prawo handlowe notatki wykład 1 i 2

SAVE OFFLINE

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

Wykład 1

08.10.2015.

prof. Leopold Moskwa dyżury: pokój 224 CI wtorek. godz. 12.00-13.00.

Podręczniki podstawowe: • Koch, Napierała „Umowy w obrocie gospodarczym” • Koch, Napierała „Prawo spółek handlowych” Literatura uzupełniająca: • Józef Okorski, Małgorzata Modrzejewska „Prawo handlowe” Warszawa 2012. • Jerzy Ciszewski „Polskie prawo handlowe” Warszawa 2013. • Wojciech Tyzioł, Andrzej Szymański, Ireneusz Weiss „Prawo spółek” Warszawa 2014. • Stanisław Sołtysiński, Janusz Szwaja, „Kodeks spółek handlowych. Komentarz”,: Tom 1. Warszawa 2012. Tom 2. Warszawa 2014. Tom 3. Warszawa 2013. Tom IV. Warszawa 2012. Tom V. Pozakodeksowe prawo handlowe. Warszawa 2015. Suplement do tomów I-IV. Komentarz do nowelizacji. Warszawa 2010. • Janusz Strzępka, „Kodeks spółek handlowych, Komentarz.” wydanie VI, Warszawa 2013. • Mateusz Rodzynkiewicz, „KSH, Komentarz” Warszawa 2014. I.

Pojęcie prawa handlowego w wybranych krajach europejskich

W różnych krajach europejskich, za wyłączeniem krajów anglosaskich, mamy różne podejścia do prawa handlowego. FRANCJA Pierwsze z nich to sposób, jaki jest prezentowany we Francji. Całość przepisów dzieli się na przepisy prawa publicznego i prywatnego. W każdym systemie prawnym prawo handlowe jest ulokowane w sferze prawa prywatnego. We Francji, całość francuskiego prawa prywatnego dzieli się na dwie odrębne gałęzie prawa: cywilne i handlowe. Prawo handlowe jest odrębną od prawa cywilnego gałęzią prawa. Kryterium odróżniającym są kodeksy. Kodeks cywilny funkcjonuje od 1804 r. i Kodeks handlowy z 1807 r. (oczywiście z głębokimi zmianami). Kodeks handlowy nie stanowił dzieła na najwyższym poziomie, włączono do niego ordonansy handlowe Kolberga. Prawo cywilne to zbiór przepisów, które dotyczą materii uregulowanej w Kodeksie cywilnym. Prawo handlowe definiuje się analogicznie: są to te wszystkie przepisy, które dotyczą materii i problematyki zawartej w Kodeksie handlowym francuskim. Francuski kodeks handlowy to akt z 15 września 1807 r. Dotknęły go głębokie zmiany i uzupełnienia, szczególnie 18 września 2000 r. W literaturze można się zetknąć, że jest to Kodeks handlowy z 2000 r. Składa się z dziewięciu ksiąg:

1

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

1. o handlu w ogólności, 2. spółki handlowe i zgrupowania interesów gospodarczych, 3. szczególne postacie sprzedaży i klauzule o wyłączności, 4. wolność ceł i handlu (prawo antymonopolowe), 5. weksle i warranty, 6. postępowanie naprawcze i likwidacyjne, bankructwo i zjawiska podobne, 7. organizacja handlu, izby handlowe i przemysłowe, nadzór organów państwowych oraz osób wykonujących określone funkcje wobec przedsiębiorców, 8. zawody regulowane, zarządcy sądowi, prokurenci i biegli rzeczoznawcy, 9. postanowienia końcowe. Istnieją także dwa kluczowe akty normatywne: a) ustawa nr 66-537 o spółkach handlowych z 24 lipca 1966 r. włączona do Kodeksu handlowego Podstawowe formy spółek: • spółka jawna • spółka komandytowa • spółka z ograniczoną odpowiedzialnością • spółka akcyjna • spółka akcyjna uproszczona • spółka komandytowo- akcyjna Formy dodatkowe spółek: • jednoosobowe przedsiębiorstwo z ograniczoną odpowiedzialnością • jednoosobowa spółka akcyjna uproszona • spółka akcyjna z udziałem pracowników Aktualnie we Francji można zakładać spółki, które zawsze mają kapitał zakładowy, ale nie mają one minimalnego kapitału zakładowego. b) ustawa nr 90-1258 z 31 grudnia 1990 r. o spółkach tworzonych przez przedstawicieli wolnych zawodów Z nazwy mogłoby wynikać, że chodzi o spółkę partnerską. Jednak taka we Francji nie funkcjonuje. Przedstawiciele wolnych zawodów mogą działać w formie spółki cywilnej, spółki z.o.o, spółki akcyjnej, spółki akcyjnej uproszczonej i spółki komandytowo- akcyjnej. Zmieniono tam jednak zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki, zbliżone do partnerskiej.

NIEMCY Sposób niemiecki jest dla nas istotny, ponieważ definiujemy prawo handlowe w Polsce tak ,jak to czynią Niemcy. Całe prawo prywatne to prawo cywilne. Prawo handlowe to fragment prawa cywilnego, nie stanowi odrębnej gałęzi prawa. Kryterium wyróżnienia jest pojęcie kupiec („Kaufmann”). Można powiedzieć, że prawo handlowe to prawo prywatne kupców. W Niemczech prawo handlowe to zbiór tych wszystkich przepisów, które regulują status kupców, jak również zbiór tych wszystkich przepisów, które regulują stosunki cywilnoprawne z udziałem kupców.

2

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

Niemiecki kodeks handlowy to akt prawny z 10 maja 1897 r. Był wielokrotnie nowelizowany, zmieniany. W literaturze polskiej bardzo często używamy skrótu HGB. Prawodawca niemiecki wprowadza różne kategorie kupców: 1. Ist-Kaufmann, „kupiec rzeczywisty”; przedsiębiorstwem handlowym jest każde przedsiębiorstwo zarobkowe, chyba że, ze względu na jego rodzaj albo zasięg, nie wymaga ono prowadzenia w sposób kupiecki. Przedsiębiorstwo jest prowadzone w sposób handlowy, jeżeli ma obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych. 2. Hand-Kaufmann, „kupiec z możliwości”; ten, kto prowadzi przedsiębiorstwo zarobkowe, ale takie, które nie wymaga prowadzenia w sposób kupiecki. Ten ktoś może wystąpić z żądaniem, aby wpisano go do rejestru handlowego. Jeśli zostanie wpisany do rejestru handlowego, to uzyskuje status kupca. 3. Kaufmann Eingetragener, „kupiec ze względu na wpis” 4. Spółki handlowe, przepisy o kupcach stosuje się także do spółek handlowych. 5. Form „kupiec ze względu na formę”; pewne związki, którym ustawa nadaje status kupca, bez względu na przedmiot prowadzonego przez nich przedsiębiorstwa, kupcy ipso iure.

HGB dzieli się na następujące księgi: 1. stan handlowy 2. spółki handlowe i spółka cicha 3. księgi handlowe 4. czynności handlowe 5. handel morski Inne akty prawne: a) Ustawa o spółkach akcyjnych (AktG): w tej ustawie są regulowane dwa rodzaje spółek. Po pierwsze, spółka akcyjna (AG). Drugi rodzaj spółki uregulowany w ustawie to spółka komandytowo-akcyjna (KGaA). b) Ustawa z 20 kwietnia 1982 r. ustawa o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest to premiera światowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Była głęboko reformowana, szczególnie w roku 1990 i 2008. (DmbH - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). c) ustawa o modernizacji prawa spółki z.o.o. i o zwalczaniu nadużyć z 23 października 2008 r. W Niemczech toczył się spór, czy wprowadzić czy nie, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bez kapitału zakładowego. Jednak trudno było im przyjąć tę wersję bez kapitału zakładowego. Minimalny kapitał zakładowy to 25 tys. euro. Drobni przedsiębiorcy mogą mieć kłopot ze zgromadzeniem takiej sumy. Niemcy wprowadzili przejściową formę spółkę z kapitałem zakładowym, ale bez minimalnego kapitału zakładowego. Ta forma nazywana jest „Unternehmen Gesselschaft” („spółka przedsiębiorców) - minimalny kapitał

3

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

zakładowy od 1 euro do 24. 999 euro. Jeżeli spółka taka podwyższy kapitał zakładowy do 25.000. euro, automatycznie, ipso iure, staje się spółką z.o.o. d) ustawa o spółkach partnerskich przedstawicieli wolnych zawodów z 25 lipca 1994 r. w skrócie nazywana Partnerschaftsgesselschaft,, Polska regulacja spółki partnerskiej jest oparta na dwóch modelach, częściowo właśnie na tej ustawie (a częściowo na wzorze amerykańskim). Nie jest to spółka handlowa, inaczej niż w Polsce.

SZWAJCARIA W ogóle nie mówi się o prawie handlowym. W Szwajcarii nie funkcjonował Kodeks handlowy. Co prawda, przygotowano jego projekt, ale ze względu na konieczność utrzymania równości podmiotów funkcjonujących na rynku handlowym, odrzucono go. Prawo prywatne dzieli się na prawo cywilne i prawo zobowiązań. Różnica ta wynika ze względów historycznych. Komisja Kodyfikacyjna w 1907 r. przygotowała Kodeks Cywilny, ale nie obejmował części dotyczącej zobowiązań. Komisja w nowym składzie przygotowała szwajcarskie prawo zobowiązań. Ukazało się 30 marca 1911 r. (Obligationenrecht). Zawiera ono instytucje określane u nas jako instytucje prawnohandlowe. Prawo zobowiązań dzieli się na pięć działów: 1. postanowienia ogólne 2. stosunki umowne 3. spółki handlowe i spółdzielnie 4. rejestr handlowy, firma przedsiębiorstwa, kupieckie prowadzenie ksiąg 5. papiery wartościowe Spółki handlowe funkcjonujące w Szwajcarii: • spółka jawna • spółka komandytowa • spółka komandytowo-akcyjna • spółka z ograniczoną odpowiedzialnością • spółka akcyjna Daje się zauważyć sytuację, że likwiduje się kodeksy handlowe, a treści w nim zawarte wtłacza się do Kodeksu cywilnego. Przykładem tego jest system włoski.

WŁOCHY Początkowo funkcjonowało prawo cywilne i handlowe, W 1942 r. Mussolini wprowadził potężny Kodeks cywilny, zlikwidowano Kodeks handlowy i jego materię wtłoczono do Kodeksu handlowego. Księga IV i Księga V. W Italii funkcjonują spółki: jawna, komandytowa, z.o.o., akcyjna i komandytowo-akcyjna.

4

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok HOLANDIA

W XIX w. i cały wiek XX funkcjonowały dwa kodeksy. Zmiana nastąpiła w 1922 r. Zlikwidowano Kodeks handlowy. Problematyka prawnohandlowa znalazła się w Księdze II holenderskiego Kodeksu cywilnego.

FEDERACJA ROSYJSKA W Rosji całe prawo cywilne jest uregulowane w Kodeksie cywilnym. Składa się on z czterech części. Te części były wprowadzane w różnych datach od roku 1994 do roku 2006. Część ogólna z 30 listopada 1994. to zawiera treści prawnohandlowe. Mówi się tam o prawie przedsiębiorców i prawie komercyjnym. Mamy trzy rodzaje przedsiębiorców: osoby fizyczne prowadzące działalność handlową, osoby prawne prowadzące działalność handlową, państwo i struktury municypalne prowadzące działalność handlową. Pojęcie organizacji komercyjnej stanowi punkt odniesienia. Wszystkie osoby prawne dzielą się na organizacje komercyjne i niekomercyjne. Komercyjna jest zorientowana na zysk, a zysk ten może być dzielony na uczestników tej organizacji komercyjnej. Organizacja niekomercyjna ma trzy podstawowe cechy: jej głównym celem nie może być orientacja na zysk, może wypracowywać zysk, jeśli wypracowuje zysk, to musi być obrócony na główny cel, a nie może być dzielony między uczestników. W Rosji funkcjonują spółki handlowe: spółki osobowe (jawna i komandytowa) i spółki kapitałowe (spółka z.o.o. i spółka akcyjna). 90% podmiotów funkcjonujących na rynku to spółki z.o.o. Funkcjonują także partnerstwa gospodarcze i gospodarstwa farmerskie, a także przedsiębiorstwa unitarne (państwowe przedsiębiorstwa unitarne i municypalne przedsiębiorstwa unitarne). Te przedsiębiorstwa nie są właścicielami mienia, którymi gospodarują. Akty normatywne dotyczące spółek handlowych: a) ustawa federalna z 26 grudnia 1995 r. wzorowana na prawie amerykańskim b) ustawa federalna z 8 lutego 1998 r. o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością

II. Prawo handlowe w Polsce

W Polsce w różny sposób definiuje się prawo handlowe. Całe prawo prywatne to prawo cywilne. Prawo handlowe stanowi fragment prawa cywilnego. Polskie prawo handlowe nie jest odrębną gałęzią prawa. Kryterium wyróżnienia prawa handlowego to pojęcie „przedsiębiorcy”. Prawo handlowe to prawo prywatne przedsiębiorców.

POJĘCIE PRAWA HANDLOWEGO. Jest to zbiór przepisów regulujących status, ustrój przedsiębiorców, regulujących stosunki cywilnoprawne z udziałem przedsiębiorców. Wystarczy, że po jednej stronie występuje przedsiębiorca.

5

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

POJĘCIE PRZEDSIĘBIORCY. Nie ma jednolitej definicji przedsiębiorcy, jednak dwie mają podstawowe znaczenie. Duże znaczenie ma definicja publicznoprawna zawarta w a) art. 4 i art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Najbardziej popularna prywatnoprawna definicja to b) art. 43 ze zn. 1 k.c. Kolejną istotną stanowi art. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a także zawarta w art. 3 ust. 1. p. 3. ustawy prawo własności przemysłowej. Kolejna definicja to ta z art. 5. ust. 2 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Ostatnia, którą warto wymienić to art. 4. p. 1. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. a) Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna lub ułomna osoba prawna, która wykonuje działalność gospodarczą. W art. 2.: „działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, usługowa, handlowa, budowlana oraz działalność polegająca na poszukiwaniu ,rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalnych złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”. b) Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna, ułomna osoba prawna, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową.

Prawodawca w tych przepisach inaczej lokuje działalność zawodową. W k.c. działalność zawodowa jest poza działalnością gospodarczą. W prawie handlowym za punkt wyjściowy przyjmujemy definicję z k.c. Prawo handlowe zajmuje się przedsiębiorcami z art. 43.ze zn.1 z k.c.

Przedsiębiorcami w znaczeniu art. 43 ze zn. 1 KC są: • osoby fizyczną prowadzące działalność gospodarczą i zawodową • spółki handlowe • europejskie zgrupowania interesów gospodarczych i spółki europejskie (ustawa z 4 marca 2005 roku o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej) • spółdzielnie (ustawa z 16 września 1982 roku prawo spółdzielcze) • spółdzielnie europejskie (ustawa z 22 lipca 2006 roku o spółdzielni europejskiej) • przedsiębiorstwa państwowe (ustawa z 25 września 1981 o przedsiębiorstwach państwowych) • instytuty badawcze (ustawa z 30 kwietnia 2010 o instytutach badawczych) • towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń, główne oddziały zagranicznych zakładów reasekuracji (ustawa z 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej) • instytucje gospodarki budżetowej (ustawa z 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych) • inne osoby prawne jeśli wykonują działalność gospodarczą STOSUNKI CYWILNOPRAWNE. Stosunki prawne, które wyróżnia się w oparciu o kryterium typologiczne, a nie klasyfikacyjne. Mają pięć podstawowych cech: 1.stosunek cywilnoprawny w

6

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

którym występuje równość formalna podmiotów uwikłanych w ten stosunek, 2. którego źródło co do zasady jest umowa, 3. w stosunku cywilnoprawnym głównym instrumentem ochrony interesów jest roszczenie odszkodowawcze, 4. jest regulowany normami prawa cywilnego, 5. spory na tle stosunków cywilnoprawnych są rozpoznawane przez sądy w trybie k.p.c.

Losy Kodeksu handlowego: 679 artykułów, dwie księgi: 1. kupiec, 2. czynności handlowe. Wzorował się na niemieckim kodeksie handlowym. Kodeks handlowy przed wojną obowiązywał 5 lat. Po wojnie, przez lat 20. Kodeks ten został uchylony w art. 6. ustawy z 23 kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Kodeks handlowy jako taki ostał się w następujących fragmentach: przepisy o spółce jawnej, przepisy o spółce z.o.o i przepisy o spółce akcyjnej. Natomiast wykreślono przepisy o spółce komandytowej. Utrzymano przepisy o rejestrze handlowym, o firmie i prokurze. Zmiana nastąpiła w 1991 r. ustawa z 31 sierpnia 1991 r. o zmianie Kodeksu handlowego. Reaktywowano spółkę komandytową, taką, jaka była w pierwotnym tekście KH. Od tamtej pory mamy cztery rodzaje spółek. Z art. 632 wynikało, że utrzymano jeszcze dwa fragmenty KH: art. 26-28 o firmie, art. 60-65 o prokurze. Obowiązywały do 24 września 2003 r. Te przepisy zostały wykreślone z KH i przeniesione do KC. Nowela lutowa (walentynkowa) z 14.02.2003 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw to ustawa, która weszła w życie 23.09.2003 r. (definitywny koniec Kodeksu handlowego). Głównym twórcą Kodeksu handlowego był prof. Maurycy Allerhand. Profesor ten był autorem najlepszego komentarza do KH, prof. Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Był Żydem.

KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH: W 1997 r. Komisja Kodyfikacyjna powołała grupę trzech uczonych, na czele której stanął prof. Stanisław Sołtysiński. Członkowie tej grupy byli zwolennikami uchylenia Kodeksu handlowego i wprowadzenia Kodeksu spółek handlowych. Środowisko warszawskie protestowało, jednak zwyciężyła opcja poznańska i krakowska kodeksu spółek handlowych. 28 marca 2000 r. miało miejsce pierwsze czytanie. Senat zaakceptował Kodeks 11 sierpnia. Sejm przyjął 15 września 2000 r. Jest to więc ustawa 15 września 2000 r. Prezydent podpisał 9 października 2000 r. Wszedł w życie 1 stycznia 2001 r. Zakres zastosowania został precyzyjnie określony w art. 1§1. Kodeks reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych. Art.1§2. precyzuje jakie spółki są spółkami prawa handlowego (zasada numerus clausus). Mamy sześć rodzajów spółek handlowych: • spółka jawna • spółka partnerska • spółka komandytowa

7

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

• spółka komandytowo-akcyjna • spółka z ograniczoną odpowiedzialnością • spółka akcyjna Z art. 2. wynika, że w zakresie nieuregulowanym przez KSH stosuje się przepisy kodeksu cywilnego (albo wprost, albo odpowiednio), Cztery pierwsze rodzaje spółek, zgodnie z art. .4 to spółki osobowe. Spółka z.o.o i akcyjna to spółki kapitałowe.

Dzieli się na sześć tytułów: I.

przepisy ogólne

II. spółki osobowe III. spółki kapitałowe IV. łączenie, podział i przekształcanie spółek V. przepisy karne VI. zmiany w przepisach obowiązujących, przejściowe, końcowe

Wykład 2

15.10.2015.

Instytucje prawa handlowego, które nie są uregulowane w KSH: 1. Rejestr. Problematyka rejestrowa i Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (na konwersatoriach). 2. Prokura i firma. Na mocy nowelizacji lutowej przepisy dotyczące prokury znalazły się w KC, zamiast w KH. Są to instytucje prawnohandlowe.

POJĘCIE FIRMY: Ogólne postanowienia dotyczące firmy znajdują się w KC. Polska regulacja firmy jest wzorowana na kodyfikacji niemieckiej (HGB). Polski prawodawca inspirował się także szwajcarską regulacją firmy. Była uregulowana w art. 26-38 KH. Art. 43 ze zn. 2 § 1. Przedsiębiorca działa pod firmą. Dojdziemy do definicji firmy, która najczęściej jest kreowana, a mianowicie: „Firma stanowi oznaczenie przedsiębiorcy, które to oznaczenie indywidualizuje tego przedsiębiorcę w obrocie prawnym”. Należy zwrócić uwagę na pięć momentów, które biorą się z porównaniem obecnego i poprzedniego definiowania firmy. Wcześniej było to, że „firma jest nazwą, pod którą kupiec rejestrowy prowadzi przedsiębiorstwo”. Firma stanowi oznaczenie każdego przedsiębiorcy. Wcześniej dotyczyło to tylko kupca rejestrowego. W tym kontekście przydatne mogą być następujące orzeczenia: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach 14 marca 2006 r. I ACA 2057/05, Lex nr 19 60 72 Wyrok Sądu Najwyższego 5 marca 2010 r. IV CSK 371/09, Lex nr 81 18 72

8

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

Firma jest prawem podmiotowym bezwzględnym, skutecznym erga omnes i przysługującym każdemu przedsiębiorcy, także tym osobom fizycznym, które prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej. Spółka z.o.o i spółka akcyjna także może mieć firmę, mimo że nie muszą być przedsiębiorcami (mogą prowadzić działalność nienastawioną na zysk). Na gruncie KH firma miała dwa różne znaczenia, co było przyczyną różnych nieporozumień. Firma była oznaczeniem kupca rejestrowego, podmiotu. Stanowiła także oznaczenie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym. Obecnie stanowi wyłącznie oznaczenie przedsiębiorcy, a nie przedsiębiorstwa. Czy firma powinna być wyrażona wyłącznie w znakach słownych, czy także graficznych etc.? Firma jest nazwą, więc wyłącznie przy pomocy znaków słownych. Najczęściej przyjmuje się, że firma musi być wpisana do rejestru, wobec tego musi być wyrażona za pomocą tych znaków, które mogą być wykorzystywane przy tym wpisie (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 17 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestru wchodzących w skład KRS oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach). W jakim języku ma być wyrażona firma polskiego przedsiębiorcy? Ustawa z 7 października 1992 r. o języku polskim. art. 5-10. ustala się sytuacje, kiedy trzeba się posługiwać j.polskim, lecz najistotniejszy jest art. 11 .p.1 który mówi, że art. 5-10 nie stosuje się do nazw własnych, więc firma nie musi być wyrażona w j. polskim, z zastrzeżeniem, że forma prawna przedsiębiorcy musi być zawsze wyrażona w j.polskim.

KONSTRUKCJA FIRMY: Firma składa się z dwóch elementów: rdzenia (korpusu) i dodatków. Dodatki dzieli się na obligatoryjne i fakultatywne.

RODZAJE FIRMY: 1. Podział na firm osobowe, rzeczowe, fantazyjne, mieszane. 2. Podział firm na proste i złożone. 3. Podział firm na pierwotne i pochodne.

Ad. 2. Firma prosta to taka, która zawiera minimalną ilość wymaganych elementów (rdzeń i dodatek obligatoryjny). Ad. 3. Firma pierwotna to pierwsza firma danego przedsiębiorcy. Firma pochodna powstaje w wyniku zmiany firmy pierwotnej. Ad. 1. Firma osobowa to taka, w której głównym elementem jest czyjeś nazwisko. Firmami osobowymi są firmy spółek osobowych. Firma rzeczowa to taka firma, która określa przedmiot działania przedsiębiorcy, względnie obszar, na którym działa przedsiębiorca.

9

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

Firmy fantazyjne: a. pierwszego rodzaju to taka, w której głównym elementem jest słowo, które kojarzy nam się pozytywnie. b. drugiego rodzaju to taka, w której jako główny element występuje nazwa geograficzne. c. trzeciego rodzaju to taka, w której głównym elementem jest pewna zbitka słowna.

Art. 43 ze zn. 4 i 5. mówi o firmie w ogólności (firma przedsiębiorcy jednoosobowego i firma przedsiębiorcy będącego osobą prawną). Nie uregulowano natomiast firmy przedsiębiorcy będącym ułomną osobą prawną. Do ułomnych osób prawnych stosujemy odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Art. 24, 90, 104, 127, 160, 305. mówią o firmach w szczególności (firmy poszczególnych spółek).

ZASADY PRAWA FIRMOWEGO:

Nie można budować firmy w całkowicie dowolny sposób, musi to odpowiadać pewnym regułom prawnym, zasadom. W doktrynie z reguły mówi się o pięciu zasadach, ale ostatnio dodaje się dwie dodatkowe.

Zasady podstawowe:

• Zasada jawności firmy. Firma przedsiębiorcy musi być ujawniona we właściwym rejestrze. (Ujęta jest w trzech przepisach: art. 43 ze zn. 2 § 2., art. 43. ze zn. 5. Art. 43. ze zn. 7). Firma zawsze powinna być ujawniona w aktach tworzących przedsiębiorstwo. Firmę ogłasza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Firmę trzeba umieszczać w oświadczeniach pisemnych przedsiębiorcy. (Art. 127 § 5. Art. 206. Art. 374.) • Zasada prawdziwości firmy. Ma dwa aspekty: firma jest zawsze nośnikiem pewnych informacji o przedsiębiorcy, firma nie może wprowadzać w błąd przeciętnego uczestnika obrotu, działającego z przeciętnym rozeznaniem i przeciętną ostrożnością w zwykłych warunkach rynkowych. (Wyrok NSA 11 stycznia 2007 r. II GSK 268/06 Lex nr 28 79 61). Dodatki mają służyć lepszej identyfikacji przedsiębiorcy posługującego się firmą. Wbrew literalnemu brzmieniu przepisu art. 43. ze zn. 4 KC. nie mogą być to dodatki obrane całkowicie swobodnie. Nie jest dopuszczalne posługiwanie się dodatkami, które mogą wprowadzić w błąd. • Zasada wyłączności firmy. Wyrok NSA Warszawa Lex nr 48 91 72: „Wyłączność prawa do firmy nie jest zupełna, a jej granice wyznacza zasięg terytorialny, przedmiotowy (asortymentowy), faktycznej działalności używającego nazwy.” Trzeba brać także zasięg czasowy rynku. Kolejną kwestią jest pytanie o pierwszeństwo do prawa do firmy. Pierwszeństwo przysługuje temu, kto

10

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

jako pierwszy użył danej firmy w obrocie. Wyrok SA w Katowicach z 14 marca 2006r. (sygn. I ACa 2057/05), teza 1: „Prawo do firmy powstaje z chwilą wpisania przedsiębiorcy do EDG, a w każdym razie z chwilą użycia firmy po raz pierwszy w obrocie gospodarczym.” 


.

Zasada jedności firmy. – określana także czasami zasadą jednolitości, sprowadza się do tego, że przedsiębiorca może działać pod jedną tylko firmą. Może jednak prowadzić kilka przedsiębiorstw w znaczeniu przedmiotowym i każde z nich może działać pod inną nazwą. Zasadę jedności wiąże się najczęściej z firmą oddziału przedsiębiorcy (art. 43 ze zn. 6 k.c.) – Firma oddziału przedsiębiorcy to firma przedsiębiorcy + 2 dod. obl.: słowo „oddział” i siedziba tego oddziału. 
 Jeśli firma oddziału nie odróżnia się od firm działających na rynku oddziału należy dodać do firmy oddziału 3 dodatek odróżniający firmę od firm przedsiębiorców działających na tym rynku.
 Orzeczenia: 
 - Wyrok SN z 7 października 2008 r. (sygn. III CSK 192/08), teza 2: „Brak obecnie możliwości uzupełnienia firmy oddziału dodatkiem dostatecznie odróżniającym nie świadczy o przyzwoleniu na oznaczenie oddziału w sposób niepozwalający na dostateczne odróżnienie jej od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Jeżeli oznaczenie takie jak i posługiwanie się tym oznaczeniem w działalności oddziału narusza prawo do firmy innego przedsiębiorcy, jest to działanie bezprawne.”. 


.

Zasada ciągłości (kontynuacji) – firma jest uosobieniem renomy przedsiębiorcy, wobec tego przedsiębiorca jest zainteresowany tym, żeby nie zmieniać firmy. Czasami jednak zachodzą okoliczności zmuszające przedsiębiorcę do zmiany firmy (odejście wspólnika, przekształcenie przedsiębiorcy). Aby rozstrzygnąć konflikt między zasadą prawdziwości a zainteresowaniem przedsiębiorcy utrzymaniem firmy dopuszcza się zasady umożliwiające utrzymanie firmy: 
 - 1 reguła - dotyczy sytuacji przekształcenia przedsiębiorcy działającego pod firmą (zmiana formy) – jeżeli następuje przekształcenie, to przedsiębiorca przekształcony może działać pod dawną firmą, ale musi wpisać do niej właściwą formę organizacyjną,
 - 2 reguła (art. 43 ze zn. 8 par. 1) – dotyczy spółek handlowych i sytuacji, w której w firmie spółki figuruje nazwisko wspólnika, a wspólnik ten traci członkostwo w spółce. W takiej sytuacji można utrzymać dawną firmę, zawierającą nazwisko osoby niebędącej wspólnikiem, ale za zgodą tej osoby, a jeśli umarła to za pisemną zgodą jej małżonka i dzieci. 
 - 3 reguła – dotyczy osób fizycznych prowadzących dział. gosp. – jeżeli w miejsce tego przedsiębiorcy wchodzi jego następca prawny to może prowadzić to przedsiębiorstwo pod

11

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

dawną firmą.
 - 4 reguła (nie ma jej w k.c. ale obowiązuje) – jeśli osoba, której nazwisko figuruje w firmie spółki zmieni nazwisko, wtedy ta okoliczność musi być uwzględniona w firmie przedsiębiorcy – konieczny jest dodatek obligatoryjny wskazujący na zmianę nazwiska. 


Zasady dodatkowe: • Zasada niezbywalności firmy - wprowadzono ten przepis głównie ze względu na sieci franchisingowe. • Zasada ograniczonej swobody wyboru brzmienia firmy - w odniesieniu do pewnych przedsiębiorców przepisy szczególne regulują, jak ten przedsiębiorca ma się nazywać.

OCHRONA PRAWA DO FIRMY: Do czasu przeniesienia przepisów o firmie z k.h. do k.c. ochrona firmy opierała się na 3 przepisach: - art. 37 k.h.
 - można było korzystać z roszczeń o ochronie dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.)
 - art. 5, 6 i 18 ustawy z 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (uznk) Po wejściu w życie przepisów k.c. o firmie, podstawą ochrony prawa do firmy jest art. 4310 k.c. Prawo do firmy jest prawem majątkowym na dobru niematerialnym (nie ma zgody w tym zakresie). Roszczenia przysługujące na podstawie art. 43 ze zn. 10 k.c. to:
 - zaniechanie działania zagrażającego prawu do firmy, chyba że nie jest ono bezprawne, - w przypadku dokonanego naruszenia przysługuje 5 roszczeń:
 · zaniechanie działania zagrażającego prawu do firmy, chyba że nie jest ono bezprawne, · usunięcie skutków naruszeń,
 · złożenie oświadczenia o określonej formie i treści,
 · naprawienie szkody na zasadach ogólnych,
 · zwrot korzyści osiągniętych przez naruszenie prawa do firmy. Czy art. 4310 k.c. stanowi samodzielną podstawę do występowania z roszczeniami? Tak, przepis ten ma charakter samodzielny i autonomiczny – nie pozwala na korzystanie z roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

12

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

Orzeczenia: - Wyrok SA w Katowicach z 14 marca 2006 r. (sygn. I ACa 2057/05), teza 2:
 „W przepisie art. 43 ze zn. 10 k.c. firma uzyskała samodzielną, autonomiczną ochronę, oderwaną od roszczeń określonych w art. 24 k.c. Przepis ten zatem wyłącza stosowanie w szczególności art. 24 § 1 zdanie drugie k.c., co oznacza, że uprawniony przedsiębiorca nie może żądać zadośćuczynienia, a służy mu roszczenie odszkodowawcze na zasadach ogólnych albo o wydanie korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia firmy” (art. 43 ze zn.10 zdanie drugie k.c.). - Wyrok SA w Katowicach z 31 sierpnia 2007 r. (sygn. V ACa 427/07), teza 1:
 „W przypadku stwierdzenia czynu nieuczciwej konkurencji określonego w art. 5 uznk uprawnionemu służą określone roszczenia przewidziane w art. 18 cytowanej ustawy. Nie oznacza to jednak, że uznk kształtuje prawa przedmiotowe przedsiębiorcy do firmy. Prawa te uregulowane są w przepisach art. 43 ze zn. 2 – 43 ze zn. 10 k.c.” PROKURA:

• Istota prokury. Niemcy twierdzą, że ojczyzną prokury są Niemcy (pojawiła się ok. w XVII w.) Pierwsza regulacja prokury to niemiecki ADHGB (1861 r.). Następnie, te przepisy o prokurze zostały przeniesione do HGB. Pierwsza polska regulacja prokury to rok 1919 (dekret Naczelnika Państwa z 7 lutego 1919 r. o rejestrze handlowym). Kolejna to Kodeks handlowy (art. 60-65). Przepisy te funkcjonowały aż do 2003 r. Wprowadzając prokurę do KC, przyjęto założenie, że będzie to taka sama prokura, jaka funkcjonowała w KH, nie dokonywano żadnych rewolucyjnych zmian, poza zmianami

głównie językowymi. Unowocześniono prokurę.

Usunięto pewne kwestie, które przez wiele lat stanowiły przedmiot dyskusji w doktrynie.

• Udzielenie prokury Udziela ją mocodawca, jednostronna czynność prawna, oświadczenie woli, musi być skierowane do prokurenta. Udziela ja przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. O wpisie do rejestru podlegają podmioty wymienione w art. 36. Ustawy o KRS (Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych, Spółki partnerskie, jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, spółki z.o.o. i akcyjne ale tylko te co prowadzą działalność gospodarczą, Spółki Europejskie, Spółdzielnie Europejskie, przedsiębiorstwa państwowe,jednostki badawczo-rozwojowe, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń,

13

Prawo handlowe, Joanna Widawska

III rok

główne oddziały zagranicznych zakładów reasekuracji, istytucje gospodarki budżetowej i inne osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą. Forma prokury Art. 1092 par.1 ., zwykła forma pisemna pod rygorem nieważności (ad solemnitatem). Jeśli prokurent chce nabyć nieruchomość to wystarczy zwykła forma pisemna. Art. 99. § 1. Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
 § 2. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Komu można udzielić prokury?? Tylko osobie fizycznej mającej pełną zdolność do czynności prawnej.
 1. Ze względów prawno porównawczych, tylko osobie fizycznej, wszędzie tak jest. Czemu tylko osoby fizyczne??
 2. Element szczególnego zaufania mocodawcy do prokurenta, a takie jest możliwe tylko do konkretnej osoby fizycznej.
 3. Jeżeli prokurę można było by udzielić osobie prawnej, nie zapewniało by to bezpieczeństwa obrotu. Wpis prokury do rejestru Art.109 ze zn. 8. . Wpis ten jest deklaratoryjne a zarazem obligatoryjny, prokura powstaje z chwilą jej udzielenia przez mocodawcę.

• Zakres prokury • Wygaśnięcie prokury.

14