Informatyka ekonomiczna notatki

SAVE OFFLINE

INFORMATYKA EKONOMICZNA // ilość stron do przeczytania ~ 190 Informatyka ekonomiczna - to dyscyplina naukowa zajmująca się systemami informatycznymi w organizacjach. System – jest wyodrębnionym ze swojego otoczenia zbiorem powiązanych ze sobą elementów System informatyczny – to system składający się z elementów społecznych (ludzi) i technologicznych (technologia informatyczna) współdziałających ze sobą, aby osiągnąć określone cele. W skład technologii informatycznej wchodzi sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (komputery, sieci komputerowe) wraz z oprogramowaniem (systemowym i użytkowym) oraz metody posługiwania się nimi. Podstawowe składniki systemu informatycznego - Zadania – cele funkcjonowania systemu informatycznego - Ludzie – osoby i zespoły - IT – element spajający, czynnik umożliwiający tworzenie systemu informatycznego System komputerowy – składa się ze sprzętu komputerowego i oprogramowania i jest przeznaczony do realizacji określonych zadań. Organizacja – w znaczeniu instrumentalnym to wszelkie uregulowania, które służą osiąganiu celów przez systemy społeczno-techniczne 2 zasadnicze cele zajmowania się informatyką ekonomiczną: - Cel poznawczy - oznacza tworzenie modeli opisowych danej dziedziny i wyjaśnianie mechanizmów w niej zachodzących. - Cel twórczy - oznacza kreowanie nowych elementów, jak np. konstruowanie prototypów systemów, opracowywanie nowych metod. Informatykę ekonomiczną cechuje podejście interdyscyplinarne. Informatyka ekonomiczna czerpie chętnie z wielu innych dyscyplin. Najważniejsze z nich zostały przedstawione na rysunku

W praktyce, na rynku pracy funkcjonują różne określenia stanowisk zawodowych, obejmujących w zakresie swoich obowiązków zadania, do których wykonywania znajomość informatyki ekonomicznej jest szczególnie przydatna. Można przedstawić następującą listę takich zadań : • analiza i projektowanie systemów informatycznych, • projektowanie i implementacja oprogramowania użytkowego, • projektowanie i obsługa aplikacji bazodanowych, • wdrażanie systemów komputerowych w organizacjach, • tworzenie i konfiguracja sieci komputerowych, • opracowywanie nowych metod i narzędzi projektowania systemów informatycznych, • doradztwo oraz sprzedaż sprzętu i oprogramowania, a także wspieranie użytkowników w planowaniu, zakupie i użytkowaniu sprzętu, • opracowywanie koncepcji i przeprowadzanie szkoleń z zakresu IT, • zarządzanie procesami biznesowymi oraz reengineering systemów informatycznych, • tworzenie i wdrażanie rozwiązań organizacyjnych, • opracowywanie modeli biznesowych przedsięwzięć informatycznych, • zarządzanie infrastrukturą IT w organizacjach, • wykonywanie funkcji kierowniczych w przedsiębiorstwach i projektach IT.

Warsztat metodyczno-narzędziowy informatyki ekonomicznej Informatyka ekonomiczna wykształciła lub przejęła od innych dziedzin metody i narzędzia znajdujące zastosowanie przy tworzeniu system.ów informatycznych oraz zarządzaniu nim.i. Tworzenie nowych podejść metodycznych oraz dalszy rozwój istniejącego warsztatu należą do zakresu przedmiotowego informatyki ekonomicznej jako zadanie metodyczne. Niektóre z opracowanych podejść metodycznych cieszą się szczególnie dużą popularnością w dziedzinie informatyki ekonomicznej i są chętnie wykorzystywane w praktyce. Najważniejsze z nich to: - modelowanie, - architektury ramowe, - modele referencyjne. Modelowanie Model ← definicja strona 40 zasady poprawnego modelowania, brzmią następująco: • zasada poprawności - model powinien stanowić rozumną i poprawną wypowiedź, zgodną ze składnią języka modelowania, • zasada istotności - należy ograniczyć się wyłącznie do modelowania elementów i związków mających znaczenie dla konkretnego celu, zasada ekonomiczności - określa konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami, tzn. zapewnienie pozytywnej relacji pomiędzy kosztami tworzenia i użytkowania modelu a korzyściami, jakie dany model zapewnia, • zasada przejrzystości - model powinien być zrozumiały i przystępny dla jego użytkowników, • zasada porównywalności - modele należy tworzyć w sposób, który ułatwiałby ich wzajemną porównywalność, • zasada systematycznej budowy - elementy składowe i ich powiązania powinny być wyróżnione w modelu w czytelny sposób.

Proces biznesowy – jest chronologicznym i logicznym ciągiem funkcji (zadań), wykonywanych w toku pracy nad określonym obiektem w ramach racjonalnego działania Funkcje (bądź zadania - pojęcia te są tutaj używane zamiennie) stanowią czynności, które muszą być wykonane, aby organizacja mogła osiągać zamierzone cele. Architektura ramowa ← definicja strona 42 Celem architektury ramowej jest dostarczenie syntetycznego obrazu systemu oryginalnego oraz przedstawienie przyporządkowania elementów i powiązań szczegółowych ich elementom i powiązaniom nadrzędnym. Graficzna prezentacja nadrzędnych elementów i ich związków w obrębie architektury ramowej jest ważniejsza od szczegółowej prezentacji potencjalnie wszystkich elementów (oraz powiązań) systemu oryginalnego. Przykładem architektury ramowej jest „Model Handlu H" zaproponowany w [Becker, Schiitte, 2004] i przedstawiony na rys. 1.9. na stronie 43 Modelowanie referencyjne Model referencyjny ← definicja strona 44 Model referencyjny stanowi zatem model uogólniony, który pewna grupa zawodowa, branżowa uznała za odpowiedni i przydatny w danej typowej aplikacji. Stanowi on zapis bieżących i dobrych praktyk (ang. best practices). Celem tworzenia modeli referencyjnych jest: • zebranie wiedzy i doświadczenia pojedynczych twórców modeli, • udostępnienie ich szerszemu gronu odbiorców.

Dany model można uznać za referencyjny, gdy wśród jego potencjalnych użytkowników istnieje konsensus odnośnie do jego uniwersalnej aplikowalności w dziedzinie przedmiotowej, obszaru zastosowania czy typu aplikacji. Duże znaczenie mają w tym przypadku następujące zasady poprawnego tworzenia modeli referencyjnych (por. punkt 1.3.2): • ekonomiczności - specjalista informatyki ekonomicznej stoi często przed dylematem, czy bardziej opłacalne będzie dopasowanie istniejącego modelu referencyjnego do własnych potrzeb, czy też opracowanie indywidualnego modelu od podstaw, • poprawności - model błędny składniowo nie znajdzie szerokiego uznania, • przejrzystości - model dociera do potencjalnie szerokiego kręgu odbiorców, • porównywalności model pełni funkcję punktu odniesienia.

1.4 Wyzwania informatyki ekonomicznej Globalizacja, powszechna komputeryzacja i hybrydyzacja Przez pojęcie globalizacji należy rozumieć różnorodne zjawiska, będące efektem zanikania naturalnych barier i granic. W ekonomii odnosi się ono głównie do gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej czy inwestycji zagranicznych, spowodowanych spadkiem kosztów transportu i wymiany informacji oraz zniesieniem barier instytucjonalnych między państwami. Wszechobecna (powszechna) komputeryzacja (ang. ubiquitous computing) ma związek ze stale postępującą miniaturyzacją urządzeń teleinformatycznych oraz przenikaniem technologii informatycznej do wszystkich dziedzin życia człowieka. Hybrydyzacja oznacza z kolei sytuację, w której - w zależności od przyjętego punktu widzenia dany obiekt może być różnie traktowany, mieć odmienne właściwości i cele. Jako przykład może posłużyć współczesny telefon komórkowy, który jest z jednej strony narzędziem komunikacji głosowej, a jednocześnie umożliwia słuchanie muzyki, oglądanie telewizji, przeglądanie wiadomości, granie w multimedialne gry czy pracę z aplikacjami biurowymi. Produkty hybrydowe ← strona 47 Procesy kreatywnościochłonne Postęp techniczny, wykwalifikowani pracownicy oraz sprawne zarządzanie kreatywnością i innowacyjnością w organizacjach stanowią ważny wymóg trwałego wzrostu gospodarczego. Z tego powodu kreatywności przypisuje się duże znaczenie społeczne Przykładem dziedziny, w której powszechne są procesy wymagające dużego nakładu kreatywności, jest tzw. przemysł kreatywny. Do tego sektora zaliczane są m.in. przemysł filmowy, przemysł muzyczny oraz produkcja gier komputerowych. Z bliższej perspektywy procesy kreatywnościochłonne charakteryzuje wiele właściwości stanowiących wyzwanie dla współczesnej informatyki ekonomicznej. • Procesy te są często nieustrukturyzowane i słabo poddają się reorganizacji. • Procesy cechują się trudno wyrażalną i nieustrukturyzowaną wiedzą. • Procesy te nacechowane są szczególnym ryzykiem 2.2. Dane, informacje, wiedza, kapitał intelektualny 54 strona Systemy liczbowe typy systemów liczbowych: • system jedynkowy, • systemy addytywne, • systemy pozycyjne.

Dane - wybrane definicje i charakterystyki Dane mogą pochodzić z różnych źródeł - zewnętrznych lub wewnętrznych. Dane zewnętrzne (z otoczenia) docierają w konkretnej formie i postaci (np. stan gotówki na koncie bankowym), natomiast dane wewnętrzne wymagają systemu pomiaru i zapisu danych. Informacja - wybrane definicje i klasyfikacje Informacja to treść komunikatu przekazywanego za pomocą danych Informacja zatem stanowi ciąg przetworzonych danych użytecznych dla odbiorcy. Powszechnie wyróżnia się pięć rodzajów teorii informacji: • ilościową, • jakościową, • wartościową, • pragmatyczną, • semantyczną. Jeżeli informacje dotyczą obszaru gospodarki, to wówczas mówi się o informacji ekonomicznej7. Ponadto, ze względu na rodzaj nośnika informacji (papier, nośniki magnetyczne lub optyczne) można mówić o informacji tradycyjnej lub informacji elektronicznej Informacja, która tworzy wartość, to dobra informacja, czyli [por. Lucey, 1991, s. 19-23]: • adekwatna do problemu, którego rozwiązanie wspomaga; źle przygotowana informacja (np. niewłaściwy typ wykresu) rodzi frustrację użytkownika; • wystarczająco szczegółowa dla rozwiązania problemu; z jednej strony zbyt duża szczegółowość zazwyczaj wiąże się z nadmiernymi kosztami; z drugiej strony zbytnia ogólnikowość informacji powoduje wzrost ryzyka popełnienia błędu; • wystarczająco kompletna do rozwiązania problemu; oznacza to, że dostarczona informacja obejmuje, w miarę możliwości, wszystkie aspekty analizowanego zagadnienia; • wiarygodna - pochodząca ze źródła (źródeł), do którego użytkownik ma zaufa- nie; szczególnego znaczenia nabiera ten element w przypadku decyzji strategicznie ważnych - weryfikacja informacji w wielu miejscach staje się bardzo istotna; • przekazana właściwej osobie - w dużych organizacjach częstym błędem jest dostarczenie informacji do właściwego działu, jednak osobie ze złego szczebla decyzyjnego (specjaliście zamiast menedżerowi); • dostarczona we właściwym czasie - długi czas przetwarzania może sprawić, że nawet najcenniejsza informacja dostarczona zbyt późno ma wartość papieru, na którym ją wydrukowano; • dostarczona przez właściwy kanał komunikacyjny; kanałów takich w organizacji może być wiele - kontakt twarzą w twarz (F2F), telefon, poczta elektroniczna, komunikator, wideokonferencja; czasami informacja jest poufna lub wręcz tajna; wybór właściwego kanału jest w tym przypadku kluczowy, np. szyfrowana wiadomość przesłana pocztą elektroniczną. Jeżeli zagadnienie informacji rozpatruje się z punktu widzenia funkcji zarządzania, to można mówić o zarządzaniu informacją ← definicja strona 64

Kapitał intelektualny ← definicja strona 66 System informacyjny i system informatyczny System informacyjny ← definicja strona 76 System informatyczny ← definicja strona 77 Klasy systemów informatycznych W klasycznym ujęciu nauk o zarządzaniu w każdej firmie wyodrębnia się trzy poziomy zarządzania: 1) operacyjny - krótkookresowy, często związany z bezpośrednim funkcjonowaniem firmy, np. obsługą klienta; 2) taktyczny - średniookresowy, związany z zarządzaniem działami organizacji, np. działem sprzedaży; 3) strategiczny - długookresowy, związany z zarządzaniem organizacją. Wsparcie informatyczne ewoluowało od wsparcia działań operacyjnych i taktycznych do wsparcia działań strategicznych. Dla uproszczenia rozważań można wyodrębnić: 1) poziom operacyjny, obejmujący stosunkowo proste działania bieżące i decyzje o niewielkim zaangażowaniu zasobów, np. udzielenie klientowi niewielkiego rabatu; 2) poziom zarządczy, obejmujący decydentów szczebla taktycznego i strategicznego oraz decyzje o średnim (np. pozyskanie kredytu obrotowego) lub wielkim zaangażowaniu zasobów (np. fuzja dwóch firm). Kryterium to pozwoliło na wyodrębnienie następujących klas systemów informatycznych: • systemy transakcyjne, ST (ang. Transactions Systems, TS) - służące do ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych (transakcji 10) ; dane zgromadzone w systemach ewidencyjnych są danymi wejściowymi dla systemów wyższych klas; według szacunków systemy te stanowią wciąż znaczącą część wszystkich systemów eksploatowanych w organizacjach; • systemy automatyzacji biura, SAB (ang. Office Automation Systems, OAS) - czyli systemy pomocnicze dla wszystkich szczebli w strukturze organizacyjnej, ułatwiające tworzenie i wymianę szeroko rozumianej korespondencji biurowej (listy, raporty, zestawienia i analizy, prezentacje itp.); • systemy informowania kierownictwa, SIK (ang. Management InformationSystems, MIS) wspomagające funkcje planowania i kontroli dla średniego (taktycznego) poziomu kierownictwa przez tworzenie sumarycznych raportów; • systemy wspomagania decyzji, SWD (ang. Decision Suport Systems, DSS) - interaktywne systemy wspierające podejmowanie złożonych decyzji przez menedżerów szczebla taktycznego i strategicznego; • systemy ekspertowe SE (ang. Expert Systems, ES) - zawierające wyspecjalizowaną wiedzę ekspertów pozwalającą generować racjonalne rady i decyzje na podstawie tzw. reguł produkcji; opierają się one na logicznym rachunku zdań zbudowanych na operatorach logicznych, wyrażonych głównie implikacjami (Jeśli warunek (zestaw warunków)... to... zestaw działań/decyzji).

3.2. System informacyjny w organizacjach ← strona 81 Kilka cech charakterystycznych systemów w aspekcie zastosowań gospodarczych : • są tworami celowymi (zamierzonymi przez twórcę); • mogą realizować cel/cele w jeden sposób lub na wiele sposobów; • nie mają części izolowanych w stosunku do innych części; • części i ich powiązania tworzą strukturę systemu; • powiązania między częściami a całością polegają na tym, że każda część ma się przyczyniać do powodzenia całości. System składa się z obiektów i/lub podsystemów, których struktura może być wielopoziomowa. Jednym z podsystemów organizacji jest system informacyjny, rozumiany jako wydzielona część systemu społecznego, gospodarczego lub technicznego, składająca się z elementów podstawowych, takich jak ludzie, procesy informacyjne i zasoby danych, realizująca swoje funkcje i cele. Zadaniem systemu informacyjnego jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych organizacji, tak aby możliwe było podejmowanie trafnych decyzji. 3.3 Nowoczesne podejście do kreowania organizacji Do najistotniejszych trendów występujących w otoczeniu i mających wpływ na organizacje należą obecnie: • globalizacja - granice między państwami tracą znaczenie, polskie firmy muszą konkurować z przedsiębiorstwami z całego świata; • wzrost wymagań klientów - klienci dysponują coraz większą wiedzą na temat produktów i wykorzystują ją, stawiając twarde wymagania firmom; coraz częściej klientów nie zadowalają rozwiązania standardowe (tzw. produkty z półki), żądają produktów dopasowanych do ich specyficznych potrzeb • strategiczne znaczenie wiedzy- wiedza, detronizując kapitał finansowy, staje się krytycznym zasobem, na którym organizacje budują swoją przewagę konkurencyjną; o wycenie firm giełdowych w coraz większym stopniu decyduje stworzony kapitał intelektualny • rozwój technologii teleinformatycznych - nowe narzędzia umożliwiają pracę niezależnie od miejsca, ułatwiają przekraczanie granic we współpracy między organizacjami; wiele rozwiązań informatycznych pozwala na skrócenie czasu wytworzenia i dostarczenia produktu na rynek 3.4. Organizacje wirtualne Organizacja wirtualna ← definicja strona 86 Najważniejsze cechy organizacji wirtualnej to: • przekraczanie granic organizacyjnych, • rozproszenie geograficzne, • zmieniający się uczestnicy, • równorzędność uczestników, • zaufanie pomiędzy partnerami, • komplementarne kluczowe kompetencje uczestników organizacji, • brak wspólnego centrum administracyjnego, • brak wyraźnej i stałej hierarchii (ze względu na partnerski układ uczestników sieci), • niski stopień formalizacji, • użycie nowoczesnych środków komunikacji.

Cykl życia organizacji wirtualnej W cyklu życia organizacji wirtualnej można wyróżnić siedem etapów (wymienione i szczegółowo opisane na stronach 87,88 i 89) Organizacja wirtualna na tle tradycyjnych organizacji Tabelka porównująca organizacje wirtualne i rzeczywiste na stronie 89 Zalety i wady organizacji wirtualnej Tabelka na stronie 90 System informacyjny w organizacji wirtualnej System informacyjny wspierający organizację wirtualną składa się z: • zasad komunikacji, • oprogramowania i baz danych, • infrastruktury informatycznej, • administratora systemu. 3.5 Organizacje uczące się Organizacja ucząca się ← definicja strona 91 Cechy organizacji uczącej się Istnieje pięć czynników, które tworzą przewagę organizacji opartej na wiedzy: • umiejętność krytycznego i niekonwencjonalnego postrzegania procesów realizowanych przez organizację, • eksperymentowanie z nowymi pomysłami, • uczenie się na podstawie własnych doświadczeń, • uczenie się od innych, • popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy w całej organizacji. Dyscypliny wspomagające uczenie się organizacji jako całości obejmują: • mistrzostwo osobiste; • modele myślowe; • wspólną wizję przyszłości; • zespołowe uczenie się; • myślenie systemowe. Bariery wdrażania organizacji uczącej się Zastosowanie koncepcji organizacji uczącej się, nawet częściowe, nie jest proste. Praktyka pokazuje, że zmiany napotykają wiele barier zarówno o charakterze twardym, jak i miękkim. Czapla i Malarski [2005] wymieniają cztery grupy barier: • psychospołeczne - niski poziom umiejętności interpersonalnych, brak zaufania w relacjach wewnętrznych, niechęć do komunikacji, współpracy, opór przed ciągłymi zmianami; • kulturowe - istniejąca kultura organizacji nie wspiera zaangażowania pracowników w kreowanie firmy, nie zachęca do pozyskiwania i dzielenia się wiedzą oraz nie skłania do kwestionowania istniejącego status quo, lecz promuje działania zachowawcze; • techniczne - brak narzędzi do komunikacji i zarządzania wiedzą; • organizacyjne - nieelastyczna, zhierarchizowana struktura organizacyjna, brak procedur i praktyk zarządzania wiedzą.

Porównanie organizacji tradycyjnych i uczących się ← tabelka strona 96 System informacyjny w organizacji uczącej się Organizacja powinna zapewnić pracownikom dostęp do informacji oraz pewną swobodę poszukiwań, swobodę twórczą. Pracownicy muszą się cechować chęcią uczenia się i poszerzania swoich doświadczeń, ciekawością i dociekliwością. Zgodnie z tymi założeniami, zadaniem systemu informacyjnego jest umożliwienie pracownikom swobodnego dostępu do wiedzy, w tym: • lokalizowania zasobów wiedzy, • wymiany wiedzy pomiędzy pracownikami, • zachowywania i ochrony wiedzy, • oceny wiedzy. 3.6. Telepraca Telepraca ← definicja strona 97 Telepraca może przybierać jedną z czterech form: • telepraca w domu - gdy pracownik wykonuje całą pracę w domu; • telepraca mobilna(nomadyczna)- pracownik nie ma głównego miejsca pracy, a swoje zadania wykonuje w podróży lub u klientów; • telepraca przemienna - gdy część pracy jest wykonywana w domu/w podróży/u klienta, a część w siedzibie firmy; Obszary zastosowania telepracy Istotą telepracy jest to, że pracodawca skupia się na rezultatach pracy, nie na obecności telepracownika, a sama praca jest wykonywana poza siedzibą firmy. W związku z tym nie wszystkie czynności mogą być realizowane w formule telepracy. Kluczowy jest zadaniowy charakter pracy. Taki wymóg spełniają np. projekt graficzny, tłumaczenie tekstu, badanie marketingowe, projekt architektoniczny, program komputerowy. Zadanie realizowane w formule telepracy musi spełniać określone warunki [Jarrett, 2000]: • rodzaj wykonywanej pracy - czynności zawodowe mogą być wykonywane poza siedzibą firmy, można się z nich wywiązać bez znaczącego udziału pozostałych pracowników; • styl kierowania - kierownicy są w stanie nadzorować pracę nie na podstawie bezpośredniej obserwacji poczynań pracowników, lecz wyników ich działań; • wymierność - postępy w pracy mogą być łatwo i przejrzyście mierzone, istnieją ogólnie znane lub wcześniej ustalone standardy wyceny produktywności pracowników; • wyposażenie - pracownicy dysponują odpowiednim sprzętem do wykonywania swojej pracy, zwłaszcza zgodnym z technologią wymiany informacji stosowaną wewnątrz organizacji; podczas przesyłania informacji drogą elektroniczną bezpieczeństwo danych jest zachowane; • stanowisko pracy zdalnej - stanowisko pracy sprzyja wywiązywaniu się z obowiązków zawodowych; wszystkie formalności finansowe i prawne zostały załatwione w sposób zadowalający. Telepraca jest najpopularniejsza w branżach szybko wdrażających nowinki technologiczne, a zwłaszcza w branżach informatycznej, finansowej, medialnej, marketingowej. Zalety i wady telepracy ← tabelka strona 100

6.2 Istota postępu algorytmicznego 171 strona Czym jest algorytm? Algorytm jest ściśle określoną procedurą obliczeniową, która dla danych wejściowych produkuje żądane dane wyjściowe, zwane wynikiem. Algorytm jest ciągiem kroków obliczeniowych, przekształcających dane wejściowe w dane wyjściowe. Analiza algorytmów jest działem informatyki zajmującym się oceną i optymalizacją algorytmów rozwiązywania problemów informatycznych. Etapy algorytmicznego rozwiązywania problemów

Każdy algorytm musi spełniać następujące warunki: skończoność opisu: tekst opisujący algorytm jest skończony; efektywność i wydajność: efektywność to nie to samo co wydajność; - efektywność: algorytm: Jeżeli część ułamkowa liczby x jest skończona, to wynik= 7; algorytm ten nie jest efektywny dla x = pi; wydajność: zadanie: Rozpatrz wszystkie zakończenia rozgrywki szachowej i w wynikach poszukaj najkorzystniejszego zestawu ruchów; algorytm rozwiązujący taki problem jest skuteczny, ale nie jest wydajny; • terminacja: po skończonej liczbie kroków wszystkie kroki algorytmu zostaną wykonane; • jednoznaczność: przebieg algorytmu jest jednoznaczny (deterministyczny) 3 w każdym kroku . Biorąc pod uwagę praktyczne wykorzystanie algorytmów, często również zakłada się następujące ich własności: • adaptacyjność: małe zmiany w specyfikacji problemu powodują niewielkie zmiany w algorytmie; • wytrzymałość: niepoprawne dane wejściowe nie powodują powstania niepoprawnego wyniku; • optymalność: algorytm znajduje rozwiązanie przy minimalnym wykorzystaniu zasobów (pamięć operacyjna komputera, czas procesora, .„). Co to operacje dominujące? Operacjami dominującymi nazywa się operacje elementarne decydujące o czasie wykonywania danego algorytmu. 6.3 Struktury danych strona 178 Typy proste

Dane przetwarzane przez algorytm zazwyczaj mają swoją strukturę. Najprostszymi strukturami danych są tzw. typy proste. Struktura statystyczna Do najczęściej używanych w informatyce statycznych struktur danych należą rekordy i tablice. Tablica jest jedną z najbardziej znanych struktur danych. Struktura dynamiczna Najprostszą strukturą dynamiczną jest lista. Lista jest skończonym ciągiem elementów. Skrajne elementy listy nazywa się odpowiednio prawym i lewym końcem listy. Kolejną powszechnie używaną, dynamiczną strukturą danych są drzewa. Wszystko o tym na stronie 181

7.3 Oprogramowanie systemowe strona 200 Oprogramowanie systemowe jest grupą programów bezpośrednio związaną z systemem operacyjnym. Definicja oprogramowania systemowego, strona 200 Do oprogramowania systemowego zaliczane są: - systemy operacyjne, - systemowe oprogramowanie pomocnicze, - Języki programowania wraz ze środowiskami programistycznymi. Podstawowym składnikiem oprogramowania systemowego jest system operacyjny. Definicja systemu operacyjnego strona 201 Współczesne systemy operacyjne składają się z następujących trzech elementów: • jądro systemu, które rezyduje w pamięci operacyjnej komputera, • interpretator poleceń, obecnie będący najczęściej graficznym interfejsem użytkownika, • system plików, definiujący sposób zapisu struktury danych na nośniku. Najważniejsze funkcje realizowane przez system operacyjny to: • zapewnienie kontroli oraz sterowanie działaniem komponentów sprzętowych komputera, • wykrywanie błędów pojawiających się podczas działania komputera, • bezpieczne wykorzystywanie zasobów systemowych, • umożliwianie komunikacji pomiędzy użytkownikiem a komputerem. Współczesne systemy operacyjne działają na zasadzie wielozadaniowości. Oznacza to, że użytkownik może uruchomić jednocześnie wiele programów, które działają niezależnie od siebie. Również większość systemów operacyjnych pozwala na wielodostępowość. Umożliwia to wielu użytkownikom pracę na jednym komputerze. Każdy użytkownik jest jednoznacznie identyfikowany przez nazwę oraz hasło. Użytkownicy mogą pracować jednocześnie i zupełnie niezależnie od siebie. Jeśli jako kryterium podziału systemów operacyjnych przyjąć sposób komunikowania się użytkownika z systemem operacyjnym, to można wyróżnić systemy: • graficzne, które wykorzystują graficzny interfejs użytkownika, składający się z okien i symboli ikon, a także odpowiednich urządzeń wskazujących, takich jak mysz komputerowa, gładzik (ang. touchpad) czy ekran dotykowy, w celu komunikacji pomiędzy użytkownikiem a systemem operacyjnym; • tekstowe, które realizują konwersację pomiędzy użytkownikiem a komputerem za pomocą instrukcji wykonywanych z linii poleceń. Graficzne systemy operacyjne są bardziej rozpowszechnione wśród użytkowników biznesowych, naukowych i domowych. Obecnie istnieje niewiele aplikacji domowego użytku, które pozwalają na pracę jedynie w środowisku tekstowym, służącym bardziej kadrom profesjonalnym informatyki. Większość graficznych systemów operacyjnych wciąż jednak dysponuje konsolą, pozwalającą na uruchamianie aplikacji przewidzianych dla środowiska tekstowego

Kolejną grupą aplikacji, wchodzącą w skład oprogramowania systemowego, są systemowe programy pomocnicze. Mimo że system operacyjny jest w stanie funkcjonować bez tych programów, obecnie są one bardzo rozpowszechnione. Definicja systemowego oprogramowania pomocniczego na stronie 205

W kategorii oprogramowania pomocniczego wyróżnia się: • programy antywirusowe, zabezpieczające zasoby przed działaniem wirusów komputerowych, • ściany ogniowe, chroniące zasoby komputera przed atakami hakerów z zewnątrz (por. podrozdział 5.10), • menedżery plików, ułatwiające pracę z systemem plików, wspierając zadania, takie jak przeglądanie, kopiowanie, przenoszenie i usuwanie plików, • programy do archiwizacji i odtwarzania systemu, umożliwiające tworzenie kopii zapasowych zasobów systemu, • aplikacje do zarządzania pamięcią masową, które pozwalają na korygowanie błędów w plikach, oczyszczanie dysku ze zbędnych plików i scalanie nieciągłych plików, • programy do zdalnego zarządzania systemem, takie jak terminale i zdalne pulpity. 7.4 Języki programowania strona 205 Dialog między programistą a komputerem jest możliwy dzięki zastosowaniu języków programowania. Język programowania umożliwia precyzyjne wyrażenie, w postaci kodu źródłowego, zadania przeznaczonego do wykonania przez system komputerowy. Obecnie znanych jest ponad 2500 języków programowania Język programowania to język o składni i semantyce zrozumiałej dla pewnego systemu komputerowego Paradygmat programowania Paradygmat programowania definicja strona 207 Języki programowania zwykle klasyfikuje się ze względu na przynależność do jednej lub kilku z następujących grup, zwanych paradygmatami podstawowymi: • imperatywne (sekwencyjne i strukturalne), • obiektowe, • deklaratywne (funkcyjne i logiczne). Metody realizacji języków programowania Program komputerowy może występować w dwóch postaciach: źródłowej i wykonywalnej Aby wykonać program w postaci źródłowej, należy albo przetłumaczyć ją za pomocą kompilatora na postać wykonywalną (kod maszynowy), albo do jej wykonania posłużyć się interpreterem. Z tego względu wyróżnia się dwie podstawowe metody realizacji języków programowania kompilator i interpreter ← definicja kompilatora i interpretera na stronie 213 Porównanie interpreterów z kompilatorami pod względem ich możliwości oraz ograniczeń przedstawia tab. 7.2. na stronie 214

7.5 Współczesne środowiska oraz technologie programistyczne Współczesne programy są tworzone z wykorzystaniem zintegrowanych środowisk programistycznych. Środowisko to stanowi logicznie spójny zestaw programów służących do tworzenia i utrzymywania aplikacji. Do głównych środowisk programistycznych zalicza się Microsoft .NET oraz Sun J2EE, które są wykorzystywane w rozwiązaniach m.in. firm IBM Corporation oraz Oracle Corporation. Środowisko Sun Microsystems J2EE oraz IBM Websphere Application Server Technologia J2EE (Sun Microsystems Java 2 Platform, Enterprise Edition) definiuje standard tworzenia aplikacji oparty na architekturze wielowarstwowej. Oprogramowanie jest pisane w języku Java, co pozwala na uruchamianie napisanych programów teoretycznie na dowolnej platformie sprzętowej, systemie operacyjnym oraz serwerze aplikacji. Technologia J2EE pozwala na stosowanie następujących rozwiązań: • aplety(ang.applets)-są to małe programy osadzane zwykle na stronach WWW, wykonywane po stronie klienta, • serwlety (ang. servlets) - podobnie jak aplety, są to programy osadzane na stronach internetowych, ale wykonywane po stronie serwera, • JavaBeans - są to niezależne moduły wywoływane oraz uruchamiane w programach, opracowane przez firmę Sun Microsystems, działające zwykle po stronie klienta, • Enterprise JavaBeans (EJB) - rozszerza środowisko JavaBeans o komunikację w środowisku rozproszonym oraz programowanie transakcyjne, zwykle stosowane po stronie serwera, • Java Server Pages (JSP) - pozwala na tworzenie dynamicznych dokumentów WWW w formatach HTML, XHTML, DHTML oraz XML poprzez umieszczanie programu napisanego w języku Java w ramach strony WWW, •Java2SoftwareDevelopmentKit(J2SDK)- zawiera podstawowe narzędzia do kompilacji i uruchamiania programów napisanych w języku Java. Definicja serwera aplikacji, strona 217 Środowisko Microsoft .NET Środowisko programistyczne Microsoft .NET powstało w celu usprawnienia procesu tworzenia aplikacji działających w rozproszonym otoczeniu, czyli najczęściej w sieci Internet. Technologia .NET ma następujące cechy nowoczesnego języka programowania [Lam, Thai, 2002]: • przetwarzanie rozproszone - tworzenie aplikacji klient/serwer, opartej na standardach internetowych, w tym HTTP, XML oraz SOAP, • programowanie komponentowe - dostarczenie uproszczonego modelu tworzenia oraz używania komponentów, • usługi typu Enterprise (ang. enterprise services) - możliwość rozwijania aplikacji bez konieczności pisania kodu aplikacji biznesowych do zarządzania transakcjami i bezpieczeństwem, • paradygmat dotyczący zmian webowych - możliwość dostosowania tworzonych usług i aplikacji do wymagań związanych ze zmianami i udoskonaleniami technologii internetowych, • narzędzia pozwalające na skalowalność, dostępność oraz zarządzanie tworzonym oprogramowaniem, a także współpracę z innymi aplikacjami.

Microsoft Visual Studio .NET pozwala na tworzenie aplikacji, które są uruchamiane na systemach operacyjnych większości popularnych urządzeń. Centralnym punktem są usługi .NET, z których najważniejsze to: - model programowania do tworzenia stron HTML - ASP.NET, którego celem jest dostarczenie zintegrowanego systemu, pozwalającego na pisanie aplikacji webowych, w tym stron internetowych, za pomocą narzędzi znanych ze środowiska .NET; - podejście do udostępniania funkcjonalności aplikacjom klienckim - XML Web Services, umożliwiające uruchamianie poszczególnych usług na dowolnym systemie operacyjnym. Poszczególne składniki .NET Framework to: • usługi webowe, dostarczające funkcjonalność środowiska rozproszonego dla tworzonych aplikacji, formatki webowe oraz systemu W i n d o w s , k t ó r e pozwalają n a wizualizację projektowanych aplikacji, • dane oraz klasy XML, dostarczające jednolity sposób opisu komponentów tworzonych aplikacji, • podstawowe klasy .NET Frame- work, które umożliwiają działanie utworzonej aplikacji w różnych środowiskach, • C L R , czyli środowisko uruchomieniowe wspólnego języka, będące centralnym punktem .NET Framework, pozwalające na pracę programów na wielu różnych platformach systemów operacyjnych, głównie MS Windows, Unix oraz Macintosh. Programowanie komponentowe programowanie komponentowe, pozwalające na używanie predefiniowanych usług, które zapewniają realizację określonej funkcjonalności systemu informatycznego. Głównym założeniem tego podejścia jest powtórne wykorzystanie kodu. Programowanie sterowane zdarzeniami, definicja na stronie 221 Programowanie współbieżne ← definicja strona 221 Programowanie współbieżne pozwala na lepsze wykorzystanie zasobów systemu komputerowego i w rezultacie przyspieszenie działania utworzonego programu. Prowadzi ono jednak do licznych problemów związanych z zarządzaniem współdzielonymi danymi, np. próba zapisania pliku o tej samej nazwie przez dwa niezależne procesy w tym samym czasie. Systemy kontroli wersji ← definicja strona 222 Podstawowa klasyfikacja systemów kontroli wersji obejmuje: • systemy scentralizowane, • systemy rozproszone.

Systemy scentralizowane działają z wykorzystaniem architektury klient-serwer, w której użytkownicy pracują nad jednym wspólnym repozytorium zawierającym kod źródłowy. Systemy rozproszone działają na zasadzie węzłów równorzędnych (ang. peer-to-peer). Pozwala to na pisanie niezależnych kodów źródłowych, fizycznie zlokalizowanych u użytkownika, a następnie ich synchronizację 7.6 Oprogramowanie użytkowe Oprogramowanie użytkowe obejmuje aplikacje, z którymi użytkownik ma bezpośredni kontakt. Działają pod kontrolą systemu operacyjnego i pozwalają na wykonywanie określonych zadań, takich jak zarządzanie przedsiębiorstwem, skład tekstu, czy też bardziej specyficznych, np. tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego terenu. Oprogramowanie użytkowe to rodzaj oprogramowania wspomagającego pracę użytkowników aplikacji Oprogramowanie użytkowe można podzielić na następujące kategorie: • oprogramowanie biurowe, • oprogramowanie wspomagające zarządzanie przedsiębiorstwem, • oprogramowanie wspomagające prace inżynierskie, • oprogramowanie edukacyjne, • oprogramowanie rozrywkowe, • programy specjalistyczne. Od strony 223 szczegółowy opis poszczególnych kategorii Tworzenie systemów informatycznych strona 231 Cykl życia systemu strona 237 Współczesne systemy informatyczne w organizacjach gospodarczych są złożonymi przedsięwzięciami, obejmującymi obszerne dziedziny przedmiotowe. Wynika to z samej istoty systemu informatycznego, wiążącego ludzi, metody i środki techniczne w celu racjonalnego wykonania założeń. Jednocześnie użytkownicy skonstruowanego systemu oczekują, że będzie on sprawny, użyteczny, niezawodny oraz dostosowany do uprzednio zgłoszonych potrzeb informatycznych. Całość wspomnianych uwarunkowań stymuluje potrzebę skutecznego kierowania projektowaniem i użytkowaniem systemu. Działania te stanowią treść procesu, który można określić jako cykl życia systemu. Cykl ten jest ciągiem wyodrębnionych, wzajemnie spójnych etapów, pozwalających na pełne i skuteczne zaprojektowanie, a następnie użytkowanie systemu informatycznego. Mimo prób standaryzacji nie ustalono jednolitego wzorca - standardu procesu tworzenia systemu informatycznego. Uznanie zyskały trzy wzorce cykli życia systemu - liniowy, spiralny i iteracyjno-przyrostowy

Liniowy cykl życia systemu← dokładniej na stronie 238

W kaskadowym (linowym) cyklu życia systemu najczęściej wyodrębnia się pięć następujących podstawowych faz: 1) planowanie systemu, 2) analiza systemu, 3) projektowanie systemu, 4) wdrażanie systemu, 5) użytkowanie, modyfikacja i adaptacja systemu na stronie 239 i 240 dokładny opis każdej z faz

Spiralny cykl życia systemu← strona 240 Drugi popularny wzorzec opisu cyklu życia systemu, model spiralny, zaproponowany przez Boehma, poszczególne fazy cyklu życia są realizowane na zasadzie spirali, oznaczającej ich powtarzanie drogą doskonalenia kolejnych wersji systemu, będących rezultatem weryfikacji, oceny i eksperymentów w użytkowaniu jego coraz bardziej rozbudowanych prototypów. W tym sensie model spiralny jest zbliżony do prototypowania systemu. W pierwszej fazie zostaje opracowany plan systemu informatycznego o zakresie tematycznym zgodnym z merytoryczną treścią etapu planowania w cyklu liniowym, często nazywany infoplanem. Następująca po fazie planowania analiza ryzyka polega na ocenie finansowych i organizacyjnych konsekwencji zaprojektowania, analizy i wdrożenia infoplanu. W przypadku pozytywnej decyzji następuje realizacja głównej fazy cyklu spiralnego projektowania systemów informatycznych. Oznacza ona opracowywanie kolejnych wersji prototypów, stopniowo udoskonalanych i uzupełnianych aż do stworzenia wersji końcowej systemu. Prototypy te w trakcie czwartej fazy spiralnego cyklu życia systemu weryfikuje użytkownik przez dokonanie oceny funkcjonalności prototypu systemu w aspekcie sformułowanych przez niego założeń i wymagań systemu. Iteracyjna-przyrostowy cykl życia systemu← strona 241 Obecnie coraz większego znaczenia nabiera trzeci z rodzajów cykli życia systemu- iteracyjnoprzyrostowy. Cykl iteracyjna-przyrostowy opiera się na zależnościach pomiędzy dyscyplinami oraz fazami. Linia pozioma reprezentuje czas, a zatem dynamiczny aspekt procesu TSI, uwzględnia przede wszystkim fazy tworzenia systemu i związane z nimi iteracje oraz punkty przeglądu. Fazą w metodyce RUP jest okres między kolejnymi punktami przeglądu cyklu iteracyjna-przyrostowego, w którym zrealizowano niezbędne czynności i opracowano adekwatne artefakty. Zgodnie z metodyką RUP wprowadza się cztery fazy • rozpoczęcie - wypracowanie ogólnej wizji przedsięwzięcia oraz osiągnięcie zrozumienia i akceptacji projektu przez wszystkich jego uczestników; • opracowanie - ustalenie architektury systemu, stworzenie planu projektu oraz wyeliminowanie elementów wysokiego ryzyka z projektu; • budowa - stworzenie systemu w oparciu o przyjętą architekturę; • przekazanie - dostarczenie gotowego systemu użytkownikom czy klientom. (Więcej na stronie 243) 9.7 Model relacyjny ← strona 264

Relacyjny model danych został opracowany przez Codda [1970] i miał znaczący, praktyczny wpływ na rozwój baz danych na świecie. Podstawowym pojęciem modelu jest relacja. Określa się ją najprościej jako dwuwymiarową tablicę elementów danych. Należy zwrócić uwagę na pewne własności tej tablicy. Przede wszystkim na przecięciu wiersza i kolumny znajduje się jedna dana elementarna, nierozkładalna, a nie zbiór wartości czy wartość pusta. (definicja na stronie 264) Każdy wiersz tablicy nazywa się krotką i jest różny- w danej relacji nie ma powtórzeń krotek. Zmiana kolejności krotek nie ma znaczenia - relacja pozostaje ta sama. Liczba krotek stanowi liczność albo moc relacji. Każda relacja ma określone własności zwane atrybutami. Odpowiadają one kolumnom tablicy. Dane elementarne w kolumnie są jednorodne, tego samego rodzaju, tzn. danemu atrybutowi przypisana jest określona dziedzina (domena) dopuszczalnych jego wartości. W każdej relacji co najmniej jeden atrybut pełni funkcję atrybutu selekcyjnego identyfikatora, zwanego kluczem lub kluczem głównym. Pozwala on jednoznacznie identyfikować krotki relacji. W celu zapewnienia jednoznaczności identyfikacji krotek klucz główny może się składać z kombinacji atrybutów (w skrajnym przypadku ze wszystkich atrybutów relacji). Jest to tzw. klucz złożony. W relacji może się znajdować kilka kombinacji atrybutów, mających własności identyfikacyjne. Mówi się wówczas o kluczach kandydujących. Gdy w relacji Rl występuje atrybut, który nie jest kluczem głównym, a jednocześnie jego wartości są wartościami klucza głównego innej relacji R2, mamy do czynienia z kluczem obcym. Zależności między klucza- mi pozwalają na utrzymanie spójności między relacjami w relacyjnej bazie danych. 11.4 Zespół projektowy ← strona 314 Uwarunkowania pracy zespołu projektowego Dobór sprawnego zespołu projektowego jest kluczem do powodzenia projektu. Wiele zagadnień rozważanych w teorii i praktyce zarządzania projektami składa się na ten sukces. Najważniejsze z nich to: • wybór członków zespołu, Dobrze dobrany zespół projektowy stanowi jeden z podstawowych warunków każdego udanego projektu. Pierwszym krokiem w tym działaniu powinno być określenie wymagań, jakie poszczególni członkowie zespołu projektowego muszą spełniać. W większych projektach tworzenie zespołu rozpoczyna się od zatrudnienia trzonu zespołu, czyli osób, które będą zaangażowane przez cały czas trwania projektu w jego zaplanowanie, realizację, kontrolę oraz zamknięcie. Liczba osób pracujących przy projekcie może ulegać zmianie w trakcie jego trwania. W celu zminimalizowania nieporozumień w zespole dobrą praktyką jest zatrudnianie osób, które już miały okazję ze sobą współdziałać i z którymi menedżer projektu wcześniej pracował. • opracowanie karty zakresu odpowiedzialności członków zespołu i interesariuszy, Przed rozpoczęciem prac powinno się jasno zdefiniować zakres obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych członków zespołu projektowego. Zapobiegnie to ewentualnym nieporozumieniom i konfliktom.

• opracowanie planu komunikacji w projekcie, strona 316 i 317

• zasady podejmowania decyzji, Istotne jest, aby w podejmowaniu ważnych decyzji i opracowywaniu koncepcji brali udział wszyscy członkowie zespołu. Ma to znaczący wpływ na motywację zespołu. Jedną z najczęściej stosowanych i najbardziej popularnych metod zespołowego podejmowania decyzji jest organizowanie spotkań w formie tzw. burzy mózgów. (Więcej na stronie 318) Niezależnie od sposobu podejmowania decyzji należy zadbać przed jej podjęciem o to, aby zespół projektowy miał niezbędną wiedzę oraz umiejętności do wypracowania racjonalnego rozwiązania. • rozwiązywanie konfliktów w zespole. W zespole projektowym współpracują osoby o różnych cechach osobowościowych, poziomie motywacji oraz celach, dlatego konflikty są nie do uniknięcia. Części z tych konfliktów menedżer projektu może się ustrzec, rozważnie dobierając zespół projektowy. Można wyróżnić trzy główne obszary konfliktów w zespołach projektowych • podział dóbr materialnych i symbolicznych, • sprawowanie kontroli nad innymi osobami, • koordynacja działań. Narastaniu sytuacji konfliktowych sprzyjają niewystarczająca ilość zasobów, niesprawna komunikacja, brak zaufania, praca w stresie i pod presją czasu, nie- zrozumienie sytuacji oraz dezaprobata hierarchii organizacyjnej. Eskalację konfliktu można przedstawić za pomocą schematu na stronie 319 11.6 Zarządzanie budżetem strona 322 Dane wejściowe Szacowanie zasobów niezbędnych do realizacji projektu najprościej oprzeć na strukturze podziału pracy. Wszystkie działania, jakie będą podejmowane w trak- cie realizacji projektu, powinny być oszacowane pod kątem zasobów niezbędnych do ich wykonania. Dotyczy to zaangażowania zasobów ludzkich, zasobów rzeczowych, oprogramowania, pozwoleń prawnych oraz ekspertyz. Znając praco- chłonność poszczególnych działań, kwalifikacje wymagane do ich realizacji i, co za tym idzie, stawki roboczogodzin, można obliczyć koszt osobowy realizacji przedsięwzięcia. W przypadku projektów informatycznych, realizowanych na potrzeby klienta zewnętrznego, szacowanie należy wykonać w fazie inicjowania przedsięwzięcia, jeszcze przed jego rozpoczęciem. Warto skorzystać z wiedzy profesjonalnej i doświadczenia innych menedżerów projektu czy też członków zespołu. Jeśli w organizacji istnieje archiwum projektów, to można sięgnąć do podobnych projektów realizowanych w przeszłości. Kolejną kategorię metod szacowania stanowią metody parametryczne, czyli równania oszacowania kosztów, statystyczne, probabilistyczne oraz modele matematyczne. Metoda ta jest najbardziej skuteczna, jeśli spełnione są następujące warunki: - dane z przeszłości użyte do zbudowania modelu matematycznego są dokładne, - model sprawdza się w projekcie każdej wielkości, parametry modelu można skwantyfikować.

Opracowanie budżetu Budżet zależy od misji organizacji i sektora, w jakim ona działa, oraz wewnętrznych i zewnętrznych czynników środowiska. Poniżej opisano siedem głównych czynników, które mają wpływ na strukturę budżetu • konkurencja, • zysk, • przepływy pieniężne, • ryzyko, • możliwości technologiczne, • zasoby, • potrzeby uświadomione. Dokładny opis na stronach 323 i 324 Monitorowanie kosztów Kontrola budżetu ma na celu wskazanie różnic pomiędzy wynikami faktycznymi a budżetowanymi. Na tej podstawie można wskazać źródło różnic oraz oszacować jej skutki dla projektu. Najczęstszymi przyczynami rozbieżności są: nieuwzględnienie inflacji w przypadku długich projektów, wyższe od założonych ceny towarów i usług, dodatkowe koszty pracy, które należy ponieść (nadgodziny, eksperci i konsultanci zewnętrzni), różnice w kursach walut oraz zmiany w prawodawstwie. Najprostszymi metodami kontroli kosztów w projekcie są: sporządzenie budżetu, a następnie bieżące śledzenie wydatków. W przypadku małych projektów jest to bardzo proste i nie wymaga stosowania specjalnych narzędzi. Wystarczy monitorować koszty poprzez porównywanie wydatków poniesionych z zapisanymi na etapie tworzenia budżetu. (dodatkowe informacje strona 325) 12.3 System ERP jako zintegrowany system informatyczny ← strona 349 Struktura i właściwości systemu ERP Systemy ERP początkowo były przeznaczone dla firm produkcyjnych, dlatego umożliwiają śledzenie powstawania wartości dodanej i analizowanie kosztów na poszczególnych etapach wytwarzania. Celem systemu ERP jest zapewnienie optymalizacji zastosowania zasobów i procesów wewnętrznych organizacji gospodarczej. System ERP ← definicja strona 349 daniem Wallace'a i Kremzara [2001], system ERP łączy dostawców i klientów w łańcuch dostaw, koordynuje sprzedaż, marketing, produkcję, zaopatrzenie, dystrybucję, finanse, rozwój produktu i zasoby ludzkie. W systemach ERP można wyróżnić cztery obszary funkcjonalne: marketing i sprzedaż, zarządzanie łańcuchem dostaw (logistyka), rachunkowość i finanse (zarządzanie finansami) oraz zarządzanie zasobami ludzkimi. (więcej na stronie 350) Systemy ERP, poprzez swoje najważniejsze właściwości: kompleksowość funkcjonalną, zaawansowanie technologiczne i merytoryczne oraz integrację danych i procesów, przyczyniają się do kształtowania postępu we wszystkich obszarach działalności organizacji gospodarczej. ← rozwinięcie na stronie 351 i 352

System ERP stanowi podstawowy zestaw narzędzi służących do zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem. Najważniejsze korzyści wynikające z zastosowania systemów ERP to: • integracja informacji ze wszystkich działów przedsiębiorstwa, • poprawa poziomu obsługi klientów, • redukcja poziomu utrzymywanych zapasów, • obniżka kosztów produkcji, • synchronizacja procesów zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, • poprawa płynności finansowej, • zwiększenie kompetencji pracowników. Rynek systemów ERP Według firmy analitycznej AMR Research, do grupy pięciu największych dostawców na międzynarodowym rynku ERP należą: niemiecka. firma SAP, amerykańska firma Oracle, brytyjska firma Sage, a także amerykańskie firmy Microsoft oraz lnfor. 12.5. Wdrażanie i użytkowanie systemów ERP Projekt wdrożeniowy a cykl życia systemu ERP Systemy ERP w procesie wdrożenia należy dostosować do potrzeb użytkowników. Wdrożenie (zastosowanie, implementacja) systemu ERP to nie tylko zakup i instalacja oprogramowania, lecz przede wszystkim zastosowanie procedur realizacji procesów biznesowych, zakodowanych w algorytmach systemu informatycznego. Wdrożenie systemu ERP oznacza wszelkie działania mające na celu przy- gotowanie systemu do użytkowania (eksploatacji użytkowej). Projekt informatyczny obejmuje cały cykl życia systemu informatycznego. Pierwszy etap w cyklu życia systemu ERP to analiza przedwdrożeniowa. Analiza ta obejmuje : • analizę procesów biznesowych (przygotowanie modelu procesowego organizacji), • analizę potrzeb użytkownika i określenie wymagań funkcjonalnych wobec systemu, • analizę infrastruktury niezbędnej do wdrożenia systemu, • wstępne zdefiniowanie projektu (cel, zakres, planowany budżet, czas trwania i zasoby projektu). ← strona 360 Pozyskanie systemu to drugi etap w cyklu życia systemu ERP. Procedura pozyskania systemu ERP : przygotowanie bazy potencjalnych dostawców, opracowanie i wysłanie zapytania ofertowego, analizę i ocenę ofert, prezentacje i wizyty referencyjne, negocjacje merytoryczne i handlowe, ostateczny wybór systemu oraz zawarcie umów licencyjnych na oprogramowanie, wdrożeniowych i serwisowych. Najważniejsze czynniki, którymi należy się kierować, dokonując wyboru systemu : funkcjonalność systemu, stopień wspomagania procesów decyzyjnych, poziom zabezpieczeń systemu, koszt posiadania systemu, ergonomiczność i przyjazność interfejsu. Kolejny, trzeci etap w cyklu życia systemu ERP to wdrożenie systemu. Pozyskanie właściwego systemu ERP jest punktem wyjścia do prac wdrożeniowych, zmierzających do podjęcia jego eksploatacji użytkowej.

Na potrzeby wdrażania zintegrowanych systemów informatycznych ich producenci oraz firmy świadczące usługi wdrożeniowe stworzyły wiele metodyk implementacji: SAP Solution Manager, AIM (Application Implementation Method) firmy Oracle oraz Target Enterprise holenderskiej firmy BAAN (obecnie Infor). Niektóre metodyki uwzględniają również działania realizowane przed wdrożeniem i po wdrożeniu systemu. W każdej z metodyk wyróżniono etapy/fazy działania, które mogą obejmować różny zakres czynności i przebiegać sekwencyjnie, równo- legle lub nachodzić na siebie. Systematyzacja prac jest sposobem zapewnienia kontroli nad przebiegiem wdrożenia (śledzenie postępu prac). Niezależnie od stosowanej metodyki można wyróżnić cztery fazy projektu wdrożeniowego systemu ERP, które krótko scharakteryzowano w tab. 12.4. na stronie 361 Utworzenie struktury organizacyjnej projektu jest zadaniem krytycznym całego projektu. : komitet sterujący, kierownicy zespołów wdrożeniowych i członkowie zespołów wdrożeniowych, szef konsultantów wdrożenia i konsultanci oraz audytor wdrożenia. Znaczącą rolę w projekcie wdrożenia systemu ERP odgrywa integrator projektu wdrożeniowego. Integrator ← definicja strona 362 Zadaniem integratora jest zagwarantowanie powodzenia realizacji projektu wdrożeniowego poprzez planowanie i harmonogramowanie czynności wdrożeniowych, sprawną koordynację działań wszystkich uczestników projektu, a także przestrzeganie terminów i budżetu oraz wymogów jakościowych Projekt wdrożeniowy systemu ERP zawsze wymaga starannego przygotowania oraz upewnienia się, że zaangażowane zostaną wystarczające zasoby. Projekty wdrożeniowe tego typu są zawsze obarczone wysokim ryzykiem, ponieważ składają się na nie trzy rodzaje elementów: ludzie, system oraz procesy biznesowe. Po zakończeniu wdrożenia należy powołać zespół kontaktowy, który będzie dbał o dalszy rozwój systemu. Użytkowanie systemu ERP ← definicja strona 363 Użytkowanie systemu stanowi najdłuższy i najbardziej kosztowny etap w cyklu jego życia. W trakcie tego etapu następuje spełnienie potrzeb i oczekiwań użytkowników systemu. Proces użytkowania systemu ERP obejmuje działania techniczne, organizacyjne, planistyczne, kontrolne itp., które pozwalają na utrzymanie systemu i jego otoczenia w takim stanie, aby realizował on postawione przed nim cele Użytkowników systemu można podzielić na bezpośrednich i pośrednich. ← więcej na stronie 363 Proces utrzymania (obsługi) systemu ERP sprowadza się do realizacji następujących działań: nadzorowanie działania systemu, usuwanie usterek i awarii, organizacja pracy i pomocy użytkownikom, w tym administrowanie systemem. Ponadto do działań tych należą [Miłosz (red.), 2004]: realizacja procedur bezpieczeństwa systemu informatycznego, zarządzanie zasobami informatycznymi systemu oraz podtrzymywanie pracy firmy i odtworzenie systemu w razie awarii. Personel obsługujący system to przede wszystkim administrator (lub administratorzy systemu w przypadku rozbudowanych systemów) oraz programiści. Za sprawny przebieg procesu użytkowania systemu odpowiedzialność ponosi administrator. Z ekonomiczną stroną funkcjonowania systemu ERP związane jest pojęcie całkowitego kosztu posiadania TCO ← definicja strona 364 W strukturze kosztów związanych z zakupem i wdrożeniem systemu ERP wyróżnia się: licencje oprogramowania użytkowego (ok. 40%), usługi wdrożeniowe (ok. 40%) i infrastrukturę techniczną (ok. 20%).

SAP Solution Manager jako platforma wdrażania i utrzymania ← strona 364, 365, 366 13.3. Architektura systemów klasy CRM ← strona 378 Budowa systemu CRM Ze względu na rodzaj i sposób wykorzystania narzędzi informatycznych system klasy CRM można przedstawić jako złożenie trzech ściśle współpracujących podsystemów: CRM operacyjnego, CRM analitycznego oraz CRM komunikacyjnego. CRM operacyjny podstawowym zadaniem operacyjnego CRM (o-CRM) jest tworzenie bazy wiedzy o kliencie, dzięki której każdy użytkownik systemu ma dostęp do pełnych, spójnych i jednolitych danych o klientach firmy, oraz automatyzacja pracy osób mających kontakt z klientami. CRM analityczny - ← definicja strona 382 W wielu przypadkach transakcyjne (operacyjne) bazy danych nie wystarczają, aby poznać klienta i zrozumieć jego potrzeby. Taka sytuacja występuje szczególnie wtedy, kiedy firma ma dużą liczbę klientów oraz oferuje szeroki zakres produktów/usług podlegających kastomizacji (dostosowaniu do indywidualnych potrzeb klienta). Wówczas konieczne jest zastosowanie CRM analitycznego (aCRM). CRM komunikacyjny - ← definicja strona 386 Wzajemna komunikacja może następować dzięki następującym mediom: telefon, faks, e-mail, Internet, listy dyskusyjne, czat internetowy, SMS, W AP , wiadomości głosowe, poczta tradycyjna, wizyty osobiste, spotkania z przedstawicielami dostawcy. Wszystkie one nazywane są również punktami styczności z klientem (ang. customers touch-points). Celem wdrożenia komunikacyjnego CRM jest uzyskanie jednolitego obrazu klienta oraz sprawienie, żeby klient postrzegał firmę jako spójną całość. Przedsiębiorstwo musi więc integrować informacje docierające różnymi kanałami oraz zapewnić swoim przedstawicielom stały dostęp do tych danych. Żeby sprostać tym wymaganiom, firmy coraz częściej decydują się na budowę wielokanałowego centrum obsługi klienta. ← definicja strona 386 13.4. Obszary zastosowania systemów CRM w firmie ← strona 388 Rozwiązania CRM powinny wspierać cały cykl życia klienta. W cyklu tym wyróżnia się cztery podstawowe fazy: wstępną (przedsprzedażową), nabywania, konsumpcji oraz posprzedażową. Oznacza to, że rozwiązania obejmują swym działaniem trzy obszary funkcjonalne organizacji, bezpośrednio związane z szeroko pojętą obsługą klienta: • wsparcie marketingu (TEM - ang. technology-enabled marketing), • wsparcie sprzedaży (TES - ang. technology-enabled selling), • obsługa klienta i serwis (CSS - ang. customer services and support).

Funkcjonalność CRM w zakresie marketingu Działania marketingowe, związane z pozyskaniem i utrzymaniem klienta, stanowią znaczny koszt dla każdej firmy. Systemy CRM pozwalają zredukować te koszty poprzez automatyzację pewnych czynności oraz ograniczenie zasięgu tych działań (kierowanie ich do wybranych osób). Automatyzacja marketingu obejmuje przede wszystkim zarządzanie kam- panią marketingową, opracowywanie strategii zatrzymywania klientów oraz personalizację kontaktu z klientem. Najważniejsze funkcje i ich krótki opis prezentuje tab. 13.3. na stronie 389 Systemy CRM wyposażone w zaawansowane narzędzia analityczne, poza automatyzacją wielu działań, w znacznym stopniu wspomagają podejmowanie decyzji na każdym etapie realizacji kampanii marketingowej Na podstawie wyników wcześniej realizowanych kampanii oraz analizy preferencji zakupowych klientów pomagają one w: • doborze grupy klientów, do której powinna być skierowana kampania, • ocenie skuteczności i rentowności prowadzonych akcji marketingowych, • realizacji sprzedaży krzyżowej i wzbogaconej (ang. cross-selling & up-selling), czyli oferowaniu klientom produktów o większej wartości oraz produktów uzupełniających, • identyfikacji najbardziej efektywnych narzędzi marketingowych w zależności od segmentu rynku. Funkcjonalność CRM w zakresie sprzedaży ← strony 391 i 392 Funkcjonalność CRM w zakresie obsługi klienta Automatyzacja obsługi klienta jest realizowana coraz częściej poprzez tworzenie profesjonalnych centrów kontaktu z klientem, które zapewniają klientowi możliwość wyboru czasu, kanału i formy komunikacji z firmą oraz poprzez zapewnienie możliwości samoobsługi w Internecie. Kierunki rozwoju systemów CRM Aplikacje CRM podlegają ciągłej ewolucji. Głównym tego powodem jest rozszerzenie znaczenia pojęcia „klient", które oznacza nie tylko kupującego, lecz także partnerów handlowych, dostawców czy też pracowników. Systemy CRM są wzbogacane o nowe funkcje, które umożliwiają zarządzanie relacjami z klientami w najszerszym tego słowa znaczeniu. Na ciągłą ewolucję aplikacji CRM wpływa również rozwój technologiczny, który sprawia, że system w coraz większym stopniu automatyzuje i usprawnia wszelkie działania na styku klientfirma. Ponadto, wzrost dostępu do Internetu (według danych GUS w 2008 roku dostęp do Internetu miało 48% gospodarstw domowych) powoduje, że firmowy serwis internetowy jest podstawowym kanałem komunikacji pomiędzy firmą i klientem, a współczesny CRM musi wykorzystywać nowoczesne technologie po to, aby ta komunikacja była dwustronna. W celu odróżnienia klasycznego zarządzania relacjami z klientami od nowego podejścia powstał nowy termin CRM 2.0. ← definicja strona 394

14.4. Hurtownia danych ← strona 409 Rola hurtowni danych w przedsiębiorstwie Architektura hurtowni danych W hurtowni danych wyróżnić należy trzy podstawowe obszary działania: • zasilanie, • przechowywanie i zarządzanie danymi, • eksploatacja hurtowni danych. Odpowiada im przedstawiony na rys. 14.2 na stronie 411 ogólny schemat architektury hurtowni danych. Można w nim wyróżnić trzy główne obszary: • na wejściu - dane operacyjne znajdujące się w różnych systemach transakcyjnych, • centralnym punktem jest metabaza, zawierająca struktury danych przechowywanych w hurtowni danych, • na wyjściu - metody oraz narzędzia prezentacji i publikowania raportów. Dane przechowywane w hurtowni danych można uporządkować ze względu na ich stopień zagregowania: od danych bieżących, szczegółowych, do danych silnie zagregowanych. Szczególnym składnikiem hurtowni danych są metadane ← definicja strona 412, czyli dane o danych, swoisty „przewodnik" opisujący dane, opisowy model danych w hurtowni. Istotny jest także przepływ danych w obrębie hurtowni danych. Ważnym problemem podczas budowania hurtowni danych jest podjęcie decyzji o poziomie ziarnistości danych, czyli o tym, jak bardzo szczegółowe dane mają być w niej przechowywane. Oddzielnym zagadnieniem jest tematyka modelowania danych w hurtowni. Modele danych hurtowni można podzielić według wielu kryteriów. Najważniejsze z nich to zakres danych w hurtowni oraz struktura danych i powiązań między nimi. Klasyfikując modele hurtowni ze względu na zakres przechowywanych danych, można wyróżnić: • korporacyjny model danych, • tematyczny model danych. Istota i funkcjonalność systemów zarządzania przepływem pracy ← strona 430 Wyzwaniem, ale również szansą dla organizacji jest stworzenie nowego systemu obiegu informacji, który w pełni uwzględni zmianę postaci wykorzystywanych informacji. Tradycyjnie informacje oraz zadania przemieszczały się między pracownikami dzięki podejściu do biurka współpracownika, przekazaniu mu dokumentów oraz omówieniu dalszych kroków postępowania. Obecnie współpracownik firmy może się znajdować na innym kontynencie; dokumenty będące przedmiotem zainteresowania występują od początku wyłącznie w postaci cyfrowej, a samo ich przekazanie powinno zostać odnotowane na potrzeby zwierzchnika. W celu umożliwienia pracy w takim środowisku powstały rozwiązania znane jako systemy zarządzania przepływem pracy (systemy workflow). System zarządzania przepływem pracy ← definicja strona 430 Jak widać z definicji, zasadnicze znaczenie ma wsparcie wykonywania procesu biznesowego poprzez narzucenie zestawu reguł oraz automatyzację przepływów zadań między uczestnikami tego procesu. Definicja ta odwołuje się do pojęcia procesu biznesowego

proces biznesowy ← definicja strona 431 Jak widać na rys. 15.1 na stronie 431, w ramach procesów biznesowych można wyroznić elementy, które mogą zostać wykonane w ramach systemu przepływu pracy - czynności automatyczne, oraz elementy, które nie mogą zostać wsparte przez system - czynności manualne. Opis procesu, zawierający m.in. informacje o czynnościach składowych i ich rodzajach - definicja procesu, jest wykorzystywany przez system przepływu pracy, który na podstawie definicji procesu decyduje o tym, które elementy powinny zostać wsparte. Funkcjonalność oferowaną przez systemy przepływu pracy ze strony użytkowników można wyodrębnić jako: • sterowanie przepływem zadań, informacji i dokumentów, • przydział pracy, • monitorowanie i kontrolę. Korzyści płynące ze stosowania systemów zarządzania przepływem pracy są następujące: • bardziej efektywne wykorzystanie czasu pracowników, • poprawa konkurencyjności, • zapewnienie pełnego obrazu sytuacji w zakresie wykonywanych procesów, • poprawa jakości. Znanymi dostawcami rozwiązań z zakresu przepływów pracy są Oracle (Oracle Workflow), SAP (SAP Business Workflow), IBM (Lotus Workflow) oraz Microsoft (Windows Workflow Foundation). Przykładowym oprogramowaniem wspierającym przepływ pracy, dostępnym jako open source, są: Enhydra Shark, OpenWFE oraz jBPM. W związku z systemami zarządzania przepływem pracy należy wspomnieć również o pokrewnym rozwiązaniu, jakim są systemy zarządzania dokumentami ← definicja strona 435 (Document Management Systems - DMS). Mimo odmiennego rodowodu i głównego obszaru funkcjonalności, można zauważyć wspólne elementy. Systemy te wspierają pracę z dokumentami przez: • pozyskiwanie postaci elektronicznej dokumentów, np. ich zeskanowanie i przetwarzanie z wykorzystaniem odpowiedniego oprogramowania; • zarządzanie tymi dokumentami i pracę nad nimi, np. wyszukiwanie dokumentów na podstawie ich zawartości; • przechowywanie dokumentów, z zachowaniem zdefiniowanych zasad poufności. Najważniejszymi dostawcami rozwiązań z zakresu zarządzania dokumentami sąIBM (po przejęciu FileNet), EMC (Documentum) oraz Open Text (po prze- jęciu Hummingbird). Jednym z bardziej znanych rozwiązań dostępnych jako open source jest Alfresco.

Zarządzanie procesami biznesowymi ← strona 446 Podejście procesowe skupia się na opisaniu sposobu działania nowoczesnych organizacji. Organizacja taka zaspokaja potrzeby klientów, oferując im produkty zarówno materialne (np. komputery), jak i niematerialne (np. usługi, oprogramowanie) Zarządzanie procesami biznesowymi ← definicja strona 448 Strategie i architektura systemu zarządzania wiedzą ← strona 462 Tak jak istnieją różnorodne definicje zarządzania wiedzą, tak firmy stosują różne strategie zarządzania wiedzą. Ogólnie strategie te mogą być ukierunkowane technologicznie i humanistycznie. Orientacja technologiczna występuje, gdy przedsiębiorstwo kładzie nacisk na techniki komputerowe, w wyniku czego dominuje wiedza skodyfikowana. Orientacja humanistyczna koncentruje się głównie na indywidualnej wiedzy spersonalizowanej i skupia się na organizacyjnych oraz międzyludzkich sieciach powiązań. Istnieje zatem podział strategii zarządzania wiedzą na strategie kodyfikacji i strategie personalizacji. Strategia kodyfikacji oznacza gromadzenie informacji w rozbudowanych bazach wiedzy i bazach danych, udostępnianych korzystającym z nich konsultantom, pracownikom i klientom na ustalonych odpowiednio prawach do zasobów. Strategia personalizacji polega na wspieraniu procesu bezpośredniego przekazywania posiadanej wiedzy przez poszczególnych pracowników przedsiębiorstwa, tworzeniu sieci łączących ludzi, pozwalających na wymianę poglądów, doświadczeń wiedzy ukrytej. Reasumując, w praktyce strategia kodyfikacji wiąże się z wiedzą jawną, a strategia personalizacji z wiedzą ukrytą. Sprawny i teoretycznie idealny system zarządzania wiedzą powinien obie te strategie integrować i w sposób zrównoważony je wykorzystywać. Zaproponowana na rys. 16.3 na stronie 463 architektura zawiera sześć podsystemów. (O tych podsystemach na stronie 464) Biznes elektroniczny pojęcia i modele ← strona 490 Pojęcia e-gospodarki, biznesu elektronicznego i handlu elektronicznego Rozwój Internetu stworzył infrastrukturalne podstawy biznesu elektronicznego. Pojęcie to należy definiować w ogólniejszym kontekście gospodarki elektronicznej ← definicja strona 490 Gospodarka elektroniczna czasami jest określana jako gospodarka cyfrowa, gospodarka sieciowa, cyberekonomia lub nowa gospodarka. E-gospodarka daje nowe możliwości gospodarowania, a tworząc wartość z informacji, kreuje nowe sektory biznesu, przeobraża dotychczasowe gałęzie gospodarki i w znacznym stopniu ma wpływ na życie społeczeństwa. Kolejnym w hierarchii pojęć jest biznes elektroniczny ← definicja strona 490 Handel elektroniczny ← definicja strona 491 Gospodarka elektroniczna Gospodarka elektroniczna obejmuje szeroką gamę przedmiotów, podmiotów, procesów, interakcji i sieci relacji. Nowe technologie oraz Internet sprawiają, że informacja i wiedza stają się kluczowymi zasobami, a co za tym idzie, gospodarka oparta na nich nadaje nową jakość produktom, a także relacjom biznesowym, które stają się zindywidualizowane, zgodnie z wymaganiami użytkowników.

Sektory biznesu elektronicznego ← definicja strona 491 Trzema głównymi sektorami e-biznesu są: - B2B - B2C - C2C Innymi sektorami gospodarki elektronicznej są: • C2B (ang. customer to business), który występuje w formie zapytań, propozycji i warunków realizacji transakcji oraz forów dyskusyjnych; • B2E (ang. business to employee), E2B (ang. employee to business) i E2E (ang. employee to employee), w których wykorzystywane są elektroniczne kanały do komunikacji z pracownikami, współpracy oraz realizacji zadań przez wewnętrzne sieci, programy biznesowe i elearning; • B2A (ang. business to administration), A2B (ang. administration to business), C2A (ang. customer to administration) i A2A (ang. administration to administration), w których występują relacje z organami administracji rządowej i samo- rządowej, polegające na komunikacji i realizacji spraw urzędowych. Modele biznesu elektronicznego ← definicja strona 493 Jedną z najbardziej znanych klasyfikacji modeli biznesu elektronicznego opracował P. Timmers [Timmers, 1998]. Wyróżnia on następujące modele… (strony 493 i 494) Założenia handlu elektronicznego Obecnie bardzo dynamicznie rozwijającą się gałęzią biznesu elektronicznego jest handel elektroniczny. Jest on szeroką kategorią, obejmującą m.in. realizowane elektronicznie interakcje biznesowe, transakcje finansowe, marketing, obsługę klienta, badanie oraz rozwój produktów i usług. Główną przesłanką rozwoju tego handlu (e-commerce) jest dynamiczny wzrost Internetu oraz usług pochodnych, w tym: poczty elektronicznej, elektronicznych katalogów, technologii systemów rozproszonych. Rynek elektroniczny to sfera wymiany elektronicznych produktów i usług między sprzedającym a kupującym Na rynek elektroniczny składają się strony transakcji, przedmioty obrotu oraz wzajemne relacje występujące na płaszczyźnie wirtualnej. Łączy on wirtualne katalogi, serwisy aukcyjne, targi, serwisy ogłoszeniowe i sklepy oraz umożliwia prowadzenie negocjacji on-line. Charakter rynku sprawia, że decydującymi czynnikami są tu komunikacja i informacja. Najbardziej popularny jest podział rynków elektronicznych na rynki: • wertykalne - charakteryzują się różnorodnością produktów z jednej branży; organizowane są najczęściej przez konsorcja kupców i dostawców; • horyzontalne - obsługują wiele branż, a przedmiotami obrotu są zazwyczaj dobra finalne. Proces kupna-sprzedaży w handlu elektronicznym można podzielić na trzy etapy: • przedsprzedaż • sprzedaż • usługi posprzedażowe ← dokładny opis strona 495

Rozwiązania handlu elektronicznego Istnieje wiele rozwiązań w zakresie handlu elektronicznego. Poniżej bardziej szczegółowo omówiono najczęściej spotykane, czyli: • sklepy internetowe, ← definicja strona 495 • aukcje internetowe. Sklepy internetowe można podzielić według asortymentu oferowanego klientom na: • horyzontalne - sprzedające szeroki asortyment, dedykowany dla różnorodnych odbiorców, • wertykalne - sprzedające niszowe towary dla wyspecjalizowanego kręgu klientów. Istnieje wiele rozwiązań programistycznych umożliwiających zakładanie sklepów internetowych, począwszy od prostych, będących wzbogaceniem tradycyjnych kanałów dystrybucji, po rozbudowane rozwiązania współpracujące z innymi systemami, np. logistycznymi, płatności, obsługi klienta. Jest więc kilka możliwości stworzenia e-sklepu: • sklep na zamówienie - zamawia się dedykowane rozwiązanie, specjalnie zaprojektowane i ściśle dopasowane do potrzeb sprzedającego; • gotowy sklep (z półki) - kupowane jest gotowe oprogramowanie, które można zindywidualizować odpowiednio do potrzeb sklepu; większość programów ma opcję wyszukiwania towarów, obsługi zamówienia, realizacji transakcji i płatności oraz pozwala na modyfikację bazy towarów i pracę online/off-line; gwaran- tuje to niższe koszty wdrożenia oraz sprawdzone wcześniej rozwiązanie; •miejsce w pasażu handlowym- pasaże, elektroniczne centra handlowe oferują własne oprogramowanie na stworzenie sklepu internetowego, który będzie częścią pasażu handlowego. Równie dużą popularność przez ostatnie kilka lat zyskały w handlu elektronicznym aukcje internetowe - narzędzie sektorów głównie C2C, ale również B2C i B2B. Aukcje internetowe są uznawane za jedną z najpopularniejszych metod sprzedaży i zakupów za pośrednictwem Internetu. Początkowo były przeznaczone wyłącznie dla użytkowników indywidualnych, jednak obecnie bywają szeroko wykorzystywane przez większych przedsiębiorców. W tab. 18.2 na stronie 498 scharakteryzowano różne aukcje. Aukcje można również podzielić na wertykalne i horyzontalne. Aukcje horyzontalne cechują się dużą różnorodnością produktów z wielu branż. W przeciwieństwie do aukcji horyzontalnych, na aukcjach wertykalnych licytowane są produkty z jednej branży. Zastosowanie e-learningu w biznesie ← strona 521 Obszary zastosowań e-learningu w biznesie Jak wynika z analizy, obszarów zastosowań e-learningu w biznesie jest wiele, ale można wyróżnić kilka dominujących (rys. 19.2 na stronie 522). Zdecydowanie najczęściej e-learning wykorzystywany jest do nauki podstawowych umiejętności biznesowych - 51%. W bardzo dużym stopniu kształcenie elektroniczne służy nauce obsługi aplikacji IT użytkowników końcowych (46,9%) oraz prowadzeniu specjalistycznych szkoleń dopasowanych do specyficznych wymagań (40,8%). Na analogicznym poziomie e-learning jest wykorzystywany w szkoleniu pracowników obsługi klienta. Wszystkie wymienione zastosowania leżą u podstaw koncepcji wykorzystywania nauczania sieciowego i jednoznacznie wskazują, że e-learning w firmach służy przede wszystkim do rozwijania kompetencji pracowników poprzez różnego typu szkolenia.

Inne zastosowania e-learningu dotyczą głównie dostarczania informacji o pro- duktach (37,8%) oraz przekazywania informacji regulacyjnych (36,7%). Można zauważyć, że e-learning jest w dużym stopniu stosowany przez firmy w zakresie przeprowadzania ich transformacji (19,4%). Podstawową grupą użytkowników e-learningu (rys. 19.3) są pracownicy firm - 73,2%. Potwierdzają to przedstawione obszary zastosowań kształcenia elektronicznego, w których przeważały różnego typu szkolenia pracowników (rys. 19.2). Na drugim miejscu są klienci (22,7%) - dotyczy to przede wszystkim szkoleń e-learningowych pracowników klientów, partnerów biznesowych.

Korzyści ze stosowania e-learningu w biznesie Firmom wdrażającym e-learning może przyświecać wiele celów, dla których wykorzystywane jest kształcenie elektroniczne. Podstawowym celem jest zmniejszenie całkowitych nakładów na szkolenia dzięki ograniczaniu kosztów dojazdu, zakwaterowania, wynajmu pomieszczeń. Często wykorzystanie e-nauczania po- zwala na uniknięcie strat związanych z brakiem pracowników w pracy na czas szkolenia, bo umożliwia im kształcenie w wolnym czasie. Oprócz korzyści ściśle finansowych, e-learning może się przyczyniać do zwiększania efektywności i jakości szkoleń oraz skracania czasu ich trwania. E-learning jest wykorzystywany również na zewnątrz organizacji. Umożliwia szybszą dystrybucję informacji o nowo oferowanych produktach i usługach, wspierając zwiększanie przychodów. Dobre praktyki wdrożeń e-learningu w biznesie ← strona 525 E-learning w szkolnictwie wyższym i firmach szkoleniowych E-learning jest coraz popularniejszym sposobem oferowania szkoleń dla biznesu przez uczelnie. Dotyczy to uczelni zarówno publicznych, jak i prywatnych, działających na styku edukacji i biznesu. Podstawowe dwa czynniki przemawiające za oferowaniem szkoleń na zewnątrz w postaci kształcenia elektronicznego to: • poszerzanie oferty szkoleniowej, umożliwiające oferowanie nowych szkoleń w postaci e-learningu; pozwala to na prowadzenie kursów nawet w przypadku braku sal czy w sytuacji gdy specjalista prowadzący zajęcia jest osobą spoza uczelni, mieszkającą w odległej miejscowości; • poszerzenie bazy szkoleniowej, pozwalające na oferowanie szkoleń osobom, które nie są w stanie wygospodarować czasu na udział w zajęciach w określonych godzinach i terminach; ponadto możliwe jest uczestniczenie w szkoleniu osób z odległych miejsc w kraju i za granicą ze względu na globalną dostępność kursu poprzez e-learning. Wirtualne kampusy ← definicja strona 527

Ekonomiczne aspekty przedsięwzięć informatycznych ← strona 553 Ekonomiczna ocena przedsięwzięć informatycznych ← definicja strona 553 ocena wpływu przedsięwzięć informatycznych na efektywność organizacji powinna zawierać następujące aspekty: • wpływ przedsięwzięcia informatycznego na skuteczność organizacji: o stopień realizacji celów gospodarczych wspieranych przez przedsięwzięcie IT, o stopień zależności inicjatyw gospodarczych, prowadzących do osiągnięcia tych celów, od przedsięwzięcia IT; • wpływ przedsięwzięcia informatycznego na efektywność organizacji, czyli stosunek korzyści i kosztów powstałych w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięcia IT i związanych z nim zmian organizacyjnych; • ryzyko związane z tym przedsięwzięciem. Prawo karne „komputerowe" ← strona 596 Przestępstwa pospolite dokonywane za pomocą narzędzi informatycznych Najczęstszym dziś przestępstwem popełnianym w sieci jest niewątpliwie oszustwo, a prawo polskie nie przewiduje specjalnej komputerowej czy internetowej wersji oszustwa. Wszystkie czyny określane popularnie jako oszustwo, a dokonane za pomocą elektronicznych środków komunikacji, są po prostu zwykłymi oszustwami regulowanymi w polskim Kodeksie karnym. Fakt, że zostały dokonane przy użyciu tego właśnie medium, może spowodować jedynie różnice w zakresie prowadzenia procesu ścigania tego przestępstwa, nie zmienia zaś nic w ocenie samego czynu oszustwa. Przestępstwa komputerowe W najszerszym ujęciu za przestępstwo komputerowe należy uznać każde bezprawne, nieetyczne lub nieupoważnione zachowanie odnoszące się do procesu przetwarzania i (lub) przekazywania danych w systemach komputerowych lub sieciach teleinformatycznych. Spośród tak rozumianych przestępstw komputerowych podstawowego omówienia wymagają przynajmniej haking, czyli nieuprawniony dostęp do informacji, przełamywanie tzw. skutecznych zabezpieczeń oraz nieuprawnione posiadanie oprogramowania lub danych. Powyższa lista nie jest oczywiście wyczerpująca, nie uwzględnia bowiem klasycznych przestępstw komputerowych (np. piractwa komputerowego) ani przestępstw pospolitych popełnianych w sieci (np. nieuprawnionego rozpowszechniania utworów czy oszustwa komputerowego). Haking - nieuprawniony dostęp do informacji W polskim prawie karnym nie zdefiniowano pojęcia hakera. Nie ma również opisanego przestępstwa, które można by określić jako haking [Kunicka-Michalska, 2000]. Pomijając wszystkie występujące w doktrynie (i w samym środowisku hakerów) spory o rzeczywiste znaczenie tego pojęcia oraz o rozgraniczenie hakerów i crackerów, należy przyjąć, że na potrzeby dalszych rozważań haker to osoba, która uzyskuje nieuprawniony dostęp do systemu komputerowego lub dokumentu elektronicznego za pomocą narzędzi informatycznych. Tak rozumiani hakerzy obejmują wszystkie grupy „włamywaczy" - od nowicjuszy próbujących swych informatycznych sił, przez cyberturystów, graczy, analityków i badaczy, po złodziei, wandali i w końcu klasycznych szpiegów. Zakaz posiadania nielegalnego oprogramowania lub danych ← strona 598 Kodeks etyczny ACM ← od strony 601 do 609