Grebe Camilla Traff Asa - Spokój duszy - Th

SAVE OFFLINE

Asa Traff, Camilla Grebe

Spokój duszy

Dla mamy i taty

Nie lękaj się ciemności bo w niej kryje się światło Nie lękaj się ciemności bo dzięki niej widzisz gwiazdy Nie lękaj się ciemności bo w jasnej tęczówce oka nosisz źrenicę ciemną do której drży z tęsknoty światło Nie lękaj się ciemności bo w niej kryje się światło Nie lękaj się ciemności bo w niej bije serce światła Erik Blomberg przekład Andrzej B. Krajewski

Na pozór - idylla. Zwodniczy spokój wilgotnego poranka. Rosa. Promienie słońca stopniowo obejmują we władanie tynkowaną secesyjną fasadę domu. Triumfalnie raczą ją obojętnym ciepłem i światłem zatrzymanym na czas nocy. Można by pomyśleć, że nic się nie stało. Jakby ten letni poranek zapowiadał dzień jak inne: pełen życia, spoconych ciał na rowerach, stłumionych chichotów przed budką z lodami w porcie, rozgrzanych, opalonych barków, nieporadnego seksu w porze, gdy błękitny zmrok letniej nocy niezauważenie przechodzi w świt, mdłej mieszanki białego wina i lemoniady pitej w sosnowym zagajniku rosnącym nad pizzerią, zimnej wody zatoki i chudych dziecięcych ciałek; ich żebra niemal wyskakują z klatki piersiowej, przebijając się przez miękką skórę, cienką jak papier i białą jak mleko. Nastoletnie szczeniaki ścigają się, kto pierwszy dopłynie na wyspę i z powrotem. Na tle niebieskoburej wody wyglądają jak wielkie żaby albo amfibie. Krzyki tych, którzy ze skał skaczą do wody. Zapach mięsa pieczonego na ruszcie. Dalekie odgłosy motorówek. Komary. Osy. Owady bez nazwy: we włosach, w ustach, na swędzących, zgrzanych i spoconych ciałach. Trudno o coś bardziej szwedzkiego. Lato bez końca. Jakby nic się nie stało. Nawet dom wydaje się obojętny. Zalega ciężko, apatycznie pośród bujnego ogrodu, cienistej zieleni pokrytej rosą. Trzypiętrowy, masywny korpus wznosi się ku jaśniejącej, błękitnej głębi letniego nieba. Żadnych odprysków tynku na fasadzie, parapety i drzwi jeszcze lśnią, pomalowane niedawno szarozieloną farbą. Na wprawionych w ołów kolorowych szybkach układających się we wzory kwiatowe nie widać pęknięć ani kurzu. Dach pokrywa pozieleniała miedziana blacha, jakiej dziś już się nie kładzie. Na pozór - idylla. Jednak coś się nie zgadza. Na porządnie wygracowanym żwirze niewielkiego miejsca postojowego stoi czarny jeep, również lśniący czystością i bez jednego zadrapania. W karoserii odbijają się duże białe kwiaty klematisu pnącego się po starej, sękatej jabłonce. Ona leży właśnie tam, pod niedużą, krzywą jabłonką. Dziewczyna, właściwie kobieta. Leży na trawie skulona jak ptaszek, jej rude włosy, podobnie jak trawę, pokrywa

mgiełka rosy. Blade i drobne ptasie ramionka leżą wzdłuż ciała z dłońmi odwróconymi do góry w geście rezygnacji. Zastygła krew utworzyła rudobrązowe plamy na dżinsach i na trawie. Otwarte oczy zdają się wpatrywać w koronę drzewka. Na gałęziach przycupnęły zawiązki jabłek. Jest ich całe mnóstwo; za kilka miesięcy drzewko da obfitość owocu. Nad jabłonią obojętnie krążą jerzyki i mewy - co je obchodzi martwe ludzkie dziecko? Pod zwłokami, poza zasięgiem ptasiego i ludzkiego wzroku, najmniejsi mieszkańcy ogrodu już dawno odkryli, czego jeszcze nie dostrzegł żaden człowiek. Po zimnej, bladej skórze pełznie pod majtki maleńki czarny żuczek szukający czegoś do zjedzenia, muszki rozłożyły się obozem w gęstej kniei rudych włosów, a mikroskopijne robaczki powoli, uparcie posuwają się w głąb krętego przewodu ucha. Za chwilę mieszkańcy domu obudzą się i zaczną szukać dziewczyny. Nie znajdą jej w domu, wtedy wyjdą do ogrodu i tu odnajdą ją leżącą na trawie, pod drzewem, z oczami wpatrzonymi w niebo. Potrząsną nią, jakby chcieli obudzić z głębokiego snu, a gdy to nie pomoże, jedno z nich uderzy ją mocno w policzek, który zabarwi się od niezastygłej jeszcze krwi na jego dłoniach. Wezmą ją w objęcia i będą kołysać w ramionach, jedno będzie szeptać jej coś do ucha, podczas gdy drugie zanurzy twarz w jej włosach. Potem przyjadą po nią mężczyźni, którzy nigdy jej nie znali, nawet jej imienia. Nieczułymi dłońmi chwycą za wąskie, sztywne przeguby rąk i kostki nóg i bez szczególnego wysiłku położą ją na zimne nosze, przykryją ciało plastikiem i wywiozą daleko, daleko od jej domu. Będzie leżała na metalowym stole, obok narzędzi chirurgicznych, które ją rozetną, aby - miejmy nadzieję - rozwikłać zagadkę, wyjaśnić to, co niewytłumaczalne, i przywrócić równowagę. Rzucić światło na to, co niepojęte. Dla nikogo. Zamknąć sprawę i może również zaprowadzić spokój. Coś na kształt spokoju duszy.

sierpień

__

Data: 14 sierpnia

Godzina: 15.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Sara Matteus - Jak ci minęło lato? - Mogę zapalić? - Oczywiście. Sara grzebie w płóciennej torbie w ochronnych barwach, wyjmuje paczkę czerwonych prince’ów i zapalniczkę. Spierzchniętymi, trzęsącymi się rękami zapala papierosa i dwukrotnie zaciąga się głęboko, by zaraz znów utkwić we mnie spojrzenie. Przez chwilę obserwuje mnie w milczeniu, wydmuchując rakotwórczą zasłonę dymną, która na moment zakrywa jej pomalowane na czarno oczy. Jest w tym pewna ostentacja, coś łobuzerskiego i prowokacyjnego zarazem, co sprawia, że postanawiam nie spuszczać z niej wzroku. - Słucham - mówi przeciągle Sara. - Pytałam o lato. - No właśnie. Lato. Dobrze było. Pracowałam w tej knajpie, wiesz, przy Järntorget na Starym Mieście. - Wiem. Jak się czułaś? Jak to oceniasz? - Dobrze, naprawdę dobrze. No problems. Sara milknie i patrzy na mnie nieprzeniknionym wzrokiem. Ma dwadzieścia pięć lat, chociaż wygląda najwyżej na siedemnaście. Pukle tlenionych włosów w różnych odcieniach, od białego do żółtego, wijąc się, opadają na szczupłe ramiona. Wyglądają jak porwane kiełbaski. Kiełbaski z włosów. Gdy się nudzi, kręci je palcami, bierze do ust, trochę gryzie, trochę ssie. A jeśli nie ssie włosów, to pali papierosa. Wydaje się, że zawsze w pogotowiu trzyma go w spierzchniętych palcach. - Żadnych lęków? - Nie. No może trochę... od czasu do czasu. W noc świętojańską i tym podobne pierdoły. Wszyscy wtedy mają, no nie? Kto by nie miał lęków w noc świętojańską? - Patrzy na mnie badawczo. W kącikach ust czai się uśmiech. - Chyba jarzysz, co? - I co wtedy zrobiłaś?

- Nic - odpowiada, patrząc tępo przez obłok dymu. Sprawia wrażenie dziwnie obojętnej wobec lęku i poczucia wykluczenia, które podobno wywołała u niej noc świętojańska. - Nie pocięłaś się? - Nie... Tak. Ale tylko trochę, na ramionach. Tylko tam. Musiałam. Inaczej bym nie wytrzymała tego całego świętowania. Jednak. Nie bardzo. Obiecałam ci przecież, że już nie będę się ciąć. Zwykle dotrzymuję obietnic. Naprawdę. Zwłaszcza gdy tobie coś obiecam. Widzę, że Sara próbuje zakryć ramiona, ale prawdopodobnie sobie tego nie uświadamia. - Ile razy się pocięłaś? - Co znaczy ile? Ile było cięć? - Nie, ile było tych sytuacji? - Czy ja wiem? Parę, może ze trzy podczas całego lata. Nie pamiętam... Milknie i gasi papierosa w błękitnym wazonie, który stoi na stoliku i ma tworzyć atmosferę przytulności. Pewnie jestem jedyną psycholożką w Szwecji, która pozwala palić pacjentce, ale inaczej nie dałoby się z nią rozmawiać, staje się tak nerwowa. - Saro, to ważne. Chcę, żebyśmy wróciły do sytuacji, w których się pocięłaś. Spróbuj sobie przypomnieć, co się wydarzyło wcześniej. Skąd się wzięły uczucia, które cię do tego popchnęły. - E... - Zacznij od pierwszego razu. Nie śpiesz się. Opowiedz, kiedy to było. - W noc świętojańską. Przecież mówiłam! - Co wtedy robiłaś? Zanim zaczęło się imprezowanie. - Poszłam do mamy. Byłyśmy tylko we dwie. Nagotowała jedzenia i tak dalej. I kupiła wina. - Więc nie byłaś na żadnej imprezie? - Nie byłam, powiedziałam tak, no, jak to się mówi... w przenośni. Taka metafora, że niby cholernie fajne święto. Ludzie są weseli. Wszyscy mają się spotykać z najbliższymi i świętować. Dla mnie to jakieś takie... wymuszone. - Wy też się cieszyłyście? Przez dłuższą chwilę nic nie mówi, zastanawia się i choć raz trzyma ręce nieruchomo na kolanach. W pokoju słychać tylko szmer kamery wideo rejestrującej naszą rozmowę. Potem Sara wzdycha głęboko i gdy zaczyna mówić - powoli, spokojnie - wyczuwam w jej głosie rozdrażnienie.

- Nie. Przecież wiesz. Naprawdę nie rozumiem, o co ci chodzi. O mojej matce gadałyśmy już co najmniej tysiąc razy. Przecież wiesz, że jest pijaczką. Halo, mam ci to napisać? Było jak zwykle. Miało być przyjemnie, a potem tylko piła i zaczęła beczeć. Wiesz, jaka jest, kiedy sobie wypije. Robi się smutna, jakby... Żałowała. Jakby miała wyrzuty sumienia. Jakby chciała, żebym wysłuchała i wybaczyła jej, że nie była dobrą matką. Uważasz, że powinnam? - A ty? - Nie. Uważam, że to, co mi zrobiła, jest niewybaczalne. - Więc co wtedy zrobiłaś? Sara wzrusza ramionami. Po tym jak siedzi, widzę, że już nie chce rozmawiać ani o matce, ani o sobie. Jej głos stał się ostry, plamy na szyi rozlewają się jak wino na lnianym obrusie. - Wybyłam. Nie mogę wytrzymać, gdy matka zaczyna ryczeć. - A potem? Wierci się na krześle i zapala kolejnego papierosa. - Wróciłam do domu. - I co? - Ojej, przecież WIESZ, co się stało. To przez starą. Jak... jak wracam od niej, to aż się duszę. Teraz Sara się złości. To dobrze, spróbuję utrzymać ją w tym stanie, bo wtedy wiele się o niej dowiaduję. Znika manipulacja, zostaje naga szczerość osoby, która ma niewiele do stracenia i nie przejmuje się tym, co pomyślą inni. - Pocięłaś się? - Kurwa, no jasne, że się pocięłam. - Opowiedz, jak było! - mówię. - Bądź poważna, wiesz, co się stało. - Saro, to ważne. - Pocięłam sobie ramię. Zadowolona? - Saro, posłuchaj mnie! Przecież to zupełnie zrozumiałe. Jest noc świętojańska, spotykasz się z matką, która jest pijana i prosi cię o przebaczenie. Wzbudza to całe mnóstwo uczuć. Teraz to widzisz? Sara patrzy na swoje palce. Wpatruje się w paznokcie. Kiwa głową, że jej uczucia i reakcje są zrozumiałe. - Problem w tym, że kiedy pojawia się lęk, sama się ranisz, co na dłuższą metę nie jest

najlepszym rozwiązaniem. Sara znów kiwa głową. Wie, że cięcie się, picie czy przygodny seks łagodzą lęk jedynie na chwilę, potem ból i pogarda dla samej siebie wracają z podwójną siłą. Desperacko usiłuje nie poddać się lękowi, co go jeszcze bardziej potęguje. - Próbowałaś zrobić to, o czym kiedyś mówiłyśmy? No wiesz, przetrzymać napad lęku? Przecież wiesz, co go wywołało. Lęk sam w sobie nie jest groźny, chociaż tak się wydaje. Nad tym właśnie musisz popracować, żeby go przetrzymać. Wystarczy chwila, bo zaraz przejdzie. - Wiem. - A tamte sytuacje? - Jakie sytuacje? - Kiedy się pocięłaś. Sara wzdycha i ostentacyjnie patrzy w okno. Brzmiąca w głosie złość przeszła w zmęczenie. - Aha. Raz byłam pijana, więc właściwie się nie liczy, bo wtedy nie całkiem jestem sobą. To była balanga w Haninge, u jednego faceta z pracy. - Czy właśnie tam stało się coś, co wywołało te uczucia? Sara wzrusza ramionami, wrzuca kolejnego peta do wazonu z kwiatkami, które i tak już są podtrute nikotyną. - Spróbuj. To ważne. Musisz pomóc. Wiem, że masz opory. - Tam był jeden facet... - I co? - W pewnym sensie przypomniał mi Görana. - Twojego zastępczego ojca? Sara potakuje. - Tak, dotykał mnie w taki sam sposób. Nagle... wiesz, że nie lubię o tym myśleć, ale kiedy zaczął mnie macać tymi swoimi ohydnymi łapskami, wszystko wróciło. Odepchnęłam go mocno, poleciał prosto na stół. Był już dosyć zalany, więc się przewrócił i rozwalił sobie łuk brwiowy. - I co się stało? - Wściekł się jak cholera. Zaczął wrzeszczeć i ganiać mnie po mieszkaniu. - Nagle jest zmęczona, skurczona w sobie. - Słuchaj, to nawet nie było takie groźne. Facet był zalany, powiedziałam, tak? Zwiałam mu i pojechałam do domu. - I co?

- I zrobiłam to, okej? Możemy porozmawiać o czymś innym? - Spróbuj opisać, jak się czułaś, zanim się pocięłaś. - Jak się czułam? HALO, świetnie WIESZ, jak się czułam. Jakbym zaraz miała się rozsypać. Myślałam o tym obrzydliwym typie, jak mnie macał, potem o Göranie. Wydawało mi się, że zaraz się rozlecę albo uduszę. Wtedy to zrobiłam i od razu było mi lepiej. Poczułam się czyściejsza. Spokojniejsza. Mogłam zasnąć. Okej? Możemy już pogadać o czymś innym? Zresztą ja niedługo muszę iść. Idę na rozmowę na temat praktyki. Pogadajmy może innym razem, dobrze? - Ale chcę, żebyś w tym czasie odrobiła pracę domową, którą ci zadałam. - Jasne. To ja już pójdę, dobrze? - Dobrze, idź. Do zobaczenia za tydzień. Wyłączam kamerę i opadam na krzesło. Jak zawsze po spotkaniu z Sarą czuję się zupełnie wypompowana z energii. Nie tylko z powodu przykrych rzeczy, o których mówi, ale również dlatego, że cały czas muszę być czujna; być jej terapeutką to jak nieustannie spacerować po linie. Sara niestety nie jest odosobnionym przypadkiem ani pod względem swojej historii, ani środowiska. Najmłodsza z trójki rodzeństwa, dorastała w Vällingby, w pozornie normalnej rodzinie klasy średniej. Jedyną nienormalną rzeczą w ich rodzinie było to, że matka miała problemy z alkoholem, chociaż wtedy jeszcze funkcjonowała w miarę dobrze. Sara mawia, że miało to również swoje zalety, bo na przykład matka nie odzywała się na wywiadówkach, zdając sobie sprawę, że gdy tylko otworzy usta, wyjdzie na beznadziejną alkoholiczkę. Zawsze była przymulona, gdy córka wracała do domu, nie pytała, gdzie była, dlaczego wraca w środku nocy ani skąd ma wciąż nowe ciuchy. Ciuchy, których nie dostała od rodziców. Sara od początku nauki miała kłopoty z koncentracją i problemy w szkole. W trzeciej klasie podpaliła zasłony w sali gimnastycznej; zapalniczkę gwizdnęła nauczycielce od WF-u (która popalała w szatni, podczas gdy dzieciaki musiały biegać dookoła boiska, nawet w zimnym deszczu). Gdy chodziła do gimnazjum, została po raz pierwszy zgarnięta przez radiowóz po drobnej kradzieży w Konsumie. Zaczęła spotykać się ze starszymi chłopakami, potem chodziła ze Steffem, który miał osiemnaście lat, podczas gdy ona zaledwie trzynaście. Zaszła w ciążę, usunęła ją. Rodzice stwierdzili, że kompletnie nie dają sobie z nią rady, i sami zgłosili się po pomoc do opieki społecznej, miejscowy wydział do spraw społecznych przeprowadził dochodzenie i następnie przydzielił Sarze kuratorkę. Nakazał również, aby dziewczyna

regularnie dawała mocz do analizy. Tego rodzaju postępowanie najczęściej okazuje się bezskuteczne, w tym przypadku też tak było. Wkrótce po tym, jak Sara nazwała ją „głupią cipą”, „babsztylem” i napluła jej na biurko, kuratorka złożyła rezygnację. Uzasadniła to poczuciem zagrożenia, chociaż chyba po prostu zniechęciło ją, że dziewczyna jest taka trudna i wymagająca. Nie miała do niej siły. Czy Sara jest agresywna? Na pewno. Jednak nigdy nie widziałam, by zrobiła komuś krzywdę, poza samą sobą. Sara ma coś, co można określić jako wręcz nadprzyrodzoną skłonność, aby z dwóch możliwości niezawodnie wybrać tę gorszą, która przysporzy jej najwięcej cierpienia. Jakby miała wmontowany w głowie niezniszczalny kompas, który zawsze poprowadzi ją drogą przez mękę. Po zerwaniu z kuratorką, „głupią cipą”, została umieszczona w rodzinie zastępczej. W wieku piętnastu lat była wielokrotnie gwałcona przez zastępczego ojca. Jedynym, z jej punktu widzenia, logicznym wyjściem była ucieczka, podjęła kilka prób, ale za każdym razem nadgorliwe służby porządkowe odstawiały ją do rodziny zastępczej. Właśnie wtedy zaczęły się jej zachowania destrukcyjne, samookaleczenia i niebezpieczny seks. Miała osiemnaście lat, gdy po raz pierwszy została porządnie zdiagnozowana jako osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline. Jednak sam fakt, że zostało to przez psychiatrę ujęte w słowa, bynajmniej nie pomógł i było z nią coraz gorzej. Krótko potem trafiła na dwa miesiące do kliniki psychiatrycznej w związku z podejrzeniem psychozy wywołanej przez narkotyki. Sara określa pobyt w psychiatryku jako piekło i przypuszczam, że właśnie wtedy zrezygnowała z ambicji ułożenia sobie normalnego „życia Svenssona”[1], jak mówiła. Po pobycie w szpitalu nastąpił okres coraz intensywniejszego brania narkotyków i pół roku po wypisaniu z psychiatryka Sara trafiła na przymusowy odwyk do państwowego ośrodka w Norrtälje, gdzie skupili się głównie na jej uzależnieniu od amfetaminy i syntetycznych halucynogenów. A potem coś się stało, choć nie jest jasne co. Nawet Sara nie potrafi tego wyjaśnić. Mówi tylko, że postanowiła żyć. Postanowiła nie umierać. A dziś? Sara jest od dwóch lat czysta, ma mieszkanie w Midsommarkransen[2]. Bezrobotna. Singielka. Ma wiele koleżanek i jeszcze więcej kolegów. Jest

prawdziwą

weteranką

instytucji

psychiatrycznych.

Została

przebadana

i zanalizowana wzdłuż, wszerz i na ukos. Przez ośrodki psychiatrii dziecięcej, przychodnie i zakłady zamknięte. Poznała więcej kuratorów, asystentów, psychologów i psychiatrów, niż ja miałam pacjentów. To zobowiązuje. Czasem odnoszę wrażenie, że ocenia mnie i to, co mówią, kategoryzuje i umieszcza w hierarchii specjalistów od czubków. Czasem robi uwagi,

które bez wątpienia pochodzą z wypowiedzi moich poprzedników. „Coś takiego, a uwzględniłaś czynnik rywalizacji między rodzeństwem, która nasiliła się po wczesnym rozejściu się moich rodziców?” Albo: „Zdaję sobie sprawę, że brzmi to edypalnie, ale czasem naprawdę myślałam, że Göran kocha mnie w ten sposób”. Przychodzą mi na myśl chudziutkie, pokryte bliznami ręce i nogi Sary. Przypominają sieć kolejową, której tory raz się krzyżują, raz biegną równolegle. Dziewczyny, które się okaleczają, żeby złagodzić lęk. Ktoś nazwał je cutters. Dostrzegam w niej znacznie więcej niż przypadek psychiatryczny: Sara jest inteligentna, jest prawdziwą specjalistką w dziedzinie manipulacji i czasem, jeśli jest w humorze, potrafi być dowcipna. Ma być ponownie resocjalizowana, przystosowana do normalnego życia, którego nigdy nie miała i z pewnością nie będzie miała. Przystosowywana. Kładę rękę na segregatorze z jej dokumentacją medyczną, grubym jak Biblia; jest tu komplet raportów opieki społecznej, odpisów z badań w poradniach psychiatrycznych i zakładach zamkniętych. Z roztargnieniem przerzucam papiery i zatrzymuję wzrok na zapiskach w dzienniku chorych ze szpitala S:t Görans. Pacjentka: Sara Matteus, PESEL: 82 11 23 - 0424 Okoliczności przyjęcia: Pacj. przywieziona o godz. 18.37 przez patrol policji dzielnicy Norrmalm po dokonanej przez nią kradzieży w sklepie Twilfit w Gallerian. Powodem przywiezienia na ostry dyżur psychiatryczny było agresywne zachowanie i towarzyszące mu rozkojarzenie. Stan obecny: Kobieta l. 18, uzależniona od narkotyków, wykazuje bliżej nieokreślone zaburzenia lękowe. Uprzednio pacjentka zarówno Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, jak i Poradni Psychiatrycznej w Vällingby. Obecnie nie leczy się psychiatrycznie, nie przyjmuje żadnych leków. Sama oświadczyła, że czuje się źle i prosi o pomoc. Chwilami wykazuje przytomność umysłu i narzeka na stan lękowy, informuje również, że przyjmowała narkotyki, chociaż nie pamięta jakie. Poza tym agresywna, daje wyraz paranoidalnym urojeniom, że jest prześladowana przez opiekę społeczną i policję. Pacj. ma skłonność do samookaleczania (blizny i rany na przedramionach i po wewnętrznej stronie ud). Wzdycham i wypuszczam z rąk ciężki segregator, który głucho uderza o podłogę. Na dziś mam już dosyć Sary Matteus. Pora wywietrzyć pokój i przyjąć Rosjankę Ilię, mamę

dwójki małych dzieci, która swego szwedzkiego męża poznała przez Internet. Znakomicie czuje się w Szwecji i już mówi płynnie po szwedzku. Jest bardzo dzielna, świetnie zorganizowana i pracuje jako instrumentariuszka w Sophiahemmet[3], tylko odczuwa nieprzeparty przymus chowania wszystkich noży i nożyczek w magazynku w ogrodzie, bo boi się, że ostrym narzędziem mogłaby zranić swoje maleńkie dziecko. [1] Svensson - typowe nazwisko szwedzkie, często używane jako synonim przeciętności. (Wszystkie przypisy pochodzą od tłumaczki).

[2] Midsommarkransen - podmiejska dzielnica Sztokholmu. [3] Sophiahemmet - największy, działający od 1889 roku, prywatny szpital w Szwecji.

Na pozór - idylla. Mój niewielki dom jest położony o rzut kamieniem od wybrzeża. Całą ścianę od strony zatoki zajmują drzwi balkonowe. Dom jest bardzo widny. Podłogi są ze starych, szerokich i wytartych desek sosnowych, z głębokimi szparami, po brzegi wypełnionymi kurzem z co najmniej kilku dziesięcioleci. W kuchni szafki z lat pięćdziesiątych, z ukośnymi frontami i suwanymi drzwiczkami ze sklejki pomalowanej na niebiesko. Zgodnie koegzystują z nowym sprzętem AGD. Okno sypialni wychodzi na skały znajdujące się po jednej stronie cypla. Widać stąd morze, nawet z łóżka, które jest dla mnie stanowczo za szerokie. Łazienka i ubikacja znajdują się w oddzielnym domku; dawnej niewielkiej drewutni. Żeby się tam dostać, muszę wyjść przez drzwi frontowe i przejść przez rabatkę, na której rosną róże japońskie. Między budynkami rozpościera się niewielki trawnik, nieokiełznany i bujny, uniemożliwiający tradycyjne korzystanie z niego. Wobec tego wydeptałam w tej gęstwinie dwie wąskie ścieżki: jedną do krzywego, starego pomostu, drugą na skałki. Nad brzegiem czerwonolistny rozchodnik rozpycha się wśród wrzosów i macierzanki. Skałki opasują niewielkie, targane wiatrem sosenki górskie, dalej zaczyna się las i głusza. Mimo że od Sztokholmu dzieli mnie mniej niż godzina jazdy, najbliższy dom jest prawie kilometr od mojego. To Stefan chciał, żebyśmy zamieszkali w tych spartańskich warunkach, blisko przyrody i blisko miejsca do nurkowania. Wydawało mi się, że to dobry pomysł. Tak wtedy myślałam. Wtedy żadne marzenie nie wydawało mi się zbyt naiwne ani zbyt szalone. Teraz sama nie wiem. W samotności naszła mnie dziwna bierność; wymiana żarówki staje się wielkim przedsięwzięciem, pomalowanie drewutni wydaje się niewykonalne, niemożliwe do podzielenia na poręczniejsze, pojedyncze zadania. Przeprowadzka byłaby wykluczona. Nie wiedziałabym, od czego zacząć. Znajomi, którzy mnie odwiedzają, patrzą na mnie wzrokiem, w którym współczucie miesza się z przestrachem. Uważają, że powinnam usunąć rzeczy Stefana: z łazienki maszynkę do golenia, z małego domku sprzęt do nurkowania, z szafy jego ubrania, a z nocnego stolika zegarek, który nocą ściskam w ręku, gdy tęsknota staje się nie do zniesienia. - Nie możesz mieszkać w izbie pamięci - mawia Aina, delikatnie mierzwiąc mi krótkie włosy. Naturalnie ma rację. Powinnam się pozbyć rzeczy Stefana. Powinnam się pozbyć

Stefana. - Za dużo pracujesz - dodaje Aina i wzdycha. - Wybierz się gdzieś ze mną w weekend. Zawsze odmawiam. Jest tyle do zrobienia przy domu, trzeba uzupełnić karty pacjentów, posortować rozmaite papiery. Aina się wtedy uśmiecha, jakby wiedziała, że kłamię, a ja rzeczywiście kłamię. Czasem Aina nocuje u mnie, zamiast spędzać weekend w pełnych zgiełku lokalach na Södermalmie w towarzystwie mężczyzn, których imiona szybko zapomina. Jemy wtedy małże gotowane w winie, wypijamy mnóstwo taniego białego wina i rozmawiamy o naszych pacjentach albo facetach Ainy. Albo o niczym szczególnym. Kąpiemy się nago na skałkach i słuchamy Davida Bowie na cały regulator. Leśne zwierzęta przyglądają nam się spłoszone. Potem dom wydaje się jeszcze bardziej opustoszały niż przedtem, okna gapią się na morze, cisza jest wręcz ogłuszająca. Najczęściej mam wtedy kaca, a ponieważ jestem zbyt leniwa, żeby pojechać na zakupy, na lunch zjadam lody waniliowe i makaron z keczupem na obiad. Do tego parę kieliszków wina. Gdy zapada wieczór, starannie zapalam wszystkie lampy, bo nie lubię ciemności. Mam wrażenie, jakby brak światła wymazywał granicę pomiędzy mną i resztą świata. Napawa mnie to większym lękiem, niżbym chciała przyznać, budzi strach, najlepiej znane mi uczucie. Ten strach towarzyszy mi już od wielu lat, mogę bez przesady powiedzieć, że jestem mu bliska, tak bliska, że nawet nie rejestruję jego pojawienia się wraz ze zmrokiem. Przyjmuję go z rezygnacją, jak starego, choć niechętnie witanego znajomego. Właśnie dlatego sypiam przy zapalonym świetle.

A więc jestem terapeutką. Psychologiem z uprawnieniami do psychoterapii. Na mosiężnej tabliczce na drzwiach jest wyraźnie napisane: Poradnia Psychoterapeutyczna w Södermalmie. Psycholog, psychoterapeuta Siri Bergman. Zastanawiam się czasem, jak zareagowaliby moi pacjenci, gdyby się dowiedzieli, że pozornie spokojna, kompetentna kobieta, do której przychodzą ze swoimi tajemnicami i lękami, nie potrafi spać sama w ciemnym pokoju? Co by powiedzieli na to, że nie potrafię się skonfrontować z własnymi czarnymi dziurami, chociaż domagam się tego od nich? Razem z tymi myślami pojawia się uczucie wstydu; jestem kiepską terapeutką, poniosłam porażkę, powinnam się z tym uporać, mieć to za sobą. Powinnam zrobić większe postępy. Aina wyśmiewa się ze mnie, wytyka mi potrzebę kontroli i perfekcjonizm. - Twój zawód to nie to samo co ty - mówi. - Zawód terapeuty nie jest żadnym pieprzonym powołaniem. Przychodzisz do pracy, przyjmujesz dziennie czworo pacjentów, potem idziesz do domu i jesteś sobą, Siri. Poczucie porażki, depresyjność, bierność i uleganie fobiom powinno uczynić z ciebie lepszą terapeutkę. Bylebyś nie okazywała tego pacjentom. Zresztą akurat tego powinnaś się nauczyć na pierwszym roku psychologii. Aina zapewne wie, co mówi, jej nazwisko znajduje się na mosiężnej tabliczce tuż pod moim: Aina Davidsson. Psycholog, psychoterapeuta. Aina i Siri. Jako pojęcie funkcjonowałyśmy od pierwszych, nerwowych tygodni na Uniwersytecie Sztokholmskim. Nadal się przyjaźnimy, ale nie to jest najdziwniejsze, tylko to, że udało nam się zrealizować pomysł otworzenia własnej poradni. Mamy jeszcze kolegę. Sven Widelius to stary lis, jest terapeutą od przeszło dwudziestu lat. W zasadzie tylko dzielimy lokal, recepcjonistkę i pomieszczenia socjalne. Dalej nasza współpraca nie sięga. Poradnia znajduje się przy Medborgarplatsen, w tym samym budynku co futurystyczna hala targowa, tylko kilka pięter wyżej. Co rano wbiegam po schodach i przystaję przy drzwiach, łapiąc oddech. Patrzę na wypolerowaną tabliczkę, zastanawiam się, waham, w końcu wkładam klucz do zamka. Tego dnia również. Jest połowa sierpnia. Lato w rozkwicie piękna, które wydaje się aż groźne, niemal erotyczne. Upał wzmaga zapach roślin, ich słodkie i duszne opary. W mieście metaliczna woń spalin i zanieczyszczeń powietrza miesza się z wyziewami z restauracji i budek z hot dogami. A w samym środku tej zapachowej kakofonii wyczuwa się niedwuznaczną woń zgnilizny. Zieleń jest tak intensywna, że aż wibruje, i zarówno w mieście, jak i koło mojego domu w powietrzu unoszą się chmary owadów. Idąc drogą między przystankiem

autobusowym i moim domem, słyszę te miliony pełzających, wijących się żyjątek, które wprawiają w drgania zielony kobierzec lasu. Czuję, jak z każdym krokiem miażdżę niezliczone mnóstwo maleńkich organizmów, tworząc nowy biotop z podeptanego mchu, zgniecionych mrówek i żuków. Lato z jego fizyczną zmysłowością jest dla mnie punktem kulminacyjnym roku. Jednak lato niesie ze sobą również pewne wymagania. Dopomina się o radość i entuzjazm, spotkania towarzyskie i urlop.

Moje lato składało

się w tym roku

z wymuszonego pobytu w letnim domku rodziców pośród lasów Sörmlandu[4]. Musiałam spędzić u nich cały tydzień, znosząc troskę i niepokoje rodziców i rodzeństwa, zanim odważyli się mnie wypuścić. Widziałam strach skrywający się pod uśmiechem mamy i w zachowaniu sióstr, które obchodziły się ze mną, jakbym była z kruchego fajansu. A za próbami podejmowania rozmowy przez ojca czaiła się wręcz panika. Wątpię, aby po moim wyjeździe rzeczywiście odczuwali brak mojej obecności. Pozostałą część lata spędziłam w ogrodzie, patrząc na morze. Zastanawiałam się, czy nie wrócić do nurkowania. Sprzęt mam. Doświadczenie też. Brakuje mi tamtego poczucia, że znajduję się w innym, być może lepszym świecie. Nurkowanie nie budzi we mnie lęku mimo tego, co się stało, nie potrafię natomiast wzbudzić w sobie niezbędnego zapału. I nie chcę się spotykać z przyjaciółmi z tamtych czasów. Zamiast tego udawałam, że dłubię w grządkach, i piłam wino, opiekowałam się tłustym wiejskim kocurem Ziggym, który rok temu postanowił u mnie zamieszkać i jakoś potrafił znieść tę bezkresną czasoprzestrzeń zwaną latem. Aż do teraz. To mój czwarty dzień pracy. Dzień numer cztery. I czworo pacjentów. W recepcji stoi Marianne. Sekretarka na pół etatu, właściwie zbędny luksus, mimo to pozwoliliśmy sobie na nią. Marianne. Jak mielibyśmy radzić sobie bez niej? Krótkie, jasne włosy wiją jej się nad czołem, Marianne uśmiecha się, gdy wchodzę. - Siri! Czyli dziś znów jesteśmy w komplecie! Jedna twoja wizyta, ta z dziesiątej, jest odwołana. Jej twarz wyraża ubolewanie, jakby to była jej wina, że Siv Malmstedt dzisiaj nie przyjdzie. Zgaduję, że Siv odwołała wizytę, aby uniknąć narażenia się na dwugodzinną podróż metrem. Marianne, która od dawna zna obowiązujące zasady, informuje mnie, że wysłała jej rachunek i że Siv chce przyjść w przyszły czwartek o zwykłej porze. Poradnia jest niewielka, ale przyjemna. Składa się z trzech gabinetów, recepcji

i niewielkiej kuchenki, w której pijemy kawę. W głębi jest jeszcze toaleta i prysznic. Mój gabinet zwany jest zielonym, ponieważ ściany zostały pomalowane na bladozielony kolor, który ma wprowadzić atmosferę spokoju. Poza tym wygląda jak każdy inny gabinet terapeutyczny: dwa fotele ustawione pod kątem, stolik z wazonikiem z niebieskiego, ręcznie dmuchanego szkła i pudełko papierowych chusteczek, które sygnalizuje, że można sobie popuścić cugli, dać upust emocjom i popłakać. Na ścianie oprócz tablicy wiszą odpowiednio dobrane litografie. Tym, co odróżnia mój gabinet od większości tego rodzaju pomieszczeń, jest ustawiona na statywie, często używana kamera wideo. Nagrywam większość sesji z pacjentami. Czasem po to, aby dać im nagranie do obejrzenia w domu, a czasem na własny użytek. Nagrania stanowią dokumentację, którą przechowujemy w zielonej szafie pancernej w recepcji. Aina twierdzi, że są kolejnym dowodem mojej potrzeby kontroli, i narzeka, że w szafie robi się coraz ciaśniej. Odpowiadam, że to nie jej zmartwienie, skoro i tak nigdy nie robi zapisków dłuższych niż na dwie linijki. Po tej odpowiedzi Aina daje mi spokój. [4] Sörmland - właściwie Södermanland, historyczna kraina na południe od Sztokholmu.

Muszę doprowadzić do tego, żeby zrozumiała. Od tego się zaczęło. Muszę spowodować, żeby zrozumiała, co mi zrobiła. Ale jak miałem jej wytłumaczyć? Że nocami odczuwałem świdrujący ból, jakby ktoś obracał mi nóż we wnętrznościach, w brzuchu i w piersi. Jakbym był wyżerany od środka przez pożądliwego drapieżnika, od którego nie sposób się uwolnić, ogromnego pasożyta o zębach ostrych jak żyletki, odnóżach zimnych, śliskich i szybkich. Jak miałem opisać uczucie pustki i tęsknoty? Że każdy wschód słońca odbierałem jako nadejście kolejnego dnia pozbawionego sensu. Bezsensowne godziny wypełnione równie bezsensownymi działaniami w oczekiwaniu na nic. Każdy dzień powiększał dystans dzielący mnie od Niej. Jak miałem wytłumaczyć, że moje sny były tak intensywne i rzeczywiste, że po obudzeniu płakałem z rozczarowania, rozgorączkowany i zlany potem, jakbym był chory? Czy da się wytłumaczyć coś takiego drugiemu człowiekowi? A jeśli tak, czemu miałoby to służyć? Tak naprawdę?

Data: 16 sierpnia

Godzina: 13.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Charlotte Mimer - Charlotte, proponuję, żebyśmy zaczęły od tego, jak się czułaś w lecie. Miałyśmy długą przerwę. - Wydaje mi się, że było dobrze. Chętnie pokażę ci moje zapiski. Charlotte Mimer schyla się i wyjmuje z teczki skoroszyt, w którym są porządnie posegregowane kartki. Widzę, że wszystko zostało jak zwykle wpisane tym samym długopisem i tym samym, starannym i równym charakterem pisma. Charlotte podaje mi skoroszyt, jednocześnie zakłada za ucho ładnie ostrzyżone, brązowe włosy. Cieszę się, gdy widzę, że jest pełna oczekiwania i dumna z siebie. - Zacznijmy od czerwca. Charlotte dostała ode mnie zadanie domowe, miała przez całe lato zapisywać wszystko, co wiąże się z jej posiłkami, czyli co i ile jadła, gdzie wtedy była. Po każdym posiłku miała ocenić stopień odczuwanej przykrości i lęku. U osób z poważnymi zaburzeniami odżywiania często zwykły posiłek może wywoływać uczucie lęku, a jedzenie kojarzyć się z otyłością. Aby uwolnić się od lęku, uciekają się do zachowań wyćwiczonych od wielu lat, takich jak głodzenie się, prowokowanie wymiotów i nadmierne uprawianie ćwiczeń fizycznych. Często nie są świadome, że prowadzi to do kolejnych ataków objadania się, a jeśli nawet wiedzą o tym, to w danym momencie wydaje im się nieważne, bo lęk jest tak silny i dotkliwy. Błędne koło. Biorę do ręki starannie prowadzony dzienniczek posiłków Charlotte i przerzucam kartki z czerwca. Regularne posiłki, bez ostrzejszych napadów lękowych po jedzeniu, żadnego objadania się, żadnych wymiotów. - Opowiesz, jak się czułaś? - pytam - Nie wiem jak... wszystko było w porządku. Nagle okazało się... proste. Charlotte zbliża się do czterdziestki, jest kobietą sukcesu, pracuje jako szef marketingu w dużej międzynarodowej spółce. Od niemal dwudziestu pięciu lat zmaga się z zaburzeniami odżywiania, ale o pomoc zwróciła się dopiero wtedy, gdy dentysta stwierdził

u niej ubytki szkliwa. Przychodzi na terapię od kwietnia i można powiedzieć, że jest wzorową pacjentką. Idealna szefowa marketingu jest równie idealną pacjentką psychoterapii. Jej największym problemem są chyba niesłychanie wysokie wymagania, jakie sama sobie stawia. Charlotte śmiertelnie boi się porażki. Do tej pory ledwo dotknęłyśmy tego problemu, pracujemy nad ograniczeniem ataków objadania się i wymiotów. W odróżnieniu od Sary Matteus Charlotte jest osobą, która promieniuje energią. Jej lęk przed tym, że okaże się nie dość dobra i kompetentna, sprawia, że ja czuję się mądra i profesjonalna. Czytamy jej zapiski. Lipiec, sierpień: poziom lęku niski, żadnych wymiotów. Wybuchamy śmiechem, który budzi w nas poczucie wspólnoty. Charlotte dostaje ode mnie upragnioną i zasłużoną pochwałę. - Jest jeszcze jedna rzecz. Wygląda na to, że się waha. Wierci się na fotelu i jak zawsze, gdy się denerwuje, zaczyna kiwać stopą w eleganckim mokasynie. Domyślam się, że nigdy nie byłoby mnie stać na takie buty. - No mów! - Sama nie wiem... Charlotte ma minę, jakby nosiła w sobie tajemnicę, którą zaraz mi wyjawi. Przecież na tym właśnie to polega, że w tym niedużym, zielonym gabinecie spowiadają mi się ze swoich tajemnic. - Nie wiem, czy to się wiąże z terapią. Wiele myślałam, no wiesz, o życiu. Przerywa, rumieni się, na jej szyi pojawiają się plamy, jakby zacisnęły się na niej małe paluszki i nagle puściły. Domyślam się, że wypowiedzenie tego wymaga od niej sporej odwagi. - Spędziłam... ile to właściwie lat... Boże, chyba ze dwadzieścia pięć... na ciągłym myśleniu o jedzeniu. I o moim ciele. O brzuchu. Udach. O tym, żeby iść na siłownię. A jak nie o tym, to o pracy. Praca. Ciało. Jedzenie. Jestem najmłodszym szefem marketingu w mojej firmie i mam najwięcej sukcesów, ale nie mam życia. Nie mam prawdziwego życia. Żadnych przyjaciół. W każdym razie żadnych bliskich przyjaciół. Męża. Ani dzieci. Byłam tak zajęta dążeniem do perfekcji, że zapomniałam po co. Chciałam... być... kochana. Chcę być kochana. A teraz już za późno. Zaczyna płakać, strumyczki łez spływają po jej rozpalonych policzkach. Charlotte pociąga nosem i sięga do pudełka z chusteczkami. Wyciera nos, płacze. Podsuwam jej pudełko i lekko głaszczę po ramieniu. - Charlotte - przytrzymuję wzrokiem jej spojrzenie - w tym, co czujesz, nie ma nic

niezwykłego, zważywszy na to, co teraz przechodzisz. Twoje życie było ograniczone ciężką chorobą, a teraz odzyskujesz zdrowie. Towarzyszy temu uświadomienie sobie, ile lat się straciło. Nic dziwnego. To dobrze. Ale chciałabym wiedzieć, dlaczego mówisz, że jest już za późno. Charlotte milczy, przez chwilę wpatrując się w ścianę nad moją głową. Potem odzywa się łamiącym głosem. - Starzeję się, robię się stara. I nie potrafię tego pojąć ani przyjąć. Chodzę i tak jakbym czekała... że znów będę młoda. - Że znów będziesz młoda? - No tak, może na wiosnę? - mówi, uśmiechając się, ale jakoś krzywo i smutno, jest w tym pełno bólu. Odpowiadam uśmiechem. Brzmi to znajomo, jakby czas był kanałem, po którym można się poruszać w obu kierunkach, w dodatku w sposób kontrolowany, a nie jak na wodospadzie. Charlotte wzrusza ramionami i patrzy na mnie z rezygnacją. - Kto mnie teraz zechce... może nawet nie mogę już mieć dzieci. Jej smutek. Jej lęk. Bliski mojemu. Nie ma dzieci. Za późno. Nie ma męża. Nie ma sensu. Już nigdy. Usiłuję podsumować jej refleksje, żeby wynikło z nich coś sensownego. Skłonić ją, aby spojrzała na to od zewnątrz. Obiektywnie. Sama oceniła prawdziwość tych twierdzeń. Umawiamy się, że popracuje nad tym w domu. Na tym kończy się jej czterdzieści pięć minut. Charlotte wyjmuje szczotkę, przeczesuje włosy obcięte na pazia i w jakiś sposób udaje jej się pozbierać. Gdy podaje mi rękę na do widzenia, nie jest to już szlochająca Charlotte, tylko szefowa marketingu Charlotte Mimer, a na miejscu zostaje psychoterapeutka Siri Bergman. To ja. Podchodzę do okna i spoglądam w dół. Daleko pode mną, po kamiennej nawierzchni Medborgarplatsen idzie grupka przedszkolaków. Sierpniowe słońce świeci tak mocno, że już by mogło dać spokój. Do mojego gabinetu nie dochodzą żadne dźwięki, ale jeśli zamknę oczy, potrafię sobie wyobrazić, jak brzmią dziecięce głosiki. Moją pierś wypełnia stłumione uczucie, którego nie potrafię nazwać. Może to smutek, a może tylko spokój i pustka.

Wieczór. Mam ustalony rytuał, który musi być powtarzany codziennie. Gdy już skończę pracę, którą prawie zawsze zabieram ze sobą do domu, idę się wykąpać w morzu. Latem, czyli tak jak teraz, staram się skorzystać z każdej okazji, żeby popływać. Kolacja dla jednej osoby. Nic skomplikowanego ani specjalnie pożywnego: spaghetti z gotowym sosem pomidorowym, kupne naleśniki, tarta serowa Frödinge, kurczak z rożna kupiony w sklepie ICA w Gustavsbergu. Nawet nie mam książki kucharskiej. Jedzenie popijam winem, starannie sprzątam po posiłku, potem wychodzę z domu, by przejść dróżką między różami do łazienki mieszczącej się w małym domku; nie chcę ryzykować, że będę musiała pójść do ubikacji po zapadnięciu zmroku. Wołam Ziggy’ego. Czasem to działa, ale w niektóre noce kot woli chodzić własnymi drogami, zamiast grzać mi łóżko. Po powrocie do domu zaglądam do wszystkich pomieszczeń i zapalam lampy. Wszystkie: górne, lampę przy łóżku i na biurku. Nawet w okapie nad kuchenką. Upewniam się, że duża latarka znajduje się w strategicznym miejscu koło stolika nocnego. Tu, gdzie mieszkam, nierzadko dochodzi do przerw w dostawie prądu. Wyglądam w ciemność przez wielkie okna, które o tej porze przypominają ogromne, czarne dziury. Potem dzięki kolejnej porcyjce wina zasypiam głębokim snem bez snów. Jedno z moich najwcześniejszych wspomnień dotyczy sytuacji, gdy siostra zamknęła mnie w szafie za to, że wtarłam krem orzechowy we włosy jej lalki Cindy. Naprawdę nie miałam zamiaru zamieniać bujnej czupryny lalki w brązową, zjełczałą kupkę. Przeciwnie, chciałam, żeby Cindy była jeszcze ładniejsza. Przecież mama stosowała różne maseczki i odżywki, gdy chciała wyglądać wyjątkowo ładnie. Doskonale pamiętam, jak prosiłam i błagałam, żeby mnie puściła, ale nie dała się przebłagać; wepchnęła mnie do szafy. „Ty gówniaro wstrętna! Ty zasrańcu! Zamorduję cię, jeśli jeszcze raz tkniesz moją Cindy”. W szafie było ciemno i duszno, powietrze wydawało się ciężkie, jakby napierało mi na twarz i chude ciało, wpychając coraz głębiej. Pamiętam słabą woń wełny, kurzu i jeszcze czegoś, co przypominało gumę. W ciemnościach wyciągnęłam ręce przed siebie i macałam. Moich policzków dotykały ubrania odwieszone na zimę, uderzyłam ramieniem o stalowe okucia jakichś starych nart zjazdowych. Serce biło mi coraz szybciej, nagle poczułam w piersi narastające napięcie. W pierwszej chwili bardziej się zdziwiłam, niż przestraszyłam; wydawało mi się, jakby moje

ciało poczuło lęk, zanim sama zrozumiałam, co się dzieje, jakbym wyraźnie odczuła i zarejestrowała wszystkie fizjologiczne objawy lęku, jeszcze zanim sobie uzmysłowiłam, że się boję. Słysząc zgrzyt wieszaków na drążku, zaczęłam odruchowo wymachiwać rękami. Kurtki puchowe, swetry i stare ubrania narciarskie spadały, uderzając głucho o podłogę, a z mojej krtani, ku własnemu zdziwieniu, wydobył się dziwny, przeraźliwy krzyk. Brzmiał jak kwik świni, którą widzieliśmy podczas klasowej wycieczki do gospodarstwa Fundacji Edukacyjnej 4H w rejonie Flen. - Aaauaaa - wrzeszczałam. A potem padłam zemdlona wśród wełnianych

rękawic, dresów

i starannie

powiązanych w paczki egzemplarzy „Mitt Livs Novell”[5]. [5] „Mitt Livs Novell” („Opowiadanie mojego życia”) ukazujące się do 1998 roku czasopismo adresowane do nastolatek, składające się głównie z opowiadań o miłości.

Data: 21 sierpnia

Godzina: 15.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Sara Matteus - Muszę ci coś opowiedzieć! Sara z zapałem skubie strup na przedramieniu. Drapie go i podważa długim paznokciem pomalowanym na zielono, spod strupa wypływa ropa. - Słucham - mówię zachęcająco i przyglądam jej się uważnie. Sara wydaje się ożywiona, pełna energii. Wręcz obsesyjnie. Stuka coraz szybciej zapalniczką o swoją paczkę papierosów i patrzy na mnie szeroko otwartymi oczami. Wierci się, nie jest w stanie usiedzieć spokojnie. Wzięła działkę, przemyka mi przez myśl, chociaż wiem, że to nieprawda. Sara jest czysta. - Mam faceta! Dyskretnie spuszczam wzrok na notes, aby się nie zdradzić, ale Sara już mnie rozszyfrowała. - Wiem, co pomyślałaś, ale tym razem jest całkiem inaczej! Wiem, teraz myślisz, że zawsze tak mówię, jednak tym razem to prawda. Słowo daję! On jest dużo starszy ode mnie. Ma prawdziwą pracę, jest supermądry i zarabia furę pieniędzy. Ale nie to jest ważne - dodaje, jakby chciała zatrzeć fakt, że poznany mężczyzna posiada wszystkie nieodzowne atrybuty. Teraz mówi cicho, teatralnym szeptem. - On mnie rozumie jak nikt. Nie obraź się, ale z nim mogę rozmawiać o takich rzeczach, których nikomu bym nie powiedziała, nawet tobie. On potrafi słuchać mnie całymi godzinami. Słucha mojego wałkowania, wiesz, co mam na myśli. - Sara się uśmiecha, zapala papierosa i powoli kręci głową, żółte kosmyki jak kiełbaski podskakują na jej ramionach. - On chce, żebym z nim zamieszkała. Wypowiada te słowa powoli, tonem zastanowienia, ale jednocześnie jest w nim coś triumfującego. Zbieram papiery, starając się nie patrzeć na jej zaczerwienione policzki i wyzywającą minę. - Cieszę się, Saro. Naprawdę. Jak długo znasz tego mężczyznę? Sara patrzy na dywan, opiera się na kolanach i powoli kołysze głową.

- Czy ja wiem, kilka tygodni. Ale strasznie często się spotykaliśmy. Dostałam od niego torebkę - dodaje i pokazuje mi wielgachną torbę od Gucciego, jakby na dowód prawowitości związku. - Zaprasza mnie na kolacje. Nie odpowiadam. - Jest dla mnie dobry. Wzrusza ramionami i patrzy na mnie pytająco, jakby czekała na akceptację. - Saro, jesteś dorosła, nie potrzebujesz mojej zgody, żeby wejść w nowy związek mówię, jednak mój ton zdradza, że się martwię. Coś mi nie gra. Mężczyzna w średnim wieku, człowiek sukcesu zaleca się do młodej dziewczyny z zielonymi paznokciami, o czarującej, lecz zaburzonej osobowości borderline, która w dodatku ma ręce i nogi całe w paski od sznytów. Stwierdzam ze zdziwieniem, że boję się, że on ją wykorzysta. Po wyjściu Sary jeszcze długo siedzę w moim zielonym gabinecie, wyglądając przez okno. Od kiedy jestem jej terapeutką, miała wielu chłopaków, najczęściej rówieśników, nierzadko z podobnymi problemami. Młodych, zwichrowanych facetów, zepsutych, z bliznami po zastrzykach i cholera wie, po czym jeszcze. Ze szramami na duszy. Za każdym razem okazywała ten sam entuzjazm, ten sam zachwyt, że jest zakochana, i za każdym razem kończyło się tak samo; czarną, bezdenną rozpaczą. Bardzo bym chciała nie dopuścić, żeby się to powtórzyło.

Stefana poznałam na imprezie w stodole pod Eslöv w Skanii. Był piękny, choć dość chłodny wieczór w pełni lata. Pamiętam, że Stefan miał ciepłe ręce i podczas spaceru po polu rzepakowym wspaniałomyślnie użyczył mi swojej marynarki smokingowej. Zafascynował mnie tym - później do tego doszłam - że byliśmy tak odmienni, przynajmniej pod niektórymi względami. On wysoki, jasnowłosy, ja nieduża, drobna, o czarnych, krótko ostrzyżonych włosach i chłopięcej figurze. Stefan zawsze wesoły, bez śladu melancholii, miał mnóstwo przyjaciół i zawsze był w pędzie. Przypuszczalnie miałam nadzieję, że udzieli mi się trochę z jego radości życia. I chyba tak się stało. To dziwne uczucie, że już go nie ma. Jednak wydaje mi się, że naprawdę pogodziłam się już z jego śmiercią. Stan paraliżu i paniki, że zostałam sama, dawno minął. W jego miejsce pojawił się rzewny smutek, prawie fizyczne poczucie pustki. Moje ciało wciąż pamięta jego miękki dotyk, dłonie tęsknią za głaskaniem jego szorstkich, jasnych włosów, język chciałby znów poczuć słony smak skóry na jego karku. Jestem wdową. Jak w wieku trzydziestu czterech lat można być wdową? Nieznajomym mówię, że jestem singielką. Unikam wdawania się w rozmowy o wypadku podczas nurkowania, wysłuchiwania, że świetnie rozumieją, co czuję, ponieważ przydarzyło im się to samo sto lat temu, nie chcę też rad, że powinnam częściej wychodzić między ludzi czy coś w tym rodzaju, co mnie tylko złości. Przyjaciołom, którzy wiedzą, nie muszę niczego tłumaczyć. Dają mi spokój, nie czują przymusu wypełniania ciszy bezsensowną paplaniną. Pozwalają mi siedzieć w domu i żłopać wino, zamiast wyciągać mnie do knajpy. Dla moich pacjentów jestem terapeutką Siri, nikt nie pyta o moje życie prywatne, co samo w sobie jest zbawienne. Jestem zawodowym duszpasterzem bez przeszłości. I dobrze mi z tym. Stefan odbywał swój dwuletni staż podyplomowy w szpitalu w Kristianstad, ja pracowałam w Sztokholmie. Często do siebie jeździliśmy, co było uciążliwe. Gdy Stefan przyjeżdżał do Sztokholmu, zabierałam go do mojej maleńkiej kawalerki na Luntmakargatan. Przyjęliśmy wtedy pewien wzorzec postępowania, który utarł się na cały najbliższy rok: praca i kontakty towarzyskie w tygodniu, natomiast weekendy w moim mieszkaniu, tylko we dwoje. Spędzaliśmy ten czas złączeni pragnieniem, wtuleni w siebie na wąskim, niewygodnym łóżku. Przyjaciele uważali, że ten związek dobrze mi zrobił. Stefan sprawił, że rozkwitłam, wyciszyłam mroczną stronę mojej psychiki. On miał prosty, nieskomplikowany stosunek do

wielkich kwestii życiowych i na moje słowa pełne zwątpienia często miał odpowiedź w rodzaju: „Miałabyś zupełnie inne samopoczucie, gdybyś się więcej ruszała” - albo „Przestań o tym myśleć, lepiej mi pomóż z tą deską”. Miał stanowczy i niezawodny sposób na odwrócenie moich myśli od czarnych dziur i nie tęskniłam do mrocznych zakamarków mojej duszy. Zawsze miałam kłopot z własną skłonnością do teoretyzowania o uczuciach i problemach, w związku z czym reagowałam radością na jego proste i jasne podejście. Nadszedł czas, że Stefan rozpoczął specjalizację w szpitalu na Söder[6]. Nikt się nie zdziwił, gdy wybrał ortopedię. Cały on. Jeśli coś się zepsuło, chciał to zaraz naprawiać, zamiast wdawać się w sprawdzanie lub analizowanie, dlaczego nie działa. Gdy Jenny Andersson, jedna z moich pacjentek, popełniła samobójstwo, Stefan był dla

mnie

ogromnym

oparciem.

Zupełnie

się

wtedy

pogubiłam,

pogrążyłam

w rozpamiętywaniu i zwątpieniu w moje kompetencje zarówno zawodowe, jak i czysto ludzkie. Na swój stanowczy i wnikliwy sposób stwierdził, że jeśli ktoś naprawdę chce odebrać sobie życie, to ani ja, ani nikt inny nie może temu przeszkodzić. Dzięki Stefanowi zrozumiałam, że nie ponoszę za to odpowiedzialności. Pamiętam jeszcze naszą rozmowę w wieczór, gdy mnie ułożył pod pikowaną patchworkową narzutą, którą w latach sześćdziesiątych jego babcia uszyła ze starych chustek do nosa. Tłumaczyłam mu, że według mnie powinnam była się zorientować, co się dzieje. - Dlaczego? - spytał, wzruszając ramionami. - Bo jeśli już ktoś miał się zorientować, to właśnie ja. - Czy dziś, patrząc wstecz, uważasz, że były oznaki, które powinnaś dostrzec? Zawahałam się, usiłując sobie przypomnieć przebieg ostatnich sesji z Jenny. Była i weselsza, i spokojniejsza niż zwykle. Może już była zdecydowana? Może poczuła ulgę, spadł jej ciężar z piersi, bo zdała sobie sprawę z dokonanego wyboru i jego skutków? Spokój duszy? - Właściwie nie. Wcale nie - poprawiam się, kręcąc głową. - Nie było żadnych oznak. To znaczy, oczywiście były, bo miała stany lękowe, była w depresji, ale zaprzeczyła, że bierze pod uwagę samobójstwo. Pytałam ją, zadawałam standardowe pytania o jej myśli o śmierci, o odebraniu sobie życia, o plany... Śmiała się tylko. Powiedziała, że samobójstwo jest dla słabych. Dla przegranych. Nie spytałam jednak, czy siebie postrzega jako osobę przegraną. - Czy obarczyłabyś jej rodzinę lub przyjaciół winą za to, że nie widzieli, co się zaraz stanie? - Nie, skąd.

- To dlaczego winisz siebie? - Przecież moja praca polega na tym, żeby widzieć takie rzeczy. - Siri, kochanie. - Stefan chwycił obiema rękami moje dłonie, jak zawsze, gdy domagał się całej mojej uwagi. - Oboje wiemy, że sam fakt bycia psychologiem nie oznacza umiejętności czytania w cudzych myślach ani przewidywania przyszłości, nie można przeszkodzić ludziom w dokonywaniu złych wyborów ani pokusić się o jedynie słuszną interpretację ich zamierzeń. Nie można pobrać krwi do badania i posłać pacjentów do laboratorium, żeby następnego dnia uzyskać odpowiedź. Postawiłaś pytania, na które uzyskałaś odpowiedź. Więcej nie dało się zrobić. Gdzieś w środku czułam, że Stefan ma rację, mimo to nadal nie opuszczało mnie rozpaczliwe, duszące i dokuczliwe poczucie winy. Nie potrafiłam stwierdzić z całą pewnością, że nie przyłożyłam ręki do śmierci Jenny. - Siri, zapomnij teraz o Jenny. Już go nie słuchałam. Delikatnie, jakbym była dzieckiem, postawił mnie na nogi i zaprowadził do kuchni. - Potrzebna mi twoja pomoc, obierz ziemniaki. Nie zrozumiałam, spojrzałam na niego bez słowa. - Masz. - Włożył mi do ręki obierak i wsypał do zlewu co najmniej parę kilogramów ziemniaków. Zaczęłam obierać powoli, prawie mechanicznie. Pewnie zabrało mi to co najmniej godzinę, ale zanim skończyłam, rzeczywiście zdążyłam pozbierać się na tyle, żebyśmy mogli rozmawiać o czymś innym niż o śmierci Jenny. Jeszcze jeden talent Stefana; wyjść mi naprzeciw i uleczyć mnie bez słów. Sama byłam przekonana, że wszystko da się wyjaśnić, posegregować i rozwiązać poprzez rozmowę. Czasem wydawało mi się, że nic innego nie robię, tylko rozmawiam i rozmawiam: w poradni, z przyjaciółmi i ze Stefanem. - Człowiek jest tym, co robi - mawiał Stefan. - Nasze czyny robią z nas takich, nie innych ludzi. Co zrobiły ze mnie? [6] Söder - potoczna nazwa sztokholmskiej dzielnicy Södermalm.

Na początku był to tylko sposób spędzania czasu. Miałem całe mnóstwo czasu, więc dlaczego nie sprawdzić, co ona robi, gdy nie pracuje? Już wiedziałem, co robi w ciągu dnia. Coraz częściej ciągnęło mnie do knajp w okolicy Medborgarplatsen, przypuszczałem, że może tam zaglądać po pracy. Nie miałem żadnego planu i nie wiedziałem, co zrobię na jej widok. Był to raczej przymus, nieprzeparta potrzeba zobaczenia jej. Coś jak świąd. Nagle, pewnego dnia, gdy siedząc w słońcu na schodach do Forsgrénska[7], paliłem papierosa, zjawiła się przede mną. To znaczy stała w odległości dziesięciu metrów ode mnie, rozglądając się obojętnie po placu. Uderzyło mnie, że jest cholernie brzydka. Mała, koścista, z czarnymi włosami ostrzyżonymi na zapałkę. Na ile mogłem ocenić, całkiem bez makijażu. Spoglądała na tłum szarymi, martwymi oczami bez wyrazu. Zaciśnięte usta wyglądały jak różowa glista. Chude, opalone ręce i nogi, sterczące łokcie i kolana. Ubrana jak typowa intelektualistka z Söder: krótka, niekształtna spódniczka w kolorze khaki, płaskie sandały, luźna, czarna, bawełniana bluzka (nie dojrzałem nawet cienia biustu) i workowaty szal okręcony na szyi. Wokół nadgarstka bransoletka z kolorowych koralików; wyglądała z tym wyjątkowo dziecinnie. Jak niewinna przedszkolanka, którą NAPRAWDĘ nie jest. Zgasiłem papierosa w dłoni, przenikliwy ból pozwolił mi utrzymać na uwięzi inne uczucia. [7] Forsgrénska - kompleks kilku niedużych basenów i sal do fitnessu przy Medborgarplatsen.

Jest wyjątkowo piękny wieczór, chociaż w powietrzu już wyczuwa się chłód, który nieodwołalnie zwiastuje jesień. W ogródkach kawiarnianych na Medborgarplatsen jest pełno ludzi, jakby wszyscy czuli, że lato wkrótce się skończy, więc trzeba posiedzieć i zatrzymać wieczór. Nad placem szybuje samotna mewa polująca na resztki jedzenia. Razem z Ainą idziemy spacerem przez Södermalm. Mijamy niewielki park, Björns trädgård, gdzie po specjalnej rampie kilku nastolatków jeździ na deskorolkach ku uciesze publiczności składającej się z grupki stałych bywalców, którzy pociągają z butelek trudnych do zidentyfikowania. Idziemy dalej, w górę, na Mosebacke torg, potem przez bramę do Mosebacke Etablissement. Wszystkie stoliki w ogródku są zajęte, jest to mieszanina gości składająca się z młodych mieszkańców Söder, japońskich turystów i starszych małżeństw. Aina rozgląda się po ogródku. - Zobacz, mamy fart! Przy jednym ze stolików z butelką piwa i gazetą siedzi nasz kolega Sven Widelius. Falujące, szpakowate włosy opadają niczym zasłona na poorane zmarszczkami, ogorzałe czoło. Gdybym go nie znała, nie pracowała z nim, przypuszczalnie uważałabym, że jest pociągający. Chociaż jest ode mnie dwadzieścia lat starszy. Jest coś w geście, którym odgarnia włosy, w wydatnych kościach policzkowych, ciężkich powiekach i intensywnym spojrzeniu szarych oczu, coś w tym, jak potrafi wypełnić pomieszczenie swoją osobą i nerwową energią; Sven jest w ciągłym ruchu. Jest przy tym bardzo zmysłowy: muska moje ramię, przechodząc, ściska mi dłoń, wpatrując się we mnie z największą uwagą. A potem parska śmiechem. Nie zawsze miłym; często cynicznym, drwiącym. Zdarza się, że tracę pewność siebie, gdy na mnie patrzy, czuję się jak małolata, w dodatku rozebrana. Ma szelmowskie spojrzenie. Nieśpieszne. Wpatruje się we mnie tymi swoimi szarymi oczami bez śladu wstydu czy wahania. Jakbyśmy zawarli ze sobą tajny pakt. Suniemy z Ainą przez morze stolików i krzeseł, przeciskamy się przez grupkę tęgich kobiet mówiących z fińskim akcentem i przełazimy przez ogromnego czarnego psa, by w końcu dotrzeć do Svena, który podnosi wzrok i przekrzywia głowę. - O, moje młode koleżanki - mówi nie bez ironii. - Chcecie dotrzymać mi towarzystwa? Chodzi o mnie czy o stolik? - Sven, przestań się krzywić! - mówi Aina. - Postawimy ci piwo. - Nie warto - odpowiada Sven. - Czekam na Birgittę. Birgitta Börjesdotter Widelius, żona Svena. Przysadzista kobieta o szpakowatych

włosach i zmysłowych rysach twarzy, która od wielu lat jest profesorem gender studies na uniwersytecie w Uppsali. Obie z Ainą jesteśmy pod wrażeniem zarówno jej błyskotliwej kariery akademickiej i prowadzonych przez nią ważnych badań, jak i silnej osobowości. O ile Birgitta bardzo nam imponuje, o tyle zdumiewają nas ich wzajemne stosunki. Sven jest przystojny i uroczy, w dodatku wie o tym. Czaruje, prawdopodobnie też uwodzi. Krążą plotki, że wdał się w romans z doktorantką, a może jeszcze studentką, przez co zniszczył własną karierę uniwersytecką. Jego niewierność chyba dla nikogo nie jest tajemnicą, również dla Birgitty. Mimo to są ze sobą i jeśli nawet dochodzi między nimi do zgrzytów, nie pokazują tego na zewnątrz. W ogóle wydaje się, że Birgitta nie przepada za publicznym okazywaniem uczuć. Jak mawia Aina, strzeże swojej prywatności w sposób graniczący z zagadkowością. Chętnie rozmawia o swojej pracy, ale bardzo rzadko o życiu prywatnym. Kto mógłby jej robić z tego zarzut? Na pewno niełatwo być żoną Svena. - Czy mimo to mogłybyśmy się przysiąść? - pytam delikatnie. - Bardzo proszę - odpowiada Sven i znów odgarnia włosy. - Mamy się tu tylko spotkać, potem idziemy na koncert w Katarina kyrka - ciągnie, uderzając dłonią o stojące obok krzesło na znak, że miejsce jest wolne. Aina zmierza do baru, lawirując między kilkoma emerytami i rastamanem w dredach niosącym niemowlę w zawiązanej na biodrze chuście z samodziału. Sven i ja zostajemy przy stoliku, obserwując to przedstawienie. Zapada cisza. Patrzymy na siebie i zaczynamy się śmiać. - Może bylibyśmy mniej skrępowani, gdybyśmy się częściej widywali poza poradnią? Sven patrzy na mnie i znów się uśmiecha, przez chwilę mam wrażenie, jakbym jechała kolejką górską w wesołym miasteczku. Przeszywa mnie wzrokiem na wylot. Widzi moją samotność, jestem pewna. - Siri, może spotkalibyśmy się tylko we dwoje? Kolejka się zatrzymała, czuję, jak mnie ogarnia coraz większe rozdrażnienie, chociaż nie umiem stwierdzić, czy mówił poważnie. Tak czy inaczej nie mam ochoty prowadzić takiej rozmowy z kolegą z pracy, w dodatku żonatym. - Przestań, Sven - mówię krótko. Jego donośny śmiech niesie się nad stolikami ogródka, co sprawia, że głupio się czuję. - Gdybym nie bał się wyjść na ograniczonego, prymitywnego męskiego szowinistę, powiedziałbym, że potrzebujesz mężczyzny. Siri, czy masz zamiar żyć jak... Wchodzę mu w słowo. - O, chyba idzie Birgitta. Wiesz co, Sven, może i potrzebuję mężczyzny, ale na pewno

nie w osobie dwadzieścia lat starszego żonatego kolegi. Może znajdą się inni, odpowiedniejsi kandydaci. Uśmiecham się do jednego z facetów siedzących przy stoliku obok. Ale Sven już mnie nie widzi, nie zwrócił uwagi na moje słowa. Wstaje i obejmuje Birgittę, a ja nie mogę się nadziwić jego umiejętności przechodzenia z jednej sytuacji w drugą, jakby były hermetycznie oddzielone. Przez wodoszczelne grodzie. Birgitta wita się ze mną i z Ainą wracającą z dwoma kieliszkami wina. Przez chwilę rozmawiamy o artykule, który czytała Aina, potem Sven i Birgitta ramię w ramię odchodzą w letnią noc. Aina z miejsca dostrzega moje rozdrażnienie. - Widzę, że nasz kolega znów próbował cię podrywać. - To nic takiego - odpowiadam. - Chodzi tylko o to... Milknę. Sven zazwyczaj jest w porządku. Współpraca w prowadzeniu poradni układa się dobrze. Zawsze jest gotów uregulować kolejny rachunek i robi to na czas. Zna się na swojej pracy, jest bardzo doświadczony i hojnie dzieli się swoją wiedzą. Wiele razy mi pomógł, gdy czułam, że nie radzę sobie z jakimś pacjentem. Jednak chwilami narusza granicę mojej prywatności i choć powinnam już umieć radzić sobie z jego zalotnym sposobem mówienia, to czuję się z tym nieswojo. A może on ma rację? Może jestem pruderyjną desperatką usychającą z tęsknoty za mężczyzną. Jednak nie wydaje mi się. Natomiast na pewno powinnam się nauczyć, aby nie traktować wszystkiego ze śmiertelną powagą. - Dajmy sobie z tym spokój - mówię w końcu. Popijam wino i słucham Ainy, która opowiada kolejny odcinek opowieści o nieustającym konflikcie rozgrywającym się między nią i jej matką. Już dawno zapomniały, o co im poszło, konflikt żyje własnym życiem i żadna z nich albo nie potrafi, albo nie chce go rozwiązać. Trudno mi się skupić na słowach Ainy. Myślami błądzę wokół wcześniejszej rozmowy z Sarą Matteus. Coś mnie niepokoi, choć nie umiem wytłumaczyć dlaczego aż tak. Aina widzi, że słucham bez zainteresowania, ale nie obraża się, tylko mówi wprost: - Powiesz, o co chodzi? - Tak, ale nie tutaj. Ogródek kawiarniany to niewłaściwe miejsce do omawiania spraw objętych tajemnicą służbową. Opróżniamy kieliszki, wstajemy od stolika i wolno idziemy na spacer bez celu wokół kościoła. Letnie niebo ciemnieje nad domami, a powietrze przepełniają nocne wonie:

nieokreślony, wilgotny odór gnijących części roślin, swąd ze znajdującej się za rogiem naleśnikarni i dym z papierosów w ogródku. Wszędzie otacza nas dziwny gwar, brzęczący odgłos miejskiego zbiorowiska. Z oddali dochodzi muzyka arabska i daleki szum samochodów na Folkungagatan. - Chodzi o Sarę Matteus - zaczynam. - Coś mnie niepokoi. Poznała faceta. Aina przerywa mi, wybuchając krótkim perlistym śmiechem. - Sara Matteus poznała faceta i ty się niepokoisz? Daj spokój, Sara poznała już niejednego faceta. Dlaczego ten cię niepokoi? Uwaga Ainy nadaje bieg moim dalszym rozważaniom. - Właśnie o niego chodzi. Według Sary jest to starszy, ustatkowany mężczyzna z pozycją. Daje jej prezenty. Zaczął mówić o wspólnym zamieszkaniu. Czego on może chcieć od Sary? Dlaczego starszy zamożny facet chciałby być z dwudziestopięcioletnią dziewczyną, która wyraźnie ma problemy, chyba że zamierza... - Zamierza ją wykorzystać - wpada mi w słowo Aina. - A co mówi Sara? - To, co zawsze. Że tym razem to co innego, że on ją rozumie, że teraz to prawdziwa miłość. Co mnie również przeraża, bo tym samym Sara naraża się na zranienie. A jeśli zostanie zraniona, terapia się załamie. Już prawie przestała się ciąć, wydaje się dużo stabilniejsza niż przedtem. Ale gdyby coś się stało... Bardzo się boję, że ona... Milknę. Aina patrzy na mnie wyczekująco. - Gdyby coś się stało, to co, Siri? Ona musi wychodzić do ludzi, wiesz o tym. A ty musisz przestać postrzegać ją jak ofiarę. - Ale ona naprawdę jest ofiarą. Szkoły, która nie potrafiła jej zrozumieć, kiepskiej psychiatrii dziecięcej i opieki społecznej, która nie umiała pomóc ani jej, ani jej rodzinie. Aina niemal czule gładzi mnie po ramieniu. - Owszem, masz rację, że do pewnego stopnia jest ofiarą, ale wiesz, że ma również spore możliwości. Przecież to bystra dziewczyna. Oczywiście, że ma za sobą ciężkie doświadczenia, ale wyszła z nich, w dodatku sama. Ile znasz osób, które same wyszły z ćpania? Choćby to. Teraz poznała faceta, którego ty intuicyjnie oceniasz jako niewłaściwego dla niej. Jeśli tak jest, Sara może z nim sama zerwać, z twoją pomocą lub bez. Ona musi nadal doświadczać różnych rzeczy. Chciałabyś, żeby już nigdy nie zaryzykowała, że zostanie zraniona? Żeby nie poczuła bólu? Musiałaby do końca życia przebywać w izolacji od innych ludzi. Aina milknie, jej słowa powoli zapadają we mnie. Wiem, że ma rację, chociaż

wolałabym, żeby Sara trochę poczekała. Nie teraz. Jeszcze nie.

Pewnego letniego wieczoru poszedłem za tą drugą, czyli za jej flejtuchowatą koleżanką z pracy. Nad Söder zapadał zmrok, a ja szedłem za nią przez całą drogę od Medborgarplatsen do Hornstulls strand[8], przez Mariatorget i koło Fogelströmska gymnasiet. Trzymałem się w pewnej odległości, żeby mnie nie zauważyła. Niepotrzebnie, bo wcale się nie oglądała, szła, jakby jej się śpieszyło. Nawet podskakiwała, przez co wyglądała dość idiotycznie. Jak jakiś przerośnięty dzieciak. Przy Hornstull skręciła w dół, nad wodę, w kierunku jarmarku i ogródka przy podporze mostu. Widziałem, jak objęła jakiegoś mężczyznę, lekko pocałowała w usta i usiadła przy stoliku. Usiadłem z papierosem w bezpiecznej odległości na stercie desek, skąd obserwowałem ich w tłumie: wyglądała dość ordynarnie, jednak - muszę przyznać - nie bez pewnego przemyślanego stylu. Ubrana była w różową, trykotową sukienkę z nadrukiem sarny na piersi i z głębokim wycięciem; świadomie pozwalała jej zsuwać się z jednego ramienia, odsłaniając wściekle zielone ramiączko stanika. Gołe, opalone nogi, na nich podniszczone trampki, włosy związane niedbale w koński ogon. Mężczyzna wyglądał na młodszego od niej. Miał wytarte dżinsy, bluzę z kapturem i coś, co wyglądało na palestyńską chustę okręconą kilka razy wokół brodatej szyi. Długie, kręcone włosy nosił związane w kitkę na karku. Chętnie bym ich podsłuchał, ale chociaż siedzieli tylko kilka metrów ode mnie, było to niemożliwe ze względu na przelewający się wokół hałaśliwy tłum. W pewnej chwili pochyliła się i zaczęła się bawić kosmykiem włosów wysuwającym się z jego kitki. Uśmiechała się, patrząc na niego, i była wyraźnie napalona, inaczej nie da się tego określić. Facet chwycił jej rękę i ścisnął ze śmiechem. Odpowiedziała takim samym śmiechem, zrzuciła trampki i bezwstydnie położyła mu nogi na kolanach. Wychyliłem się do przodu, żeby lepiej widzieć. Twarz mężczyzny znieruchomiała, jeszcze mocniej ścisnął jej rękę, aż jej zbielała. Szczerzyła się do niego, a gdy wychyliłem się jeszcze bardziej, zobaczyłem, jak stopami ugniata, masuje i pieści mu przyrodzenie. Zrobiło mi się niedobrze i tak mi się zakręciło w głowie, że musiałem się odwrócić i głębiej odetchnąć wilgotnym powietrzem. Wszystko zawirowało. Zachciało mi się uciec od tego rozpasania, od tych ciał i pożądania. Od uczuć, które tak wielkim wysiłkiem udało mi się okiełznać. Brud, pot i smród tłumu bił we mnie z niewyobrażalną siłą. Nagle ci wszyscy ludzie zlali mi się w oczach w jeden wielki organizm. W śmierdzącą, stękającą i bezwolną amebę

złożoną z ludzkich popędów i żądz, która objęła mnie, a ja tkwiłem bezradnie, trzymając peta w palcach. Zerwałem się i dygocąc z obrzydzenia, nie oglądając się za siebie, oddaliłem się stamtąd. [8] Hornstulls strand, po polsku: wybrzeże przy rogatce, rejon dzielnicy Söder, gdzie znajduje się dużo rozmaitych lokali rozrywkowych.

Wieczór przeszedł w czarną noc późnego lata, powietrze wokół mnie jest wilgotne i zimne. Mój dom rozłożył się jak śpiące zwierzę wśród obłych skał i sosen klękających pod naporem wichrów. Słyszę szum morza, gdy podbiegam do drzwi po wąskiej, żwirowej ścieżce prowadzącej do domu. Muszę pamiętać o zainstalowaniu jakiegoś oświetlenia na zewnątrz. Po wejściu do środka wykonuję zwykłe czynności. Zapalam wszystkie lampy i spędzam chwilę w łazience. W kuchni nalewam sobie kieliszek wina, szykuję talerz zupy z puszki i siadam przy stole, by przejrzeć dzisiejszą pocztę. Rachunek za prąd, zaproszenie na warsztaty, wyciąg z konta. Na stole leży jeszcze szara koperta z dobrego, grubego papieru. Dotykam jej badawczo i przez chwilę ważę w ręce. Nazwisko i adres wypisano drukowanymi literami, czarnym długopisem. Pismo ładne, równe. Zostawiłam sobie ten list na koniec, bo wygląda najbardziej interesująco. Może to zaproszenie, a może prawdziwy list. Powoli otwieram szarą kopertę. Wypada z niej zdjęcie. Przez kilka sekund wpatruję się z zaciekawieniem, nie chwytam, co przedstawia. Potem widzę i ogarnia mnie niemiłe uczucie. To ja jestem na zdjęciu. Mam na sobie lnianą garsonkę, sandałki na obcasach, idę przez Medborgarplatsen i wyglądam, jakbym się śpieszyła. Zdjęcie musiało być zrobione w ostatnich dniach. Na odwrocie ktoś napisał drukowanymi literami: WIDZĘ CIĘ.

Data: 24 sierpnia

Godzina: 14.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjent: Peter Carlsson

Pierwsza wizyta - Zacznę od informacji, czym zajmiemy się dzisiaj i co nastąpi po rozpoznaniu problemu. - Okej. Rozumiem Obserwuję człowieka siedzącego w fotelu naprzeciwko mnie. Przystojny mężczyzna pod czterdziestkę. Dobrze ubrany... kosztownie. Wyglansowane buty, wymanikiurowane paznokcie. Raczej nie należy do tej samej grupy co moi zwykli pacjenci. Opisuję obowiązujące u nas zasady, dwie do trzech rozmów określających problem, plan terapii i płatności. Peter Carlsson kiwa głową, słucha w skupieniu. Pod pozornym opanowaniem wyczuwam nerwowość i zgaduję, że nie przyszedłby tutaj, gdyby nie czuł się przyparty do muru. Widzę, że tak jak ja przyglądam się jemu, tak Peter Carlsson taksuje mnie. Moją twarz, moje ciało. - Naprawdę jesteś psychoterapeutką? Mam na myśli... wyglądasz bardzo... młodo. Już to słyszałam. W pracy mój wygląd bywa pewnym obciążeniem. Pacjenci spodziewają się starszej kobiety i dziwią się na mój widok. Być może będę musiała jeszcze popracować, żeby pogodzili się z moim względnie młodym wiekiem, który odbierają jako brak doświadczenia. - Tak, naprawdę jestem psychoterapeutką - mówię, usiłując nie okazać rozdrażnienia. - Porozmawiajmy o tobie. Powiedz, dlaczego zdecydowałeś się na terapię. W rozmowie przez telefon wspomniałeś o obsesyjnych myślach i lękach, czy mógłbyś to przybliżyć? - Okej. - Znów kiwa głową i patrzy przez okno. - Chyba zawsze miałem skłonność do rozmaitych lęków. Zawsze towarzyszył mi niepokój. - Patrzy mi w oczy, upewniając się, czy słucham i rozumiem. - Gdy byłem dzieckiem, było dla mnie bardzo ważne, by wykonywać różne czynności w ściśle określony sposób, idąc trotuarem, nie nadeptywać na spoiny płyt

chodnikowych, wieczorem składać ubrania zawsze w tym samym porządku. Właściwie nie ma w tym nic nadzwyczajnego, myślę, że wiele dzieci tak się zachowuje, problem polega na tym, że ja z tego nie wyrosłem. Nie w znaczeniu chodzenia po trotuarze, ale stale pojawiały się jakieś inne rzeczy. - Czy wyobrażałeś sobie, że mogłoby się coś stać, gdybyś zachował się inaczej? Peter patrzy na swoje paznokcie, przygląda się zadbanym dłoniom. - Czy ja wiem? Może, że coś się stanie rodzicom. Zwłaszcza po śmierci babci. - Po śmierci twojej babci? - Babcia była... wyjątkowa. My, dzieci, byliśmy do niej bardzo przywiązani. W dodatku umarła dość młodo, była dopiero po sześćdziesiątce. A wydawała się niezniszczalna. Peter milknie, widzę, że wspomina dawno zmarłą babkę. - Co się stało? - Rak - odpowiada krótko. - Po jej śmierci świat już nigdy nie wydawał się bezpieczny. Rozumiesz? Wszystko, co postrzegałem jako niezmienne, zakorzenione raz na zawsze, okazało się... przemijające. To zmieniło moje dzieciństwo. Nie w takim sensie, że szybko dorosłem, czy innych tego rodzaju bredni, ale okoliczności się zmieniły, więc wszystko, co robiłem, miało sprawić, że zapanuję nad życiem. Bałem się, że moje życie rozchwieje się jeszcze bardziej, że coś się stanie moim rodzicom, pochorują się albo będą mieli wypadek samochodowy czy coś w tym rodzaju. Zacząłem ich kontrolować, ciągle sprawdzałem, gdzie są i co robią. Wpadałem w histerię, gdy wychodzili z domu. Chociaż akurat to się z czasem uspokoiło. Zostały inne rzeczy, rytualne zachowania. - Czy podlegały jakimś zmianom? Co wchodziło w ich miejsce? - Inne rzeczy - mówi Peter z wahaniem. W myślach robię szybkie podsumowanie tego, co mi powiedział do tej pory. Wygląda na klasyczną nerwicę natręctw. Takie zachowania są dość normalne w dzieciństwie i są nawet naturalną częścią rozwoju dziecka. Jednak w przypadku Petera rozpacz i lęk po śmierci babci spowodowały u niego nasilenie zachowań kompulsywnych. U wielu

osób

borykających

się

z obsesyjnymi

myślami

i przymusowymi

zachowaniami problemy te często łączą się z występowaniem poczucia winy. Człowiek wstydzi się swoich myśli i lęków, jak również własnej niezdolności do kontrolowania ich. Wykonuje rytualne czynności, które otoczenie postrzega jako dziwaczne, dlatego robi wszystko, by ukryć problem. U takiej osoby często pojawia się lęk, że traci zmysły albo wariuje. Dostrzegam ten lęk u Petera. W jego spojrzeniu, które ucieka przed moim, w lekkim

rumieńcu na twarzy. Trudno mu zebrać się na odwagę, żeby opowiedzieć, przerwać ciszę i mówić o tym, co - jak zgaduję - ukrywa od dzieciństwa. - Czy wcześniej szukałeś pomocy w związku z tymi problemami? Peter kręci głową, tym samym potwierdza moje podejrzenia. - Opowiedz o tych innych rzeczach. Sygnalizuję mu, że nie wytrąciło mnie z równowagi to, co mi opowiedział, słyszałam już takie historie. - To były myśli o przemocy. Patrzy w dół i starannie strzepuje z nogawek jakieś niewidoczne pyłki. - Przemocy? - To się zaczęło, gdy robiłem prawo jazdy. Nachodziły mnie myśli, że kogoś przejadę samochodem. Dziecko albo innego biedaka, który będzie miał to nieszczęście, że napatoczy mi się pod koła. - Peter krzywi się, robi smutną minę. - Nie opuszczała mnie ta myśl, zacząłem wierzyć, że naprawdę najechałem na kogoś, chociaż tego nie pamiętam. Zawracałem i zaczynałem szukać. Potrafiłem wysiąść z samochodu i chodzić po chodnikach i rozmaitych ścieżkach, szukając śladów wypadku; złamanych gałęzi, plam krwi na chodniku, ciała. Zdarzało się, że zobaczyłem na jezdni plamę, może oleju, i po prostu musiałem się dowiedzieć, co to jest. Potrafiłem ukucnąć, żeby ją powąchać, chociaż jednocześnie byłem przerażony, że ktoś mógłby mnie zobaczyć i uznać za dziwoląga. Stukniętego. A gdy już wszystko przeszukałem i niczego nie znalazłem, nie mogłem w to uwierzyć. Musiałem zrobić jeszcze jedno okrążenie, potem kolejne. Znów milknie, ma zmienioną, spiętą twarz, maluje się na niej cierpienie. - Co zrobiłeś? - Przestałem jeździć samochodem - odpowiada błyskawicznie. - Stało się to dla mnie za trudne. Prawie dziesięć lat nie prowadziłem samochodu. - I co się stało po dziesięciu latach? Znów zacząłeś jeździć? - Musiałem zawieźć ojca do szpitala. Myśleliśmy, że dostał udaru. To było w Wigilię, w całym mieście ani jednej taksówki. Chaos pod numerem alarmowym. Karetka nie przyjeżdżała. Mama krzyczała i płakała, zachowywała się jak szalona. Wszyscy poza mną byli po alkoholu. Udało się. Pojechaliśmy do szpitala Sankt Göran i ani przez moment nie pomyślałem, że mógłbym kogoś przejechać. Po prostu chciałem szybko dotrzeć na miejsce. - A potem? - Potem poszło dobrze. To znaczy prowadzenie samochodu. Tamte myśli nie wróciły. Oczywiście były inne. - Peter ponownie milknie, ale jakoś inaczej.

Widzę, że zbliżamy się do powodu, dlaczego właśnie teraz zwrócił się o pomoc. Wyczuwam również wahanie, nie chce mówić o tym, cokolwiek to jest, wokół czego krążą jego myśli. Zerkam na zegarek. Wiem, że nasz czas się kończy, i przed zamknięciem sesji chciałabym mu krótko powiedzieć, co to jest nerwica natręctw, i wytłumaczyć, że można ją leczyć. Chcę mu również dać kilka kwestionariuszy do wypełnienia przed następną wizytą. Jeśli go przycisnę, istnieje ryzyko, że zacznie się otwierać, ale będziemy musieli skończyć, zanim opowie mi wszystko i nie zdążę przekazać mu żadnych sensownych wskazówek dotyczących pracy nad jego natrętnymi myślami. Nie chcę go na to narażać i postanawiam pokierować dzisiejszą sesją w stronę konkretnych informacji i zakończenia. - Okej - mówię. - Rozumiem. Następnym razem skupimy się na tych innych myślach. A teraz chciałabym porozmawiać o tym, co dotychczas powiedziałeś. Czy zetknąłeś się z terminem nerwica natręctw?

Pacjenci już poszli, w poradni zapada spokój, czuję się zmęczona, wyeksploatowana. Dzień był wypełniony wizytami, ponadto odbyliśmy zebranie z Ainą i Svenem, podczas którego podzieliliśmy między siebie nowe sprawy i przypomnieliśmy o dorocznym przyjęciu rakowym[9]. Nie miałam czasu na ponure rozmyślania. Teraz jednak z pełną siłą powraca uczucie lęku i niepokoju, o którym od rana usiłuję nie myśleć. Kto mnie fotografuje ukradkiem? Próbuję myśleć racjonalnie i zapanować nad lękiem. To żart, ktoś robi to dla kawału. Nie chce mi zrobić krzywdy. Mam po prostu manię prześladowczą. Jednocześnie w środku odzywa się drugi głos, że może jest istotny powód, by się niepokoić. Kilka razy tego lata, będąc w domu, miałam nieprzyjemne wrażenie, że ktoś mnie obserwuje. Wielokrotnie podchodziłam późnym wieczorem do ciemniejących okien i patrzyłam na ogród, ale zawsze był pusty; panował w nim spokój i cisza. Co się robi, gdy ktoś przysyła do domu kopertę z naszym zdjęciem? Czy mam zadzwonić na policję? Może porozmawiać z Ainą? Zainstalować alarm? Zamknąć się w domu i nigdy z niego nie wychodzić? To pierwsze od razu odrzucam. Dla policji ten typ zdarzeń plasuje się prawdopodobnie tylko o szczebelek wyżej od kociąt na drzewie. Zakładanie alarmu w domu i siedzenie w nim za zamkniętymi drzwiami wydaje mi się przesadą. Pozostaje Aina, jednak z nią jest problem, że nie wiem, jak zareaguje. Boję się, że aż za bardzo się zaniepokoi. Mam dość zamęczania przyjaciół moją żałobą, rozpamiętywaniem i lękami. Jednocześnie zdaję sobie sprawę, że wściekłabym się na Ainę, gdyby ukrywała coś przede mną, żeby mnie chronić. Czyli co mam robić? Poczekać i zobaczyć, co dalej? Dochodzę do wniosku, że to prawdopodobnie najmądrzejsza strategia. Może to tylko niesmaczny żart? Słyszę, jak Marianne krząta się w recepcji, i wołam do niej: - Daj już spokój! Skończyłaś pracę na dziś! Marianne przestaje szeleścić papierami, słyszę jej kroki, idzie do mnie do kuchenki. - Siri, wyglądasz na zmęczoną. Może zrobię ci filiżankę kawy? - pyta z troską, jak zwykle. Odwraca się do mnie szerokimi plecami i wyjmuje z szafki dwa niebieskie kubki. Dziękuję jej za kawę. Wystarczy, że muszę odnaleźć się w sytuacji, że mam sekretarkę. Byłoby absurdem, gdyby na dodatek miała mi parzyć kawę. Sama mogę to robić.

Obserwuję ją, jak nasypuje kawę i nastawia czajnik elektryczny. Żyjemy tak daleko od siebie. Marianne jest przeszło dziesięć lat starsza ode mnie, wychowała już dwóch dorosłych synów. Wcześnie urodziła dzieci, zaraz po dwudziestce. Dziś obaj mieszkają osobno. Starszy ma firmę komputerową na spółkę z kolegą, młodszy studiuje na politechnice. Marianne zdążyła zaliczyć dwa małżeństwa. Pierwsze z ojcem chłopców, które trwało kilka lat, drugie z człowiekiem, o którym nie mówi inaczej, jak „świnia Peter”. „Świnia Peter” i Marianne byli małżeństwem przez dziesięć lat, potem nastąpił klasyczny koniec, to znaczy zostawił ją dla swojej sekretarki. Gdy Marianne zaczęła pracować u nas, była wcieleniem kobiety wzgardzonej, nienawidzącej mężczyzn. Można sobie z tego żartować, ale za wielkim rozgoryczeniem ukrywał się ogromny smutek, prawdopodobnie zbyt bolesny, by się z nim zmierzyć. Mimo to Marianne odważyła się na nowy związek. Zaczął się wiosną i niewiele o nim opowiada, co może nie jest takie dziwne, zważywszy na jej poprzednie doświadczenia. Niemniej w jej życiu pojawił się niejaki Christer, o którym coraz częściej wspomina podczas lunchu i picia kawy. Aina ma teorię, że Christer i Marianne żyją w aseksualnej symbiozie, w związku polegającym raczej na wspólnym chodzeniu na golfa, do teatru czy wyjeżdżaniu na wycieczki niż na namiętności. Pewnego ranka przy kawie Marianne po prostu oznajmiła, że ma już za sobą całą tę historię z seksem, co przyjęła z ulgą. Aina przewróciła oczami, tłumiąc chichot, dotknęło to Marianne, bo prychnęła: - Może też powinnaś się nad tym zastanowić... Nie umiałabym powiedzieć, jakie są nasze wzajemne stosunki, i nie wiem, co o niej myśleć. Marianne jest kompetentna; uzupełnia dokumentację, wysyła wezwania i załatwia rozmaite sprawy praktyczne. Łatwiej się pracuje, odkąd do nas przyszła. Jednak chwilami złości mnie jej natarczywość i sztuczna przebojowość. Czasem wydaje mi się, że Marianne traktuje mnie i Ainę jak małe dziewczynki, które same nawet nosa wytrzeć nie potrafią. Ma skłonność do dominacji, zdarzyło jej się również, z czystej życzliwości, że dawała mi rady dotyczące pacjentów, a to jest coś, co doprowadza mnie do skrajnej irytacji. O ile Ainę i mnie traktuje jak małe dziewczynki, o tyle Sven jest dla niej bogiem i królem poradni, któremu należy to okazać. Karty jego pacjentów są uzupełniane w pierwszej kolejności, jego listy najszybciej trafiają do skrzynki. - Siri, naprawdę powinnaś już iść do domu. Zarobisz się. Marianne ma szczerze zatroskany wyraz twarzy, co od razu budzi u mnie wyrzuty sumienia. Wstydzę się moich niesprawiedliwych, nieładnych myśli, bo ona się autentycznie martwi o mnie.

- Tylko skończę parę notatek na temat pacjentów - mówię z miną pogodniejszą od mojego faktycznego nastroju. - Wiesz, Siri, jesteś ważna dla naszej poradni i dla pacjentów, ale zapracowując się, wyrządzasz nam wszystkim niedźwiedzią przysługę. Idź do domu! Albo do kina, albo może na wino z przyjaciółką. Cokolwiek, bylebyś tu nie siedziała. Jest piękny letni wieczór, a ty siedzisz tutaj, porządkując notatki. Idźże wreszcie! Marianne ma tak ponurą minę, że zaczynam chichotać. Nagle robi mi się ciepło i miło, że ona się o mnie troszczy. Wstaję i dosuwam krzesło do niewielkiego stołu. - Masz rację, idę stąd. Rzeczywiście, jestem beznadziejna. Pojadę do domu, wypożyczę jakiś film i najem się słodyczy. - Grzeczna dziewczynka. Zresztą zobaczymy się w sobotę - mówi dalej. - Na rakowym przyjęciu. Na pewno będzie przyjemnie, przyprowadzę Christera. Marianne niemal czule klepie mnie po ramieniu swoją pulchną dłonią, na której jest pełno plam wątrobowych. Przez chwilę zastanawiam się, czy przypadkiem źle jej nie oceniłam. Może nie poświęciłam dość czasu, by się dowiedzieć, kim naprawdę jest Marianne. [9] Tradycyjne przyjęcia organizowane w Szwecji w sezonie połowu raków, czyli w sierpniu i wrześniu.

Ciszę przeszywa dźwięk klaksonu, drzwi samochodów otwierają się i zamykają, po chwili słyszę głosy. Stoję w kuchni i patrzę na zatokę. Pora kolejnego dorocznego spotkania naszego zespołu. Podobnie jak w innych firmach staramy się integrować, urządzając wspólne imprezy i kolacje: spotkania wigilijne w grudniu, lunch na powitanie lata w czerwcu i przyjęcie rakowe pod koniec sierpnia. Nie potrafię powiedzieć, czy te spotkania rzeczywiście zbliżają nas do siebie, czy koledzy, podobnie jak ja, traktują je jak zło konieczne. Jak dopust, który trzeba jakoś przetrwać ze względu na pozostałych. Parę razy udało mi się wymigać pod pretekstem przeziębienia albo ataku migreny. Dziś wieczorem jest to niemożliwe, ponieważ przyjęcia rakowe tradycyjnie odbywają się u mnie. Robię to, co zawsze, czyli staram się wytrzymać mimo lekkiego niepokoju w okolicy żołądka. Jutro cała impreza przejdzie do przeszłości, a ja będę na zupełnie innym etapie. Nakrywam do stołu, wystawiam stary, poobijany serwis porcelanowy, rozkładam serwetki. Podczas gdy nad spokojną już zatoką zapada zmrok, zapalam kolorowe latarenki. Po prostu ikona szwedzkiego rakowego przyjęcia. Na żwirowym podjeździe stoją Sven z Birgittą, obładowani torbami z jedzeniem i szarymi reklamówkami z Systembolaget[10], w których podzwaniają butelki piwa. Za nimi Marianne, obok niej wysoki, szczupły mężczyzna. Christer ma brązowe włosy i kozią bródkę. Pewną korzyścią wynikającą ze spotkań integracyjnych jest możliwość poznania partnerów koleżanek. Nie mogę zaprzeczyć, że jestem ciekawa Christera, sprawcy odmiany Marianne, dzięki której zmiękła i otwiera się na innych. Może trochę jej zazdroszczę. Następuje prezentacja, podajemy swoje imiona i wymieniamy uprzejmości, przy okazji taksując się wzajemnie. Domyślam się, że Christer obserwuje mnie tak jak ja jego. Tworzy sobie mój obraz. Wyciąga wnioski. Podchodzi do nas Marianne i Christer mocno chwyta ją za rękę. Od razu budzi moją sympatię. Wyczuwam u niego pewność siebie pomieszaną z nerwowością. Wydaje się, że obecność Marianne wpływa na niego uspokajająco. Ma w sobie coś wzruszająco delikatnego, chociaż nosi - w sposób dyskretny - odpowiednie atrybuty człowieka sukcesu: luksusowy zegarek, dobrze skrojoną marynarkę klubową i zaskakująco ładne buty. Uśmiecham się, chciałabym, żeby poczuł się mile widziany i doceniony, na co reaguje z wdzięcznością. Dotychczasowe skrępowanie zaczyna ustępować. Marianne najwyraźniej też to wyczuwa, przedtem była nieco sztywna, teraz jest dumna: Mój facet! Marianne wygląda wyjątkowo pięknie w ten wieczór u schyłku lata. Jej wijące się zazwyczaj włosy zostały uczesane w nieco staroświecką, ale twarzową fryzurę, na której

widok od razu przypominają mi się wałki i szpilki do włosów przechowywane przez moją mamę w pomarańczowym woreczku frotté, który zniknął dopiero na początku lat osiemdziesiątych. Czy są jeszcze osoby poniżej siedemdziesiątki, które kręcą włosy na wałki? Widać tak. Marianne ma zieloną sukienkę, która lśni na tle jej opalonej skóry. Pod pachą niesie wielką torbę z hali na Östermalmie. - Świeże raki - mówi tonem, w którym słychać wahanie między dumą i zażenowaniem. - Christer uważał, że moglibyśmy... wystarczy dla wszystkich. Birgitta i Sven patrzą na nią z aprobatą. Akurat dziś wydają się niezwykle zajęci sobą i stoją bardzo, ale to bardzo blisko siebie. Więź między nimi wydaje się tak oczywista, że prawie namacalna, chociaż wiem, że ich wzajemnym stosunkom daleko do jednoznaczności. Nagle czuję się okropnie samotna. Aina naturalnie się spóźnia, w końcu przychodzi w towarzystwie szczupłego, rudawego i nieznanego mi faceta. Nie ma w tym nic dziwnego. Aina zrobiła sobie zabawę z tego, że na każde nasze spotkanie przyprowadza kogoś nowego. Mam nieodparte wrażenie, że bawi ją podtrzymywanie wizerunku rozwiązłej femme fatale. Facet ma około trzydziestu pięciu lat i lekko odstaje od reszty gości przez to, że ma brodę i to coś na głowie, co w przyszłości, gdy podrośnie, zapewne będzie dredami. Mówi, że ma na imię Robert i że robi doktorat z mikrobiologii. - Oraz karierę basisty w pewnym zespole, który niedługo zostanie bardzo sławny dodaje, szczerząc zęby. Przyjęcie rozwija się zgodnie ze zwyczajem ustalonym od kilku lat. O zmroku siadamy do stołu, na którym tradycyjnie są raki, chleb i tarty z serem Västerbotten. Oprócz tego piwo i wino w kartonach. Do ślicznych kieliszeczków, które odziedziczyłam po dziadku, rozlewamy zmrożoną wódkę. Nastawiam płytę kapeli Kent i zauważam, jak Robert, myśląc, że tylko Aina to widzi, wkłada dwa palce do gardła i udaje, że rzyga na taką muzykę. Rozmowa toczy się trochę bez ładu i składu, rozprawiamy o pogodzie, potem o kontrakcie naszej poradni z Funduszem Ochrony Zdrowia i planach urlopowych na przyszły rok. Po pewnym czasie towarzystwo dzieli się na podgrupy. Aina i Marianne wymieniają uwagi o jodze, a Christer i Robert gawędzą o muzyce. Ze zdziwieniem słyszę, że Christer naprawdę się na niej zna. Jeszcze kilka raków i przyśpiewek do kielicha, po których nieodwołalnie rozmowa schodzi na drażliwe tematy. Powodem jest recenzja pewnej książki na łamach „Dagens Nyheter”. Ton dyskusji nadaje Birgitta. - Chyba nikt przy tym stole nie chce twierdzić, że gwałt jest aktem seksualnym, skoro

w rzeczywistości chodzi jedynie o manifestację władzy patriarchalnej? Rozgląda się wyczekująco i oblizuje pełne wargi. Birgitta ma nienaganną fryzurę, szpakowate włosy ostrzyżone z grzywką, na pazia. Wygląda jak archetyp feministki, która odniosła sukces. Jak zwykle włącza się do rozmowy tylko wtedy, gdy rzecz dotyczy jej zainteresowań zawodowych, poza tym Birgitta woli stać z boku, przyjmując rolę obserwatora, który rejestruje i analizuje zachowania innych, rzadko ujawniając własne poglądy. Podziwiam ją, ale jednocześnie trochę się jej boję i czasem się denerwuję, będąc w jej towarzystwie. - Chcę przez to powiedzieć, że gwałt określa w pewnym sensie nasze pojmowanie relacji między płciami i podporządkowania płciowego. W oczekiwaniu na jakąś reakcję Birgitta rozgląda się, zatrzymuje spojrzenie na mnie. Szuka u mnie poparcia? Wzdycha i robi zawiedzioną minę, jak nauczycielka, która odkryła, że uczniowie nie odrobili lekcji. - Chcę przez to powiedzieć, że przemoc wobec kobiet ma to samo źródło co wyższe wynagrodzenia dla mężczyzn niż dla kobiet, czyli właśnie w podporządkowaniu płciowym. Marianne zaciąga się papierosem i spod ściągniętych brwi patrzy w zamyśleniu na zatokę. Wygląda, jakby się zastanawiała, co powiedzieć. Christer patrzy w talerz, po czym sięga po raka. - Christer, a ty co o tym myślisz? Widzę, jak Aina odwraca się do Christera i - jak ma w zwyczaju - kładzie dłoń na jego ramieniu, jednocześnie wysuwając do przodu pierś. Boże - myślę - ona jest chwilami całkiem niemożliwa. Ich spojrzenia na moment się spotykają, po chwili Christer zabiera się do oprawiania raka. - Właściwie nic nie myślę - odpowiada spokojnie i nawet przez sekundę nie patrzy na biust Ainy. Zastanawiam się, czy Christer zdaje sobie sprawę z delikatności tej kwestii, czy ma świadomość jej wagi i potrafi przewidzieć konsekwencje niepoprawnej odpowiedzi. - Sądzę, że w tym, co mówisz, jest wiele racji - wtrąca Sven i w zamyśleniu kiwa głową. Opróżnia swój kieliszek i sięga po butelkę, by dolać sobie wódki. Sven się dziś upije. Znowu. - A ja - odzywa się Robert - w ogóle nie kupuję tego całego podporządkowania płciowego. Uważam, że gwałt jest skutkiem napalenia i kiepskiego panowania nad odruchami. W dodatku ludzki instynkt przetrwania przejawia się w dążeniu do przekazania swoich genów jak największej liczbie osób. Więc może to po prostu dziedziczne. Teorie

ewolucjonistyczne są cholernie interesujące. Poza tym uważam, że wszyscy mężczyźni to... hm... zwierzęta. Następuje

wybuch

śmiechu.

Świadomie

prowokacyjny

komentarz

Roberta

rozładowuje napięcie. Christer głośno się śmieje, Sven parska i krztusi się piwem. Aina aż się zwija na kolanach Roberta. Wydaje się, że jedyną osobą, której to nie bawi, jest Birgitta. Uśmiecha się przez zaciśnięte usta. - Cóż, to też jest pogląd - mówi ironicznie, świadoma tego, że została ograna. Przez faceta dwadzieścia lat młodszego od niej. Z dredami. Widzę, jak patrzy na Svena, w jej spojrzeniu jest dystans i wyrzut, domyślam się, że trudno jej wybaczyć, że się śmiał i świadomie czy nieświadomie przyczynił się do wystawienia jej na pośmiewisko. Myślę, że Sven również to rozumie, bo nagle milknie, wstaje i z kieliszkiem w ręku, bez słowa, chwiejnym krokiem idzie na skraj lasu. Dlaczego to musi być takie trudne? Wszystkie te konflikty, ludzie, którzy ścierają się ze sobą jak kamienie na brzegu morza, aż w końcu nic nie zostaje. Takie otarcia bolą i pieką. Ciemność gęstnieje, stan upojenia również. Aina siedzi na kolanach Roberta, widzę jej rękę głaszczącą go po udzie, on dotyka jej piersi pod swetrem. Namiętnie się całują, łapię się na tym, że odwracam od nich wzrok. Christer i Marianne wydają się nie zwracać na nich uwagi. Ścigają się, które z nich zna bardziej nieprzyzwoitą piosenkę biesiadną. Słucham z pewnym zażenowaniem, jak Marianne, paląc trzydziestego chyba papierosa, śpiewa na cały głos, że nigdy nie widziała żadnego nagusa. Birgitta milczy, ma ostentacyjnie opuszczone kąciki ust, zaciśnięte pięści. Mniej więcej w tym samym momencie wraca Sven, idzie przez sosnowy las, niosąc w ręku gitarę. Domyślam się, że zbliżamy się do kulminacji wieczoru: Sven będzie grać i śpiewać. Nie może się od tego powstrzymać, gdy się upije. Jego repertuar składa się ze starych piosenek Mikaela Wiehe i przebojów zespołu Hoola Bandoola, na przemian z kawałkami z wczesnego okresu Ulfa Lundella[11]. Jestem pewna, że w odróżnieniu od Roberta naprawdę zwymiotuję, jeśli jeszcze raz będę musiała wysłuchać „jesteś najleeeeeeeepsza ze wszystkiego, co znam” śpiewanej z udawanym skańskim akcentem. Wycofuję się, zabieram kieliszek wina i latarkę i nie całkiem pewnym, spacerowym krokiem idę nad zatokę. Wrzaski cichną, słyszę odgłosy nocy: fale rozbijające się o skały i szum motorówki z oddali. Za moimi plecami rozlegają się zdecydowane kroki, oglądam się, na ścieżce dostrzegam zbliżającą się sylwetkę.

To Christer. - Ty też miałaś dosyć? Patrzy pytająco i uśmiecha się. Kieruję światło latarki na ziemię pokrytą igliwiem. Korzenie sosen rzucają długie cienie na ścieżkę. W stożkowatym promieniu latarki krąży ćma. - Zawsze czuję się trochę zażenowana, gdy dorośli ludzie zaczynają się zachowywać jak nastolatki, chociaż właściwie - milknę na chwilę - właściwie tylko się dobrze bawią. Boję się, że okropna nudziara ze mnie. Christer się śmieje. - W takim razie jest nas dwoje. Nigdy mi nie pasowały te sytuacje z gitarą i czerwonym winem, ale może to coś dla psychologów? - mówi złośliwie. - Czy ja wiem, zależy kogo spytasz. Jeśli się studiowało przed osiemdziesiątym drugim, mieszkało w grupie i przyłączyło do zielonej fali ucieczki z miasta na wieś, to może... - A ty? - Co ja? Nie rozumiem, co ma na myśli. - Mieszkasz tu sama. Czy nie po to, żeby być bliżej natury? Znów się śmieje, a mnie robi się ciężko na sercu. Nie mam siły wyjaśniać. - Mieszkałam tu z moim mężem - ucinam, dając do zrozumienia, że nie chcę się w to zagłębiać. - Aha - mówi Christer z wyrazem zastanowienia. - Ale chyba nie jesteś rozwódką? - Wdową. I nie chcę o tym rozmawiać - dodaję na wszelki wypadek. - Przepraszam, nie chciałem się ładować z buciorami, nie wiedziałem. Wygląda, że naprawdę jest mu przykro, więc macham ręką na znak, że rozumiem i że wszystko w porządku. - Bardzo ładny ten twój dom - ciągnie. - Uroczy, ale chyba powinnaś odmalować fasadę i wymienić deski szczytowe. Domyślam się, że próbuje zatrzeć popełniony nieopatrznie nietakt, i chcę mu pomóc. - Tak, wiem, ale dla mnie problemem jest już sam wybór farby, no wiesz, akrylowej czy olejnej. Kłamię. Wiem dokładnie, jaką mam kupić farbę, ale wolę mówić o czymkolwiek, byle nie o Stefanie i o tym, dlaczego mieszkam sama w tym dzikim i pięknym miejscu. - Wiesz, to zależy, czy jesteś z zielonej fali czy nie - mówi Christer, uśmiechając się

niepewnie. Odpowiadam uśmiechem, następnie rozważamy zalety różnego rodzaju farb i najlepszy moment do malowania fasady. Christer zaskakuje mnie propozycją, że pomoże mi odmalować dom. - Wiem, jak ciężko zabrać się do czegoś, gdy człowiek jest sam. - Robi smutną minę, co mi przypomina, że każdy z nas ma w zanadrzu jakąś historię, która nieustająco wpływa na nasze życie i postępowanie. Nie tylko ja cierpię z powodu poniesionej straty. Nagle ciszę przerywają podniesione głosy i krzyki dochodzące z domu. Szybko wracamy wąską ścieżką przez las. Sven z Ainą stoją przy stole i patrzą na siebie wściekłym wzrokiem. Ziggy kuli się w pozycji obronnej koło drzwi wejściowych, wygiął grzbiet, a z jego pyszczka wydobywa się syk. - Kurde, Sven - mówi Aina ze złością - nie wolno kopać kota! On chciał tylko położyć ci się na kolanach. Nie rozumiesz? To jest tylko zwierzę i nie miał żadnego diabelskiego planu, żeby cię przestraszyć. Wystarczyłoby, gdybyś zestawił go na ziemię. W świetle padającym od drzwi widzę, że Aina chwieje się na nogach. - Po prostu nie chcę, żeby się do mnie zbliżał - odpowiada naburmuszony Sven. - Ja... nie znoszę kotów. - Kurde, nie bądź dzieckiem, dobrze? Aina jest czerwona ze złości i z przepicia. Wnoszę Ziggy’ego do domu. Robertowi udało się przejąć gitarę tak, że Sven tego nie zauważył. - Pora zmienić muzykę - mówi, uśmiechając się. Ma szklane oczy. - Dedykuję to kocurowi. A potem zaczyna grać intro do Ziggy Stardust[12]. Stoję w kuchni, zsuwam skorupki po rakach z półmisków do kubła. Cały blat jest zastawiony brudnymi naczyniami. Impreza na dworze trwa na całego. Robertowi udało się wciągnąć wszystkich do wspólnego śpiewu, Marianne i Christer tańczą ciasno przytuleni pod kolorowymi latarenkami. Niebo jest już czarne jak sadza, rozświetla je, jakże stosownie, wielki sierpniowy księżyc. Jest pięknie i trochę smutno, bo wszystko to przypomina o nieubłaganym pożegnaniu z latem, o tym, że wkrótce obstąpi nas ciemność i zimno. Nagle czuję, że ktoś obejmuje mnie od tyłu, kładzie rękę na mojej prawej piersi i mokrym językiem rysuje na moim karku esy-floresy, jak ślad ślimaka. - Siri, jesteś cholernie fajna, wiesz?

Odsuwam się gwałtownie i odwracam. Przede mną stoi Sven. Wygląda na bardzo pijanego, ale robi, co może, by to ukryć. Nie wiem, czy mam się obrazić i zrobić scenę, czy dyskretnie udać, że nic się nie stało. Jednocześnie czuję obrzydzenie na myśl o tej w najwyższym stopniu niepożądanej bliskości, na jaką mnie naraził. Moje obrzydzenie jest tym większe po wcześniejszej dyskusji na temat gwałtu i podporządkowania płciowego. Sven, który w towarzystwie Birgitty jest tak cholernie politycznie poprawny, teraz, po kilku piwach, daje żywy dowód prawdziwości jej teorii, a może teorii Roberta. Odsuwam się od niego i syczę: - Sven, do cholery! - Mówię cicho, ale stanowczo. - Lubię cię. Lubię z tobą pracować, ale pod jednym warunkiem, że przestaniesz się do mnie dobierać. Nie jestem zainteresowana. Zrozum w końcu! Już nie jestem taka spokojna, sama słyszę, że mówię głośno. Sven się czerwieni, widać, że okropie się wstydzi. Stoi na środku kuchni i chwieje się jak boja podczas sztormu. - Kurde. Przepraszam cię, Siri. Naprawdę tak mi... - Milknie, szuka słowa, kręci głową i sprawia wrażenie, jakby próbował się pozbierać. A może tylko odzyskać równowagę. Przykro mi. Nie wiem, co mnie naszło. Po prostu jestem pijany. Kurwa. Przyjmiesz moje przeprosiny? Szczerze. Kurwa. To przez gorzałę... Sven ma minę, jakby zamierzał wdać się w rozważania na temat swojego stosunku do środków odurzających, ale nie jestem w formie, żeby tego słuchać. - Już dobrze, Sven. - Kładę mu rękę na ramieniu, żeby zaznaczyć, że mówię to, co naprawdę myślę. - Pogadamy w poniedziałek, a najlepiej w ogóle zapomnijmy o sprawie. Już w porządku. - Ściskam jego ramię, Sven robi minę wyrażającą wdzięczność. Odwraca się, chwiejnym krokiem wychodzi przez drzwi kuchenne i wtedy ją dostrzegam. Birgitta obserwuje mnie z przedpokoju. Pełne wargi zacisnęła w grymasie napięcia, ramiona skrzyżowała na ciężkich piersiach. Jej spojrzenie jest dwuznaczne, jest w nim pogarda zmieszana z politowaniem. Wstydzę się. Co ona widziała? Co sobie myśli? Podchodzi bliżej i staje w otwartych drzwiach. Znów patrzy na mnie, nadal milczy. - Tak, no więc... - mówię zupełnie zbaraniała i czuję, jak mnie pali twarz. Ja się wstydzę, chociaż to jej mąż dobierał się do mnie. Birgitta tylko patrzy, nie odzywa się, powoli podnosi palec wskazujący, jakby karciła nieposłuszne dziecko albo wskazywała winnego. Potem odwraca się i bez słowa wychodzi do

ogrodu. [10] Systembolaget - państwowa sieć sklepów, które mają monopol na sprzedaż alkoholu, w tym piwa o zawartości powyżej 3,5% alkoholu. [11] Mikael Wiehe - szwedzki piosenkarz, którego zaangażowane teksty zainspirowały Boba Dylana. Hoola Bandoola Band - jeden z czołowych zespołów rockowych lat siedemdziesiątych w Szwecji, również grający muzykę zaangażowaną. Ulf Lundell niezwykle popularny w Szwecji pieśniarz i poeta, autor piosenek, muzyk, pisarz. [12] Ziggy Stardust tytuł piosenki Davida Bowie.

Stefan uwielbiał nurkować. Była to jego wielka pasja przez ostatnie dziesięć lat. Gdy akurat

nie nurkował,

planował

następną

wyprawę razem

z przyjaciółmi, równie

zwariowanymi na tym punkcie. Wielka Rafa Koralowa, Morze Czerwone, Morze Południowochińskie, Zatoka Meksykańska - wszędzie tam Stefan nurkował. Zawsze były nowe kraje warte zwiedzenia i następne morza czekające na odkrycie. W pierwszych latach nie nurkowałam z nim. Stefan wiedział, że bardzo się boję ciemności, i rozumiał, że unikam sytuacji, w której nagle mogłabym się znaleźć poza zasięgiem światła. Potem coraz częściej podejmował ten temat. „Mogłabyś przynajmniej spróbować, na głębokości dziesięciu metrów jest naprawdę widno”. Wtedy na serio zaczęłam myśleć o tym, by nauczyć się nurkowania. W dodatku zbiegło się to w czasie z tym, że zaczęłam się zajmować terapią behawioralno-poznawczą, której osią jest zmierzenie się ze swoimi lękami. To jedyny sposób, aby je pokonać. Tak więc zrobiłam, jak chciał. Nigdy nie zapomnę tego pierwszego razu. Odbyło się to podczas jednego z naszych dłuższych urlopów zimowych. Stefanowi zależało, aby moje pierwsze zetknięcie z jego wielką pasją nastąpiło w maksymalnie sprzyjających okolicznościach. Pojechaliśmy na Malediwy. Stojąc na ciepłym białym piasku koralowym, z butlą tlenową na plecach, poczułam, jak znika moje wahanie. Ostrożnie, nieprzyzwyczajona do ciężkiego sprzętu, wsunęłam się do wody, którą łagodnie otworzył przede mną Ocean Indyjski. Moją uwagę zwróciło najpierw wrażenie nieważkości i promienie słońca przebijające się przez powierzchnię wody, tworzące ruchomy wzór na zwartym, piaszczystym dnie. Całkowita cisza, poza upartymi trzaskami, sykiem i odgłosem bąbelków w ustniku. Stefan wziął mnie za rękę i razem popłynęliśmy do rafy. Skrupulatnie pilnował, żebym podczas opuszczania się w dół wyrównywała ciśnienie. Z dwóch metrów zrobiło się cztery, potem osiem. Unosiliśmy się zwiewnie wzdłuż rafy. W otoczeniu milionów ryb we wszystkich kolorach tęczy doświadczyłam takiego spokoju jak nigdy dotąd i pamiętam, że pomyślałam: Teraz rozumiem Stefana. Zrobiłam certyfikat nurka i coraz częściej towarzyszyłam Stefanowi podczas jego podróży zarówno w Szwecji, jak i za granicą. Nurkowaliśmy w ciepłych, słonych morzach tropikalnych, w mętnych wodach Bałtyku, starych, opuszczonych kopalniach, we wrakach i gęstwinach brunatnych glonów kołyszących się w rytm fal. W miarę jak coraz lepiej radziłam sobie z nurkowaniem, malał stopniowo mój strach przed panującą w wodzie ciemnością. Pewnego razu stało się to, co nie powinno było się wydarzyć. Ogarnęła mnie panika

pod wodą. Razem z przyjaciółmi Stefana, Peppe i Malin, nurkowaliśmy koło Kungsbacki na zachodnim wybrzeżu Szwecji. Ledwo zdążyliśmy zanurkować, gdy coś mnie przestraszyło. W wodzie oczywiście panowały ciemności, odrażające, nieprzeniknione i zwarte jak ściana z betonu. Chłód przenikał przez kombinezon. Pamiętam, że niemal przezroczysta krewetka przepłynęła mi przed maską i zniknęła w czarnej przestrzeni niczym kosmiczna sonda w drodze Donikąd. Kanciaste ruchy odnóży przywodziły na myśl karuzelę ze sznurkiem do pociągania, jaką wiesza się nad dziecinnym łóżeczkiem. Czułam, jak wbrew woli cała sztywnieję, serce bije mi coraz szybciej, przez ciało przebiega skurcz. Odwróciłam się, by dać Stefanowi znak, że się wynurzamy. Wtedy jeszcze panowałam nad ciałem, ale rozejrzałam się i ujrzałam wyłącznie ciemność. Ani śladu Stefana. Zaczęłam po omacku szukać zimnej, stalowej gładzi butli z tlenem albo szorstkiej neoprenowej powłoki kombinezonu. Stopniowo zaczęło do mnie docierać, że nie ma Stefana, to znaczy, że muszę sama wydostać się na powierzchnię. Sama w ciemności. Skurcz w piersi był niemal nie do zniesienia, czułam, że muszę, po prostu muszę ściągnąć maskę, ponieważ się duszę. Muszę wydostać się z tych strasznych ciemności. Usiłowałam myśleć o świetle słońca, zamknąć oczy i zobaczyć je pod powiekami, ale było za późno. Stało się. Myśli już nie trafiały do mego ogarniętego paniką, bezpańskiego ciała. Podniosłam rękę, chwyciłam za brzeg maski i nawet jej nie szarpnęłam, tylko zdjęłam, jednocześnie wypluwając ustnik. Na twarzy poczułam chłód wody, co odebrałam z prawdziwą ulgą, zdziwił mnie natomiast bulgot wydobywający się z mojej krtani podczas wynurzania. Tamtego wieczoru byłam totalnie niepocieszona. Złamałam najbardziej podstawową zasadę bezpieczeństwa, wynurzając się w sposób całkowicie niekontrolowany. Stefan siedział na brzegu łóżka i gładził mnie po głowie. Był zmartwiony i zbity z tropu. Nie rozumiał, jak mogłam ni z tego, ni z owego stracić panowanie nad sobą. Wiem, że nie potrafił pojąć, jak mogłam utracić kontrolę nad własnym ciałem. Jego ciało zawsze go słuchało. Potrzebowałam wielu lat, żeby uporać się z tym zdarzeniem, z panicznym poczuciem utraty panowania nad sobą, otoczona ciemnością i zimnem. Z poczuciem, że jestem więźniem we własnym ciele.

Jeszcze jeden cudowny, choć duszny letni wieczór. Wysokie sosny rzucały cień na dom, po powrocie zastaję w nim przyjemny chłód. Mimo to otwieram wszystkie okna i drzwi balkonowe, wołam Ziggy’ego, wyjmuję dla niego jedzenie. Kot musi być głodny, wczoraj nic nie jadł, w dodatku był na dworze przez całą noc i dzisiejszy dzień. Z pewnymi oporami przeglądam pocztę, ale nie czeka na mnie żadna szara koperta. Wciągam stare, wyblakłe majtki od bikini i idę popływać. Woda jest nagrzana po ciepłym letnim dniu, więc to prawdziwa rozkosz, ale dziś musi być krótkie pływanie. Spędzam wieczór na słuchaniu Davida Bowie, popijaniu kwaśnego wina z kartonu, przeglądaniu prasy fachowej i rozpisywaniu planów terapii. Jest prawie pół do pierwszej, gdy odkładam artykuły, przewracam się na bok i prawie natychmiast zasypiam. Po przebudzeniu uderza mnie, że coś jest nie tak. Jeszcze zanim otworzyłam oczy, wiem, że coś się stało. Nawet powietrze wydaje się inne. Napiera na moją twarz i ciało, wydaje się duszące, za ciężkie, zbyt namacalne. Otwieram oczy. Zamykam. Otwieram. Bez różnicy, czy otwieram, czy zamykam, widzę jedynie zwartą ciemność. Aksamitne, wsysające, czarne piekło. Serce mi wali, gdy wychylam się z łóżka i sztywnymi palcami macam podłogę, szukając latarki. Jest z tych solidnych, bardzo dużych, z czarnej gumy. Wodoszczelna, prawdopodobnie wytrzymałaby zarówno rafting, wyprawy górskie, jak i bójki w knajpie. Zawsze leży na podłodze koło mojego łóżka. Ale nie tym razem. Udaje mi się wymacać jedynie kłębki kurzu na sosnowych deskach podłogi. W pokoju panuje nieprzenikniona ciemność, co jest niezwykłe jak na tę porę roku, bo z zewnątrz zwykle wpada trochę światła. Słyszę bębnienie deszczu o dach z eternitu i złowróżbny grzmot w oddali. Myślę, że nieuchronnym epilogiem dusznego letniego wieczoru będzie prawdziwa letnia burza. W miejscu, gdzie mieszkam, nie należy to do rzadkości. Burza nad morzem to coś szczególnego. Chyba nie grzmi częściej niż gdzie indziej, za to głośniej, bo przed domem nie ma ani lasu, ani budynków, które tłumiłyby hałas. Grzmoty przetaczają się po wodzie tam i z powrotem, jak ciężka kula po kamiennym blacie. Próbuję zapalić lampkę nocną. Bez skutku. Może przepalił się bezpiecznik? Po długim wahaniu zmuszam się, żeby wstać, i ostrożnie stawiam stopy na wytartej podłodze. Aż muszę się uśmiechnąć. Sytuacja jest absurdalna, po prostu żałosna. Wysiada bezpiecznik, a ja... staję się niezdolna do działania, zachowuję się jak niepoczytalna. Szukam w pamięci jakiegoś punktu zaczepienia dla myśli, jakiejś mentalnej liny, którą mogłabym chwycić, podnosząc się powoli z łóżka. Jednak moją świadomość wypełnia tylko muzyka,

której słuchałam przed zaśnięciem. Ground control to major Tom. Wzdrygam się. Z oddali dochodzi skomlenie jakiegoś zwierzęcia, czuję zimny powiew na nogach. Czyżby gdzieś było otwarte? Take your protein pills and put your helmet on. Jest cicho. Aż za cicho. Powoli wychodzę z sypialni, idąc na palcach po zimnych deskach. Jedyne odgłosy to deszcz i fale rozbijające się o skały poniżej mojego domu. Przypominają sapanie olbrzymiego zwierzęcia. Nagle. Ostry ból przeszywa piszczel, rozchodząc się przez udo aż do pachwiny. Zwijam się wpół. Następnie huk i coś spada mi na wielki palec u nogi. Co się dzieje? Na samym środku stoi krzesło. Dlaczego? Nie przypominam sobie, żebym je tu postawiła. Krzesła stoją zawsze przy stole w kuchni. Cholera, co to jest? Schylam się, żeby sprawdzić, co spadło mi na nogę. To latarka. Ground control to major Tom. Masując piszczel, jednocześnie próbuję zapalić latarkę. Nic z tego. Zepsuła się czy co? Znów powiew zimnego nocnego powietrza. Coś jest zdecydowanie nie tak. Do tego jeszcze ta niemilknąca muzyka w głowie. Commencing countdown, engines on. Dlaczego krzesło stoi na środku? Dlaczego latarka leżała na krześle, zamiast koło mojego łóżka? Sama siebie strofuję, muszę przestać pić. Musiałam przestawić krzesło i z jakiegoś powodu położyć na nim latarkę, chociaż nie pamiętam ani kiedy, ani po co. Jednak czasem mi się to zdarza. Pewnego razu zasnęłam na skale i obudziłam się zmarznięta, sztywna, pogryziona przez komary. W środku nocy. W ciemnościach. Może byłoby to nawet zabawne albo zawstydzające, gdybym tak bardzo nie bała się ciemności. Innym razem zostawiłam otwartą na oścież zamrażarkę, do której w nocy dobrałam się po lody. Całe jedzenie się zepsuło. To również była nieśmieszna, za to kosztowna historia. Żadnego więcej wina w tym tygodniu, mówię sobie, puszczam nogę i wstaję niepewnie. Zatrzymuję się w pół ruchu, trochę mnie mdli, nie wiem, czy z powodu wina czy ze strachu, ale czuję, że serce łomocze mi w przyśpieszonym tempie, nierówno, za to niezmordowanie jak u królika na baterie Duracell. Ruszam ostrożnie do przedpokoju, stawiam jedną stopę przed drugą, macając po podłodze, żeby znów nie wpaść na coś. Gdzie ta szafka z bezpiecznikami? Ciemność wypacza proporcje i odległości i choć byłam tysiące razy w tym ciasnym pomieszczeniu, które jest moim przedpokojem, teraz nie mogę trafić do znajomej

metalowej szafki. Pot zalewa mi oczy, które szczypią, wzbierają łzami. Macam dłońmi po boazerii na ścianach. Po jaką cholerę zostałam w tym ciemnym domu? Dlaczego nie przeprowadziłam się do miasta? Jak normalny człowiek. Uparłam się, żeby zostać. Sama w piekle archipelagu. Powinnam była zrobić tak, jak mówili. Jak mówiła Aina. Check ignition and may God’s love be with you. Słyszę swój sapiący oddech. Cholerny dom. Przeklęty, zasrany dom. Jak mam trafić do tej szafki? Nagle pod spoconymi palcami czuję chłodną, budzącą zaufanie metalową obudowę szafki. Jak przypomnienie, że nie na miejscu w tym przedpokoju jest tylko moja przesadna reakcja. Nabieram tchu i skupiam się na bezpiecznikach. To stary model, szare, z kropką, która znika, gdy korek się przepali. Ale jest ciemno, więc nie sposób stwierdzić, czy któryś jest przepalony. Nagle błyskawica rozświetla cały dom białobłękitnym, upiornym światłem. Przez mgnienie oka widzę szafkę z bezpiecznikami wyraźnie jak w dzień. Metalową obudowę, obłe, porcelanowe bezpieczniki i główny wyłącznik z czarnego bakelitu. Jest w pozycji wyłączonej. Ten, nine, eight, seven, six, five... W mojej głowie bierze początek pewna myśl; uświadamiam sobie stopniowo, jak nurek, który powoli wynurza się z mętnej wody i zaczyna dostrzegać światło. Czyżby ktoś tu był? Zanim zdążę pomyśleć o tym poważnie, dobiega mnie przenikliwy zgrzyt. Wiatr pcha drzwi wejściowe i otwiera je na oścież, zimne, wilgotne powietrze wypełnia cały dom, w tym momencie po wodach zatoki przetacza się grzmot. Burza jest blisko. Trzęsącymi się rękami podnoszę dźwigienkę wyłącznika. Światło natychmiast zalewa cały dom. Z kuchni dobiega westchnienie i bulgocący odgłos włączającej się lodówki. Osuwam się na podłogę między stare buty sportowe i kalosze, wierzchem dłoni ocieram spocone czoło. Podłoga jest zimna i wilgotna, dopiero po chwili uzmysławiam sobie, że wilgoć na deskach to nie mój pot. Wtedy ją dostrzegam. Niewielką kałużę przed samym progiem, która jest śladem czyjejś obecności. ...four, three, two, one, LIFT OFF. Śladem buta.

Data: 28 sierpnia

Czas: 15.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Sara Matteus - Muszę cię spytać o coś, co chyba nie należy do tematu - mówi Sara z wahaniem. Nasza sesja trwa od pięćdziesięciu minut, szykuję się do zakończenia. Sara ma na sobie minimalną koszulkę, w której jej drobna postać wygląda jeszcze szczuplej. Siedzi wychylona do przodu i ta pozycja w połączeniu z kościstym ciałem przywodzi mi na myśl wygłodniałego, smutnego psa. W lewej ręce trzyma okulary słoneczne, którymi powoli, w zamyśleniu uderza o patykowate udo. - Tak, proszę - odpowiadam trochę nieobecnym tonem. Po wydarzeniach ostatniej nocy niełatwo mi utrzymać uwagę. Po włączeniu prądu wierciłam się i pociłam w półśnie aż do rana. Na lęk nie pomogło mi nawet parę następnych kieliszków wina. Gdy zadzwonił budzik, zmusiłam się do wstania z łóżka i na śniadanie połknęłam tabletkę przeciwbólową. - Chodzi o mojego chłopaka... faceta. Tak czy inaczej... - Znów się waha, ale potem zbiera na odwagę. - Wydaje mi się, że mnie bardzo lubi, gadamy ze sobą o wszystkim, jest fajnie, ale... on nie chce uprawiać ze mną seksu. Sara bębni okularami o pudełko chusteczek higienicznych na stoliku, jakby chcąc podkreślić znaczenie tych słów. Ma zmartwioną minę, zgaduję, że styka się z tym problemem po raz pierwszy. Sara jest osobą, którą w języku psychologii określamy jako uzewnętrzniającą swój popęd seksualny. Kto inny być może określiłby ją jako rozwiązłą, ale w jej przypadku nie chodzi o uzyskanie satysfakcji. Nadal tkwi w niej mała dziewczynka, która domaga się akceptacji i aprobaty. - I cały czas tak jest? - pytam przyjaźnie, ale neutralnie. - Z początku myślałam, że on chce zaczekać, żebyśmy się lepiej poznali albo coś w tym rodzaju. W pewnym sensie nawet mi to... pochlebiło. Jakbym była doskonałym winem, czymś, co powinno dojrzeć. - Śmieje się krótko, patrzy z udawanym zdziwieniem. - Potem zaczęłam się zastanawiać, że może jest impotentem. W jego wieku nie byłoby to wcale takie niezwykłe - stwierdza, jakby rzeczywiście znała się na problemach seksualnych mężczyzn

w średnim wieku. - Jednak wydaje mi się, że on by chciał, ale coś go powstrzymuje. To znaczy widzę, że chce, ale kiedy tak się dzieje, zaraz się wycofuje. I wtedy... prawie się gniewa. Dlaczego budzi to jego gniew? - pyta cicho i patrzy na mnie uważnie. - Nie wiem - odpowiadam z ociąganiem. - Powodów może być wiele, zresztą nie znam twojego faceta. Może boi się, że ci nie sprosta, mam na myśli, że jesteś atrakcyjna, młoda i tak dalej, a on może cierpi na jakieś dolegliwości fizyczne albo ma blokadę psychiczną. A co ty o tym myślisz? W końcu znasz go najlepiej. - Nic nie myślę. - Sara wzrusza ramionami, ale widzę po jej minie, po jej postawie, że ją to dręczy. Wzrusza ramionami, wpatrując się we mnie. - Okej, no więc... mam wrażenie, jakby była w nim... złość. Jakby w środku był wściekły i z jakiegoś powodu to wychodzi z niego wtedy, gdy jesteśmy ze sobą blisko, znaczy blisko fizycznie... Milknie, opuszcza głowę. Wydaje się bardzo krucha na tym fotelu obitym owczym runem. Kuli się jak pisklę i ramionami obejmuje kolana. Siedzi tak przez dłuższą chwilę, milczy, nie przeszkadzam jej. - Saro - odzywam się z wahaniem. - Czy zastanawiałaś się, dlaczego dla ciebie jest ważne, żebyście uprawiali seks? - Rany boskie! - Podnosi głowę i patrzy na mnie, jakbym zwariowała. - Rany boskie powtarza. - Od dobrego miesiąca spotykamy się prawie codziennie. Facet u mnie nocuje i twierdzi, że chce, żebyśmy byli ze sobą. Halo! Nie uważasz, że to dziwne, że nie chce iść ze mną do łóżka? Nie odpowiadam, ale wiem, że ona ma rację.

W mieście ludzie idący ulicą nie patrzą na siebie, tylko na chodnik. Tak jest i koniec. Może dlatego mnie nie widziała? Jednak to dziwne. Na początku lata, gdy stała w kolejce po zakupy w hali, kilka razy znalazłem się zaraz za nią, mógłbym z łatwością zacisnąć ręce na jej cienkiej, ptasiej szyi. Chwila i byłoby po wszystkim. Pewnego razu, gdy stała w kolejce do bankomatu, dotknąłem jej kościstego ramienia. Było pokryte meszkiem, ciepłe od słońca. Wzdrygnąłem się z odrazą i jak oparzony cofnąłem rękę. Ale nie widziała mnie, tylko z roztargnieniem podrapała się krótkimi, niepomalowanymi paznokciami. Zacząłem czuć się niewidzialny, jak ci biedni wykolejeńcy, dla których domem jest Medborgarplatsen. Na których nikt nigdy nie patrzy. Niewidzialni pijacy, psychole, młodzi mięśniacy z wielkimi tatuażami. Kurwy o umęczonym, wyzywającym spojrzeniu, patykowatych udach, poszarpanych żyłach i niesytych łonach. Widziałem ich spojrzenia, w głowie dźwięczały mi ich głosy - Chcesz się RUCHAĆ? Mogę ci w tym pomóc. Przecież widzę twój ból. WIDZĘ CIĘ. Zwyczajni ludzie odwracają wzrok, gdy niewidzialni pokażą się w metrze albo na ulicy. Niewidzialny lud zamieszkuje sztokholmskie parki, podziemne labirynty metra mknącego w nocy i oczywiście noclegownie. To oni jeżdżą nocnymi autobusami od pętli do pętli, w kółko, bez celu. To oni żebrzą o posiłek wśród klientów McDonaldów. Okazałem się dla niej tak samo niewidzialny. Jak byle jaki pijak. Właśnie ja! Pewnego dnia, tuż przed nocą świętojańską, stanąłem przed nią na Götgatan. Niedbale, lekko rozkraczony. Zagrodziłem jej drogę. Szła, gapiąc się na chodnik, obeszła mnie dookoła i nawet nie podniosła wzroku. Wtedy podjąłem decyzję. Miała swoją szansę, by odpokutować, ale ją zmarnowała. Dlatego muszę ją ukarać.

Jest późne popołudnie, czuję się zmęczona i apatyczna. Wiem, że podczas sesji z Sarą okazałam zbyt daleko idący brak zaangażowania. W każdym razie według mojej oceny, ale do wyboru miałam tylko albo odbyć sesję, albo ją odwołać, co według mnie byłoby gorsze dla Sary. Martwi mnie jej facet; kto to jest i czego chce? Wiem, że życie miłosne Sary nie powinno być głównym wątkiem naszej terapii, ale nie mogę przestać się niepokoić. Jednocześnie zaczynam wątpić w moją intuicję, bo co ja wiem? Jestem tak roztrzęsiona i przestraszona, że wszędzie dostrzegam zagrożenia. Groźby. Wzdycham ciężko i próbuję myśleć o czym innym. Nie pozwolić, by górę wziął strach. Otwieram okno. Z placu dochodzą głosy. Przez chwilę myślę, żeby porozmawiać z Ainą. Może mogłabym pójść z nią na wernisaż, na który się wybierała, potem przenocować u niej, w jej maleńkiej kawalerce na Blekingegatan. Jutro obie mamy wolny dzień. Myśl, żeby obudzić się w jej ciasnym mieszkanku, wydaje się pociągająca. Na lekkim kacu. Obudzić Ainę, potem zejść do Seven-Eleven i kupić coś na śniadanie. Nic nowego, już tak bywało. Przechodzę przez niewielki przedpokój i wchodzę do pokoju Ainy. Aina siedzi w pozycji kwiat lotosu i rozmawia przez komórkę. Śmieje się głośno, aż się skrzy, najwyraźniej rozmawia z mężczyzną. Trudno powiedzieć z kim. Podnosi wzrok na mnie, już chcę wyjść, ale daje mi znak, żebym została. Parę krótkich zdań, kończy rozmowę i patrzy na mnie. - Siri! No mów! Jestem zupełnie skołowana. Nie wiem, co Aina chce ode mnie usłyszeć. - Co mam mówić? Uśmiecha się. - Wyglądałaś, jakbyś... chciała mi coś opowiedzieć - powiada i chyba ma rację. Naturalnie, że chciałabym podzielić się z nią przeżyciami ostatniej nocy, ale nie mogę. Nie mam siły. Zamiast tego mówię: - Chciałam pogadać z tobą o wystawie. - Idziesz ze mną! - Uśmiech Ainy jest jeszcze bardziej promienny niż podczas rozmowy z tajemniczym mężczyzną. - Kurczę, ale fajnie! Wiesz, ile czasu minęło od ostatniego razu, kiedy się gdzieś razem wypuściłyśmy? Musisz u mnie przenocować i jeśli będzie słońce, śniadanie zjemy w Helgalunden[13].

Jej entuzjazm nie zna granic, nie mogę się oprzeć. Aina ma cudowną umiejętność sprawiania, że człowiek czuje się wybrany i wyjątkowy. - Nawiasem mówiąc, dzwonił Robert. - Jaki Robert? - Cha, cha, dobre. - Aina chichocze. - Wiesz. Robert z ”rakowego” przyjęcia. Ten, który grał na gitarze. - Aha. Nadal jesteście razem? Aina wierci się, jakby moje pytanie ją uwierało. - Niezupełnie. Prosił o twój telefon. Uśmiecha się szeroko. - Mój telefon? Dlaczego? Aina przekrzywia głowę i śmieje się z mojego zaskoczenia. - Dlaczego nie? Sama go spytasz, gdy zadzwoni. Nagle dostrzega moją minę. Marszczy wyraźnie zaznaczone brwi i mówi z niepokojem: - Wyglądasz na zmęczoną, kochana, dobrze sypiasz? Powinnaś się zastanowić, może byś z kimś porozmawiała. Albo zaczęła brać leki. Co uznasz za stosowne. - Aino - przerywam jej. - Nie przyszłam tu, żeby rozmawiać o... o moim zdrowiu psychicznym, tylko powiedzieć ci, że pójdę z tobą na imprezę, na którą od dwóch tygodni mnie namawiasz. Wiesz... imprezę. - Przepraszam. - Przepraszający uśmiech. - Impreza, właśnie, fajnie! Już skończyłaś na dziś? - Patrzy na mnie pytająco. - Jeśli tak, to idziemy kupić wino. Idziemy w dół Götgatan. Na ulicach pełno ludzi, wielu się śpieszy, niosąc jakieś torby i paczki. Wpadamy do Systemet, do Hennes[14] w galerii Ringen, potem w mieszkaniu Ainy zjadamy szybki obiad składający się z tajskiego dania na wynos popitego czerwonym winem. Połączenie jest niekonwencjonalne, ale udane. Przebieramy się. Sukienka, nowy podkład, żel do włosów. Po raz pierwszy od dawna wydaje mi się, że ładnie wyglądam. Aina ma na sobie dżinsy i koszulkę z niebieskiego jedwabiu, wygląda przepięknie. Jej długie włosy rozjaśnione słońcem opadają na ramiona jak jasna jedwabna kotara. Siri i Aina. Aina: wysoka, krągła blondynka, wesoła, zawsze gotowa do śmiechu. Ja: niska, ciemnowłosa, chuda. Chłopczyca. Poważna. W rzeczywistości, gdy mocniej poskrobać, nie wygląda to tak stereotypowo. Aina jest znakomitą terapeutką, osobą na wskroś poważną. Za tym zaraźliwym uśmiechem i blond włosami ukrywa się błyskotliwy intelekt. Bywa

mylnie oceniana, ale kto podczas poważnej dyskusji spróbuje ją zagiąć, drugi raz już tego nie zrobi. Impreza odbywa się w galerii sztuki na Östermalmie, gdzie koleżance Ainy, malarce, dali wreszcie szansę wystawienia swoich prac. Goście szepczą o zjawisku, a Malena, czyli gospodyni, chodzi między nimi zarumieniona, z szeroko otwartymi oczami, jakby cała sytuacja wydawała jej się kompletnie nierzeczywista. Szybko się rozdzielamy, Aina dostrzega jakichś znajomych, ja wolę iść do barku, gdzie serwują białe wino w plastikowych kubkach i japońskie zakąski. Niezbyt pociągające, ale skuteczne, jeśli się chce upić. A ja chcę. Patrzę na gości. Ta sama co zwykle mieszanka znajomych Ainy. Artyści, muzycy i trudni do zidentyfikowania ludzie obracający się w świecie kultury. Czuję się trochę nieswojo w tym towarzystwie. Myślę, że są dość pretensjonalni; wszyscy tacy piękni, pewni siebie i swoich racji. Jednak dobrze mi robi samo wyjście między ludzi. Mój dom wydaje się daleko, a moje lęki uśpione. Ranek okazuje się dokładnie taki, jak chciałyśmy. Skacowane leżymy sobie na kocu w Helgalunden, popijamy colę light i przyglądamy się przechodniom, właścicielom psów, opalającym się, którzy leżą na trawniku, i zakochanej parze, która bez zażenowania migdali się na sąsiednim kocu. Od dawna nie czułam się tak spokojnie. W ogóle mnie nie przeraża myśl, że wrócę do domu. Jeszcze kilka godzin gawędzimy sobie w parku, w końcu zbieram swoje rzeczy i idę spacerkiem do Slussen[15] i autobusów jadących w kierunku Värmdö[16]. [13] Helgalunden - skwer w dzielnicy Södermalm, wśród zabudowy z początku XX w. [14] Hennes - właśc. Hennes&Mauritz, szwedzka sieć sklepów z konfekcją, na świecie znana jako H&M. [15] Slussen - śluza między jeziorem Mälaren i zatoką Saltsjön, również wielki węzeł komunikacyjny. [16] Värmdö - gmina obejmująca kilka wysp w sercu archipelagu sztokholmskiego, 20 km od Sztokholmu.

Data: 30 sierpnia

Czas: 14.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjent: Peter Carlsson

Rozmowa nr 2 Pora na kolejne spotkanie z Peterem Carlssonem. To nasza druga rozmowa, gdy już wiem więcej i jest szansa, że skłonię go do otwarcia się i wyznania, co go przywiodło do mojego gabinetu. Wygląda na autentycznie udręczonego. Nie bardzo wierzyłam, że przyjdzie na kolejną wizytę. Czasem jest to zbyt trudne, bo człowiek się wstydzi i uważa, że powiedział za dużo. Bywa, że źle się czuje w kontakcie z danym terapeutą. Jednak Peter wrócił, siedzi naprzeciwko mnie i czeka, aż zacznę. Widzę, że jest nieswój. Ma wypieki i unika mojego wzroku. Gdy się witaliśmy w holu, miał spoconą rękę i wyraźnie żenowało go, że nie potrafi panować nad swoim ciałem. Wymieniamy kilka uprzejmości, a następnie oglądamy kwestionariusze, które poprzednim razem dostał do wypełnienia. Potem proszę, by opowiedział, co skłoniło go, żeby szukać pomocy właśnie tu i teraz. Co takiego się stało, że zwraca się o pomoc po prawie dwudziestu latach zmagania się ze swoimi problemami. - No więc... mam dziewczynę. Jest dla mnie kimś bardzo ważnym. Wydaje mi się, że po raz pierwszy jestem naprawdę zakochany. Mam na myśli prawdziwie zakochany. Kiwam głową, zachęcając, żeby kontynuował. - Poznaliśmy się kilka miesięcy temu i z początku było dobrze, chociaż i tak się martwiłem. To znaczy wcześniej też chodziłem z różnymi dziewczynami, ale dość szybko z nimi zrywałem. Jednak z tą dziewczyną nie chcę... to znaczy chcę. Chcę, żeby z nią było coś więcej. - Czyli już wchodziłeś w związki, które zrywałeś, a teraz poznałeś kobietę, która jest dla ciebie ważna, i chciałbyś, żeby ten związek był trwały. Dobrze zrozumiałam? Peter Carlsson kiwa głową w milczeniu, widzę w jego oczach coś, co wygląda na łzy. - Możesz mi powiedzieć, dlaczego wcześniej zrywałeś i dlaczego się boisz, że z nią też zerwiesz?

- Nachodzą mnie różne myśli - mamrocze Peter - i stają mi przed oczami różne obrazy. Boję się ich. - Czy możesz je opisać? - To... strasznie... trudne. Widać, że go to dręczy. - Opowiedz, kiedy ci się to ostatnio przydarzyło. - Wczoraj. To było wczoraj wieczorem. Zjedliśmy kolację i napiliśmy się wina. Ona, moja dziewczyna, poczuła się zmęczona i poszła odpocząć. Położyła się na łóżku i zasnęła. I nagle wyobraziłem sobie, jak... jak... To znaczy, jak łatwo byłoby objąć dłońmi jej szyję... i ścisnąć. Była taka drobna i bezbronna, można by jej łatwo... zrobić krzywdę. - I jak się czułeś, gdy o tym pomyślałeś? - Sam nie wiem. Z początku prawie... się podnieciłem. - Peter Carlsson z zawstydzeniem patrzy na swoje wyczyszczone buty, jakby szukał tam rozwiązania swoich problemów. - A potem ogarnęło mnie przerażenie. Bo co by było, gdybym naprawdę zrobił jej krzywdę. Ja... przecież ja ją kocham. Zwija się na fotelu, zaczyna się trząść, po policzkach spływają łzy. Wykonuję zwykły gest w stronę pudełka z chusteczkami. - Domyślam się, że to samo przydarzało ci się w poprzednich związkach. Peter potakuje. - Prawie zawsze są to myśli, że zrobię im coś złego. Jak te z samochodem, że kogoś potrącę. Jednak częściej... - waha się -...nachodzi mnie lęk, że stracę panowanie nad sobą. No wiesz, że... zwariuję. Co będzie, jeśli zwariuję i zrobię coś niekontrolowanego. Nie tak jak w wypadku jazdy samochodem, że przejadę kogoś celowo, tylko niechcący. Boję się, że utrata panowania nad sobą byłaby czymś gorszym niż to, co ogląda się w telewizji, wiesz, jak z tym facetem, który zarąbał siekierą swoją kobietę. - Nawiązuje do głośnej sprawy sądowej. Tak jest od początku... od kiedy byłem z kobietami. Tylko że z czasem było coraz gorzej. - W jakim sensie gorzej? - Czy ja wiem, myśli stają się coraz bardziej natrętne. Pojawiają się jak obrazki albo filmy. Gdy tylko chcę się... gdy chcemy... próbujemy się kochać, w głowie zaczyna mi się film. - Waha się. Domyślam się, że jeśli powie, zrobi to wbrew własnej woli. - Może być tak, że zaczynamy się całować albo... no wiesz. Podniecam się. A potem pojawiają się te cholerne obrazy i ze wszystkich sił staram się je odpędzić. Powtarzam sobie słowa jakiejś piosenki, tabliczkę mnożenia, ale one i tak się pojawiają. Widzę, jak się kochamy. Ona leży, jest zdana na moją łaskę i niełaskę. Ufna. Ona mi ufa. Najpierw kochamy się jak zwykle i jest jej dobrze.

I jej, i mnie. I wtedy... wtedy... coś się dzieje z tymi obrazami. Widzę, jak ją chwytam za szyję. Ona patrzy na mnie, otwiera usta, jakby chciała powiedzieć „nie”, ale nie wydobywa z siebie żadnego dźwięku. Kompletnie nic! Zaciskam ręce. Ona się trzęsie, wygina plecy, ale nic nie może zrobić. Wygina się jakoś tak do góry. W łuk... Oczy ma wielkie, czarne, widzę jej zdumienie i strach. Duszę ją, będąc w niej, i szczytuję dopiero w momencie, kiedy ona przestaje oddychać. Peter Carlsson wygląda na zdruzgotanego. Nie przestaje płakać. - Jakie uczucia budzą w tobie te obrazy? Nie odpowiada, nieprzerwanie, ruchem niemal spastycznym, przesuwa dłońmi po udach. W końcu doczekuję się odpowiedzi. - Strasznie się boję. A gdybym naprawdę stracił panowanie nad sobą i zrobił jej krzywdę? Przecież ja ją kocham. Od tych myśli czuję się obrzydliwie, jak zboczony morderca. Przecież nie chcę jej skrzywdzić. - Czy te fantazje sprawiają ci przyjemność? Zdaję sobie sprawę, że on odbiera moje pytania jak prowokację, ale muszę zrozumieć, co ukrywa się za myślami Petera Carlssona. Czy jest seksualnym sadystą, czy jego natrętne myśli są objawem zaburzenia lękowego. - Przyjemność? - pyta wzburzony. - Nie, zapewniam cię, że nie odczuwam żadnej przyjemności. Wolałbym ich uniknąć, chciałbym, żeby ich nie było. Przyszedłem po pomoc, żeby zniknęły. Nie rozumiesz tego? - Czy sam robisz coś, żeby zniknęły? - Przestałem oglądać wiadomości i tym podobne, nie czytam o wariatach i ludziach, którzy tracą kontrolę, przeginają, zabijają innych. Zatrzymuje się. W gabinecie zapada milczenie. - Jeszcze coś? - Przestałem uprawiać seks. Gdy nie kocham się z moją dziewczyną, te myśli nie są tak natrętne. Tylko że... jaka kobieta zechce być z mężczyzną, który unika seksu? Ważę jego słowa. Wprawdzie mdli mnie od jego wyobrażeń, ale chociaż nie mam absolutnej pewności, jestem przekonana, że chodzi tu o natrętne myśli i nic więcej. Natrętne, niepożądane myśli i wyobrażenia budzące lęk. Strach przed ich urzeczywistnieniem i utratą kontroli nad sobą często prowadzi do unikania sytuacji, w których powstają. Niejednokrotnie, jak w przypadku Petera, sięga się wtedy po różnego rodzaju rytuały, które mają powstrzymać te myśli, tymczasem problem nie znika. Unikanie i rytuały mogą

nawet go nasilić. Moim zadaniem jest pomóc pacjentowi zerwać z rytuałami i unikaniem, zamiast tego zmierzyć się z tymi dręczącymi fantazjami, które napawają go lękiem. Zasada terapeutyczna jest taka, że odczuwanie przykrości i lęku słabnie, jeśli przestanie się unikać rozmaitych myśli i sytuacji. Z pozoru prosta rzecz, lecz dla pacjenta niezwykle trudna i wymagająca odwagi, ale i jego zaufania do terapeuty. Odczuwam pewne wahanie, uzmysławiam sobie, że potrzebuję rady ze strony bardziej doświadczonego kolegi. Mimo wszystko udaje mi się jakoś uspokoić Petera, wyjaśniam mu, co to są natrętne myśli, i mówię, że najprawdopodobniej uda się zaradzić jego problemom. Umawiamy się na następną wizytę i gdy się z nim żegnam, wydaje mi się, że w jego oczach dostrzegam promyk. Może promyk nadziei. Po jego wyjściu idę do kuchenki. Jestem pod silnym wrażeniem tej rozmowy. Jego problemy to dla mnie w znacznej mierze teren nieznany i nie bardzo wiem, jak do nich podejść. Wprawdzie już miałam do czynienia z nerwicami natręctw, również seksualnych. Ale to? Czy fakt, że jestem kobietą, może zaszkodzić terapii? Może powinnam skierować go do Svena, ale ja również muszę mieć pacjentów, bo to oni opłacają moją pensję.

Ziggy zaginął. Jest to fakt, dłużej nie da się temu zaprzeczać. Od przeszło tygodnia nie widziałam jego pulchnego, szarego ciałka. Owszem, wcześniej też znikał, by szukać przygód w lasach sosnowych ciągnących się wzdłuż wybrzeża, ale nigdy na tak długo. Szukałam go w ogrodzie, koło pomostu i w lesie między moim domem a szosą. Wypatrywałam go w koronach drzew, może się wdrapał i nie potrafi zejść. Wystawiałam na trawnik miskę z jego ulubionym jedzeniem i czekałam. Byłam pewna, że wkrótce wróci, obojętny na mój niepokój, ułoży się przy mnie na łóżku, zwinie w kłębek i powróci do swojej beztroskiej kociej codzienności. Dziś wieczorem również rozglądam się za nim, próbuję wypatrzyć na niewielkim trawniku przypominającym kosmaty, wypłowiały koc rozciągający się do miejsca, gdzie zaczynają się obłe, szare skałki granitowe. Pokrzywy rosnące wzdłuż ściany szczytowej drewutni są już wysokie na metr. Co roku planuję, że je wykopię, i rzecz jasna nic z nimi nie robię. Czasem zadowalam się stwierdzeniem, że nie jestem w stanie niczego zmieniać, i nawet czerpię z tego poczucie bezpieczeństwa, skoro w dzisiejszym świecie nie ma nic stałego ani pewnego. Zatem godzę się z własną biernością i łzawo tłumaczę się sama przed sobą, że po takim nokaucie nie da się od razu podnieść i żyć dalej, jakby nic się nie stało. To tak, jakby człowiek wyszedł z płonącego wraku samochodu, z uśmiechem strzepnął sadze i spytał, która godzina albo gdzie w pobliżu jest jakaś fajna knajpa. W pracy widuję, jak ludzie dziwaczeją albo nabierają szkodliwych nawyków, aby osłonić się przed prawdziwym życiem. Podczas terapii zmuszam ich, aby konfrontowali się ze swoimi lękami i je poskramiali. Żeby odważyli się żyć w otaczającej ich rzeczywistości. Choćby to bolało. Wiem dokładnie, jak to zrobić, istnieją sprawdzone sposoby. Tyle że sama sobie z tym nie radzę. W promieniach zachodzącego słońca skałki żółcą się jak płomienie. Opieram dłoń o szybę drzwi tarasowych i wzdrygam się, bo po pływaniu nie zmieniłam majtek na suche. Z zamyślenia wyrywa mnie cichy odgłos tarcia. Jakby cienkie gałązki tarły o drzwi wejściowe do domu. Odgłos... bezsilnego drapania paznokciami o drewno. Moją pierwszą reakcją jest strach. To odruch, niewynikający z oceny sytuacji. Wyostrzam wszystkie zmysły: widzę igły sosnowe na tle nieba, które ma teraz kolor marchewki, od szarego tła kamieni odcinają się owocostany na przekwitłych trybulach rosnących na brzegu trawnika. I ten odgłos. Jakby dzieci rysowały ołówkiem na moich drzwiach. Dokuczliwy, suchy chrobot, raz się nasila, raz słabnie. Rytmicznie. Wyobrażam sobie koślawe litery pisane niewprawnymi

rączkami. Kieruję się do przedpokoju, bez jakiegoś konkretnego zamiaru, ale staram się iść bezgłośnie. W połowie drogi uderza mnie myśl: Ziggy, oczywiście, wrócił. Może jest ranny, osłabiony i nie potrafi inaczej zwrócić mojej uwagi. Pozostałą odległość pokonuję w dwóch susach, rzucam się na odrapane, ale masywne dębowe drzwi i otwieram je na las. Słońce już zaszło, między sękatymi pniami sosen została jedynie słaba, szaroniebieska poświata. Przede mną łan paproci, czarnych jagód i mchów, ale nigdzie nie widzę tłuściutkiego kociego ciałka. Ostrożnie wychodzę na schodek. - Ziggy! - Mój głos odbija się echem, które brzmi głucho w ten letni wieczór. Ale nadal panuje cisza, którą przerywa jedynie odległy warkot silnika motorówki. Po chwili słyszę jeszcze coś, odgłos łamania czegoś kruchego. Może drobnych, cienkich gałązek. Wyobrażam sobie, jak Ziggy krąży między paprociami i omszałymi kamieniami. Ranny i zdezorientowany. - Ziggy, no chodź, kocisko! Jednak on nie przychodzi. Wracam do domu po dużą latarkę z sypialni i trzymając ją mocno, ostrożnie znów wychodzę przed drzwi. - Ziiggy! Wilgotne

wieczorne

powietrze

jest

przesycone

zapachem

drzew

iglastych

i butwiejących roślin. Zapalam latarkę i kieruję światło na las. Pnie sosen rzucają nieregularne cienie przypominające groteskowo wydłużone postacie, które padają na ziemię, gdy zamaszyście przesuwam latarką z lewa na prawo. - Ziggy! Chodź, kochany! Chodź do pani! Powolutku wchodzę między sosny na skraju lasu. Nadal jestem boso i w kostiumie kąpielowym. Igliwie kłuje mnie w stopy, ale nie zwracam na to uwagi. Chcę znaleźć Ziggy’ego. Potem staję przed sznurem na bieliznę. Mimowolnie mrużę oczy od światła latarki odbitego od prześcieradeł, które rozwiesiłam rano. - Ziggy! Ale kot się nie pojawia. Wydaje mi się, że kątem oka dostrzegam jakiś ruch. Prześcieradło z prawego końca zafalowało lekko i dociera do mnie głuchy trzask. Następna przetrącona gałązka, tym razem grubsza. Za gruba, żeby złamała się pod zgrabnym, zwinnym ciałkiem Ziggy’ego. Taka gałązka może się złamać tylko pod znacznym ciężarem. Dużego zwierzęcia albo człowieka.

Wiem, że tak jest. Moje ciało też to wie. Ściska mnie w żołądku, chwytam mocniej latarkę. Nagle uprzytamniam sobie, jak ja wyglądam: w samym kostiumie kąpielowym z wielką latarką w prawej ręce; wyciągam ją przed siebie jak krucyfiks; jakbym wierzyła, że w ten sposób da się zakląć to, co być może znajduje się w tych ciemnościach. Nieruchomieję na sekundę, potem rzucam się do domu, zatrzaskuję za sobą drzwi, osuwam się na podłogę i trzęsącymi się rękami wyciągam igliwie ze stóp. Możliwe, że dalsze wypadki są następstwem moich bezowocnych poszukiwań i uporczywego wrażenia, że przed moim domem ktoś był i obserwował mnie, jak półnago, trzęsąc się z zimna, szukałam kota między sosnami, mając za broń jedynie latarkę. Czuję się po tym zdołowana, wystraszona i samotna, więc postanawiam poszukać pocieszenia w ostatniej butelce różowego wina, która stoi w lodówce. Wypijam więcej, niż miałam zamiar, po opróżnieniu butelki pozwalam sobie jeszcze na trochę czerwonego wina. Przysypiam na wytartej i niewygodnej kanapie, przykryta kocem w szkocką kratę, zapadam w niespokojny sen bez snów, podczas gdy mój odtwarzacz gra na cały regulator. Dlatego w pierwszej chwili nie słyszę dzwonka telefonu; odbieram dopiero po wielu sygnałach. W komórce szumi i trzeszczy, ledwo słyszę, co mówi do mnie miękki, męski głos. - Chciałbym rozmawiać z panią Siri Bergman. - To ja. - Dobry wieczór, dzwonię z ostrego dyżuru szpitala na Söder. - Słucham? - Wieczorem przywieziono do nas pani przyjaciółkę, Ainę Davidsson. Nie potrafię na to sensownie odpowiedzieć. Aina jest w szpitalu? - Prosi, żeby pani do niej przyjechała. Została potrącona przez motocykl na Folkungagatan. - Boże, jak ona się czuje? Wahanie. - Jej stan jest poważny, ale nie krytyczny - mówi szybko. - Doznała urazu czaszki, który trochę nas niepokoi. Jeśli wszystko będzie dobrze, wkrótce powinniśmy przewieźć ją na OIOM, żeby mieć ją na oku. Jeśli wszystko będzie dobrze? - Proszę się nie martwić, zaopiekujemy się nią, ale jak już mówiłem, prosiła, żeby pani przyjechała. Jak najprędzej. Opieram się o blat w kuchni, w żołądku ściska mnie ze strachu i z głodu. Przed

oczami mam twarz Ainy. Sięgam po torbę musli i parę garści pakuję prosto do ust, nalewam jeszcze jeden kieliszek wina i spłukuję musli dwoma wielkimi łykami. Od tak dawna nie prowadziłam samochodu, że długo szukam kluczyków. Po omacku trafiam nimi do stacyjki, ale ledwo daję radę włączyć światła. Mdli mnie, kręci mi się w głowie, pod kością czołową i między oczami czuję narastający, tętniący ból. Jakby wściekłe zwierzę chciało wydostać się stamtąd przez oczodoły. Muszę przytrzymać się kierownicy, żeby nie wypaść na ziemię, gdy się wychylam, by zamknąć drzwi samochodu. Zdaję sobie sprawę, że nie powinnam prowadzić auta w tym stanie, ale Aina jest moją najlepszą przyjaciółką i jest dla mnie zupełnie jasne, że nie zniosłabym, gdybym również ją miała stracić. Jest ciemna noc, wąska droga wije się zdradziecko. Jadę bardzo powoli, mimo to dwukrotnie wpadam prawym kołem na trawiaste pobocze. Dojeżdżając do kościoła parafialnego gminy Värmdö, po raz pierwszy zauważam ciemny samochód. Jedzie za mną w kierunku miasta. Potem nie zwracam na niego uwagi. Jeszcze nie. Na wysokości Grisslinge dostrzegam błękitne światło koguta. Policja, czegoś ode mnie chcą, więc zjeżdżam na pobocze, zatrzymuję się i opuszczam szybę. Od tyłu podchodzi mężczyzna, na tle światła koguta staje przede mną młody, ciemnowłosy policjant. - Dobry wieczór, poproszę o prawo jazdy. Macam, szukając torebki, gdy uzmysławiam sobie, że jej nie zabrałam. Sama czuję, że moje ruchy są zbyt zamaszyste, nie kontroluję ich, więc zaciskam obie ręce na kierownicy, nabieram tchu i znów podnoszę wzrok na policjanta, u którego pojawiła się zmarszczka na czole. - Ee, strasznie mi przykro, jadę do przyjaciółki, która wylądowała na ostrym dyżurze i... wydaje mi się, że nie... ee... nie zabrałam dokumentów. Wiem, że to kiepskie wyjaśnienie, policjant ma nieprzeniknioną twarz. Jeśli się dziwi albo czuje irytację, nie okazuje tego. - Okej, chcielibyśmy, żeby pani dmuchnęła w alkomat. Robiła pani to już kiedyś? - Tak, oczywiście. W jego minie, poważnej do przesady, jest coś takiego, że nagle cała ta historia wydaje mi się kompletnym absurdem i muszę się roześmiać. Szukam jego spojrzenia w nadziei, że mój chichot pozwoli mu dostrzec komizm sytuacji. Wzruszam ramionami i na sekundę nasze oczy się spotykają, ale on z zakłopotaniem odwraca wzrok i patrzy na radiowóz, co nie wiadomo dlaczego prowokuje mnie do jeszcze

głośniejszego śmiechu. Chcę go stłumić i usiłuję się opamiętać, ale nie udaje mi się i zwijam się w niekontrolowanym ataku śmiechu. Dostaję istnych konwulsji, łzy spływają mi po policzkach. Policjant bez słowa podaje mi alkomat i chrząka znacząco. Dmucham. Czerwone. Dmucham jeszcze raz. Kurtyna opada. Mam wysiąść z samochodu i pójść z nim do radiowozu. Liczę, że nie zauważą, jak się zataczam, ale dostrzegam, że policjant rzuca koledze znaczące spojrzenie, i od razu mam gulę w brzuchu. Jest ich dwóch; jeden w średnim wieku, nieco przysadzisty, rudawy, ze szparą między przednimi zębami, i młodszy, o imieniu Amir. Podczas jazdy rozpaczliwie przekonuję, że sytuacja jest poważna, mówię o wypadku Ainy, o telefonie ze szpitala, urazie czaszki, OIOM-ie. Jest to nieopisanie upokarzające, jakbym chciała zatuszować własne karygodne zachowanie, serwując im długą, wykrętną opowieść, która w moich uszach brzmi równie żenująco jak i w ich. Tłumaczą uprzejmie, że nie mogą mnie puścić ani zawieźć do szpitala, ale obiecują, że zadzwonią tam z komisariatu. Podaję im numer komórki Ainy. Po jakichś pięciu kilometrach mam takie zawroty głowy i nudności, że nie daję rady. Ból głowy narasta, mam wrażenie, że wali jak w bęben w miejsce pod brwiami, zimny pot spływa spomiędzy piersi na brzuch. - Zatrzymajcie się, proszę... - mówię szeptem, ale słyszą mnie i wprawnie zjeżdżają na pobocze. - Jest pani niedobrze? Chce się wymiotować? - Nie, skąd - odpowiadam i w tym samym momencie wyrzucam zawartość żołądka na tylne siedzenie. W komisariacie rudy funkcjonariusz prowadzi mnie do pomieszczenia, które chyba jest położone na najgłębszym poziomie piwnicy. Jeśli jest zły albo niezadowolony, że zapaskudziłam mu samochód, nie okazuje tego. Wygląda raczej, jakby myślał o czymś innym; o kolacji, halowym meczu bandy[17] w najbliższy weekend albo nowym facecie byłej żony. Domyślam się, że z takimi jak ja ma do czynienia wiele razy w tygodniu, że po skończonym dyżurze nawet nie będzie o tym pamiętać. Zwykła sprawa. Pijana facetka pojechała z Värmdö do miasta samochodem, chociaż nie powinna. Stanowiła zagrożenie dla ruchu, być może i szczególny przypadek, ale kto by się przejmował? Dmucham jeszcze parę razy w większą maszynę podłączoną do komputera. Drukarka

wypluwa blankiet, dowód mojej winy. Mieli cynk, powiedział mi policjant. Ktoś do nich zadzwonił, że widział, jak piłam, a potem wsiadłam do samochodu. Nie, nie może mi powiedzieć kto. Długo się zastanawiam, kto to mógł być. Przecież nie mam sąsiadów mieszkających na tyle blisko, żeby mogli mnie zobaczyć. Potem trafiam do pomieszczenia, które, jak się domyślam, jest celą dla pijaków. Jest tak gołe, że wręcz poniżające. Na podłodze materac obciągnięty skajem, w rogu studzienka kanalizacyjna. Wyjaśniają mi, że mam wytrzeźwieć w celi zgodnie z przepisem o zatrzymaniu osoby znajdującej się w stanie upojenia alkoholowego. Zepsuta świetlówka nie przestaje mrugać z sufitu, co jeszcze pogłębia moje poczucie upokorzenia i upadku. Nie zdaję sobie sprawy, że po policzkach płyną mi łzy. Kiedy ja właściwie straciłam kontrolę nad własnym życiem? Tu, w komisariacie? Gdy pijana wsiadłam do samochodu? Czy wtedy, gdy postanowiłam zostać w moim domu na pustkowiu, chociaż przyjaciele mi to odradzali? Gdy nocami zaczęłam wmawiać sobie różne rzeczy? Czy wtedy, gdy umarł Stefan? Jak długo tu siedzę? Dwadzieścia minut? Godzinę? Straciłam poczucie czasu. Nagle drzwi się otwierają, wstaję. Na jej widok czuję jednocześnie radość i zdumienie. Jak to możliwe? Aina wygląda jak ktoś, kto czuje się wręcz znakomicie, nie dostrzegam oznak żadnego urazu. Opiera się o framugę i przekrzywiwszy głowę, patrzy na mnie z troską. [17] Bandy - gra przypominająca hokeja na lodzie.

Pobraliśmy się w grudniu. Ślub był skromny, w sztokholmskim ratuszu, w obecności jedynie najbliższych przyjaciół i krewnych. Byli rodzice Stefana, moi rodzice i siostry, Peppe i Malin z bliźniętami. Oczywiście Aina i Susanne, moja najdawniejsza przyjaciółka, która mieszka w Nowym Jorku i zajmuje się grafiką komputerową. Była wtedy w końcówce ciąży, cała w wypiekach, bez przerwy ścierała pot z twarzy kwiecistą apaszką od Marimekko. Potem wszyscy razem poszliśmy na świąteczny obiad do KB. Kupiona w second-handzie wełniana garsonka w stylu lat sześćdziesiątych, w kolorze écru z ogromnymi guzikami, opinała mi się na brzuchu. Czy to możliwe? Już wtedy było znać? Pobraliśmy się, gdy byłam w siedemnastym tygodniu. Mimo drobnej, szczupłej budowy nadal nie było nic widać. Wiedzieliśmy tylko my dwoje. Dwa tygodnie później poszłam ze Stefanem do poradni na Starym Mieście spotkać się z położną, Inger, i zrobić obowiązkowe badanie USG. Czego się spodziewaliśmy? Że dostaniemy zdjęcia dziecka i przyczepimy je do drzwi lodówki, że przeżyjemy parę nerwowych minut, po których lekarz orzeknie, że wszystko w porządku, poinformuje o dalszym rozwoju ciąży i przewidywanej dacie porodu. A tymczasem leżałam na leżance z wystawionym na wierzch brzuchem wymazanym żelem i patrzyłam na zasępioną minę lekarki. W milczeniu zmarszczyła brwi, przekrzywiła głowę i rzuciła Stefanowi szybkie spojrzenie. Czy wiedziała, że też jest lekarzem? Nie poruszyłam się, czekałam, że znajdzie brakujący palec albo nagle wyraźnie ujrzy komory serca i powie, że są ładnie wykształcone. Bez sprzeciwu, nie zadając żadnych pytań, dałam sobie wodzić po brzuchu głowicą aparatu; może wszystko się szybciej ułoży, jeśli będę współpracować w milczeniu? - Widzę... - odezwała się, ale urwała. - Wielkość płodu prawidłowa - podjęła z pewnym wahaniem w głosie. - Tu są plecy. - Pokazała coś, co na ciemnym tle ekranu wyglądało jak sznur perełek. - Tu miednica. - Zrobiła gest w kierunku czegoś, co w ogóle nie przypominało części ciała, zresztą niczego innego również. Obróciła głowicą i przycisnęła ją mocniej z boku mojego brzucha. - Tu jest pęcherz, jest w nim płyn, to prawidłowe, tu są nerki... Odczuwałam coraz większe zniecierpliwienie; nie mogłaby powiedzieć, że wszystko w porządku, żebyśmy nie musieli trwać w niepewności? - Czy wszystko w porządku? - przerwałam jej, starając się, by zabrzmiało to pewnie, spokojnie.

Spojrzała na mnie, ale nie od razu odpowiedziała. - Tu jest głowa - mówiła dalej. Zobaczyłam jasnoszarą kulkę odcinającą się od ciemnego tła ekranu. Umilkła na dłuższą chwilę, patrząc na główkę pod różnymi kątami. Poproszę, żeby państwo pojechali do szpitala na Söder zrobić dokładniejsze USG. Odwróciła się do nas, zabrała głowicę, ze stojącego obok stalowego stoliczka na kółkach wzięła kawałek szorstkiego, niebielonego papieru i powoli zaczęła ścierać mi żel z brzucha. - Co jest nie tak? - spytał z nagłą irytacją Stefan. - Nie mam pewności, czy rzeczywiście coś jest nie tak, jednak... ten sprzęt nie pozwala mi zobaczyć niektórych części mózgu. Mózgu? Łzy napłynęły mi do oczu. Nie jestem płaczliwa, ale napięcie przed badaniem w połączeniu z burzą hormonalną sprawiło, że po policzkach popłynął mi potok łez. Czy nasze dziecko ma uszkodzony mózg? Czy będzie niepełnosprawne? Oczami wyobraźni ujrzałam przed sobą dzieci na wózkach inwalidzkich, specjalne pojazdy do transportu niepełnosprawnych, szkoły specjalne i mieszkania dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych. Zacisnęłam szczęki tak mocno, że niemal dostałam skurczu, i zwinęłam się w kłębek. Stefan nachylił się i szepnął mi do ucha, że na pewno wszystko będzie dobrze. Jeszcze tego samego dnia w szpitalu na Söder usłyszeliśmy wyrok. Lekarz, Arab w średnim wieku, wydawał się zmęczony, wręcz wyczerpany, ale był dla nas bardzo miły i poświęcił dużo czasu, żeby nam wszystko wyjaśnić w swym łamanym szwedzkim. - Mózg płodu nie został prawidłowo wykształcony - powiedział rzeczowo i nie uciekł wzrokiem przed naszymi zszokowanymi, przerażonymi spojrzeniami. Długo się nie odzywaliśmy, jego słowa powoli w nas zapadały. - To się nazywa anencefalia. Bezmózgowie. Zaczyna się od niewykształcenia kości czaszki, przez co nie może się prawidłowo wykształcić kora mózgowa. Badanie USG wykazuje bezczaszkowie i brak obu półkul mózgowych. Nie byliśmy w stanie wykrztusić słowa. W milczeniu, w poczuciu pustki słuchaliśmy, a lekarz delikatnie wyjaśniał, co to znaczy. - Przy tego rodzaju wadzie płód nie może rozwijać się prawidłowo i choćby nawet dotrwał do porodu, dziecko nie ma szans na przeżycie. Naprawdę bardzo mi przykro, ale zalecałbym państwu jak najszybsze przerwanie ciąży. Zabieg może się odbyć jeszcze w tym tygodniu. Czułam się kompletnie wytrącona z równowagi. Sytuacja była absurdalna. Podczas rozmowy lekarz użył wyrażeń, które odbierałam, jakby stworzono je, żeby działały jak poduszka powietrzna między nami a prawdą.

Dziecko, które nosiłam w sobie, było płodem. Lekarz nie mówił o jego zabiciu, tylko o przerwaniu ciąży. A potem w ciągu jednego do dwóch miesięcy nastąpi normalizacja stężenia hormonów, umożliwiając kolejne zapłodnienie. Wieczorem po raz pierwszy od dawna pokłóciliśmy się ze Stefanem. - A jeśli on się myli? - wrzeszczałam. - Jeśli okaże się, że dziecko nie ma żadnej wady, a my je zabiliśmy?! - To nie jest dziecko, a ty mówisz, jakby chodziło o morderstwo. Przerwiemy ciążę, która do niczego nie prowadzi. - Stefan aż poczerwieniał ze złości i czegoś jeszcze. Czegoś znacznie bardziej przerażającego. - A co, jeśli oni się pomylili. Musimy... poprosić kogoś o powtórzenie tego USG. Chyba możemy się tego domagać, zanim zabiją... - Zamknij się! Nikt nikogo nie zabije. Zresztą sam widziałem na tym USG. - Kurde, przecież ty jesteś ortopedą. Do cholery, co ty możesz wiedzieć o diagnostyce płodu! Co nie jest złamane albo zwichnięte, to... dla ciebie czarna magia. - Nawet ja mogłem dostrzec, że on nie miał mózgu. Nie rozumiesz? On nie ma mózgu! Stefan z wyczerpania osunął się na kanapę i ukrył twarz w dłoniach. Jego oddech stawał się coraz cięższy, dotarło do mnie głuche, przeciągłe szlochanie. Siedziałam obok i długo milczałam, zupełnie oniemiała, dotarło do mnie. Anencefalia, bezmózgowie. Teraz zrozumiałam. Przed aborcją poprosiliśmy o dodatkowe USG, zgodzili się bez żadnych pytań. Kolejny, pełen zrozumienia, miły, ale kompletnie bezradny lekarz potwierdził wcześniejszą diagnozę. - Niestety w tej sytuacji nic nie możemy zrobić. Na pewno kiedyś będziecie jeszcze mieli zdrowe dziecko. Oczywiście mylił się. Trzy dni później usunęliśmy dziecko.

Trzymam w objęciach Ainę, w dodatku całkiem żywą. Jej włosy łaskoczą mnie w policzek. Czuję jej zapach; słodki, miodowy. W celi komisariatu nad naszymi głowami mruga zepsuta świetlówka. Ściskam Ainę mocno, wręcz desperacko, jak koło ratunkowe. - Aino... Brzmi to jak szloch. - Co się z tobą dzieje? Wszystko porządku? Przygląda mi się w sposób, którego nie poznaję; w jej spojrzeniu jest coś mrocznego, zwiastuje irytację. Przyciskam ją do siebie bez słowa, łzy spływają mi po policzkach. - Co się właściwie stało? - pyta Aina, marszcząc brwi i mrużąc oczy. - Myślałam, że umierasz - mówię piskliwie, chwytając ją za ramiona, może trochę za mocno, bo Aina cofa się i odsuwa. Robi to uprzejmie, ale zdecydowanie. - Policjanci mi mówili. Ale ja nie miałam żadnego wypadku. Poszłam na jogę. Naprawdę nic z tego nie rozumiem. - Ale... przecież dzwonili do mnie... - Mój głos zamiera. - Kto dzwonił, Siri? Kto? - Aino, ktoś mnie tu zwabił. Ktoś chodzi za mną. Ktoś... Sama nie wiem, jakiej reakcji się spodziewałam, ale Aina nagle zamyka oczy. Zaciska powieki, jakby chciała wyłączyć się z tej sceny. Cofa się o parę kroków i krzyżując ręce na piersi, zaznacza, że się dystansuje. - Siri, weź się w garść! Takie głodne kawałki możesz opowiadać policji, ale mnie nie mieszaj do swoich pijackich opowieści. Zamyka za sobą drzwi i odchodzi. Zostawia mnie samą z moim wstydem. Stoję sama w celi i nagle uświadamiam sobie, jak to musiało być: ktoś obserwował mnie, stojąc przed moim domem. Musiał przebywać tam dość długo, siedział na skałkach, zaglądał przez okna, widział, jak pływałam w zatoce. Potem widział, jak w lesie szukałam Ziggy’ego, odkrył moje słabe punkty. Picie. Potem zadzwonił do mnie, żeby zwabić mnie do miasta. Wiedział, że wezmę samochód, i dał cynk policji. Co najważniejsze, to na pewno on wysłał mi zdjęcie i wyłączył prąd w domu. Być może również tamtej nocy przestawił moją latarkę. Teraz jestem pewna, że to nie pojedyncze, niewinne zdarzenia. Ktoś zaczajony w ciemnościach na zewnątrz chce mi wyrządzić krzywdę.

Jest popołudnie, gorący, duszny dzień późnego lata, gdy wybiegam z poradni, aby zrobić obowiązkowe zakupy w Systembolaget w hali targowej Söder. Zrobiło się z tego coś w rodzaju rytuału; jest piątek, czyli kupuję wino. Nigdy nie biorę więcej niż jeden karton naraz, chociaż czasem kupuję też kilka butelek lepszego wina, na wypadek gdybym w nadchodzącym tygodniu potrzebowała jakiejś nagrody. Bo butelki to nagroda. Nie bardzo wiem, jak w takim razie określić wino z kartonu. Nazwanie go pociechą byłoby przesadą, działa raczej jak kit, spoiwo dla kolejnych dni, choćby były nie wiem jak trudne i przykre. Wszystko się wtedy wyrównuje i zlewa. Nic nie wystaje. Życie wydaje się gładkie, płaskie, o wiele łatwiej się nim steruje. O nocy spędzonej w areszcie policji w Värmdö wolę nie myśleć. Na razie. Postanawiam za to, że będę konsumować alkohol w sposób odpowiedzialny i że w sobotę wieczorem można pozwolić sobie na kieliszek wina do kolacji. Nie ma w tym nic złego. Zamierzam sobie przyswoić takie dojrzałe zachowanie. Wkrótce. Może w nadchodzący weekend. W sklepie jest pełno ludzi robiących zapasy na weekend. Młodzi faceci ładują pełne wózki skrzynek z piwem. Starsze panie z wielką ostrożnością wstawiają swoją Rositę albo Marinellę[18] do wózków na zakupy. Panowie w średnim wieku, dobrze wiedzący, czego chcą, wychodzą z ciężkimi torbami pełnymi butelek Amarone albo Bordeaux. Znajduję karton taniego francuskiego wina. Przypuszczalnie kwaśnego i utlenionego jeszcze przed otwarciem, ale za tę cenę to okazja. Nagle zastygam. Wprawdzie w sklepie panuje tłok, ale ta ręka na moim prawym udzie to raczej nie przypadek. Ręce mam zajęte, w dodatku drogę zastawiło mi starsze małżeństwo, więc odwracam się, by spojrzeć w twarz temu komuś, według kogo nasza znajomość jest na tyle bliska, że upoważnia go do dotykania mnie. Rozczochrane rude włosy. Broda przywodząca na myśl zdjęcia mojego taty z lat siedemdziesiątych. Sprany T-shirt, na ramieniu gitara. Stoi tak blisko, że czuję zapach jego ciała: potu i skóry rozgrzanej słońcem. To Robert. Robert Ainy. Chociaż nie, już nie, bo o ile wiem, to skończone. Jestem tak zaskoczona, że nawet nie wypowiadam obraźliwych słów, które mam w zanadrzu. Zamiast tego patrzę znacząco i cofam się parę kroków. Nie chcę stać za blisko. - Cześć! Wygląda na rozradowanego, jakby nie zrozumiał, że naruszył granicę mojej intymności, bo nie należy do tych, którzy mają prawo mnie dotykać.

- Cześć! - Dziękuję za przyjęcie! Ciekawych masz kolegów. - Robert uśmiecha się tak szeroko, że gdybym chciała, mogłabym sprawdzić plomby w całym jego uzębieniu. - Masz na myśli kogoś konkretnego czy ogólnie odnosisz się lekceważąco do ludzi? Nie śmieję się. Nie dostrzegam w jego komentarzu nic zabawnego. I nie rozumiem jego logiki. Czy on myśli, że wysłucham tego przychylnie i wspólnie będziemy się naśmiewać z moich kolegów? - No wiesz, chciałem tylko... być miły. - Nie uważam, że jesteś miły - mówię i zaraz zdaję sobie sprawę, że zabrzmiało to bardzo ostro. Już nie cofnę słów, które po prostu wyleciały mi z ust. Nie miałam zamiaru wyrażać się tak dosadnie, ale faktem jest, że mnie przestraszył, gdy zaszedł mnie od tyłu, zamiast najpierw się przywitać. Robert zaciska usta i powoli kiwa głową, jakby właśnie zrozumiał coś ważnego. - Aha, trudno. No to ci nie przeszkadzam. Nie odpowiadam, patrzę za nim, jak truchtem opuszcza lokal z gitarą na ramieniu. Pochylony. Obrażony. Potem dopiero się zastanawiam: Jak długo mógł stać za mną? I jak blisko? Czy na tyle, żeby słyszeć mój oddech? Poczuć mój zapach? [18] Rosita, Marinella - aperitify produkcji fińskiej o zawartości alkoholu 19 i 21%.

wrzesień

__

Wnoszę ją do wody, ostrożnie, zachowując maksymalne opanowanie. Równie nagle jak nieoczekiwanie wypełnia mnie nieopisany żal. Nie sądziłem, że mogę coś czuć. Nie sądziłem, że jeszcze mogę cokolwiek czuć. Tak naprawdę. Myślałem, że jestem martwy. Teraz wiem, że mimo wszystko jest we mnie jeszcze coś żywego. Nie wiem, czy to dobrze czy źle. Powoli wypuszczam zimne, śliskie ciało. Wymyka mi się z rąk jak uciekające stworzenie wodne, przez chwilę opada, potem wypływa i unosi się kilkadziesiąt centymetrów pod powierzchnią. Nieważkie jak pojazd kosmiczny w próżni. W piersi ciąży mi smutek, już wiem, o co chodzi: wprawdzie mogę wymierzać sprawiedliwość, ale już nie odzyskam dawnego życia. Dawniej moje życie było doskonałe; jak na zdjęciach na błyszczących, sztywnych kartkach drogiego pisma wnętrzarskiego. Ważną rolę odgrywały w nim kosztowne szczegóły, opony zimowe, ekspresy do kawy, kremy do opalania z filtrem, zapytania do urzędu podatkowego o stan rozliczeń, lekcje gry na flecie prostym, szczepienia. Wszystko mi odebrała.

Droga powrotna do Värmdö wita mnie życzliwie. Na samą myśl o moim czerwonym domku odczuwam spokój, powoli opuszcza mnie napięcie, które zbierało się przez cały dzień pracy w poradni jak za ciasno ściągnięta gumka do włosów. Wysiadam z autobusu, słońce w końcu zaszło za chmurę, nad skałkami przewala się wilgotny, gorący wiatr. Na horyzoncie widać zwartą ścianę ciemnosinych chmur zbierających się nad morzem. Myślę, że powinnam przyśpieszyć wieczorną kąpiel w morzu, bo chyba będzie padać. Pierwsza kropla deszczu pada na mój policzek akurat, gdy ostrożnie idę po gładkich skałkach przed moim domkiem. Woda w morzu wydaje się przyjemnie ciepła po skoku z obłej skały, zwanej przez nas Dupą Lassego, ojczyma Stefana. Płynę w poprzek zatoki do niewielkiego, krzywego pomostu przed moim domem. Wtedy dostrzegam. Najpierw jako załamywanie się fal przy kamienistym brzegu na prawo od pomostu. Zbliżając się, zauważam, że w wodzie coś leży. Podpływam jeszcze bliżej, z zaciekawieniem i lekkim niepokojem. Zeszłej jesieni dokładnie w tym samym miejscu morze wyrzuciło na brzeg martwą fokę. Muszę wyjść z wody po drugiej stronie pomostu, bo chodzenie po zalegających dno ostrych kamieniach mogłoby być niebezpieczne. Staję na pomoście pachnącym smołą i wtedy ją widzę. Leży naga pod wodą, jasne włosy tworzą aureolę wokół głowy. Oczy ma otwarte, twarz opiera się spokojnie o kłąb burego morszczynu. Z każdą falą następuje ruch głowy, jej włosy falują wtedy tak samo jak trawy morskie, które okrywają jej ciało jak żółtozielony pled. Usta ma otwarte, wargi posiniałe. Ramiona wyciągnięte nad głową, jakby sięgała po coś. Pięści częściowo zaciśnięte, ale na nienaturalnie bladych i chudych palcach nadal widzę ślad zielonego lakieru do paznokci. Ciało jest drobne i chudziutkie jak u dziecka, choć ma kobiece kształty. To Sara Matteus.

Jak ocenić czyjeś życie? Czy w ogóle istnieje jakaś boska siła, która by obdzielała nas po równo cierpieniem i nieszczęściem? Która zaprowadzi sprawiedliwość i równowagę w chaosie? Ciężkie dzieciństwo, trudne dorastanie, choroba i poczucie odtrącenia; nie szkodzi, potem przyjdą sukcesy zawodowe, dozgonna miłość, pieniądze na koncie i starość w otoczeniu kochających dzieci i wnuków. Wiem, że to nieprawda. Sara już nigdy nie wygra w totka, nie spotka tego jedynego i nie wykorzysta swoich bolesnych doświadczeń, aby pomóc innym dziewczynom, które znalazły się na złej drodze. Gryzie mnie myśl o jej ciężkim, krótkim życiu i aż mi się ręce trzęsą, oczy mam pełne łez. Jesteśmy u mnie w domu, siedzimy w dużym pokoju: ja na kanapie z podkulonymi nogami, zawinięta w stary pled w szkocką kratę, a naprzeciw mnie, na krzesłach przyniesionych z kuchni Sonja i Markus, policjanci okazujący mi niewyczerpaną cierpliwość, zrozumienie i współczucie. Słuchają mojej chaotycznej opowieści, podpierają mnie poduszkami, parzą kawę, a gdy jej nie chcę, Markus grzecznie przynosi wino, o które proszę. Powiedziałam wszystko, co mi wiadomo. Na pewno wydaje się to pogmatwane, złożone z nieuporządkowanych, niepełnych, niedopowiedzianych obserwacji i wspomnień. Nakładających się na siebie. Splecionych. Że wróciłam do domu i jak zwykle poszłam się wykąpać w morzu, znalazłam Sarę przy brzegu i nie pamiętam, jak wróciłam do domu i zadzwoniłam na 112. Że potem mętnie tłumaczyłam policjantom z radiowozu, którzy przyjechali na miejsce jako pierwsi. Słuchali, jednocześnie opasując pomost biało-niebieską taśmą. Że wpadłam w histerię, wypłakując się na ramieniu policjanta, podczas gdy jego koleżanka, młoda blondynka, dzwoniła do lekarza i w miejsce, które nazwała „ostrym dyżurem kryminalnym”. Nie mogłam zrozumieć, do czego potrzebny lekarz, przecież Sara ewidentnie nie żyje. - Była twoją pacjentką, tak? - odzywa się Sonja, podając mi następny kieliszek kwaśnego wina z kartonu. - Tak. Staram się odpowiadać wyraźnie, w sposób budzący zaufanie, ale głos mnie zawodzi, brzmi głucho i martwo. - Po co Sara do ciebie przychodziła? Miała jakieś problemy psychiczne, tak? - Sara miała diagnozę psychiatryczną: zaburzenie osobowości typu borderline, inaczej: osobowość chwiejna emocjonalnie. Pytania zadaje Sonja, ona jest szefem. Ciemnowłosa kobieta w średnim wieku, szczupła, żylasta, bez wątpienia budzi posłuch. W jej sposobie bycia jest jednak pewna

nerwowość. Słowa płyną szybko, podstępnie, jak bystry, płytki nurt w rzece. Pozornie niegroźny, ale w razie nieuwagi może porwać ze sobą. Sonja zakłada za ucho kosmyk ciemnych, zniszczonych włosów. Zastanawiam się, jak to jest, mieć pracę, w której człowiek styka się ze śmiercią. Ze złem. Nieszczęściem. Czy to właśnie widzę w jej twarzy, zmarszczkach na czole, w surowej bruździe koło ust, w pięściach zaciskanych do białości, gdy się we mnie wpatruje? Markus notuje. Jest młody, ma wygląd dwudziestolatka, ale przypuszczam, że musi być starszy. Jasne kręcone włosy, dziecinnie gładka, chłopięca twarz. Jak cherubinek. Jasnoniebieskie oczy, które nieprzerwanie mnie obserwują. Ale ciało ma krzepkie jak u sportowca. Żylaste, umięśnione, opalone ramiona, szerokie bary. - Chyba wiesz, że obowiązująca cię tajemnica może być uchylona, jeśli w sprawie pacjenta toczy się dochodzenie policyjne? W tym przypadku będzie dochodzenie, ponieważ Sara... nie żyje. - Sonja przeciąga ostatnie słowa, jakby były niebezpieczne i należało wypowiadać je delikatnie, z szacunkiem. - Tak, wiem - odpowiadam. Wbrew powszechnemu mniemaniu tajemnica nie obowiązuje mnie również wtedy, gdy pacjent zwierzy się z popełnionego przestępstwa zagrożonego karą ponad dwóch lat więzienia. Tylko osoby duchowne mają prawo do całkowitej tajemnicy. - Opowiedz mi o tym zaburzeniu borderline - prosi Sonja. - Okej, pewnie już to wiesz, ale jak mówiłam, jest to rodzaj zaburzenia osobowości. Typowa

osobowość

borderline

to

dziewczyna,

emocjonalnie

niestabilna,

czasem

autoagresywna. Nawiązuje nietrwałe, ale bardzo intensywne relacje, również seksualne, czasem wykazuje skłonności samobójcze. Chociaż akurat skłonności samobójcze to nie Sara. Zdaję sobie sprawę, że brzmi to, jakbym recytowała wiadomości z podręcznika psychiatrii. Uciszam się kieliszkiem wina. - A w praktyce jak to wyglądało? - pyta Sonja, zerkając na zegarek. Krótko opowiadam o przeszłości Sary. Od umieszczenia w rodzinie zastępczej i gwałtach aż po jej nawyk cięcia się. - Właściwie dlaczego te dziewczyny się tną? - pyta śpiewnym norrlandzkim dialektem Markus. To pierwsze słowa, jakie wypowiada, i jestem zupełnie zafascynowana brzmieniem jego głosu, jasnym i miękkim jak jego twarz. - Żeby zagłuszyć lęk, a może zwrócić na siebie uwagę. Są przepełnione nienawiścią do samych siebie. Niektórzy twierdzą, że w pewnym sensie zrobiła się nawet moda na sznyty.

Czyli nie wszystkie dziewczyny, które się tną, to od razu osobowości typu borderline. Dziś można się nauczyć z sieci, jak to robić. Jedna się tnie i zaraz jej koleżanka też chce spróbować. Jednak to nie to samo co zaburzenie osobowości... Markus kiwa głową. Myślę sobie, że nie wygląda na policjanta. Za młody. Z drugiej strony przecież nie wiem nic o funkcjonariuszach policji kryminalnej, nigdy nie byłam przesłuchiwana w ten sposób. A domyślam się, że okazując empatię i uczynność, właśnie mnie przesłuchują. - Czyli miałaś wyleczyć Sarę z tego stanu borderline - mówi Sonja, przyglądając mi się badawczo. - Bynajmniej. Borderline to nie przeziębienie. Terapia polega na wypracowaniu zachowania, które pozwoli dać sobie radę z bolesnymi uczuciami. Pracowałyśmy nad wyeliminowaniem zachowań autoagresywnych. Żeby się nie cięła - dopowiadam. - Chciałam, żeby doszła do ładu ze swoim życiem. Markus znów coś notuje. - Czy wszyscy twoi pacjenci mają problemy w rodzaju borderline? Wygląda na zadowolonego, że użył właściwego określenia. - Nie, skąd, te występują dość rzadko. W większości przychodzą do mnie osoby zmagające się z różnego rodzaju lękami. Bywa, że na przykład boją się pająków albo krwi i temu podobne. Inni cierpią na fobię społeczną, odczuwają lęk w kontaktach z ludźmi. Jeszcze inni cierpią na ataki paniki. Ja zajmuję się psychoterapią poznawczo-behawioralną. Upraszczając, można powiedzieć, że zajmuję się nie tyle wyjaśnieniem, dlaczego pacjent ma problem, ile skupiam się na tym, jak go rozwiązać. Najczęściej są to praktyczne ćwiczenia. Na przykład mówisz, że boisz się pająków. Wtedy będziesz trenować trzymanie w ręku pająków itd. To się nazywa ekspozycja na zagrażający bodziec. Oprócz tego mam pewną liczbę pacjentów z depresją i kilku z zaburzeniami odżywiania. Markus i Sonja kiwają głową, jakby depresje i nerwice lękowe były dla nich chlebem powszednim. Może i są. Co ja wiem o pracy policjanta? - Czyli Sara nie była normalna? - odzywa się Sonja, przekrzywiając głowę. - Normalna? A co jest normalne? Jeśli zastosować kryteria oceny psychiatrycznej, to zdecydowanie nie była normalna. Ale normalność to pojęcie względne, nie żaden absolut. Prawda? Każdy człowiek podlegający dwóm czy trzem standardowym odchyleniom od średniej jest z definicji normalny. Normalny nie oznacza lepszy. Myślicie, że wszyscy wielcy kompozytorzy, pisarze i artyści byli normalni? Czy sądzicie, że normalni byli motorami postępu cywilizacyjnego? - Zdaję sobie sprawę, że mówię to w sposób agresywny, chociaż

nie mam takiego zamiaru, ale rozpaczliwie nie chcę, by Sara została zredukowana do społecznie nieprzystosowanego przypadku psychiatrycznego. - Sara była błyskotliwa i dowcipna - dodaję prawie bezgłośnie. - Rozumiem - mówi Markus, patrząc na mnie. Przez mgnienie oka odczuwam pewność, że rzeczywiście tak jest. Milkniemy, patrzę na podwórko, po którym wciąż łażą technicy z ekipy kryminalistycznej. Dwaj brodaci mężczyźni w wieku około pięćdziesięciu pięciu lat, w wysokich butach, mundurowych spodniach i przyciasnych T-shirtach opinających nabrzmiałe, okrągłe brzuchy. Są do siebie tak podobni, że mogliby być braćmi, i przypominają mi prezentera telewizyjnego, który w latach mojego dzieciństwa prowadził program motoryzacyjny. Przestało padać, słońce już zaszło, zapada zmrok. Czuję w piersi znajome ściskanie. - Jaki był twój stosunek do Sary? Chodzi mi o to, czy na przykład spotykałyście się prywatnie? - ciągnie Sonja. - Nigdy, wyłącznie na terapii. Ale lubiłyśmy się - dodaję. - Czy Sara wiedziała, gdzie mieszkasz? - Na pewno nie. Nigdy nie podajemy pacjentom naszych prywatnych namiarów, zresztą mój telefon jest zastrzeżony. - A kto płacił za terapię Sary? Po tym, co powiedziałaś na temat jej sytuacji, trudno mi wyobrazić sobie, że płaciła z własnej kieszeni. Sonja ma rację. Sary nie byłoby stać na pokrycie kosztów terapii. Większość moich pacjentów ma przyzwoitą sytuację finansową. Kilkoro dostaje specjalną zapomogę na terapię z okręgowego wydziału zdrowia. To głęboko niesprawiedliwe, że chociaż istnieją sprawdzone metody terapii, dostęp do nich mają tylko nieliczni, uprzywilejowani. - Miała rozumiejącą kuratorkę - odpowiadam. - Lekarz z poradni psychiatrycznej uważał, że Sara powinna uczestniczyć w specjalnym programie dla dziewczyn o osobowości borderline, prowadzonym przez przygotowanych do tego psychoterapeutów. Potem uznali, że Sara się nie kwalifikuje do programu, bo za dobrze sobie radzi. Chodziło o to, że nie wykazywała skłonności samobójczych. Nie wystarczyło im, że się tnie. Jednak w opiece społecznej uważali, że Sara powinna uczestniczyć w podobnej formie terapii, chociaż ja nie mam takich kwalifikacji jak terapeuci z tamtego programu. W ten sposób Sara trafiła do mnie. Płaci opieka społeczna. - Czy zastanawiałaś się, dlaczego Sara znalazła się w wodzie koło twojego pomostu? Masz jakieś podejrzenia?

Kręcę głową ze smutkiem. Sonja ma nieprzeniknione spojrzenie. - Siri, muszę zadać ci to pytanie. Gdzie byłaś dziś między trzecią i piątą po południu? Patrzę na nią ze zdumieniem. - Myślałam, że nigdy nie będę musiała odpowiadać na takie pytanie. Między trzecią i piątą. - Szukam w pamięci. - Miałam sesję z pacjentką Anneli Malm. - Ktoś może to poświadczyć? Wzruszam ramionami. - Koledzy z poradni, Anneli również. Oczywiście. - Nagle przypomina mi się. Nagrywam sesje z pacjentami. Kamera rejestruje automatycznie datę i godzinę. Możecie sprawdzić nagrania. Sonja kiwa głową, wierci się na krześle i składa dłonie w geście, który odczytuję jako zapowiedź, że powie coś ważnego. - Siri, jesteś pewna, że nie miała skłonności samobójczych? - Absolutnie - odpowiadam. - Zresztą ostatnio dobrze jej się układało. Przestała się ciąć i poznała tego faceta, o którym mówiłam... Urywam, wyczuwam, że nie powiedzieli mi o czymś, co dotyczy Sary, i nie chcą tego ujawnić. Sonja rzuca krótkie spojrzenie na Markusa i nabiera tchu. - Pewne okoliczności wskazują, że to mogło być samobójstwo. Wiele wskazuje, że Sara... - Waha się, szuka odpowiedniego sformułowania, jakby coś takiego istniało. - Są oznaki, że Sara nie utonęła przez przypadek. - Jakie? - Pocięła sobie ramiona. - Zawsze cięła ramiona - odpowiadam. Chwilę się zastanawiam. - Czy te rany były śmiertelne? - Nie potrafię odpowiedzieć. Musimy poczekać na orzeczenie lekarza sądowego. - Sam fakt, że się pocięła, nie jest niczym nowym. To nie musi znaczyć, że popełniła samobójstwo. - Hm. Jest jeszcze coś. Zostawiła list pożegnalny. Leżał na skałkach koło jej ubrania. - List pożegnalny? - Tak. Przykro mi, na razie nie mogę ci go pokazać, ale napisała w nim, że jesteś... Sonja waha się, zerka na Markusa i po chwili kontynuuje: - Napisała, że decyzję o samobójstwie podjęła pod wpływem terapii. - Nie rozumiem... Mój głos przeszedł w szept.

Markus siada koło mnie na wytartej kanapie. Na jego twarzy pojawia się zmęczenie. Znużenie policjanta. Kogoś, kto widział za dużo nieszczęść. Mimo młodego wieku. Delikatnie poprawia mi pled na ramionach. Sonja kontynuuje bez ociągania i bez uników. Teraz mówi z szybkością karabinu maszynowego, słowa świszczą jak pociski; nieprzewidywalne, bolesne, nie sposób się przed nimi obronić. - Napisała, że twoja terapia pomogła jej uzmysłowić sobie, jak bardzo jest chora. Że nigdy nie będzie zdrowa i że skrzywdziła zbyt wiele osób. Faktem jest, że w liście jest dość sporo o waszych sesjach, opisała szczegółowo, o czym rozmawiałyście. Nawet podała daty niektórych spotkań. - Sonja przerywa na chwilę i pociera skronie. Potem najwyraźniej uznaje, że dam radę wysłuchać do końca. - Kończy list stwierdzeniem, że odbiera sobie życie ze względu na najbliższych oraz dlatego, że uzmysłowiła sobie, że jej życie nie ma sensu. Dziękuje ci, że pomogłaś jej to zrozumieć. Ciemność. Nagle dookoła jest mrok. Dopiero po chwili zdaję sobie sprawę, że schowałam głowę w pled, i dlatego nic nie widzę. Słyszę, jak Markus pyta nieśmiało, czy ma zadzwonić po kogoś, i nie jestem pewna, ale chyba podaję mu telefon Ainy. Dziękuje mi, że pomogłam jej zrozumieć, że jej życie nie ma sensu. Leżę na kanapie, trzymając kurczowo poduszkę, a słowa dzwonią mi w głowie. Przypomina mi się artykuł ze „Svenska Dagbladet” o maszynistach sztokholmskiego metra, którym ciężko dojść do siebie, gdy ktoś rzuca im się pod koła. Najgorsze było to, jak jeden zdążył jeszcze spojrzeć w oczy maszyniście i chyba się nawet uśmiechnął. Jakby chciał nawiązać milczące porozumienie między nim, czyli ofiarą, i nieumyślnym katem. Dziękuje mi, że pomogłam jej zrozumieć, że jej życie nie ma sensu. Zjawia się Aina. Słyszę, jak przed domem rozmawia z Markusem. Rozmowa jest szybka, cicha, żebym nie słyszała. Głos Markusa brzmi spokojnie, Aina mówi głośniej. Potem czuję, jak przytula policzek do mojego. Mówi, że wszystko będzie dobrze. Rozpaczliwie chcę jej uwierzyć.

Żadnego poczucia winy. Żadnego wstydu. Ani żalu. Ale nie mam też poczucia satysfakcji. Zabrakło spodziewanego i jak sądzę wyczekiwanego poczucia wyzwolenia. Został tylko ból w piersi. Mimo wszystko zrobiłem jeszcze jeden krok do celu, jest to kolejny element wielkiego, starannie zsynchronizowanego planu. Rozglądam się po moim pokoiku. Po nagich ścianach i gustownie oszczędnym umeblowaniu. On leży na podłodze pod stołem. Widzę jego krągły kształt rysujący się pod starym kocem, którym go nakryłem. Na stole książki; kompletne, szczegółowe instrukcje. To coś niesamowitego, ile można znaleźć w bibliotece. Ustawiłem na stole wszystko, co mi będzie potrzebne. W równym rządku na kawałku plastikowego obrusa stoją plastikowe butelki, kanistry i narzędzia, których gładka stal odbija zimne światło lampy. Domyślam się, że teraz też nie osiągnę upragnionego spokoju duszy, ale to już nie ma znaczenia. Mój plan zaczął żyć własnym życiem, stał się nadrzędny wobec końcowego celu.

Koledzy w milczeniu siedzą przy stole. Aina tępo patrzy przed siebie, Marianne spuściła wzrok na dłonie na kolanach. Zaciska je i otwiera, zaciska i otwiera. Jakby chciała coś odczyniać. Sven chwyta mnie za rękę i patrzy w oczy. - Siri, wiesz, że to nie twoja wina. Sara była chora. To się może zdarzyć każdemu. W tym, że pacjent umiera, nie ma nic nienormalnego. Nie patrzy na mnie oczami Svena flirciarza, tylko przyjacielskiego, starszego kolegi. I nie odwraca wzroku. Cieszę się, jestem mu wdzięczna za to, że jest przy mnie. Mocno ściskam jego suchą, ciepłą dłoń i staram się odpowiedzieć uśmiechem, ale nie udaje mi się. Przecież nie powiem mu, że już mi się to przydarzyło. Raz to niby nic, ale dwa? - Weź jeszcze ciasteczko - przekonuje Marianne, bez powodzenia. Cytrynowe marzenia[19] z cukierni na Folkungagatan zostają na talerzu. - W tym tygodniu będę już przyjmować pacjentów jak zwykle - mówię, patrząc na Marianne z udawanym spokojem, ale nie bardzo mi to wychodzi. Sama słyszę, że głos mi drży. Marianne kiwa głową i przelotnie patrzy na Svena, jakby oczekiwała jego potwierdzenia. Jednak on ma niezdecydowaną minę. - Jesteś pewna, Siri? Nie musisz przed nami odgrywać bohaterki. Może byś wzięła sobie trochę wolnego? - proponuje Sven, przyglądając mi się. - Powiedziałam: nie. Naprawdę będzie najlepiej dla wszystkich, jeśli będę przychodzić do pracy jak zwykle. Aby podkreślić, że to postanowione, wstaję, myję filiżankę w zlewie, odstawiam na suszarkę, odwracam się i opieram o blat. Staram się wyglądać na spokojną. Pozbieraną. Marianne, jak na dany znak, podnosi się, strzepuje okruszki z szerokich bioder i wychodzi. Zostajemy tylko we troje, ja, Aina i Sven. W pokoju zapada kłopotliwe milczenie. Aina patrzy na Svena, potem na stół. Sven chrząka i patrzy na mnie, pocierając swoje sztruksy w kolorze rdzy. - Wiesz, powiem prosto z mostu: wydaje mi się, że za dużo pijesz. Aina mówiła mi o twojej jeździe po pijanemu. Robię wielkie oczy i patrzę na Ainę, ale ucieka spojrzeniem, palcem przesuwa okruszki na stole. Z lewa na prawo. Z prawa na lewo. - Siri, ja naprawdę wiem, co mówię. Dawno temu, zanim tu przyszedłem, miałem ten sam problem. Zdarzało mi się nawet, że przychodziłem do pracy nietrzeźwy. Oczywiście nikt nie mówi, że przychodzisz do pracy pijana, ale...

Przerywam mu. - Kurde, to jakiś absurd. Nie jestem alkoholiczką i akurat TY, Aino, powinnaś wiedzieć, bo to TY chodzisz naprana w każdy weekend. I pieprzysz się na lewo i prawo. Co ci przyszło do głowy, żeby rozgłaszać coś takiego w poradni? Poza tym, jeśli już ktoś z nas ma problem z alkoholem, to raczej ty, Sven. - Siri - mówi Sven przyciszonym głosem - fakt, że zaprzeczasz, należy do natury rzeczy. Nie ma nic dziwnego w tym, że kręciłaś przed policją. Aina powiedziała mi o tej historii, bo martwi się o ciebie. O pacjentów. Tak czy inaczej oboje uważamy, że byłoby dobrze, gdybyś zrobiła sobie przerwę. Przemyślała tę sprawę z piciem. Uporała się ze śmiercią Sary. Możemy na parę tygodni przejąć twoich pacjentów. Posłuchaj, nie ma w tym nic nadzwyczajnego. - NIE! - krzyczę stanowczo za głośno. - NIEEE! Muszę pracować. Nie rozumiecie? Właśnie o to chodzi. Przecież on chce, żebym przestała pracować. Aina i Sven wymieniają zaniepokojone spojrzenia, gdy wspominam o anonimowym mężczyźnie. Widzę to po nich, zastanawiają się, czy zaczynam świrować, czy tylko z uporem wariata nie chcę przyznać się do kłamstwa, aby - jak przypuszczają - schować się przed życiem. Muszę pracować. Jest tyle do zrobienia, cała masa praktycznych spraw do załatwienia. Krewni Sary; powinnam spytać policję, czy zostali powiadomieni, może chcieliby ze mną porozmawiać. Rozbita rodzina. Wiem, że w ostatnich latach Sara miała sporadyczne kontakty z rodzicami. Rozwiedli się wkrótce potem, jak Sara uciekła z rodziny zastępczej. Ojciec przeprowadził się do Malmö, gdzie szybko związał się z nową kobietą. Urodziło im się dwoje dzieci. Według Sary mają wręcz sielankowe życie, mieszkają w eleganckiej podmiejskiej dzielnicy, gdzie nieudana starsza siostra przyrodnia ze sznytami w zygzak, narażająca na szwank wizerunek szczęśliwej rodziny, nie była zbyt mile widziana. Matka Sary ma małe mieszkanie w Vällingby[20]. Według Sary od kilku lat ostro pije, ale udaje jej się utrzymać pracę w Försäkringskassan[21]. Wiem, że od czasu do czasu pożyczała jakieś pieniądze córce, poza tym ich wzajemne kontakty były bardzo skąpe, jeśli nie liczyć nieudanego spotkania w noc świętojańską. Terapeuta w najlepszym razie może pomagać ludziom. Sprawi, że poczują się lepiej, że się uporają z ciężkimi przeżyciami, porzucą destrukcyjne zachowania i fantazje, ale po pierwsze i najważniejsze ma nie szkodzić. Czy powinnam była zrozumieć i zrobić coś, żeby ją powstrzymać? Czy fakt, że nie

potrafiłam przewidzieć śmierci Sary, czyni ze mnie marną terapeutkę? Czy przez to stałam się współsprawcą, nieumyślnym katem? Dziękuje mi, że pomogłam jej zrozumieć, że jej życie nie ma sensu. Jednym szybkim ruchem zrzucam ze stolika talerz z ciasteczkami. Pod nogami Svena i Ainy okruchy cytrynowych marzeń mieszają się z potłuczoną porcelaną. [19] Marzenia - po szwedzku drömmar, jeden z siedmiu rodzajów kruchych ciasteczek, które zgodnie z dawną tradycją podaje się do kawy. [20] Vällingby - podmiejska dzielnica Sztokholmu. [21] Försäkringskassan - szwedzki odpowiednik ZUS.

Data: 6 września

Godzina: 13.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Charlotte Mimer Charlotte dyskretnie chrząka i wtedy dociera do mnie, że od dłuższej chwili milczę. Ona czeka na moje uwagi do jej ostatnich zapisów, więc bąkam jakąś pochwałę. Charlotte rzeczywiście zrobiła postępy. Potrafi panować nad swoim odżywianiem i ograniczyła maniakalne wręcz ćwiczenia fizyczne. Siedzi przede mną, delikatne, zadbane dłonie splotła na torebce, którą trzyma na kolanach, a ja ciągle mam przed oczami kołyszące się na falach martwe, chude ciało Sary. Aina i Sven mieli rację. Powinnam wziąć kilka dni wolnego. Zużywam całą energię na to, by zachować przytomność podczas rozmowy z Charlotte, ale nie potrafię wykrzesać z siebie aktywnego zaangażowania. - Wiele myślałam - mówi Charlotte z ociąganiem. - Po raz pierwszy w życiu czuję sprzeciw wobec tego, jak jestem traktowana. - Bębni paznokciami o torebkę. - Jestem dumna, że postawiłam na pracę zawodową i dumna z moich kwalifikacji. Ale zastanawiam się nad swoją rolą jako kobiety. Nad wymaganiami, jakie w naszym społeczeńswie stawia się kobietom. - Charlotte ma głęboko zafrasowany wyraz twarzy, domyślam się, że nagle zaczęła zwracać uwagę na sprawy, które wcześniej starała się racjonalnie uzasadnić. - Mam najwyższe kwalifikacje ze wszystkich szefów marketingu w naszej firmie i faktem jest, że naprawdę ciężko pracuję. Jednak ciągle wydaje się, że to mało. Moi koledzy mają wyższe pensje, ich opinie liczą się bardziej od mojej i mam serdecznie dość, że muszę krzyczeć, żeby zostać wysłuchana. - Przerywa i szybko mruga powiekami. Znów, jak zawsze, gdy się denerwuje, ma plamy na szyi. Coraz szybciej bębni palcami. - Wiesz co, dotychczas zawsze myślałam, że kobiety, które mówią o szklanym suficie i świecie facetów, nie mają racji. Myślałam, że liczy się, jak wykonuję swoją pracę. A teraz odkrywam, że... to nieprawda. Faceci wyprzedzają mnie, mimo że jestem od nich lepsza. Oni za to grają z szefem w golfa, chodzą z zarządem do sauny i cholera wie, co jeszcze. Złości się. Mówi przez zęby i często zaciska powieki. Całą sobą sygnalizuje wściekłość. Jeszcze nigdy nie widziałam jej tak rozgniewanej. I nie wiem, co powiedzieć.

Przypuszczam, że ma rację. To prawda, co mówi. Kobiety rzeczywiście są marginalizowane. Dostrzegam to również jako psychoterapeutka. Problemy młodych dziewczyn są lekceważone i pomijane. Nie ma dla nich specjalnych ośrodków terapeutycznych. Skąpe środki, jakimi dysponują szkoły, są wydawane na utrzymanie porządku wśród niespokojnych chłopaków, natomiast od dziewczyn oczekuje się, żeby sobie same radziły. Mają trzymać kurs, chociaż w świecie nastolatków, naznaczonym przez wymagania i konflikty, jest to prawie niemożliwe. Znów widzę przed sobą bladą twarz Sary Matteus. Gdyby ktoś ją w porę zauważył. Gdyby pomógł jej, kiedy jeszcze była małą dziewczynką. Dlatego tylko kiwam głową, co ma podtrzymać na duchu Charlotte. - Problem w tym, że nie wiem, co zrobić. - Na jej twarzy pojawia się znużenie. - Jeśli zacznę rozmawiać o tym z szefem, wyjdę na rozrabiaczkę i mogę zapomnieć o karierze. Będę musiała... zostać sprzedawcą telefonów. - Jej mina mówi, że to gorsze niż śmierć. Nie życzy tego nawet najgorszemu wrogowi. Nagle uśmiecha się, bo pewnie widać po mnie, co o tym myślę, choć mam wprawę w maskowaniu własnych uczuć i poglądów. - Wiem. Sprzedawca telefonów też jest okej. Komentarz jest tak absurdalny, że obie wybuchamy śmiechem. - Jednak... - znów urywa - wiem, że powinnam coś z tym zrobić, nie zostawiać tego. Nie powinnam... - Widać, że zbiera się na odwagę, by głośno wypowiedzieć to, o czym dotychczas ośmieliła się tylko myśleć. - Czasem mam wrażenie, jakby cała ta terapia przynosiła więcej szkody niż pożytku. - Mówiąc to, spogląda w okno, widzę, że nie chce patrzeć na mnie. Spojrzeć mi w oczy. - Przedtem wszystko było okej. Może nie dobrze, ale okej. Było to moje życie i nie zastanawiałam się specjalnie, czy jest dobre czy złe, czy postępuję dobrze czy źle. Po prostu... trwałam. Tkwiłam w tym, co moje. Teraz kwestionuję wszystko. Swoją pracę, pozycję w firmie, moich szefów, moją kobiecość, płciowość. Wzdycha głęboko, czerwone plamy na szyi spływają na skromny dekolt, czoło błyszczy od drobniutkich kropelek potu tworzących leciutki nalot na jędrnej skórze. - Prawie stale chodzę zła. Wściekła. Zła na siebie, że pozwoliłam, żeby życie wymknęło mi się z rąk. Zła na kolegów. Na matkę. Na ojca. I na ciebie. Jestem wściekła, że uruchomiłaś to we mnie. Charlotte milknie i długo patrzy na mnie, a ja staram się rozszyfrować, co widzę w jej oczach. Czy to rezygnacja? Może coś innego? Tłumiona przez lata złość nagle przelewa się z bulgotem jak brudna woda z zapchanego odpływu.

Jest wieczór. Lato w końcu odpuściło, nad Sztokholmem wisi lekka mżawka, którą zachodni wiatr pędzi na morze. Owinięta w ręcznik, siedząc na brzydkiej, żółtej i wytartej kanapie naprzeciw drzwi tarasowych, patrzę na szare morze. Obok mnie siedzi Aina. Milczymy. Mokre kostiumy kąpielowe rozwiesiłyśmy do wysuszenia na meblach ogrodowych, z których płatami obłazi biała farba. Aina mieszka u mnie od tygodnia. Wybaczyłam jej, ale nie zapomniałam, że rozmawiała o mnie ze Svenem. Teraz wszystko jest jak dawniej. W każdym razie z wierzchu. Ratuje mnie z opresji, wiedząc, jak bardzo boję się ciemności. Nalega również, żebyśmy codziennie chodziły popływać, bo - wiem o tym - podejrzewa, że inaczej już nigdy nie odważę się wykąpać w zatoce. Daję się przekonać, ale bez zapału. Już dawno nie ma techników z ekipy kryminalistycznej i radiowozów, na brzegu nie został nawet ślad po tym, co się stało. Sara umarła, nie zostawiając po sobie śladu, myślę i odruchowo zaczynam zapalać lampy, bo zaczęło zmierzchać. Aina staje półnaga na wiązanym dywanie i jak co wieczór zaczyna wykonywać znane mi już pozycje jogi. Idę do kuchni po kieliszek wina, gdy nagle słyszę pukanie do drzwi. Kto przychodzi o tej porze? Wkładam stary szlafrok Stefana z granatowego frotté i z wahaniem podchodzę do drzwi wejściowych. - Kto tam? - Markus Stenberg z policji - odpowiada z drugiej strony miękki głos. Zawiązuję mocniej pasek szlafroka, oglądam się na Ainę, która domyśla się i idzie do sypialni włożyć coś na siebie. Powoli otwieram drzwi i mrużąc powieki, patrzę w półmrok. Na deszczu stoi Markus. Ma mokre włosy, czuję zapach jego wilgotnego wełnianego swetra. - Przepraszam, że tak bez uprzedzenia, ale chciałbym z tobą porozmawiać. Mogę wejść? - Zmieszany patrzy na mój szlafrok. - Oczywiście - odpowiadam, zapraszając gestem do pokoju. - Byłyśmy z Ainą popływać. - Mogę usiąść? - pyta, wskazując kanapę. Kiwam głową i sama siadam po turecku na dywanie, bo nie ma foteli, a nie chcę usiąść koło niego. Aina wchodzi do pokoju, skinieniem wita Markusa i siada koło mnie. Markus chrząka z zakłopotania na widok dwóch niezupełnie ubranych kobiet siedzących na podłodze. - Sara nie popełniła samobójstwa - mówi swoim śpiewnym norrlandzkim dialektem, przytrzymując moje spojrzenie. Jednocześnie przeczesuje palcami krótkie, kręcone włosy. Dziś przyszło wstępne orzeczenie lekarza sądowego. Nie miała wody w płucach, to znaczy,

że w wodzie znalazła się już po śmierci. Również sznyty na przegubach powstały post mortem. W dodatku była napompowana środkami uspokajającymi. Benzodiazepiną - dodaje ponuro. - I alkoholem. Na jej ciele są też ślady duszenia. Sara została zamordowana. Nie wiem, co powiedzieć. Została zamordowana? Morderstwo wydaje mi się - jeśli to możliwe - jeszcze bardziej niewyobrażalne niż samobójstwo. Chciałabym coś powiedzieć, ale nie jestem w stanie. - Ale kto mógłby chcieć jej śmierci? - odzywa się Aina zamiast mnie. Markus wzrusza ramionami. - Powodów może być mnóstwo - odpowiada znużonym tonem. Dziwnie niestosowna odpowiedź w ustach tak młodego faceta. - Nie uwierzyłybyście, jak mało znaczy dla niektórych życie innego człowieka. Tak czy inaczej, nie wiecie, czy Sarze ktoś groził? Kręcę głową. - Absolutnie nie! - Może miała jakichś wrogów? W rodzaju zazdrosnego byłego chłopaka? Znów kręcę głową, ale tym razem wolniej, jednocześnie szukam w pamięci jakiejś wskazówki, dlaczego ktoś chciałby ją zabić, ale nie przypominam sobie niczego istotnego. - Miała nowego chłopaka, właściwie mężczyznę. Czuła się w tym związku bardzo zdezorientowana, bo poświęcał jej mnóstwo uwagi, ale nie chciał - urywam, czuję się, jakbym nadużyła zaufania Sary, jednak po chwili mówię dalej - nie chciał z nią uprawiać seksu. - Bała się go? Czuła się przez niego zagrożona? - Nie, wydaje mi się tylko, że czuła się zagubiona. - Czy wiesz, kto to jest, jak się nazywa? Zastanawiam się, czy Sara wymieniła jakieś nazwisko, czy powiedziała coś, co zdradzałoby tożsamość jej nieznanego przyjaciela. - Nie mam pojęcia, musicie popytać jej znajomych. Może oni wiedzą więcej. Markus przygląda mi się badawczo, ani na chwilę nie spuszcza ze mnie wzroku. - Czy zabójstwo Sary może mieć coś wspólnego... z tobą, Siri? - W jakim sensie? - pytam ze zdumieniem. - W liście pożegnalnym, który, jak należy teraz przyjąć, napisał kto inny, nie Sara, jest sporo krytyki pod twoim adresem. W dodatku ciało Sary zostało znalezione koło twojego pomostu. Istnieje możliwość, wśród wielu innych - Markus akcentuje te słowa - że ktoś dokonał tego morderstwa, żeby zaszkodzić tobie. Jego stwierdzenie brzmi raczej jak pytanie.

Jestem tak zdumiona i wstrząśnięta, że nie mogę mówić. Myśl, że Sara poniosła śmierć dlatego, że ktoś chciał mi zaszkodzić, wydaje się jeszcze straszniejsza niż myśl o jej samobójstwie. - Ale kto byłby zdolny zabić człowieka, żeby zranić mnie? Aina wygląda na równie zdumioną jak ja, ale nic nie mówi. - Zastanów się, Siri, może wiesz o kimś, kto chce ci zaszkodzić? Usiłuję myśleć, ale ciągle mam przed oczami tylko chude, martwe ciało Sary koło mojego pomostu. - Nie ma nikogo takiego. Markus wzdycha i zaczyna od nowa. - Siri, czy w ostatnim okresie wydarzyło się coś dziwnego? Jakieś telefony z pogróżkami, może miałaś wypadek, aferę miłosną, kłopoty w pracy? Milknie, widząc moją minę. - Trochę tego było - mówię z wahaniem. Nie jestem pewna, czy anonimowy list nie zostanie przez niego zbagatelizowany, ale dochodzę do wniosku, że najlepiej będzie, jeśli powiem. - Dostałam dziwny list - mówię lekkim tonem i wstaję, żeby przynieść szarą kopertę. Oddaję ją Markusowi i znów siadam. Aina patrzy na mnie pytająco, podczas gdy Markus spokojnie ogląda kopertę i zdjęcie. - Zatrzymam to - oznajmia z obojętnym wyrazem twarzy. - Jeszcze coś? - Nie, ale muszę przyznać, że tego lata, będąc w domu, czułam, jakbym była przez kogoś obserwowana. - Jak to obserwowana? Widziałaś kogoś? Kręcę głową. - Nie, to było tylko wrażenie. - Patrzę na niego przepraszająco. - Przykro mi, nie potrafię tego w żaden sposób udowodnić. Przed oczami mam główny wyłącznik prądu w pozycji wyłączonej i ślad buta na podłodze. Zaczynam zawile opowiadać, że według mnie ktoś wszedł do domu, gdy spałam. Markus słucha tego z rezerwą, raz za razem przeczesując błyszczące od wilgoci, jasne włosy, nie mówi nic, co by wskazywało, że mi nie wierzy. Powraca do sprawy listu. - Kto mógł być nadawcą tego listu? Przez dłuższą chwilę milczę, patrząc w ciemne okna. Morza już nie widać. Za to dostrzegam w dali jakieś światełka, pewnie światła pozycyjne. Żadnych odgłosów poza nasilającym się wiatrem.

- Nie wiem. Nikt. Po prostu ktoś zrobił to dla kawału, żebym pomyślała, że mam tajemniczego wielbiciela... - Wcześniej brałam pod uwagę możliwość, że Sven wysłał mi zdjęcie, żeby się ze mną podrażnić, ale gdy zaczynam formułować tę myśl, wydaje się kompletnie niedorzeczna. - Nikt - powtarzam z większym przekonaniem. Znów zapada milczenie. Słychać jedynie wiatr tańczący w wielkich koronach drzew i fale bijące o skały. Aina patrzy na mnie. Ma nieprzenikniony wyraz twarzy i wiem, że po wyjściu Markusa będzie się domagać wyjaśnień. Chciałabym, żeby jeszcze został. Jego obecność sprawia mi dziwną przyjemność. To przez ten spokój, który od niego bije. Pełen respektu stosunek do Sary i fakt, że słucha z powagą, co mówię, nie traktuje mnie jak kompletnej idiotki. Aina chrząka. - Siri, powinnaś opowiedzieć... o tym zatrzymaniu przez policję. Markus nie jest zdziwiony. - Masz na myśli tę jazdę po pijanemu? - pyta lekkim tonem. - Skąd wiedziałeś? - Czuję się zmieszana. Markus wzrusza ramionami. - To moja praca wiedzieć takie rzeczy. - To było tak: tamtego wieczoru był telefon, ktoś zadzwonił i powiedział, że Aina leży w szpitalu na Söder, że mam natychmiast przyjechać. Wsiadłam w samochód. Natychmiast. Wiem, to było głupie, ale naprawdę myślałam, że Aina umiera, a o taksówce nie ma tutaj co marzyć. - Łatwo to sprawdzę, zobaczymy, czy ktoś do ciebie dzwonił, a jeśli tak, to skąd. Markus zapisuje coś w notesie, wstaje i już myślę, że zbiera się do wyjścia, gdy zatrzymuje się i odwraca do nas. - Jeszcze jedno. Gdzie Sara pracowała? - Była bezrobotna - odpowiadam, nie wdając się w szczegóły jej przepraw z różnymi pracodawcami. - Wydaje się, że miała dość drogie ciuchy. - Przypuszczam, że facet dawał jej pieniądze. - Ten nieznany ci facet? - Tak, ten nieznany mi facet - przytakuję i znów patrzę w ciemne okna. Markus nie ma więcej pytań. Wymieniamy uprzejme uwagi, jak to fajnie mieszkać w otoczeniu przyrody, odprowadzam go do drzwi. Już ma wyjść w panującą za progiem zwartą ciemność, lecz nagle się odwraca. Przez mgnienie oka wyobrażam sobie, że chce mnie

pogłaskać po policzku, i zamykam powieki. Nie czuję jednak żadnego dotyku na policzku i robi mi się głupio, że chodzą mi po głowie bzdury, bo facet nie dość, że policjant, to jeszcze stanowczo za młody dla mnie. Dziesięć lat. Co najmniej. Zupełny dzieciak. Wyjmuje wizytówkę i na odwrocie gryzmoli jakieś cyfry. - Numery telefonów do mnie. Dopisałem numer prywatnej komórki. Możesz dzwonić o każdej porze. Gdybyś wpadła na coś albo chciała dodać coś, co może mieć znaczenie dla śledztwa. Cokolwiek. Kiedykolwiek. Urywa, biorę od niego wizytówkę i wsuwam do kieszeni szlafroka. Stoimy tak przez chwilę, może odrobinę za długo. Następnie podajemy sobie ręce i Markus wychodzi. Siedząc na dywanie, Aina podnosi na mnie wzrok. - Co to za list? Dlaczego mi nie powiedziałaś? Zaczynam opowiadać o liście. O zdjęciu zrobionym z ukrycia. O wyłączeniu prądu podczas burzy. - Siri, dlaczego nic mi nie mówiłaś? - Wbrew moim obawom Aina nie ma do mnie pretensji, jest raczej speszona. Tłumaczę jej, że nie chciałam jej martwić, żeby nie obciążać i nie nadużywać przyjaźni. Nie być dla nikogo ciężarem. - Wiesz co, Siri, czasem zachowujesz się jak kompletna kretynka. Aina się przysuwa, a ja opieram głowę na jej ramieniu. Długo tak siedzimy. Na dworze wieczór przechodzi w noc.

Data: 14 września

Godzina: 14.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjent: Peter Carlsson Od przeszło dwudziestu minut rozmawiam z Peterem Carlssonem. Prawie połowę tego czasu poświęciliśmy na analizowanie, co wywołuje jego natrętne myśli o użyciu przemocy wobec jego dziewczyny. Wydaje się, że jest w lepszej formie niż poprzednim razem, jednak nadal cierpi, gdy ma mi opowiadać o okropieństwach, których przecież nie chce robić, ale które sobie wyobraża, i to w najdrobniejszych szczegółach. Jego niespokojna mina i przepraszające słowa zaczynają mi działać na nerwy. Coś się tutaj nie zgadza. Nie wiem co, ale w jego zachowaniu jest coś sztucznego, jakby udawał. Chwilami mam wrażenie, że całe jego przepraszanie to puste słowa, które sobie wbił do głowy i recytuje, żeby wytrzymać z samym sobą. Że to, co ukrywa się pod elegancką fasadą Petera Carlssona, pozostaje tajemnicą. - Nawiasem mówiąc - nagle przerywa swój plastyczny opis przemocy wobec kobiety w korytarzu spotkałem Charlotte Mimer. Nie wiedziałem, że ona też tu chodzi. Kiedyś pracowaliśmy razem w Procter & Gamble. Zastygam w pół ruchu, obudził moją czujność. Przyglądam mu się. Nagle jego twarz stała się otwarta, jest ożywiony. - Ale pewnie nie możesz się wypowiadać na temat swoich pacjentów? - Właśnie. - Więc nie możesz mi powiedzieć, czy Charlotte jest twoją pacjentką? Ma speszoną minę. - Nie. Rozzłościł mnie, chociaż nie pokazuję tego po sobie. Chyba każdy wie, że psychoterapeutę obowiązuje tajemnica? - Wróćmy do naszej rozmowy. Mówiłeś, że czasem nachodzą cię myśli o duszeniu, tak? - Chociaż niekoniecznie w ten sposób, że dłońmi obejmuję szyję, oczywiście w myślach - dodaje Peter.

Mówiąc o ”obejmowaniu szyi dłońmi”, ma na myśli duszenie. Przypuszczam, że tak jest mu łatwiej. - Równie dobrze może być przypalanie papierosem. To znaczy w wyobrażeniach powtarza, jakby zaznaczał, że te myśli nie mają nic wspólnego z jego rzeczywistymi zamiarami. - Albo rozcinasz jej nadgarstki i potem ją topisz - odzywam się ostro. - Eee, dokładnie. - Wygląda na zdumionego, a jednocześnie, jakby mu ulżyło, bo sam nie potrafiłby tego lepiej wyrazić. Nagle czuję, że już nie mam siły tego słuchać. Zrywam się z fotela. Peter robi zdziwioną minę, ale w jego spojrzeniu jest jeszcze coś. Złośliwa satysfakcja. Jakby przez sam fakt, że psychoterapeutka przerywa sesję, udowodnił sobie i jej, że jest potworem. Wypadam z pokoju i zderzam się z Marianne, która musiała stać tuż za drzwiami. Gdybym jej nie znała, podejrzewałabym, że podsłuchiwała. Próbuję jej wyjaśnić: jestem wykończona, Peter dziwnie się zachowuje, czy mogłaby mi pomóc? - Wymyśl coś - mówię. - Ale co? - dopytuje głupio, kładąc ręce na potężnych biodrach. - Że jestem w ciąży i poszłam rzygać albo coś w tym rodzaju. W ciąży kobiety bywają nieznośne, prawda? Biegnę do drzwi, Marianne patrzy za mną przestraszona. - Odwołaj moich dzisiejszych pacjentów - dodaję, otwieram drzwi na klatkę schodową i wypadam z poradni.

Wędruję bez celu ulicami wokół Katarina kyrka. Chodzenie na świeżym powietrzu przynosi mi ulgę. Nad iglicą kościoła zalegają ciężkie chmury, jakby pogoda dostosowała się do mojego nastroju. Przysiadam na cmentarnej ławce i patrzę na nagrobki. Choć raz nie mam wyrzutów sumienia po tym, co zrobiłam. Słuchanie, jak Peter Carlsson dzieli się ze mną swoimi myślami o przemocy, było niedobre. I dla mnie, i dla niego. Wraca obraz martwej twarzy Sary. Komu mogło zależeć na tym, żeby ją skrzywdzić? Czy zrobił to, żeby ugodzić mnie? Niedorzeczna myśl. Zastanawiam się nad słowami Markusa, że policja rozważa tę hipotezę, „wśród wielu innych”. Co to za inne hipotezy? Szukam w pamięci, usiłuję sobie przypomnieć, co mi mówiła podczas naszych sesji. Wiem, że w przeszłości miała okres, gdy ćpała. Żyła wtedy jako bezdomna. Nie były to ani znaczne ilości, ani twarde dragi, w każdym razie tak mówiła. Jednak przez sam fakt, że brała, musiała się stykać z najróżniejszymi wykolejeńcami. Może ktoś z nich postanowił się zemścić. Za nieuregulowany dług? Niezałatwione interesy? Pieniądze za narkotyki? Wydaje mi się to absurdalne. Dlaczego ktoś miałby atakować Sarę teraz, po tylu latach? Poza tym jest list pożegnalny napisany przed samobójstwem, które nie było samobójstwem. Musiał go napisać morderca Sary. Autor listu wiedział o mnie. Wiedział, że Sara chodzi na psychoterapię. Znał nawet szczegóły naszych rozmów. Wiem, że większość zabójstw jest popełniana przez osoby z najbliższego otoczenia ofiary. Obcy sprawca to rzadkość. Kim były osoby z otoczenia Sary? Podczas naszych sesji wymieniła dwie koleżanki. Lindę i Nathalie. Pokiereszowane młode dziewczyny, jak Sara. Trudno mi sobie wyobrazić, by któraś z nich napadła Sarę. Przypuszczam, że sprawca był mężczyzną, nie tylko z tego powodu, że mordercami najczęściej są mężczyźni, ale dlatego, że niedawno poznała nowego faceta. W dodatku takiego, który dziwnie się zachowywał. Usiłuję zreasumować, co wiem na jego temat. Jest starszy, ale co to znaczy starszy? Sara miała dwadzieścia pięć lat. Co dla niej znaczyło starszy? Trzydzieści pięć, jak ja? Czy pięćdziesiąt pięć, jak jej ojciec? Odniosłam jednak wrażenie, że musiał być starszy ode mnie. Na pewno miał pieniądze. Sara została przez niego zasypana drogimi ciuchami od projektantów i prezentami. Ale co z tego wynika? W Sztokholmie muszą być całe chmary nadzianych facetów koło czterdziestki. W przypadku tego mężczyzny najbardziej zastanawiające jest to, że z jakiegoś powodu zbliżył się do Sary, starał się o jej względy, zdobył jej zaufanie, jednak nie chciał uprawiać z nią seksu. Dlaczego mężczyzna w średnim wieku miałby nawiązywać taką relację z młodą dziewczyną? Dlaczego? Nie mam odpowiedzi na to pytanie. Jednak wiem, że to dość

niecodzienne. Przypomina mi się, jak Sara po raz pierwszy opowiadała mi o nim. Od razu się zaniepokoiłam. Intuicyjnie czułam, że coś jest nie tak. Nagle jestem przekonana, że miałam wtedy rację. Coś rzeczywiście było nie tak. Szukam w pamięci, może mi się przypomni, czy Sara wspomniała, jak się poznali. Mogła coś powiedzieć, ale nie potrafię sobie tego uprzytomnić. Nagrania wideo z naszych sesji. Muszę je obejrzeć. Może znajdę tam jeszcze jakieś fakty, o których zapomniałam. Postanawiam, że przejrzę kasety, gdy zwróci je policja. Gdy znajdę w sobie dość siły. Teraz nie potrafię sobie wyobrazić oglądania Sary, jak siedzi skulona na fotelu i opowiada mi o swoim życiu, kurząc nieodłącznego papierosa.

Pokój jest przewiewny, o białych ścianach. Na stojącym w kącie biurku porządek aż lśni. Blat błyszczy, nie ma na nim ani pyłku. Na regałach, również z Kinnarps, stoją kolorowe segregatory Jopa. Siedzę na krześle dla interesantów, przy niedużym stole w oddzielonym kącie. Z pewnym zaskoczeniem zauważam, że jeśli chodzi o umeblowanie i urządzenie, pokój nie różni się specjalnie od mojego. Miejsce do pracy, do prowadzenia rozmów. Po przeciwnej stronie stołu siedzą poznani wcześniej policjanci, Sonja i Markus. W odróżnieniu od naszych poprzednich rozmów, jest to niewątpliwie przesłuchanie. Ton przyjazny, ale formalny. Bez śladu gestów w rodzaju otulania pledem czy nalewania wina do kieliszka. Na stoliku stoi kubek cappuccino z automatu przyniesiony przez Markusa. „Z naszej nowej maszyny do kawy”, zakomunikował nie bez ironii w głosie. Przesłuchanie prowadzi Sonja, mówi jak zwykle szybko, nieco nerwowo. Siedzący obok Markus notuje, od czasu do czasu wtrąca jakieś pytanie. - Co ci wiadomo na temat zażywania narkotyków przez Sarę? Zostałam ponownie poinformowana, że okoliczności śmierci Sary są niejasne, że policja nie uważa, że to było samobójstwo, lecz zabójstwo, teraz Sonja kieruje rozmowę na jej przeszłość. - Właściwie niewiele. Chyba obejrzeliście nagrania? - Powiedzmy, skopiowaliśmy je i jesteśmy w trakcie przeglądania. Zresztą wychodząc, możesz zabrać oryginały. Tak czy inaczej, zakładamy, że musiałyście rozmawiać również po wyłączeniu kamery, stąd to pytanie. - Sara brała narkotyki, ale skończyła z tym. Sama z siebie. Bo tak chciała. - Wiesz, że figurowała w naszej kartotece? - Wiem, że została zatrzymana za drobną kradzież w sklepie, a może również za posiadanie narkotyków. - I za paserstwo. Miała też okresy, kiedy się prostytuowała, wiedziałaś o tym? Milczę przez chwilę. Informacja, że Sara uprawiała prostytucję, to dla mnie nowość. Niedobrze mi się robi. Domyślam się, jak źle jej musiało być ze świadomością, że się sprzedaje, i że musiała włączyć mechanizm obronny, aby to wytrzymać. Przecząco kręcę głową. - Nie, nie wiedziałam. Trochę mnie to żenuje. Jakbym powinna znać wszystkie tajemnice Sary i jakby moja niewiedza na ten temat świadczyła o niekompetencji, czyniąc ze mnie gorszą terapeutkę. - Aha. Więc pewnie nie wiesz, czy utrzymywała kontakt z jakimiś znajomymi z tamtego okresu?

Znowu kręcę głową. Sonja cicho wzdycha. - Nadal nie wiemy, czy śmierć Sary pozostaje w związku z jej przeszłością czy w jakiś sposób z tobą. Pewne oznaki wskazują, że ta zbrodnia była wymierzona w ciebie. Kiwam głową. Markus już mi to mówił. - Jaki masz stosunek do używek? - Do używek? - powtarzam głupio. - Nie mam żadnego stosunku. To znaczy do nielegalnych. Czasem piję trochę wina, nic więcej. - Zostałaś ostatnio zatrzymana za jazdę po pijanemu. Musiało być więcej niż trochę. - To była wyjątkowa sytuacja, inaczej nie zdecydowałabym się prowadzić samochodu po pijanemu, przecież wyjaśniłam Markusowi... Sonja nieznacznie unosi brwi i zerka na kolegę. Czuję, że nie opowiedział jej o naszej rozmowie. - Możliwe, że rozmawiał o tym z tobą asystent kryminalny Stenberg, ale teraz ja chcę to usłyszeć. Zdumiewa mnie jej ostry ton, dostrzegam też, że Markusowi zrobiło się niewygodnie na krześle. Czuję się winna, że postawiłam go w głupiej sytuacji, chociaż zdaję sobie sprawę, że to nie moja rzecz pilnować jego pracy. - Nie biorę nielegalnych używek i nigdy tego nie robiłam. Nie mam również zwyczaju prowadzić samochodu po pijanemu, ale ktoś do mnie zadzwonił, że moja najlepsza przyjaciółka jest umierająca. Przeraziło mnie to, byłam w szoku... i wsiadłam do samochodu. Wiem, było to nieprzemyślane, głupie, idiotyczne. - Większość osób zatrzymanych za jazdę w stanie nietrzeźwym ma znakomite wytłumaczenie, dlaczego prowadzili po pijanemu. - Tak, ale przecież wyjaśniłam... - Twój mąż zginął w wypadku podczas nurkowania? Znów zmieniła temat, a ja się gubię, czuję się wyprowadzona w pole. Jakby dotychczasowe pytania Sonji były tylko przygrywką, która miała mnie doprowadzić właśnie do tego punktu. Nagle dociera do mnie, że właśnie tak się dzieje, gdy nagle człowiek zostaje zamieszany w zbrodnię. Już nie ma sfery prywatnej, nic nie może pozostać tajemnicą. Całe życie Sary zostanie zbadane do najdrobniejszego szczegółu. Słyszałam, że to się określa mianem psychologicznej obdukcji. Jednak przyjrzą się również mojemu życiu. Moje tajemnice też zostaną odsłonięte i obnażone. - Zgadza się. - Przejrzałam akta z postępowania, przeprowadzili je nasi koledzy z Nacka.

- Możliwe. Naprawdę nie pamiętam. Mam niejasne i zamazane wspomnienie z policyjnego postępowania po wypadku Stefana. Wiem tyle, że było prowadzone i że policja ustaliła, iż jego śmierć nie nastąpiła w wyniku przestępstwa. To wszystko. - Dziwne, że twój mąż ginie w wypadku podczas nurkowania, a potem twoja pacjentka ginie koło twojego domu, rzekomo wskutek utonięcia. Jej głos brzmi neutralnie. Jej twarz nie pozwala mi się domyślić, do czego to zmierza, ale mam niemiłe uczucie, które narasta we mnie jak kłębiasta chmura w upalny dzień. Nagle boję się, że zwymiotuję w tym schludnym kąciku do przesłuchań. Prosto na notesy i meble z Kinnarps. - Do czego zmierzasz? - pytam ochrypłym szeptem, udaję, że jestem pozbierana i nieporuszona, ale domyślam się, do czego Sonja chce mnie sprowokować. Widzę, że Markus unika mojego wzroku, robi mu się nieswojo i zastanawiam się, co się stało z miłymi policjantami, którzy przedtem tak troskliwie się mną zaopiekowali. - Mówię tylko, że to dziwny splot okoliczności. Szczególny przypadek. Policja nie lubi przypadków, rozumiesz? - mówi Sonja, nie odrywając ode mnie mrocznego spojrzenia. - No i? - No i co masz do powiedzenia na ten temat? - Że nie mam bladego pojęcia, o co ci chodzi. Myślisz, że zamordowałam Sarę? W momencie, gdy to mówię, już wiem, że dałam się podprowadzić dokładnie tak, jak chciała. Sonja przygląda mi się, wciąż z tym samym, dręcząco obojętnym wyrazem twarzy. - A co ty na to? Zamordowałaś?

Data: 18 września

Godzina: 16.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Charlotte Mimer Zmieniłam godziny terapii Charlotte. Nie chcę narażać jej na to, że przed sesją u mnie spotka w poczekalni byłego kolegę. Uzmysłowiłam sobie również, że Peter Carlsson nie może pozostać moim pacjentem. Nie mam siły wysłuchiwać jego rojeń. W innej sytuacji potrafiłabym się zachować profesjonalnie, teraz jest to niemożliwe. - Mówię poważnie! - Charlotte wpatruje się we mnie nieugiętym wzrokiem. Nowa Charlotte. Po zmianie pokazuje mi się ze stron, z których jej nie znałam. - Naprawdę mam wrażenie, że odjeżdżam. Wariuję. W ogóle nie panuję nad sobą, rozumiesz? Kompletnie. Dłonią przesuwa po skórzanej torebce Mulberry, na pewno oryginał w odróżnieniu od mojej, która stoi w szafie nieużywana; prezent od moich rodziców z podróży do Tajlandii zeszłej zimy. Jej paznokcie są starannie wymanikiurowane, ma drobne, ładne dłonie. Włosy jak zwykle idealnie ułożone, nagle przechodzi mi przez głowę myśl, że jej fryzjer zarabia na godzinę więcej ode mnie. - Stanę się taka sama jak ciotka Dolly. Wariatka. - Ciotka Dolly? - Moja krewna. Zupełnie zwariowała. Razem z drugą staruchą zaczęły kraść w sklepach. Boże, kompletna wariatka. A jeśli ja też taka będę? Charlotte całą swoją postacią sygnalizuje perfekcję i opanowanie. Z wyjątkiem nerwowego gładzenia torebki. I tych słów powtarzanych raz za razem: Nie panuję nad sobą, nie panuję. - Stop! Patrzę na nią stanowczo. - Musisz mi wytłumaczyć, co się stało. Co się dzieje. Inaczej nie będę mogła stwierdzić, czy rzeczywiście wariujesz. Lekko się uśmiecham, okazując tym samym, że oczywiście nie wierzę w to. Charlotte najwyraźniej odczytuje mój sygnał, bo od razu staje się trochę spokojniejsza. Ręce na cielęcej skórze w kolorze kawy zastygają, Charlotte robi głęboki wdech i długo, długo wypuszcza

powietrze. - Zrobiłam dziwną rzecz. Cholernie dziwną. Słowo to brzmi w jej ustach obco. Nie pasuje do ładnej kobiety siedzącej naprzeciwko mnie. Kiwam głową na znak, że słucham i czekam na dalszy ciąg. - Chodzi o mojego szefa. Wiesz, mówiłam ci o nim. Że jestem na niego zła. Że czuję się pomijana przez niego, ale nie potrafię z nim o tym rozmawiać, bo wyjdę na rozrabiaczkę. Taką, co to ględzi o dyskryminacji i parytetach zamiast o osiągnięciach. - Pamiętam. - No więc... - Charlotte urywa, patrzy na mnie. Mierzy spojrzeniem, jakby sprawdzała, czy dam radę przyjąć prawdę, którą zamierza mnie uraczyć. - Weszłam do jego poczty. - Weszłaś do jego poczty? - powtarzam tępo. Czuję się jak głupia. To, co powiedziała, zabrzmiało tak dziwnie, jak na nią, że zrozumienie przychodzi mi z największym trudem. - Weszłam do jego poczty. On był wtedy na konferencji, na jakimś forum w Denver. Nie wiem, co to było. Pracowałam do późna i... po prostu stało się. - Po prostu stało się? Znów powtarzam za nią i znów mi głupio. Wiem, że w stresie wszyscy robimy różne dziwne rzeczy, ale to, co mi mówi, jest tak zadziwiające, że nie bardzo wiem, jak reagować. - Tak, stało się. Było dość ciekawie, on ma romans z pewną młodą ekonomistką w firmie, swoją podwładną. Czyli pieprzy się z kobietą, która mu bezpośrednio podlega. Kiepska sprawa. Jeszcze bardziej kiepskie jest trzymanie takich e-maili w służbowej poczcie. Krzywo się uśmiecha, jest to raczej grymas, i aż nie chcę na nią patrzeć, bo w jej spojrzeniu jest coś takiego, że się boję. - Zastanawiałam się, czy nie przesłać tego jego żonie, ale to byłoby już zupełne wariactwo. Musiałabym już całkiem odjechać, prawda? Zwłaszcza że nie mam powodu szkodzić mu prywatnie. Uraził mnie, ale służbowo, nie prywatnie. Tak czy inaczej, wśród odebranych e-maili był jeden nieprzeczytany od jednego z naszych największych klientów. Pilny. Z projektem umowy, wymagający szybkiej odpowiedzi. Wiem, że czekał na tę propozycję. Więc... skasowałam go. Śmieje się głośno, potrząsając głową, brązowe włosy fruwają wokół ładnej twarzy, na której przez chwilę maluje się taki zachwyt, że się boję. Czuję, jak coś zimnego, lepkiego rozchodzi mi się od brzucha po całym ciele. Kim jest osoba siedząca naprzeciw mnie? Kim jest ta kobieta? Dziwne uczucie znika równie szybko, jak się pojawiło, zostaje klinicznie jasny sposób rozumowania terapeuty. Nic dziwnego, że Charlotte traci panowanie nad sobą. Zresztą nie tyle traci panowanie, ile pozwala sobie na utratę. Najwyższy czas.

Ona chyba wyczuwa, co myślę, bo twarz jej tężeje. - Przecież ci mówiłam, że wariuję, że już nie panuję nad sobą. To kompletne szaleństwo. Chociaż akurat wtedy czułam się fantastycznie. Kiedy to zrobiłam: Delete. I nie ma. Ale zaraz pojawił się lęk. Wzięłam swoje rzeczy i prysnęłam. Następnego dnia zmusiłam się, żeby pójść do biura. Trzęsąc się ze strachu przed skutkami mojego zachowania. I wiesz, co za ironia losu? Kręcę głową w milczeniu. - Następnego dnia nawalił serwer poczty. Zginęły wszystkie nieotwarte maile. Moje wtargnięcie pozostało nieodkryte. Sama się dziwię, że miałam takie szczęście. I w ogóle nie rozumiem, jak to się mogło stać. Jak ja mogłam zrobić coś takiego. To jakiś obłęd. Nie panuję nad sobą. Siri! - Odwraca wzrok, spojrzenie ma pełne rezygnacji, trochę nieobecne, szczęki zaciśnięte. Patrzy w okno na zmierzch zapadający powoli nad Medborgarplatsen. - Wiesz, co widziałam, idąc tutaj? - Nie - odpowiadam zgodnie z prawdą. - Skąd mam wiedzieć? - Na Götgatan widziałam pewną kobietę, mniej więcej w moim wieku, i tak dalej. Szła ulicą i rozmawiała przez komórkę, śmiała się. Ale... krew jej leciała z jednej dziurki w nosie. Przyglądam się Charlotte, nie wiem, co powiedzieć. - Tak, wiem, krew z nosa to nic nadzwyczajnego, ale nie mogłam uwolnić się od myśli... - Jakich myśli, Charlotte? Pociera dłonie, patrzy w podłogę. - Pomyślałam, że właśnie tak jest... - Co jest? Wierci się niespokojnie, musi pokonać opór przed odpowiedzią. - Pomyślałam... że człowiek chodzi sobie, jest szczęśliwy... może jest albo choćby... jest zadowolony, myśli, że wszystko dobrze. Ale wcale tak nie jest. Pochylam się, czekam na ciąg dalszy. - W rzeczywistości nie jest dobrze. Gdzieś w środku krwawimy. Nawet o tym nie wiemy. Na przykład mamy w brzuchu guz, który rośnie, chodzimy sobie, tymczasem on osiąga wielkość pomarańczy; bez naszej wiedzy. A my się śmiejemy. Może mój mąż akurat pieprzy moją najlepszą przyjaciółkę. - Dygoce, widzę, jak drży jej dolna warga. - Chodzi o to... Chodzi o to... że takie jest życie. Na nikim ani na niczym nie można polegać. Wszyscy są w gruncie rzeczy... samolubni. Samo życie jest... niepewne. Byłam cholernie naiwna, że dotychczas tego nie rozumiałam.

Widzę łzy na jej policzkach. Charlotte patrzy na mnie błagalnie i odzywa się cienkim, załamującym się głosem: - Siri, powiedz mi całą prawdę. Czy ja wariuję?

Sven kręci się na obrotowym krześle biurowym. Przy odrobinie dobrej woli można je uznać za oldskulowe: Ikea, późne lata siedemdziesiąte, nad podłogą zwisają strzępy obicia w kolorze musztardy, a szparami gąbka wylewa się niczym przerośnięte ciasto drożdżowe. Sven zdjął buty. Nie wiem dlaczego, ale jestem uczulona na facetów, którzy tak robią. W samolocie, w biurze, w autobusie... wszędzie te śmierdzące skarpetki. Jednak Sven nie zauważa mojego spojrzenia pełnego dezaprobaty. Gestem wskazuje krzesło, jedyne w pokoju niezarzucone notatkami, sprawozdaniami albo książkami. - Usiądź, Siri. - Mówi to tonem przyjaznym, ale gdy zdejmuje okulary i pociera twarz, widzę, że jest zmęczony, może nawet trochę poirytowany. - Kurde, powinienem posprzątać... ale... - Milknie i przygląda mi się wnikliwie, jak siedzę na tym starym krześle szczebelkowym. - Co u ciebie słychać? Możesz spać? Ach, te pytania: Śpisz po nocach? Pijesz? Jak się czujesz? Tak naprawdę? - Dziękuję, wszystko w porządku. Widzę, że mi nie wierzy, ale jakie to ma znaczenie? Nie po to przyszłam. - Słuchaj, Sven... - Mhm. Sven patrzy na mnie, jednocześnie sięga po fajkę i zaczyna nabijać. Umówiliśmy się, że nie będzie palił w biurze, ale wszyscy wiedzą, że i tak pali. Czasem czuć aż na klatce schodowej. Widocznie dzisiaj uznał, że nie ma znaczenia, że go zobaczę palącego. Może dlatego, że oficjalnie zostałam pijanym kierowcą, co ma usprawiedliwić jego zachowanie. - Sven... czy mógłbyś przejąć Petera Carlssona jako pacjenta? Sven wzrusza ramionami i zapala fajkę. - Masz go dość? - Tak. To wielka ulga, że od razu zrozumiał i nie domaga się szczegółowych wyjaśnień. Swoją drogą zna problemy Petera. - Myślę, że tak. Nie widzę przeszkód. Jestem mu wdzięczna, ale nie bardzo wiem, jak to wyrazić. Będąc sam na sam ze Svenem, odczuwam pewne zażenowanie. Jesteśmy sami po raz pierwszy od rakowego przyjęcia, gdy się do mnie przystawiał w kuchni. - Jest jeszcze jedna rzecz. Usiłuję się skupić, żeby to sformułować. Chciałabym wrócić do tego, co się wtedy stało, żeby już mieć to za sobą, ale nie wiem, jak zacząć. - Rakowe przyjęcie?

Sven oczekuje mojego potwierdzenia. - Tak. - Cholernie źle się złożyło, że Birgitta to widziała. Zaskoczył mnie. Może spodziewałam się przeprosin, a może wykrętnego tłumaczenia, ale na pewno nie uwagi, jaki to pech, że żona widziała, jak mnie obmacywał. Przedstawia to w taki sposób, jakby obmacywanie sprawiło przyjemność nam obojgu. Zastanawiam się, czy Sven właśnie tak postrzega to zdarzenie. I czy włączając mnie, próbuje usprawiedliwić własne postępowanie. - Ach tak? I co powiedziała? Sama słyszę sarkazm, z jakim to mówię. - Oczywiście chciałabyś wiedzieć, prawda? Wszystkie jesteście takie same. - Jak to takie same? Co chcesz przez to powiedzieć? Niby kto? - Kobiety. Wszystkie. Są. Takie same. Wścibskie. Plotkary. Wzrok mu ciemnieje. Wydmuchuje kłąb dymu i sięga po telefon, dając znak, że rozmowa skończona. Wstaję i sama się dziwię, że zrobiło mi się tak nieprzyjemnie, jakby mnie upokorzył. A może rzeczywiście? Przystaję w drzwiach, Sven wykonuje pół obrotu na krześle, odwracając się do mnie tyłem, i wybiera jakiś numer w swojej komórce.

Nocą jej dom wyglądał jak akwarium. Wielki sześcian wśród skał, rozświetlający całą zatokę. Patrzyłem na dom, a dom spoglądał na mnie świecącymi, żółtymi, ale wciąż obojętnymi oczami. Ze swego miejsca na płaskiej skale - nagrzanej jeszcze przez słońce - mogłem obserwować każdy jej krok, podczas gdy ona mnie nie mogła zobaczyć. Łaziła po pokojach, trzymając w jednej ręce wielgachną latarkę, a w drugiej kieliszek wina. Parę kroków za nią chodziła ta druga; z rozczochranymi jasnymi włosami spiętymi w luźny węzeł, z jedną piersią wylewającą się spod skąpej koszulki. Aż mnie ścisnęło w żołądku. Jakby czytając w moich myślach, powoli odwróciła się do okna i przez chwilę mogłem zobaczyć ją na wprost. Leniwie przesunęła językiem po górnej wardze i uśmiechnęła się. Znajdowałem się blisko, może ze dwa metry od szyby. Stały w kuchni. Nakładały karmę do miski. Za chwilę ona wystawi na schodki miskę dla kota. Następnego ranka zabierze miskę tak samo pełną, jak ją wystawiła. Wycofałem się powoli i wróciłem do mojego legowiska za wielką, obłą skałą. Spokojnie, nie zasypiając, przeleżałem w cienkim śpiworze do świtu, gdy promienie słońca padły na nagie skały, malując na nich linie o barwie ciepłej żółci. Nagle znów była ze mną: jej błyszczące włosy w postaci pokrytych rosą liści lśniących w świetle poranka. Jak zajączki puszczane lusterkiem. Głaskałem je wzrokiem. Jej skóra biała jak wapno albo pień młodej brzózki, uginającej się bezwstydnie pod naporem jesiennego sztormu. Jej krew była moją krwią. Ona była kiedyś mną, stanowiliśmy jedno; dwa wcielenia tej samej istoty, tych samych dążeń. Tęsknota. Wszystko, co robię, robię dla Niej. Aby zaprowadzić sprawiedliwość, gdzie jej nie ma, nadać sens, gdzie go nie ma. To jedyne, co mogę. Innego sposobu nie znam. Nigdy nie miałem wyboru. Zdaję sobie z tego sprawę i ta świadomość daje mi pocieszenie. Uwalnia mnie od winy.

Leżymy obie z Ainą na „Dupie Lassego”, słuchając plusku fal uderzających miękko o wielką skałę. Wrześniowe słońce grzeje rozkosznie, chociaż trzeba włożyć dwa swetry, żeby nie zmarznąć na dworze. Nafaszerowałyśmy się tabletkami Treo na kaca. Wczoraj siedziałyśmy do późna. Mam wrażenie, jakbym przez te wszystkie paskudne wydarzenia bardziej skłaniała się ku temu, co powierzchowne. To bezpieczne i przewidywalne schronienie w moim życiu naznaczonym chaosem. Spędziłam wczoraj cały dzień na przeglądaniu starych pism modowych, czytając długaśne artykuły o depilacji, dietach białkowych i innych głupotach. Zjadłyśmy nieprzyzwoitą ilość chipsów i jak zwykle wypiłyśmy za dużo wina. Zaczynamy działać sobie na nerwy. Aina jest moją najbliższą przyjaciółką, mimo to wiem, że powinna już wracać do siebie. W moim domku robi się coraz ciaśniej i duszniej. Dlatego umówiłyśmy się, że Aina wróci dziś do domu. Wprawdzie moja samotność nie zawsze wynika z wyboru, ale lubię ją. Kątem oka widzę, że Aina zamyka oczy i uśmiecha się szeroko. - Co widzisz? - Widzę... Massouda. - Śmieje się, ciągnie powoli: - I... jest bez ubrania! - Znów się śmieje, tym razem głośniej. - Dziwka - odpowiadam przeciągle. - O nie, ja tylko odzyskałam inicjatywę seksualną. Rechocze tak, jak tylko ona potrafi, i wyciąga się na skale jak kot. Aina ciągle ma nowych facetów. Nie znam żadnego, to i tak bez znaczenia, bo za tydzień, dwa zostanie szybko i bezlitośnie zastąpiony przez nowego kandydata. - Go for it, girl - mówię beztrosko. - O czym myślisz? - pyta Aina, do jej głosu zakradł się poważniejszy ton. - Czy kiedykolwiek chciałaś być inna, niż jesteś? - Nie, naprawdę. - Wzrusza ramionami. - A ty byś chciała? Waham się. - Czasem wolałabym być podobna do ciebie. - E, daj spokój. A konkretnie czego byś chciała? Być dyslektyczką czy dziwką? - Chciałabym nie brać wszystkiego tak poważnie. Chyba być bardziej - szukam słowa - niefrasobliwa. Aina siada i przygląda mi się w milczeniu. - Siri, moja kochana, wiem, że nie lubisz, gdy o tym mówię, ale jestem twoją przyjaciółką, a przyjaciele powinni mówić sobie prawdę, więc i tak powiem. Naprawdę

powinnaś się zgłosić do psychoterapeuty, żeby o tym porozmawiać! Wzdycham, mam za ciężką głowę, żeby się kłócić. Odpowiadam ze znużeniem: - Aż tak źle nie jest. Codziennie wracam do domu, gdy już jest ciemno, a mimo to jest w porządku. - Nie mówię o twoim lęku przed ciemnością ani o Sarze Matteus, tylko o śmierci Stefana. Musisz to w końcu przepracować. Mimowolnie sztywnieję i zdaję sobie sprawę, że moja odpowiedź pada zbyt szybko. - Już sobie z tym poradziłam, a ty ciągle do tego wracasz. - Bo nie chcesz przyznać, co się wtedy naprawdę stało, i dlatego nie potrafisz iść dalej. - Co przyznać? Kurde, co chcesz przez to powiedzieć? To był wypadek. Wypadek! Słyszę, jak krzyczę, ale mój głos brzmi bezsilnie. - Cholerny, bezsensowny wypadek. A już ty mogłabyś uszanować, że nie chcę... więcej o tym... rozmawiać. Cała trzęsę się ze złości, odwracam i schodzę ze skały. Aina nie idzie za mną. Nienawidzę jej za to. Jakby została na miejscu, bo wie, że ma rację. Jakby czekała na stosowną chwilę. Na moją spowiedź.

Ósma wieczór. Stoję przed drzwiami tarasowymi i patrzę na morze, dostrzegalne jeszcze w resztkach światła dnia. Jest zaledwie dziewięć stopni ciepła, deszcz bębni o dach. Jestem po wieczornej kąpieli w morzu, byłam już w ubikacji i pozapalałam lampy. Nad moją zatoczką zaległa cisza, ale w środku czuję narastający niepokój. Czy tam, w ciemnościach, czai się morderca Sary? Który zna drogę do mojego domu i wie, że wieczorami chodzę popływać. Siadam na kanapie i wyjmuję laptopa. Lepiej trochę popracuję. Siadam i w tym momencie odzywa się sygnał mojej komórki. Czyżbym jej nie wyłączyła? To służbowa komórka, jej numer jest podawany pacjentom. W dni powszednie po osiemnastej zazwyczaj ją wyłączam, ale dziś jest niedziela i z jakiegoś powodu jest włączona. Idę do przedpokoju i wyjmuję ją z torebki. Mam odebrać? Zwycięża ciekawość, naciskam zieloną słuchawkę. - Siri Bergman, słucham. - Siri? - Tak. - Cześć, mówi Charlotte Mimer. Przepraszam, że dzwonię tak późno i w niedzielę, ale byłam na konferencji marketingowej w Helsinkach i właśnie wróciłam. Chyba ma zadyszkę. Jakby nie starczało jej powietrza na słowa, które z siebie wyrzuca, ale w jej głosie słyszę coś jeszcze. Coś, czego nie znam. Czy to gniew czy strach? - Co się stało, Charlotte? - Siri, strasznie mi przykro, nie wiem, jak ci to powiedzieć, więc powiem wprost. Po powrocie do domu dostałam list. To znaczy przeczytałam list, który przyszedł podczas mojej nieobecności - poprawia się, jak zwykle dbając o szczegóły. - Tak? - mówię pytająco. - To list o tobie. Napisano w nim, że powinnam mieć się przed tobą na baczności, że twoi pacjenci odbierają sobie życie i że... - Charlotte chrząka - nie nadajesz się na terapeutkę. - W jej głosie brzmi desperacja, jest bliska płaczu. - Czy to prawda? Teraz jej głos przechodzi w falset. - Ale czy co jest prawdą? - Czy to prawda, że jedna z twoich pacjentek popełniła samobójstwo na twojej posesji? W liście jest napisane, że ją do tego zmusiłaś. Czy to... prawda? - Charlotte, czy mogłabyś wziąć ten list i przeczytać mi go? Słysząc jej szloch, mobilizuję cały mój autorytet jako terapeutki, i podnoszę głos. - Przeczytaj mi ten list - mówię tonem ostrzejszym, niż zamierzałam. - Trzymam go w ręku. - Czytaj!

- Okej. „Piszę do pani, ponieważ doszło do mojej wiadomości, że jest pani pacjentką Siri Bergman. Pani mnie nie zna, mimo to poczytuję sobie za swój obowiązek ostrzec panią przed nią. Siri Bergman nie dość, że jest niekompetentna i zapatrzona w siebie, to jeszcze stanowi zagrożenie dla swoich pacjentów. Kilkoro jej pacjentów odebrało sobie życie za jej bezpośrednią namową. Sara Matteus miała zaledwie dwadzieścia pięć lat. Niespełna miesiąc temu utopiła się na posesji Siri Bergman. Mam nadzieję, że dla własnego dobra poszuka pani sobie innego terapeuty godnego zaufania, który potrafi znaleźć w sobie dość empatii, aby zainteresować się pani problemami. Przyjaciel”. W słuchawce zapada cisza. - Czy to prawda? - Czy co jest prawdą? - Że twoi pacjenci odbierają sobie życie. Mówi to piskliwym, łamiącym się głosem. - Charlotte, słuchaj mnie uważnie. Po pierwsze, nie wolno ci wyrzucić tego listu, okej? - Okej - szepcze. - Prześladuje mnie pewien bardzo chory człowiek, który usiłuje zniszczyć mi życie i karierę. - Więc to nieprawda - mówi z wyraźną ulgą. - Jedna z moich pacjentek rzeczywiście zginęła. - Na twojej posesji? Ociągam się chwilę z odpowiedzią. Jak ja mogłam znaleźć się w takiej sytuacji? Dlaczego mam się tłumaczyć z niepopełnionego czynu? Wydaję z siebie westchnienie. - Owszem, na mojej posesji. Jednak nie miałam absolutnie nic wspólnego z jej śmiercią. Ona nie popełniła samobójstwa, została zamordowana. - Zamordowana? - Brzmi, jakby się krztusiła. Syczy. - Zamordowana na twojej posesji? - Słyszę, że nie może złapać tchu. - Charlotte - mówię, ale w słuchawce nadal słyszę syk. - Zamordował ją autor tego listu? To chcesz powiedzieć? Na twojej posesji? Zamordował jedną z twoich pacjentek... - To możliwe, tak. - I on ma mój adres? Ten szaleniec? Szaleniec, nieczęsto używam tego słowa. W moim świecie nie jest się szalonym. Można być typem psychotycznym albo depresyjnym lub maniakalnym, ale nie szalonym. - Tak - odpowiadam cicho - szaleniec. Charlotte, chcę, żebyś jutro przyszła do mojego

gabinetu, musimy o tym porozmawiać. Poniedziałek, czyli tak jak zwykle, prawda? - Nie wiem - odpowiada z wahaniem. - Obiecujesz przyjść? - Przykro mi, ale nie potrafię obiecać. Nie wiem, czy się odważę przyjść. Może zróbmy na pewien czas... przerwę - mówi poważnym tonem. Już odzyskała swój profesjonalny, pewny głos. Nie odpowiadam, ale rozumiem. Boi się, trudno żebym miała do niej o to pretensje. Szukam ręką na półeczce nad kanapą. Pod palcami czuję kłębki kurzu i jeszcze coś, podejrzewam, że martwe owady. W głębi po lewej stronie znajduję to, czego szukam, wizytówkę z adnotacją na odwrocie. Ręce mi się trzęsą, gdy zdmuchując kurz, podchodzę do telefonu. Możesz dzwonić, kiedy zechcesz. Wybieram jego numer i czekam, żeby odebrał. Markus jest już po trzech kwadransach. Przestrzega tego samego rytuału co za pierwszym razem, gdy go poznałam: układa mnie na kanapie, podkłada poduszki pod głowę, nakrywa poplamionym kraciastym pledem. Myślę, że pewnie policjanci robią tak, gdy ktoś jest w szoku. Może nawet chodzą na kursy, żeby się tego nauczyć. - Podać ci coś? - pyta. - Kieliszek wina, jeśli ty się też napijesz - odpowiadam. Markus znika w kuchni, słyszę, jak otwiera butelkę. Wraca z butelką i jednym kieliszkiem. - Wieczorem mam dyżur - mówi, wskazując ręką kieliszek. Ze znużeniem kiwam głową i zamykam oczy. - Opowiadaj - mówi. Opowiadam mu o Charlotte i o liście. Markus prosi o jej telefon, mówi, że musi z nią porozmawiać, zobaczyć list. Obiecuję, że go z nią skontaktuję. Potem opowiadam o obezwładniającym uczuciu, które bierze się stąd, że umarło już tyle osób z mojego najbliższego otoczenia. O lęku przed tym, co znajduje się w tamtych ciemnościach na dworze. Słowa wylewają się ze mnie jak potok zatęchłej, cuchnącej wody. Równie niemożliwy do powstrzymania jak do wytrzymania. Jednak na Markusa to nie działa, tylko kiwa głową i patrzy w ciemne okna. - Jesteś singlem? Masz kogoś? Może to alkohol, bo pytanie wymyka mi się bezwiednie. Od razu go żałuję, bo czuję, że wdzierając się na jego prywatne terytorium, przekroczyłam ważną granicę. Wprawdzie on

też zadaje prywatne pytania, ale zakładam, że to należy do jego pracy. - Nie, nie mam nikogo - mamrocze, odwracając wzrok. Widzę, że wprawiłam go w zażenowanie. Wydaje mi się taki młody i nieśmiały. Nagle, gdy tak siedzi na tej brzydkiej kanapie, ubrany w bluzę z kapturem i dżinsy, czuję to. Jest między nami napięcie. Przez chwilę się w niego wpatruję. Markus ucieka wzrokiem, chrząka. - Słuchaj, Siri, naprawdę nie znasz nikogo, kto chciałby ci szkodzić? - Nikt taki nie przychodzi mi do głowy. - A ostatnio nie przydarzyło ci się nic dziwnego? Oprócz tego, o czym już mówiliśmy. Kręcę głową, zaciskając powieki. - Kto ma dostęp do kart twoich pacjentów? - Tylko pracownicy poradni, czyli ja, Aina, Marianne i Sven. - A do nagrań wideo? - Jak wyżej. Tylko moi koledzy. - Czy możliwe, żeby stał za tym wszystkim ktoś z twoich kolegów? - Absolutnie niemożliwe - odpowiadam pośpiesznie, może zbyt pośpiesznie. Markus przesuwa dłońmi po wilgotnych nogawkach dżinsów i spogląda badawczo. - Uważam, że pora zapewnić ci jakąś formę ochrony. Mógłbym załatwić, żeby parę razy w ciągu dnia przejeżdżał tędy radiowóz. Zważywszy na to, co się stało, uważam, że nie powinnaś siedzieć tu sama. Nie wiem dlaczego, ale na samą myśl, że po krzakach mieliby się ukrywać mundurowi, przewraca mi się w żołądku. - Mowy nie ma. Nie chcę tu żadnej policji. Chcę mieć spokój. - Siri, czasem człowiek nie ma wyboru i musi przyjąć pomoc. Nie możemy cię do niczego zmusić, ale... Energicznie kręcę głową. - Nie potrzebuję pomocy, przede wszystkim nie chcę tu żadnych gliniarzy. Ojej, przepraszam, oczywiście poza tobą. Milkniemy i znów na siebie patrzymy. Tym razem z ciekawością. Widzę kropelki deszczu na jego jasnych brwiach, grzbiety jego dłoni porastają spłowiałe włoski, które lśnią w świetle lampy stojącej koło kanapy. Deszcz na dworze nie słabnie. - Chyba już pójdę. - Mógłbyś zostać, dopóki nie zasnę? Wystarczy, jak wychodząc, zatrzaśniesz drzwi. Markus kiwa głową i przygląda mi się z rozbawioną miną.

Cicho idę do sypialni i wsuwam się do mojego wielkiego łóżka. Gdy się budzę, jest już rano i nie ma Markusa.

- Zacznę od tego, że miło cię widzieć. Sonja Askenfeldt ma mocny uścisk dłoni i patrzy prosto w oczy. Znów jestem w białym, wysprzątanym pokoju. Tak jak poprzednim razem, panuje tu wzorowy porządek. Nawet mi się to podoba. Żadnych rozpraszających uwagę stert papierów, zdjęć ani obrazów na ścianach. Nic, co mówiłoby cokolwiek o użytkownikach tego pokoju. Jest anonimowy, jednak tchnie szczególnym spokojem. Zawsze wyobrażałam sobie pokoje przesłuchań jako obskurne, ciasne pomieszczenia z wysłużonymi meblami, wycofanymi z użytku z rozmaitych urzędów publicznych. Pożółkłe ściany, zamknięte na stałe okna, smród potu i dymu z papierosów. Trochę jak palarnie na oddziałach psychiatrycznych, gdzie dorabiałam podczas studiów. Zresztą czy ja wiem, może są i takie pokoje przesłuchań. - Spotykamy się w nieco innych okolicznościach niż ostatnio. Domyślam się, że nasza poprzednia rozmowa musiała być dla ciebie stresująca. Mam nadzieję, że rozumiesz, że należy to do naszej pracy. Sonja ma szczerze przepraszający wyraz twarzy. Nieoczekiwanie empatyczny. Dziś spotykamy się tylko we dwie. Nie ma Markusa i uświadamiam sobie, że zastanawiam się, gdzie on jest i co robi. Sama się dziwię, że mnie to zaprząta. - Coraz więcej wskazuje na to, że śmierć Sary była wymierzona w ciebie. Dlatego proszę, żebyś się jeszcze raz zastanowiła, kto może chcieć ci zaszkodzić. - Nadal nikt taki nie przychodzi mi do głowy. - W pracy na pewno stykasz się z wieloma chorymi osobami, prawda? - Zależy, co masz na myśli. Pracuję w prywatnej poradni, wprawdzie większość osób, z którymi się stykam, to pacjenci z problemami psychiatrycznymi, ale na tyle dobrze funkcjonujący, że pracują i sami się utrzymują. Z rozmaitych powodów zwrócili się do prywatnej poradni i najczęściej sami opłacają terapię. Ale jeśli pod określeniem chory rozumiesz diagnozę psychiatryczną, to oczywiście mam do czynienia z takimi osobami. Jednak to, że ktoś ma problemy psychiczne, nie znaczy zaraz, że jest szaleńcem, naprawdę nie. - To kiedy jest się szaleńcem? Sonja patrzy na mnie uważnie, jakby rzeczywiście chciała poznać moją definicję człowieka zdrowego i szalonego. - To zależy. W oczach prawa zapewne wtedy, gdy stanowi zagrożenie dla siebie lub innych i nie odpowiada za własne czyny. Ja nie mam do czynienia z takimi pacjentami. Nie dlatego, że nie chcę, ale dlatego, że oni wymagają innej terapii. My po prostu nie mamy takich możliwości.

- Czy miałaś pacjentów, którzy okazywali większe zainteresowanie twoją osobą niż normalnie? Nienaturalną ciekawość? Zastanawiam się, wracam myślami do różnych osób poznanych w związku z wykonywanym zawodem. - Pewnego razu pacjent chciał się ze mną umówić, ale było to pięć lat temu i właściwie nie było w tym nic nadzwyczajnego. Terapia zmierzała ku końcowi, spytał mnie bardzo delikatnie, czy nie poszłabym z nim na wystawę, już nie pamiętam jaką. - Co odpowiedziałaś? - Oczywiście nie. Umawianie się z pacjentami, ani aktualnymi, ani byłymi, nie jest etyczne. - Jak zareagował? - Jeśli myślisz, że się obraził albo odczułam zagrożenie z jego strony, to nic z tych rzeczy. Zaśmiał się tylko i spytał, czy byłoby to sprzeczne z zasadami mojego zawodu. Odpowiedziałam, że tak, i na tym koniec. - Z czego go leczyłaś? - Z fobii dentystycznej. - Z fobii dentystycznej? - No tak, bał się chodzić do dentysty. To nic niezwykłego. Bardzo normalny człowiek. Terapia się udała. On był zadowolony. Nie ma w tym nic szczególnego. - Wydaje mi się, że powinniśmy z nim porozmawiać. - Byłabym wdzięczna, gdybyście tego nie robili. Jestem absolutnie przekonana, że on nie ma z tym nic wspólnego. Na czole Sonji dostrzegam prawie niewidoczną zmarszczkę. Drażni ją mój niechętny stosunek do wciągania do śledztwa byłych pacjentów. - Nie chcesz naruszyć obowiązującej cię tajemnicy? - Właśnie. Pacjenci zgłaszający się do mnie na terapię wiedzą, że obowiązuje mnie tajemnica i że jest to istotna część mojej roli zawodowej. Nie mam ochoty narażać ich na przesłuchanie przez policję. Sonja kiwa głową, rozumiem, że już nie będzie nalegać, chociaż wolałaby, żeby mój stosunek do tej sprawy był inny. Zmienia temat. - Czy w twoim prywatnym otoczeniu są osoby, które wydają się... nie wiem, jak to wyrazić... zainteresowane tobą w jakiś szczególny sposób? - Nie. Nie ma nikogo takiego. Nie mam wrogów. To jakiś absurd. Czy w ogóle ludzie miewają wrogów? Myślałam, że coś takiego występuje tylko w środowiskach kryminalnych.

Albo wśród zazdrosnych byłych. - A ty nie masz nikogo takiego? Zadrosnego byłego? - Mój ostatni były, dziś ojciec trojga dzieci, mieszka w Västerås, jest inżynierem. To on zerwał. Mieliśmy po dwadzieścia dwa lata. Nie potrafię sobie wyobrazić, żeby zechciał mi szkodzić. Mam na myśli Johana. Mojego chłopaka z liceum, z którym chodziłam jeszcze na pierwszym roku psychologii. Moi rodzice go uwielbiali, uczył tatę prowadzić samochód, flirtował z moimi siostrami. Zerwał ze mną, bo nagle uznał, że nasze chodzenie staje się zbyt poważne. Może dlatego, że przeszkadzało mu udzielać się bardziej w życiu studenckim na politechnice. A może po prostu uznał, że ja jestem zbyt poważna. Depresyjna. Nie potrafił zrozumieć, dlaczego wybrałam takie studia. Uważał, że powinnam pójść do Wyższej Szkoły Handlowej albo na medycynę. - Ale mam nadzieję, że nie masz nie przeciwko temu, żebyśmy się z nim skontaktowali? Przecież w tym przypadku nie wiąże cię tajemnica służbowa. - Nie, skąd. Dam wam jego adres. Sonja podnosi się i podchodzi do biurka, sięga po jedyne papiery leżące na blacie. - Chciałabym, żebyś na to spojrzała. Żylastą, opaloną ręką z paznokciami z odpryskami różowego lakieru podtyka mi dwie kartki. Jedna to ręcznie napisany list, druga kolorowa odbitka koperty z wypisanym imieniem i nazwiskiem Charlotte Mimer i jej adresem. - To oczywiście nie jest oryginał. Przesłaliśmy go do Państwowego Laboratorium Kryminalistycznego, ale spójrz na list, może rozpoznasz charakter pisma, styl albo coś w tym rodzaju. Patrzę. Tekst krótkiego listu jest zgodny z odczytanym mi przez Charlotte przez telefon. Nie wiem dlaczego, ale nagle przypominają mi się jej zapiski. Między pismem autora listu i starannym, charakterystycznym pismem Charlotte nie ma żadnego podobieństwa, jednak coś mi to przypomina. Może powściągliwy język, jakim został napisany list, może skrupulatność, z jaką kreślił litery? Opanowanie, którym jest przesycony każdy fragment tekstu? - Dostrzegasz coś znajomego? Przychodzi ci coś na myśl? Wszystko może być ważne. Kręcę głową. Sonja w zamyśleniu zakłada za ucho kosmyk zniszczonych, brązowych włosów. Widzę, że ma w nim trzy kolczyki: dwie perełki i złotego delfina. - Zrozum, kimkolwiek jest autor listu i ten, który cię... prześladuje, jest to ktoś, kto

bardzo dużo wie o tobie, twoim życiu, twoich zwyczajach i twoich pacjentach. Co z twoimi kolegami z poradni? Jak właściwie układają się wasze wzajemne stosunki? To pytanie nie jest dla mnie zaskoczeniem, a jednak wydaje mi się jeszcze kłopotliwsze, niż sądziłam przedtem. Poradnia, koledzy: Sven, Aina. Już nic w moim życiu nie jest prywatne. Wszyscy w najbliższym otoczeniu to potencjalni kłamcy. Nie jestem w stanie odpowiedzieć Sonji. Milczę ze wzrokiem utkwionym w złotym delfinie w jej uchu. Chyba nawet się poruszył.

październik

__

Siedzimy z Ainą w Jerusalem Kebab na Götgatan. Za oknem jest ciemno, na ulicach Södermalmu tłumy ludzi wracają z pracy do domu. Młodzi i ci, co są „trendy”, wśród zestresowanych rodziców pchających wózki na trzech kółkach i emerytów z kijami do nordic walking, które wyglądają na śmiertelnie niebezpieczne. Grupka zakwefionych młodych dziewczyn, śmiejąc się, zmierza w kierunku Medborgarplatsen, może idą do meczetu. Aina jak zwykle wpycha do ust cały falafel, a ja jak zwykle nie komentuję jej braku manier. Strużka czerwonego sosu spływa jej po brodzie, gdy nachyla się do mnie i szepcze: - Wydaje mi się, że Sven może być w to zamieszany. - Eee, coś ty. Nie mogę powstrzymać szerokiego uśmiechu, chociaż mam pełne usta hummusu i sałaty. - Mówię poważnie. Posłuchaj. Ma dostęp do dokumentacji pacjentów. Wie, gdzie mieszkasz. Podrywa na prawo i na lewo, może być tym facetem, o którym opowiadała ci Sara. Który jej tak uważnie słuchał, który ją rozumiał. - A dlaczego miałby udusić kobietę, rozsyłać oszczercze listy i stworzyć sytuację, w której zostanę zatrzymana za jazdę po pijanemu? - pytam, nabierając na widelec porcję hummusu. - Dlatego, że nienawidzi kobiet. - Aina mówi z ożywieniem, triumfującym tonem. Unoszę brwi, a ona nie zauważa mojej reakcji i ciągnie: - Przez kobiety poniósł mnóstwo porażek. Wyrzucili go z pracy na uniwersytecie za romans ze studentką. Jego żona odnosi znacznie więcej sukcesów od niego. A czym się zajmuje? Problematyką genderową! Możesz sobie wyobrazić te wykłady, których Sven musi wysłuchiwać przy kolacji. I jeszcze pracuje w poradni zdominowanej przez dwie smarkule, w dodatku jedna z nich kilkakrotnie odrzuciła jego zaloty. Nic dziwnego, że czuje się jak wykastrowany. - Aina, poważna jesteś? Teraz już głośno się śmieję. - A co? - odpowiada, udając obrażoną, i wierzchem dłoni wyciera usta. Kątem oka widzę, jak potem wyciera dłoń w znoszone dżinsy. - Okej, teoretycznie jest to możliwe - przyznaję. Na chwilę przychodzi mi na myśl Peter Carlsson. Znał Charlotte Mimer i wiedział, że jest moją pacjentką, bo wpadli na siebie w poradni, a jego obsesyjne myśli krążą wokół seksu i przemocy. Ostatnio sporo się nad nim zastanawiałam. Zadręczałam się, analizując jego trzy sesje słowo po słowie. Czy Peter może być niebezpieczny? W rzeczywistości? Czy mógł być sprawcą śmierci Sary? Czy powinnam powiedzieć o tym Ainie, Svenowi, może policji?

Jednocześnie mam świadomość, że muszę dochować tajemnicy. Nie mogę powiedzieć policji o Peterze tylko dlatego, że facet ma obsesyjne myśli. Byłoby to głęboko nieetyczne. Zresztą nie mogę powołać się na nic konkretnego poza własnym niepokojem i moimi paranoicznymi urojeniami. Dlaczego Peter miałby skrzywdzić Sarę? Dlaczego miałby krzywdzić mnie? O ile wiem, nie ma żadnego powodu. Postanawiam, że nie będę rozmawiać z Ainą o moich podejrzeniach. Nie trzeba. To ja muszę zapanować nad własną paranoją. Aina nie zauważyła, że milczę. Trafiła na nowy ślad. - A może to Birgitta, bo ma dość, że inne kobiety zaczepiają jej męża. - Wydaje się zachwycona swoją nową teorią. - Zresztą ona jest cholernie dziwna, prawda? Widziałaś, jak zareagowała na przyjęciu, gdy Robert się z nią posprzeczał. A potem jeszcze była świadkiem, jak Sven cię obmacywał. - Ale jaki miałaby powód, żeby zabić Sarę? Ikona feminizmu bawi się w morderczynię? Wiesz co, daj spokój. Czuję, że tracę cierpliwość, już mi się nie podoba ta zabawa, nie mam ochoty wdawać się w spekulacje, kto mógł zabić Sarę. Nie ma Sary. Nie żyje. Została zamordowana. Zabawa w zgadywankę, kto jest mordercą, wydaje mi się niestosowna. - Okej, chyba niezbyt prawdopodobne, ale możliwe. Aina zlizuje hummus z palców i mówi dalej. - Albo Marianne. Może ma do ciebie pretensje i jest zazdrosna... bo... - Milknie i zastanawia się. - Bo... czy ja wiem. Podczas przyjęcia trochę się boczyła o to, że chciałam być miła dla Christera. - Boczyła się? Że próbowałaś być miła dla Christera?! Jak już ty coś powiesz! Przecież praktycznie podstawiłaś mu swoje cycki pod nos. Dziwisz się, że się boczyła? Ale jeśli się wściekła, to przecież na ciebie, nie na mnie. I na pewno nie na Sarę. - On też był jakiś dziwny - ciągnie Aina - znaczy ten Christer. Jakby nie... - Aina zastanawia się, szuka odpowiedniego słowa. - Domyślam się, że zabrzmi dziwnie, gdy to powiem, jednak na większość mężczyzn działam w takim czy innym stopniu. Nawet jeśli im nie podstawiam pod nos swoich cycków. Okej, wiem, że to brzmi narcyzowato i powierzchownie, ale... on był jak głuchoniemy. Nie dało się z nim nawiązać kontaktu. Czuję, że zaraz wybuchnę. - Aina, do cholery! Przestań. Sara nie żyje! Nie podoba mi się ta rozmowa. Wcale nie jest pewne, czy jej śmierć ma coś wspólnego ze mną, a ty robisz z tego grę towarzyską. To nie jest Cluedo. Przed chwilą rzuciłaś podejrzenia na wszystkie osoby z mojego otoczenia: na Svena, Birgittę, Marianne, Christera... tylko dlatego, że według ciebie są dziwni. Zrozum,

żadne z nich nie ma powodu, żeby mnie nienawidzić. Mogą nie lubić, ale nie nienawidzić. Właśnie, a co z tobą? Ty też jesteś dziwna. Może to ty? - Zdaję sobie sprawę, że posunęłam się za daleko, i milknę. - Przepraszam - mamroczę. Aina poważnieje. Skończyły się chichoty i opowiadanie głupot, wzdycham ciężko i wbijam wzrok w lepki, pusty talerz. Aina długo patrzy na mnie bez słowa. Potem spogląda mi w oczy i przytrzymuje moje spojrzenie. - To ja przepraszam. Jestem bezmyślna. Chciałam tylko... sama nie wiem. - Przeciąga ręką po włosach. - Już przesłuchali wszystkich w poradni i skopiowali wszystkie nagrania z Sarą. Co ta policja właściwie robi? Mam wrażenie, że nie posunęli się naprzód nawet o krok. - Rozmawiałam o tym z tą policjantką, Sonją, która prowadzi śledztwo. Jest jeszcze prokurator, który je nadzoruje, ale jego nie poznałam. Tak czy inaczej, obowiązuje ich tajemnica śledztwa i nie wolno im mówić, co robią. Nawet mnie. Jednak wspomniała, że sprawdzili wszystkie kontakty znajdujące się w komórce Sary, odwiedzili wszystkich pracodawców, których kiedykolwiek miała, rozmawiali z wszystkimi sąsiadami, byłymi chłopakami, jej matką. Przeprowadzili dokładne badania kryminalistyczne. Nie pamiętam, co jeszcze, ale było tego więcej. Wydaje mi się, że robią, co do nich należy. - Jednak nie mają żadnych podejrzanych. Boże, a jeśli ten ktoś zacznie łazić za tobą po krzakach na Värmdö? - Po mojej minie widzi, że jej uwaga była nie na miejscu. - Chcesz, żebym u ciebie zanocowała? - pyta miękko, kładąc lepką rękę na mojej dłoni. - Nie wiem, jak to wyrazić - mówi dalej z pewnym ociąganiem - ale bardzo wiele dla mnie znaczysz. Nie mogę znieść myśli, że ktoś chce ci zrobić krzywdę. To jest chore. Mogłabym znów przyjechać i trochę u ciebie pomieszkać. Obie milkniemy. Jej ręka leży na mojej, lekko gładzi mnie palcami po nadgarstku. Nagle ta bliskość wydaje mi się nadmierna, jakby Aina oczekiwała ode mnie czegoś, czego ja nie umiem jej dać. Nachodzi mnie nieuchronne poczucie, że jak zwykle zaraz ją zawiodę. - Nie trzeba - mówię i dodaję odmowny gest dla zaznaczenia, że niepotrzebnie się o mnie martwi. Wyjaśniam, że mam mnóstwo do roboty. To oczywiście kłamstwo i Aina wie o tym, ale kiwa głową i patrzy w noc, która zaległa nad tłumem na Götgatan. W nocy śni mi się Stefan. Siedzi na brzegu łóżka, lekko opierając mokrą głowę - we włosach ma pełno wodorostów i trawy morskiej - o mój brzuch. - Bardzo mi ciebie brak - mówię, gładząc go ostrożnie po zimnych plecach, ale Stefan nie odpowiada. Zamiast tego wstaje i zaczyna szukać czegoś. Szuka pod moim łóżkiem,

w szafach, na regale z książkami, nawet pod szmaciakiem leżącym na podłodze. - Czego szukasz? - pytam. - W tym cała rzecz, cholera. Zapomniałem. - Widzę jego spłowiałe włosy pod brunatnymi algami, jest opalony, ale pod oczami ma sine obwódki, tak jak w ostatnim okresie przed śmiercią. Gdy nie mógł ani spać, ani jeść i nocami niespokojnie chodził po domu. Szukam czegoś. - Przeciąga ręką przez włosy, ma zmieszaną minę. - Siri - mówi cicho, z rozpaczą - pomożesz mi to znaleźć? - Jasne, że ci pomogę - odpowiadam.

Pod oknami widzę opustoszały Medborgarplatsen. Niebo nabrało głębokiego, nasyconego błękitu z przebłyskami turkusu. Pruski błękit, myślę. Wprawdzie dawno nie malowałam, ale nazwy kolorów mam głęboko zakodowane. Fasady budynków wokół Björns trädgård są w kolorze ciemnej czerwieni wpadającej w brąz z domieszką fioletu - caput mortuum, co znaczy „martwa głowa” - i jest to kolor, który uwielbiam. Widzę, że w zapadający właśnie pogodny i chłodny wieczór jesienny przed kioskiem z greckim jedzeniem stoi kolejka złożona z kilkorga przemarzniętych sztokholmczyków. W moim niewielkim, zielonym gabinecie panuje absolutny spokój. Ze stojącego na półce odtwarzacza CD płynie piosenka Pink Floydów: So, so you think you can tell, Heaven from Hell, blue skies from pain. Can you tell a green field from a cold steel rail? A smile from a veil? Do you think you can tell? Sądzę, że chybabym go nie odróżniła. Gdyby pewnego dnia stanął przede mną, nie wiedziałabym, że to on. W poradni nie ma nikogo poza mną, chociaż dopiero piąta. Wszyscy rozeszli się do domów, do rodzin, psów i programów telewizyjnych. Aina jak zwykle poszła na randkę. Jednak nie udało mi się na tyle pozbierać, żeby powiedzieć sobie: na dziś koniec i iść do domu jak inni normalni ludzie. Z roztargnieniem grzebię w moich rzeczach, włączam komórkę, która była wyłączona na czas sesji z pacjentami, zabieram notes i kilka starych czasopism z recepcji, żeby poczytać w domu. Rozlega się pisk komórki: mam trzy nieodebrane połączenia od Marianne, co jest niezwykłe, bo dziś miała wolne, a w takie dni nigdy nie dzwoni. Idę do kuchenki po kawę i jednocześnie telefonuję do Marianne, która odbiera po trzecim dzwonku. - Siri, jak dobrze, że oddzwoniłaś. Przepraszam, jeśli ci przeszkodziłam, ale muszę z tobą porozmawiać. Cała ona; przeprasza mnie, chociaż to ja dzwonię do niej. - Proszę, mów. - Nalewam zimnej kawy do filiżanki i wstawiam do mikrofalówki. W duchu klnę na Svena, bo nigdy nie odstawia dzbanka na podgrzewacz. - Siri, chciałabym się z tobą spotkać. - Dobrze, jutro będę około dziesiątej, muszę... - Jeszcze dziś. Najchętniej spotkałabym się z tobą dziś wieczorem. Mówi, jakby była trochę zasapana i bardziej niż zwykle ochrypnięta, wyobrażam sobie, że szła szybko po schodach albo biegła ulicą i teraz pochyla się ze zmęczenia, opierając lewą rękę na tęgim biodrze, sapiąc jednocześnie do komórki. - A nie mogłybyśmy omówić tego przez telefon? Chciałabym już jechać do domu. Tylko ja tu zostałam.

Marianne chrząka, w tyle słyszę jakieś głosy. - Słuchaj... nie bardzo mogę teraz rozmawiać. Jest u mnie mój syn. I jego dziewczyna. Właśnie wrócili z Indii. Oglądamy zdjęcia. Nie mogłabyś wpaść do mnie trochę później? Chcę ci coś pokazać. - To dość niezwykła prośba, bo nie spotykamy się prywatnie. - To ważne, inaczej bym cię nie prosiła - nalega cichym głosem. - Marianne - mówię i chce mi się śmiać. Porządna, przytomna i cudowna Marianne, która zna rozwiązanie każdego problemu, jest najspokojniejsza i najrozsądniejsza z nas wszystkich. Nagle jej nie poznaję. Mówi w podnieceniu, ochrypłym, nalegającym głosem; to do niej niepodobne. - To sprawa życia czy śmierci? Wypsnęło mi się, nie miałam zamiaru z niej drwić. Marianne wzdycha. - Siri, kochana, nie mogłabyś do mnie wpaść? Waham się. Marianne mieszka na Karlbergsvägen, czyli będę musiała nadłożyć drogi. - O której chcesz, żebym przyszła? - Koło siódmej. Skoczę po drożdżówki, to napijemy się kawy. Czy mogłabyś zabrać ze sobą karty pacjentów Svena, leżą na jego biurku? Wczoraj nie zdążyłam uzupełnić wszystkich wpisów. Chciałabym jeszcze dziś dokończyć. A więc Marianne pracuje po godzinach dla Svena? Czuję, jak ogarnia mnie coraz większa irytacja. O ile wiem, ani dla mnie, ani dla Ainy nie pracuje po godzinach. Rozłączamy się, nie wspominając o tym, co Marianne uparła się pokazać mi akurat dziś wieczorem; wracam do mojego pokoju, żeby ponownie uruchomić komputer i popracować jeszcze chwilę. Mieszkanie Marianne znajduje się na trzecim piętrze okazałej kamienicy z przełomu XIX i XX wieku. Byłam tu kiedyś, gdy w odruchu siostrzanej wspólnoty we trzy, ja, Aina i Marianne, wybrałyśmy się do knajpy. Po naciśnięciu mosiężnego guzika odzywa się głuchy, brzęczący sygnał dzwonka, ale dębowe drzwi pozostają zamknięte. Przykładam ucho do chłodnej polakierowanej powierzchni i w napięciu nasłuchuję, ale panuje za nimi cisza. Żadnych zbliżających się kroków. Pocieram zmarznięte palce, cofam się kilka kroków i przez okno patrzę na ulicę. Spokój. Maleńki, ale zadbany ogródek przed bramą jest opustoszały, podobnie jak sąsiedni i następne. Rządek wymuskanych ogródków przed otynkowanymi domami. W pewnej chwili dostrzegam jakiś ruch między drzewami po drugiej stronie ulicy. Tam! Mężczyzna w prochowcu z torbami zakupów z ICA pcha przed sobą wózek, zmierzając w ciemności do S:t Eriksplan. Kręcę głową nad własną bujną wyobraźnią i znów naciskam dzwonek do mieszkania Marianne; nadaremnie.

Nachylam się i wołam przez wrzut na listy, ale nic się nie dzieje. Ostrożnie podważam mosiężną klapkę i dostrzegam zarys wycieraczki po drugiej stronie drzwi. W środku jest ciemno. Przez otwór sączy się na klatkę schodową zapach kawy i perfum, które rozpoznaję, używa ich Marianne. Słychać ciche, monotonne mamrotanie nieskierowane do mnie. Domyślam się, że telewizor jest włączony. - Marianne? To ja, Siri. Jesteś tam? Marianne? Ostrożnie naciskam klamkę, drzwi otwierają się bezszelestnie, co od razu budzi mój niepokój, bo to niepodobne do Marianne, żeby zostawić otwarte drzwi wejściowe. Macam, szukając kontaktu, i po chwili cały przedpokój jest skąpany w miękkim, żółtym świetle. Wycyklinowana sosnowa podłoga, na niej nieduży szmaciak, a na prawo wieszak. Ścianę naprzeciw drzwi pokrywają lustra, aż podskakuję na widok własnej wystraszonej twarzy. Szybko wchodzę do środka i zamykam za sobą drzwi. Słychać kliknięcie zamka. - Marianne - mówię i wchodzę do dużego pokoju, który jest na lewo od przedpokoju. Jest przytulny na sposób, który podobałby się moim rodzicom. Fotele o obłych kształtach w obiciach projektu Josefa Franka, pękata, aż za duża skórzana kanapa, grube, zapraszające dywany na podłodze, mosiężne kinkiety. Ściany zdobią duże, naiwistyczne i bardzo kolorowe obrazy, wiem, że namalowała je Marianne. - Halo! W telewizorze stojącym pod oknem leci cichutko program kanału Discovery. Znów myślę sobie, jak mało wiem o Marianne, bo nigdy bym nie przypuszczała, że interesują ją programy naukowe lub przyrodnicze albo jak ten, teraz, o zbrodniach; - The woman never suspected that her own brother could be involved in such a horrific crime...[22] - monotonnie czyta lektor; mówi przez nos, z brytyjskim akcentem. Pokój jest pusty. Idę dalej do kuchni, która również jest pusta, ciemna. Szafki z masywnego dębu, kuchenka marki Miele. Widocznie przy drugim rozwodzie musiała wycisnąć od byłego męża trochę pieniędzy, myślę. Na stole leży kupka papierów w plastikowej koszulce, z przylepioną żółtą karteczką: „Rachunki do zapłacenia”. Robi mi się nieswojo. Coś tu się nie zgadza. - Marianne? Żadnej odpowiedzi. Nie ma jej. Tylko ten nosowy głos dochodzący z dużego pokoju: - As soon as the driver arrived he understood that something was terribly wrong...[23] Idę dalej do sypialni, w drzwiach przystaję, serce mi wali, ogarnia mnie znajome, toksyczne przeczucie katastrofy. Wmawiam sobie, że to zwykła wizyta w miło urządzonym

mieszkaniu u koleżanki z pracy i dobrej znajomej. To oczywiste, że Marianne zjawi się lada moment - bo chyba nie ma jej w sypialni? Nabieram tchu i ręką wymacuję kontakt. -...although the driver could see blood on the floor, Mary-Jane was nowhere to be found...[24] Pokój jest pusty. Niemal w całości zajmuje go olbrzymie podwójne łóżko z pikowaną narzutą i nadmiarem poduszek wciśniętych w białe, koronkowe poszewki szydełkowe. Na nocnym stoliku zdjęcia dzieci i przyjaciół. Podchodzę i kucam. Dwaj malcy w kąpielówkach śmieją się prosto do obiektywu, młodszemu brak przednich zębów. Chudziutkim, opalonym ramieniem przytrzymuje piłkę kąpielową z napisem Tempo. Synowie, myślę i podnoszę się z nieprzyjemnym uczuciem, że zrobiłam coś niedozwolonego, jak grzebanie w cudzej torebce albo szafce w łazience. I wciąż to duszne uczucie, że jestem obserwowana, że jest tu ktoś jeszcze, kogo nie widzę, chociaż ja sama jestem widziana. Jakbym znajdowała się we własnym domu, rozświetlonym w nocy. Ręką, która wbrew mojej woli drży, ocieram pot z czoła. -...in the barn he finally found a trace of her...[25] Wracam do dużego pokoju i zagłębiam się w pękatej skórzanej kanapie. Siedzę przez dłuższą chwilę. Marianne jest jedną z najbardziej obowiązkowych osób, jakie znam. Nie wierzę, że wyszła z domu, mimo że wcześniej zaprosiła mnie do siebie. Coraz wyraźniej uzmysławiam sobie, że wbrew moim nadziejom raczej nie pobiegła po papierosy, coś słodkiego do kawy albo przestawić samochód. Co się robi, jeśli ktoś znika w ten sposób? Przecież nie zadzwonię na policję. Ile trzeba czekać, zanim wiadomo, że ktoś zaginął? Kilka godzin? Dobę? Tydzień? Przede mną starannie ułożona na stoliku leży kupka materiałów haftowanych złotem. Domyślam się, że te materiały we wszystkich kolorach tęczy to kupony na sari. Na pewno prezent od syna i jego dziewczyny. Obok niedopita kawa w dużej filiżance. Dotykam jej dłonią. Jeszcze ciepła. -...there was blood on the floor, inside the car and...[26] Nagle czuję, że nie wytrzymam tu ani minuty dłużej. Nie oglądając się, biegnę do przedpokoju, przygotowana na najgorsze. Jednak nikt nie zagradza mi wyjścia, gdy całym ciężarem napieram na drzwi wejściowe i wypadam na klatkę schodową. Biegnę truchtem w kierunku S:t Eriksplan i jednocześnie dzwonię do Ainy, która nie odbiera, włącza się tylko poczta głosowa z uprzejmą prośbą o pozostawienie wiadomości.

Pewnie siedzi teraz w knajpie, chyba że już zdążyli posunąć się dalej i poszli do domu. Mimo woli kręcę głową i próbuję dzwonić do Markusa. On również nie odbiera, ale zostawiam mu mętną, nieskładną wiadomość. Schodzę do metra z dręczącym poczuciem, że stało się coś strasznego i że w pewnym sensie jestem współwinna. [22] The woman never suspected... (ang.) - Kobieta w ogóle nie podejrzewała, że jej własny brat mógłby być zamieszany w tak potworną zbrodnię. [23] As soon as the driver... (ang.) - Dojechawszy na miejsce, kierowca od razu się zorientował, że stało się tu coś bardzo złego... [24] although the driver could see... (ang.) - i choć kierowca dostrzegł na podłodze plamy krwi, to nigdzie nie mógł znaleźć Mary-Jane... [25] in the barn... (ang.) - dopiero w stodole trafił na jej ślad... [26] there was blood... (ang.) - znalazł plamy krwi na podłodze, w samochodzie i...

Następnego ranka zjawiam się w poradni wcześniej niż zwykle. Gulę w brzuchu wyparła rozsadzająca mnie nerwowa energia - muszę się dowiedzieć, gdzie jest Marianne. W korytarzu natykam się na szeroko uśmiechniętą Ainę. - Nie chcę słuchać - mówię, kręcąc głową. - Gniewasz się? - dziwi się Aina, robiąc urażoną minę. - Czy Marianne już przyszła? - Nie, nie przyszła ani nie zadzwoniła. To do niej niepodobne, tak po prostu... nie przyjść. Opowiadam jej o wczorajszym wieczorze, Aina otwiera oczy szeroko, jak zawsze, gdy coś ją zaniepokoi albo przestraszy. Drga jej kącik oka, gdy mnie chwyta za ramię. - Dzwoniłaś na policję? - Nie, przecież nie było jej dopiero od pół godziny, czy coś takiego. - Dlaczego nie zadzwoniłaś do Markusa albo do Christera? W jej głosie pobrzmiewa oskarżycielski ton. - Tak się składa, że nie mam numeru Christera, nawet nie wiem, jak on się nazywa. Telefonowałam do Markusa, ale nie dodzwoniłam się ani do niego, ani do ciebie. - Aaa. - Aina rumieni się lekko i puszcza moje ramię. - Jak mówiłam, nie chcę o niczym wiedzieć. Za bardzo się martwię o Marianne, żeby rozwodzić się nad twoimi numerkami. Wiem, że niepotrzebnie zabrzmiało to tak surowo, małostkowo, ale czasem mam jej za złe przelotne spotkania, dla których ona żyje. Jakbym chciała wymusić na niej obietnicę, że będzie dzielić ze mną samotność. - Recepcja - przerywa Aina. - Co recepcja? - Teczka z numerami telefonu do krewnych. Nie pamiętasz? Już sobie przypominam. Po powrocie ze szkolenia z zadań sekretarki w sytuacji kryzysowej Marianne zmusiła nas do podania nazwisk i telefonów osób najbliższych „na wszelki wypadek, gdyby coś się stało”. Wchodzę za ladę recepcji i zaczynam szukać wśród segregatorów poustawianych równo, kolorami. Na samym dole, w wąskim segregatorze z napisem „Ważne papiery” znajduję listę z danymi osób najbliższych. Marianne podała zarówno Christera, jak i obydwu synów. Chwytam za telefon i wybieram numer Christera. Odbiera już po pierwszym sygnale. Siedzimy w stołówce przyległej do głównego hallu przy wejściu do szpitala Söder. Dookoła niekończący się ludzki strumień wchodzących i wychodzących. Ubrane na biało

osoby z personelu szpitalnego podchodzą do lady szybkim, pewnym krokiem, sięgają po danie dnia i idą dalej do kasy. Niespokojni krewni siedzą w milczeniu nad filiżanką kawy i patrzą przed siebie. Rozmowni emeryci, dla których wizyta w szpitalu była najważniejszym przeżyciem w tygodniu. Jakaś starsza kobieta ostrożnie karmi trzęsącego się mężczyznę na wózku inwalidzkim. Domyślam się, że to jej mąż i że ma chorobę Parkinsona. Naprzeciw mnie siedzi Christer. Ma zaczerwienione oczy, widać, że niewiele spał. Bez przerwy pociera jedną rękę o drugą. Ma pozadzierane skórki przy paznokciach kciuka i palca wskazującego, wokół skaleczeń powstały brzydkie, zapalne zaczerwienienia. - Wypadek, którego sprawca uciekł? - pytam z niedowierzaniem. - Tak, wypadek, sprawca zbiegł - potwierdza Christer. - Policja jest pewna. Zresztą są świadkowie. - Jak to się stało? Rozmawiałam z Marianne wczoraj wieczorem. Chciała, żebym do niej przyszła, ale nie było jej w domu. - Przypuszczają, że pobiegła zrobić zakupy w Seven-Eleven. Była tam chwilę przed wypadkiem. Widziała ją grupka dzieciaków, które przyszły na drożdżówki z cynamonem. Właśnie wracała do domu i widocznie chciała przeciąć Odengatan. Na czerwonym, a nie nosi odblasków. Chyba uważa, że są... niepotrzebne. - Christer urywa, widzę, jak mu oczy zachodzą łzami. - Pojawił się samochód, prawdopodobnie jechał za szybko i nie miał szans, żeby zahamować. Nie miał szans. - Kręcąc głową, skubie skórkę środkowego palca, powoli urywa długi kawałek naskórka, odsłaniając mięso. Najwyraźniej nie czuje bólu. - Są świadkowie - powtarza. - Widzieli, jak przeleciała wiele... wiele metrów. Wydaje się dziwnie rzeczowy i pozbierany, ale stykałam się z osobami w szoku i wiem, że Christer jeszcze nie do końca uświadamia sobie konsekwencje tego, co się stało. Siedzący obok mężczyzna chory na parkinsona zaczyna głośno płakać. Jego żona rozgląda się przepraszająco, wstaje i zaczyna manewrować wózkiem. Po chwili zmierzają do wyjścia. - Kierowca zbiegł. Może był pijany albo nie miał prawa jazdy, a może się tylko przestraszył. Tak czy inaczej uciekł. Nikt nie zdążył zanotować numeru rejestracyjnego. - W jakim ona jest stanie? - Doznała urazów czaszki. Zrobili jej... jak to się nazywa... rezonans magnetyczny. Nie wykazał żadnego krwawienia, ale ma obrzęk mózgu. Dlatego jest nieprzytomna. - Więc wydobrzeje? - Stan jest poważniejszy, niż się wydaje. Muszą zlikwidować obrzęk. Jeśli się nie uda, grozi jej trwałe uszkodzenie mózgu, a w najgorszym razie śmierć. Byłem u niej przed chwilą. Podłączona do jakichś aparatów, wygląda jak paczka z wystającymi rurkami od kroplówek. -

Christer wzdycha ciężko, oczy ponownie zachodzą mu łzami. - Powinienem był być przy niej. Zrobić jej te zakupy. Nie rozumiem, dlaczego koniecznie musiała wyjść w tę ciemność... Szkiełka odblaskowe. Nie miała ich. A ja w tym czasie byłem na kolacji biznesowej. Policja zadzwoniła do mnie na komórkę. Właśnie jadłem przegrzebki w sosie winnym. Cholerny świat. Jadłem przegrzebki, mówiłem ci? W sosie winnym. A ona... ona... Zaciska szczęki, nie mogę się powstrzymać i chwytam go za rękę. Ściskam ją lekko. - Tak mi przykro - mamroczę. - Cieszę się, że przyszłaś. - Christer patrzy mi w oczy. - Bardzo ci dziękuję - szepcze i odwzajemnia uścisk. Otrząsam się i staram się tak sformułować pytanie, żeby nie wypadło nachalnie. - Nie wiesz, o czym Marianne chciała ze mną porozmawiać? Christer patrzy na mnie czerwonymi oczami, wzrok ma rozbiegany, jakby nie docierało do niego to pytanie nienależące do rzeczy. - Nie mam pojęcia. Jakie to ma teraz znaczenie? Powoli kręcę głową i ponownie lekko ściskam jego dłoń. - Rzeczywiście, teraz to bez znaczenia.

Wracam myślami do ostatniego okresu spędzonego ze Stefanem. Wiosna 2005 była ciężka. Wdarła się między nas niepewność, jakaś dotkliwa świadomość. Że życie jest nieprzewidywalne? Może to był powód. Moja figura odzyskała swoje normalne, chłopięce kształty. Znikła niewielka wypukłość brzucha, skrywana przed innymi, o której tylko my dwoje wiedzieliśmy. Znów byłam pusta w środku. Wprowadziliśmy się do domku na Värmdö. Może to będzie nasz pomysł na życie? Zamiast dziecka, które się nie pojawiło. Z początku wszystko szło dobrze. Pracowaliśmy razem przy remoncie od rana do wieczora. Potrafiliśmy milczeć całymi dniami, pogrążeni w głębokim skupieniu, zapominając o posiłkach; dwa spocone ciała, ramię w ramię. Krótkie zdania w rodzaju: - Masz poziomnicę? Potem nastała cisza. Stefan stopniowo pogrążał się w bierności. Wydaje mi się, że strata dziecka była dla niego o wiele cięższym przeżyciem niż dla mnie. Miewał długie okresy, gdy odsuwał się zarówno ode mnie, jak i od innych. Za to jego codzienne biegi stawały się coraz dłuższe. - Codziennie dziesięć kilometrów, to nie może być zdrowe - mówiłam, ale nie odpowiadał. Zamykał się i nie dopuszczał do siebie ani mnie, ani nikogo innego. W pracy wydawał się dobrze funkcjonować, ale coraz częściej wracał do domu wyczerpany, prosto od drzwi szedł do łóżka, gdzie leżał z zamkniętymi oczami, nie śpiąc, dopóki nie przyszłam położyć się koło niego. Przytulałam się do jego pleców i zasypiałam z dręczącym poczuciem, że go zawiodłam, bo przecież wiedziałam, że on nie śpi. Ranek. Stefan leżał cicho, z zaciśniętymi powiekami, ale wiedziałam, że nie śpi. Moja ręka poszukała jego dłoni - odsunął ją. Mój policzek poszukał miękkiego pagórka jego ramienia - cisza. - Stefan, jak się czujesz? - Dobrze. - A naprawdę? - Okej. Nie chcę o tym rozmawiać. - Ale ja wiem, że nie jest okej. Nie śpisz po nocach, chudniesz i stałeś się... kompletnie... bierny. Całymi dniami przesiadujesz na kanapie. Jakbym mieszkała z umarłym. Stefan wpatrywał się w świeżo wycyklinowaną podłogę i wzruszył ramionami. Nie dostrzegłam na jego twarzy ani śladu emocji, które dałyby mi klucz do jego nastroju i myśli. Obojętnym wzrokiem wpatrywał się w ścianę za moimi plecami.

- Wydaje mi się, że cierpisz na depresję. Nie ma w tym nic dziwnego, zważywszy na to, co przeszliśmy. Stykam się z takimi rzeczami na co dzień, ty chyba też. Uważam, że powinieneś coś z tym zrobić, dla siebie, dla mnie, ale najbardziej... dla nas. Przecież my już nie rozmawiamy ze sobą. Mogę ci dać namiary do dobrego psychoterapeuty albo może poprosiłbyś kolegę z pracy, żeby ci wypisał antydepresanty? Może SSRI? Nie wiem... - Cicho bądź! - wrzasnął i wyskoczył z łóżka. - Nienawidzę, kiedy mnie analizujesz! krzyczał, zapluwając się. - Nie potrzebuję ani psychoterapeuty, ani pigułek szczęścia. Potrzebny mi tylko spokój. Nie mieści ci się to w tym twoim analizującym, psychologizującym móżdżku? Potrzebuję odpocząć od ciebie i twojego zamartwiania się. Wścibstwa i niepokoju. Zostaw. Mnie. W spokoju. Dojrzałam w jego twarzy coś na kształt obłędu, cień czegoś zupełnie obcego; wrażenie znikło równie szybko, jak się pojawiło. - Nie masz pojęcia o moich problemach, najmniejszego. Najpierw ta historia z dzieckiem, potem jeszcze... praca. - Praca? Teraz już nic nie rozumiałam. Stefan zawsze uwielbiał swoją pracę. - Codziennie mam do czynienia z pacjentami z urazami rdzenia kręgowego. I ja muszę im mówić, że już nigdy nie będą chodzić. Ja muszę rozmawiać z ich najbliższymi, tłumaczyć dziewczynie pacjenta, że już nigdy nie będą mieli normalnego życia seksualnego, nie będą mogli normalnie mieć dzieci, muszę wyjaśnić działanie cewnika, rozmawiać z nimi o fizjoterapii. - Ale dlaczego mi nic nie powiedziałeś... - Cicho bądź. Zostaw mnie w spokoju. Chcę, żebyś dała mi spokój. Chciałbym rano budzić się bez twojego badawczego spojrzenia i bez tego niepokoju w twoim głosie. Chcę się obudzić bez ciebie! Osunął się na podłogę jak szmaciana lalka albo raczej jak balon, z którego zeszło powietrze.

Zastygł

na

dywanie

z czołem opartym

o podłogę,

w dziwnej

pozycji

przypominającej jedną z asan Ainy. W półmroku zobaczyłam jego drgające ramiona. Ostrożnie usiadłam koło niego na dywanie i wzięłam za rękę. Była zimna i wilgotna. - Stefanie, zdajesz sobie sprawę, że jesteś chory? Nie odpowiedział, trząsł się, wydając z siebie coś, co brzmiało jak szloch na zwolnionych obrotach - Potrzebujesz pomocy. To jest taka sama choroba jak każda inna. Między jednym szlochem a drugim kiwnął głową.

- Dać ci telefon do jednego z moich kolegów? - Nieee! - Zabrzmiało to jak wycie i nagle się przestraszyłam. Zlękłam się własnej niemocy i ułomności, ale również tego, że życie jest kompletnie nieprzewidywalne. - Obiecujesz, że zaczniesz brać leki? Przytaknął. - Obiecuję. Wspomnienie tamtego lata jest boleśnie ostre. Jakby każdy zapach, odcień i każde wydarzenie wryło mi się w pamięć, zostawiając ślad, który będę zawsze nosić w sobie. Jak świadomość, która nie daje mi spokoju. Świadomość własnej bezbrzeżnej ułomności. Stefan postarał się o lekarstwo. Widziałam na półce w łazience. Cipramil. Brał je posłusznie i już po paru tygodniach zaczęłam dostrzegać poprawę. Wreszcie zaczął spać, czytać przychodzącą pocztę, chodzić po gazetę, robić zakupy i wykazywać inicjatywę. Powrót do zdrowia? Raczej nie. W czerwcu po raz pierwszy od dawna poczułam się naprawdę szczęśliwa. Stefan czuł się lepiej, ruszyła poradnia, którą otworzyłam razem z Ainą i Svenem. Lato było zachwycające. Róże japońskie dzieliły przestrzeń pod naszym oknem z kokornakiem wielkolistnym. Kwitł jaśmin, spowijając cały dom oszałamiającym, nieco dusznym zapachem. Długie, błękitne wieczory spędzane na skałkach. Nawet nocne ciemności wydawały się przyjazne. Stefan wrócił do nurkowania. Może nawet logiczne, że stało się to podczas nurkowania? Może gdyby miał wybierać, sam by tego chciał? Może tak wybrał? Pamiętam, że był piękny poranek, bezwietrzny i chłodnawy. Śniadanie zjedliśmy na schodkach przed domem, jak mieliśmy w zwyczaju, moja naga stopa na jego stopie. Cisza. Na razie żadnych zmartwień. Jak zwykle piłam kawę z jego filiżanki, jedliśmy chrupki chleb z pastą kawiorową. Na morzu zobaczyliśmy żaglówkę, która daremnie usiłowała płynąć na wschód. Stefan stwierdził, że będą musieli uruchomić silnik, jeśli nie chcą kolebać się przez cały dzień na gładkiej, niezmąconej wodzie. Stefan zamierzał zanurkować koło Vindö[27], w miejscu zwanym Abborkroken[28]. Sama tam kiedyś nurkowałam, potężna, stroma ściana, która schodzi w dół pięćdziesiąt metrów albo i więcej. Czytałam dodatek kulturalny do „Dagens Nyheter”, podczas gdy Stefan pakował wyposażenie do samochodu i przygotowywał się do wyjazdu. Szybki całus, machnięcie ręką z samochodu i odjechał. Może źle zapamiętałam, ale wydał mi się radośniejszy niż zwykle.

Cały dzień pracowałam. Mieliśmy zatrudnić kogoś do recepcji, studiowałam dokładnie wszystkie podania, bo w takich sprawach jestem nieznośnie skrupulatna. Czas biegł tak szybko, że zapomniałam zjeść kolację i nawet się zdziwiłam, że już się zmierzcha, gdy usłyszałam samochód zajeżdżający za domem. Włożyłam czerwone drewniaki i w ten chłodny letni wieczór wyszłam Stefanowi na spotkanie. W mroku pod sosnami stał Peppe z jakimś nieznanym mi mężczyzną. Stali nieruchomo przy sznurze na pranie rozciągniętym między małym domkiem a pochyloną sosenką, którą nazwaliśmy Sękatą. Śmiesznie wyglądali - nawet mi się zachciało śmiać prawie jak posągi. Uśmiechnęłam się i poszłam im naprzeciw, ale zatrzymałam się, widząc spojrzenie Peppego. Wtedy zrozumiałam. Do dziś nie wiadomo, co się właściwie stało. Znaleźli go na głębokości pięćdziesięciu trzech metrów. Jego sprzęt był w doskonałym stanie, wykazało to dokładne badanie. W butlach miał jeszcze dużo powietrza, z obdukcji nie wynikało, żeby miał jakiekolwiek problemy zdrowotne, które by tłumaczyły nagły wypadek. Jego śmierć pozostała zagadką. Oczywiście każdy miał jakąś teorię: strach, całkowity brak strachu, pogarda dla śmierci, pragnienie śmierci, niedoświadczenie, zaniedbanie wynikające z długiego doświadczenia i lekceważenia, utrata orientacji w ciemności, samobójstwo, zabójstwo, zagadkowa choroba i kurcz, by wymienić kilka. Nie miałam ochoty zastanawiać się, jak to się stało, wystarczyło mi, że się stało. Przez pierwszy miesiąc Stefan przychodził do mnie co noc. Jeśli się dobrze wsłuchałam, słyszałam jego oddech. Czasem, zapadając w półsen i budząc się z niego, wyczuwałam koło siebie jego ciało. Rano pachniał nim cały pokój. Po czterech tygodniach zostawił mnie na zawsze. Nie potrafię mu tego wybaczyć. [27] Vindö - jedna z większych, dość gęsto zaludnionych wysp w środkowej części Archipelagu Sztokholmskiego. [28] Abborkroken - haczyk na okonie albo zakątek okoni.

Markus siedzi naprzeciwko mnie. W milczeniu trzyma filiżankę herbaty w dużej dłoni. Dookoła same puste stoliki, już dawno po szczycie przypadającym na porę lunchu. Znajdujemy się w Blå Porten[29]. Markus zaproponował, żebyśmy się tutaj spotkali, bo wcześniej miał coś do załatwienia na Djurgården. Czuję się dziwnie obco w tej części miasta, gdzie ton nadają bogaci mieszkańcy stolicy, elita kulturalna i turyści. Na podwórzu za oknem poustawiano wzdłuż ścian zielone meble ogrodowe, padający deszcz tworzy na ziemi błotniste strumyczki, które z wolna zalewają cały brukowany dziedziniec. Nie ma żywego ducha. - Chciałem z tobą pogadać o kilku rzeczach. - Markus sięga do kieszeni po niewielki, czarny notes. - Sprawdziliśmy twoje połączenia w tamten wieczór, gdy policja zatrzymała cię za... - Robi zażenowaną minę i nie wymawia tego słowa, przerywa na chwilę i znów kartkuje notes. - Ktoś telefonował do ciebie piętnaście minut przed twoim zatrzymaniem, ale miał telefon na kartę, nie jesteśmy w stanie ustalić właściciela. - Ale przynajmniej mi wierzysz? Patrzę na Markusa, który nie odpowiada, ale kiwa głową, potem wyjmuje coś z czarnego plecaka, znanego mi z naszych poprzednich spotkań. - Pewnie, że wierzę. To musi być ta sama osoba, która zabiła Sarę, napisała list do Charlotte i wysłała ci zdjęcie. Jednak... problem w tym, że w sprawie twojej jazdy w stanie nietrzeźwym jest to bez znaczenia, ponieważ udowodnili, że byłaś pijana. Niezależnie od tego, czy ktoś cię zwabił do samochodu czy nie. Mówiąc to, Markus patrzy w swoje papiery, żeby oszczędzić mi upokorzenia. Jakby to w ogóle było możliwe. - Wiesz, w gruncie rzeczy to bez znaczenia. Bylebyś mi... uwierzył. Byle Aina i Sven mi uwierzyli. Głos mi się łamie, brzmi ostro, stanowczo za głośno, widzę, jak starsze panie, które właśnie weszły do lokalu, patrzą niespokojnie w naszą stronę. Chowam twarz w dłoniach, łzy palą mnie pod powiekami. - Przepraszam, już nie daję rady. Zaczynam wierzyć, że miałeś rację. - W jakiej sprawie? - Co do tego... wariata. Jemu chyba rzeczywiście chodzi o mnie. - Oczywiście, że tak. Markus chwyta mnie za rękę, spojrzenie jego jasnoniebieskich oczu wyraża skupienie, nieporuszone moim wybuchem. Już nie jest zażenowany, tylko empatyczny, okazuje mi, że jest ze mną. Myślę w tym momencie, że lubię osoby, które nie czują skrępowania, gdy kogoś

dotykają, podobają mi się tacy mężczyźni. - Jest jeszcze jedna rzecz. To, co się stało z Marianne... - Marianne? Co ona ma z tym wspólnego? - Może coś wiedziała. - Markus patrzy na mnie przez stół, jednocześnie skubiąc jakieś nitki na nogawce poszarpanych dżinsów. - Naprawdę nic nie rozumiem. Co ma z tym wspólnego wypadek Marianne? - Pod warunkiem że to był wypadek. - Markus się namyśla, potem ciągnie: - Bo rozmawialiśmy z kolegami z policji w dzielnicy Norrmalm, którzy badali sprawę; otóż mają świadka, który twierdzi, że ktoś wepchnął ją na jezdnię. Chwilę wcześniej umówiła się z tobą. Przypuszczamy, że chciała z tobą porozmawiać o Sarze. - O Sarze? Dlaczego o Sarze? - Właśnie tego musimy się dowiedzieć. Sądzimy, że to wszystko się łączy. Wypadek Marianne również został objęty naszym śledztwem. Markus grzebie w teczce i wyjmuje plastikową koszulkę z przyklejoną żółtą karteczką „rachunki do zapłacenia”. - Już to widziałam - mówię, przesuwając dłonią po gładkim plastiku. - Leżała wtedy na stole kuchennym u Marianne. Dlaczego ją przyniosłeś? Markus nie odpowiada na moje pytanie, drapie się po głowie, jego włosy są jeszcze mokre od deszczu. Wyjmuje plik papierów z koszulki i podsuwa mi. - Notatki z sesji z pacjentami? - Tak, i to nie byle jakie. To są kopie twoich notatek na temat Sary Matteus. Ktoś potem zrobił na nich własne zapiski. Zobacz tutaj... Markus przewraca kartki, w końcu znajduje jedną z dłuższymi zapiskami niebieskim atramentem. - Mogę spojrzeć? Nie czekając na odpowiedź, wyciągam rękę i odwracam kartki, żeby przeczytać. - To pismo Svena - mówię i czuję ściskanie w żołądku. Po co Svenowi moje notatki na temat Sary? Staram się odczytać jego koślawe pismo, jak zwykle jest to prawie niemożliwe. „...co niekoniecznie znaczy... problemy z zaakceptowaniem autorytetów... pewna siebie”. Komentarze Svena nic mi nie mówią, nie tłumaczą również, dlaczego moje notatki znalazły się u niego. - Czy macie zwyczaj pożyczać sobie notatki na temat pacjentów? - Czasami. - Łapię czerwoną serwetkę, którą zastałam zmiętą na stoliku, i głośno

wydmuchuję nos, nie zważając na to, że moje wydzieliny mieszają się z wydzielinami kogoś innego. - Czasem sobie pomagamy albo pożyczamy sobie notatki, jeśli komuś jest to potrzebne do opisania przypadku. Sven trochę wykłada, pisze artykuły naukowe i tak dalej. - O Sarze? Wzruszam ramionami. - A jeśli pożyczył te notatki, dlaczego znajdowały się u Marianne w domu? Kręcę głową, nie wiem, co powiedzieć. - Tam jest jeszcze coś. - W jakim sensie? - pytam, podnosząc wzrok. Nic nie mówiąc, Markus odgryza kawałek lawendowego sucharka, drugą ręką wskazując na kupkę papierów. Dostrzegam ślady białej farby na jego palcach. Może malował w weekend? Uderza mnie myśl, że nie mam pojęcia, jak on żyje poza pracą. Miałabym ochotę dotknąć tych plam od farby i spytać, co malował. Poczuć szorstki dotyk suchej dłoni. Bliski i daleki zarazem. Zamiast tego posłusznie kartkuję odbitki notatek. Jest, coś wypada z kupki i spada mi na kolana. Pochylam się i ostrożnie biorę do ręki. Czarno-biała fotografia młodej dziewczyny, zrobiona - trzeba przyznać - z pewnym zacięciem artystycznym. Dziewczyna ma ostry makijaż. Oczy obwiedzione grubymi kreskami czarnego eyelinera. Włosy w strąkach, wyglądają na mokre, spojrzenie wyzywające, usta niby lekko uśmiechnięte, trudno powiedzieć. Leży na wznak, chyba na jakiejś skale, naga do pasa, z jedną dłonią między piersiami. Jakby coś w niej zaciskała. Może wisiorek? Wbrew wyzywającej pozie wydaje się niezwykle delikatna i dziecinna. - Sara - mówię zduszonym głosem. - Nie wiesz przypadkiem, dlaczego Marianne trzymała zdjęcie Sary? Powoli kręcę głową. - Widziałaś już to zdjęcie? - Nie. Nigdy. Ono jest... Nie kończę, bo ściska mnie w gardle. Markus patrzy na mnie w milczeniu, potem krótko kiwa głową, jakby dokładnie wiedział, co miałam na myśli. - Wbrew pozorom robi wrażenie cholernej kruchości - mówi, delikatnie wyjmując mi zdjęcie z rąk, potem odkłada je na stół odwrotną stroną, jakby w ten sposób okazywał Sarze szacunek. Na dworze nieustająco leje. [29] Blå Porten - restauracja i kawiarnia na wyspie Djurgården.

Nadszedł dzień, którego obawiałam się od tygodnia. Nerwowo poprawiam włosy i przerzucam papiery ze sterty na biurku. W drzwiach do mojego gabinetu pojawia się Aina. Bez słowa, miną daje mi znać, że „już przyszła”. Wstaję i podchodzę się przywitać. To ona zadzwoniła do mnie z prośbą o spotkanie. Nie mogłam odmówić. - Dzień dobry. Proszę, niech pani usiądzie. Gestem wskazuję fotel. Kerstin Matteus kiwa głową i z wyraźnym trudem przysiada na brzegu fotela. Jest kobietą około pięćdziesiątki, o wyraźnej nadwadze i rozbieganych oczach uciekających przed moim spojrzeniem. Wodzi nimi to tu, to tam, po pokoju, potem na podłogę, byle nie spotkać się z moimi. Ubrania sfilcowane i powycierane. Tandetne i wyraźnie przyciasne jak na to potężne ciało. Bluzka ma głęboki dekolt, widzę jej spalone słońcem, pomarszczone piersi wciśnięte w zdecydowanie za mały stanik. Przedziałek ciemny od odrostów. Mocno trzyma w ręku czarną torebkę, na której są łyse plamy w miejscach, gdzie starł się gładki plastik. Nie dostrzegam żadnego podobieństwa między nią a Sarą. Nie mogę pojąć, że ta olbrzymka może być matką małej, delikatnej Sary. Ale zapewne nie jechała na psychotropach, które po wieloletnim zażywaniu skutecznie eliminują podskórną tkankę tłuszczową. Peszę się. Co się mówi kobiecie, która właśnie straciła dziecko? Jakie znaczenie ma fakt, że nie chodzi o pięciolatkę, tylko staczającą się dwudziestopięciolatkę, za którą społeczeństwo nie wzięło odpowiedzialności, bo już nie miało siły ani ochoty przejąć się jej losem? Osobę zepsutą przez parszywe geny i trudny okres dorastania. Sądzę, że to bez znaczenia, ból jest zawsze ten sam. Chrząkam i patrzę na biurko. - Bardzo mi przykro z powodu Sary - odzywam się cicho. - Czy mogę pani w czymś pomóc? Może ma pani jakieś pytania o... ostatni okres w jej życiu. Spotykałam się z nią, zrobiła naprawdę spore postępy. - Krótko opowiadam o terapii i zmianach, które nastąpiły u Sary. - Czuła się dużo, dużo lepiej niż wcześniej, przestała się ciąć i tak dalej. Wydaje mi się, że poznała kogoś, na kim jej naprawdę zależało. O pani też mi opowiadała i wiem, że bardzo, bardzo panią kochała, chociaż miałyście problemy we wzajemnych stosunkach. - Co to za człowiek? Kto mógł zamordować moją małą Sarę? Mówi powoli, cicho, jej głos brzmi ochryple po wielu latach palenia, ale również z żalu. Kerstin patrzy na zielone ściany mojego gabinetu, potem na okno wychodzące na Medborgarplatsen. Nie wiem, czy oczekuje ode mnie odpowiedzi. - Cóż, nie pracuję w policji. Wiem tylko, o czym z Sarą rozmawiałyśmy tu, w poradni. - Jak można zrobić coś takiego drugiemu człowiekowi? - Nadal unika mojego spojrzenia, ale w jej głosie słyszę determinację. Jakby postanowiła dojść do sedna czegoś

bardzo istotnego. - To musiał być jakiś zły człowiek, prawda? Pierwszy raz od początku rozmowy patrzy mi w oczy, powoli kiwam głową, nie mogąc odpowiedzieć na to pytanie. Zły człowiek. Oczywiście, że tak. - Zupełnie nie wiem, co robić - mówi, oczy zachodzą jej łzami. - Nie umiem sobie z tym poradzić. - Jej głos brzmi teraz ostro, matka Sary pochyla się w przód, opierając się rękami o stolik stojący między nami. Powoli opuszcza głowę, w końcu opiera czoło o serwetę na blacie, widzę różowy kark marszczący się i wylewający z wycięcia wokół szyi. Słychać płacz. Nieprzyjemny, nieopanowany płacz, od którego ludzie wzdrygają się z przerażenia, z potokami łez, śliny i smarków. Beznadziejny, surowy, bez zahamowań. Znam to aż za dobrze. - Proszę. - Podaję jej pudełko z papierowymi chusteczkami, jakby kilka kleeneksów było w stanie złagodzić jej cierpienie. Kerstin Matteus nie reaguje. Przykucam przed nią i delikatnie głaszczę po tlenionych włosach przypominających bawełnę. Kerstin szlocha, w wydmuchiwanym powietrzu wyczuwam słaby, niemniej wyraźny zapach miętowych cukierków zmieszany z wonią alkoholu. - To... strasznie... boli. Każde słowo wypowiada z największym wysiłkiem. - Wiem - odpowiadam. - Czy... to... kiedyś przejdzie? - Nie - mówię. - Nigdy nie przejdzie, ale kiedyś przestanie aż tak boleć.

Vijay Kumar otwiera drzwi i uśmiecha się szeroko. Nic się nie zmienił, te same czarne wąsy i białe zęby. Wymieniamy uściski. Ile to lat temu, dziesięć? Czy to możliwe? Vijay studiował ze mną i z Ainą na jednym roku i bardzo często spotykaliśmy się towarzysko. Po studiach został na Uniwersytecie Sztokholmskim, żeby zrobić doktorat z psychologii. Jego praca doktorska nosiła tytuł A Comparative Study of Applied Methodologies for Inductive and Deductive Criminal Profiling[30]. Muszę przyznać, że nie dałam rady jej przeczytać, chociaż stała się podstawą do wielu jego artykułów, opublikowanych między innymi w ”Journal of Forensic Psychiatry & Psychology”. - Siri, przyjaciółko. Vijay trzyma mnie za obie ręce, tak jak w dawnych czasach. W pewnej chwili zaczynam odczuwać lekkie zażenowanie tą manifestacją uczuć i gestem wskazuję Markusa. - Vijay, to jest Markus Stenberg, policjant, o którym ci mówiłam. Chyba rozmawialiście ze sobą przez telefon, prawda? - Tak jest. To ja przesłałem panu zdjęcia - mówi Markus, wymieniając z Vijayem uścisk dłoni. Idziemy za jego tyczkowatą postacią wąskim korytarzem do wydziału psychologii. Vijay ma na sobie wytarte dżinsy i kwiecistą koszulę. Widocznie nowo mianowany profesor może się ubierać, jak mu się podoba. Jego pokój jest mały. Wszystkie ściany zastawione książkami od podłogi po sufit. Książki, dla których zabrakło półek, są poukładane w wysokie, chybotliwe stosy. W większości są to dzieła z fachowej literatury psychologicznej, ale jest również kilka książek o sztuce i wzornictwie. Wiem, że Vijay interesuje się sztuką. Kiedyś powiedział mi w zaufaniu, że zbiera szwedzkich i duńskich konstruktywistów. Pamiętam, że kiwnęłam głową, jakbym wiedziała, o co chodzi, i obiecałam, że nikomu nie powiem. „Baertlingen szepnął - sam jeden jest wart pół miliona”. Na oknie dostrzegam zdjęcie stojącego na pomoście jasnowłosego mężczyzny w stroju żeglarskim. To Olle, partner Vijaya. Podczas rozmowy telefonicznej zapomniałam spytać, czy jeszcze są razem. Zresztą nie miałam odwagi. Dziesięć lat to kawał czasu, wiele się może wydarzyć. Vijay wyłącza dzwonek komórki, żeby mu nie przeszkadzały żadne telefony, i zwraca się do mnie. - Siri, przyjaciółko moja. Jak widzę, zwalił się na ciebie bardzo poważny problem. - Naprawdę?

- Takie jest moje zdanie - mówi Vijay, wyjmując gruby plastikowy skoroszyt ze zdjęciami i papierami. W jego owłosionych dłoniach dostrzegam zdjęcie martwego, mokrego ciała Sary. Vijay zauważa moje spojrzenie, delikatnie zamyka skoroszyt i odkłada na biurko. - Po pierwsze musicie przyjąć do wiadomości, że to jest tylko i wyłącznie nieoficjalna opinia. Porządne badanie wymagałoby znacznie więcej czasu. - Rozkłada ręce, jakby się usprawiedliwiał, i wstaje. - Napijecie się kawy? - Nie czekając na odpowiedź, sięga po słuchawkę i dzwoni, żeby zamówić trzy filiżanki kawy. - Tak, poproszę również mleko i cukier. I te ciasteczka z kawałeczkami czekolady... właśnie, cookies. Wyobrażam sobie kobietę przyjmującą zamówienie, bo mam dziwną pewność, że to kobiety mają taką pracę. - Przejrzałem materiały, notatki Sary, zdjęcia z miejsca zbrodni, przepraszam, z miejsca, gdzie znaleziono ciało, i raport policji. - I co pan o tym sądzi? Markus patrzy uważnie na Vijaya. - No cóż, profilowanie kryminalne nie jest nauką ścisłą. Ani ja, ani moi koledzy nie jesteśmy w stanie dokładnie określić waszego sprawcy, możemy jedynie wypowiadać się ogólnie, opierając się na materiale statystycznym z podobnych przestępstw. Mogę na przykład powiedzieć z pewnością ocenianą na dziewięćdziesiąt pięć procent, że sprawcą jest mężczyzna, ponieważ większość zbrodni popełniają mężczyźni. Z kolei miejsce przestępstwa i charakter zbrodni świadczy, że macie do czynienia z osobnikiem dobrze zorganizowanym, lubiącym porządek. - Skąd pan to wie? W głosie Markusa pobrzmiewa niedowierzanie. Wyczułam to już wtedy, gdy mu zaproponowałam spotkanie z Vijayem. Jednak Vijay się nie przejmuje, jest przyzwyczajony do tego, że musi uzasadniać swoje twierdzenia. - Na miejscu przestępstwa panował porządek. Sprawca nie pozostawił żadnych śladów poza jedynym, który zaplanował, czyli listem pożegnalnym. Przy tego typu przestępstwach sprawców dzieli się na dwie podstawowe grupy. Niezorganizowanych, działających pod wpływem impulsu, którzy zabijają w afekcie albo przez przypadek, na przykład podczas napadu z bronią w ręku. Z reguły nie planowali zabójstwa i często zostawiają mnóstwo materialnych śladów, jak niedopałki, odciski palców, włókna, płyny ustrojowe itp. Następnie mamy zorganizowanych, systematycznych, którzy planują zbrodnię z dużym wyprzedzeniem. Występują znacznie rzadziej. W tej grupie są bardzo różne typy, od seksualnych sadystów po

psychopatów. Zostawiają znacznie mniej śladów materialnych, bo, można powiedzieć, są sprytniejsi i dlatego trudniej im udowodnić popełnienie zbrodni. - A więc jak wygląda typowy morderca? - pytam. - Hmm, ogólnie rzecz ujmując i abstrahując od waszego przypadku, gdzie mamy do czynienia z mordercą zorganizowanym, najczęściej jest to mężczyzna. Młody, w wieku dwudziestu, dwudziestu pięciu lat, o niskiej pozycji społecznej i ekonomicznej, nieżonaty, często nałogowiec. Niedawno poniósł emocjonalną porażkę, na przykład został porzucony przez dziewczynę. Ma kilkoro przestępców w najbliższej rodzinie, wśród rodziców albo rodzeństwa. Mimo młodego wieku ma bogatą przeszłość kryminalną. To mogą być różne rzeczy, ale najczęściej figuruje już w rejestrze skazanych. Problemy mogły się pojawić wcześnie, na przykład takie jak piromania, kłopoty w szkole itp. To również jest bardzo częste. Wielu z nich ma problemy psychiatryczne: paranoja, depresja albo schizofrenia nie należą do rzadkości. Oczywiście są również kobiety morderczynie. Z badań wynika, że ich środowisko i doświadczenia są inne. Często pochodzą z rodzin dysfunkcyjnych, w których padały ofiarą przemocy. To może dotyczyć również mężczyzn. Vijay mówi, jakby prowadził wykład, widać, że to jego ulubiony temat. Wiem, że jeśli mu nie przerwę, może jeszcze długo mówić. Chrząkam lekko, by zwrócić jego uwagę. Vijay patrzy na mnie i uśmiecha się lekko. Zrozumiał. - W tym przypadku nie ma zbyt wielu zgodności z typowym opisem. To morderstwo nie zostało dokonane przez... Rozlega się pukanie do drzwi, Vijay wstaje otworzyć. Patrzy na nas z lekko wystraszoną miną kobieta w średnim wieku, w grubym swetrze w kolorze mchu i wysokich butach z ”dziobem” z przodu[31]. - Kawy? - pyta. No pewnie, myślę, ale się nie odzywam. Przetrawiam słowa Vijaya o seksualnych sadystach i psychopatach. „Źli ludzie”. Tak powiedziała Kerstin Matteus? - Co pan może powiedzieć o naszym sprawcy? Kim on jest? Markus się ożywia. - Zgaduję, że jest mężczyzną w średnim wieku, z wyższym wykształceniem, o niezłej pozycji społecznej. Rzekomy list pożegnalny Sary jest poprawnie sformułowany, nie ma w nim błędów ortograficznych i tym podobnych. Świadczy o tym, że jest człowiekiem przystosowanym społecznie. Zbrodnia wydaje się dobrze zaplanowana, a na miejscu zbrodni, przepraszam, miejscu znalezienia zwłok, nie zostawił śladów materialnych. Wskazuje to na człowieka inteligentnego, który umie planować z wyprzedzeniem. Sprawia wrażenie, że

potrafi odciąć się emocjonalnie od ofiary, czyli jest to zimny, bezwzględny drań. Ofiara jest jedynie pionkiem w jego grze, bez którego można się obyć. To a man with a mission, człowiek z misją. Sądząc z tego, co wydarzyło się już po morderstwie, uważam, że zbrodnia nie była wymierzona w Sarę, tylko w ciebie, Siri... Vijay patrzy na mnie badawczo. - Nie - mówię w odpowiedzi na niezadane pytanie. - Nie znam nikogo, kto chciałby szkodzić mi w ten sposób. - To ty tak myslisz - pogodnie stwierdza Vijay i pakuje ciasteczko do ust. - Gdy już ustalicie, kim jest sprawca, przypuszczam, że się okaże, iż jego motyw miał bardzo, bardzo osobisty charakter. Człowiek, którego kiedyś, dawno temu obraziłaś albo któremu nadepnęłaś na odcisk. Uważa, że źle postąpiłaś. Według niego spotkała go z twojej strony krzywda. - Co chcesz przez to powiedzieć? - pytam niepewnie. - Nawet jeśli w tym momencie nie potrafisz przypomnieć sobie nikogo, kto nienawidzi cię do tego stopnia, by zabijać, to jego motywy staną się dla ciebie zrozumiałe, gdy będziesz miała przed sobą pełen obraz. Pamiętaj, że chodzi o poczucie krzywdy. Normalna, zdrowa osoba nie uznałaby, że źle postąpiłaś. Albo przynajmniej nie byłaby skłonna zabić z tego powodu. Może to człowiek, którego zaloty odrzuciłaś albo którego uraziłaś. Może to pacjent, który uznał, że jesteś niekompetentna? Ktoś, kto łatwo się obraża. - Skąd pewność, że chodzi o motyw osobisty? - pytam. - Jak powiedziałem na początku: w tej pracy nigdy nie ma się stuprocentowej pewności. Jednak wiele wskazuje, że morderstwo było wymierzone w ciebie. Choćby fakt, że ciało odnaleziono na twojej posesji, koło pomostu, gdzie codziennie pływasz. Prawda? W milczeniu kiwam głową. - I jeszcze ten tak zwany list pożegnalny, który wyraźnie wskazuje na ciebie. Palec wskazujący na ciebie podniesiony przez Sarę, już z tamtej strony. A potem list do tej, jak ona się nazywa? Tej anorektyczki... przepraszam, bulimiczki. Patrzę na niego w milczeniu. Vijay nie wie jeszcze wszystkiego. Nie powiedziałam mu, jak utraciłam prawo jazdy. Za bardzo się wstydzę. - Zastanawia mnie jedna rzecz - mówię. - Jeśli ten człowiek do tego stopnia mnie nienawidzi, że posuwa się do morderstwa, dlaczego nie atakuje mnie bezpośrednio? Żeby mnie zabić? - Aaa, bardzo interesujące pytanie - odpowiada Vijay z szerokim uśmiechem. Rozpierając się na krześle, łączy palce wskazujące obu rąk. - Wydaje mi się, że chce zadać ci cierpienie. Bo uważa, że sam cierpiał przez ciebie. Chce, abyś okryła się hańbą, pragnie

doprowadzić cię do utraty czci i pozycji zawodowej. Nie osiągnąłby tego, gdyby od razu cię zabił, nieprawdaż? - I co teraz? - szepczę. - Istnieje dość duże ryzyko, że będzie cię prześladował albo groził w inny sposób. Przecież morderstwo Sary nie pozwoliło mu osiągnąć tego, co chciał. Na twoim miejscu, Siri, byłbym bardzo, ale to bardzo ostrożny. Nie potrafię na to nic powiedzieć, jakby mi mowę odjęło. Zapada cisza. Przez nieduże okienko widzę studentów, a może wykładowców - trudno się dziś zorientować - jak palą, stojąc oparci o ścianę budynku. Do grupki palaczy podchodzi facet w czapce z pomponem. Na jego koszulce widzę napis „Instant asshole - just add alcohol[32]”. Jednak studenci, wnioskuję. - Znam go? - To możliwe. W każdym razie jestem prawie pewien, że łączy was relacja o charakterze osobistym. - Skąd wiesz? - List zawiera informacje na twój temat, do których nie każdy może mieć dostęp. Dalej, sama zbrodnia też ma charakter osobisty. Jemu chodzi o to, żeby ciebie dopaść. - Czy może być moim kolegą? Vijay wzrusza ramionami. - To możliwe. - Widocznie dostrzega nasze przygnębienie, bo dodaje: - Nie traćcie nadziei. Siri, spróbuj się zastanowić, kto może chcieć ci szkodzić. Potem połącz to z waszymi dotychczasowymi ustaleniami, których ja nie znam, czyli kto miał możliwość dokonania zbrodni i jednocześnie dostęp do niezbędnych informacji. Tym sposobem znajdziecie waszego sprawcę. - Vijay, co ja mam robić? Głos mi zamiera. - Obawiam się, że o to musisz spytać Markusa. Patrzę na Markusa, ale on spogląda gdzieś za okno i jeszcze dalej, aż na horyzont. Podnosimy się z miejsc i ruszamy spacerowym krokiem w stronę naszego samochodu. Vijay nas odprowadza. - Powiedz, Vijay, jak ty sobie radzisz... z tym wszystkim? Ze śmiercią, z tym całym złem? - Ja nie myślę o tym w kategorii dobra i zła. W dodatku beze mnie ludzie też będą się mordować i dręczyć nawzajem. To nie znika tylko dlatego, że człowiek zamknie na to oczy,

Siri. Widzę to w ten sposób, że może udaje mi się zrobić coś istotnego. Dojść do wniosku, który przyczyni się do ujęcia przestępcy, co z kolei jemu lub jej uniemożliwi kolejne zbrodnie. Albo ochroni niewinnego. To mi daje satysfakcję. Jeśli uratuję człowieka, czuję się usatysfakcjonowany. - Przerywa, by zapalić papierosa. - Przyznam jednak, że bardzo mnie męczą rozmowy z krewnymi ofiar. Skóra mi cierpnie, kiedy sobie uświadamiam, jak... kruche jest to życie. Patrzę na niego, jak trzymając papierosa, kuli się przed wiatrem, i nagle wydaje mi się dużo starszy. Dostrzegam głębokie bruzdy biegnące od nosa do kącików ust, a na wąsach ślad siwizny. Kwiecista koszula opina się lekko na brzuchu. Dlaczego wcześniej tego nie zauważyłam? Poza swoim środowiskiem liberalnych naukowców i intelektualistów Vijay sprawia wrażenie zagubionego i wygląda jak każdy inny Hindus zbliżający się do wieku średniego. Żegnając się z nim, mam przypływ czułości. Mój uścisk jest dłuższy i mocniejszy. Wtulam twarz w jego kwiecistą koszulę, wdychając zapach płynu po goleniu, dymu z papierosów i potu. - Niech pan się nią zaopiekuje - mówi powoli Vijay, zatrzymując wzrok na Markusie, potem odwraca się i wchodzi do potężnego budynku z czerwonobrązowej cegły licówki. [30] A Comparative Study... - „Studium porównawcze metod stosowanych w indukcyjnym i dedukcyjnym profilowaniu psychologicznym sprawców przestępstw”. [31] Chodzi o buty zwane näbbstövlar, które są wzorowane na tradycyjnym obuwiu lapońskim z charakterystycznym „dziobem” nad palcami. [32] Instant asshole - just add alcohol - tu: Dupek błyskawiczny, wystarczy dodać alkoholu.

Data: 12 października

Godzina: 16.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Charlotte Mimer - Szlag by trafił! Charlotte kołysze się w przód i w tył, obejmując ramionami podkulone kolana. Nieumyte włosy lepią się do policzków mokrych od łez. Okulary, których zazwyczaj nie nosi, tak się zamgliły, że nie widzę jej spojrzenia, a obowiązkową garsonkę zastąpił szary dres. Chociaż wcześniej chciała zakończyć terapię, wczoraj zadzwoniła z prośbą, żebym ją znów przyjęła, bo tak źle się czuje. W trybie nagłym wyznaczyłam jej spotkanie na dziś. - Co się stało? Pochylam się w jej kierunku i podsuwam pudełko kleeneksów. Charlotte kiwa głową i z ociąganiem bierze garść chusteczek. Zimne światło świetlówek i zieleń ścian gabinetu odbija się od jej bladej, wymizerowanej twarzy. Wygląda, jakby była chora. - Powiedziałam szefowi wprost. Że wiem, że pieprzy się z Sanną, i że uważam go za żałosnego obrzydliwca. Że powinien się cieszyć, że młoda, bystra dziewczyna idzie z nim do łóżka, chociaż on jest takim nieudacznikiem. Złożyłam wymówienie. Mówiłam ci? Charlotte zdejmuje okulary i czyszcząc je, przygląda mi się pytająco, jakbym znała rozwiązanie jej problemu. Mogę tylko kiwnąć głową, zachęcając, by mówiła dalej. Przez ścianę słyszę, jak Sven wyjmuje naczynia z małej zmywarki w kuchence. W tym tygodniu jest jego kolej. Z hukiem, jak leci, wrzuca wszystkie sztućce do szuflady, chociaż obie z Ainą tyle razy prosiłyśmy, żeby najpierw je posortował. - Mówiłam ci, że złożyłam wymówienie? Potakuję w milczeniu. Charlotte nie przestaje pocierać okularów o spodnie, jakby próbowała z nich usunąć niewidzialną, irytującą plamkę. Oddycham głęboko. - Myślę, że będzie najlepiej, jeśli opowiesz mi od początku, jak to się stało. Kiedy to było? Charlotte głośno wydmuchuje nos w papierową chusteczkę, odkłada ją na stół i znów się kołysze na fotelu. - Eee... to było przedwczoraj. Mieliśmy rozmowę oceniającą, to znaczy on odbywał ze

mną tę rozmowę. Charlotte krzywi się, oczy znów napełniają jej się łzami. Nachylam się i ostrożnie głaszczę ją po ramieniu. - Nie śpiesz się. Jest okej. Kręci głową. - Nic nie jest okej. Przecież ja nie mam pracy. Mówi to szeptem. - Chwileczkę. Jeszcze raz od początku. Odbywaliście rozmowę oceniającą. - On odbywał rozmowę oceniającą. Ze mną. Charlotte jak zwykle dba o szczegóły, nawet w tej sytuacji. Wzdycha i powoli, z rezygnacją kręci głową. Odzywa się ponownie i teraz mówi do mnie powoli, wyraźnie jak do dziecka. A może przygłupka. - I. Nagadał. Głupot. Które. Nie. Mają. Nic. Wspólnego. Z rzeczywistością. - Na przykład? - Na przykład, że jestem nie dość proaktywna. Że powinnam w sposób bardziej proaktywny wziąć odpowiedzialność za podległą mi dziedzinę. E, nie ma sensu, żebym ci tłumaczyła. I tak tego nie zrozumiesz... Nie komentuję tego, chociaż ukłuło mnie, że pacjentka dyskredytuje moją inteligencję. - Powiedział, że muszę jeszcze wzbogacić moje metody kierowania ludźmi i na razie nie dojrzałam do awansu. Krótko mówiąc: bzdury. Nieprawda. To jest niesprawiedliwe. Ja tej pracy poświęciłam... wszystko. A ten nadęty gnój będzie mnie krytykował, nie mając do tego żadnych podstaw. Podczas gdy sam... Chociaż sam... Nie jest w stanie dokończyć, zaczyna łkać. - Podczas gdy sam? Co takiego, mów! Charlotte zastanawia się, jedną ręką masuje łydkę, drugą ociera oczy i zasmarkany nos. - Podczas gdy sam jest luzerem, który umie tylko pieprzyć się z podwładną, chociaż to wbrew wszelkim zasadom. - I co zrobiłaś? - Mówiłam ci. Powiedziałam mu, że wiem, co on wyprawia, i co o tym sądzę. No i teraz nie mam pracy. - On ciebie zwolnił? - Oczywiście, że nie. Sama się zwolniłam. - Ale... dlaczego? Przecież to nie twoja wina, że on niewłaściwie postępuje.

Głaszczę ją pocieszająco po rękawie bluzy. - Przecież nie mogłam zostać po tym, jak mu nagadałam takich rzeczy - mówi Charlotte, kręcąc głową. Wilgotne, brązowe kosmyki falują, tworząc aureolę wokół jej głowy. - Ale pomyśl, Charlotte, przecież błąd jest po jego stronie, a fakt, że mu o tym powiedziałaś, niech będzie, że obcesowo, nie oznacza, że ty masz się zwalniać. - Ja wiem... jestem beznadziejna. Teraz już głośno płacze, opiera twarz o kolana i popiskuje jak mysz w klatce. Znów głaszczę ją po ramieniu i zerkam na zegar; zostało dziesięć minut. Pora kończyć. - Charlotte, nie to miałam na myśli. Chciałam powiedzieć, że to nie ty źle postąpiłaś. - Teraz to i tak bez znaczenia - mówi przez nos, bezbarwnym głosem. - Wiesz co, wydaje mi się... że może dobrze ci zrobi, jak czasem stracisz panowanie nad sobą. Do tej pory aż za bardzo starałaś się kontrolować. Charlotte zastyga, w jednej chwili zamienia się w sopel lodu. - NIE MAM PRACY. Nie rozumiesz, co do ciebie mówię? Przez ciebie. Ty zdziro! Natychmiast puszczam jej ramię i wstaję. Sama się dziwię swojej reakcji, ale nagle nie wiem, kim jest siedząca przede mną zapłakana, zasmarkana kobieta w dresie. Może coś mi u niej umknęło? A może uchyliłam drzwi do czegoś mrocznego i zakazanego? Charlotte zrywa się z krzesła i podbiega do mnie. - Przepraszam cię, nie wiem, co się ze mną dzieje. Przepraszam. Przepraszam. Obejmuje mnie szczuplutkimi, ale zadziwiająco silnymi ramionami i ściska mocno, mocno. Jakbym była jej ostatnią deską ratunku. Może rzeczywiście jestem? Na szyi czuję jej mokry policzek, oddech na moim karku. Stoimy jak znieruchomiała w pół kroku para tancerzy, zastygła w czasie i przestrzeni. Widzę nasze odbicie w czarnej szybie, bo na dworze zrobiło się już ciemno. Dostrzegam delikatne dziecko tkwiące w Charlotte, dziewczynkę łażącą po drzewach, podkradającą cudze jabłka, jej twarde ramiona mocno mnie obejmują. Ale w jej wzroku dostrzegam coś, od czego jeżą mi się włosy na karku. Nagle Charlotte odzywa się zaskakująco opanowanym i łagodnym głosem: - Siri, czy ja zaczynam wariować?

W poradni widuję go codziennie, przy maszynce do kawy, kopiarce, w recepcji. Włosy przetkane siwizną i obowiązkowa sztruksowa marynarka. Chyba musi mieć po jednej w każdym kolorze. Czasem napotykam jego wzrok i wtedy nie mogę powstrzymać pytania w myślach, czy on to po mnie widzi. Strach. Aina, Sven i ja krążymy po poradni jak obcy sobie ludzie. Wszystkich nas dręczy świadomość, że już nigdy nie będzie tak jak przedtem. Nie rozmawiamy na ten temat. Musimy milczeć, żeby razem wytrwać i dawać sobie radę z poradnią, z pacjentami i całą resztą. Nie mówiąc już o tym, o czym wszyscy myślimy. Zbyt niebezpieczne, by o tym mówić. Wyrwa pozostawiona przez Marianne jest niemal namacalna. Jej zapach w łazience, drobne, skrupulatne adnotacje w moim kalendarzu. Anneli Asplund 12.00 - pamiętaj o igłach! Jej ubrania w szafie: różowe sweterki wydziergane na szydełku, kwieciste apaszki, wszystko porządnie porozwieszane na wieszakach obciągniętych materiałem. Na wieszaku w głębi, po prawej stronie wisi niebieski płócienny woreczek z lawendą. Dla zapachu. Wszystko ładne, aż do najmniejszego szczegółu, i takie charakterystyczne dla Marianne. Odczuwam silną potrzebę, by się z nią spotkać. Choćbym miała tylko potrzymać ją za rękę. Jednak Marianne nie może przyjmować wizyt. Wciąż jest nieprzytomna. Jeszcze nie ma sensu jej odwiedzać, odpowiedziała pielęgniarka, gdy zadzwoniłam. Chodzimy nerwowo z kąta w kąt, kontynuując niespokojny taniec w gabinetach i na korytarzu, z papierami w ręku albo filiżanką kawy, udając skupienie i profesjonalizm. Rozmawiałyśmy z Ainą na temat Svena. Żadna z nas właściwie nie wierzy, żeby był zamieszany w morderstwo Sary. Zresztą nigdy nie widziałyśmy, aby kiedykolwiek z nią rozmawiał. Jednak faktów nie sposób ignorować. Sven jest jedną z niewielu osób, które wiedziały wystarczająco dużo o terapii Sary, aby móc sfabrykować wiarygodny list pożegnalny z nawiązaniem do moich rozmów z nią. Wie, gdzie mieszkam, a nawet, że codziennie przepływam dystans od skał do pomostu. Wie, że Charlotte Mimer jest moją pacjentką, i mógł bez trudu uzyskać jej adres. Sven mógłby napisać list ostrzegający ją przede mną. Jednak najbardziej obciążające są jego notatki na karcie pacjenta, która znajdowała się w kuchni Marianne. I zdjęcie przedstawiające Sarę na skale. Czy Sven miał również to zdjęcie? Wiem, że był przesłuchiwany przez policję. Wielokrotnie. Markus nie chce mówić o tym, co wynikło z przesłuchań, wspomniał tylko, że niewiele. „Gadanie jak do obrazu. Siedzi, wpatrując się w swoje birkenstocki, i nie mówi nic, naprawdę NIC istotnego”. Markus

dał do zrozumienia, że choć nie mają żadnych dowodów przeciw Svenowi, to w jego alibi są luki. Są to całe godziny, gdy nie pamięta, gdzie był, albo nikt nie pamięta, że się z nim spotkał, nawet Birgitta, chociaż Sven twierdzi, że akurat byli razem. Można o nim wiele powiedzieć, ale Sven mordercą? A jeśli nie on, to kto? Peter Carlsson? Czy on mógłby być tajemniczym przyjacielem Sary? Czy Sara określiłaby go jako mężczyznę w średnim wieku? Nic mi się nie zgadza. Peter ma problemy psychiczne, które sprawiają, że może być podejrzany, poza tym wie, że Charlotte Mimer jest moją pacjentką. Jednak na tym kończą się podobieństwa między nim a mordercą. Raczej nie wie, gdzie mieszkam, i nie mógł znać treści moich rozmów z Sarą. Chyba żeby był tajemniczym przyjacielem Sary i ona mu wszystko powtarzała. Jednak to mało prawdopodobne. W liście nawiązania do tych rozmów są zbyt dosłowne. Człowiek, który pisał list, wiedział, o czym rozmawiałyśmy i kiedy. Daty, godziny, wszystko tam było. W dodatku - i to mnie martwi najbardziej - jakim motywem mógłby się kierować Peter Carlsson. Albo Sven? Jak powiedział Vijay - „poczucie doznanej krzywdy”. O ile wiem, nigdy przedtem nie spotkałam Petera. A co do Svena? Czy nienawidzi mnie, bo odniosłam sukces i jestem kobietą? Czy ucieleśniam to wszystko, co przeszkodziło mu w karierze i doprowadziło go do stagnacji w małej poradni na Söder? Mizogin żonaty z jedną z najwybitniejszych badaczek tematyki genderowej? Zły człowiek? Nie mogę w to uwierzyć. Próbuję przypomnieć sobie głos w telefonie tamtego wieczoru, gdy zostałam zatrzymana przez policję. Nie przypominał nikogo, kogo znam. Na pewno nie brzmiał jak Sven. Ani jak Peter. Pozostają Aina i Marianne. Jednak nawet w przypływie największej paranoi nie potrafię sobie wyobrazić, że mogłyby być w to zamieszane. Ale kto jeszcze ma taką wiedzę? O moich rozmowach z Sarą, informację, gdzie mieszkam, adres Charlotte? Kto wie, że zawsze pływam do starego, krzywego pomostu? Nie mogę ruszyć z miejsca, co rodzi koszmarną frustrację. Musiałam coś pominąć, jakiś detal. Próbuję przeanalizować problem z innego punktu widzenia. Motyw, przecież musi być motyw? Poczucie krzywdy. Wzgardzony, zapomniany kochanek z przeszłości? Kolega pominięty w awansie albo obrażony pacjent? Choćbym nie wiem jak się starała, nie mogę sobie przypomnieć. Dochodzi inny problem: nawet jeśli rzeczywiście jest człowiek, który z jakiegoś powodu chce się zemścić za doznaną krzywdę, to na dobrą sprawę nie mógł dotrzeć do informacji potrzebnych do popełnienia tego morderstwa. Kart pacjentów, adresów... Znowu ślepa uliczka.

A może ktoś jeszcze miał dostęp do naszego biura, dokumentacji i notatek? Zrobiłam listę wszystkich obcych, którzy w ciągu ostatnich sześciu miesięcy bywali w naszej poradni, i dałam ją Markusowi. Wręcz żałośnie krótka. Składała się tylko z nazwisk ekipy sprzątającej i faceta od komputerów. Ekipa sprzątająca to grecka firma rodzinna. Znam ich osobiście, w dodatku sprzątają w godzinach pracy, co sprawia, że wyniesienie kart pacjentów wydaje się jeszcze bardziej nieprawdopodobne. Komputerowiec ma na imię Ronny i pochodzi z Örkelljunga. Zawsze rozmawiałam z nim jedynie przez telefon i bardzo trudno mi uwierzyć, żeby miał z tym coś wspólnego. Nawet nie mam pewności, czy dokumentacja pacjentów znajdowała się na swoim miejscu, gdy ostatnio był u nas. Niepewność przeradza się w próżnię. W oczekiwanie. W ciszę przed burzą.

Pojawił się przede mną znienacka razem z tym idiotycznym pieskiem na smyczy. Około trzydziestu pięciu lat, dobrze ubrany, same markowe ciuchy, dyskretna elegancja. Mimo że nad zatoką zapadał już zmierzch, widziałem, jaki jest wypucowany i wymuskany. Policzki krągłe, rumiane jak u świątecznego prosiaka, jeszcze ten brzuch sterczący nad dżinsami. Pewnie w jednym z tych niegustownych domów na wschód od zatoki ma żonę, która go tak spasła, i dwoje zasmarkanych dzieci. - Tak... nie chciałbym przeszkadzać - odezwał się nieprzyjemnym, nosowym głosem ale - musiał przytrzymać łaciatego pieska, który warcząc, tulił uszy i odsłaniał zęby - ale wychodząc z psem, wiele razy widziałem pana w tym miejscu. Mieszka pan tutaj, czy co? Wypowiedział to pytanie tonem oskarżycielskim. Nie odpowiadając, usiadłem w śpiworze rozłożonym już na noc pod sosną rosnącą tuż przy skałkach. - Czy może mieszka pan w tamtym domu, w dole... tam mieszka jakaś kobieta, prawda? Głos mu zamarł, widać było, że się denerwuje. Kiwał się na stopach krótkimi, urywanymi ruchami, to wspinając się na palce, to opuszczając. Gdyby był rozsądny, znikłby teraz w ciemności, ale sterczał na ścieżce jak baran, jakby spodziewał się nagrody za swoje zachowanie. - Czy ona wie, że pan tu nocuje? Nadal bez słowa wygramoliłem się ze śpiwora i sięgnąłem po niebieski plecak, który stale noszę ze sobą. - Chodzi mi tylko o to, że... jeśli nawet nie ma pan gdzie mieszkać, tutaj nie jest... Grzebałem wśród sznurów, torebek z plastiku i taśmy maskującej, aż znalazłem. Fiński nóż z szerokim, połyskującym na niebiesko stalowym ostrzem, z brzeszczotem po jednej stronie. Wprawnym ruchem ukryłem go w rękawie, wstałem i ruszyłem powoli w kierunku pyszałka z durnym pieskiem, strażnika moralności odbywającego spacer wieczorny. - To nie kemping - powiedział z naciskiem, jakby chciał przekonać sam siebie do wypowiedzianych słów. - A ja nie jestem turystą - odpowiedziałem i w dwóch susach już byłem przy nim. Odruchowo chwycił się drzewa rosnącego za nim, jakby szukał oparcia. Osiągnął tylko tyle, że przygwoździłem go nożem do drzewa. Jednym ruchem rozpłatałem mu pękaty brzuch od pępka po mostek. Wylało się z niego z sykiem coś obrzydliwego, cuchnącego; bez słowa osunął się na ziemię, wciąż oparty o wielką sosnę. Szarpnąłem smycz, żeby przyciągnąć warczącego pieska i go uciszyć. Jednak nóż

zatrzymał się na obroży i pies ze skaleczoną szyją uciekł w noc ze zduszonym, chrapliwym szczekaniem.

Wieczór. Dom otacza gęsta ciemność, słyszę jesienny wicher pędzący nad szkierami w zatoce. Zapaliłam wszystkie lampy i na wszelki wypadek trzymam pod ręką wielką latarkę. Siedzę skulona na kanapie. Na stole talerz zapaćkany keczupem i resztkami jedzenia, w ręce obowiązkowy kieliszek wina. Miseczka Ziggy’ego stoi pusta przy drzwiach wejściowych. Postanowiłam nie wystawiać mu jedzenia, przecież rozumiem, że już nie wróci, chociaż czasem w nocy wydaje mi się, że słyszę odgłos jego miękkich łapek. Cała podłoga jest zasłana kasetami wideo z moich sesji z pacjentami. Wszystkie opatrzone datą i opisem ładnym pismem Marianne. Trę oczy. Czy to możliwe, że znajdę w nich jakąś wskazówkę? Czy wśród tych wszystkich rozmów, setek godzin nagrań znajduje się coś, co tłumaczy ostatnie wydarzenia? Jakieś słowo, mimowolny gest albo spojrzenie? Przewijam jedną z moich rozmów z Peterem. Na szybkich obrotach jego gestykulacja wygląda na spastyczną, głowa podskakuje, stale poprawia krawat. Nerwowe tiki widać bardzo wyraźnie, gdy odtwarza się nagranie z większą szybkością. Zatrzymuję przewijanie i naciskam „Play”. - No więc... mam dziewczynę. Jest dla mnie kimś bardzo ważnym. Wydaje mi się, że po raz pierwszy jestem naprawdę zakochany. Mam na myśli prawdziwie zakochany. Poznaliśmy się kilka miesięcy temu i z początku było dobrze, chociaż i tak się martwiłem. To znaczy wcześniej też chodziłem z różnymi dziewczynami, ale dość szybko z nimi zrywałem. Jednak z tą dziewczyną nie chcę... to znaczy chcę. Chcę, żeby z nią było coś więcej. - Czyli już wchodziłeś w związki, które zrywałeś, a teraz poznałeś kobietę, która jest dla ciebie ważna, i chciałbyś, żeby ten związek był trwały. Dobrze zrozumiałam? (Peter Carlsson potakuje i znów dotyka krawata). - Możesz mi powiedzieć, dlaczego wcześniej zrywałeś i dlaczego się boisz, że z nią też zerwiesz? - Nachodzą mnie różne myśli - mamrocze Peter - i stają mi przed oczami różne obrazy. Boję się ich. - Czy możesz je opisać? - To... strasznie... trudne. - Opowiedz, kiedy ci się to ostatnio przydarzyło. - Wczoraj. To było wczoraj wieczorem... Zjedliśmy kolację i napiliśmy się wina. Ona, moja dziewczyna, poczuła się zmęczona i poszła odpocząć. Położyła się na łóżku i zasnęła. I nagle wyobraziłem sobie, jak... jak... To znaczy, jak łatwo byłoby objąć dłońmi jej szyję... i ścisnąć. Była taka drobna i bezbronna, można by jej łatwo... zrobić krzywdę. Zatrzymuję kasetę, czuję, jak krew odpływa mi z głowy. Na migoczącym ekranie

widzę zastygłą w grymasie twarz Petera. Ma pusty wzrok. Zły człowiek? To wie tylko on. Wypijam łyk wina, żeby się uspokoić, i przewijam kasetę kawałek do przodu. - Jakie uczucia budzą w tobie te obrazy? - Strasznie się boję. A gdybym naprawdę stracił panowanie nad sobą i zrobił jej krzywdę? Przecież ja ją kocham. Od tych myśli czuję się obrzydliwy, jak zboczony morderca. Przecież nie chcę jej skrzywdzić. - Czy te fantazje sprawiają ci przyjemność? - Przyjemność? Nie, zapewniam cię, że nie odczuwam żadnej przyjemności. Wolałbym ich uniknąć, chciałbym, żeby ich nie było. Przyszedłem po pomoc, żeby zniknęły. Nie rozumiesz tego? - Czy sam robisz coś, żeby zniknęły? - Przestałem uprawiać seks. Gdy nie kocham się z moją dziewczyną, te myśli nie są tak natrętne. Tylko że... jaka kobieta zechce być z mężczyzną, który unika seksu? Przychodzi mi na myśl Sara, jej nowy mężczyzna też nie chciał się z nią kochać. Była tym zdezorientowana i czuła się odtrącona. Dla osoby przyzwyczajonej, że wartość kobiety zależy od jej atrakcyjności, płynął stąd wniosek jasny jak słońce: jest nie dość kobieca. Opadam na kolana wśród kaset i szukam nagrania z sesji z Sarą, gdy właśnie o tym mówiła. Przebieram w nich niezgrabnie, czuję, że trochę za dużo dziś wypiłam. Znów. Dopiero po kilku minutach odnajduję właściwą kasetę. - Wydaje mi się, że mnie bardzo lubi, gadamy ze sobą o wszystkim, jest fajnie, ale... on nie chce uprawiać ze mną seksu. - I cały czas tak jest? - Z początku myślałam, że on chce zaczekać, żebyśmy się lepiej poznali albo coś w tym rodzaju. W pewnym sensie... nawet mi to... pochlebiło. Jakbym była doskonałym winem, czymś, co powinno dojrzeć. Potem zaczęłam się zastanawiać, że może jest impotentem. Jednak wydaje mi się, że on by chciał, ale coś go powstrzymuje. To znaczy widzę, że chce, ale kiedy tak się dzieje, zaraz się wycofuje. I wtedy... prawie się gniewa. Dlaczego budzi to jego gniew? - Nie wiem. Powodów może być wiele, zresztą nie znam twojego faceta. Może boi się, że ci nie sprosta, mam na myśli, że jesteś atrakcyjna, młoda i tak dalej, a on może cierpi na jakieś dolegliwości fizyczne albo ma blokadę psychiczną. A co ty o tym myślisz? W końcu znasz go najlepiej. - Nic nie myślę. Mam wrażenie, jakby w środku był wściekły i z jakiegoś powodu to wychodzi z niego wtedy, gdy jesteśmy ze sobą blisko, znaczy blisko fizycznie. Przewijam kawałek wstecz. Sara chodzi tyłem po moim gabinecie, z popielniczki

wyjmuje niedopałek i wkłada do ust. Jednak wydaje mi się, że on by chciał, ale coś go powstrzymuje. To znaczy widzę, że chce, ale kiedy tak się dzieje, zaraz się wycofuje. I wtedy... prawie się gniewa. Dlaczego budzi to jego gniew? Znów przewijam wstecz, zmuszając Sarę do ponownego wyjęcia niedopałka z popielniczki. I wtedy... prawie się gniewa. Dlaczego budzi to jego gniew? Naciskam stop i Sara zastyga w bezruchu, przez chwilę wygląda, jakby unosiła się nad podłogą. Jak anioł. Uzależniony od nikotyny, z włosami w strąkach, jak żółte kiełbaski, i z rękami w paski od sznytów. Dlaczego tak go denerwowały jej próby zbliżenia? Dlaczego mężczyzna w średnim wieku daje młodej kobiecie kosztowne prezenty i potem gniewa się, gdy ona chce się zbliżyć? O jaki typ relacji mu chodziło? Starszy mężczyzna, młoda kobieta, właściwie dziewczyna, platoniczna miłość, prezenty. Ojciec i córka, czy to może być aż tak proste? Czy szukał osoby, która mogłaby być jego córką? Nagle przypomina mi się coś, co Sara powiedziała w jednej z naszych ostatnich rozmów. Znów szukam wśród kaset, aż w końcu znajduję. Włączam i przewijam kilka minut. Sara wygląda wyjątkowo schludnie. Czarny top układa się luźno na jej chudym ciele, dżinsy bez dziur ani łat. Jest zupełnie nieumalowana, włosy ma związane z tyłu. Nagle wygląda na znacznie mniej niż swoje dwadzieścia pięć lat. Oczywiście, myślę sobie, mogłaby uchodzić za czyjąś nastoletnią córkę. - On lubi, gdy otwieram jego prezenty. To znaczy lubi patrzeć, gdy zdejmuję ozdobny papier i całą resztę, bo zawsze są ładnie zapakowane, złote wstążki i tak dalej. Wczoraj dostałam od niego puchową kamizelkę, wiesz, taką ze skórą na wierzchu. - Nie krępuje cię, że daje ci tyle prezentów? - Dlaczego miałoby krępować? - Choćby dlatego, że może chce od ciebie czegoś w zamian. - Niby czego? - A ty jak myślisz? - Na pewno... (Sara mamrocze coś niezrozumiałego). - Co powiedziałaś? - Na pewno nie seksu! On mnie nie chce... (Płacze). - Masz. (Podaję jej chusteczki). - Nie chce mnie i mówi, że to dlatego, że za bardzo mu kogoś przypominam...

- Kogo? - Nie wiem. Może jego córkę? - On ma córkę? - Nie chce rozmawiać na ten temat. Nie zgadza się, żeby o niej mówić. - Ale mówi, że mu kogoś przypominasz? Ją? - Mhm. Zatrzymuję nagranie i zamykam oczy. Czyli przyjaciel i zarazem domniemany morderca Sary jest ojcem, który ma ze mną na pieńku i posiada sporą wiedzę o naszej poradni. A powodem, że unika fizycznego zbliżenia z Sarą, jest fakt, że przypomina mu jego córkę, albo właśnie o to mu chodzi, żeby zbliżyć się do niej tak jak ojciec do córki. Kochać ją jak swoje dziecko. I dlatego ze wstrętem odrzuca jej zaloty. Kim jest ten mężczyzna? Z całą pewnością jest zaburzony, choć dostatecznie inteligentny, aby ukryć swoje intencje i z pozoru żyć zupełnie normalnie. Patrzę na zegarek: 22.45. Za późno na telefon do Vijaya. Nagle słyszę dochodzący z zewnątrz warczący, chrapliwy odgłos i głuche uderzenie. Chyba się nawet nie boję, jestem tylko zdziwiona, nie przypominało to człowieka. Jednak kiedy wstaję, by spojrzeć przez okno na morze, czuję, że nogi się pode mną uginają. Ciemność na dworze jest nieprzenikniona jak ściana. Cały pokój jest skąpany w świetle, co skutecznie uniemożliwia zobaczenie czegokolwiek na zewnątrz. Sięgam do wyłącznika i zaciskam powieki. Robiłam to setki razy, ale wciąż tego nie lubię. Wyłączam światło i powoli przyzwyczajam oczy do ciemności. W pokoju wyłaniają się kontury, z początku raczej przywołane z pamięci niż widziane. Tam! Cień za moim oknem. Widzę wyraźnie - sylwetka ludzka znikająca wśród przekwitłych krzewów różanych. Więcej mi nie trzeba. Szybkim ruchem znów zapalam światło. Ktoś był w moim ogrodzie, przed domem. Mężczyzna? Może przyciskał twarz do okna, obserwując, jak siedziałam na podłodze wpatrzona w telewizor? Może przypatrywał się Sarze? Na samą myśl robi mi się niedobrze. Muszę odczekać dłuższą chwilę, zanim ostrożnie uchylę drzwi, by wyjrzeć. Słychać jedynie szum morza i wiatru, zimne nocne powietrze owiewa moje ciało niczym wilgotny oddech. Niebo jest czarne, nie widzę zarysu drzew ani skał, w oddali majaczą tylko połyskujące wody zatoki. Światło z okna dużego pokoju oświetla trawniczek przed domem, na którym błyszczy coś, co z początku biorę za kawałek czarnego plastiku, ale zaraz dostrzegam, że to ciemna,

mokra plama. Puszczam drzwi, które wiatr natychmiast otwiera na oścież, i ostrożnie schodzę po zimnych, drewnianych schodkach. Kucam, wyciągam rękę i czuję pod dłonią lekkie ciepło; w pierwszej chwili myślę, że się mylę. Przyglądam się bliżej i widzę, że z tej mokrej, śliskiej plamy unosi się lekki opar jak delikatna mgiełka w letni poranek. Ostrożnie dotykam plamy i potem przyglądam się swoim palcom. To krew.

Markus robi to samo co zawsze, gdy dzwonię do niego w środku nocy. Niezdarnie okrywa mnie kocem, parzy mocną kawę i odbywa niezbędne rozmowy telefoniczne. Tym razem wzywa ekipę techników kryminalistyki do zbadania krwi. Ja mówię niewiele. Przenika mnie zimno, na które nie działa żaden koc ani gorący napój. Jakbym dopiero teraz uzmysłowiła sobie do końca, że ktoś chce mi zrobić krzywdę. Co ja takiego zrobiłam, że spowodowałam to wszystko? Na czym polega moja wina i jak ją odpokutować? Kiedy i gdzie był początek tego łańcucha wydarzeń? A co najważniejsze, jak je zatrzymać, bo już nie wątpię, że ta historia będzie miała dalszy ciąg, którego raczej nie chciałabym oglądać. Poczucie krzywdy. Kto jest bez winy, niechaj pierwszy rzuci kamień. Czy jestem bez winy? Kto zawinił, że Sara miała tak ciężkie życie? Jej rodzina, ona sama, społeczeństwo, morderca - zły człowiek - a może ja? Czy mogę mieć pewność, że jestem bez winy, bo nigdy nie chciałam jej krzywdy? Jak ze Stefanem: to wszystko, co jestem w stanie wymyślić. Zupełnie jak ze Stefanem. Zasypiam na kanapie z kocem naciągniętym po sam nos i nietkniętą kawą na stole.

- Pora się obudzić - mówi Markus z zadowoloną miną. Siedzi na mojej wytartej kanapie, ma na sobie bluzę z kapturem i dżinsy. - Która godzina? - Pół do jedenastej, pomyślałem, że potrzebujesz się wyspać. Technicy już byli, pracowali trzy godziny, wypili kawę w twojej kuchni i poszli. - Przepraszam... - Nie musisz przepraszać. Nawiasem mówiąc, to nie była krew ludzka, tylko zwierzęca. - Jakiego zwierzęcia? - Jeszcze nie wiedzą, ale domyślam się, że usłyszałaś w nocy jakieś ranne zwierzę. -...przecież ja widziałam. - Wiem, ale bardzo łatwo się pomylić. Wystraszyłaś się. Poza tym było ciemno. Może to była sarna. - Sarna? - Tak, albo borsuk. W okolicy jest dużo borsuków. Może został potrącony przez samochód. - Przecież tu nie jeżdżą żadne samochody - przerywam ze złością. - Tak czy inaczej, nie przejmowałbym się tym specjalnie. Markus stoi w kuchni, grzebie w szafkach. Widzę przez drzwi jego jasne włosy. Za oknami promiennie świeci słońce. Jest piękny dzień, jesienne liście mieniące się wszystkimi kolorami, od cytrynowego aż po ugier czerwony i czerwień przechodzącą w brąz, stanowią oprawę dla zatoczki, gdzie nic nie mąci spokoju morza. - Nie masz w domu nic do jedzenia? - W zamrażarce jest jakiś chleb. Może i ser, nie jestem pewna. - Tu nic nie ma. Jak ty się właściwie odżywiasz? - Musimy porozmawiać. - Oczywiście - mówi Markus. Nadal szpera w kuchni. Nie bardzo mi się podoba, że grzebie w moich szafkach i szufladach, więc odzywam się głośniej. - Mówię serio. W nagraniach z moich sesji natrafiłam na fragmenty, które chyba są ważne. Markus wychodzi z kuchni, trzymając w rękach paprykę i dwa jabłka. - Opowiadaj! - Siada koło mnie na kanapie. Opowiadam. O tym, że przyjaciel Sary być może poszukiwał relacji ojciec-córka albo znalazł się w niej przypadkiem. O fragmencie, kiedy Sara daje do zrozumienia, że on ma

dziecko, córkę, która ją przypomina. Markus słucha uważnie. Wraz z kolegami przeglądali wszystkie kasety, jednak akurat na to nie zwrócili uwagi. W końcu mówię również o moich przemyśleniach na temat winy, że zastanawiam się, czy ponoszę odpowiedzialność, pośrednio lub bezpośrednio, za to, co się stało z Sarą i Marianne. Nie wspominam o Stefanie. To zbyt trudne. Spodziewałam się, że zbagatelizuje to, mówiąc, oczywiście, że to nie twoja wina, ale Markus tylko wzrusza ramionami i patrzy w okno. - Chyba jedziemy na jednym wózku. - Ty ze mną? - Wszyscy. Wszyscy ludzie - dodaje i odgryza kęs jabłka. - Nie zastanawiamy się nad konsekwencjami tego, co robimy. Zawikłane związki między wydarzeniami i ludźmi. Pociągasz za nitkę z jednej strony, tymczasem z drugiej ktoś pada martwy. Nie ma w tym niczyjej winy, a może wszyscy są winni? Jednak dla mnie od przyczyn istotniejszy jest zamiar. Przyczyny mogą być mechaniczne, natomiast zamiar ma cel i własną dynamikę. Biorę od niego drugie jabłko i nic nie mówiąc, odgryzam kawałek. Zadziwił mnie. Nie spodziewałam się, że to, co powie, będzie tak przemyślane i trafnie sformułowane. Z jakiegoś powodu założyłam, że Markus nie jest zbyt wyrafinowany. Banalny. Mężczyzna niewymagający instrukcji obsługi, którego reakcje w każdej sytuacji dadzą się przewidzieć. I w razie czego odeprzeć. - Whatever - mówi, patrząc na mnie oczami nabiegłymi krwią po nieprzespanej nocy. Zastanawia mnie jedna rzecz. Chodzi o Marianne, jest nadal nieprzytomna. Chciałbym porozmawiać o niej z tobą i twoimi kolegami, stworzyć sobie obraz, jaka jest i jak żyje. Na przykład jak spędzała czas wolny? - Nie wiem. Prawda, jakie to dziwne? Spotykasz kogoś codziennie i mimo to w ogóle go nie znasz. Tak naprawdę. - Stale się z tym stykam. - Wydaje mi się, że najlepiej zna ją Christer, jej facet. - Co o nim wiesz? - Niewiele. Ze słów Marianne wynika, że jest miły i... stanowi dla niej podporę. Zdaje się, że bardzo jej pomógł w karierze, czy jak to określić. Słucha jej, okazuje zrozumienie i tak dalej. Wydaje mi się, że działa albo działał na polu finansów. - Tak, mówił nam. Co o nim sądzisz? - Czy ja wiem. Właściwie go nie znam, spotkałam go parę razy, ale wydaje się

inteligentny... może trochę emocjonalny. Zorientowany w wielu dziedzinach; muzyka, sztuka i tak dalej. Na tyle bystry, że stara się nie wyjść na bajeranta, ale w gruncie rzeczy nim jest... no wiesz. Markus nie odpowiada, je jabłko i patrzy na morze.

W nocy znów śni mi się Stefan. We śnie czuję jego obecność, w nozdrzach jego zapach, jego skórę niemal pod palcami, ale jego samego nie ma. Szukam go obsesyjnie, biegam spocona po domu i po podwórku. Zaglądam pod kolczaste gałązki róż uginające się pod ciężarem nabrzmiałych ciemnofioletowych pąków. Błądzę między sosnami, potykam się o chrust i padam w miękkie objęcia mchu. Przystaję na skałkach i spoglądam na morze, które przybrało dziwną barwę podobną do miedzi. Spoglądam na niebo i już rozumiem, użyczyło swej barwy morzu; brunatne, złowróżbne zalega ciężko nad zatoką. Podchodzę do mojego krzywego, poczerniałego pomostu i z ociąganiem idę kilka kroków po kruchych deskach, wiedząc już, co zaraz znajdę: Stefan leży spokojnie na wznak w wodzie połyskującej miedzią. Kłąb morszczynów utworzył miękką, falującą poduszkę, której frędzle, niczym tysiące dłoni, głaszczą go po policzkach. - Tak mi ciebie brak - mówię. - Wiecznie to samo. Brak mi ciebie, a ciebie wciąż nie ma. Widzę drgnienie cieniutkich, błękitniejących powiek, które wyglądają, jakby były z papieru ryżowego, Stefan otwiera oczy i patrzy na mnie. - Ależ Siri, kochanie moje, jeszcze nie rozumiesz? Nie rozumiesz, dlaczego musiałem odejść?

Postanawiam pogadać ze Svenem. Markus mnie ostrzegał, żebym nie rozmawiała z osobami przesłuchanymi przez policję. Wolałby, żebym przeprowadziła się do Ainy i poszła na zwolnienie lekarskie. Zeszła z pola widzenia, jak to ujął. Jednak znów jestem w pracy i właśnie zmierzam korytarzem do pokoju zwanego przez nas żółtym gabinetem. To pokój Svena. Sven siedzi tyłem do drzwi. Sztruksowa marynarka w kolorze rdzy wisi przerzucona przez oparcie fotela. Całe biurko pokrywają sterty fachowych czasopism, notatników i luźnych kartek, jak wiem, są to zapiski z sesji z pacjentami, które nie powinny leżeć na wierzchu. Przestrzegamy zasady dochowania tajemnicy wobec pacjentów. Na tym wszystkim poniewierają się filiżanki, popielniczki i ogryzki jabłek. Sven to kompetentny terapeuta, ale jest na bakier z zarządzaniem. Odkąd nie ma Marianne, w jego rejestrach i kartach pacjentów zapanował stan pogłębiającego się upadku. - Sven, czy mogę z tobą porozmawiać przez chwilę? Obraca się na fotelu, ma rozgorączkowane spojrzenie, może przestraszyło go moje nagłe zjawienie się. - Oczywiście, siadaj. Gestem wskazuje mi fotel dla gości, na którym też leżą teczki i luźne kartki. Już nie mam cierpliwości do niego i jego niedbalstwa. Marianne mogła się godzić na to, żeby po nim sprzątać, ale my - ani ja, ani Aina - nie mamy zamiaru. - Niby gdzie mam usiąść, co? Sama słyszę, że wypowiedziałam to w sposób twardy, drwiący, choć nie miałam tego zamiaru. Sven zrywa się na nogi. - Przepraszam. Sprząta teczki i papiery z fotela i wtedy dostrzegam, że ręce mu się trzęsą. Kartki zlatują na podłogę, pod regał z książkami.W końcu Sven się poddaje. Kładzie je na sporą kupkę na dywanie, osuwa się na fotel i sięga po papierosy. Myślę, że nawet wolę je od fajki. Siadam naprzeciwko i przyglądam mu się. Jak to możliwe? Zamiast pewnego siebie, uwodzicielskiego Svena widzę kopcący bez przerwy kłębek nerwów. - Musimy pogadać - mówię. - Pewnie musimy. - Sven - zaczynam ostrożnie - jesteś jedną z niewielu osób, które miały dostęp do adresu Charlotte i dokumentacji Sary... Sven przerywa mi desperackim tonem, gestykuluje drżącymi rękami, pożółkłymi od nikotyny.

- Siri, musisz mi uwierzyć. Naprawdę nie zakradałem się pod twój dom, nie wysłałem żadnego listu do Charlotte Mimer ani... ani nie zabiłem Sary Matteus. Jak w ogóle mogłaś tak pomyśleć. Ja rozumiem... jak to może z pozoru wyglądać, ale, Boże drogi, ile my się już znamy? Czy ty poważnie wierzysz, że jestem zamieszany w tę historię? Wzdycham ciężko i podnoszę wzrok na Svena. Patrzy na mnie przez stół i w oczach ma strach. - Nie, nie potrafię w to uwierzyć. Albo raczej sama nie wiem, w co wierzyć. Mógłbyś mi wytłumaczyć jedną rzecz: skąd na karcie Sary wzięły się uwagi pisane twoim charakterem pisma? W dodatku skąd się wzięły w kuchni u Marianne? Sven marszczy brwi i zastanawia się przez chwilę. - Parę miesięcy temu wypożyczyłem kartę Sary, żeby wykorzystać w artykule, nad którym pracuję, wiesz, o samookaleczeniach u młodych dziewczyn. Skopiowałem sobie kilka stron i rzeczywiście robiłem adnotacje. Nie ma w tym nic dziwnego. Prawda? Natomiast nie rozumiem, skąd się wzięły u Marianne. - A zdjęcie? Sven kręci głową, ma wyraźnie zasmuconą minę. - Nigdy wcześniej go nie widziałem, zobaczyłem je po raz pierwszy, gdy pokazała mi policja. W tym zdjęciu było coś cholernie smutnego. Zgadzasz się ze mną? - Wzrusza ramionami, jakby chciał zaznaczyć, że nie odpowiada za to. - Siri, musisz mi uwierzyć. Nie wiem, co powiedzieć. Moje życie stało się piekłem. Policja przesłuchuje mnie i moją żonę. Dzwonią po znajomych i wypytują, co ze mnie właściwie za gość. Czytam w ich oczach, myślą, że kłamię. Co zrobić, gdy ktoś z góry zakłada, że jesteś kłamcą, jak ich przekonać, że jestem niewinny? Dokąd się zwrócić, gdy kończą się argumenty? Jak mam cię przekonać, Siri? - Odpowiadaj szczerze. - Odpowiadam szczerze. - Gdzie naprawdę byłeś w chwili, gdy zginęła Sara? Wtedy, gdy Birgitta mówiła, że nie było cię w domu? Sven wzdycha ciężko, chowa głowę w dłoniach i mamrocze do podłogi. - W domu. Byłem w domu. Z Birgittą. - Ale...? - Nie wiem! Nagle zrywa się z krzesła i zaczyna chodzić po pokoju z zapalonym papierosem. Patrzy na mnie z rozpaczą i rezygnacją. Szeroko otwartymi oczyma, nie odrywając ode mnie

wzroku. Dygoce od rozsadzającej go nerwowej energii, pod pachami rozszerzają się plamy od potu. - Nie wiem, nie rozumiem, dlaczego Birgitta nie daje mi alibi. Przecież ona kłamie policji. Dlaczego, Siri? Dlaczego? Możesz mi dać choćby jeden powód? Myślę sobie, że pewnie bym mogła, ale nie odzywam się i patrzę na niego w milczeniu. - Dwadzieścia trzy lata. Boże drogi, jesteśmy małżeństwem od dwudziestu trzech lat. I teraz ona robi mi coś takiego. Zupełnie tego nie rozumiem. - Nie wydaje ci się, że może Birgitta jest zła na ciebie o twoje... romanse? - zaczynam ostrożnie. W jego wzroku nagle widzę coś w rodzaju furii. Nachyla się nade mną i niemal krzyczy, pryskając mi śliną na twarz. - Wiesz co, to nie twoja sprawa. W całej tej brudnej historii musi być jeszcze miejsce na jakąś prywatność. Nie twoja rzecz. To moja prywatna sprawa. Staje metr ode mnie i prostuje się. Jest spokojniejszy, gdy już się na mnie wyładował. Jeszcze mu zostało trochę godności i charakteru. Oczywiście ma rację. Jego romanse to nie moja rzecz. Sven bez słowa gasi papierosa o ogryzek jabłka i wychodzi z pokoju, łapiąc po drodze marynarkę.

Nie przypuszczałem, że to będzie takie trudne. Gdy tuż przed domem złapałem i zabiłem pieska, starannie zapakowałem i mężczyznę, i pieska do czarnych plastikowych worków, które zawsze noszę ze sobą. Worki były za krótkie, by pomieścić całe ciało, nawet w pozycji skulonej, więc musiałem tak nałożyć worki, by zachodziły na siebie. Dwa od głowy do bioder, potem zastanowiłem się chwilę i następne dwa worki włożyłem od nóg; sięgnęły powyżej pasa. Psa położyłem w nogach, gdzie było najwięcej miejsca. Następnie wielokrotnie owinąłem paczkę jasnobrązową taśmą klejącą. Na styku worków, w pasie, wokół szyi i kostek u nóg. Mój plan był prosty: przeciągnąć paczkę kilkaset metrów ścieżką do małego, naturalnego portu, gdzie przy pomoście cumowało kilka łodzi. Chciałem wypłynąć na bezpieczną odległość od brzegu i wrzucić ciało owinięte łańcuchem kotwicznym. Nie doceniłem jednak wysiłku, jakiego wymaga przeciągnięcie na tak dużą odległość dorosłego mężczyzny. Kilka razy osuwałem się na kolana ze zmęczenia i z klaustrofobicznym uczuciem, które nachodzi mnie zawsze, gdy drogi oddechowe się kurczą i nie mogę oddychać. Musiałem użyć inhalatora i wtedy uzmysłowiłem sobie, że po raz pierwszy nie wszystko poszło zgodnie z planem. Popełniłem błąd i wystawiłem się na wielkie ryzyko.

Rok jest wyjątkowo grzybny. W lesie wokół mojego domu przez całą jesień było mnóstwo brązowych, dorodnych prawdziwków, maślaków i koźlaków; na mchu, pod sznurem do suszenia bielizny, wyglądały jak porozrzucane kawałki pomarańczy. Siedzę na drewnianych schodkach przed drzwiami tarasowymi, między kolanami trzymam kosz i czyszczę kurki. Aina rąbie drzewo przed małym domkiem. Zdjęła bluzę i gdy mocnymi, precyzyjnymi ciosami rozłupuje wilgotne polana, pod cienką koszulką trykotową rysuje się jej twarde, umięśnione ciało i pełne piersi. Nigdy bym nie przypuszczała, że Aina umie rąbać drzewo, ale jak zwykle zaskakuje mnie. Jakby słyszała moje myśli, bo szczerzy zęby w uśmiechu, kładzie siekierę na trawie, koło sterty drewna, rękawem ociera pot z czoła i podchodzi do mnie. Mówię, żeby odłożyła siekierę na miejsce, do drewutni, ale tylko się uśmiecha. - Później to zrobię, księżniczko. Odpowiadam, że wolałabym od razu, bo wiem niestety, że inaczej nigdy tego zrobi. Aina tylko wzrusza ramionami i uśmiecha się. - Przyrzekam, że odniosę, ale teraz chcę się wykąpać. Ściąga koszulkę, spodnie i majtki, rzuca na trawę koło mnie i biegnie na skałki. Niechętnie odstawiam grzyby i idę za nią. Nie mogę powiedzieć, żebym miała ochotę na kąpiel, bo temperatura spadła poniżej dziesięciu stopni, niebo jest szare, północny wiatr goni fale, na których pokazały się niewielkie pieniste grzywy. Jednak gdy tak stoję na skale, patrzę na ciemną wodę, w której unoszą się brunatne wiązki morszczynu, a na dnie zebrały się sterty opadłych jesiennych liści, słucham krzyku mew krążących ciekawie nad naszymi głowami, zaczynam się powoli rozbierać i ostrożnie wychodzę na występ skalny. Aina skacze ze skały do zimnej wody, wydając z siebie taki wrzask, że aż podskakuję. Prawie dziś nie rozmawiałyśmy, całe przedpołudnie wypełniła cisza, w której słuchałyśmy lasu: upartego stukania dzięcioła szukającego larw pod korą wysokiej sosny, trzasku gałęzi łamanych pod kaloszami, różnych stuków i odgłosów owadów niewidzialnych gołym okiem. Aina ląduje w wodzie kilka metrów pode mną, towarzyszy temu plusk, cała kaskada maleńkich, boleśnie zimnych kropelek dosięga moich zmarzniętych stóp. Waham się chwilę i skaczę na głowę na prawo od niej. Przecinając zatoczkę, płynę w lodowatej wodzie do pomostu, tam łapię oddech i chwytam się butwiejących deszczułek, śliskich, gładkich od morszczynów i innych wodorostów. Moje zgrabiałe z zimna palce nie mogą mnie utrzymać, więc płynę do brzegu, do ciepłego domu, gdzie Aina już czeka owinięta w kraciasty wełniany koc. Potem jemy żytni chleb i kurki usmażone na maśle, popijając gorącą czekoladę.

Jeszcze raz przypominam Ainie, aby wniosła drewno do drewutni i położyła na miejsce siekierę, ale tylko się wierci, mamrocząc, że później. Nad morzem przed domem zapada zmrok, a wiatr się wzmaga.

listopad

__

Aina, Vijay i ja siedzimy u mnie, w dużym pokoju dziennym. Na dworze jest ciemno, nad Sztokholmem szaleje jeden z pierwszych jesiennych sztormów. Gałęzie uderzają o szybę w sypialni. Rozpaliłam ogień w żeliwnym piecyku stojącym w kącie pokoju. Pod oknami stoją trzy spakowane pudła z niezbędnymi rzeczami. W końcu poddałam się i postanowiłam znaleźć sobie tymczasowe mieszkanie, dopóki nie złapią mordercy Sary. Przyjaciele są zadowoleni z mojej decyzji, natomiast ja czuję się trochę jak dziecko niechętnie kapitulujące przed rodzicami i ich upartymi namowami. W głębi duszy chciałabym się zbuntować przeciwko tym, którzy uważają, że to ja mam zmienić moje życie. Ale też przeciwko nieznanemu mężczyźnie, któremu w końcu udało się mnie do tego doprowadzić. Śmiejemy się, pojadamy popcorn i meze[33] z hali na Söder, popijając czerwone wino. Tym razem jest to kilka butelek bardzo dobrego chianti, które kupiłam ze względu na gości. Postawiłam to wszystko na dywanie. W tej pozornej niefrasobliwości pobrzmiewa jednak nuta powagi. Spotkaliśmy się, żeby omówić ostatnie wydarzenia, i oczywiście liczymy na pomoc Vijaya. Aina zapala papierosa, co znaczy, że się upiła. Zresztą widzę to również po jej ruchach. - Dobra, Vijay, co wiemy o tym facecie? - mówi Aina, zaciągając się głęboko. - Przede wszystkim trzeba rozróżnić, co wiemy, od tego, co przypuszczamy... Wiemy, że morderca ma dużo informacji o waszej poradni i waszych pacjentach, wie, gdzie ty mieszkasz, Siri. I gdzie mieszka Charlotte Mimer. Przypuszczamy natomiast, że mamy do czynienia z mężczyzną w średnim wieku, psychicznie niezrównoważonym, który z jakiegoś powodu chce zrobić krzywdę Siri. Dalej przypuszczamy, że jego stosunki z Sarą miały charakter relacji ojca z córką albo że on chciał, aby tak było. Może ma córkę, którą Sara mu przypomina. Jest inteligentny i zorganizowany, umie się wysłowić. Poza tym... Marianne prawdopodobnie wpadła na jego trop, całkiem możliwe, że postarał się, aby nie mogła powiedzieć o swoim odkryciu. - Bezwzględny drań, tak go przedtem określiłeś, pamiętasz? - Mhm, traktuje nas wszystkich jak pionki w grze. Poświęcił Sarę, żeby dobrać się do ciebie, Siri. Vijay milknie, na moment zapada cisza. Siedzimy na dywanie w dużym pokoju, z zewnątrz dochodzi łoskot fal rozbijających się o skały i wiatr hulający nad szkierami. Przyszedł sztorm, mówię w myślach. Zamykam oczy i w końcu zadaję pytanie, które męczy mnie od dawna. - Zły człowiek. Czy określiłbyś go w ten sposób?

Spoglądam pytająco na Vijaya. - Nie wierzę w istnienie czegoś takiego. To znaczy w złych ludzi. Uważam, że są złe uczynki, których sprawcami są osoby pokaleczone. Myślę, że on też jest pokaleczony i cierpi. - Więc uważasz za rzecz wybaczalną zabicie drugiego człowieka, kogoś tak niewinnego jak Sara? - Tego nie powiedziałem, stwierdziłem tylko, że nie wierzę, że człowiek rodzi się zły. - A nie można zostać złym człowiekiem? - Można zostać kimś, kto popełnia złe uczynki. - I nie jest się wtedy złym? - Niekoniecznie. Wiesz co, to jest pytanie do księdza albo do filozofa. Ja jestem naukowcem. - Sięga po tytoń i skręcając papierosa, mówi dalej: - Spróbuję wyjaśnić, co mam na myśli. Powiedzmy, że mamy do czynienia z człowiekiem, który ma naprawdę paskudne perspektywy. Znacie teorie o skutkach, jakie może mieć uszkodzenie płata czołowego mózgu? Obie potakujemy. Płat czołowy jest szczególnie wrażliwą częścią mózgu, wielu naukowców uważa, że tu właśnie mieści się ośrodek odpowiadający za to, co potocznie nazywamy etyką i moralnością. - Załóżmy, że ten człowiek przechodzi ciężki okres dorastania, bez możliwości nawiązania silnej i trwałej więzi z rodzicami, być może łączy się z tym przemoc, seksualna bądź innego rodzaju. Zachodzi wówczas ryzyko, że u tej osoby rozwinie się to, co nazywamy socjopatycznym zaburzeniem osobowości. Często jest zauważalne już w dzieciństwie, a objawy mogą być tak wyraźne, jak moczenie nocne, znęcanie się nad zwierzętami i piromania. Co nie znaczy, że każdy, kto się moczy i znęca nad zwierzętami, jest psychopatą. Bynajmniej. Jednak niektóre z tych osób są albo stają się psychopatami. Nie chciałbym powiedzieć, że to są źli ludzie. Chcę przez to powiedzieć, że określenie „źli” sugeruje dokonanie przez nich aktywnego wyboru, prawda? Że wybrali zło. - Jednak przypuszczasz, że chodzi tu o takiego... zaburzonego człowieka? - Tak, zdecydowanie. - Słuchaj, zastanawia mnie jedna rzecz. Czy to może być kobieta? Vijay obraca kieliszek w palcach i wącha. - W teorii tak. W praktyce mało prawdopodobne. Prawie wszyscy przestępcy tego rodzaju to mężczyźni. Masz na myśli kogoś konkretnego? Kręcę głową. - Myślę tylko o wydarzeniach z zeszłego tygodnia, gdy zobaczyłam kogoś przed moim

oknem i znalazłam plamę krwi. Myślisz, że to był on, a jeśli tak, jaki miał cel? Vijay wkłada do ust całego gołąbka z liści winogron. - Hmm, myślę, że to on. A co to była za krew? Są już wyniki? - Krew psa. Markus przypuszcza, że przed mój dom przybłąkał się potrącony pies. Ale do najbliższej szosy jest spory kawałek. - Hmmm. - Vijay drapie się po wąsach i patrzy na Ainę, która zwinęła się w kłębek na kanapie i śpi. - Sądzę, że to on. Tak myślę. - Dlaczego? - Sam nie wiem. Za duży zbieg okoliczności, a ja nie wierzę w zbiegi okoliczności. Nie w tym przypadku. Może chciał cię nastraszyć? - Myślę, że masz rację. Więc co mam zrobić? - Dokładnie to, co robisz. Przeprowadzić się. Przestać o nim myśleć i pozwolić działać policji. - Najpierw muszę znaleźć sobie jakieś mieszkanie. - Siri, mówiłem już, ale powtórzę jeszcze raz. Wprowadź się do rodziców albo do Ainy. Nie możesz czekać, aż znajdziesz idealne mieszkanie. Halo, jesteśmy w Sztokholmie! Uważam, że nie powinnaś tu mieszkać sama. Pozwól, że najpierw znajdziemy tego chorego faceta. - Przyszpila mnie do dywanu spojrzeniem swoich czarnych oczu. - Mówię serio, Siri. W milczeniu kiwam głową i czuję, jak po moim ciele rozchodzi się to dobrze znajome, zimne i lepkie uczucie. Całe moje życie to nieustanna walka o zapanowanie nad lękiem, by zachować pozory normalności. - Skål! - mówię do Vijaya, podnosząc kieliszek. Potem klęczę przy sedesie w małym domku, wymiotując czymś, co wygląda jak rozgniecione maliny; obrzydliwa mieszanina czerwonego wina i popcornu. Nie wiem, czy wymiotuję ze strachu, czy dlatego, że wypiłam za dużo wina. Drżącą ręką ścieram pot z czoła, ledwo panuję nad swoimi ruchami. Myślę w tym momencie, że moje życie już nie należy do mnie. [33] Meze - zakąski charakterystyczne dla kuchni greckiej i lewantyńskiej.

Poranek, przesycony wilgotnym chłodem siny poranek listopadowy. Nad horyzontem zbierają się ciemne, fioletowe chmury, ale wiatr zelżał. Żółte i rdzawe liście opadłe z jabłoni i krzewów różanych pokrywają zdziczały trawniczek rozciągający się między moim domem a skałami. Vijay jeszcze śpi na kanapie, a Aina w moim łóżku. Słyszę jej przytłumione chrapanie. Owinęłam się pomarańczowym wełnianym pledem, który ma ochronić moje ciało przed przenikliwym zimnem. Powoli podchodzę do okna. Mam lekki ból głowy, ale sama jestem sobie winna. Na podłodze resztki kolacji: popcorn, hummus, połówki awokado, kilka nadjedzonych greckich gołąbków i niedopałki. Rozlało się trochę czerwonego wina, na sosnowej podłodze na prawo od dywanu widnieje fioletowa plama. Jest cicho. Patrzę na zegarek, kwadrans po dziewiątej. Otwieram drzwi na taras, zimne powietrze nieubłaganie owiewa mnie od stóp do głów. Okręcam się mocniej pledem, wychodzę i siadam na schodkach. Na pagórku powyżej „Dupy Lassego” widzę stadko wielkich czarnych kruków. Wyglądają, jakby walczyły z sobą o coś do zjedzenia, co znajduje się w krzakach, a stąd jest niedostrzegalne. Wstaję i idę na skałę. Trawa pod moimi nogami jest zimna i wilgotna. Bardziej wyczuwam, niż widzę, że w nocy był przymrozek. Sztywność trawy i jej chrzęst pod stopami zapowiada nadchodzącą zimę. Dochodzę do skały, ptaki już uciekły. Wszystko wydaje się w porządku. U moich stóp leży morze, ołowiane, ciężkie i spokojne. Na tle nieba odcinają się nagie gałęzie drzew. Wolno składam pled, kładę na skale, zdejmuję majtki i T-shirt, a potem drobnymi, ostrożnymi krokami pokonuję odległość do ustępu skalnego. Tam, na zimnej skale, mając pod nogami żółtozielone porosty, nareszcie czuję powracający spokój duszy. Na spienionej wodzie unoszą się żółte liście. Kilka sekund wahania, daję nurka i po chwili płynę miarowo do krzywego i poczerniałego pomostu. Nie wiem dlaczego, ale mam świadomość, że to moja ostatnia kąpiel w zatoczce.

Data: 15 listopada

Czas: 16.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia

Pacjentka: Charlotte Mimer - Tak, lepiej się czuję. Siri, tak mi wstyd z powodu mojego zachowania zeszłym razem. Sama nie wiem, co mi się stało. Zrobiłam się okropnie... rozchwiana. Krzywo się uśmiecha; nie jest to wesoły uśmiech, raczej grymas, przepraszający i uniżony. Wyraźnie się wstydzi z powodu swojego zachowania podczas poprzedniej sesji, ale faktycznie sprawia wrażenie, że lepiej się czuje. Ma ten sam dres co ostatnim razem, ale poza tym jest zupełnie inną osobą: umyte włosy błyszczą, siedzi wyprostowana ze skromnie skrzyżowanymi nogami i rękoma splecionymi na kolanach. Dawna Charlotte. - Nie myśl już o tym. Tutaj nie musisz się kontrolować, powinnaś pozwolić sobie na utratę panowania nad sobą. Można powiedzieć, że tu pozwalasz sobie na utratę samokontroli i towarzyszące temu trudne uczucia. Nadążasz za mną? Pamiętasz, że już o tym rozmawiałyśmy? - Mhm. Charlotte wierci się przez chwilę, ale nic nie mówi. - Mogłabyś spojrzeć na to w ten sposób: traktujesz samokontrolę jako sprawę podstawową, robisz wszystko, aby ją zachować. Dotyczy to każdej dziedziny. - Kontroli nad jedzeniem? - Oczywiście, ale przede wszystkim starasz się kontrolować własne uczucia, w ten sposób, że nie jesz, ćwiczysz jak szalona i się nie poddajesz. I tak dalej. Ja uważam, że dobrze zrobiłaś, wygarniając szefowi. Charlotte śmieje się ochryple, smutno i przygląda się swoim wypielęgnowanym paznokciom. - Rzeczywiście, okazało się to brzemienne w skutki. Byłam już w pośredniaku. Razem z klientami opieki społecznej. Cóż, było to... nowe doświadczenie. - Tak to odbierasz? Uważasz, że bezrobotni to klienci opieki społecznej? Charlotte kręci się na fotelu, ma świadomość, że wyraziła się w sposób daleki od

poprawności politycznej. Na jej szyi pojawia się znajomy rumieniec. - Nie wiem. Może. Część z nich na pewno. - Słuchaj, ja nie oceniam, co powiedziałaś, tylko staram się zrozumieć, dlaczego tak ci trudno pogodzić się z faktem, że jesteś jedną z tych osób, które muszą się udać do pośrednictwa pracy. - Bo to znaczy, że jestem nieudacznicą, w każdym razie pod względem zawodowym. - I co? Dlaczego to takie straszne? - Nie wiem. - Zastanów się. Nawiasem mówiąc, co byś pomyślała, gdyby twoi przyjaciele musieli pójść do pośredniaka? Uważałabyś ich za nieudaczników? - Oczywiście, że nie! - odpowiada natychmiast, patrząc mi w oczy. - Czyli wobec siebie stosujesz inne, ostrzejsze kryteria? - Chyba tak... Próbuję podsumować, co powiedziała, i przedstawić mój pogląd. Sposób, w jaki Charlotte opisuje swój lęk przed porażką, jest typowy dla osób szczególnie skutecznych i wydajnych. - Czyli można powiedzieć, że przyjęłaś strategię, która pozwoli ci uniknąć poczucia, że jesteś nieudacznicą, a polega ona na kontrolowaniu własnych działań w każdej sytuacji? - Chyba tak. A ty nie? - Czy ja chcę zachować kontrolę nad swoimi działaniami? Charlotte w milczeniu kiwa głową i patrzy oczami, które są jak wielkie, ciemne kule ze szkła. - Oczywiście, pewien zakres samokontroli jest i konieczny, i pożądany, ale to jest... tylko środek do celu, nie cel sam w sobie. Charlotte sprawia wrażenie, jakby nie słyszała, i już na mnie nie patrzy. Utkwiła spojrzenie w wiszącej nad stolikiem litografii, która przedstawia kobietę jadącą na motylu. Aina twierdzi, że jest zbyt psychodynamiczna jak na poradnię, ale lubię ją i dlatego nadal wisi, mimo sprzeciwów Ainy. Dzieci odwiedzające poradnię zazwyczaj długo stoją przed nią, wpatrując się z zachwytem. - Siri, jakie to uczucie utracić panowanie nad swoim życiem? Gdy kontroluje je ktoś inny? - Co masz na myśli? - pytam i w tej samej chwili wiem dokładnie co. Wiem, jak ważne dla mnie jest zachowanie kontroli nad moim życiem. I co człowiek czuje, gdy ją traci, gdy przelatuje między palcami jak śliskie mydło.

Nasze spojrzenia się spotykają, Charlotte powoli kiwa głową. - No właśnie - mówi cicho.

Po śmierci Stefana byłam jak sparaliżowana. Nie byłam w stanie załatwiać spraw związanych z pogrzebem ani postępowaniem spadkowym. Musieli mi pomóc rodzice, co zresztą zrobili z największą chęcią. Nikt nie miał pretensji, że całe dnie i tygodnie spędzałam w łóżku. Mama przynosiła mi posiłki na małej, czerwonej tacy z Ikei, którą parę lat wcześniej dostałam od nich w prezencie urodzinowym. Gołąbki, pulpeciki i dorsz w sosie jajecznym, prawdziwie domowa kuchnia. Tata przejmował korespondencję, dbał o punktualne płacenie rachunków i zawiadomił o śmierci Stefana wszystkich, których należało. Ja tkwiłam w tym czasie

w łóżku,

między

wilgotnymi

prześcieradłami,

nieruchoma,

niedostępna

i niepocieszona. Przez kilka tygodni w ogóle się nie myłam, przewracając się w łóżku, czułam zaduch własnego ciała, ale nic sobie z tego nie robiłam. Jakbym siedząc z boku, obserwowała własną żałobę. Z pogrzebu, który odbył się na Skogskyrkogården[34], pamiętam bardzo niewiele poza tym, że ściany kaplicy były wyłożone piękną, beżową mozaiką i jak wyglądał pastor. W ogóle wydaje mi się, że pamiętam, jak wszystko wyglądało, ale nic z tego, co mówiono ani co się działo. W końcu rodzice zostawili mnie w spokoju, wtedy wprowadziła się Aina. Z początku robiła za mnie wszystko: gotowała, myła mi głowę i odśnieżała podwórko, żeby samochód mógł podjechać pod dom, ale po pewnym czasie, nie potrafię powiedzieć kiedy, za milczącym porozumieniem ustalił się codzienny rytm polegający na dzieleniu się obowiązkami w domu. Minęło parę miesięcy, aż nadszedł dzień, gdy poczułam, że muszę wracać do zwyczajnego życia. Krótko oznajmiłam Ainie, że chcę wrócić do pracy, na co powiedziała tylko: „W takim razie chyba jutro pojedziemy razem?”. Moja codzienność pozornie nabrała normalnych kształtów. Niby było tak samo, choć nic nie było jak przedtem. Jeździłam do pracy, przyjmowałam pacjentów, wieczory spędzałam, uzupełniając ich karty, czytając albo spotykając się z Ainą. Weekendy dłużyły się boleśnie, ale dawały się przeżyć dzięki dzieleniu na krótsze odcinki, łatwiejsze do przeżycia; czytanie: dwie godziny, zakupy: pięćdziesiąt minut, mycie samochodu: czterdzieści pięć minut, obieranie ziemniaków: dwadzieścia minut, itd., itp. Trik polegał na tym, aby ani przez moment nie siedzieć bezczynnie i nie pozwalać sobie powędrować zbyt daleko myślami. Wbrew protestom ze wszystkich stron postanowiłam zostać w naszym domku nad wodą. W głębi duszy zamierzałam w przyszłości, gdy będę mocniejsza, zastanowić się poważnie, czy rzeczywiście powinnam nadal tu mieszkać. Oczywiście nigdy do tego nie doszło. Zima przeszła, a gdy wiosenne słońce stopiło ostatni śnieg i przebiśniegi wyjrzały spod zeszłorocznych liści, których nie miałam siły zgrabić, poczułam cichą radość, że się nie

wyprowadziłam, bo to mój dom i nic mnie nie skłoni do opuszczenia go. Jakże się myliłam. [34] Skogskyrkogården - cmentarz leśny pod Sztokholmem, założony w 1920 roku; groby znajdują się w sosnowym lesie.

Jest piątek wieczór, stoję w sklepie ICA. Wokół mnie ludzie robią zwykłe sprawunki. Starsza pani wypełniła cały wózek zakupami na weekend, trzydziestolatek bawi się w rajdowca, wożąc córeczkę między regałami. Wszędzie słychać upiorne kolędy na jazzowo, w kącie sprzedają adwentowe świeczniki i gwiazdy. Czuję się bardzo samotna i wykluczona z tej wspólnoty. Wiem, że w Sztokholmie jest wielu singli, nie jestem bynajmniej jedyną trzydziestopięciolatką, na którą nikt nie czeka, ale to akurat żadna pociecha. Wolałabym być kimś innym, kimkolwiek, byle nie Siri Bergman. Może tą śmiejącą się do rozpuku dziewczynką, z którą dokazuje jej tata, albo młodą kobietą o wschodnioeuropejskim nazwisku, która stoi za ladą w dziale delikatesów. Kimkolwiek, byle nie tą osobą, którą jestem. Męczy mnie nie tylko samotność, ale również świadomość, że ktoś mi zagraża. Nie śpię po nocach, bo ciągle analizuję fakty i wszystkich podejrzanych. Szukam w mojej przeszłości i nie mogę zrozumieć, kto tak bardzo chce mnie skrzywdzić. Czasem fantazjuję, że zrobiłam coś okropnego, że nieświadomie popełniłam błąd, który spowodował cierpienie niewinnych ludzi. Czy ponoszę karę za jakiś straszny czyn, choć nie jestem go świadoma? Na myśl o Sarze mam wielkie poczucie winy. Gdyby poszła do innego terapeuty, do innej poradni, choćby do Ainy, może by jeszcze żyła. Ale Sara jest martwa, bo była moją pacjentką. To moja wina. I w żaden sposób tego nie zmienię. Psychoterapeuta działa na rzecz odmiany i poprawy. Chyba właśnie to sprawiło, że chciałam zostać psychologiem; żeby pomagać ludziom. Pociągało mnie, że może nie tyle ich wyleczę albo uleczę, ile pomogę im odmienić życie. Teraz brzmi to zarozumiale. Rzeczywiście odmieniłam życie Sary. Nie żyje. Nie ma jej. Już jej nie ma. Przeze mnie. Dzwoni moja komórka, w tym momencie zauważam z zażenowaniem, że stercząc przed regałem z mlekiem, przeszkadzam ludziom przejść. Wycofuję się i odbieram. Na wyświetlaczu widzę, że to Markus, przez chwilę czuję łaskotanie w żołądku. Przechodzi tak szybko, że nawet nie jestem pewna, czy je rzeczywiście poczułam. - Słucham. - Cześć, Siri, mówi Markus. Jestem teraz sam, właśnie myślę sobie, że twoja lodówka pewnie zieje pustką, a tak się składa, że całkiem nieźle gotuję, więc może dasz się zaprosić na kolację? Wiesz, taką prawdziwą. Mógłbym przyjechać do ciebie i ugotować. Czuję spontaniczną radość. Drugi człowiek w moim domu. Ktoś, kto gotuje. Mężczyzna, którego lubię, będzie gotować w mojej kuchni. Bez zastanowienia odpowiadam „tak”. Umawiamy się na określoną godzinę i rozłączamy się. Wyjmuję z koszyka dwie puszki

zupy pomidorowej, odstawiam na półkę i kieruję się do wyjścia. Jest pół do ósmej, gdy Markus dzwoni do drzwi. Zdążyłam nawet poutykać rzeczy, przejechać dom odkurzaczem i się przebrać. Spódnica i obcisły sweterek zamiast dżinsów i swetra. Denerwuję się, cieszę i jednocześnie mam wyrzuty sumienia. Markus przystaje na schodkach, widzę, że go zaskoczyłam, przygląda mi się i przetrawia. Nagle ogarnia mnie niepewność. A jeśli źle go zrozumiałam? Ale on się uśmiecha, mija mnie w przedpokoju i idzie do kuchni. Drepczę za nim. Wystawia na blat mnóstwo jedzenia, również dwie butelki wina. - Ja gotuję, to będzie niespodzianka. Możesz w tym czasie nakryć do stołu i rozlać wino do kieliszków. Mówi to z radosną miną. Otwieram butelkę czerwonego wina i nalewam do dwóch kieliszków. Dziwne uczucie. To nie jest przesłuchanie, dyskusja ani rozmowa. To spotkanie. Randka. Nakrywam do stołu i w tym czasie rozmawiamy o Vijayu i Ollem. Markus jest ciekaw ich relacji, czy Vijay jest Hindusem i jak ludzie z jego kręgu kulturowego odnoszą się do homoseksualizmu. Na to akurat nie umiem odpowiedzieć. Potem mam usiąść do stołu, Markus będzie podawał. Będzie to saltimbocca z sosem z szałwii. W całej kuchni pachnie ziołowymi przyprawami. Znów mnie zadziwił, wystawiając na próbę moje uprzedzenia; nigdy bym nie przypuszczała, że potrafi gotować, w dodatku tak dobrze. Siedzimy naprzeciw siebie, nasze spojrzenia spotykają się i zahaczają. Dobrze się czujemy ze sobą, chociaż jesteśmy lekko podenerwowani i zmieszani. - Dlaczego zostałeś policjantem? Markus wydaje się zdziwiony pytaniem. Jakby taki wybór zawodu był zupełnie oczywisty. - Bo chciałem jeździć szybkim samochodem i łapać łobuzów - odpowiada, szczerząc zęby. - To aż takie proste? - Byłem bardzo młody, gdy trafiłem do Wyższej Szkoły Policyjnej. Początkowo miałem zamiar studiować na uniwersytecie kryminologię i prawo, ale... postanowiłem zostać policjantem. Podjąć wyzwanie. W dodatku miałem zasady i wyobrażałem sobie, że wiem, co dobre, a co złe. Widzę na jego twarzy zapał, jakby mu zależało, żebym zrozumiała, co go skłoniło do tego wyboru.

- I co, pozostałeś przy swoich zasadach? Nadal wiesz, co jest dobre, a co złe? - Jestem policjantem od kilku lat, oczywiście, że moje poglądy i oceny uległy zmianie. Wiem, że świat nie jest czarno-biały, że ludzie nie są po prostu źli i dobrzy, bo nawet dobrzy ludzie popełniają złe czyny. Markus wygląda na zmęczonego; myślę o rzeczywistości, z którą ma do czynienia na co dzień. - Jak ty dajesz radę? - A ty, Siri? Jesteś psychoterapeutką, stykasz się z ludźmi, którzy cierpią, którzy codziennie przeżywają Bóg wie jakie nieszczęścia. Jednak dajesz radę, prawda? Ja też. Daję radę, bo poza pracą mam jeszcze inne życie. Bo wiem, że życie to nie tylko przemoc i śmierć. Wiem, że robię to, co słuszne. Jestem dobrym policjantem i robię dobrą robotę. Milknie i patrzy, oczekując potwierdzenia z mojej strony. Kiwam głową, wydaje mi się, że rozumiem, co ma na myśli i do czego zmierza. Patrzę, jak siedzi z drugiej strony mojego krzywego stołu, i nagle wyobrażam sobie, że jego gładka, blada twarz przybliża się, że Markus się nachyla i swoimi kształtnymi, ładnymi wargami lekko całuje mnie w usta. Przyciska je do moich. Ten obraz pojawia się zupełnie ni z tego, ni z owego, patrzę na jego jasne włosy, niebieskie oczy, T-shirt z nadrukiem „The Ramones”. Przez głowę przelatuje mi myśl, że nosi ich T-shirt, chociaż zespołu nie może pamiętać, bo jest za młody. Zdecydowanie za młody. Wiem, że tak jest, ale nie chcę się nad tym zastanawiać. Nasze spojrzenia spotykają się i znów się zahaczają. Markus sięga przez stół do mojej ręki. Jego palce muskają grzbiet mojej dłoni, a ja myślę o Stefanie, jaki to nieskończony ból stracić ukochanego człowieka. Zastanawiam się, czy odważę się pokochać i zaryzykować, że znów poniosę stratę. - Dlaczego przyjechałeś? Czego ode mnie chcesz? Markus robi zakłopotaną minę. Zażenowaną, ale wiem, że muszę poznać odpowiedź. - Przyjechałem, bo masz w sobie coś, co mnie porusza i sprawia, że myślę o tobie więcej, niż powinienem. I chciałbym z tobą być. Milknie, patrzy na nasze splecione dłonie. - Bez komplikacji raczej się nie obejdzie - mówię. - Śledztwo. Właściwie nie powinniśmy... Ostatnie słowa mam na końcu języka, ale nie mogę zmusić się do ich wypowiedzenia. - Wiem, ale nie potrafię... nie chcę się tym przejmować.

Wypowiada te słowa z całą powagą, a ja wiem, że mówi to, co myśli. Muzyka ucichła, słychać tylko stukanie gałęzi o szyby w dużym pokoju. Wstaję i nie wypuszczając jego dłoni, obchodzę stół. Gdy mnie obejmuje, zastanawiam się, co nas tak długo powstrzymywało.

Potem, gdy jego spocone ciało leży na moim, nachodzą mnie inne myśli. Mroczniejsze. Myślę, że zasłużyłam na to młode ciało, mocne mięśnie pleców i pośladków, na jego niespożytą energię. Zasłużyłam na pożądanie, spazmatyczne westchnienia do mojego ucha i opiekuńcze gesty. W ostatnich latach moje życie było tak nędzne, że zasłużyłam na niego, tak jak ciężko pracujący robotnik zasłużył na zapłatę albo sportowiec na medal. Moją sypialnię wypełnia ciepłe światło, tak inne od zimnych, szarych promieni, które zazwyczaj przesączają się przez firanki. Bez patrzenia w okno wiem, że spadł śnieg. Jedynie śnieg potrafi spowodować taką zmianę barw późnojesiennego poranka. W domu panuje cisza i spokój. Markus leży w łóżku obok mnie; spokojnie, nie rusza się. Oddycha prawie bezgłośnie. Na bladym policzku ma jasnoróżową krechę od poduszki. Wygląda tak spokojnie, tak inaczej, niemal jak dziecko. Pokój się zmienił. Przeszło rok żyłam tu sama. Nikt nie spał ze mną w łóżku. W tym pokoju dzieliłam wspomnienia ze Stefanem. Teraz w moim łóżku śpi inny mężczyzna. Markus jest inny niż Stefan, jest zupełnie innym mężczyzną, co nie musi znaczyć, że niewłaściwym. Był taki czas, gdy myślałam, że już nigdy nikogo nie pokocham. Że moja miłość się wyczerpała i nie mam już nic do ofiarowania. Myślałam, że moje uczucia umarły razem ze Stefanem, rozrzucone wraz z jego prochami w gaju pamięci. Idziemy na spacer nad zatokę. Śnieg cały czas pada wielkimi płatami. Woda w zatoce jest spokojna, czarna. Gałęzie drzew pokrywa śnieg. Przemijające piękno, pewnie jutro nie będzie po nim śladu. Idę w milczeniu, bo nie wiem, co powiedzieć. Myślę o Sarze, że jej śmierć wprowadziła do mojego życia Markusa. Czy wolno budować własne szczęście na śmierci innych ludzi? Zdaję sobie sprawę, że pytanie jest irracjonalne, niemniej jednak się pojawiło. Czy z tych strasznych wydarzeń może wyniknąć coś dobrego? Czy wolno, żeby wyniknęło? Markus chyba wyczuwa, o czym myślę, bo patrzy pytająco. Wolę nic nie mówić, a on to akceptuje. Uderza mnie myśl, że w oczach kogoś patrzącego z zewnątrz przypuszczalnie wyglądamy jak zakochana para, która spaceruje, trzymając się za ręce. Nagle robi mi się nieprzyjemnie, jakby ktoś rzeczywiście nas obserwował, i rozglądam się, szukając oznak, że ktoś śledzi nasze kroki z ukrycia. Markus oczywiście zauważa zmianę w moim zachowaniu, mimo to jego pytanie mnie zaskakuje: - Ty też to czujesz? Wodzi wzrokiem wśród drzew. - Tak. Ktoś tutaj jest - odpowiadam bez wahania i w tym momencie jestem pewna, że mam rację. Nie wiem, skąd mam tę pewność, ale otaczająca nas przyroda już nie wydaje się

nieskalana. Może przez czarne ptaki, które nagle wzbijają się w powietrze niedaleko mojego domu. A może dlatego, że cisza nie jest już niezmącona. Robi mi się nieswojo. - Wracamy? Mocno ściskam jego rękę, odpowiada tym samym. Ścieżka jest śliska od śniegu, przejście kilometra dzielącego nas od domu trwa dłużej niż zwykle. Idziemy tak szybko, jak się da, nic nie mówiąc, bez słowa pomagamy sobie pokonywać wystające korzenie i śliskie miejsca. Zwalniamy dopiero, gdy już dochodzimy do mojej polany. Dom wygląda, jakby włożył zimowe ubranie; letni domek z ciepłym puchem na dachu. Z komina unosi się cienka smużka białego dymu, w oknach światło. Wszystkie lampy zapalone, chociaż na dworze jeszcze szary listopadowy dzień. Przypomina to bajkową idyllę. Stajemy, przypatrując się tej scenie, gdy nagle go dostrzegam; na schodkach przed tarasowymi drzwiami przysiadł malutki, skulony kształt. Mija dobrych kilka sekund, zanim dociera do mnie, co widzę. - To Ziggy. Rzucam się na powitanie mojego zaginionego kota, ale Markus łapie mnie za ramię i ciągnie do tyłu. - Zostań tu. Dookoła domu są ślady, mogłabyś je zadeptać. Muszę zadzwonić po techników. Trzyma w ręku komórkę. - Mam to gdzieś, wrócił mój kot. - Siri, nie idź... Za późno, nie słucham Markusa i podbiegam do Ziggy’ego, który wygląda, jakby ze schodków spoglądał na morze. Dopiero z bliska orientuję się, że coś jest nie tak. Ziggy siedzi nieruchomo i nie reaguje na wołanie. Gdy w końcu dopadam do niego i wyciągam rękę, żeby pogłaskać go po grzbiecie, ze zdumieniem czuję, że jest zupełnie sztywny. Nie tylko sztywny, również twardy. Przewraca się z głuchym łoskotem, jak polano, gdy spadnie na podłogę, i zostaje w tej samej pozycji. Dopiero wtedy dociera do mnie. Jest wypchany. Ktoś wypchał mojego kota.

Tamtej nocy w ogóle nie śpię, kilka następnych również. Nie daje mi zasnąć myśl o Ziggym i losie, jaki mu przypadł w udziale. Raz za razem pytam siebie, jak można zrobić coś takiego niewinnemu zwierzęciu. Poddałam się, nie upieram się, żeby nadal mieszkać w moim domu. Już nie mogę zaprzeczyć, że to niebezpieczne i że ktoś nastaje na mnie. Jest to tak oczywiste, że sama nie rozumiem, dlaczego tak uparcie temu zaprzeczałam. Aina załatwiła mi mieszkanie. Jej znajomy wyjechał na pół roku, ma wykładać na jakimś uniwersytecie we Włoszech, i jego kawalerka na Hantverkargatan jest wolna. Pusta. Do mojej dyspozycji. Mieszkanie okazuje się malutkie, skromne, ale funkcjonalne. To nie mój dom, tylko miejsce, w którym mogę przebywać do chwili, gdy policja złapie poszukiwanego mężczyznę. Jeśli złapie. W głębi duszy zaczęłam w to wątpić. Straciłam pewność. Już nie pamiętam, jak przedtem wyglądało moje życie. Przed śmiercią Sary. Zanim mój kot został zamieniony w eksponat, zanim Marianne wpadła w śpiączkę i na moim trawniku pojawiła się świeża krew. Mam uczucie, jakbym od zawsze żyła w stanie zagrożenia. Tak się do niego przyzwyczaiłam, że stało się nierozerwalną częścią mnie. Jestem Siri. Jestem ścigana. Zagrożona. Prześladowana. Nadal nic nie powiedziałam rodzicom ani siostrom. Nie ma ustawowego nakazu informowania o wszystkim rodziców. Może powinnam im powiedzieć, co się stało, ale nie mam siły myśleć o tym, że się o mnie martwią. Stwarzać sobie jeszcze jeden powód, by czuć się winna. Markus zabiera mnie, moją walizkę i trzy pudła z rzeczami, potem pomaga mi się urządzić. Przedpokój okazuje się całkiem ustawny, jest tam biurko i krzesło. Na ścianach półki pełne książek z filozofii i historii idei. W pokoju okrągły stolik i kanapa z lat trzydziestych o kształtnych podłokietnikach. Maleńki telewizor, wnęka sypialna z łóżkiem tak wąskim, że nie potrafię sobie wyobrazić, jak można na nim spać. Znów książki. W kuchni stół z dwoma krzesłami. W oknie pokoju wisi gwiazda, jakby ktoś postanowił zrobić ustępstwo na rzecz nadchodzącego Bożego Narodzenia. Znów myślę, że to nie jest mój dom, tylko schronienie. W najwyższym stopniu tymczasowy azyl. Od dnia, gdy znaleźliśmy Ziggy’ego, mam wrażenie, że Markus stale jest przy mnie. Nie mogę się przyzwyczaić do jego bliskości, chociaż jestem mu wdzięczna. Ostrożnie, po omacku staramy się znaleźć równowagę pomiędzy sytuacją, w jakiej się znalazłam,

okolicznościami, w których się spotkaliśmy, i tym, co do siebie czujemy. Jest noc. Zimna, wilgotna noc deszczowa. W mieście nie ma prawdziwych ciemności, nie to co w moim domku. Tu nigdy nie zapada prawdziwa noc, tylko coś w rodzaju innego dnia, w którym sztuczne światło trzyma ciemność na dystans. Markus przyszedł mi pomóc skręcić półkę. Nie chodzi o to, że nie potrafiłabym zrobić tego sama, tylko nie ma tu żadnych narzędzi. Jest już od wielu godzin, ale nie udało nam się zabrać do skręcania. Zjedliśmy resztki wczorajszej pizzy na telefon, popijając kwaśnym winem, i kochaliśmy się w ciasnej, niewygodnej wnęce sypialnej. Przeszkadza mi, że nie ma tu nic mojego, wszystko pożyczone. Nawet prześcieradła, na których leżymy - teraz wilgotne i zwinięte w nogach łóżka. Okno na Hantverkargatan jest otwarte, tchnienie wilgotnego, zimnego powietrza prześlizguje się po naszych odkrytych nogach jak niewidzialne, owłosione zwierzę nocne. Dłoń Markusa na moim karku; powoli przesuwa nią po moich krótko obciętych włosach i jednocześnie patrzy pustym wzrokiem na żałośnie mały pokój. Muszę ugryźć się w język, by nie zadać pytania, które - jak sobie wyobrażam - kobiety zawsze zadają. Postanawiam, że naprawdę nie będę się przejmować tym, co on myśli, wystarczy mi ta chwila i nie zmącę ciszy, aby tylko otrzymać z jego strony potwierdzenie. Niby po co miałabym zabiegać o czułe słówka? Sama nie wiem, jak określić naszą wzajemną skłonność, delikatną i jednocześnie nieprzepartą. Czy to jest miłość? Czy tylko użyczamy sobie swoich ciał, żeby załatać czarne dziury, które nosimy w środku? Z oddali dochodzi dźwięk syreny, który widocznie wytrąca Markusa z rozmyślań, bo opiera się na łokciu, patrzy na mnie, jakby właśnie dostrzegł, że leżę obok, całuje mnie najpierw w jedną powiekę, potem w drugą. Delikatnie. - Wiesz, że powinnaś się zgodzić na ochronę. Nawet po przeprowadzce. Wzdycham z rozdrażnieniem. Chodzi o to, że nie chce uszanować mojej decyzji i wydaje mu się, że wie lepiej, czego mi potrzeba. Jest taki młody, ma tak niewiele doświadczenia życiowego, a mimo to się wymądrza. - Już o tym dyskutowaliśmy. Nie chcę tu żadnych policjantów. Wystarczy mi jeden... gliniarz. - Bardzo zabawne. - Mówi to z urazą i cofa rękę z mojego karku. - Zdajesz sobie sprawę z ryzyka, na jakie się narażasz? Powoli siadam, wciągam majtki i ciasno owijam ramiona kołdrą. Zimno mi. - To jest tak: jeśli mu, czy też jej, ulegnę i wprowadzę ograniczenia do mojego

dotychczasowego życia, to pozwolę mu wygrać. - Wybacz, widocznie jestem nierozgarnięty, ale nie rozumiem, jak możesz widzieć w tym porażkę. Radząc sobie z zagrożeniami, pokazujesz, że jesteś naprawdę silna. - Świetnie, właśnie udowodniliśmy, że nie jestem. Nie jestem silna, bo nie ścierpię kręcących się koło mnie gliniarzy. Czyli jestem słaba, tak? - Przepraszam, teraz jesteś nieznośna. Ja chcę ci tylko pomóc. - Bo uważasz, że tak należy, prawda? Podnoszę głos. - I właśnie dlatego to mówię. Bo wiem, że tak należy. - A od kiedy znasz się na tym, co należy? Teraz w dodatku stałam się nieprzyjemna, ale wszystko we mnie domaga się, żeby przytrzeć mu nosa. - O co ci chodzi? - mówi Markus. Wygramolił się z łóżka, zaczyna się ubierać. - O to: uważasz, że z twojej strony to w porządku, że ze mną sypiasz? Jak myślisz, co by powiedziała Sonja, gdyby cię teraz zobaczyła? Markus uśmiecha się głupio z lekko otwartymi ustami, co mnie jeszcze bardziej złości. - Czy to etyczne, sypiać ze świadkiem? W trakcie śledztwa? - Opanuj się. Od kiedy pieprzenie jest karalne? - Może zadzwonimy, zapytamy Sonję? Mogę... - Ty naprawdę masz nie po kolei - przerywa Markus, kopiąc poduszkę, która spadła na ziemię. Poduszka trafia w mój kieliszek stojący parę kroków dalej, rozlega się brzęk szkła, ale on nie zwraca na to uwagi. - Nie prosiłem się o opiekę nad tobą! - A od kiedy ty się mną opiekujesz? Mam tyle lat, że mogłabym prawie być twoją matką. - Co nie przeszkadza, że zachowujesz się jak durny dzieciak. Krzyczy. Jeszcze nie widziałam go rozgniewanego, jego reakcja sprawia mi perwersyjną przyjemność. Wydaje mi się bardzo cielesna, pociągająca, niemal erotyczna. Chyba rzeczywiście mam nie po kolei. - Sama sobie skręć tę cholerną półkę. Markus wypada z pokoju, zostawiając mnie na śmiesznie wąskim łóżku. Znów się kładę. Patrząc w okno, za którym panuje szarość nie-dnia, tylko neonowej nocy, podejmuję decyzję. To nie jest miłość, to jedynie terapia dla ciała. Zaspokojenie pewnej potrzeby.

Nic innego.

Znów śni mi się Stefan. Opalony, silny i radosny, jak to on. Jednak coś nie pasuje. Leżymy w łóżku przytuleni do siebie, na policzku czuję jego rytmiczny, zimny i wilgotny oddech. Nie patrzę mu w oczy, bo mam świadomość, że go zdradziłam. W moim łóżku leżał inny mężczyzna, moje ciało pieściły inne ręce. To zdrada gorsza od śmierci, wręcz niewybaczalna, uzmysławiam sobie. Jednak Stefan się śmieje, obejmuje mnie coraz mocniej, w końcu wtulam nos w jego pachę i wdycham zapach mułu, wodorostów i traw morskich. Głaszczę go po plecach, silnych i tylko trochę mokrych; nic dziwnego, myślę, przecież tak długo leżał w wodzie. Podnosi mnie do góry swoimi silnymi ramionami i leżąc na wznak, kładzie mnie na sobie. Od razu opieram głowę na jego wilgotnym prawym barku. Dłonią przeczesuję mu mokre włosy i z roztargnieniem wyjmuję z nich kawałki wodorostów i liści. Stefan całuje mnie delikatnie w policzek i mówi, że dawno nie był tak szczęśliwy jak teraz. „Dawno nie byłem tak szczęśliwy”. Dodaje, że przedtem czuł się bardzo źle, ale teraz już będzie dobrze. Budzę się z bólem w piersi, tak silnym, że ledwo mogę oddychać, i od razu wiem, co to jest: poczucie winy. Muszę usiąść i skupić się na oddychaniu, żeby z bólu i rozpaczy nie stracić panowania nad sobą. Utrata jest tak trudna do udźwignięcia, tak ciężko się z nim rozstać. Nie mogę być z nim i nie potrafię się bez niego obejść. Jak długo jeszcze mam tak żyć?

Za oknem ciemność, chociaż dopiero parę minut po piętnastej. Jestem ponownie w komisariacie policji w Nacka, znów wezwała mnie Sonja. Nie siedzimy u niej, tylko w innym, jasnym pokoju o zielonkawych ścianach, gdzie są tylko cztery krzesła i stół nieco wyższy niż zwykle. Na suficie nowoczesne oświetlenie. W kącie kamera wideo na statywie. Tylko ja siedzę twarzą do kamery. Naprzeciwko Sonja, za nią Markus. Dziwaczna sytuacja. Byliśmy z Markusem tak blisko, teraz udajemy obojętność. Sonja nie wie, co między nami zaszło, on ma świadomość, że powinien jej powiedzieć, ale wie również, że jeśli to zrobi, zostanie wyłączony ze śledztwa, a tego nie chce. Ze mną też nie chce o tym rozmawiać, prosi tylko, żebym uszanowała jego decyzję, i zapewnia, że to nie wpłynie ujemnie na jego pracę, raczej przeciwnie. Postanowiłam się nie wtrącać, chociaż mam wątpliwości, czy to dobrze, że bierze udział w śledztwie, bo już nie jest bezstronny. W języku prawniczym określa się to chyba jako konflikt interesów. Mimo to nic nie mówię. Chyba nawet wolę, żeby został, bo w ten sposób jest łącznikiem pomiędzy mną a tym, co się dzieje w śledztwie. - Witaj, Siri. Mój pokój jest dziś zajęty, dlatego siedzimy tutaj, ale to nie jest przesłuchanie. Wygląda na zmęczoną. Na policzek opada jej szpakowaty kosmyk włosów. Ciekawa jestem, ile spraw prowadzi jednocześnie. - Domyślam się, że jesteś poruszona tym, co się stało. Ma na myśli Ziggy’ego. Kiwam głową. Nie mam siły opowiadać, jak bardzo mną wstrząsnęła ta makabra, i wciąż nie mogę pozbierać się ze zdumienia, że można być takim sadystą. Kim jest człowiek, który tak mnie nęka? I dlaczego? - Chcę, żebyś została wyposażona w pakiet ochronny składający się z pilota napadowego i specjalnego telefonu komórkowego połączonego bezpośrednio z policją. To niedopuszczalne, żebyś nie miała żadnej ochrony. - Już rozmawiałam o tym z Markusem. Za późno dostrzegam grymas na jego twarzy. Nie chce, żebym ujawniła, że mieliśmy ze sobą częstszy kontakt. - Taak? Sonja wygląda na zaskoczoną. Unosi mocno podmalowaną brew i przygląda mi się w milczeniu. - W związku... z kotem. Markus wtedy przyjechał do mnie... po moim telefonie. Sonja zbywa to niecierpliwym machnięciem ręki, jakby myślała, że specjalnie przeciągam temat, żeby nie rozmawiać o ochronie.

- Nie możemy się zgodzić, żebyś została w swoim domu. Muszę cię prosić o tymczasową zmianę miejsca zamieszkania. - Już się przeprowadziłam. - O, to dla mnie nowa wiadomość; dobra wiadomość. Jednak uważam, że zważywszy na okoliczności, potrzebujesz dodatkowej ochrony. - Nie jestem zainteresowana ochroną policyjną. - I tak nie mielibyśmy takich możliwości. Na jej twarzy pojawia się sarkastyczny, trochę mdły uśmiech. - Jeśli już, byłby to raczej ochroniarz, mamy za mało policjantów, żeby pilnowali wszystkich ewentualnych ofiar przestępstw. Koło twojego domu mógłby co pewien czas, zgodnie z jakimś harmonogramem, przejeżdżać nasz radiowóz, ale skoro się przeprowadziłaś, nie jest to konieczne. Myślałam raczej o specjalnym telefonie, żebyś mogła szybko skontaktować się z policją. I o pilocie napadowym. Przez chwilę się zastanawiam, co to oznacza. Możliwość szybkiego kontaktu z policją byłaby rzeczywiście ulgą. Wprawdzie nie chcę całodobowej ochrony, ale nie mogę zaprzeczyć, że się boję. Może ten telefon zapewni mi większy spokój. Kiwam głową, mamrocząc, że się zgadzam. - Dobrze, załatwi to jeden z kolegów. Przypuszczalnie Stenberg. Kiwa głową Markusowi, który również odpowiada kiwnięciem. Zadba, żeby mnie ochronić przed niebezpieczeństwem. W tym momencie zerkam na jego ręce. Te ręce. Markus patrzy na mnie, czuję, że wie, o czym myślę, co poznały jego ręce. Co ze mną zrobiły. Z moim ciałem. Czerwienię się, spuszczam wzrok, nie mogę na niego patrzeć. Muszę znaleźć jakiś neutralny temat. - Na jakim etapie jest śledztwo? - Sprawdzamy różne tropy, nie przywiązując się za bardzo do żadnego, jak się pewnie domyślasz. Znów ma na twarzy wyraz zmęczenia. - Co to znaczy? Że nic nie wiecie? Mój głos brzmi ostro, piskliwie. Denerwuję się. Zadaniem policji jest łapanie złoczyńców. Bandziorów. Od dzieciństwa mam głęboko zakorzenione przeświadczenie, że tak ma być. Policja chwyta przestępców i ochrania słabych. To obowiązujący schemat w niezliczonych książkach, komiksach i filmach, które towarzyszyły mi w okresie dorastania. Rzeczywistość okazuje się inna. Policja nie jest w stanie schwytać człowieka, który

mnie prześladuje. I nie może mnie ochronić. Po części bierze się to stąd, że nie zgadzam się na ochronę. Jednak to, że przesłuchania i ochrona wydają mi się takie bezsensowne, pewnie ma głębsze przyczyny. Ogarnęło mnie niepojęte poczucie rezygnacji i beznadziejności. Jeszcze nigdy moja możliwość sterowania własnym życiem nie była tak ograniczona. W przyszłość prowadzi tylko jedna droga i wytyczył ją za mnie kto inny. Mam wrażenie, jakby mój los był przesądzony, że niczym w greckim dramacie zmierzam ku upadkowi i nic nie jest w stanie temu przeszkodzić. Wiem, że trzeźwo oceniając, jest to odległe od rzeczywistości i przygnębiające, ale już nie panuję nad tymi strasznymi myślami. - Siri, my naprawdę dużo robimy. Sonja patrzy współczująco, a mnie nagle ogarnia wstyd. Przecież rozumiem, że policja robi, co może. Sonja mówiła mi wcześniej o przesłuchaniach osób z otoczenia Sary, z jej przeszłości, o analizowaniu moich nagrań w poszukiwaniu kolejnych tropów. O materialnych dowodach. Ale jeśli ja sama nie wiem i nie rozumiem, kim jest człowiek przepełniony nienawiścią do mnie, to skąd policja ma to wiedzieć? - Jak pewnie wiesz, kilkakrotnie przesłuchaliśmy twoich kolegów. Kiwam głową. - Sprawdzamy inne przestępstwa, które być może łączą się w jakiś sposób z groźbami pod twoim adresem. Ponownie kiwam głową. - Skontaktowaliśmy się z profilerami z Komendy Głównej Policji. Twoja sprawa ma priorytet, bo uważamy, że może ci grozić niebezpieczeństwo. Poszukiwany jest sprawca morderstwa, wiadomo, że nie popełnił go w afekcie, a to znaczy, że potrafi kierować swoim postępowaniem. To nie jest zwyczajne śledztwo w sprawie morderstwa. Sonja milknie, chyba uważa, że powiedziała za dużo. - Jeszcze raz cię proszę, żebyś się zastanowiła, kto z twego otoczenia może ci źle życzyć.

Stając przed jej domem z niebieskim plecakiem w ręku, byłem przygotowany najlepiej, jak tylko można. A jednak. Już jej nie było. Właściwie czułem to już wtedy, gdy ostrożnie podchodziłem od strony gęstego lasu, gdy zobaczyłem... a raczej... nie zobaczyłem świateł w oknach ani niedopitych kieliszków na stole w kuchni. Żadnego ruchu. Żadnego odgłosu. Zeszła pod ziemię, co zresztą przewidywałem. Niczego to nie zmieniło, wiedziałem, jak ją wykurzyć i co zrobić, żeby wróciła. Wszystko zostało już zaplanowane. Wystarczy, że pociągnę za sznurki i uruchomię ciąg wydarzeń, aby je popchnąć we właściwym kierunku. Odwróciłem się i ruszyłem z powrotem do szosy. Pora złożyć wizytę następnemu ze świrowatych pacjentów Siri.

O ciemności. Myślę, że życie sporo mnie nauczyło o ciemności. O czerni, która zupełnie bez naszej świadomości wdziera się do samego jądra duszy. To tak, jakby idąc przez trzęsawisko, człowiek dopiero w połowie odkrywał, że kalosze przeciekają. To samo zimne i lepkie wrażenie. Bywa, że wyczuwam je u pacjenta. Gdzieś mi zamajaczy. Czasem wspólnie uchylamy drzwi, żeby się przesączyło. Jednak najczęściej nic nie wiadomo. Człowiek rozgląda się po ludziach w swoim otoczeniu. Wydają się normalni, robią normalne rzeczy, żyją w najwyższym stopniu normalnie. Trudno sobie wyobrazić, ile mroku może się pomieścić w jednym człowieku. Trudno objąć rozumem. Jeszcze trudniej, że miałoby to dotyczyć przyjaciela lub kolegi. Całkowicie pochłoniętego, opanowanego mrokiem. Nie potrafię w to uwierzyć. Napotykam spojrzenie Markusa siedzącego po drugiej stronie stołu. Próbuję przetrawić, co powiedział. To na pewno jest ktoś, kogo znam. Ktoś w jakiś sposób związany z naszą poradnią. Siedzimy w małej wegetariańskiej jadłodajni na Fjällgatan. Nigdy bym nie zgadła, że Markus może lubić takie jedzenie, tymczasem patrzę, jak z wyraźną przyjemnością zajada marynowaną ciecierzycę i gulasz z tofu. Kończy się pora obiadowa. Pięćdziesięcioletnia pani w szerokiej tunice z batikowym wzorem, obwieszona srebrną biżuterią, rozgląda się zmieszana za swoim towarzystwem. Myślę, że wygląda na psycholożkę. Na prawo ode mnie słyszę, jak młoda kobieta wzburzonym głosem rozmawia z personelem. - Przecież on musi zjeść. Czarnowłosa kelnerka z mnóstwem kolczyków ma zakłopotaną minę, gdy cichym głosem mówi szybko: - W naszej mikrofalówce nie można odgrzewać żadnych produktów mięsnych. Nawet jedzenia dla niemowląt. - Dlaczego? Może mi pani podać choć jeden rozsądny powód? - kontruje młoda mama. - Dlatego, że w kuchence zostanie zapach mięsa i...

- Przepraszam, ale to jakieś brednie. Zresztą to nie ma znaczenia. I tak nie mam już ochoty jeść u was. Widzę, jak wstaje, trzymając synka na biodrze, do wielkiej torby wiszącej na krześle wkłada słoik z jedzeniem dla dziecka i wychodzi szybkim krokiem. Markus unosi brwi i patrzy na mnie. - A ty jesteś za czy przeciw? - Za czy przeciw czemu? - Pytam o mięso. - Mięso, czy ja wiem? Jest smaczne. - Śmieję się. Po chwili poważniejemy. Markus nabija marchewkę na widelec, ale zamiast włożyć do ust, odkłada na talerz, patrzy na mnie i chwyta mnie za rękę. Zastanawiam się, co powie. - Ta krew w twoim ogrodzie, wiesz, ta z psa. Otóż tej samej nocy zaginął wraz ze swoim psem pewien facet z Värmdö. Wyszedł tylko na spacer przed kolacją, ale nie wrócił do swojej kobiety i dziecka. Nikt go nie widział od tamtej pory. Mieszkał parę kilometrów od ciebie. Początkowo nikt nie łączył tego zaginięcia z morderstwem Sary. Gość miał długi, poza tym często robił skok w bok. Można było założyć, że się ukrywa. Okazuje się jednak, że te sprawy mogą się łączyć. Być może widział coś. Kogoś. Może zobaczył za dużo... Kręcę głową i zaciskam powieki, nie wiem, czy mam siłę słuchać, ale Markus łapie mnie za nadgarstki, jakby chciał przytrzymać. - To nie koniec. W tamto popołudnie, gdy znaleźliśmy twojego kota, technicy zabezpieczyli na śniegu ślady męskich butów rozmiar czterdzieści dwa. Rodzaj butów sportowych, ale miały starte podeszwy, więc nie sposób stwierdzić, jakiej marki. Prawie na pewno był to mężczyzna i podobno da się wyliczyć masę jego ciała, ale nie pytaj mnie, w jaki sposób. Prawdopodobnie waży około osiemdziesięciu kilogramów. Jeśli do tego dodamy numer butów i przyjmiemy, że facet jest normalnej tuszy, prawdopodobnie ma od stu siedemdziesięciu pięciu do stu osiemdziesięciu pięciu centymetrów wzrostu. - Nic więcej nie wiadomo? Jestem rozczarowana i zrezygnowana. - Zaczekaj chwilę - przerywa mi Markus. - Wiemy, że facet kręcił się po twoim podwórku i na dłuższy czas zatrzymał się w jednym miejscu, koło wysokich drzew tuż przy brzegu. Prawdopodobnie stamtąd nas obserwował. - A więc tam był. Szpiegował nas? Robi mi się nieswojo, gdy przypominam sobie nieprzyjemne wrażenie, że jestem obserwowana.

- Tak, ktoś był, najprawdopodobniej on. Są również ślady opon. Ciekawa rzecz, otóż to specjalny typ opon zimowych, których nie stosuje się w zbyt wielu markach. Właściwie niemal wyłącznie w nowych modelach volvo. Mamy również zeznanie świadka. - Co takiego? - Ktoś widział czarny samochód, prawdopodobnie volvo cross country, który jechał z dość dużą prędkością. Czas się zgadza, świadek jest wiarygodny. - Kto to jest? - Nie wolno mi podawać takich informacji. Kurde, nie powinienem ci opowiadać tego wszystkiego... Muszę przyhamować, zbyt daleko się posunęłam. I tak powiedział za dużo, nie powinnam więcej pytać. Kiwam głową na znak, że się z nim zgadzam. - Sonja ma rację - nagle mówi Markus, grzebiąc widelcem w jarzynach. - W czym? Dalej dłubie widelcem w talerzu i nie odpowiada. Zauważyłam, że czasem tak robi, zamyka się w sobie, nie odpowiada. Drażni mnie to. - W czym ma rację? - powtarzam. Markus wzdycha, przesuwa dłonią po włosach. - Że już nie jestem bezstronny. - W jakim sensie? Dlaczego tak powiedziała? Chyba jej nie powiedziałeś o nas? pytam tonem lekkim jak piórko, mimo to pobrzmiewa w nim cień oskarżenia. Markus wpatruje się we mnie i powoli kiwa głową. - Owszem, rozmawiałem z nią. - Niby niewinne stwierdzenie, ale wiem, co to znaczy. - Wycofają mnie ze śledztwa. Patrzę na niego, siedzi naprzeciwko mnie w tej samej co zwykle bluzie z kapturem, ale nie mówię, że przecież go ostrzegałam. W środku czuję jednak narastającą złość, wypełnia wszystkie moje komórki, bo to znaczy, że nasz związek, czy jak to nazwać, nabrał oficjalnego charakteru. Markus jakoś nie zauważył mojej reakcji. - Nie bój się. Nie wywalą mnie z pracy ani nic takiego. Sonja przesunęła mnie do śledztwa w sprawie o pobicie. Gang młodocianych napadł trzynastolatka, ukradli mu komórkę, dwieście koron i jeszcze skopali, ma pękniętą czaszkę. Kręcę głową, nie potrafię wyrazić słowami, jaka jestem zła. - Nie wiem... - Czego? - Dla ciebie może to w porządku, ale ja nie mam przekonania, że to... dobrze.

Faktem jest, że wcale mi się nie podoba, że Markus powiedział o nas. Wydaje mi się, że dla niego to wszystko jest zbyt oczywiste; również mnie tak traktuje. Jakbyśmy byli parą. Jakbym należała do niego. - O co ci chodzi? - Ma speszoną minę. Zabieram rękę. - Nie chce mi się o tym rozmawiać. Możemy zmienić temat? Widzę, że go uraziłam. Odchyla się na krześle i krzyżuje ramiona na piersi. - Nie rozumiem cię, Siri. Zaczynam się śmiać. Jest to śmiech zupełnie nie na miejscu, głośny, świdrujący. - No jasne. Witaj w klubie. Markusa to nie bawi. Zaciskając szczęki, ostentacyjnie patrzy w okno, na roztaczający się stąd nieprawdopodobny widok Skeppsbron[35], otulonego szarą listopadową mgiełką. A ja patrzę na ciecierzycę, jakby to mogło zmienić coś na lepsze. Zwraca na mnie wzrok, w którym dostrzegam coś nowego. Jakąś surowość. Wiem, że go dotknęłam. Sprawiłam mu zawód. Sama nie rozumiem, dlaczego zawsze muszę zrobić coś takiego. Dlaczego to musi być takie trudne. Myślę, że byłoby mu lepiej beze mnie. Dla niego również jestem ciężarem. [35] Skeppsbron - najstarsze nabrzeże dla statków przy sztokholmskim Starym Mieście, cumują tu głównie promy.

Siedzę w kuchence w poradni. Aina postanowiła zastąpić Marianne - rozstawia świąteczne ozdoby, czyli adwentowy świecznik i czerwone świece zapachowe, od których w małym pomieszczeniu pachnie choinką i rodzynkami. W oknie stoi amarylis, ale minie jeszcze wiele tygodni, zanim zakwitnie. W poradni zapanowały nowe porządki, przyzwyczailiśmy się, że w recepcji jest pusto. Rano, przychodząc do pracy, wszyscy tam zerkamy z pewną nadzieją, chociaż dobrze wiemy, że Marianne nadal leży nieprzytomna w szpitalu na Söder. Jej nieobecność jest bardzo odczuwalna. W małym zespole każda osoba jest ważna. Mimo to nie rozmawiamy o niej. Zdążyliśmy się już przyzwyczaić, posłaliśmy jej kwiaty do szpitala, ale wstrzymaliśmy się z odwiedzinami; recepcję i szafy biurowe zostawiliśmy mniej więcej w dawnym porządku. Sven w żaden sposób nie okazuje, co myśli o ostatnich wydarzeniach ani o tym, że był wielokrotnie przesłuchiwany przez policję. Ciekawa jestem, co myśli, gdy codziennie wchodzi po schodach do poradni. Jak się czuje, napotykając nasze spojrzenia nad stolikiem w kuchence. Czy zdecyduje się poszukać nowej pracy? Mam wrażenie, jakby nasza poradnia nadtopiła się jak kostka cukru wrzucona do gorącej herbaty. Niegdyś sympatyczne i przyjazne miejsce pracy, dające poczucie, że oto tworzymy coś własnego, zamieniło się w miejsce niepewne i nieokreślone. Słyszę, jak otwierają się drzwi wejściowe, i wiem, że to Aina wraca z miasta. Wpada do kuchenki z zaczerwienionymi policzkami i naelektryzowanymi włosami, wnosząc ze sobą falę zimnego, krystalicznego powietrza. Zamaszystym ruchem rzuca na stół brązową papierową torebkę. - Świeże drożdżówki z cynamonem prosto z cukierni. Weź sobie! Kręcę głową, już nie mam ochoty na nic słodkiego. - Jak ci się mieszka? Przygląda mi się z zaciekawieniem. - Dziękuję, w porządku. Jestem ci naprawdę bardzo wdzięczna. - Daj spokój - przerywa - wiesz, że gdyby ode mnie zależało, już od dawna nie mieszkałabyś w tym cholernym domu. Od śmierci Stefana. Nigdy nie mogłam zrozumieć, dlaczego zdecydowałaś się tam zostać. A w obecnej sytuacji... chociaż tyle mogłam zrobić. Wyjmuje z torebki ogromną drożdżówkę i zaczyna jeść, jednocześnie ściąga palto, rzuca je na krzesło, sama siada na drugim. Wygląda na zmęczoną. Wydarzenia z całej jesieni nie mogły nie odbić się także na naszych wzajemnych relacjach. Cały czas mogłam na nią liczyć, że wesprze, wysłucha. Znalazła mi nawet tymczasowe mieszkanie. Właściwie niczego

ode mnie w zamian nie żąda, ale wiem, że jest zawiedziona. Poirytowana, że jej nie słucham, a jej dobre rady spływają po mnie jak woda. - Jak tam śledztwo? - pyta z ustami pełnymi drożdżówki. - Niewiele nowego. Chociaż nie, technicy znaleźli na śniegu ślady faceta, który zabił Ziggy’ego. A potem tego samego dnia ktoś widział czarne volvo. - Czarne volvo? Aina przestaje gryźć, ma rozchylone usta, widać częściowo przeżutą bułę. - Terenowe? Jak twojego taty? Potakuję, zastanawiając się, skąd ona to wie. - Wiem, kto ma czarne terenowe volvo. Nawet jestem tego zupełnie pewna, bo o mało nie wjechałam w niego w garażu. Z otwartych ust wypada jej grudka przeżutego ciasta, zostawiając plamę na stole. - Kto? Aina ociera usta wierzchem dłoni i nachyliwszy się, mówi cicho, jakby dzieliła się ze mną tajemnicą: - Peter. Peter Carlsson jest właścicielem czarnego terenowego volvo.

Vijay kuli się pod ostrym, przejmującym wiatrem, cienki płaszczyk furkocze na nim jak rozdarty żagiel. Wyszliśmy z jego gabinetu na wydziale psychologii i teraz spacerujemy wzdłuż Brunnsviken w kierunku Hagaparken[36]. Jest piękny dzień, po raz pierwszy od dwóch tygodni świeci słońce. Niebo jest błękitne, pędzą po nim na północ chmurki rzadkie jak mgiełki. Przeszkadzają jedynie silne podmuchy, od których mało się nie przewracamy na wąskiej ścieżce. Śnieg stopniał, ale zostały śliskie, mokre oblodzenia. W pewnej chwili tracę równowagę, Vijay łapie mnie za ramię. - Uważaj, Siri! Ostrzeżenie jest tak wieloznaczne, że aż się muszę zaśmiać. Ostatnio mówi to tak często, że już mi się zlewa w jedno. Tym razem mogę go posłuchać i uważnie patrzę pod nogi. Powiedziałam mu o Peterze Carlssonie. Bez ujawniania żadnych konkretów, owijając w bawełnę, zmieniając fakty i szczegóły, żeby nie dało się go rozpoznać. Męczy mnie świadomość, że nie dochowując tajemnicy, mogę zranić człowieka, który i tak jest dostatecznie poturbowany. Nic na niego nie mam, więc nie mogę powiedzieć o nim policji, ale nie mogę pozbyć się obaw, że to on, ani przestać myśleć o jego fantazjach pełnych przemocy i zabijania. Odkąd Aina powiedziała mi o samochodzie Petera, mój lęk jeszcze się nasilił i spada na mnie wielką falą. Chwilami tracę panowanie nad sobą. Dlatego musiałam porozmawiać z Vijayem. - Co o tym sądzisz, Vijay? Vijay rozkłada ręce, a ja znów o mało nie tracę równowagi. - A co wiadomo o poszukiwanym sprawcy? Pytanie jest czysto retoryczne, więc czekam na dalszy ciąg. - Przypuszczamy, że to mężczyzna w średnim wieku, wykształcony, zamożny. Zorganizowany. Drażliwy. I bardzo, bardzo sprytny. Mężczyzna, który uważa, że ma zadanie do spełnienia: A man with a mission. - Vijay spogląda na spienione fale Brunnsviken. Ma zaciętą, przygnębioną minę, ale nie wiem, co go gniecie. - Podejrzewamy również, że jego relacja z Sarą miała charakter aseksualny. Z jakiegoś powodu nie chciał z nią współżyć. Pacjent, o którym mi opowiedziałaś, właściwie nie pasuje do tego obrazu. Wydaje się, że osobiście nic go z tobą nie łączy. Trudno się tu doszukać wiarygodnego motywu. Wprawdzie trochę wie o poradni i co najmniej jedną twoją pacjentkę zna osobiście. Jednak moje wątpliwości biorą się z tego, co mi powiedziałaś o jego problemach. Mężczyzna mający tego rodzaju obsesyjne myśli jest mało prawdopodobny jako sprawca, pod warunkiem że cię nie zmanipulował. Według mnie wygląda to właśnie na myśli obsesyjne. Jego lęk dotyczy raczej

tego, że straci kontrolę nad sobą i zacznie robić szalone rzeczy, których w gruncie rzeczy wcale nie chce. Podobnie jak młode mamy, które chowają w domu wszystkie lekarstwa i niebezpieczne przedmioty, bo nachodzą je obsesyjne myśli, że zrobią dziecku krzywdę. On się boi, że zrobi coś złego bliskiej osobie. Pewnie już myślałaś o tym, prawda? Vijay odwraca się do mnie, potakuję. Oczywiście, że myślałam. Pamiętam, jak rozmawiałam ze Svenem o Peterze Carlssonie. W końcu sierpnia. Mam wrażenie, jakby od tamtej pory upłynęła cała wieczność. - Istnieje jeszcze możliwość - ciągnie Vijay - że facet zmyślił te objawy i całą tę historię, żeby cię nastraszyć. Zbliżyć się do ciebie. Bo przekonanie, że cię oszukał, daje mu kopa. Ludzie z takimi zaburzeniami lubują się w przekonaniu o własnej przewadze intelektualnej. A mężczyzna, który zabił Sarę, czuje do ciebie silną, wręcz nienaturalną nienawiść. Jest tak wielka, że on nie cofnie się przed skrzywdzeniem kogoś trzeciego, byleby dosięgnąć ciebie. Zabił Sarę Matteus. Potem... wypchał twojego kota... to tak podłe, że aż chore. Gdyby cię oszukał, byłby to jeszcze jeden sposób, żeby cię pognębić. Zadręczyć. Zamykam powieki, przed oczami staje mi Peter Carlsson. Jego niebieskie oczy, nienaganna fryzura, zadbane paznokcie, jedwabny krawat. Zapamiętałam go jako głęboko nieszczęśliwego człowieka. Jego cierpienie wydawało mi się autentyczne, wstyd i łzy, również zapał, z jakim reagował, gdy trafiłam w punkt jakimś pytaniem. Nie mogę uwierzyć, że Peter Carlsson zabił Sarę. Vijay jakby czytał w moich myślach. - Nigdy nie wiadomo, Siri. Nie można wiedzieć do końca. Zetknąłem się z mordercami

biorącymi

udział

w poszukiwaniu

zaginionego

dziecka,

które

sami

zamordowali. Ze sprawcami, którzy potrafią oszukać najbardziej doświadczonych policjantów. Nigdy nic nie wiadomo. - Ale co ja mam zrobić? Pytanie zawisa w powietrzu. Vijay początkowo milczy, potem odwraca się do mnie. - Rozmawiałaś o tym z Markusem? - Został wyłączony ze śledztwa. Mówiąc to, patrzę przed siebie, by uniknąć spojrzenia Vijaya. Czekam na jakiś komentarz lub pytanie, ale milczy. Czuję, jak głaszcze mnie po rękawie palta. Domyślił się, że nie pora na takie pytania. - Może byś z nim jednak porozmawiała. Jeśli nawet nie bierze udziału w śledztwie, to nadal jest policjantem. Chyba rozmawiacie ze sobą? Kiwam głową potakująco. Rozmawiamy więcej niż kiedykolwiek wcześniej. - Co ty wiesz o Svenie? O powodach jego odejścia i tak dalej - pytam cicho, nadal nie

patrząc na Vijaya. Już wcześniej się zastanawiałam, czy poruszyć z nim ten temat. Pracuje na uniwersytecie, obraca się w środowisku akademickim i na pewno lepiej ode mnie i od Ainy orientuje się w krążących tam plotkach. - Masz na myśli Svena Wideliusa? Wydaje się autentycznie zdumiony. - Czy to prawda, że wywalili go z uniwersytetu? - A, chodzi ci o tamtą starą historię. - Vijay uśmiecha się lekko i zapala papierosa. Tak, wywalili go. Wdał się w romans ze studentką. Pewnie nie byłoby sprawy, gdyby nie był jej egzaminatorem, gdy pisała pracę dyplomową. Krążyły pogłoski, że dziewczyna jest niezrównoważona. - Niezrównoważona? - Depresyjna, nadwrażliwa. Zresztą nie wiem, ludzie wygadują straszne brednie. - I co się stało? - Ktoś doniósł dziekanowi. Nie wiem, i pewnie nikt nie wie, kto. Były domysły, że jej kolega z roku. Sprawa została wyciszona. Sven dostał wypowiedzenie, przestał się zajmować badaniami i całkowicie skupił się na prywatnej praktyce. Dziewczyna zniknęła, nie wiem, co się z nią stało. - Vijay milknie i wygląda, jakby się zastanawiał. - Właściwie powinnaś znać tę historię, przynajmniej częściowo. - Dlaczego miałabym znać? - Bo to było w naszych czasach, ona była z nami w grupie. Anna Svensson. - Anna Svensson? Przypomina mi się, była zamknięta w sobie; przyszła do naszej grupy pod koniec ósmego semestru i nawet próbowałam z nią rozmawiać, ale nigdy jej bliżej nie poznałam. - Właściwie jej nie znałam i nie przypominam sobie żadnych plotek. Inna rzecz, że wtedy byłam zajęta pisaniem pracy. - Chyba masz rację - mówi Vijay - wtedy się o tym nie plotkowało. Ja dowiedziałem się dopiero później, i to od kadry, nie od studentów. Tak czy inaczej Sven ciężko to przeżył. Niewiele brakowało, a Birgitta odeszłaby od niego. Zmarnował karierę. Bardzo liczył na to, że zostanie profesorem psychologii klinicznej. Dlaczego mnie o to pytasz? Nie wiem, co powiedzieć. Nie chcę dawać mu niczego do zrozumienia, ale czasem przychodzi mi do głowy myśl, nieprawdopodobna nawet dla mnie, że Sven mógłby być w to zamieszany. Z drugiej strony zdaję sobie sprawę, że zatrąca to już o paranoję. - Wydaje mi się przygaszony. Myślałam, że może spotkał go jakiś zawód...

w małżeństwie albo w pracy, albo... wiesz... - Tak, wiem. - Vijay chrząka i zmienia temat. - Chodzisz codziennie do poradni? - Tak, ale pracuję mniej niż przedtem. Bo co? - A wyprowadziłaś się z domu? - Tak. Wyprowadziłam się. Po tej historii z Ziggym... wysiadłam. - Sama słyszę, że mój głos brzmi piskliwie jak u dziecka. - Ale wrócę, gdy tylko się okaże, że mogę. Vijay kuli się, zaciąga głęboko i pstryknięciem wyrzuca niedopałek. Wsuwa ręce głęboko do kieszeni i długo na mnie patrzy. - Wydaje mi się, że nie rozumiesz, na jak wielkie niebezpieczeństwo się narażasz. Siri, ten facet jest niebezpieczny. On jest naprawdę groźny. Sądzę, że nie tylko chce ci zaszkodzić i sprawić, żebyś cierpiała. Myślę, że chce cię zabić. - Milknie na chwilę, znów na mnie patrzy. Następnie powoli, z naciskiem powtarza ostatnie zdanie: - Myślę, że chce cię zabić. [36] Brunnsviken - zatoka, nad którą w XVIII w. powstało duże założenie parkowe wokół królewskiego pałacu Haga.

grudzień

__

Wieczór, w poradni pusto. Zostałam dłużej, aby uporać się z papierkową robotą, która od jakiegoś czasu leży odłogiem. W każdym razie tak powiedziałam Ainie i Svenowi. W rzeczywistości chcę przeglądnąć notatki Svena na temat Petera Carlssona. Wiem, że to nieetyczne, może nawet stanowi naruszenie zasad dotyczących zachowania tajemnicy, ale po prostu muszę wiedzieć. Siedzę w recepcji, mam przed sobą kserokopie notatek rozłożone jak pasjans. W odróżnieniu ode mnie Sven rzadko nagrywa swoje sesje z pacjentami. Chyba nawet nie miałby nic przeciwko temu, żeby je filmować, ale podejrzewam, że cała ta procedura jest jak dla niego zbyt skomplikowana i zabiera za dużo czasu. Sven jest niedbały, niezorganizowany i nie chce zajmować się papierkową robotą więcej, niż to konieczne. Jest za to błyskotliwym psychologiem klinicznym i liczę, że coś z tego znajdę w jego notatkach. Chociaż jestem przekonana, że robię słusznie, jakoś nie mogę zabrać się do czytania. To, co powiedział Vijay, przestraszyło mnie bardziej, niż gotowa jestem przyznać. Vijay jest człowiekiem rozważnym, bez skłonności do przesady albo taniego sentymentalizmu. Znam go tyle lat i nigdy nie widziałam go tak zdenerwowanego. W końcu dociera do mnie, że on ma rację. Muszę być ostrożniejsza. Teraz sama nie rozumiem, dlaczego się tak długo upierałam, żeby zostać w domu. Jak mogłam być taka głupia? Jakbym nie chciała dostrzec, że jestem w niebezpieczeństwie. Że naprawdę jestem w niebezpieczeństwie. Sięgam do kartek leżących na wierzchu i zaczynam czytać. Pierwsza notatka to krótka informacja o zmianie terapeuty Petera i okolicznościach, które ją spowodowały. Dalej są starannie wpisane notatki z kolejnych dwóch sesji. Data: 17 września

Godzina: 15.00

Pacjent: Peter Carlsson Okoliczności przyjęcia: Pacjent zgłosił się do niżej podpisanego na pierwszą rozmowę po zmianie terapeuty. W sprawie szerszego opisu okoliczności przeniesienia od poprzedniej terapeutki Siri Bergman, patrz wcześniejsza notatka. Stan obecny: pacjent, 38-letni mężczyzna, zgłosił się do poradni w związku z obsesyjnymi myślami na tle seksualnym z elementami sadystycznymi. Wcześniej nie miał kontaktu z psychologiem ani psychiatrą. Mówi, że obsesyjne myśli są dla niego bardzo

obciążające, wzbudzają u niego bardzo silny lęk, utrudniając mu codzienne funkcjonowanie. Według pacjenta pojawiły się, gdy miał kilkanaście lat, po pierwszym stosunku seksualnym z kobietą. Już na wczesnym etapie związku zaczęły go nachodzić obsesyjne myśli o zrobieniu jej krzywdy. Próbował odsuwać je od siebie, ale bez większego skutku. W obawie, że faktycznie zrobi jej coś złego, zdecydował się na zerwanie. Od tej pory unikał nawiązywania relacji z kobietami, bojąc się powrotu obsesyjnych myśli i tego, że rzeczywiście mógłby komuś zrobić krzywdę. Ostatniej wiosny pacjent poznał kobietę, w której, jak twierdzi, jest bardzo zakochany, ale ze strachu unika zbliżeń. Jego partnerka nalega na współżycie fizyczne. Pacjent powiedział jej, że ma problem ze swoją seksualnością, i obiecał szukać pomocy w tej sprawie, nie wyjawił jednak, na czym w istocie polega ten problem. Pacjent podkreśla, że nie jest człowiekiem agresywnym i nigdy świadomie nie zrobił nikomu krzywdy. Zaprzecza również, aby te obsesyjne myśli sprawiały mu przyjemność. Prosi o pomoc w uwolnieniu się od nich. Sytuacja rodzinna: Pacjent wychował się w dzielnicy Huddinge w południowym Sztokholmie. Pochodzi z kochającej się rodziny, jest najstarszy z trójki rodzeństwa, ma dwie siostry. Ojciec, prawnik, pracował w państwowym urzędzie, matka, początkowo gospodyni domowa, w późniejszych latach dorastania pacjenta podjęła pracę jako sekretarka lekarza. Wg pacjenta miał normalne dzieciństwo, był spokojnym i grzecznym chłopcem, ale ze skłonnością do nadmiernego niepokoju. Z jego opisu wynika, że ojciec przez wiele lat zmagał się z nawracającą depresją. Poza tym w rodzinie nie widać dziedzicznych problemów psychiatrycznych. Sytuacja socjalna: Pacjent mieszka sam, jest ekonomistą w banku handlowym. Swoją karierę zawodową określa jako udaną. Ma dobre stosunki z rodziną, mówi, że jest bardzo zaprzyjaźniony z siostrami. Ma również kilku przyjaciół, z którymi często się spotyka. Stan psychiczny: Nawiązuje dobry kontakt zarówno werbalnie, jak i emocjonalnie. Orientuje się w swoim stanie. Wydaje się nieco przygnębiony. Na pytanie zadane wprost zaprzecza, jakoby miał samobójcze myśli, ale przyznaje, że ma poczucie bezsilności i rezygnacji. Opowiadając o swoich obsesyjnych myślach, odczuwa wyraźną przykrość.

Ocena: 38-letni mężczyzna mający podczas współżycia obsesyjne myśli agresywne. Nie wydaje się, aby czerpał z nich przyjemność, dlatego jest prawdopodobne, że chodzi tu o dość niezwykłą formę zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. Konieczna jest dalsza praca. Niżej podpisany poinformował pacjenta o potrzebie dalszych rozmów przed zajęciem stanowiska w sprawie leczenia. Pacjent został poinformowany, że tego rodzaju problemy można również z dobrym skutkiem leczyć farmakologicznie. Kolejna wizyta została wyznaczona na 26 września o godz. 15.00. Przerywam czytanie. Notatki nie dostarczyły mi żadnych nowych informacji. Jeśli zamiarem Petera Carlssona jest manipulacja, to nic dziwnego, że Svenowi powiedział o sobie to samo, co mnie. A jeśli rzeczywiście ma obsesyjne myśli, o których mówi, to tym bardziej oczywiste, że opowiada znów to samo. Widzę, że jest jeszcze adnotacja. Data: 25 września Adnotacja: Pacjent zatelefonował dziś i zakomunikował, że zrywa kontakt, ponieważ zwrócił się do psychiatry i zamierza poddać się leczeniu farmakologicznemu, które ocenia jako właściwsze dla niego. Niżej podpisany zaproponował pacjentowi jeszcze jedno spotkanie w celu przedyskutowania jego decyzji, ale pacjent odmówił. Tym samym kontakt jest zerwany. Czyli Peter skończył terapię u Svena. Zastanawiam się, co to może znaczyć. Prawdopodobnie nic. Może po prostu miał dość Svena. Trzymam w ręku wszystkie notatki, przeglądając z góry na dół, może przeoczyłam jakiś szczegół. Wracam do pierwszej. Pacjent wychował się w dzielnicy Huddinge w południowym Sztokholmie. Czuję w trzewiach chłód, który ogarnia całe ciało, aż muszę odłożyć kartki na podłogę. Ja też wychowałam się w Huddinge. Wprawdzie to duża dzielnica, może to być zwykły zbieg okoliczności. Sprawdzam rok urodzenia Petera: 1969. Ten sam co mojej starszej siostry. Przez chwilę patrzę na komórkę leżącą obok, krótkie wahanie, wybieram numer siostry. Od razu odpowiada. - Siri! Fajnie, że dzwonisz. Słyszałam od rodziców, że pewnie nie przyjdziesz w święta. Dlaczego? Na pewno będzie przyjemnie. Nie mogłabyś przyjść chociaż w jeden dzień? U ciebie wszystko w porządku? Dobrze się czujesz? Sofia jest niezmordowana w zadawaniu pytań, dokuczliwych jak strzały z wiatrówki;

niegroźne dla życia i zdrowia, ale cholernie piekące, jeśli zostanie się trafionym. W tle słyszę, jak dwójka jej dzieci kłóci się o miejsce w kącie kanapy, a mąż łagodnym głosem stara się zażegnać konflikt. - Teraz nie mam czasu o tym rozmawiać. Posłuchaj mnie. - Ale... - Posłuchaj! - Okej, okej. Słyszę, że jest obrażona. - Przypominasz sobie, czy znasz jakiegoś Petera Carlssona? Ze swojej klasy albo z równoległej? - Co? O czym ty mówisz? - Peter Carlsson. Wysoki, szczupły, przystojny facet. Chociaż nie wiem, jak wtedy wyglądał. - To znaczy kiedy? - W szkole. W Huddinge. Sofia milczy, domyślam się, że się zastanawia. W tle słyszę łoskot, krzyk, potem płacz. - W liceum w mojej klasie był jeden Peter Carlsson. Nawet mieszkał niedaleko. Ich dom znajdował się w okolicy Långsjön[37]. Mówisz, że wysoki, przystojny? Ee, czy ja wiem. On był jakiś... dziwny. Ciągle majstrował przy swoich kluczach, bał się, że je zgubił, i stale je liczył. W sam raz przypadek dla ciebie - chichocze, a potem wrzeszczy do dzieci: - Cicho bądźcie! Mama teraz prowadzi ważną rozmowę. Zastanawiam się. Nie pamiętam tego Petera, ale wiele wskazuje, że może to być on. - Jego młodsze siostry - ciągnie Sofia - były chyba w wieku zbliżonym do ciebie. Petra i Pernilla. Kurde, jak można dać swoim dzieciom na imię Peter, Petra i Pernilla? - A jak można nazwać córki Sofia, Susanne i Siri? - odpowiadam pytaniem. Retorycznym, bo nie oczekuję odpowiedzi. Myślami wracam do podstawówki i długich, wąskich korytarzy szkolnych. We wspomnieniu staje mi przed oczami dziewczynka idąca o kulach, która z trudnością przepycha się przez korytarz pełen dzieci. Przed każdą klasą stoi gromadka uczniów czekających na wpuszczenie do środka. Dziewczynka ma wzrok utkwiony w końcu korytarza, udaje, że nikogo nie widzi i nie słyszy, ale stara się nikogo nie potrącić. Właśnie mija gromadkę, w której stoję, gdy moja najlepsza koleżanka Caroline podstawia jej nogę. Dziewczynka pada na brudną kamienną podłogę. Udaje jej się podeprzeć, ale jej ręce lądują wśród plwocin. „Ojej, przepraszam - mówi Caroline. - Nie zauważyłam cię,

naprawdę”. - Dzieci szczerzą zęby, a ja głośno się śmieję. Dziewczynka podnosi się z trudem i idzie dalej. Petra kulaska. Petra Carlsson. [37] Långsjön - niewielkie jezioro między Huddinge a pozostałą częścią Sztokholmu.

Było to kilka miesięcy po śmierci Stefana, byłam sama w domu, bez Ainy u boku i poza zasięgiem zatroskanych spojrzeń rodziny. Dzień był pochmurny; w mętnym, szarym świetle wnętrze wyglądało na podniszczone i wyblakłe, nawet jak na domek letniskowy, czyli to, czym nasz dom był od początku. Tymczasowe miejsce zamieszkania. Projekt z gruntu beznadziejny, w każdym razie z praktycznego punktu widzenia. Miałam nie do końca przemyślany zamiar, by zrobić porządek z jego rzeczami wyrzucić niepotrzebne, odłożyć część do oddania i zachować te, które w przyszłości mogłyby się przydać. Okazało się to trudniejsze, niż przypuszczałam. W naszej wspólnej szafie wisiały rzędy poprasowanych koszul i dżinsów; jak można wyrzucać ubrania nadające się do noszenia? Ale komu je oddać? Postanowiłam na razie nie ruszać ubrań. Przeszłam do biurka, od dnia śmierci Stefana niczego na nim nie zmieniłam. Nikt nie dotknął wytartego blatu, nie starł kurzu z równej sterty papierów w górnym rogu po prawej stronie. Przesunęłam dłonią po szorstkim blacie, zostawiając głęboki ślad w warstwie pyłu. Potem poszłam do kuchni, przyniosłam wilgotną ściereczkę, uważnie zestawiłam całą stertę na podłogę i powolnymi, kolistymi ruchami zaczęłam ścierać kurz. Szuflady biurka były wypełnione starannie posortowanymi papierami. Opróżniłam górną szufladę i zawartość ostrożnie położyłam na czystym już, lekko wilgotnym blacie. Stan spłaty kredytów studenckich, rachunki i zaświadczenia z wydziału zdrowia. Na każdym adnotacja „Do zapłacenia” albo „Do zeznania podatkowego”. Pokręciłam głową. Taki pedantyczny porządek, to niepodobne do Stefana. W kolejnym pliku papierów, tym razem z adnotacją „Ważne dokumenty”, też wręcz niezrozumiały porządek. Polisy ubezpieczeniowe, umowa kupna domu, wyciągi bankowe - nasze wspólne życie i cały nasz stan posiadania ujęty w zaledwie kilku dokumentach. Bez ładu i składu grzebałam w papierach, patrzyłam na liczby, ale nie widziałam, a raczej nie rozumiałam, na co patrzę. Zdążyłam jeszcze pomyśleć, jak dobrze, że to wszystko jest, tacie będzie łatwiej załatwiać sprawy finansowe. Zaraz potem zjawił się ssący niepokój, ulotne wrażenie. Jak fałszywy ton w dobrze skomponowanym utworze, niby niesłyszalny, a jednak do wychwycenia. Coś mi się nie zgadzało z tymi poukładanymi papierami. Po prostu Stefan nigdy nie miewał porządku w papierach. Podczas naszych wspólnych lat niemało czasu spędziłam na zaprowadzaniu ładu w jego rzeczach. Wysunęłam dolną szufladę. Zawierała tylko jedną złożoną kartkę. Wygniecioną, ręcznie zapisaną kartkę, zatłuszczoną, jakby przedtem posłużyła do zawinięcia kanapki, z napisem „Dla Siri”. Zrobiło mi się duszno, wstałam otworzyć drzwi tarasowe. Zimne, ostre powietrze wypełniło moje płuca, gdy stałam oparta o framugę, słuchając natarczywego,

ostrego krzyku mew. Niezgrabnie, drżącymi rękami rozwinęłam kartkę. Był na niej zapisany wiersz. Nie lękaj się ciemności bo w niej kryje się światło Nie lękaj się ciemności bo dzięki niej widzisz gwiazdy Nie lękaj się ciemności bo w jasnej tęczówce oka nosisz źrenicę ciemną do której drży z tęsknoty światło Nie lękaj się ciemności bo w niej kryje się światło Nie lękaj się ciemności bo w niej bije serce światła.

Samochody jadące Götgatan powoli suną na południe. Pada gęsty śnieg. Jest popołudniowy szczyt, ludzie, kuląc się, śpieszą do celu, którym jest zejście do metra. Mój wełniany płaszcz nie chroni mnie przed zimnem i wilgocią. Jestem za lekko ubrana, ale nie miałam siły wybrać się do domku na Värmdö po cieplejsze, zimowe ubrania. Ciągle nie mogę się pogodzić z tym, że musiałam uciekać z własnego domu, chociaż w kawalerce na Kungsholmen[38] rzeczywiście czuję się bezpieczniejsza. Trochę więcej pracuję, ale nie mam nowych pacjentów, tylko tych, których miałam wcześniej. Wmawiam sobie, że chodzi o utrzymanie ciągłości; oczywiście ze względu na pacjentów. Prawda jest taka, przynajmniej częściowo, że nie wytrzymałabym siedzenia całymi dniami w małym, ponurym mieszkanku na Hantverkargatan. Coś się zmieniło, jeśli chodzi o czas. Przestałam planować z wyprzedzeniem większym niż tydzień. Odnoszę wrażenie, jakby czas - mój czas - nieodwołalnie zbliżał się ku końcowi czy też ku jakiemuś rozstrzygnięciu. Nie będę mogła uciec raz na zawsze przed tym człowiekiem, który chce wyrządzić mi krzywdę. Życie w ciągłym zagrożeniu i poczuciu, że jestem ścigana, załamało mnie bardziej, niżbym przypuszczała. Już nie wierzę, że uda mi się z tego wywikłać, jednocześnie nie widzę szans, aby mu się przeciwstawić. Czuję się, jakbym skamieniała w jednej pozycji. Tylko gdy jestem z Markusem, wydaje mi się, że dostrzegam promyk nadziei. Skręcam z Götgatan, potem biegnę truchcikiem, mijam wysokie domy stojące bokiem do Blekingegatan i w końcu docieram do Pelikana. W piwiarni jest rozkosznie ciepło i sucho. Gwar wypełnia pomieszczenie aż pod wysokie sklepienie, powietrze jest przesycone zapachami z kuchni. Markus przegląda jakiś tabloid. Ulegam pokusie, aby dopóki mnie jeszcze nie zauważył, poprzyglądać mu się z dystansu. Chłonę ten obraz. Rejestruję, jak jego jedna ręka bawi się leżącym obok pudełeczkiem ze snusem[39]. Wilgotne włosy przylegają do skroni jak przyklejone. Sądząc po postawie, chyba jest spięty. Wprawdzie jest zajęty czytaniem, ale ciągle się kręci, co zdradza niecierpliwość i niepokój. Wypijamy po piwie i przez dłuższą chwilę gadamy o niczym. Śmiejemy się. Zachowujemy się jak nastolatki. Już mu dawno wybaczyłam, że powiedział o nas Sonji, a on wybaczył mi, że jestem beznadziejną, koszmarną wariatką. Markus całuje mnie po ręce, liże knykieć, który staje się mokry, śliski, jednocześnie patrzy na mnie z szerokim uśmiechem. Jest to tak intymne, że ze wstydu odruchowo cofam rękę i ocieram o bluzkę, jakbym chciała pozbyć się jakichś niewidzialnych okruszków. - Muszę z tobą pomówić.

- No to mów - śmieje się Markus i znów przyciąga moją rękę. - Chodzi o... pewnego pacjenta. Rozglądam się, czy ktoś z siedzących w pobliżu obserwuje nas albo okazuje zainteresowanie naszą rozmową. Postanowiłam naruszyć tajemnicę, ale wystarczy, że usłyszy to Markus, pozostali goście Pelikana nie muszą. Przy stoliku obok siedzi para około pięćdziesiątki. Oboje mają przypięte plakietki z nazwiskiem i z wielkim zajęciem rozmawiają w obcym języku, chyba po holendersku. Wydają się niezainteresowani nami. Z drugiej strony siedzi grupka chłopaków głośno rozprawiających o koncercie, na który się wybierają. Oni również nie zwracają uwagi na nas, czyli parę trzymającą się za ręce i popijającą piwo. - Okej, słucham cię. Widzę, że skupił uwagę na mnie. Zaczynam mu opowiadać o Peterze Carlssonie i trzech sesjach z nim. O jego lękach i fantazjach nacechowanych przemocą, seksem i śmiercią. Widzę, jak wyraz twarzy Markusa zmienia się, przechodząc od ciekawości i zdumienia do czegoś, co wygląda na niedowierzanie. - On jest kompletnie nienormalny. - Wcale nie musi być nienormalny. Nieświadomie staję w obronie Petera Carlssona i zaczynam opisywać Markusowi mechanizmy nerwicy natręctw. To, co może się wydawać nienormalne, wcale nie musi takie być; tłumaczę, że osoby z tym zaburzeniem w rzeczywistości nie zrobiłyby nikomu krzywdy. - Jeśli tak, to dlaczego mi o nim opowiadasz? - Bo on ma volvo cross country - mówię cicho. - I dlatego, że w podstawówce jego siostra chodziła ze mną do jednej klasy. - Jego siostra? - Tak, Petra. - Patrzę w stół. - Chorowała. Miała niesprawną nogę, zdaje się, że po operacji onkologicznej. Znęcałyśmy się nad nią. - Co za my? - Dziewczyny z mojej klasy. Najbardziej moja przyjaciółka Caroline, ale ja byłam niewiele lepsza. - Opieram głowę na rękach i próbuję odsunąć od siebie wspomnienia, które męczą mnie, odkąd wpadłam na to, co łączy mnie z Peterem i jego siostrą. Markus milczy. Domyślam się, że analizuje, co mu powiedziałam. Ocenia znaczenie tej informacji. - Boisz się go? Jego pytanie jest krótkie i dosadne. - Mało się nie zesram ze strachu.

Sama się sobie dziwię, że się przyznałam. Pierwszy raz powiedziałam sobie otwarcie, jak bardzo się boję tego człowieka. - Okej, podaj mi jego dane. Postaram się, żeby Sonja go sprawdziła. Podaję mu przygotowaną kartkę z nazwiskiem, adresem i numerem PESEL. Patrzymy na siebie w milczeniu. Trudno wrócić do poprzedniego nastroju, sprzed rozmowy o Peterze Carlssonie. Markus ostrożnie głaszcze mnie po policzku. Kiwa na kelnerkę i zamawia jeszcze dwa piwa. - Myślałaś o Wigilii? - pyta, zmieniając temat. - O Wigilii? - To już za pięć dni. Co będziesz robić? Wyobrażam sobie, jak razem z siostrami, szwagrami i ich dziećmi siedzę u rodziców w Huddinge, w ich domku z jasnej cegły licówki. Niemożliwe. Nie chcę. Nie mogę. - Posiedzę w domu - odpowiadam szybko, zanim zdążę pomyśleć, że w tej chwili nawet nie mam domu. - Siri, nie możesz teraz być w domu. Markus mówi to z irytacją i znużeniem, puka przy tym o stół pudełeczkiem ze snusem. - Mogę posiedzieć w mieszkaniu. Samotne spędzanie Wigilii w kawalerce na Kungsholmen nie wydaje mi się wcale najgorsze. Nie obchodzą mnie święta, mam je w nosie. Mogę oglądać teatr telewizji i popijać czerwone wino. - Nie mogę przyjść do ciebie w Wigilię. Pracuję. Markus robi zmartwioną minę, a mnie bierze złość. Nie potrzebuję niańki. Mieszkam sama od przeszło roku, spędziłam już jedno Boże Narodzenie bez Stefana i nie potrzebuję opieki Markusa w tym sensie, jak on myśli. Kręcę głową. - Będzie dobrze. Dam sobie radę. Markus robi powątpiewającą minę. - Rozmawiałaś z rodzicami? - Oczywiście, ale nie będziemy wspólnie spędzać świąt. Posłaliśmy sobie nawzajem prezenty pod choinkę i wystarczy. Jego troska o mnie jest wzruszająca, ale jednocześnie irytująca. Coraz bardziej się denerwuję, Markus natychmiast to wyczuwa. Chyba to właśnie tak mnie u niego pociąga. - Przepraszam, nie chcę się wtrącać do twojego życia prywatnego, ale ciekaw jestem,

czy ty w ogóle powiedziałaś im, co się stało. - Trudna sprawa... - Wybacz, widocznie jestem tępy, ale co w tym trudnego? Ściga cię oszalały morderca, a ty, powodowana fałszywą troską, nie mówisz o tym swojej rodzinie! Gdybym był na twoim miejscu... - Ale nie jesteś! Przestań traktować mnie jak dziecko. Sama nie zauważyłam, że wstałam i choć nie miałam zamiaru krzyczeć, podniosłam głos na tyle, aby rozmowy przy sąsiednich stolikach ucichły. „Dziwka”, mamrocze jakiś podpity bywalec przy stoliku koło baru. Bez słowa łapię palto, torbę i wybiegam. Otwierając drzwi pubu, słyszę jeszcze, jak inny pijaczyna mówi „Wesołych Świąt”, potem znikam w ciemnościach. [38] Kungsholmen - gęsto zabudowana wyspa w samym centrum Sztokholmu [39] Snus - popularny w Skandynawii tytoń zażywany doustnie przez umieszczenie pod górną lub dolną wargą.

Facet mieszkał na Narvavägen, tuż obok cukierni Oscar. Dostanie się do środka było śmiesznie łatwe. Wystarczyło poczekać w alei, aż w bramie pokazała się stara baba z pudlem, tak przekarmionym, że ledwo się ruszał. Szybko podszedłem i przytrzymałem drzwi babie, która podziękowała uśmiechem i drobnym, niepewnym kroczkiem podreptała w stronę Strandvägen. Następnym wyzwaniem były drzwi do mieszkania. Miałem przy sobie narzędzia, więc szybko przystąpiłem do dzieła. Zabrało mi to mniej niż trzy minuty, bo drzwi okazały się kiepskie. Nie musiałem się specjalnie wysilać. Mieszkanie było pogrążone w półmroku, ale i tak rozpoznałem kształty designerskich mebli: Jacobsen, Aalto, Lissoni. Facet miał dobry gust. Mnóstwo drogiej elektroniki. Ogólnie rzecz biorąc, w mieszkaniu nie było prawie żadnych rzeczy osobistych. Gdybym nie wiedział, że ktoś tu mieszka, pomyślałbym, że stoi puste. Odszukałem gabinet, w nim biurko, nad nim trzy czarno-białe litografie, krzesło i regał z książkami. Ostrożnie wszedłem na krzesło, żeby obejrzeć z góry regał. Idealne miejsce. Łatwe do znalezienia dla kogoś, kto czegoś szuka, ale od wejścia niewidoczne. Podłożyłem tam książkę. Następnie usiadłem przy komputerze, wyciągnąłem listę stron internetowych i zabrałem się do roboty. Poszło znacznie łatwiej, niż sądziłem. Dużo łatwiej.

Aina nazywa to sprzątaniem. Wszystkie notatki z sesji z pacjentami kładzie na kupkę na biurku, dorzuca list z Urzędu Podatkowego i z rozpędu jeszcze stare opakowanie gumy do żucia. - No to już, tylko włożę do szafy pancernej - mówi i z papierami pod pachą biegnie do recepcji. Wzdycham ciężko, nie mam siły kłócić się o jej ewidentne niedbalstwo. Lepiej nie zaczynać. Aina wraca, opada na krzesło przy biurku, odchyla się do tyłu i patrzy w sufit. - Jestem dziś cholernie zmęczona. Wiesz, jak jest, miałam po kolei trzech pacjentów z depresją. Po czymś takim niewiele brakuje, żeby samemu mieć myśli samobójcze. A jeśli oni mają rację? Jeśli życie rzeczywiście jest bez sensu? Może w odróżnieniu od innych to oni znają prawdę, bo rozszyfrowali kod. Aina się śmieje, sięga do szuflady po pomadkę ochronną i zaczyna obrabiać swoje pełne wargi. Ja w tym czasie rozmyślam, wpatrując się w moją pogniecioną lnianą spódnicę. - Słuchaj... - Mmm. Co takiego? Aina nadal smaruje wargi. - Sven. - Co Sven? - Co o nim myślisz? Cisza. Aina patrzy nieobecnym wzrokiem w okno. - Co ja o nim myślę - powtarza powoli, akcentując każde słowo. Potem patrzy na mnie swoimi niebieskimi oczami. - Myślę, że to nie on. Myślę, że Birgitta jest na niego wściekła. Za to, że próbował podrywać i ciebie, i inne. Mści się po prostu. Dlatego mu nie daje alibi. - I nie sądzisz, że się... obraził, że go odtrąciłam i tak dalej? Staram się, żeby to zabrzmiało żartobliwie, ale głos mi chrypnie i jeszcze trochę, a zacznie mi się łamać. - Jakie tam obraził. Myślę, że teraz ma na ciebie tym większą ochotę. Przecież on jest... - Urywa, zastanawia się. W prawej ręce nadal trzyma pomadkę i stuka nią lekko o biurko. - Powiem tak: Sven cię podrywa właśnie dlatego, że nie jesteś zainteresowana. Rozumiesz? Jak już dopnie swego, traci zainteresowanie. Mija kilka sekund, zanim do mnie dociera, co powiedziała. Patrzę na nią siedzącą za tym białym biurkiem i widzę, że ona wie, że zrozumiałam. Rumieniec na jej szyi podchodzi do góry jak fala przypływu. Aina patrzy w podłogę. - Shit, to był tylko raz. Po prostu zdarzyło się.

Głos jej zamiera. Czuję narastającą desperację. Aina i Sven. Sven i Aina. Najlepsza przyjaciółka i kolega z pracy. Najlepsza przyjaciółka i morderca Sary? - Aina, do jasnej cholery! Nie chciałam krzyczeć, ale wyrwało mi się, już tego nie zmienię. Za późno. - Siri, nie udawaj cnotki. To było bez znaczenia. I niczego nie zmienia. W gruncie rzeczy. - Mówiąc to, patrzy mi prosto w oczy. Jej głos brzmi twardo. Nie ma w nim poczucia winy ani wstydu, nawet na sekundę nie ucieka wzrokiem. Potem rzuca na biurko pomadkę i nonszalanckim krokiem, nieśpiesznie wychodzi z pokoju.

Data: 20 grudnia

Godzina: 16.00

Miejsce: Zielony gabinet, poradnia Pacjentka: Charlotte Mimer - rozmowa kończąca terapię Przyszła pora na rozmowę kończącą terapię Charlotte. Zawsze staram się odbyć taką rozmowę z pacjentami, niezależnie od rezultatu terapii. To ważne i dla nich, i dla mnie. - Podsumowując, dalej tak trzymać? - pyta Charlotte, podnosząc na mnie wzrok. - Rzeczywiście. My, psycholodzy, mówimy o podtrzymaniu zdrowych zachowań, jakich pacjent nauczył się podczas terapii. Mają zapobiec nawrotowi chorych zachowań albo myśli. W twoim przypadku jest bardzo ważne, żebyś nadal prowadziła dzienniczek z zapiskami o uczuciach towarzyszących jedzeniu. Powinnaś zwłaszcza zwracać uwagę na skłonności do jedzenia pod wpływem emocji, dla pocieszenia, czy też głodzenia się i wymiotowania, by złagodzić lęk itp. Wiesz, o co chodzi. Charlotte kiwa głową, potem ją przekrzywia. Zawsze tak robi, gdy się nad czymś zastanawia. W kąciku jej ust czai się uśmiech. Nie wiem, czy ją śmieszę, czy po prostu cieszy się z poczynionych postępów i faktu, że to koniec terapii. - Czyli jestem już... zdrowa? - Zdrowa, chora... Jesteś na etapie zdrowienia. Umówmy się, że kiedy się poznałyśmy, twoje zachowania i emocje związane z jedzeniem nie były zdrowe. W każdym razie zważywszy na to, jak bardzo cierpiałaś zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Teraz czujesz się dobrze, jedzenie zajmuje w twoim życiu normalnie sporo miejsca, natomiast normalnie mało miejsca w twojej świadomości. I nawet gdy wydawało ci się, że całkowicie utraciłaś kontrolę nad sobą, gdy złożyłaś wymówienie w pracy, to z tym się także uporałaś. Prawda? Jesteś co najmniej tak samo zdrowa jak inni ludzie, jeśli rozumiesz, co mam na myśli. A co najważniejsze, masz narzędzia, które uniemożliwią powrót do zaburzeń lękowych, chodzi tylko o to, aby ich użyć w odpowiednim momencie. Czekam na odpowiedź, ale bez skutku. Charlotte spogląda w dal. Za okno i dalej, w grudniowy zmierzch zapadający nad Medborgarplatsen. W jej starannej fryzurze dostrzegam siwe pasemka na skroniach i na przedziałku. Jest dziś zupełnie nieumalowana i wygląda młodo mimo siwizny. Perły na szyi wskazują na klasę i coś jeszcze, może swego

rodzaju konserwatyzm, a może właśnie tak trzeba wyglądać, robiąc karierę; atrybut równie oczywisty jak krawat u mężczyzny. Nie znam kodów obowiązujących w jej świecie, nie umiem rozszyfrować sygnałów. - Charlotte, czy patrząc wstecz, uważasz, że skutek terapii jest zgodny z twoimi oczekiwaniami? Wzrok ma nadal utkwiony w niewidoczny punkt daleko za Björns trädgård, ale zaczyna wracać do mnie. Zbiera się w sobie i powolnym, precyzyjnym ruchem przesuwa dłonią po czarnej wełnianej spódnicy. - Było łatwiej, niż myślałam. Chodzi mi o tę część terapii odnoszącą się do samego jedzenia - poprawia się i teraz już patrzy na mnie. Domyślam się, o co jej chodzi. - A co w takim razie okazało się trudniejsze? - Trudno mi to wyjaśnić. - Charlotte unosi ręce, jakby chciała zbadać jakiś przedmiot unoszący się w powietrzu i jakby ręce miały pomóc jej w zdefiniowaniu tego, czego nie potrafi zwerbalizować. - A więc tak - mówi ostrożnie. - Jeśli mam mówić szczerze, a przecież w tym pomieszczeniu trzeba mówić szczerze... - Śmieje się i wykonuje zamaszysty gest, którym omiata pokój od okna do pudełka kleeneksów na biurku. - Jestem nudziarą. Kręcę głową i otwieram usta, chcąc zaprotestować, ale Charlotte unosi dłoń, by mnie powstrzymać. - Oczywiście, że jestem nudziarą. Ale dzielną. I posłuszną. Wydaje mi się, że właśnie dlatego ten rodzaj terapii był w moim przypadku tak skuteczny. Program do realizowania punkt po punkcie, ćwiczenia. W sam raz dla mojego usposobienia. Akurat to było łatwe. Trudna była utrata kontroli nad sobą. Nagle, po raz pierwszy w życiu nie wiedziałam, kim jestem. Gdy człowiek jest tak chory, jak ja byłam, choroba staje się jakby częścią jego osoby. Można powiedzieć, że człowiek staje się swoją chorobą. Maską, przez którą patrzy na świat. - Persona[40]? - Co takiego? Charlotte patrzy na mnie pytająco. - Nieważne. Mów dalej. - Mam na myśli to, że nawet gdy choroba jest niewidoczna dla innych, to przecież my wiemy o niej. I gdy znika, to jakby nic nie zostało. Powstaje dziura, człowiek nie wie, kim jest. Jednak trzeba zapełnić tę dziurę, wypełnić pustkę czymś innym i stworzyć nowe ja. Właśnie to było trudne. Chyba dlatego... zaczęłam się zachowywać dziwacznie. Mówię dziwne rzeczy? - Wcale nie. Powiedziałabym, że opisujesz zupełnie normalną reakcję, choćby

wyrażała się w różny sposób. Jak się teraz czujesz? - Chodzi ci o to, czy zapełniłam dziurę? - A zapełniłaś? - Nie, ale już się z tym godzę. Może zresztą jest to nie tyle dziura, ile wyimaginowana pustka. Coś jak wklęsłość powstająca po usunięciu guza albo jakiejś chorej części. Fantomowa dziura... I już mi się nie wydaje, że wariuję. Przeciwnie, czasem wydaje mi się, że nigdy nie byłam zdrowsza. - Charlotte uśmiecha się, przez moment wygląda na zupełnie spokojną. - Ale jeśli mam mówić szczerze... -...a w tym pomieszczeniu trzeba mówić szczerze... Znów się uśmiecha, widzę, że cieszy ją żart. - Moja decyzja o przerwaniu terapii wynikała nie tylko z tego, co stało się z twoją pacjentką. Poczułam, że straciłam kontrolę nad sobą i kontynuowanie terapii byłoby zbyt przykre. Dość łatwo przyszło mi zmienić zachowanie. Chodzi o jedzenie. Natomiast zmiana wyobrażenia o sobie, kim się jest... to potwornie trudne. Wiele przemyślałam tej jesieni... - I co? - I wydaje mi się, że zmiany powinny następować po kolei, bez wymuszania. Nic na siłę. Czasem mi brak tamtego. - Zaburzenia odżywiania? - Nie brakuje mi choroby, ale odczuwam rodzaj pustki, zagubienia. Trochę mnie gryzie ta „dziurawość”. Dochodzi jeszcze jeden aspekt, już nie mam na co zwalić, gdy nie robię porządku z moim życiem. No wiesz, nowa praca. Miłość albo jej brak. Słabo mi, gdy pomyślę, ile jeszcze mam do zrobienia. Zastanawiam się przez chwilę. - Praca i miłość. Miłość i praca: ostateczna terapia. - Co chcesz przez to powiedzieć? - Freud nazwał pracę i miłość ostateczną terapią. - Nie przepadam za Freudem. Uśmiecham się do Charlotte. - Rozwiązuj swoje problemy po kolei. I wiesz: dzwoń do mnie, kiedy zechcesz. - Mhm. Obie przez chwilę milczymy i patrzymy w okno. Na dworze już się ściemniło, w szybie widzę własne odbicie. Znużone. Podchodzę do okna i opieram czoło o zimne, gładkie szkło, od mojego oddechu powstają pod nosem dwie mokre plamki. Na placu znajdującym się na dole jak zwykle kwitnie handel. Sprzedawcy oferują słomiane kozły[41]

i świnki, wianki z jedliny do wieszania na drzwiach, przybrane czerwonymi jabłuszkami i innymi ozdóbkami. Nieodwołalnie nadchodzą święta. - Dobrze się czujesz? W głosie Charlotte słyszę autentyczny niepokój. Prostuję się i odwracam do niej. - Oczywiście, pomyślałam tylko, że... niedługo święta. - I co? Charlotte patrzy pytająco, między brwiami pojawiła się pionowa zmarszczka. Staram się zatrzeć moje dziwne zachowanie. - Co robisz w święta? - Spotkam się z ojcem, trochę popracuję. Porobię zapiski w dzienniczku. No i wyobraź sobie, że pójdę na randkę. - Na randkę? To fajnie. - Mhm. Nie wiem, czy ci mówiłam, ale gdy chodziłam na kurs malowania akwarelami na Uniwersytecie Ludowym, poznałam pewnego faceta. Wiesz, tam na Götgatsbacken. Spotkaliśmy się parę razy i pewnie za wcześnie, żeby coś mówić... ale wydaje się w porządku. Nagle ogarnia mnie niezrozumiały niepokój. Ściska mnie w żołądku, gdy odwracam wzrok od rojowiska na Medborgarplatsen i spoglądam na stateczną postać Charlotte. Ona patrzy na mnie niespokojnie, widzę, że przeczuwa, co się ze mną dzieje. Żegnamy się. Zawsze mnie ogarnia melancholia, gdy pacjent kończy terapię. Jakbym nagle zapomniała, dlaczego tu przychodzą i że płacą za mój czas i moje usługi. Nie chodzi im o spotkanie właśnie ze mną. - Trzymaj się - mówi Charlotte, ściskając mnie lekko. Mam wrażenie, jakby mnie obejmowała, nawet nie dotykając. Ależ eteryczne stworzenie. - I żeby się dobrze skończyło z tym... człowiekiem, który cię ściga. - Mówiąc to, patrzy na mnie przeciągle. - E, na pewno niedługo go złapią - odpowiadam, żeby jej nie martwić. Po jej twarzy przemyka uśmiech, ale szybko przechodzi w grymas, gdy Charlotte krzywi usta, przez co jej twarz nabiera wyrazu lekkiego... politowania. Współczucia pomieszanego z lekceważeniem. Otwiera usta, przez chwilę się waha, ale się decyduje. - A skąd wiesz, że to mężczyzna? Mówi to lekko, miękko, jakby komentowała nowy model samochodu albo recytowała składniki do przepisu na potrawę. W jej tonie nie ma napięcia, mimo to dostaję gęsiej skórki. Następnie odwraca się i szybkim krokiem wychodzi z gabinetu. [40] Persona - pojęcie wprowadzone przez Junga, oznacza maskę, którą człowiek

przybiera na użytek społeczny. [41] Kozioł świąteczny (szw. julbock) - tradycyjna ozdobna figurka na Boże Narodzenie, wywodząca się prawdopodobnie jeszcze z czasów pogańskich.

Dzień przed Wigilią. Od tygodnia jest sporo poniżej zera, na garbie na Götgatan powstał ogromny jęzor lodu, po którym przechodnie poruszają się ostrożnie, nieufnie. Prószy lekki śnieg, który okrywa miasto niebezpiecznie pięknym, nietrwałym kobiercem tłumiącym wszelkie odgłosy. Płatki śniegu wpadają za kołnierz mojego palta, topią się od ciepła mojego ciała i cienkimi strużkami spływają z karku między łopatki. Ręce mi sztywnieją z zimna, ciągle muszę je rozcierać, żeby nie zdrętwiały. To cena, jaką płacę za skąpstwo, ale nie chce mi się wyrzucać setek koron na rękawiczki, skoro w domu mam kilka par. Handel świąteczny wre w najlepsze. Mijam wystawy sklepów, w których towary wartości wielu tysięcy koron właśnie zmieniają właściciela. W witrynie sklepu z lampami mrugające światła choinki walczą o lepsze ze świecącymi krasnoludkami, kłaniającymi się w takt jakiejś niesłyszalnej kolędy. Oczekiwanie w oczach napotkanych ludzi. Nie tyle radość czy podniecenie, ile raczej pełna napięcia determinacja, z jaką chodzą od sklepu do sklepu w gęstniejącym strumieniu ludzkim. Strumieniu konsumentów, myślę. Od wejścia do kawiarni czuję tchnienie wilgotnego ciepła. Aina już czeka na mnie przy stoliku w głębi, przy oknie. Ma rozpalone policzki. Obejmując ją, wciągam zapach jej złotożółtych włosów. Pachną miodem. Aina chwyta moje zmarznięte ręce i robi przerażoną minę. - Przemarzłaś na kość! Rękawiczek nie masz, czy co? Kręcę głową z uśmiechem, jakby rękawiczki nie były problemem, którym trzeba się przejmować. Spotkałyśmy się, aby wymienić prezenty gwiazdkowe zgodnie ze zwyczajem, którego twardo przestrzegamy od kilku lat. Nigdy nie są to rzeczy kosztowne: książka, jakaś wyjątkowa płyta albo bilet na koncert. Aina kręci na palcu kosmyk włosów i wręcza mi niewielką, twardą paczuszkę zawiniętą w coś zielonego, chyba cynfolię. Biorę bez słowa. Zgodnie z umową dopiero jutro otworzymy prezenty i równo o dziesiątej wieczorem zadzwonimy do siebie, aby grzecznie podziękować za książkę, płytę lub bilet. Podaję jej prezent, jest to również twarda paczuszka w kolorowym papierze obwiązanym fioletowym sznurkiem. Aina robi zachwyconą minę. Bluzka zsunęła jej się z ramienia, odsłaniając czerwone ramiączko stanika. Widząc moje krytyczne spojrzenie, wybucha śmiechem. - Siri, nie rób z siebie starej baby. Ty też powinnaś włożyć coś z dekoltem. Nie wiem, czy w kawiarni jest tak gorąco, czy to jej komentarz, a może fakt, że jeszcze nie przetrawiłam jej romansu ze Svenem, ale czuję, że płonę na twarzy. Wstaję,

uwalniam się od palta, które przypomina teraz gorący kompres, i opadam z powrotem na krzesło. - Jak ci się układa z panem policjantem? Zgodnie z prawdą odpowiadam, że dziękuję, układa się, chociaż nie wszystko mi się podoba w naszych relacjach. - Nie mogę się uwolnić od roli, która mi przypadła w tym układzie. On silny, ja słaba, on bohater, ja ofiara. Podczas spotkań zawsze w którymś momencie muszę się rozryczeć. On mnie oczywiście pociesza, ja się wtedy wściekam na niego. Chociaż to nie jego wina. To jest takie - szukam słowa - banalne, rozumiesz? Jakbym w filmie odgrywała rolę, która mi nie pasuje i nawet nie umiem jej zagrać. Przecież to nie ja, ty wiesz o tym, prawda? Poza tym ciągnę z wahaniem - wydaje mi się, że za szybko uznał, że jesteśmy razem. A ja nawet nie wiem, czy rzeczywiście chcę z kimś być. On chyba już uważa nas za... - Za co? - Za parę. - Mówię to cichutko i przez zaciśnięte wargi, jakbym nie chciała wziąć do ust tego groźnego słowa. Aina wzrusza ramionami. - Chcesz znać moje zdanie? Zlizuje z palców resztki cukru. - Oczywiście, podziel się ze mną swoją mądrością... Aina nie widzi mojego spojrzenia, nie dosłyszała sarkazmu, postanawiam nie robić sceny. Kolejnej. Wystarczy, że udało mi się pokłócić z Markusem podczas ostatniego spotkania przed świętami. - Myślę, że nigdy byś się nim nie zainteresowała, gdyby nie był policjantem, a ty ofiarą. Przecież, Boże drogi, ile on ma lat? Czy on w ogóle ma jakieś wykształcenie? - Ale z ciebie wstrętna snobka! Jakie to ma znaczenie? - Siri, ty chyba nic nie rozumiesz. Ja chcę tylko twojego dobra, ty jesteś taka... wrażliwa. Ludzie to wykorzystują. Cholerna Aina i ta jej niby życzliwa, protekcjonalna interpretacja rzeczywistości. Mojego życia. Patrzę na jej szeroko otwarte oczy i zafrasowaną minę. Aina zauważa, że jestem zła, i stara się poprawić nastrój. - Zresztą, jeśli chcesz się zabawić... Nie chcę ci w tym przeszkadzać. Spotykaj się z inspektorem... pałką. Komisarzem bzykiem. Uśmiecha się szeroko.

Nic nie poradzę, nagle dostaję ataku chichotu, który nie ma końca. Obie aż się ślinimy, zwijając w konwulsjach. Przy pożegnaniu obejmujemy się długo, mocno. Znów wdycham jej miodowy zapach. Na policzkach zostają mi okruszyny cukru, pozostałości po jej ogromnej drożdżówce. Aina chwyta mnie mocno za ramiona i wbija we mnie wzrok. - Słyszymy się jutro o dziesiątej. Obiecaj, że jeśli ci się zrobi smutno, to przyjedziesz do mnie. Wiesz, że zawsze jesteś mile widziana. Nie rozumiem, dlaczego uparłaś się spędzać Wigilię w jakiejś kawalerce na Kungsholmen. To ostatnie mruczy pod nosem. Patrzę za nią, gdy w zapadającym zmierzchu idzie w dół Götgatan. Czasem podskakuje, czasem podbiega. Przerośnięta Pippi Pończoszanka w czerwonym biustonoszu. W końcu widzę tylko jej lśniące czerwienią rękawiczki i szalik, potem znika. Pora jechać do domu. Zaraz będzie ciemno. Aż za ciemno.

Markus dzwoni tuż przed północą, gdy już leżę w łóżku i czytam. W każdym kącie mieszkania pali się światło, na nocnym stoliku latarka tłoczy się wśród kieliszków po winie. - Zatrzymaliśmy go. Już po wszystkim, Siri. - Co? - To wszystko, co jestem w stanie wykrztusić. - Zgarnęli dziś Petera Carlssona. Wiesz, co leżało na stole w jego salonie? - O czym ty mówisz? Policja zatrzymała Petera? Mam wrażenie, że myślę w zwolnionym tempie, bo nie mogę zrozumieć, co mówi Markus. Dopiero po chwili składam słowa w całość. Policja zatrzymała Petera. - Zdjęcie Sary Matteus. To samo, które znaleźliśmy u Marianne. To znaczy takie samo. Było u Petera. - Jakie zdjęcie? - Ojej, to z Sarą leżącą na skale. Topless. Zdjęcie Sary. Przypominają mi się jej oczy. Jej wrażliwość. Na myśl o jej śmierci czuję w równej mierze złość i żal. - Jesteście pewni, że to on? Markus odpowiada pewnym, spokojnym głosem: - A skąd by miał to zdjęcie? - Nie wiem, a on co mówi? - Twierdzi, że nie wie, skąd się wzięło, że jeszcze rano go nie było. Czy on naprawdę myśli, że mu uwierzymy? Zresztą to nie wszystko. Na najwyższej półce regału trzymał książkę o wypychaniu zwierząt. Trudno się z tego wytłumaczyć. I absolutnie chora liczba wejść na strony internetowe o seryjnych mordercach i torturach. W dodatku pięć lat temu skazany za posiadanie narkotyków. - Za posiadanie narkotyków? Co to ma wspólnego z tą historią? - Już nieraz widziałem takie sytuacje. Najpierw coś się nie zgadza. Jakieś niewinne kłamstewko, notowanie przez policję. A potem idziemy po nitce do kłębka i okazuje się, że ta nitka nie ma końca. Poza tym facet od razu się załamał. Powiedział, że jest złym człowiekiem i takie tam. - A co dokładnie? - Nie wiem. Nie byłem przy tym. Przecież zostałem wyłączony ze śledztwa. Wiem tyle, ile powiedziałem. Pomyślałem, że zechcesz wiedzieć. Że będziesz miała spokojniejsze święta. Nadal trudno mi objąć rozumem, co powiedział. Staje mi przed oczami obraz Sary, jak siedzi na fotelu w moim gabinecie z podwiniętymi nogami i papierosem w ręku. Zaraz potem

pojawia się obraz nieznanego prześladowcy, który mnie obserwuje, chce mnie skrzywdzić. Teraz ma twarz Petera Carlssona. Jestem do tego stopnia nieprzygotowana na własną reakcję, że nie rozumiem, co się dzieje. Zatyka mnie, muszę głęboko zaczerpnąć powietrza. Jeszcze ten odgłos. Zaczyna się jak zduszony jęk przechodzący w łkanie. Wiem, że wychodzi ze mnie, ale nie jestem w stanie go powstrzymać. Mam wrażenie, jakbym patrzyła na siebie z zewnątrz. Płacz, głośny szloch. Jednak z początku nic nie czuję. Dopiero po chwili ogarnia mnie uczucie niemal mi nieznane, to uczucie ulgi.

Podjęłam decyzję: święta spędzę we własnym domu. Wynika to z czystej logiki. Peter Carlsson siedzi w celi, a ja dziś nie jestem nikomu potrzebna. Moje nieosłonięte, przemarznięte palce drętwieją pod ciężarem torby z zakupami, gdy nabrzeżem Munkbron idę do przystanku autobusowego przy Slussen. Przedpołudniowe słońce, nisko zawieszone nad horyzontem, tworzy jasnozłotą poświatę nad Sztokholmem, śnieg skrzypi pod nogami. Jest naprawdę zimno. Rano na termometrze przed oknem mojej maleńkiej kuchenki było minus piętnaście. Autobus 438 pęka w szwach od rodzin z małymi dziećmi, dziadków i babć. W każdym kącie torby wypakowane prezentami. Za kilka godzin torby będą wracać, pełne nikomu niepotrzebnych przedmiotów. W mojej jest tylko jedna paczuszka; leży na serze i paczce herbatników, przypominając klejnot lśniący zielenią. Cały czas myślę o Peterze Carlssonie. Nie da się przejrzeć drugiego człowieka. Z wierzchu nie widać, czy zrobił lub pomyślał coś złego. Jeśli ktoś postanowi ukryć jakąś część swojej osobowości lub jej nie ujawniać, trudno przejrzeć jego kłamstwa albo pominiętą część prawdy. Jestem wprawdzie psychologiem, ale nie czytam w myślach. Pamiętam, co powiedział Vijay: „Nigdy nie wiadomo, Siri”. Skoro Peter Carlsson postanowił wywieść mnie w pole, nic nie mogło mu w tym przeszkodzić. Kręcę głową i dreszcz mnie przechodzi mimo duchoty i gorąca panującego w autobusie. Mogłabym spędzić dzisiejszy wieczór, przeglądając nagrania z sesji z nim. Wszystkie kasety są w sejfie w moim domu. Może zrozumiem, gdy obejrzę jeszcze raz. Zrozumiem zło. Idąc od przystanku do domu, zapadam się w zlodowaciałym śniegu, który wpada do zbyt niskich i znoszonych butów. Słońce świeci między sosnami i świerkami, na ścieżce nie ma żadnych śladów. Słucham odgłosów lasu, wdycham zimne, bezwonne powietrze, na widok mojego domu i zatoki skutej lodem, zasypanej śniegiem aż muszę przystanąć. O tej porze roku jeszcze jej takiej nie widziałam. Dom stoi sobie wśród ośnieżonych skałek. Nie widać żadnego ruchu. Żadnych śladów na śniegu, zdradzających tajemne ścieżki dzikich zwierząt. Podchodzę do drzwi, ale palce mam tak sztywne od mrozu, że dopiero po kilku próbach udaje mi się włożyć klucz do staroświeckiego zamka. Wewnątrz powietrze wydaje się dość ciepłe i gęste od kurzu i wilgoci. Stawiam na podłodze torbę z zakupami i chodzę od pokoju do pokoju, odkręcając kaloryfery i sprawdzając, czy wszystkie lampy się świecą. Lodówka i zamrażarka działają, ale spleśniałe warzywa i skisłe mleko świadczą, że

mój wyjazd był bardzo pośpieszny. Wylewam galaretowate mleko do zlewu i zabieram się do opróżniania lodówki. Z dolnej półki spiżarni wyjmuję butelkę wina Amarone, pozwalając sobie na coś lepszego niż zwykłe czerwone z kartonu. W końcu to Wigilia i znów jestem w domu. Ulga, że wróciłam, jest niemal fizyczna. Czuję się lekko, jest mi ciepło. Teraz widzę, jak bardzo tęskniłam za domem. To paradoksalne, że czuję się bezpiecznie w miejscu, w którym według innych jestem zagrożona. Może chodzi o Stefana. Wyczuwam jego obecność w całym domu, w gładko wyszlifowanych listwach podłogowych i starannie pomalowanych ścianach. Znajduję kieliszek i korkociąg, następnie nalewam sobie mocnego czerwonego wina, patrzę na własne odbicie w oknie, podnoszę kieliszek do toastu i piję. Cudowne, miękkie ciepło rozchodzi się w ciele jak kręgi na wodzie. Jestem w domu. Z kieliszkiem w jednej ręce, drugą chwytam moją komórkę, żeby odbyć rozmowy, których się po mnie spodziewają. Z siostrami, siostrzeńcami i rodzicami. Życzę im wesołych świąt i tłumaczę, że Aina spędziłaby Wigilię zupełnie samotnie, gdybym jej nie zaprosiła. Nie mam wyrzutów sumienia z powodu tego kłamstwa. Rodzice nigdy nie rozumieli mojej potrzeby samotności, tym bardziej teraz. Myślę o tym, jak łatwo mi poszło sprawić, że uwierzyli. Jakby rozpaczliwie chcieli, żeby to, co mówię, było prawdą. Wprawdzie zapraszają nas obie do Huddinge, ale od razu tłumaczę, że Aina potrzebuje ciszy i spokoju. Mówię, że święta to trudny czas dla osób, które nie żyją w zgodzie ze swoimi najbliższymi, mama się z tym zgadza. Życzy nam przyjemnej Wigilii, przypomina jeszcze o Kaczorze Donaldzie i Karl-Bertilu Jonssonie[42], a potem się żegna. Słyszę w jej głosie, że się cieszy, że Aina jest u mnie, bo według niej to ja potrzebuję ciszy, spokoju i życzliwej duszy, co może zapewni mi przyjaciółka. Powracam do rozmyślań z podróży autobusem, jak trudno przejrzeć kogoś, kto nie chce być zdemaskowany. Nalewam sobie następny kieliszek wina i odkrawam gruby plaster sera; pora obejrzeć nagrania z sesji. Twarz Petera wypełnia cały ekran. Nerwowo spogląda na mnie przez stół, gdzie siedzę odwrócona tyłem do kamery. Ciemnoszary garnitur, krawat w niebieską kratkę, wszystko dopasowane, dyskretna elegancja od stóp do głów. Gdy przez sekundę patrzy prosto w obiektyw, jego spojrzenie przypomina wzrok dzikiego zwierzęcia. Ma w oczach coś takiego, że podejrzewam, że chciałby uciec z poradni, zedrzeć z siebie garnitur, wyrzucić krawat i pognać do lasu. Wciskam pauzę i zastanawiam się nad własną reakcją. Może chodzi o kontrast między zadbanym, cywilizowanym wyglądem i jego słowami, które są odbiciem innej strony jego osobowości, pachnącej potem i zwierzęciem, popędem i przymusem. - Nachodzą mnie różne myśli i stają mi przed oczami różne obrazy. Boję się ich.

- Czy możesz je opisać? - To... strasznie... trudne. - Opowiedz, kiedy ci się to ostatnio przydarzyło. - Wczoraj. To było wczoraj wieczorem... Zjedliśmy kolację i napiliśmy się wina. Ona, moja dziewczyna, poczuła się zmęczona i poszła odpocząć. Położyła się na łóżku i zasnęła. I nagle wyobraziłem sobie, jak... jak... To znaczy, jak łatwo byłoby objąć dłońmi jej szyję... i ścisnąć. Była taka drobna i bezbronna, można by jej łatwo... zrobić krzywdę. - I jak się czułeś, gdy o tym pomyślałeś? - Sam nie wiem. Z początku prawie... się podnieciłem. A potem ogarnęło mnie przerażenie. Bo co by było, gdybym naprawdę zrobił jej krzywdę. Ja... przecież ja ją kocham. Jeszcze raz naciskam stop, Peter zastyga w dziwnej pozycji, częściowo odwrócony i lekko pochylony zakrywa rękami twarz. Jest zdesperowany, zrozpaczony, czuje się samotny i opuszczony, jestem jego kołem ratunkowym w tym zielonym gabinecie, z bezosobowymi obrazkami na ścianach i stolikiem, na którym leży pudełko kleeneksów jako wątły plaster na rany. Trzeba ufać własnym oczom, intuicji i sumie własnych doświadczeń, mawiał Stefan, który był błyskotliwym klinicystą. Gdybym miała polegać na moich zmysłach, powiedziałabym, że Peter Carlsson nie mógł zabić Sary, zrobić krzywdy Marianne ani knuć przeciwko mnie. Peter nie jest mordercą, jest zwyczajnym człowiekiem, lekko pomylonym i znerwicowanym. Jednym z wielu, którzy muszą zdobyć się na odwagę, aby porządkując swoją codzienność, odzyskać wpływ na własne życie. Nadwrażliwcem bez skóry, dla którego każda chwila jest oddzielna, trzeba ją popchnąć naprzód, aby nadać kierunek czasowi, zapanować nad nim: kimś takim jak ja. Zamykam oczy i przesuwam dłonią po kasetach leżących na podłodze. Wszystko tu jest, obsesje, lęki, łzy. Chudziutka, ubrana na czarno Sara z ramionami w bliznach, zielonymi paznokciami i nieodłącznym papierosem. Charlotte w garsonce i perłach na szyi, udzielająca precyzyjnych odpowiedzi na moje dociekliwe pytania. Mięśniak z brodą, który jeździ harleyem davidsonem, ale boi się mrówek („i innych robali o długich, cienkich odnóżach”). Matka, która chowała w ogrodzie wszystkie noże i nożyczki, bo miała obsesję, że skaleczy w oko swojego synka. Szef przedsiębiorstwa, który przed każdym wejściem na schody musiał policzyć do stu, przez drzwi wchodził bokiem i parkował tylko w miejscach oznaczonych numerem podzielnym przez trzy. Wszyscy ci ludzie nie są wcale większymi dziwakami niż, nie przymierzając, ja, nie są pomyleni ani źli, manewrują codziennie na krawędzi Katastrofy i pilnują, żeby nie rozeszły im się szwy ukrywające czarne dziury w ich duszy.

[42] Chodzi o kreskówki, które publiczna telewizja szwedzka - SVT - zawsze nadaje w Wigilię po południu.

Wieczerzę wigilijną przygotowuję, nie szczędząc starań. Nastawiam piecyk, kroję chleb na cienkie kromki, obkładam kozim serem z miodem, wyjmuję kupne gołąbki w liściach winogron i hummus. Nastawiam muzykę, Belle & Sebastian wypełniają cały dom. Za oknem zapada zmierzch. Zatoczka zasypia pod lśniącą śnieżną kołderką, czarne sylwetki świerków odcinają się na tle ciemniejącego nieba. Cieszę się, że przyjechałam. W mieście nie jestem u siebie. Gdy ciemność wigilijnej nocy otula mój dom, wszystkie lampy i świece na stołach są dawno pozapalane, rozświetlony jest każdy kąt. Leżę na łóżku, patrząc na czarne okno, w którym cały pokój odbija się jak w lustrze. W ręku trzymam latarkę. Chce mi się spać po winie, więc zamykam oczy, moje ciało popada w miękkie odrętwienie. Śni mi się, że spędzam Wigilię ze Stefanem. Cała podłoga jest zasłana paczkami i paczuszkami w różnych kolorach. Stefan krząta się w kuchni, ja układam prezenty w długi rząd, który niczym kolorowy wąż wije się od dużego pokoju aż do sypialni. Stoję pochylona nad prezentami i wyraźnie czuję zapach szynki pieczonej przez Stefana. Otwieram oczy i nadal czuję zapach, słyszę też słaby chrobot dochodzący z kuchni. Od razu wiem, że coś jest nie tak, ale nie mogę wzbudzić w sobie strachu. Sytuacja wydaje mi się zbyt absurdalna; czyżby ktoś przyszedł w środku nocy upiec mi szynkę? Chcę sprawdzić, która godzina, macam ręką, szukając komórki leżącej na stoliku, okazuje się, że jest rozładowana. Podnoszę się, staję na nogi i nieco chwiejnym krokiem nieśpiesznie idę do kuchni. Nie od razu go dostrzegam, bo jestem tak zaabsorbowana piekącą się w piecyku, rumianą szynką. - Cześć, Siri. Stoi oparty o okno, odchylony do tyłu w swobodnej pozycji, jego wysoka postać wydaje się jeszcze wyższa. Wygląda tak samo jak zawsze: kasztanowe włosy, regularne rysy twarzy, szczupłe ciało. Szerokie usta są lekko uśmiechnięte, obserwuje mnie, gładząc swoją kozią bródkę. To Christer. Od Marianne. - Siadaj. Przygotowałem coś do zjedzenia. Mówi tonem neutralnym i uprzejmym, ale nie mam odwagi się sprzeciwić. Na miękkich nogach podchodzę do stołu i opadam na szare szczebelkowe krzesło. Mój wzrok pada na zegar ścienny: pół do drugiej. - Pomyślałem, że zgodnie z tradycją[43] zrobię klopsiki, ale przyznam, że nie przepadam za pichceniem, więc kupiłem gotowe.

Christer uśmiecha się, podchodzi do kuchenki, zaczyna coś robić przy klopsikach i czymś jeszcze, ale nie widzę. Czuję zdenerwowanie; czego on ode mnie chce? W środku nocy. W noc wigilijną. Narasta we mnie nieprzyjemne uczucie przeradzające się w pewność, że coś jest nie w porządku z Christerem. Powinnam, muszę się stąd wydostać, zanim - no właśnie, co takiego? Przychodzi mi do głowy, że należałoby z nim porozmawiać, wybadać jego zamiary i na ile to możliwe, wymyślić drogę ucieczki, ale gardło mam jak zasznurowane i suchość w ustach. Splatam dłonie pod stołem, żeby mi się nie trzęsły. - Ile chcesz klopsików? - pada obojętne pytanie. Wyraz jego twarzy nie zdradza, jakie ma zamiary. - To prawdziwe klopsiki, bez żadnego wypełniacza w postaci bułki czy innego świństwa, sto procent mielonej wołowiny plus przyprawy. Może jeszcze jajko, ale nie jestem pewien. Dodaje się jajko? - Czego chcesz ode mnie? - Mówię to szeptem, ale jestem pewna, że słyszał. Patrzy na mnie i nie odpowiada. Masło skwierczy na patelni, Christer w milczeniu wkłada klopsiki jeden za drugim. - Masz, otwórz wino. Podaje mi butelkę czerwonego wina i korkociąg. - Lubisz czerwone wino, prawda? Zdrętwiałymi palcami biorę od niego butelkę, przyglądam jej się, jakbym nie rozumiała, co mi dał, i kładę na kolanach. - Czego chcesz? - Ja jestem Christer Andersson. Boże, Siri, nadal się nie domyślasz? Patrzę pytająco na jego wysoką, chudą postać, stoi przy kuchence, obracając klopsiki na patelni. Sytuacja jest tak nieprawdopodobna, że nie potrafię objąć jej rozumem, zwłaszcza że mam głowę ociężałą po winie. Wigilia, pół do drugiej w nocy, Christer smaży klopsiki u mnie w kuchni, a ja myślę, nie, ja już wiem, że to on zamordował Sarę. W odpowiedzi na jego pytanie kręcę głową: nie, nie domyślam się. On wzdycha i odwraca się do mnie, trzymając w ręce łopatkę do smażenia. - Jestem ojcem Jenny. Jenny Andersson. Butelka wyślizguje mi się z rąk, spada na podłogę, szkło i wino rozpryskują się na moje stopy, ale nic nie czuję, jestem jak skamieniała. On jest ojcem Jenny. Długie, rude włosy, palce bębniące nieprzerwanie o udo w rytm niesłyszalnej melodii, mleczna, piegowata cera, szczupłe, dziewczęce ciało w dżinsach i obcisłej koszulce, na szyi

skórzany rzemyk. Jenny Andersson, moja pacjentka, która popełniła samobójstwo, podcinając sobie żyły. Ojciec znalazł ją w ogrodzie pod jabłonką, a teraz stoi w mojej kuchni i smaży klopsiki. Nagle widzę to jasno, z bolesną ostrością. On się mści, bo według niego to moja wina, że jego córka nie żyje. - Wraca ci pamięć? Pewnie była dla ciebie tylko jednym z wielu pacjentów? Jedną z tłumu, trudno wszystkich spamiętać, co? Mówi to z uśmiechem, ale w jego głosie słyszę ból. - Oczywiście, że pamiętam Jenny - szepczę, trąc dłonie pod stołem, tymczasem plama bordeaux na podłodze rozlewa się w jezioro. Na jego krwistej powierzchni widzę własne odbicie; siedzę wychylona w przód, jakbym sygnalizowała podporządkowanie, by złagodzić gniew Christera. - To pewnie zrozumiałaś, dlaczego tu jestem? Zabiłaś moją córkę przez swoje zaniedbanie i niekompetencję. - Christer, nie zabiłam twojej córki. Tak samo jak... Trzask. Bez ostrzeżenia pada cios i trafia mnie w twarz. Coś ciepłego spływa mi po policzku, nie czuję bólu, tylko szok i rozpacz bez dna. - Zamknij się, kurwo. Zabiłaś ją. Rozumiesz? To ty ją ZABIŁAŚ! Głos Christera przechodzi w ryk. Odwraca się i zamaszystym ruchem ciska żeliwną patelnię o ścianę, klopsiki fruwają po całej kuchni. Stoi blisko mnie. Słyszę jego oddech, dziwnie chrapliwy, prawie astmatyczny. Czuję woń jego ciała. Ostrą woń potu, jak od zwierzęcia. Christer opada na krzesło naprzeciw mnie i z twarzą w dłoniach kiwa się w przód i w tył, wydając z siebie świst. Dopiero po dłuższej chwili zdaję sobie sprawę, że rzeczywiście ma astmę. - Zabiłaś ją - mamrocze bez tchu. Siedzimy naprzeciw siebie i milczymy. W panującej ciszy słychać jedynie pyrkanie szynki w piecyku i tykanie ściennego zegara. Mimo lekkiego zamroczenia uzmysławiam sobie, że muszę sprowokować go do mówienia, nawiązać z nim kontakt i przerzucić pomost do jego zmąconej świadomości, dotrzeć do jego racjonalnego ja - chyba istnieje? - Sara... - zaczynam ostrożnie. Christer pociąga nosem, ociera czoło i prostuje się na krześle. - Tak... Sara - mówi cicho, dziwnie spokojnym głosem i zamyśla się. - Biedna Sara. Jakkolwiek by na to patrzeć, lepiej jej tam, gdzie jest teraz. Byłaby nawet ładna, gdyby nie ten wyraz wycieńczenia, ale szczerze mówiąc, zupełnie pomylona. Co ty na to, psycholożko?

Żeby nożem ciąć własne ramiona? Po co? - Zabiłeś ją? - Ona była martwa na długo, zanim ją poznałem. Wyświadczyłem jej przysługę. Christer pochyla się nad stołem i patrzy na mnie, a właściwie wpatruje się swoimi oczami w kolorze stali; przywodzą mi na myśl śrut, metalowe guziki albo błyszczące rybiki na podłodze w łazience, uciekające przed moją ścierką. Wyciąga rękę i przesuwa po moim policzku, na jego dłoni widzę moją krew. - Kurde, Siri, przykro mi, że tak się stało. Co ci mam powiedzieć? Sporo czasu minęło, odkąd zacząłem chodzić za tobą, po twoich śladach. Mam wrażenie, jakbym cię znał. Prawie cię polubiłem. Rozumiesz? Wiem, co jadasz na kolację, jak wyglądasz nago, że za dużo pijesz i że się pieprzysz z tym żałosnym, durnym gliniarzem. Kręci cię? Lubisz młodszych facetów? Pasują ci, bo możesz nad nimi górować? Czy dlatego jesteś terapeutką? Patrzę prosto w te stalowe oczy, nic nie mówię, boję się go sprowokować, ale nie zwraca na mnie uwagi i ciągnie swoją tyradę. - Odebrałaś mi moje życie, wiesz o tym? Nadal nie odpowiadam, pozwalam mu mówić. Wyjaśniać. Mówi cicho, niemal szeptem. - Moje życie było... idealne. Nie sądzę, żebyś była w stanie zrozumieć, jak wyglądało nasze życie. Gdy zabiłaś Jenny, odebrałaś mi nie tylko ją, odebrałaś mi wszystko. Katarina, moja żona, nie wytrzymała... Odeszła. Poznała nowego faceta. Jakiegoś cholernego ginekologa, wyobrażasz sobie? Ginekolog teraz pierdoli moją żonę. Kurwa mać. Wywalili mnie z pracy, firma mnie spłaciła. Przyjaciele się odsunęli, uważali, że zdziwaczałem. To było takie upokarzające. Wszystko przez ciebie. Ty nie zostałaś ukarana, twoje życie toczyło się dalej. Jakby nic się nie stało. Chyba rozumiesz, że to niesprawiedliwe. - Patrzy na mnie pustym wzrokiem i ciągnie już silniejszym głosem, ręce mu nie drżą. Ma zdecydowaną minę. - I tak znaleźliśmy się w tym miejscu, chociaż właściwie nie chciałem tego. Na końcu drogi, by tak powiedzieć. - Ścierką kuchenną w niebieskie paski ściera krew z dłoni i krzywi się z obrzydzeniem. Jego ruchy są nerwowe, z maniackim zacięciem trze rękę, by pozbyć się nawet najmniejszego śladu po mnie. Jestem coraz bardziej zdesperowana, muszę nawiązać z nim jakiś dialog, zanim on poczuje przymus działania i zrobi coś pochopnie. - Uważam, że zasługuję na odpowiedź na kilka pytań. Rozumiem twoje... uczucia, jednak muszę się dowiedzieć, co zaszło. Christer obojętnie wzrusza ramionami.

- Co chcesz wiedzieć? - Jak poznałeś Sarę? - Długo chodziłem za tobą, Siri, dłużej, niż ci się wydaje. Co do Sary, poznałem ją przez Marianne. - Jak to przez Marianne? - Wiedziałem, że Marianne pracuje u was, i poderwałem ją w knajpie. Było to dziecinnie łatwe. Przypuszczam, że od dawna nikt nie okazywał jej podziwu. - Zamyśla się, delikatnie strzepuje jakieś okruchy z koszuli i drapie się w głowę. - Nie miałem wobec niej żadnych konkretnych planów. Z początku. Chciałem dowiedzieć się o tobie czegoś więcej, czy nadal zajmujesz się marnowaniem ludziom życia. A potem... czas płynął. Dzięki Marianne poznawałem cię coraz lepiej, ona bardzo chętnie opowiadała o swojej pracy. Czasami w mieście szedłem za tobą, stawałem za tobą w halach na Söder, mijając cię na ruchomych schodach, dotykałem twoich włosów, przytrzymywałem drzwi, gdy wchodziłaś do podziemnego garażu; nigdy niczego nie zauważyłaś. Kiedyś nawet podniosłem ci torebkę, gdy upuściłaś ją przed tą koszmarną knajpą na Götgatan, zapomniałem nazwy... a właśnie, Gröne Jägaren. A ty mnie w ogóle nie zauważałaś. Jakbym był dla ciebie zupełnie niewidoczny. Czasem siedziałem tu, na skałkach, i widziałam, jak żłopiesz wino, jak alkoholiczka. Jeszcze te wszystkie lampy... A tak poważnie, wiesz, to żałosne, że tak się boisz ciemności. Przecież zajmujesz się ludzkimi lękami. W każdym razie tak mi mówiła Marianne. Christer milknie i przygląda mi się, jakbym po raz pierwszy w tej rozmowie obudziła jego ciekawość. - A potem? - szepczę. - Dalej już nie było problemu. Marianne miała dostęp do kart pacjentów i wszystkich adresów. Czasem przynosiła do domu wasze notatki, żeby przepisać je na czysto. Wpisy o Sarze przeczytałem co do jednego. Zresztą Marianne dość często o niej opowiadała. Chyba było jej żal Sary, ale ona nad wszystkimi się rozczulała! Nad bezdomnymi psami, dziećmi, krajami Trzeciego Świata, wielorybami i Bóg wie czym jeszcze. Nad całym tym cholernym światem. - Ale dlaczego Sara? Christer wzrusza ramionami i rozgniata klopsik butem. - A dlaczego nie? Marianne mówiła, że z nieznanego powodu szczególnie przejmujesz się Sarą i bardzo się starasz, żeby ją wyleczyć. Zaciekawiło mnie to. Z początku nie miałem żadnego planu, powstawał... stopniowo. Zaczął żyć własnym życiem. W pewnym momencie przejąłem nad nim kontrolę, stałem się dyrygentem, postanowiłem pokierować wydarzeniami

zgodnie z celem, jaki sobie wyznaczyłem. Robi triumfującą minę i wygląda jak niegrzeczny chłopczyk. Tylko że ten chłopczyk ma martwe, szare oczy jak guziki. Przypominają mi się słowa Vijaya o mężczyźnie w średnim wieku i odpowiedniej pozycji społecznej. Tylko dlaczego nie powiedział mi, jak z nim rozmawiać, jak spowodować, by przestał? Który klawisz nacisnąć? - Sara opowiadała mi o waszych sesjach, a to, czego nie powiedziała, znajdowałem w notatkach, które Marianne przynosiła do domu. Więc to było łatwe... napisać list pożegnalny, zdobyć adres Charlotte Mimer. Oczywiście to ja podrzuciłem do mieszkania Petera Carlssona zdjęcie i książkę o wypychaniu zwierząt. Miałem zamiar dać cynk na policję, ale można powiedzieć, że mnie uprzedzili... - A krew na moim trawniku? Pies? - To była pomyłka. Wymuszona. Musiałem ich uciszyć. - Jak to uciszyć? Christer zaciska usta, nie chce powiedzieć. - Nie potrafię tego zrozumieć. Chyba zdajesz sobie sprawę, że zniszczyłeś życie wielu niewinnym ludziom? - A ty myślisz, że sprawiło mi to przyjemność? - ryczy ochryple. - Musiałem to zrobić. Dla niej. Musiałem wymierzyć sprawiedliwość. To był jedyny sposób, aby osiągnąć... jaki taki spokój duszy. - Ścisza głos do szeptu. - Nie sprawiło mi to żadnej przyjemności. Może z wyjątkiem historii z twoją jazdą po pijaku. To był niezły numer. Zgadzasz się? - A Marianne? Miałeś coś wspólnego z jej wypadkiem? Christer wzdycha i na chwilę chowa twarz w dłoniach. - Myślała, że jest taka cholernie sprytna, że już wie, o co w tym wszystkim chodzi. Znalazła moje papiery na temat Sary. Chciała spotkać się z tobą i opowiedzieć ci o mnie. Nie mogłem jej na to pozwolić. - Przerywa i patrzy na mnie. - Nie chciałem jej robić krzywdy, ona jest w porządku. Prawdę mówiąc, zaopiekowała się mną. - Milknie i robi zmartwioną minę. - Zdajesz sobie sprawę, jak to się musi skończyć, prawda? Jest tylko jeden rodzaj sprawiedliwości, ten, który wymierza się samemu. Wyciąga przed siebie ręce, na których zostało jeszcze trochę mojej krwi, jakby chciał pokazać, że to one wymierzą sprawiedliwość. Gula strachu w moim żołądku urasta do rozmiarów rozżarzonej piłki. To jasne, że ma zamiar mnie zabić. Na tym według niego polega sprawiedliwość. Jego sprawiedliwość to moja śmierć. Zaraz zabraknie mi pytań, już nic nie będzie do wyjaśnienia, żadnego pretekstu do

podtrzymywania rozmowy. Jakie jest prawdopodobieństwo, że o tej porze ktoś się tutaj zjawi? Markus pracuje. Aina spędza Wigilię z matką. Wszyscy myślą, że przy zapalonych lampach śpię bezpiecznie w mieszkaniu na Kungsholmen. Że morderca Sary tkwi w celi Kronobergshäktet. Mam ograniczone możliwości ucieczki. Z kuchni jest najbliżej do małego pokoju dziennego, a stamtąd do sypialni. Prowadzą do niej drzwi, które nie dają się zamknąć na klucz, ale może mogłabym je jakoś zablokować. - Chyba już gotowa - mówię, wskazując głową piecyk, na szynce zaczęła się przypalać warstewka tartej bułki wymieszanej z musztardą, pachnie spalonym mięsem. Christer, lekko zbity z tropu, wstaje i chwyta rękawicę kuchenną, by wyjąć szynkę. To moja szansa, lepsza mi się nie nadarzy. W momencie, gdy Christer otwiera piecyk i sięga po żaroodporną foremkę, zrywam się, mocno go popycham i uciekam. Nie jest to najlepszy plan. Pędzę przez pokój dzienny do sypialni. Słyszę, jak Christer wykrzykuje coś za moimi plecami, ale nie rozumiem co, jakby mój mózg nie był w stanie tego odczytać. Zatrzaskuję drzwi sypialni z takim hukiem, że z półki nad łóżkiem spada świecznik. Miękko wyłapuje go narzuta, ja w tym czasie całym ciałem naciskam na drzwi i przyglądam się nielicznym meblom w sypialni. Tylko łóżko ma odpowiednią masę i wielkość. Nachylam się, usiłując przyciągnąć je pod drzwi, które jednocześnie staram się blokować własnym ciałem. Łup! Christer uderza w drzwi całym swoim męskim ciężarem, nie jestem w stanie ich utrzymać. Udaje mu się otworzyć je na tyle, że wsuwa stopę, zanim odzyskuję kontrolę i znów naciskam. - Otwieraj, kurwo jedna! - ryczy mi prawie prosto do ucha. Jest tak blisko, że przez szparę czuję zapach z jego ust i słyszę świst w jego drogach oddechowych. - OTWIERAJ, bo cię ZAMORDUJĘ! Przecież wiem, że jest dokładnie odwrotnie. Zabije mnie, jeśli wedrze się do środka. Nie sprawi mu to problemu. Jestem tak drobna i szczupła, że nie mogę mu się przeciwstawić fizycznie, o czym on bardzo dobrze wie. Nie wiem, jak go przechytrzyć. Dlatego zbieram wszystkie siły i napieram na drzwi, przyciskając mu stopę. Christer wrzeszczy i na chwilę przestaje pchać. Mam tak spocone palce, że ślizgają się, uniemożliwiając skuteczne zapieranie się o drzwi. Korzystając z okazji wycieram dłoń o nogawkę. I wtedy: ŁUP! Musiał chyba wziąć rozbieg aż z pokoju dziennego, bo wywala drzwi z taką siłą, że ląduję na łóżku i padam na wznak jak żuk; bezradnie, bez możliwości ucieczki, z wyciągniętymi ramionami, jak dziecko,

które oczekuje, że zostanie wzięte na ręce Christer podchodzi i krzywiąc się z bólu, masuje sobie ramię. W następnej chwili spokojnie siada na mnie okrakiem, jednym ruchem unieruchamia kolanami moje ręce. Ciężko oddycha. Nagle otacza mnie jego zapach, wstrętny, ostry zapach potu. Robi mi się niedobrze. Może dlatego, że uciska mi przeponę, a może przez ten smród, w każdym razie odwracam głowę i wymiotuję na niebieską poduszkę. Czuję, jak ciepłe wymiociny spływają mi po karku na plecy. - Fuj! - odzywa się Christer z obrzydzeniem i odwraca wzrok. Uderza mnie myśl, że może jest z tych, którzy czują wstręt do wszystkich płynów ustrojowych. Do krwi, spermy, wymiocin. Przesuwa się w dół, siada na moich udach, w bezpiecznej odległości od wymiocin. - Fuj - powtarza, oglądając swoje ręce, jakby sprawdzał, czy nie zostały skalane. - Wiesz, że to nie ja zabiłam Jenny, prawda? Nie wiem, dlaczego to mówię, ale czuję wręcz paraliżujące zmęczenie. Już nie mam siły kłamać, wolę zakończyć tę przedłużającą się mękę. - To nie ja zabiłam Jenny, tylko ty, Christer. Dusiła się od twojej nadopiekuńczości i nieustannej potrzeby kontroli, wiesz? - Ty kurwo! Szybkie, nieoczekiwane uderzenie trafia mnie w policzek, ale wcale nie boli. Brakowało w nim przekonania. Jak wtedy, gdy rodzice wymierzają policzek dla pozoru, bo w gruncie rzeczy nie chcą bić. - Ty kurwo - powtarza ciszej. Pochyla się, przez moment myślę nawet, że chce mnie pocałować, ale opiera mi głowę na piersi i czuję, że płacze. - Ja nie chciaaałem zrobić jej krzyyywdy. Ciągnie jakiś wyjący monolog, słowa giną wśród pociągania nosem i chrząknięć. Na chwilę rozluźnia chwyt i płacz wstrząsa jego całym ciałem. Ból Christera przybiera charakter wręcz fizyczny. Mam uczucie, jakby rozchodził się miękką falą, która dociera również do mnie. Znów myślę o Stefanie, jakie to niepojęte, że go nie ma, o nieustannym, dręczącym bólu, który nie chce zelżeć. Rozumiem Christera. W samym środku tego koszmaru, leżąc na wznak z jego głową na mojej piersi, w koszulce wilgotnej od wymiocin, wina i jego łez, czuję przypływ współczucia. Wiem, jak to jest utracić ukochaną osobę, jak boli, gdy nie znajduje się odpowiedzi na pytanie „dlaczego?”. - Przykro mi. - Podnoszę oczy na Christera, żeby uchwycić jego spojrzenie. - Nie powinnam tak mówić, to niewybaczalne. Oczywiście, to nie twoja wina, że Jenny nie żyje.

Podnosi głowę i patrzy na mnie. Ma przekrwione oczy, łzy na jego szorstkich policzkach mieszają się ze smarkami. Widzę niedowierzanie, ale jednocześnie rozpaczliwą potrzebę pocieszenia. Rozgrzeszenia. - Po śmierci Stefana, mojego męża, czułam straszną pustkę. Nie mogłam uwierzyć, że go nie ma. Nadal nie mogę. Nie potrafię tego zaakceptować. Często myślę, że on tu jest. Stoi za mną. Pocieszam się, że wyszedł na zakupy albo jest w pracy, może odstawia samochód do warsztatu. Nie dociera do mnie, że już nigdy go nie zobaczę. Czasem widzę go w oddali. Mignie mi w jakimś autobusie albo w tłumie na Götgatan. Bywa, że rano się budzę i czuję jego ciepło w łóżku, a przez moment nawet dotyk jego ciała obok. Potem przypominam sobie i on znika, jego ciepło też. Christer kiwa głową. Wie, o czym mówię. Okazuje się, że łączy nas ból i fakt, że zostaliśmy sami. - Jenny była moim dzieckiem, rozumiesz, moim dzieckiem. Zmieniła moje życie, które przedtem było bez znaczenia. Nadała mu sens, natchnęła ciepłem i wiarą, że cząstka dobra znajdująca się we mnie będzie przekazana dalej. Po jej śmierci życie okazało się kompletnym bezsensem. Nic nie zostało. Nic. Aż do momentu, gdy zacząłem chodzić za tobą, Siri. Odzyskałem wtedy jakiś sens. Dzięki tobie. Myśl, że zapłacisz za Jenny, napełniła mnie spokojem. Milczymy, zjednoczeni nieoczekiwaną i niechcianą bliskością; jego ręce na moich ramionach, jak kochankowie. Z kuchni dochodzi tykanie zegara ściennego i zapach przypalonej szynki. - Opowiedz mi o Jenny, jaka ona była? Moje pytanie jest spontaniczne, bo pamiętam ją tylko jako pacjentkę siedzącą na fotelu w moim gabinecie, nieustannie bębniącą o udo długimi, szczupłymi palcami. Ciekawa jestem, jaka była jako dziecko, jako dwulatka, uczennica szkoły podstawowej, nastolatka. - Jenny była... - Waha się, zastanawia, namyśla, jak to powiedzieć. - Jenny była inna. Niepodobna do innych dzieci. Nadwrażliwa, jakby nie miała skóry. Bardzo się wszystkim przejmowała. Pamiętam, że kiedy była mała, potrafiła płakać przy oglądaniu kreskówek z tym, jak mu tam, kotem i myszą. Najpierw współczuła ściganej myszy, potem jej było żal kota, który ciągle obrywał. Gdy zdechła jej świnka morska, płakała przez wiele tygodni i nie chciała wstawać z łóżka. - Znów się zastanawia, jakby przywoływał obraz córki. - Ciągle się bała o mnie i o Katarinę, że coś nam się stanie, będziemy mieli wypadek albo zachorujemy. Chciała nam zabronić jazdy samochodem. W szkole inne dzieci szybko odkryły, że jest

nerwowa i bojaźliwa. - Kręci głową i zamyka oczy. Wydaje się całkowicie pochłonięty bolesnymi wspomnieniami. - Dręczyli ją. Gówniarze cholerni. Straszyli ją, drażnili się, bo była inna, a na to nie ma zgody. No to im pokazałem. Zaprosiłem dzieciaki na urodziny Jenny, oczywiście rodzice ich przywieźli. Obrzydliwi wazeliniarze, zabiegali o utrzymywanie z nami stosunków. Katarina zorganizowała różne zabawy, między innymi łowienie prezentów z niby-sadzawki. Jenny się cieszyła, nagle wszystkie dzieci zrobiły się dla niej miłe, przez chwilę były nawet przyjacielskie. Słucham tego z zafascynowaniem, Christer uzupełnia luki w moim obrazie Jenny. Na jego twarzy pojawił się wyraz zadowolenia. Jestem ciekawa, co powie. - W pewnym momencie Jenny się przewróciła i rozbiła kolano, Katarina wyszła z nią, żeby przykleić plaster i pocieszyć. Zostałem sam z dziećmi. W tamtych czasach polowałem na drobną zwierzynę, na łosie... Tak czy inaczej, wyjąłem strzelbę i pokazałem im, nabiłem ją, otworzyłem okno i strzeliłem do jednej z naszych jabłoni. Odpadła cała gałąź. Dzieciaki aż pootwierały buzie z wrażenia. A potem im powiedziałem, że to samo zrobię z nimi, jeśli spróbują zaczepiać Jenny. Rozwalę na kawałeczki. I jeszcze dałem do zrozumienia, żeby nikomu o tym nie mówiły, bo lepiej, żeby rodzice nie wiedzieli, co wyczyniają ich pociechy. Wróciła Katarina, usłyszała strzał i chciała wiedzieć, co ja wyprawiam, do cholery, ale odparłem, że tylko pokazywałem strzelbę. Ona na to, że chyba zwariowałem, zabrała ją i schowała. Więcej o tym nie rozmawialiśmy. Jednak od tej pory Jenny miała spokój. Pozostała samotna, ale przestali ją dręczyć. Niektóre dziewczynki nawet starały się być dla niej miłe. - Kręci głową, jakby nie mógł się pogodzić ze świadomością, że dzieci potrafią być tak okrutne. - Jenny była bardzo zdolna. Muzykalna. Już w dzieciństwie grała na pianinie i na skrzypcach. Była uczuciowa, ale nadwrażliwa. Próbowałem ją chronić. - Christer wpatruje mi się w oczy. - Naprawdę próbowałem ją chronić, rozumiesz! Kiwam głową, wydaje mi się, że rozumiem. - Christer, mnie się wydaje, że ona naprawdę chciała umrzeć. Jego twarz jest zupełnie pozbawiona wyrazu. - Jenny była jedną z najbardziej nieszczęśliwych osób, jakie poznałam w życiu. Miałam wrażenie, jakby wszystkie jej emocje były wyolbrzymione i wzmocnione. I jakby nią sterowały, a nie odwrotnie. Czuła taki ból istnienia, że siedząc u mnie, czasem aż się trzęsła. A ja byłam zupełnie bezradna. Bardzo chciałam jej pomóc, żeby stanęła frontem do życia i stała się taka jak inni, umiała się cieszyć, śmiać. Mieć chłopaka. Być zwykłą, młodą dziewczyną. Wiesz... Christer kiwa głową. Nadal nic nie mówi, ale słyszę, że oddycha z coraz większym

wysiłkiem. Każdemu wydechowi towarzyszy świst. - Wszystkiego spróbowała, wszystkich środków, najróżniejszych terapii. Nic nie mogło uśmierzyć jej lęków i bólu. Nic nie pomagało. Ona już nie chciała. Z początku sama się oskarżałam, dopiero z czasem zrozumiałam, że nie można powstrzymać kogoś, kto już się zdecydował. Wyrzucam z siebie te słowa, padają jak kamienie. Ucisk na moją przeponę nagle zelżał, jakbym rzeczywiście pozbyła się jakiegoś balastu. Christer nadal nic nie mówi, wpatruje się we mnie, jego twarz jest tuż przy mojej. W ciepłym świetle mojej żółtej lampki nocnej jego twarz zdaje się płonąć. - Kiedy... to... przejdzie? - szepcze. Jest wyraźnie zakłopotany swoją astmą. - Nie wiem. - Tylko tyle potrafię z siebie wydusić. Nogi mi drętwieją pod jego ciężarem, ramiona bolą od mocnego chwytu. - Nie wiem, kiedy to przejdzie, ale wiem jedno: oskarżasz siebie i poczuwasz się do winy. Niepotrzebnie. Gdy Stefan umarł, mnie również wydawało się, że to moja wina, bo powinnam go powstrzymać. Ale nie da się powstrzymać kogoś, kto już się zdecydował. Nagle widzę zmianę na jego twarzy i uzmysławiam sobie, że zapomniałam, że człowiek, z którym rozmawiam, jest mordercą. Kimś, kto nie myśli i nie funkcjonuje jak ja. Kimś, kto już zdecydował, że mnie zabije. Przez krótką chwilę wydawało mi się, że uda mi się nawiązać z nim kontakt, ale widzę, że się pomyliłam. Patrzy na mnie martwymi oczami. - Nie. Poczuwam się. Do żadnej. Winy. - Każde słowo wymawia z wyraźnym trudem. - Nie poczuwam się. Do żadnej winy. Bo. To nie moja wina. Tylko twoja. Zabiłaś ją. Już wiem, że nie ma sensu go przekonywać, bo to jest jak chodzenie po cienkim i kruchym lodzie, który zaraz się załamie; wcześniej czy później powiem coś, co go sprowokuje, i postanowi zakończyć rozmowę. Skończyć grę. Że nadeszła pora mojej śmierci. Christer unosi się lekko, w tym samym momencie wyrywam się spod jego ciężaru i na zdrętwiałych nogach wybiegam z sypialni. Przede mną tylko jedna możliwość: zwarta ciemność za oknem. Gmeram przy zamku, słyszę za sobą jego ryk. Kliknięcie, otwieram drzwi i już otacza mnie czarne, zimne i gęste powietrze. I choć ściga mnie szalony morderca, a moje życie jest w niebezpieczeństwie, mój lęk przed ciemnością jest tak silny, że przeżywam moment wahania, czy jednak nie zostać w jasnym przedpokoju. Jednak po chwili biegnę w samych skarpetkach w kierunku pomostu, usiłując łapać równowagę na śliskim, lodowatym podłożu. Przed małym domkiem ślizgam się kilka razy.

Wtedy mnie dopada. Szarpie za ramię i rzuca mną o ścianę. Ciska moim ciałem o czerwony domek. Czuję, że coś we mnie pęka, w szczęce, w ustach mam krew i drobne kamyki. Christer wbija mi kolano między łopatki, łapie za włosy i tłucze moją głową o ścianę, raz za razem, raz za razem. Krew leci mi z ust, spływa na śnieg, tworząc coraz większą kałużę, dostrzegam też, że spływające z tą krwią kamyki to zęby. Moje zęby. Christer przez cały czas wydaje z siebie odgłos, który przypomina wycie, jeszcze nigdy czegoś podobnego nie słyszałam. Nagle nieruchomieje, znów słyszę ten świst i syk. Opada na kolana i opiera się rękami o ziemię, ze skurczonych oskrzeli wydobywa się świszczący oddech. Pada na bok, na stertę drewna przygotowanego do porąbania jeszcze przed zimą. Nagle mam ją w ręku, siekierę, którą Aina jesienią rzuciła na ziemię, bo nie chciało jej się odłożyć na miejsce w drewutni. Przysypał ją śnieg i przymarzła do ziemi. Nigdy bym nie przypuszczała, że znajdę w sobie dość siły, ale udaje mi się ją oderwać. I choć trwa to zaledwie kilka sekund, przez głowę przelatuje mi jeszcze myśl: Czy stałam się złym człowiekiem? Czy tylko sprawcą złego czynu? Mogłabym zadać mu cios w nogę, zranić na tyle mocno, aby go unieszkodliwić. Ale nie chcę. Chcę zabić tę kanalię. Mimo ran, a może z ich powodu, czuję upojenie, gdy biorę zamach i z krzykiem wbijam siekierę w jego kasztanowe włosy. W następnej chwili jego świszczący, syczący oddech cichnie na dobre. [43] W skład szwedzkiej wieczerzy wigilijnej wchodzą ryby, ale i mięsa: szynka i klopsiki.

A więc wróciłem do domu. Mojego pięknego, białego domu. Łagodne światło wpada przez kolorowe, oprawne w ołów szybki w sypialni. Pada na mnie leżącego na naszym szerokim łóżku. Ona śpi obok, moje dziecko; Jenny. Leży na brzuszku, z podciągniętymi, pulchnymi nóżkami, pupka w pieluszce wznosi się jak wykrzyknik. Na poduszce cienkie i spocone rude włoski, smoczek w buzi porusza się rytmicznie. Przysuwam się jak najbliżej, ostrożnie, żeby jej nie obudzić. Już. Wdycham jej zapach. Zapach niemowlęcia - ciepły, krągły i trochę kwaśny od mleka. Jestem taki szczęśliwy.

Cisza. Zimno już nie jest tak dotkliwe. Mężczyzna, który był czyimś ojcem, zamordował Sarę i smażył klopsiki w mojej kuchni, leży bez ruchu na śniegu z głową w kałuży parującej krwi. Wymiotuję krwią - a może to wino - oparta o ścianę drewutni, opadam na kolana i pełznę po śniegu na pomost, wkładając ogromny wysiłek w każdy ruch. Widzę, że zostawiam za sobą krwawy ślad. Jestem tak słaba, że nie mam siły dotrzeć do domu. Wypełzam parę metrów na lód, wbijam paznokcie w śnieg, usiłując podciągnąć się jeszcze parę metrów. Jestem cała odrętwiała, szczęka już nie boli. Mam jasność w głowie, po raz pierwszy tej nocy, tylko ciało mnie nie słucha. Kładę się na wznak, patrzę w niebo, rozgwieżdżone i tak piękne jak nigdy. Miliony gwiazd mrugają wszystkimi kolorami tęczy na ciemnym, nasyconym tle, śnieg już nie wydaje się zimny i twardy, jest miękki, otulający. Przypomina mi się wiersz, który chyba sto lat temu Stefan zanotował na pomiętym kawałku papieru; wiersz o tym, że trzeba ciemności, aby dostrzec gwiazdy; uzmysławiam sobie, że już nie boję się ciemności, która delikatnie i bezszelestnie bierze mnie w swoje objęcia. Na pozór - idylla. Z miękkiego posłania na lodzie widzę mój dom, który wygląda jak obrośnięty śniegiem. We wszystkich oknach pali się przyjazne światło; mimo ciemności na tle rozgwieżdżonego nieba dostrzegam też smużkę dymu unoszącego się z komina. Nie ma śladu po gwałtownej walce, która dopiero co się tutaj rozegrała, nie słychać żadnych odgłosów poza lekkim trzaskaniem lodu pod moim zesztywniałym ciałem, jakby obcym. Później zaczyna padać śnieg. Wielkie płatki bezszelestnie lądują na mojej twarzy. Na przemian przysypiam i budzę się, a w momencie, gdy pojawia się śnieg, on przychodzi i kładzie się koło mnie. Stefan opiera podbródek o mój kark i ramieniem obejmuje mnie w pasie. W milczeniu patrzymy na gwiazdy i padający śnieg.

Zapach miodu. Czuję ciepło od ciała obok i choć nie otworzyłam jeszcze oczu, wiem, kto to. Robię głęboki wdech, wciągam do płuc zapach miodu i otwieram oczy. Pokój jest biały, łóżko metalowe, jestem przykryta żółtym ażurowym kocykiem szpitalnym. Włosy Ainy łaskoczą mnie w nos. Widocznie zauważyła, że się obudziłam, bo odwraca się i głaszcze mnie po policzku. Próbuję mówić, ale uniemożliwia mi to jakieś rusztowanie czy też gips wokół mojej szczęki. - Ćiii Nic nie mów. Znalazłam cię przymarzniętą do lodu, księżniczko. Przecież miałaś zadzwonić o dziesiątej i podziękować za prezent, prawda? Nie zadzwoniłaś, więc się zaniepokoiłam. W końcu pojechałam do mieszkania na Kungsholmen i gdy cię nie zastałam, od razu wiedziałam, gdzie jesteś. - Ma zmartwioną minę. - Powinnam była się domyślić, co chcesz zrobić. Że też nigdy nie można ci zaufać, jesteś okropna, beznadziejna! Tak czy inaczej, już po wszystkim. Facet nie żyje, zimny trup. Markus i twoi rodzice już tu jadą. Innych policjantów na razie pogoniłam z pomocą lekarzy. Widzi, że patrzę na krzywy stolik nocny, na nim wazon, za mały dla ściśniętych w nim czerwonych róż, kiwa głową i gładzi mnie po głowie. - Od Markusa. Kazał mi kupić dla ciebie. Znów kładzie się przy mnie na szerokim szpitalnym łóżku, przytula głowę do mojej. Czuję jej wilgotny oddech na szyi i już nie chce mi się rozmawiać, chcę tylko leżeć, trzymając nos w miodowych włosach Ainy.

epilog

__

- Zdaję sobie sprawę, że dawniej nie byłyśmy sobie szczególnie bliskie - zaczynam i urywam, zastanawiam się i jednocześnie pocieram szczękę, która wciąż pobolewa i czasem się zacina. Szukam słów, odzywam się dopiero, gdy myślę, że znalazłam odpowiednie. Może za bardzo się różnimy, żeby się zaprzyjaźnić; wiesz, mam na myśli dążenia życiowe, doświadczenia i podejście do innych. Wiem, że nie zawsze doceniałam cię tak, jak na to zasługiwałaś, zdarzało mi się złościć na ciebie bez powodu, a nawet kiedyś nakrzyczeć. Boże, było to rzeczywiście głupie i nieprofesjonalne. Jednak chcę, żebyś wiedziała, że zawsze cię szanowałam. Za rzetelną pracę, sumienność i punktualność, za troskę i empatię. Za twoje trudne życie, na które składało się wychowywanie dzieci, rozstania i wybijanie się na samodzielność. - Znów się zamyślam i rozglądam po białym pokoju, poza łóżkiem jest tylko umywalka i metalowe krzesło. - Przyznaję, czasem uważałam, że faworyzujesz Svena. Wiesz, wpisy w kartach jego pacjentów uzupełniałaś zawsze w pierwszej kolejności, najważniejsze były jego rozmowy telefoniczne, jego pokój codziennie wysprzątany, chociaż to akurat nie należało do twoich obowiązków. Ale to są dawne dzieje. Gdy zdarzy się coś takiego, człowiek musi choć trochę przewartościować swoje życie, prawda? Skupić się na tym, co istotne, zapomnieć o głupotach i... jak by to powiedzieć... dostrzec dobro u bliźnich. Podziękować im za ich obecność. Przynajmniej tak to czuję. Chyba dlatego tu przyszłam. Żeby podziękować ci za pomoc i... przeprosić, że nie zawsze okazywałam ci tyle szacunku, na ile zasługiwałaś. Wstaję i patrzę na Marianne; ma półotwarte usta, podbródek opada jej na pierś. Jest tak zmieniona, że gdybym nie wiedziała, że to ona, nigdy bym jej nie poznała. W kędzierzawych, jasnych włosach widać ciemne odrosty, jej skóra jest cieniutka, sucha jak papier, w jednej dziurce od nosa ma gumową rurkę, na palcu rodzaj sensora, wygląda jak klamerka od bielizny i rzuca czerwony odblask wokół palca. Powoli wstaję i nie oglądając się za siebie, wychodzę z pokoju.

Data: 15 maja

Godzina: 15.00

Poradnia psychologiczna Karlaplan

Terapeutka: Maryvonne von Arndtstadt

Pacjentka: Siri Bergman - pierwsza wizyta - Witaj, Siri, jesteś psycholożką, więc wiesz, jak wygląda pierwsza wizyta i rozpoznawanie problemu. Proponuję zatem dać sobie spokój z formalnościami, lepiej powiedz od razu, co cię tu przywiodło. - Chodzi o uraz, którego w swoim czasie nie przepracowałam. Powinnam o nim porozmawiać, żeby poczuć się lepiej. - Uraz z przeszłości? - Dwa lata temu mój mąż popełnił samobójstwo, a raczej przypuszczam, że je popełnił; dotychczas wolałam myśleć, że to był wypadek. Z drugiej strony nie ma żadnych konkretnych dowodów, że to było samobójstwo. - Nie jest to bynajmniej rzadkie. - Wiem. Jednak w ostatnim czasie pewne wydarzenia... do których doszło poza moją kontrolą, zmusiły mnie do przewartościowania tego, co się stało, zmusiły do przyznania, że chyba rzeczywiście było to samobójstwo. - Mów, słucham.

Podziękowania

Åsa: Pisanie książki jest jak wyprawa, której celem jest poznanie nowego kontynentu. Camilla: No nie, to pretensjonalne. Ja bym powiedziała, że przypomina zjadanie słonia; należy to robić po kawałeczku i wspólnie z wieloma innymi osobami. Åsa: Ale one też muszą być bardzo głodne, a najlepiej, żeby miały takie same upodobania jak my. Camilla: Osoby, które pomogły nam zjeść tego słonia, to przede wszystkim nasza cudowna wydawczyni Annika, niezmordowany i niezawodny redaktor Gustaf, wreszcie nasz znakomity agent Joakim Hansson. Åsa: Oprócz tego mnóstwo błyskotliwych osób z wydawnictwa W&W, które zawsze były gotowe służyć nam radą i pomysłem. Camilla: Ja chciałabym również podziękować mojemu mężowi i dzieciom, że mieli dla mnie tyle cierpliwości, gdy chwilami byłam całkowicie pochłonięta tekstem. I oczywiście przyjaciołom, którzy czytali go, nie szczędząc mi zachęty i trafnych uwag. Åsa: A ja dziękuję moim przyjaciołom i kolegom z Inside Team, którzy znoszą to, że czasem wydaję się bardziej nieobecna, niżby wypadało, moim dzieciom Maksowi i Gustavowi, wreszcie mojemu mężowi Andreasowi. Bez twojej pomocy i twoich rad byłoby mi dużo trudniej pisać tę książkę. Dziękuję! Camilla: I jeszcze dziękujemy Johnowi Ajvide Lindqvistowi za inspirację! Åsa: Muszę podziękować jeszcze jednej osobie. Camilla: Komu? Åsa: Tobie, starsza siostro! Przecież bez ciebie nie byłoby żadnej książki! Camilla: Wzajemnie, siostrzyczko!

Dodatkowy materiał

Wywiad z Camillą Grebe i Åsą Träff Zaczęło się od zabawy sióstr Camilli Grebe i Åsy Träff, a skończyło na mrożącym krew w żyłach thrillerze. Prawa wydawnicze ich debiutanckiej powieści Spokój duszy zostały sprzedane do wielu krajów jeszcze przed premierą w ojczyźnie. Następna powieść, zatytułowana Bardziej gorzka niż śmierć, ukazała się w 2010. Zaczęło się od zabawy. U Åsy Träff dzwoni telefon. To jej siostra Camilla Grebe. - Słuchaj, powinnyśmy wspólnie napisać książkę. Już napisałam kawałek, prześlę ci mailem, a ty dopisz ciąg dalszy. Jest lato 2004. Åsa jest na wsi i żeby wejść do Internetu, musi podjechać rowerem do biblioteki w Vingåker. Czyta tekst siostry i podejmuje wyzwanie. Tamtego lata Åsa jeszcze nieraz pedałuje do biblioteki. Siostry piszą po kawałku i przesyłają sobie tekst. Wkrótce zabawa przeradza się w systematyczną współpracę. Zamiast mailować, spotykają się i decydują, jak dzielić pracę. Kryminał Spokój duszy rozrasta się coraz bardziej. - Miałyśmy myśl przewodnią, o czym ma być książka, ale w końcu opowieść potoczyła się w zupełnie innym kierunku - mówi Camilla. - Pewnie zabrzmi to jak wytarty frazes, ale rzeczywiście było tak, jakby książka pisała się sama - dodaje Åsa. Niektóre sceny przyprawiają czytelnika o dreszcz. Czy pisząc je, same nie czułyście strachu? - Strachu może nie - mówi Camilla. - Natomiast dziwiłyśmy się, że taką przyjemność sprawia nam przestawianie postaci, jakby były pionkami szachowymi... - Chociaż niektóre sceny były rzeczywiście nieprzyjemne w czytaniu - uzupełnia Åsa. - Kiedy czytałam twój kawałek o kocie, wszystko się we mnie burzyło. Byle nie kot! Zwłaszcza że sama mam kota, który wabi się Ziggy, tak jak kot Siri... - Istotnie, czasem, otwierając nowego maila, czułam się paskudnie, bo nigdy nie było wiadomo, co nastąpi. - Z drugiej strony każdy mail był jak prezent z niespodzianką... Siostry Grebe Träff stale wpadają sobie w słowo. Jedna uzupełnia wypowiedź drugiej. Jeśli Camilla milknie, Åsa natychmiast podejmuje wątek. Obie mówią szybko, łatwo przychodzą im do głowy różne skojarzenia, a wzajemną relację opisują jako „dużą bliskość

mentalną”. Mają również podobny styl pisania. Czytelnik nie jest w stanie rozróżnić, która z nich jest autorką której sceny w Spokoju duszy. One same również nie widzą między sobą różnic w sposobie wysławiania się, choć był to proces, który został zapoczątkowany, gdy już były w trakcie pisania. Z czasem powstał z tego wspólny język, który ewoluował wraz z akcją. - Jestem większym wzrokowcem od Åsy, miałam dużo do czynienia ze sztuką i mój stosunek do tekstu jest taki sam jak do sztuki. Napawam się samym tekstem, uwielbiam wszelkie metafory. Åsa jest od psychologii i stosunków międzyludzkich - mówi Camilla. Czy pisząc książkę wspólnie, nie napotykałyście trudności? - Nie, ja bym odwróciła to pytanie; myślę, że samodzielne pisanie musi być potwornie trudne! Człowiek jest sam na sam z tekstem i gdy utknie, bardzo brak drugiej osoby, z którą można by odbijać piłeczkę - mówi Camilla. - Rzeczywiście, byłyśmy sobie bardzo potrzebne i wspierałyśmy się nawzajem dodaje Åsa. - Mój mąż Andreas też mnie bardzo dopingował, gdy mi nie szło. Siostry Camilla (ur. 1968) i Åsa (ur. 1970) dorastały w domu pełnym książek, w Älvsjö pod Sztokholmem. Od dzieciństwa często słyszały, że są zupełnie niepodobne. Z wyglądu chyba rzeczywiście; Camilla jest blondynką, Åsa ma ciemne włosy. Jednak teraz dostrzegają u siebie więcej podobieństw niż różnic. Obie określają siebie jako energiczne, przedsiębiorcze i kreatywne indywidualistki, które „nie znoszą” tego samego. Camilla po maturze poszła do Wyższej Szkoły Handlowej, a po studiach była m.in. szefem marketingu w Vin & Sprit, następnie współzałożycielką Storyside[44] i została tam dyrektorem naczelnym. Åsa w 1988 przerwała naukę w liceum i urodziła syna Maksa. Imała się różnych prac, potem zaocznie zdała maturę i skończyła psychologię. Dziś jest psychoterapeutką, tak samo jak bohaterka książki, Siri. Autorki zaznaczają, że to jedyne podobieństwo, tym bardziej że Siri jest „osobą lekko zwichniętą, poważną, poturbowaną przez życie”. Akcję powieści popychają naprzód sesje terapeutyczne, których opisy są bardzo żywe i wiarygodne. To musi być ciekawy zawód? - Wysłuchanie osoby, która przychodzi opowiedzieć o swoim życiu, a jednocześnie możliwość udzielenia jej pomocy to wielki przywilej, który opiera się na zaufaniu - mówi Åsa. - Oczywiście, że to ciekawa praca. Jednak większość rozdziałów z sesjami terapeutycznymi w tle napisała ekonomistka Camilla i to ona wymyśliła zawód Siri. - Wydawało mi się, że to ciekawe środowisko do wykorzystania w książce - mówi

Camilla. - Terapia pojawia się w różnych serialach telewizyjnych, jak In Treatment czy Rodzina Soprano. Jednak w żadnej powieści kryminalnej nie znalazłyśmy tego wątku. Pisanie zbliżyło siostry, ale gdy pada pytanie o przyszłość, odpowiadają różnie. Czy chcecie, aby w przyszłości pisanie stało się waszym jedynym zawodem? - Taki jest cel - mówi Camilla. - Nie! - odpowiada jednocześnie Åsa. [44] Vin & Sprit - firma handlująca alkoholem; Storyside - wydawnictwo audiobooków.