T-4 Infrastruktura krytyczna a ZK

SAVE OFFLINE

AKADEMIA SZTUKI WOJENNEJ WYDZIAŁ WOJSKOWY

Wykład Temat 4. Infrastruktura krytyczna a zarządzanie kryzysowe

Prowadzący przedmiot: prof. dr hab. inż. Stanisław KOWALKOWSKI Profesor zwyczajny M-ce pracy – blok 101 pok. 117. Tel. 261-814-320. e-mail – [email protected] 1

Zagadnienia: Wprowadzenie.

1. Definiowanie infrastruktury krytycznej. 2. Systemy infrastruktury krytycznej. 3. Ochrona infrastruktury krytycznej.

4. Zadania na rzecz ochrony infrastruktury krytycznej. Podsumowanie.

2

Literatura: 1. G. Sobolewski, D. Majchrzak, Zarządzanie kryzysowe. Wyd. AON, Warszawa 2013. 2. G. Sobolewski, D. Majchrzak, Zarządzanie kryzysowe w systemie bezpieczeństwa narodowego. Wyd. AON, Warszawa 2011. 3. E Nowak, Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych. Wyd. AON, Warszawa 2007. 4. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym. 5. Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej. 6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej, (Dz. U. Nr 83, poz. 542); 7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej, (Dz. U. Nr 83, poz. 541).

3

Infrastruktura - urządzenia i instytucje zapewniające prawidłowe funkcjonowanie gospodarki jako całości i poszczególnych jej dziedzin. Rozróżnia się infrastrukturę techniczną (ekonomiczną)

i społeczną.

4

Infrastruktura techniczna – obejmuje

urządzenia

pozwalające

świadczyć

usługi

w

zakresie

komunikacji i transportu (np. sieć drogowa, kolejowa, w miastach tramwajowa,

ulice,

place,

telekomunikacja),

energetyki

(np.

sieć

energetyczna, ciepłownicza, gazowa), a także urządzenia związane z regulacją rzek, melioracją itp. Infrastruktura społeczna –

to urządzenia i instytucje świadczące na rzecz obywateli usługi w zakresie nauki i oświaty (np. placówki naukowe, uczelnie, szkoły), ochrony zdrowia

(przychodnie,

szpitale,

sanatoria),

ochrony

prawa

i bezpieczeństwa (sądy, aparat policyjny i wojskowy), kultury (np. kina, teatry, sale widowiskowe) itp. 5

Art. 3. pkt2.

Infrastruktura krytyczna to systemy oraz wchodzące

w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców.

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym 6

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

Źródło: Materiały RCB (Rządowe Centrum Bezpieczeństwa). 7

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy: a) zaopatrzenia w energię i paliwa, b) łączności i sieci teleinformatycznych, c) finansowe, d) zaopatrzenia w żywność i wodę, e) ochrony zdrowia, f) transportowe i komunikacyjne, g) ratownicze, h) zapewniające ciągłość działania administracji publicznej, i) produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.

*

Zgodnie z ustawą o zarządzaniu kryzysowym

8

OBIEKTY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ (dane orientacyjne)

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, które przygotowało listę, informuje, że w całej Polsce jest ok. 700-800 obiektów infrastruktury krytycznej. Lista jest tajna. Wiadomo jednak, że najwięcej takich instalacji znajduje się w województwie mazowieckim (ok. 240 obiektów), śląskim (ok. 80) i wielkopolskim (ok. 60). 9

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa Infrastruktura systemu zapewnia: wydobycie węgla na potrzeby elektroenergetyki, wytwarzanie energii elektrycznej wraz z dostarczaniem jej odbiorcom indywidualnym i przemysłowi, umożliwia wydobycie, import i przetwarzanie surowej ropy naftowej oraz produkcję i dostarczanie paliw płynnych dla sfer działalności państwa je wykorzystujących, jak również wydobycie, import i dostarczanie odbiorcom gazu ziemnego gwarantującego użytkowanie urządzeń grzewczych w gospodarstwach domowych oraz wytwarzanie dóbr materialnych opartych o gaz ziemny

Podział energii kupowanej przez klientów na polskim rynku energii elektrycznej *

NPOIK

10 Polsce Elektrownie w

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa

Międzynarodowe połączenia elektroenergetyczne PSE Operator S.A. realizuje zadania operatora systemu przesyłowego w oparciu o posiadaną sieć przesyłową najwyższych napięć, którą tworzą3: 242 linie o łącznej długości 13 396 km, w tym: 1 linia o napięciu 750 kV o długości 114 km, 74 linie o napięciu 400 kV o łącznej długości 5 340 km, 167 linii o napięciu 220 kV o łącznej długości 7 942 km, 100 stacji najwyższych napięć (NN) oraz podmorskie połączenie 450 kV DC Polska – Szwecja o całkowitej długości 254 km.

Schemat sieci przesyłowej EE *

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa W Polsce gaz ziemny wydobywa się głównie na Podkarpaciu i Zapadlisku Przedkarpackim, a także w Wielkopolsce oraz rejonie Drezdenka i Międzychodu (w Polsce wydobywany jest głównie gaz zaazotowany (L)). W gospodarce wykorzystywany jest głównie gaz wysokometanowy (E), Głównym eksporterem jest Rosja, skąd przesyłany jest on do Polski: 1) gazociągiem orenburskim, biorącym początek w południowej części Uralu, 2) gazociągiem Zorza Polarna (z okolic Wuktyłu, przez Kobryń – Brześć do Warszawy), 3) gazociągiem jamalskim (z Półwyspu Jamał w zachodniej Syberii).

Sieć przesyłowa gazu

*

NPOIK

Źródło: GAZ-SYSTEM S.A.

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa W Polsce gaz ziemny wydobywa się głównie na Podkarpaciu i Zapadlisku Przedkarpackim, a także w Wielkopolsce oraz rejonie Drezdenka i Międzychodu (w Polsce wydobywany jest głównie gaz zaazotowany (L)). W gospodarce wykorzystywany jest głównie gaz wysokometanowy (E), Głównym eksporterem jest Rosja, skąd przesyłany jest on do Polski: 1) gazociągiem orenburskim, biorącym początek w południowej części Uralu, 2) gazociągiem Zorza Polarna (z okolic Wuktyłu, przez Kobryń – Brześć do Warszawy), 3) gazociągiem jamalskim (z Półwyspu Jamał w zachodniej Syberii). Ropa naftowa transportowana jest do Polski odcinkiem rurociągu „Przyjaźń”17. Eksploatacją sieci rurociągów służących do transportu ropy naftowej i paliw płynnych zajmuje się spółka Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń” SA.

*

NPOIK

Rurociągi w Polsce Źródło: PERN S.A.

Sieć przesyłowa gazu Źródło: GAZ-SYSTEM S.A.

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System łączności Systemy łączności zapewniają przekazywanie informacji i obejmują pocztę oraz telekomunikację, jak również radiofonię i telewizję. Przez telekomunikację rozumiemy nadawanie, odbiór lub transmisję informacji, niezależnie od ich rodzaju, za pomocą przewodów, fal radiowych bądź optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną. Łączność ma decydujące znaczenie w gospodarce dla procesów biznesowych, zarządzania, czy w relacjach administracja-obywatel obywatel-administracja, a także między samymi obywatelami. Współcześnie trudno sobie wyobrazić społeczeństwo informacyjne bez skutecznego przekazu informacji.

System teleinformatycznych Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204, z późn. zm.) system teleinformatyczny to zespół współpracujących ze sobą urządzeń informatycznych i oprogramowania, zapewniający przetwarzanie i przechowywanie, a także wysyłanie i odbieranie danych przez sieci telekomunikacyjne za pomocą właściwego dla danego rodzaju sieci urządzenia końcowego. Natomiast pod pojęciem sieć telekomunikacyjna, zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 35 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.), należy rozumieć systemy transmisyjne oraz urządzenia komutacyjne lub przekierowujące, a także inne zasoby, które umożliwiają nadawanie, odbiór lub transmisję sygnałów za pomocą przewodów, fal radiowych, optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną, niezależnie od ich rodzaju. * NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System finansowy

SYSTEM FINANSOWY to ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych państwa. Sprawnie funkcjonujący system finansowy ma decydujące znaczenie dla sprawnego funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Organem administracji publicznej sprawującym państwowy nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). SYSTEM FINANSOWY SKŁADA SIĘ Z KILKU SEGMENTÓW: (1) budżetowego, (2) bankowego, (3) ubezpieczeniowego, (4) kapitałowego.

*

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zaopatrzenia w żywność

System zaopatrzenia w żywność to dziedzina gospodarki, na którą składa się:  wytworzenie środków produkcyjnych (np.: nawozy, pasze) i usług dla rolnictwa,   produkcja i pozyskiwanie surowców żywnościowych (w rolnictwie, rybactwie, leśnictwie, łowiectwie),  skup surowców żywnościowych, ich przechowywanie i transport,

 przetwórstwo surowców żywnościowych,  obrót towarowy produktami żywnościowymi (magazynowanie i przechowywanie żywności,  handel hurtowy i detaliczny, eksport i import),  system bezpieczeństwa żywności obejmujący wszystkie składowe łańcucha zaopatrzenia w żywność. *

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zaopatrzenia w wodę

SYSTEM ZAOPATRZENIA W WODĘ to powiązane ze sobą przedsiębiorstwa i urządzenia pobierające, uszlachetniające, dostarczające i oczyszczające wodę dla ludności i przemysłu. W układzie przestrzennym największe zagęszczenie sieci występuje w województwach: śląskim, podkarpackim, małopolskim oraz pomorskim. W Polsce funkcjonuje ponad 3200 oczyszczalni ścieków komunalnych (mechanicznych, biologicznych /najwięcej/ i kilkaset z podwyższonym usuwaniem biogenów. Natomiast w zakładach przemysłowych funkcjonowało ponad 1100 oczyszczalni.

Sieć wodociągowa rozdzielcza wynosi ponad 278 tys. km. W układzie przestrzennym największe zagęszczenie sieci występuje na terenach województw: śląskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i małopolskiego; najmniejsze na terenach województw zachodniopomorskiego i lubuskiego. *

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System ochrony zdrowia

SYSTEM OCHRONY ZDROWIA to zespół osób i instytucji mający za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności, a jego sprawne funkcjonowanie (wraz z systemem ratowniczym) jest gwarantem praw obywatela zapisanych w Konstytucji. Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:  świadczeniobiorców – czyli pacjentów,  instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika – czyli Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ),  świadczeniodawców: podmioty wykonujące działalność leczniczą, zgodnie z art. 4 i 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217),

 organy kontroli i nadzoru:  Państwową Inspekcję Sanitarną,  Państwową Inspekcję Farmaceutyczną,  Rzecznika Praw Pacjenta,  wojewodów i działające przy nich wojewódzkie centra zdrowia publicznego oraz konsultantów wojewódzkich w poszczególnych specjalnościach medycznych,  Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju oraz posiada uprawnienia kontrolne, a także działających przy nim konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych. *

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System ochrony zdrowia Szpitale ogólne na 100 tys. ludności oraz łóżka w szpitalach na 10 tys. ludności według województw

*

GUS, stan na koniec 2016 roku.

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System ochrony zdrowia

Opieka zdrowotna o charakterze stacjonarnym świadczona jest w szpitalach ogólnych oraz w innych podmiotach leczniczych. Na koniec 2016 r. funkcjonowały:  w Polsce na koniec 2016 r. funkcjonowało 957 stacjonarnych szpitali ogólnych, dysponujących 186,6 tys. łóżek oraz 194 szpitale dzienne (lub inaczej „jednego dnia”), oferujące 1,2 tys. miejsc opieki dziennej,  łącznie 554 stacjonarnych zakładów długoterminowej opieki zdrowotnej (zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze o charakterze ogólnym i psychiatrycznym) oraz 80 hospicjów i 75 oddziałów opieki paliatywnej,  21 tys. ambulatoryjnych zakładów opieki zdrowotnej,  23 regionalne centra krwiodawstwa (w tym 2 resortowe116) oraz 142 oddziały terenowe (w tym 7 w gestii MON).

*

W 2016 r. w Polsce działało 13,1 tys. aptek ogólnodostępnych (o 364 więcej niż przed rokiem), 24 apteki zakładowe122 i 1,3 tys. punktów aptecznych. Niemal wszystkie apteki ogólnodostępne (99,7%) należały do prywatnych właścicieli. GUS, stan na koniec 2016 roku.

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System transportowy

Przez transport należy rozumieć przemieszczanie ludzi, ładunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków transportu. Ogólnie transport można podzielić na transport pasażerski (komunikację) i transport towarowy (ładunków). Ponadto ze względu na rodzaj transport dzieli się na (+ charakterystyka):  transport kolejowy - linie kolejowe eksploatowane ponad 20 228km,  transport samochodowy - drogi publiczne o twardej nawierzchni ponad 280 400 km,  transport lotniczy - 138 tras,  transport rurociągowy - do przetłaczania ropy naftowej i produktów naftowych ponad 2400 km,  żegluga śródlądowa - drogi wodne śródlądowe żeglowne 3 659 km,  żegluga morska - ok. 110 statków, 11 portów morskich, w których funkcjonuje 74 km nabrzeży portowych w tym 43 km nabrzeży przeładunkowych.

*

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System ratowniczy Przez ratownictwo należy rozumieć ogół środków i przedsięwzięć organizacyjnych podejmowanych w celu ratowania zdrowia i życia, mienia i środowiska, znajdującym się w niebezpieczeństwie oraz przewidywania, rozpoznawania i likwidacji skutków zdarzeń. Razem z systemami ochrony zdrowia stanowią podstawę realizacji konstytucyjnych praw obywateli do ochrony ich życia i zdrowia. W ramach Systemu Ratownictwo w Polsce funkcjonują: (1) Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, (2) Państwowe Ratownictwo Medyczne. Jednostkami systemu są: szpitalne oddziały ratunkowe, zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego. (3) System Powiadamiania Ratunkowego – jest aktualnie tworzony w celu integracji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i Państwowego Ratownictwa Medycznego, (4) Ratownictwo górskie zorganizowane jest w oparciu o struktury organizacyjne Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, (5) Ratownictwo morskie – działalność polegająca na ratowaniu życia i mienia na morzu. W Polsce ratownictwem morskim zajmują się przede wszystkim dwie instytucje państwowe: Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (zwana Służbą SAR), Marynarka Wojenna, (6) Ratownictwo górnicze – realizują: każda kopalnia ma własny zastęp ratowniczy, Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego z siedzibą w Bytomiu wraz z Okręgowymi Stacjami Ratownictwa, Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczegow Lubinie, (7) Ratownictwo wodne, (8) Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania (KSWSiA). Jego elementami są:  System Wykrywania Skażeń Sił Zbrojnych RP,  sieci i systemy nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych,  system stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych (koordynowany przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki),  wojewódzkie systemy wykrywania i alarmowania oraz wojewódzkie systemy wczesnego ostrzegania o zagrożeniach,  system alarmowania o zagrożeniach i skażeniach, określony w Krajowym Planie Zwalczania Zagrożeń i Zanieczyszczeń Środowiska Morskiego,  jednostki organizacyjne prowadzące działania interwencyjne nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych,  formacje obrony cywilnej przeznaczone do monitoringu, wykrywania i rozpoznania skażeń oraz alarmowania o skażeniach.

*

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zapewniający ciągłość działania administracji publicznej

Administracja publiczna to prawo władcze wykonywania zadań przypisywanych przez porządek prawny państwu i jego organom lub innym podmiotom wykonującym funkcje władcze. Administrację publiczną w Polsce tworzą m.in.:  administracja rządowa (centralna, centralne organy administracji rządowej, rządowa administracja zespolona, niezespolona administracja rządowa);  administracja samorządowa. Rządową administrację zespoloną tworzą działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, np. Komendant Wojewódzki Policji, Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, Kurator Oświaty, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny. Niezespolona administracja rządowa (niekiedy zwanej również administracją specjalną) są podmioty podporządkowane właściwym ministrom oraz kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujące zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa, np. szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowi komendanci uzupełnień, dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej.

*

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System zapewniający ciągłość działania administracji publicznej

Administrację samorządową ukształtowano w Polsce na 3 szczeblach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Do organów samorządu terytorialnego należą: a. organy stanowiące: – sejmik województwa (16 województw), – rada powiatu (308 powiatów ziemskich i 65 grodzkich – miast na prawach powiatu), – rada gminy (2489 – gminy); b. organy wykonawcze – zarząd województwa, – zarząd powiatu, – wójt (burmistrz, prezydent miasta).

*

NPOIK

SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

System produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych

W przemyśle chemicznym funkcjonowało 1751 przedsiębiorstw (przed rokiem 1843). Dla przykładu wg stanu na koniec III kwartału 2012 r. na terenie Polski funkcjonowało 1220 zakładów (dane Głównego Inspektora Ochrony Środowiska), w których w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu może powstać, z udziałem substancji niebezpiecznych, emisja, pożar lub eksplozja, mogące spowodować natychmiastowe powstanie zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, zwane poważnymi awariami przemysłowymi, w tym 173 zakłady o dużym ryzyku powstania poważnej awarii przemysłowej, 194 zakłady o zwiększonym ryzyku powstania poważnej awarii przemysłowej oraz 853 pozostałe zakłady, w których stosuje się substancje niebezpieczne oraz w których mogą powstać poważne awarie przemysłowe. W Polsce nie istnieje żaden obiekt jądrowy wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej, ani żaden obiekt funkcjonalnie powiązany z produkcją energii elektrycznej z wykorzystaniem technologii jądrowej. Istniejący reaktor badawczy „Maria” ma zastosowanie do celów naukowych, medycznych i szkoleniowych. Oprócz reaktora „Maria”41 w Polsce istnieją także inne obiekty jądrowe (likwidowany reaktor badawczy „Ewa” oraz dwa przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego). *

NPOIK

Ochrona infrastruktury krytycznej – należy przez to rozumieć wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruktury

na

wypadek

awarii,

ataków

oraz

innych

zdarzeń

zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie

26

OCHRONA INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

Źródło: Dane z RCB 27

Zadania z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej obejmują:  Gromadzenie i przetwarzanie informacji dotyczących infrastruktury krytycznej  Opracowywanie i wdrażanie procedur na wypadek wystąpienia zagrożeń infrastruktury krytycznej  Zapewnienie możliwości odtworzenia infrastruktury krytycznej  Współpracę między administracją publiczną a właścicielami oraz posiadaczami samoistnymi i zależnymi obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej w zakresie jej ochrony 28

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym w zakresie ochrony IK określa:  Przygotowanie wykazu obiektów i systemów rozumianych, jako infrastruktura krytyczna  Analizę ryzyka  Przygotowanie wykazu zasobów do ochrony infrastruktury  Zdefiniowanie działań realizowanych w sytuacji zagrożenia  Zdefiniowanie działań odtwarzających infrastrukturę  Określenie kanałów komunikacji ze stronami trzecimi 29

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej (NPOIK) przyjmowany jest przez Radę Ministrów. Jego celem jest stworzenie warunków do poprawy bezpieczeństwa Infrastruktury Krytycznej (IK) w Polsce.

W Programie zaproponowane zostało nowatorskie w naszym kraju – bezsankcyjne podejście do ochrony IK. Zakłada ono współpracę, współodpowiedzialność i wzajemne zaufanie przedsiębiorców – właścicieli IK oraz administracji publicznej.

V Krajowe Forum Ochrony Infrastruktury Krytycznej. https://www.ock.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci/V-Krajowe-Forum-Ochrony-Infrastruktury-Krytycznej/idn:35575

Zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, za przygotowanie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej odpowiedzialne jest Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Przy przygotowaniu Programu, RCB współpracuje z ministrami i kierownikami urzędów centralnych właściwych w sprawach bezpieczeństwa narodowego, a także odpowiedzialnymi za systemy zaliczane do IK. 31

Procedura sporządzenia Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej a. rozpoczyna dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, który opracowuje kryteria pozwalające wyodrębnić infrastrukturę krytyczną i przekazuje je do uzgodnień ministrom i kierownikom urzędów centralnych. Po uzgodnieniu kryteriów dyrektor Centrum przekazuje je, według właściwości, ministrom i kierownikom urzędów centralnych; b. w terminie 6 tygodni od daty otrzymania kryteriów ministrowie i kierownicy urzędów centralnych, każdy według swojej właściwości, mają obowiązek przedstawić dyrektorowi Centrum propozycje infrastruktury krytycznej do zamieszczenia w wykazie; c. Dyrektor Centrum, w terminie 6 tygodni od dnia otrzymania propozycji, po dokonaniu weryfikacji zgodności z kryteriami ma obowiązek sporządzić wykaz w postaci tabeli obejmującej: 1) nazwę i lokalizację infrastruktury krytycznej; 2) podległość organizacyjną, w tym w stosunku do ministrów i kierowników urzędów centralnych, jeśli taka występuje; 3) dane operatora infrastruktury krytycznej; 4) dane zarządzającego w imieniu operatora infrastruktury krytycznej, jeśli taki występuje. Zob. Rozporządzenia Rady Ministrów z 30.04.2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej, § 4 ust.1,2 i 3.

Procedura sporządzenia Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej d. Ministrowie i kierownicy urzędów centralnych, w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania kryteriów, mają obowiązek przedłożyć dyrektorowi Centrum informacje zawierające: 1) charakterystykę obszaru zadaniowego pozostającego w ich właściwości, obejmującą identyfikację jego zasobów, podsystemów, funkcji i zależności od innych systemów infrastruktury krytycznej; 2) propozycje wymagań i standardów pozwalających zapewnić ciągłość funkcjonowania infrastruktury krytycznej; 3) ogólną ocenę ryzyka dla funkcjonowania opisywanego obszaru zadaniowego, uwzględniającą zagrożenia, podatności na zagrożenie oraz konsekwencje zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej; 4) propozycje priorytetów w zakresie odtwarzania infrastruktury krytycznej; 5) możliwe sposoby zapobiegania zakłóceniom funkcjonowania obszaru zadaniowego będącym skutkiem zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej; 6) propozycje programów badawczych i rozwojowych mogących przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej;

Zob. Rozporządzenia Rady Ministrów z 30.04.2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej, § 5.

Procedura sporządzenia Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej

e. na podstawie przedłożonych informacji, dyrektor Centrum opracowuje projekt Programu, który podlega uzgodnieniu z uczestnikami Programu. Uczestnicy Programu mogą wnosić do projektu uwagi i zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem swojego stanowiska. Dyrektor Centrum, po rozpatrzeniu uwag i zastrzeżeń, przedstawia projekt Programu Radzie Ministrów wraz z protokołem rozbieżności, w terminie jednego miesiąca od daty dokonania ostatniego uzgodnienia; f. Dyrektor Centrum w terminie 6 tygodni od dnia zatwierdzenia Programu opracowuje wyciągi z wykazu dla ministrów i kierowników urzędów centralnych, wojewodów, a także informuje na piśmie operatorów infrastruktury krytycznej o ujęciu w wykazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej. Wykaz podlega aktualizacji. Aktualizację przeprowadza dyrektor Centrum z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego odpowiedzialnego za dany system, wojewody lub operatora infrastruktury krytycznej.

Zob. Rozporządzenia Rady Ministrów z 30.04.2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej, § 5, 6, 10, 11.

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej

Załącznik nr 1 – „Załącznik nr 1 do Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej – Standardy służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania infrastruktury krytycznej – dobre praktyki i rekomendacje”

Załącznik nr 2 – ZASTRZEŻONY – „Załącznik nr 2 do Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej – Kryteria pozwalające wyodrębnić obiekty, instalacje, urządzenia i usługi wchodzące w skład systemów infrastruktury krytycznej – tekst jednolity”.

Cel programu:  zapobiegania zakłóceniom funkcjonowania infrastruktury krytycznej;  przygotowania na sytuacje kryzysowe mogące niekorzystnie wpłynąć na infrastrukturę krytyczną;  reagowania w sytuacjach zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej;  odtwarzania infrastruktury krytycznej. Program określa:  narodowe

priorytety,

cele,

wymagania

oraz

standardy,

służące

zapewnieniu sprawnego funkcjonowania infrastruktury krytycznej;  ministrów kierujących działami administracji rządowej i kierowników urzędów centralnych odpowiedzialnych za systemy wymienione powyżej;  szczegółowe kryteria pozwalające wyodrębnić obiekty, instalacje, urządzenia

i

usługi

wchodzące

w

skład

systemów

infrastruktury

krytycznej, biorąc pod uwagę ich znaczenie dla funkcjonowania państwa i zaspokojenia potrzeb

37

Program ochrony infrastruktury krytycznej zawiera: 1) dane ogólne, w szczególności: a) nazwę i adres dyslokacji infrastruktury krytycznej, b) numery: REGON, NIP, KRS, właściwe dla przedsiębiorstwa operatora infrastruktury krytycznej, c) dane zarządzającego przedsiębiorstwem w imieniu operatora infrastruktury

krytycznej, jeżeli taki występuje, d) dane osoby odpowiedzialnej za utrzymywanie kontaktów z podmiotami właściwymi w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej,

e) imię i nazwisko osoby sporządzającej plan; 2) dane infrastruktury krytycznej obejmujące: a) skrócony opis i parametry techniczne,

b) plan (mapę) z naniesieniem lokalizacji obiektów, instalacji lub systemu, c) połączenia z innymi obiektami, instalacjami, urządzeniami lub usługami; 38

3) charakterystykę: a) zagrożeń dla infrastruktury krytycznej oraz ocena ryzyka ich wystąpienia wraz z przewidywanymi scenariuszami działań, b) współzależności infrastruktury krytycznej od pozostałych systemów infrastruktury krytycznej oraz możliwości zakłócenia jej funkcjonowania w wyniku zakłóceń powstałych we współzależnych systemach infrastruktury krytycznej, c) zasobów własnych możliwych do wykorzystania w celu ochrony infrastruktury krytycznej, d) zasobów właściwych terytorialnie służb, inspekcji i straży możliwych do wykorzystania w celu ochrony infrastruktury krytycznej; 4) warianty: a) działania w sytuacji zagrożeń lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej, b) zapewnienia ciągłości działania infrastruktury krytycznej, c) odtwarzania infrastruktury krytycznej; 5) zasady współpracy z właściwymi miejscowo: a) centrami zarządzania kryzysowego, b) inspekcjami, strażami i służbami. 39

Uzgodnienia programu/planu 1) w zakresie ich dotyczącym z właściwymi terytorialnie: a) szefami Delegatur Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, b) organami jednostek samorządu terytorialnego, c) kierownikami służb, inspekcji i straży;

2) z dyrektorem Centrum.

Operator infrastruktury krytycznej sporządza plan w terminie dziewięciu miesięcy od daty otrzymania od dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, informacji o ujęciu w wykazie, o której mowa w art. 5b ust. 8 pkt 4 ustawy z dnia

26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym

40

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej Kryteria identyfikacji IK określone w Programie w aspekcie OIK. Są one niejawne. Dzieli się je na dwie grupy: • kryteria systemowe – charakteryzujące ilościowo lub podmiotowo parametry (funkcje) obiektu, urządzenia, instalacji lub usługi, których spełnienie może spowodować zaliczenie do infrastruktury krytycznej. Kryteria te przedstawione są dla każdego z systemów IK; • kryteria przekrojowe – opisujące parametry odnoszące się do skutków zniszczenia, bądź zaprzestania funkcjonowania obiektu, urządzenia, instalacji lub usługi. Kryteria przekrojowe obejmują: o ofiary w ludziach, o skutki finansowe, o konieczność ewakuacji, o utratę usługi, o czas odbudowy, o efekt międzynarodowy, o unikatowość.

Organy i podmioty uczestniczące w realizacji Programu: • Rządowe Centrum Bezpieczeństwa • Właściciele oraz posiadacze samoistni i zależni obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej (operatorzy IK - na nich spoczywa obowiązek ochrony obiektów, urządzeń, instalacji i usług infrastruktury krytycznej) • Ministrowie odpowiedzialni za systemy infrastruktury krytycznej • Inne organy administracji publicznej: • Prezydent RP • Rada Ministrów • Ministrowie i kierownicy urzędów centralnych wykonujący zadania

z zakresu zarządzania kryzysowego • Wojewodowie (Poziom wojewódzki stanowi punkt przejścia między

systemowym i terytorialnym ujęciem zadań w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej)

• Służby specjalne • Starostowie, wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast • Środowisko naukowe

Ministrowie odpowiedzialni za systemy IK

Proces ochrony infrastruktury krytycznej Etapy procesu ochrony infrastruktury krytycznej : 1) wskazanie zakresu, celów do osiągnięcia w ramach ochrony IK oraz adresatów tych działań, 2) identyfikacja krytycznych zasobów, funkcji oraz określenia sieci powiązań (zależności) z innymi systemami IK, w tym podmiotami i organami, 3) określenie ról i odpowiedzialności uczestniczących w procesie ochrony IK, 4) ocena ryzyka, 5) wskazanie priorytetów działania i dokonania ich hierarchizacji w zależności od wyników oceny ryzyka, 6) rozwój i wdrażanie systemu ochrony infrastruktury krytycznej, w tym opracowania i akceptacji planów ochrony i odtwarzania IK, 7) testowanie (przez ćwiczenia) i przegląd (przez audyt i samoocenę) systemu ochrony IK oraz pomiar postępów na drodze do osiągnięcia celu, 8) doskonalenie, rozumiane jako wprowadzanie modyfikacji i korekt w wyniku testów, przeglądów i pomiarów.

Proces ochrony infrastruktury krytycznej w cyklu Deminga

Obszary, obiekty, urządzenia i transporty podlegające obowiązkowej ochronie w aspekcie bezpieczeństwa państwa: - ważne dla: a. obronności, b. interesu gospodarczego państwa, c. bezpieczeństwa publicznego, d. innych ważnych interesów państwa podlegają obowiązkowej ochronie przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

Ustawa o ochronie osób i mienia z dnia 22 sierpnia 1997 r.

1) w zakresie obronności państwa w szczególności Obiekty kat. I szczególnie ważne dla obronności: 1) zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie i sprzęt wojskowy oraz środki bojowe, a także zakłady, w których są prowadzone prace badawczo-rozwojowe lub konstruktorskie w zakresie produkcji na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa; 2) magazyny rezerw państwowych, w tym bazy i składy paliw płynnych, żywności, leków i artykułów sanitarnych; 3) obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych; 4) obiekty infrastruktury transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego, morskiego i wodnego śródlądowego, drogownictwa, kolejnictwa i łączności oraz ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej; 48

2) w zakresie ochrony interesu gospodarczego państwa w szczególności: a) zakłady mające bezpośredni związek z wydobyciem surowców mineralnych o strategicznym znaczeniu dla państwa, b) porty morskie i lotnicze, c) banki i przedsiębiorstwa wytwarzające, przechowujące bądź transportujące wartości pieniężne w znacznych ilościach;

3) w zakresie bezpieczeństwa publicznego w szczególności: a) zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków, b) zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych ilościach materiały jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze, materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe bądź chemiczne o dużej podatności pożarowej lub wybuchowej, c) rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory wodne i śluzy oraz inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować poważne straty materialne;

4) w zakresie ochrony innych ważnych interesów państwa w szczególności: a) zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej, b) obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i radiowe, c) muzea i inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury narodowej, d) archiwa państwowe.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!

prof. dr hab. inż. Stanisław KOWALKOWSKI