'ego Vaughana: Gdy na złoconym kwiecie lub obłoku Rozpamiętana ma dusza mogła rozpuścić wzroku1 Potem idziemy do szkoły i wtedy nadchodzi wielka Armia nauczycieli ze swoimi krytycznymi ołówkami, rodziców, starszych braci (największych szyderców ze wszystkich) i zrzędliwych przyjaciół, a w końcu ten Wielki Morderca Wyobraźni – świat nieustającej, nieuprzejmej, tandetnej, nadętej Krytyki. Pewnego lata dawno temu odbyło się Seminarium Pisarskie na Uniwersytecie, a ja, pomiędzy innymi pisarzami z Minnesoty, zostałam poproszona o wygłoszenie jednego z wykładów. Zaniepokojona, nieśmiała, służalcza publiczność pisarzy otrzymała tysiące porad, między innymi powiedziano jej stanowczo „jak zaprezentować swój towar”, żeby redaktorzy magazynów go nie odrzucili. W swojej prelekcji powiedziałam o mojej klasie i o moich metodach nauczania, przeczytałam też kilka pełnych talentu, zabawnych prac moich uczniów. Biedni pisarze na widowni poczuli taką ulgę! Promienne oblicza! Oklaski! Zaczęli się śmiać, ich oczy świeciły jak oczy prawdziwych Proroków i Poetów. Chcieli zabrać konie z mojego powozu i paradować ze mną wzdłuż University Avenue. Profesor Nolte zrobił kopie moich notatek i rozdał je

wszystkim. Wydawcy, G. P. Putnam's Sons, poprosili mnie, żebym to opisała. I oto jest: Help From The Nine Muses. P.S.: W czasie, kiedy pisałam tę książkę Carl Sandburg, mój stary przyjaciel, był w naszym domu. Czasem, patrząc na jezioro Calhoun w dzikie listopadowe wieczory zaczynał grzmieć swoim potężnym głosem (który zdawał mi się być tak podobnym do głosu Izajasza) o dzikich, szarych falach, północnym wietrze, nowym księżycu, stalowym niebie. Podobała mu się książka. Powiedział: „To najlepsza książka kiedykolwiek napisana o tym, jak pisać”. Brenda Ueland Luty 1983

JEŚLI CHCESZ PISAĆ

ROZDZIAŁ I KAŻDY JEST UTALENTOWANY, ORYGINALNY I MA COŚ WAŻNEGO DO POWIEDZENIA Pisałam przez długi czas i nauczyłam się pewnych rzeczy, nie tylko ze swojej własnej, długiej, ciężkiej pracy, ale od klasy pisarskiej, którą prowadziłam przez trzy lata. W tej klasie byli ludzie wszelkiego rodzaju: bogaci i biedni, stenografowie, żony, sprzedawcy, ludzie obyci i służące, które nigdy nie były w szkole średniej, nieśmiali i odważni, powolni i szybcy. Oto, czego się nauczyłam: każdy jest utalentowany, oryginalny i ma coś ważnego do powiedzenia. I może pocieszy Cię, że jedyni ludzie, których możesz podejrzewać o brak talentu to ci, którzy piszą z łatwością i gładko, bez zahamowań czy bólu, którzy przeskakują przez powieść w około tydzień. To są jedyni, którzy, jak się zdaje, zbytnio się nie poprawili, nie poszli na przód. Nie można z nich wiele wydobyć. Rzucają pracę po chwili i poddają się. Chociaż oni także pod powierzchnią byli utalentowani. Jestem tego pewna. Po prostu nie przebili się przez skorupę łatwej gładkości do tego, co jest prawdziwe i żywe pod spodem – tak jak większość ludzi musi się przebić przez skorupę nieśmiałości i napięcia.

Każdy jest utalentowany Każdy jest utalentowany, ponieważ każdy, kto jest człowiekiem, ma coś do wyrażenia. Spróbuj nie wyrażać niczego przez dwadzieścia cztery godziny i zobacz, co się stanie. Prawie wybuchniesz. Zechcesz napisać długi list, namalować obraz, zaśpiewać, uszyć sukienkę albo popracować w ogródku. Ludzie religijni zwykli chodzić na pustkowia i wymuszać na sobie ciszę, tylko że oni rozmawiali z Bogiem i z nikim innym. Coś jednak wyrażali: mieli myśli, które się w nich zbierały i te myśli wyszły do kogoś, nieważne, czy po cichu czy na głos. Pisanie czy malowanie to przelewanie tych myśli na papier. Muzyka to wyśpiewywanie ich. I to wszystko.

Każdy jest oryginalny

Każdy jest oryginalny, jeżeli mówi prawdę, jeżeli mówi z siebie. To musi płynąć z jego prawdziwego ja, a nie z ja, jakim wydaje mu się, że powinien być. Herbert S. Jennings z uniwersytetu Johna Hopkinsa, który wie więcej o dziedziczności, genach i chromosomach niż jakikolwiek człowiek na świecie, mówi, że żadne dwie jednostki nie są identyczne, że nigdy nie istniały dwie identyczne osoby. Co za tym idzie, jeżeli mówisz czy piszesz z siebie, nie możesz nie być oryginalny. Zapamiętaj więc te dwie rzeczy: jesteś utalentowany i jesteś oryginalny. Bądź tego pewny. Mówię to, ponieważ wiara w siebie jest jedną z najważniejszych rzeczy w pisaniu. Później wyjaśnię, dlaczego. Ta kreatywna moc i wyobraźnia jest w każdym, podobnie jak potrzeba wyrażenia jej, tj. podzielenia się nią z innymi. Tylko co się z nią dzieje? Jest bardzo delikatna i wrażliwa, jest zwykle wyrzucana z człowieka we wczesnych latach życia przez krytycyzm (tak zwany „konstruktywny krytycyzm” jest często najgorszy), przez kpiny, wyśmiewanie, zasady, nadętych nauczycieli, krytyków i wszystkich tych niekochających ludzi, którzy zapominają, że litera zabija, lecz duch daje życie. Czasem myślę o życiu jako o procesie, w którym wszyscy wszystkich zniechęcają i sprowadzają na ziemię. Wiesz, że wszystkie dzieci mają kreatywną moc. Wszyscy widzieliśmy rzeczy jak ta: małe dziewczynki w naszej rodzinie zwykły dawać przedstawienie za przedstawieniem. Same pisały sztuki (niektóre były bardzo dobre, interesujące, ekscytujące i zabawne). Same w nich grały. Same robiły kostiumy, piękne, efektowne i historycznie dopasowane, aranżując je w najbardziej pomysłowy sposób ze strychowych rupieci i najlepszych sukienek swoich mam. Budowały scenę znosząc krzesła, przesuwając pianino, budując z drewna. Drukowały bilety i je sprzedawały. Robiły własną reklamę. Pozyskiwały widownię, zarzucając sieci na wszystkie dziewczyny zatrudnione do pomocy, psy, dzieci, matki i sąsiadów w promieniu mili. Za jaką zapłatę? Za kilka spinek i groszy. Te małe dziesięciolatki pracowały z palącą energią i wytrwałością. (Produkcja zajmowała około dwóch dni). Gdyby pracowały tak ciężko w szkole, pewnie by je to zabiło. Pracowały tylko dla zabawy, dla tego cudownego, wewnętrznego podniecenia. To właśnie kreatywna moc w nich pracowała. To była bardzo ciężka praca, ale nie było nic przyjemniejszego czy bardziej ekscytującego i to było coś niezapomnianego. Jednakże ta radosna, pomysłowa, żarliwa energia umiera w nas bardzo młodo. Dlaczego? Ponieważ nie widzimy, że jest wielka i ważna. Ponieważ nie szanujemy jej w nas i nie trzymamy jej przy życiu przez używanie jej. Ponieważ nie podtrzymujemy jej w innych przez słuchanie ich. Kiedy się nad tym zastanowisz, jedynym sposobem, żeby kochać człowieka nie jest, jak mówią chrześcijańskie stereotypy, rozpieszczanie go i przynoszenie mu zupy, kiedy jest chory, ale słuchanie go, dostrzeganie i wiara w Boga, w

poetę, który w nim jest, bo przez robienie tego podtrzymujesz Boga i poetę przy życiu i sprawiasz, że rozkwita. W jaki sposób kreatywny impuls w nas umiera? Nauczyciel języka, który napisał bezwzględnie na marginesie Twojej pracy czerwonym długopisem: „Szablonowe, przepisać”, pomógł go zabić. Zabijają go krytycy, Twoja rodzina. Rodziny są wielkimi mordercami kreatywnego impulsu, szczególnie małżonkowie. Starsi bracia szydzą z młodszych braci i zabijają go. Jest taka amerykańska rozrywka, która nazywa się „żartowanie” – w rezultacie wszyscy czują się zawstydzeni i winni, że pokazali najdrobniejszy entuzjazm, pasję czy szczere uczucie wobec czegokolwiek. Jednak o tym opowiem później. Zauważyłeś jak nauczyciele, krytycy, rodzice i inni wszystkowiedzący, kiedy widzą, że napisałeś cokolwiek, stają się natychmiast dociekliwi, wybredni i czytają to ostrożnie węsząc błędy. Aha! Literówka! Tak jakby Szekspir potrafił literować! Tak jakby literowanie, gramatyka i to, czego się uczysz w książce o retoryce miało cokolwiek wspólnego z wolnością i wyobraźnią! Mój przyjaciel mówił o książkach, które zadedykowane są w ten sposób: „Mojej żonie, której pomocna krytyka…” i tak dalej. Mówił, że dedykacja powinna tak naprawdę brzmieć: „Mojej żonie. Gdyby nie jej nieustanny krytycyzm, uporczywe zrzędzenie oraz wątpliwości co do moich zdolności, ta książka ukazałaby się w Harper's zamiast w The Hardware Age1”. Tak często natrafiam na artykuły napisane przez krytyków najwyższej klasy czy przez innych wybitnych pisarzy, potępiające pisarskie usiłowania zwykłych ludzi. Krytycy stukają nas bezlitośnie po głowach swoimi naparstkami, ku naszemu zdenerwowaniu. Tylko wirtuozi powinni mieć prawo to robić. Wybitni pisarze sprzedają śmieszne artykuły o całkowicie szalonych, głupkowatych amatorach, którzy myślą, że potrafią pisać. W porządku. Tylko że jeden z rezultatów jest taki: ludzie, którzy próbują pisać (a wszyscy ludzie tego chcą, co jest naturalne i słuszne) stają się przestraszeni, nieśmiali, mali, stają się perfekcjonistami, którzy tak bardzo boją się, że mogą napisać coś, co nie będzie tak dobre jak Szekspir. W związku z tym nic dziwnego, że ludzie nie piszą i odkładają to miesiąc po miesiącu, dekada po dekadzie. Kiedy piszesz, jeżeli ma to być jakkolwiek dobre, musisz czuć się wolny – wolny, a nie przestraszony. Jedynymi dobrymi nauczycielami są dla Ciebie ci przyjaciele, którzy Cię kochają, dla których jesteś interesujący albo bardzo ważny, albo niesamowicie zabawny; których postawa jest taka: „Powiedz mi więcej. Powiedz mi wszystko, co możesz. Chcę zrozumieć wszystko: co czujesz i wiesz i wszystkie zmiany wewnątrz i na zewnątrz Ciebie. Niech wypłynie więcej”. Jeżeli nie masz takiego przyjaciela, a chcesz pisać – cóż, w takim razie

musisz go sobie wyobrazić. O tak, nienawidzę tradycyjnego krytycyzmu. Nie mam na myśli wielkiego krytycyzmu, jak Matthew'a Arnolda i innych, ale zwykłe, małe czepianie się, wybredny krytycyzm, który myśli, że może pomóc ludziom przez mówienie im gdzie się mylą, a efektem jest tylko ubieranie ich w gorset wahania i nieśmiałości, przyćmiewanie wizji i męstwa. Nienawidzę tego tak bardzo nie ze względu na siebie, bo nauczyłam się przynajmniej nie pozwalać temu mnie powstrzymać. Nienawidzę tego ze względu na potencjalnie błyszczących, delikatnych, utalentowanych ludzi w każdym wieku, których gasi to każdego roku. To jest morderstwo talentu. A ponieważ najskromniejsi i najbardziej wrażliwi ludzie są najbardziej utalentowani, mają najwięcej wyobraźni i współczucia, oni są pierwsi, których to zabija. Przetrwają tylko brutalni egoiści. Oczywiście, gwoli sprawiedliwości, muszę przypomnieć Ci o tym: my, pisarze, jesteśmy największymi tchórzami ze wszystkich rzemieślników. Oczekujemy więcej za najmniejszy wysiłek niż jacykolwiek inni ludzie. Utalentowana młoda kobieta pisze wiersz. Zostaje odrzucony. Ona nie pisze kolejnego przez być może dwa lata, być może przez całe życie. Pomyśl o cierpliwości i miłości, jaką w swoją pracę wkłada stepujący tancerz czy rewiowy akrobata. Pomyśl o tym, jak wiele razy Kreisler ćwiczył tryle. Jeżeli napiszesz tyle słów ile Kreisler przećwiczył tryli, przewiduję, że dostaniesz Nagrodę Nobla w dziesięć lat. Jest jednak jedna ważna rzecz: musisz ćwiczyć nie powierzchownie, ale z całą swoją inteligencją i miłością, tak jak Kreisler. Wielki muzyk powiedział mi kiedyś, że nikt nie powinien grać ani jednej nuty bez usłyszenia jej, poczucia, że jest prawdziwa, pomyślenia, że jest piękna. Teraz zacznę więc pracować nad twoim pisaniem. Pamiętaj te rzeczy. Pracuj z całą swoją inteligencją i miłością. Pracuj swobodnie i radośnie, jakbyś mówił do przyjaciela, który Cię kocha. Mentalnie (przynajmniej trzy lub cztery razy dziennie) zagraj palcami na nosie wszystkim wszystkowiedzącym, szydercom, krytykom i powątpiewaczom. Żebyś pracował długimi godzinami i nie zaniedbał tego, udowodnię teraz, jak ważna jest dla Ciebie regularna praca.

ROZDZIAŁ II WYOBRAŹNIA JEST BOSKIM CIAŁEM W KAŻDYM CZŁOWIEKU WILLIAM BLAKE

Dowiodłam, że wszyscy jesteście oryginalni, utalentowani i że musicie to z siebie uwolnić, czyli że macie kreatywny impuls. Zapał ku temu jest jednak skrępowany i wysuszony przez wiele rzeczy; tak jak mówiłam, przez krytykę, brak wiary w siebie, obowiązek, strach, który wyraża się jedynie w zewnętrznym działaniu, jak bieganie po schodach w górę i w dół czy wykreślanie rzeczy z list zadań myśląc, że jesteś efektywny, przez obawę o zarobienie na życie, przez strach przed niewyróżnieniem się. Kreatywna moc, o której myślę, to Duch Święty. Moja teologia może nie jest zbyt ścisła, ale ja właśnie tak o tym myślę. Wiem, że William Blake nazywał tę kreatywną moc Wyobraźnią i mówił, że to jest Bóg. Jeżeli ktokolwiek, to właśnie on powinien wiedzieć najlepiej, gdyż był jednym z największych poetów i artystów, jacy kiedykolwiek żyli. Blake uważał, że ta kreatywna moc powinna być podtrzymywana przy życiu we wszystkich ludziach przez całe życie. Ja też tak uważam. Dlaczego? Bo to jest samo życie. To jest Duch. Prawdę mówiąc, to jest w nas jedyna ważna rzecz. Reszta nas to nogi i żołądek, materialistyczne zachcianki i obawy. Jak możemy utrzymać ją przy życiu? Przez używanie, przez wyrażanie jej, przez danie jej czasu. My, kobiety, myślimy, że wycieranie nosów i noszenie lalek jest ważniejsze niż pisanie czy granie na pianinie. Mężczyźni spędzają życie na dodawaniu, odejmowaniu i dyktowaniu listów, kiedy skrycie marzą o pisaniu sonetów, graniu na skrzypcach czy wybuchnięciu płaczem o zachodzie słońca. Nie wiedzą tego, co wiedział Blake, że to jest straszny grzech przeciw nim samym. Byliby teraz znacznie bardziej wielcy, bardziej pełni światła i mocy, gdyby naprawdę napisali sonety, zagrali na skrzypcach czy zapłakali nad zachodem słońca, tak jak chcieli. Muszę się w tym miejscu zatrzymać i opowiedzieć trochę o Blake'u. Po to, żeby pokazać Ci błogosławieństwo używania Twojej kreatywnej mocy i pokazać Ci, czym ona jest (co mogłoby mi zająć całą książkę) i jak się ją odczuwa. Blake, kiedy jego siły były rozdwojone między pisaniem a malowaniem, mawiał, że „był pożerany przez szakale i hieny”. Jego miłość do Sztuki (tj., do

wyrażania w malowaniu lub pisaniu pomysłów, które przychodziły do jego wyobraźni) była tak wielka, że mógł widzieć tylko sztukę we wszystkim, co kochał, a jako że kochał Apostołów i Jezusa, zwykł mawiać, że „oni wszyscy byli artystami”. Boga często nazywał „Poetyckim Geniuszem” i powiedział: „Ten, kto kocha, czuje miłość spływającą na niego i jeżeli posiada mądrość, może spostrzec, że pochodzi ona od Poetyckiego Geniuszu, którym jest Pan”. To swobodne i bujne używanie jego kreatywnej mocy uczyniło go jednym z najszczęśliwszych ludzi, jacy kiedykolwiek żyli. Napisał obfitą, niewyczerpaną poezję (bez najmniejszej nadziei czy troski o to, czy kiedykolwiek zostanie opublikowana). Przez jakiś czas myślał, że gdyby mniej pisał mógłby więcej grawerować i malować. Przestał pisać na miesiąc czy dłużej. Porównując odkrył jednak, że malował więcej, gdy wyzwalał swoje zainspirowane wizjonerstwo pisząc. Wszystko to dowodzi, według mnie, że im więcej używasz tej radosnej, kreatywnej mocy – jak małe dziewczynki przygotowujące przedstawienie – tym więcej jej masz. Co do szczęścia Blake'a – człowiek, który go znał, powiedział: „Gdyby zapytano mnie, czy wśród intelektualistów znałem kiedykolwiek szczęśliwego człowieka, Blake byłby jedynym, który natychmiast przyszedłby mi do głowy”. Ta kreatywna moc w Blake'u nie pochodziła jednak z ambicji. (Moim zdaniem ambicja rani i czyni z tego nerwowe obciążenie i ciężką pracę). Spalił większość swoich prac, ponieważ, jak powiedział: (…) powinno mi być przykro, jeżeli miałem jakąkolwiek ziemską sławę, bo jakakolwiek naturalna chwała tak bardzo pomniejsza chwałę duchową. Chciałbym nie robić nic dla zysku. Chciałbym żyć dla sztuki. Właściwie niczego nie chcę. Jestem zupełnie szczęśliwy. Jako stary człowiek życzył małej dziewczynce, by Bóg uczynił Swój świat tak pięknym dla niej, jakim był dla niego. Nie przejmował się śmiercią. Powiedział, że dla niego to jak przejście do innego pokoju. W dzień swojej śmierci komponował pieśni dla swojego Stwórcy i śpiewał je żonie. Na chwilę przed śmiercią jego oblicze stało się jasne, jego oczy lśniły i wybuchnął śpiewem o rzeczach, które zobaczył w niebie. „Śmierć świętego!” powiedziała biedna sprzątaczka, która przyszła pomóc Pani Blake. Był człowiekiem, który mówił, że większość z nas myli Boga z Szatanem. Powiedział, że większość ludzi myśli, że Bóg jest jedynie rozważny, że powstrzymuje energię, co w rezultacie prowadzi do strachu, pasywności i „ograniczoności wyobraźni”.

A to, co tak często nazywamy „powodem” i myślimy, że jest tak dobre, to wcale nie inteligencja czy rozumienie, ale tylko to: argumentowanie z naszej pamięci, z doznań naszego ciała i z ostrzeżeń od innych ludzi, że jeżeli postąpimy tak i tak, będzie nam źle. „Nie warto”, „Ludzie pomyślą, że to głupie”, „Nikt inny tego nie robi”, „To niemoralne”. Jednak jedynym sposobem, żeby wzrosnąć w zrozumieniu i odkryć, czy rzecz jest dobra, czy zła, jest ją zrobić. „Uduś raczej dziecko w kołysce niż niespełnione pragnienia niańki”. Te „powody”, jak nazywa je Blake (które tak naprawdę są tylko ostrożnością) stale szczypią, kłują i wysuszają wyobraźnię, zapał, wolność i pasję, które w nas wzbierają. To jest Szatan, jak mówi Blake. To jedyny wróg Boga. „Nic nie jest Bogu miłe, tylko wynajdowanie piękna i rzeczy pełne uniesienia”. Kiedy wybitny obywatel jego czasów, logiczny, opiniujący, oczytany, wyważony, racjonalny wszystkowiedzący ostrzegł ludzi przed „zwykłym entuzjazmem”, Blake napisał w furii (był wrażliwym, gwałtownym i groźnym rudym człowiekiem): „Zwykły Entuzjazm jest Wszystkim!” Mówię Ci to wszystko, żeby udowodnić Ci jak ważne jest to, żebyś pracował nad pisaniem1, nad jakąś kreatywną rzeczą, na której Ci zależy. Tylko jeżeli sprawię, że to poczujesz, zrobisz to i wytrwasz w tym. I to nie tylko przez następne kilka tygodni! Chcę, byś to robił przez lata, przez całe życie! Wpoiliśmy sobie, że obowiązek powinien być na pierwszym miejscu, a ja się z tym nie zgadzam. Obowiązek powinien być efektem ubocznym. Pisanie, kreatywny wysiłek, wykorzystanie wyobraźni powinno być na pierwszym miejscu – przynajmniej przez jakąś część każdego dnia Twojego życia. To wspaniałe błogosławieństwo, jeżeli będziesz tego używał. Staniesz się szczęśliwszy, mądrzejszy, żywszy, bardziej współczujący, pogodny i szlachetny dla innych. Nawet Twoje zdrowie się poprawi. Znikną przeziębienia i wszystkie inne dolegliwości zniechęcenia i nudy. Znam wspaniałą kobietę, która zarabia na życie udzielając lekcji gry na skrzypcach w ciągu dnia. (Ma na imię Francesca i być może będę musiała opowiedzieć o niej później). Następnie, od północy do piątej rano, jest szczęśliwa, bo może pracować nad swoją książką. To jest jej codzienna rutyna. Książka jest dziełem jej życia. Pracowała nad nią przez trzydzieści lat. Ma nadzieje wytłumaczyć w niej ludziom, w jaki sposób mogą nauczyć się pięknie grać na skrzypcach w dwa lata zamiast w dziesięć, a chce, żeby to wiedzieli, bo granie wielkiej muzyki zrobi dla nich tak wiele dobrego (dla wszystkich). Pewnego dnia przyszła do mnie bardzo przeziębiona. „Połóż się szybko! – zawołałam. – Przyniosę Ci ciepłą wodę z cytryną. I załóż szalik!” Otworzyła oczy szeroko i powiedziała prawie z przerażeniem w głosie: „O nie, nie tak się leczy przeziębienie!... Nie, wczoraj byłam trochę osłabiona i dlatego coś złapałam. Pracowałam za to całą noc i teraz jest już

dużo, dużo lepiej”. Teraz, jak widzisz, określiłam powody, żebyś pracował nad pisaniem, nie w znikomy, słaby sposób, ale z całym swoim uczuciem i wytrwałością. Innymi słowy, chcę wzbudzić w Tobie poczucie, że wielka nagroda jest nieodłącznym elementem pisania. O ile nie masz poczucia, że wkrótce się poddasz; że nie wytrwasz w tym zbyt długo; że kilka zawiadomień o odrzuceniu rękopisu Cię wyczerpie; że kilka lat, przez które nie zarobisz na pisaniu ani grosza sprawi, że się poddasz i gorzko poczujesz, że to była strata czasu. Chcę Cię z całą szczerością zapewnić, że żadne pisanie nie jest stratą czasu – żadna kreatywna praca, gdzie uczucia, wyobraźnia, inteligencja muszą pracować. Z każdym zdaniem, które piszesz, uczysz się czegoś. Dobrze Ci to robi. Rozwija Twoje zrozumienie. Wiem to. Nawet gdybym była pewna, że nigdy więcej niczego nie opublikuję i że nigdy nie zarobię na pisaniu kolejnego grosza, pisałabym nadal.

ROZDZIAŁ III DLACZEGO RENESANSOWY ARYSTOKRATA PISAŁ SONETY Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com

Aby przeczytać całą książkę, odwiedź www.legimi.com