12 Nauczanie ortografii

SAVE OFFLINE

Nauczanie ortografii Kurs: Jak doskonalić pisanie poprzez gry i zabawy?

Zasady nauczania ortografii Zasada systematyczności

Zasada profilaktyki ortograficznej

• Planowe i systematyczne wprowadzanie materiału ortograficznego, kontrolowanie i ocenianie stopnia opanowania przez uczniów umiejętności poprawnego pisania.

• Zapobieganie błędom, niedopuszczanie do ich popełnienia i ukazywanie uczniom wyłącznie wyrazów poprawnie zapisanych. Zgodnie z tą zasadą nauczyciel zachęca uczniów do pytania o pisownię wyrazu oraz dokonywania samokontroli zapisu.

Zasady nauczania ortografii Zasada integracji ćwiczeń ortograficznych z innymi ćwiczeniami językowymi

• Konieczność łączenia ćwiczeń ortograficznych z innymi ćwiczeniami językowymi (artykulacyjnymi, związanymi z czytaniem, gramatycznymi, słownikowymi).

Zasada stopniowania trudności

• Należy racjonalnie dobierać poszczególne zagadnienia ortograficzne i stopniowo przechodzić do trudniejszych form ćwiczeń w pisaniu.

Zasady nauczania ortografii Zasada poglądowości Zasada aktywowania całej osobowości ucznia

• Właściwy dobór i wykorzystywanie środków dydaktycznych, by pomagały w skupieniu, wzbudzały zainteresowanie, ułatwiały zapamiętywanie i formułowanie zasad pisowni. • Zaangażowanie sfery poznawczej, motywacyjnej i emocjonalnej

Zasady nauczania ortografii Zasada aktywności Zasada kontroli i oceny postępów uczniów

• Stworzenie dzieciom takich warunków, dzięki którym będą brały aktywny i świadomy udział w zajęciach • Świadomość kontroli motywuje do poprawnego ortograficznego pisania.

Zasada warunkująca powodzenie nauczania ortografii

Codziennie 10- 15 minut ćwiczeń w pisaniu

systematyczność

Uczenie ortografii poprzez: Prawidłowe, dokładne i twórcze przepisywanie Wykorzystywanie różnorodnych form ćwiczeń w pisaniu

• znanych tekstów i wyrazów, połączeń wyrazowych (dobre ilustrowanie konkretnego problemu ortograficznego)

Metody nauczania ortografii Metoda indukcji

• Polega na zbieraniu materiału językowego, a następnie na stopniowym dochodzeniu do uogólnień w postaci reguły ortograficznej.

Metody nauczania ortografii Metoda dedukcji

• Podaje się uczniom zasadę ortograficzną, a następnie prosi się ich o wyszukanie wyrazów podlegających tej samej regule ortograficznej.

Metody nauczania ortografii

Metoda analogii

• Przenoszenie reguł i twierdzeń o jednym zjawisku językowym na inne.

Metody nauczania ortografii Metoda Ortofrajdy • Polega na przypisaniu poszczególnym problemom ortograficznym (ż, rz, ó, u, h, ch i wyjątkom) stałych kolorów. Podstawą pracy jest zaangażowanie pamięci wzrokowej (a także słuchu), rozwój kreatywnego myślenia i wyobraźni.

Metody nauczania ortografii Metody działania językowego • Ćwiczenia poprawnej wymowy • Dostrzeganie i analizowanie trudności ortograficznych • Wyjaśnianie pisowni wyrazów za pomocą przytoczenia zasady lub odpowiedniej formy gramatycznej • Pamięciowe ćwiczenia zapisu wyrazów • Praca ze słownikiem ortograficznym • Gry i zabawy dydaktyczne

Niektóre środki dydaktyczne w nauce ortografii Słowniczki trudnych wyrazów

Tablice ortograficzne

Tablice rysunkowe

Karty ortograficzne

Lizaki

Kąciki ortograficzne

Suwaki i ramki ortograficzne

Gry

Słowniczki wyrazów trudnych

Obejmują najczęściej spotykane wyrazy sprawiające trudności

Przykładowa zawartość słowniczka: - Trudne słowo i wyrazy pokrewne; - Ilustracja do wyrazu - Odmiana wyrazu - Użycie wyrazu w zdaniach

Tablice ortograficzne Z kartonu lub tektury przedstawiające zagadnienia ortograficzne

Materiał przedstawiony w różnorodnej formie: rysunki, wyrazy, teksty, wierszyki, schematy

Karty ortograficzne Zabawy ortograficzne

Karty – na jednej stronie brakuje trudnej litery, a na odwrocie wyraz jest zapisany w całości.

Nauczyciel odwraca kartę, uczniowie sprawdzają, porównują.

Nauczyciel pokazuje wyraz z opuszczoną literą, uczniowie wyszukują brakującą literę i podnoszą do góry.

Na koniec zapisują wyraz do zeszytu. Wygrywa ten kto zapisała dobrze wszystkie wyrazy.

Lizaki

Symbolizują trudności ortograficzne

Symbole można wcześniej ustalić z uczniami (np. „ż” to żarówka, a „u” to usta)

Kąciki ortograficzne

Pozwalają na kojarzenie napisu z obrazem

Wyrazy trzeba wydrukować, trudność ortograficzną zaznaczyć kolorem.

Do wyrazów wykonujemy rysunki.

Suwaki i ramki ortograficzne Suwaki zawierają wyrazy z problemem ortograficznym do tworzenia i odczytywania

Ramki tekturowe są przeznaczone do wskazywania trudności ortograficznych.

Loteryjki ortograficzne

Uczniowie otrzymują kartoniki z obrazkami i kartki z wyrazami.

Zadanie polega na przyporządkowaniu wyrazów odpowiednim obrazkom.

Gry ortograficzne Domina (np. z wyrazami czy obrazkami z ó, rz, ch niewymiennym)

Gry planszowe

Układanki

Dobieranki

Przykładowe ćwiczenia kształcące umiejętności ortograficzne

Formy ćwiczeń w pisaniu według kryterium organizacji nauki pisania odwzorowywanie

autodyktando

przepisywanie

pisanie z pamięci

pisanie ze słuchu

pisanie z komentowaniem

Odwzorowywanie

Poprzedza właściwe pisanie

Cel: prawidłowe graficzne odtworzenie litery i uczenie połączeń międzyliterowych.

Ważne jest odwzorowywanie świadome, a nie mechaniczne

Przepisywanie

Wzrokowe ujęcie wyrazu jako całości i wierne reprodukowanie

Można urozmaicać przepisywanie dodatkowymi poleceniami.

Przykłady: policzenie czegoś, wyjaśnienie, dopisanie czy podkreślenie wyrazów.

2 rodzaje przepisywania

Przepisywanie utrwalające

Przepisywanie twórcze jako sprawdzian

Przepisywanie zmierza do: Słuchania i rozumienia poleceń Całościowego postrzegania materiału przeznaczonego do pisania Poprawnego odczytywania tekstu

Dokonywania analizy gramatyczno- ortograficznej i sprawdzania własnej pracy z wzorem

Pisanie z pamięci To obserwowanie i zapamiętywanie obrazu wyrazu lub zdania, a następnie napisanie go z pamięci.

Nauczyciel pisze zdania, odczytuje wspólnie z uczniami, tłumaczy pisownię wyrazów, utrwala reguły.

Na koniec po napisaniu uczniowie porównują zapis z wzorem i ewentualnie dokonują poprawek.

Uczniowie kilkakrotnie powtarzają wyrazy lub zdania, a następnie nauczyciel chowa wzory wyrazów (zdań).

Wyrazy zapisane błędnie mogą trafić do słowniczka wyrazów trudnych.

Autodyktando Uczniowie uzupełniają brakujące części tekstu, piszą z pamięci całe zdania uprzednio przeczytane (z tablicy, w książce) lub piszą z pamięci wyuczone zagadki lub rymowanki.

Pisanie ze słuchu czyli dyktando

Dyktando wprowadzające

Dyktando utrwalające

Dyktando sprawdzające

Dyktando wprowadzające Celem tego dyktanda jest przedstawienie uczniom nowego materiału ortograficznego, przy czym może ono zawierać tylko jeden rodzaj trudności ortograficznej.

Nie jest to dyktando oceniane stopniem.

Dyktando utrwalające

Służy utrwalaniu wcześniej wprowadzonego materiału. Może obejmować jedną lub dwie, trzy zasady ortograficzne.

Jest to planowe, wielokrotne ćwiczenie pisowni poznanych wyrazów, których zapis wyjaśniają zasady, jak i tych, których pisownię należy zapamiętać.

Nauczyciel informuje o rodzaju i zakresie trudności ortograficznych, przypomina zasady przed napisaniem zdań, a na koniec dokonuje korekty.

Formy dyktanda utrwalającego Dyktando z objaśnieniem

Dyktando wybranych reguł i form

Dyktando swobodne Dyktando twórcze

Dyktando z objaśnianiem Dyktowanie tekstu po uprzednim uzasadnieniu trudnych lub nowych wyrazów. 2 rodzaje dyktand z objaśnianiem: wzrokowe i słuchowe.

Dyktando wzrokowe: najpierw czyta się tekst, a następnie omawia się go z uczniami, na końcu zaś dyktuje się całość. Po napisaniu uczniowie sami sprawdzają własne prace porównując je z wzorem.

Dyktando słuchowe: polega na możliwie wiernym zapisie dyktowanego tekstu poprzedzonego jego analizą ortograficzną opartą na spostrzeżeniach słuchowych bez możliwości korzystania ze wzoru.

Dyktando wybranych reguł i form Zapisywanie tych fragmentów dyktowanego tekstu, w których mają zastosowanie poznane zasady pisowni lub formy gramatyczne

W dyktowanych tekstach należy się ograniczyć do jednej zasady pisowni czy jednej formy gramatycznej.

Dyktando swobodne

Uczeń stara się wiernie zapisać usłyszane zdania lub urywki czytanego przez nauczyciela tekstu.

Dyktando powinno zawierać słownictwo utrwalające poznane trudności ortograficzne.

Dyktando najpierw sprawdza uczeń, a potem nauczyciel.

Dyktando twórcze Zwane redakcyjnym, wiąże się z redagowaniem różnych wypowiedzi pisemnych.

Uczniowie układają tekst przeznaczony do ćwiczeń indywidualnych lub zespołowych.

Dyktando sprawdzające

Obejmuje tylko ten materiał, który był uprzednio opracowany i utrwalony.

Celem ćwiczeń jest kontrola osiągniętego przez uczniów poziomu poprawności ortograficznej oraz uświadomienie im rodzaju trudności i ich zakresu.

Mogą one obejmować wyłącznie utrwalony materiał ortograficzny, jedną określoną trudność ortograficzną lub kilka trudności tzw. materiał mieszany.

Etapy dyktanda sprawdzającego

Dyktowanie

Odczytanie tekstu przez nauczyciela

Sprawdzenie stopnia zrozumienia treści

Czytanie sprawdzające

Zebranie, sprawdzenie i ocena prac przez nauczyciela

Literatura: • Tanajewska A., Mach C., Styn L., Bigott D. (2014). Metodyka nauczania ortografii. Zestaw ćwiczeń i zasad ortograficznych dla uczniów klas 1-3. Gdańsk. Wydawnictwo Harmonia.

• Tanajewska A., Mach C., Styn L., Bigott D. (2015). Metodyka nauczania ortografii. Zestaw ćwiczeń i zasad ortograficznych dla uczniów klas 4-6. Gdańsk. Wydawnictwo Harmonia.