4. Charakterystyka Leczenia chirurgicznego

SAVE OFFLINE

Fizjoterapia w chirurgii

Leczenie operacyjne charakterystyka

Okresy w leczeniu operacyjnym 1) Przedoperacyjny 2) Zabieg chirurgiczny 3)Okres pooperacyjny wczesny. 4)Okres pooperacyjny późny 5)Pobyt w domu (rekonwalescencja po zabiegu chirurgicznym)

Okres przedoperacyjny W okresie tym przygotowujemy pacjenta do zabiegu. Może w ogóle nie występować w przypadkach ostrych. Charakterystyka: Zmniejszenie aktywności, związane z dolegliwościami wynikającymi z choroby wymagającej interwencji chirurgicznej. (siedząco – leżący tryb życia; zaburzenie wielu układów organizmu). Przy krótkim okresie poprzedzającym zmiany niewielkie problem narasta w miarę wydłużania

Okres przedoperacyjny – Uwagi Unieruchomienie Już w pierwszej dobie unieruchomienia występuje aktywizacja układu krzepnięcia; przy sprzyjających warunkach i schorzeniach predysponujących może po operacji prowadzić do powikłań zakrzepowych. Druga – trzecia doba, zwiększanie diurezy – ujemny bilans płynów ustrojowych. Dalsze unieruchomienie; ●

ujemny bilans azotowy – ok. 7 doby,

●

zwiększenie stężenia fibrynogenu w osoczu krwi 4 – 7 doba

●

zwiększenie aktywności fibrynolitycznej osocza i skrócenie czasu krzepnięcia 4 – 7 doba.

●

zmniejszenia wydolności fizycznej, Objaw – zmniejszenie maksymalnego poboru tlenu.

Okres przedoperacyjny – Uwagi Inne czynniki wpływające na stan chorego w okresie przedoperacyjnym: Obciążenia psychiczne ●

●

Stres wynikającego z choroby, prowadzonych badań, oczekiwania na operację oraz samej operacji. Konieczność przebywania w szpitalu wśród obcych ludzi, brak lub ograniczenie kontaktu z rodziną i znajomymi,

●

Lęk o zdrowie, a niekiedy i życie.

●

Uzależnienie od decyzji personelu medycznego.

Zabieg operacyjny Czynniki wpływające na stan pacjenta związane z zabiegiem operacyjnym: 1) Miejsce, układ, obszar i rozległość zabiegu. 2) Rodzaj i przebieg znieczulenia, (ogólne farmakologiczne lub wziewne, ZO, miejscowe). 3) Przebieg zabiegu operacyjnego.

Okres pooperacyjny 1) Krótszy lub dłuższy czasowy pobyt chorego w łóżku. Względne unieruchomienie – niekorzystne zmiany czynnościowe wielu układów. Pozycji leżąca zwiększa ryzyko powikłań oddechowych i krążeniowych. 2) Przejściowo porażona jest, w wyniku ogólnego znieczulenia, perystaltyka jelit. (pooperacyjne wzdęcia – ucisk na przeponę, zmniejszenie jej ruchomości.) 3) Upośledzona funkcja mięśni oddechowych – wentylacja płuc, odruch kaszlu. 4) Wzrost (znaczny) potrzeb energetycznych organizmu.

Powikłania leczenia chirurgicznego Powikłania leczenia chirurgicznego mogą mieć charakter wczesny i późny. Powikłania wczesne – rozwijające się w pierwszych dobach po zabiegu: 1) Powikłania płucne 2) Powikłania zatorowo – zakrzepowe Powikłania późne związane z dłuższym unieruchomieniem chorego w łóżku: 3) Odleżyny 4) Zastoinowe zapalenie płuc 5) Przykurcze i ograniczenia zakresu ruchu.

Powikłania wczesne – płucne Uzależnione od rodzaju zabiegu, szczególnie częste po zabiegach torakochirurgicznych i w okolicach nadbrzusza. Główna przyczyna wynika z zaburzeń wentylacji płuc.

Powikłania płucne Przyczyny: 1) Ból ograniczający aktywność oddechowa chorego, spłycenie oddechów oraz unikanie kaszlu; 2) Względnego unieruchomienia chorego w niekorzystnej pozycji upośledzającej mechanikę oddychania. 3) Następstwa znieczulenia wziewnego lub farmakologicznego i działania środków przeciwbólowych (narkotycznych i znieczulających), wtórnie powodujących osłabienie czynności układu oddechowego. (zaleganie i zagęszczanie wydzieliny i utrudnienie odkrztuszania), osłabienie odruchu kaszlu (Niedodma zakażenia. => zastoinowe zapalenie płuc). 4) Odruchowe, wyższe ustawienie przepony i ograniczenia jej ruchomości – zmniejszenie objętość oddechową płuc. 5) Zniesienie lub zaburzenia perystaltyki jelit (wzdęcia).

Powikłania płucne Inne przyczyny: 1) Zastój żylny płucny (w trakcie zabiegu – długie operacje i po jego zakończeniu) 2) Bezpośrednio po 3) Rozległość zabiegu 4) Przymusowe ułożenia w trakcie i po operacji 5) Wiek chorego częstość powikłań wzrastają po 60 roku życia 6) Przewlekłe choroby układu oddechowego 7) Otyłość 8) Zniekształcenia kręgosłupa i klatki piersiowej (zwyrodnienia, wady wrodzone i nabyte, ZZSK)

Patomechanizm zmian w tkance płucnej Patomechanizm zastoinowego zapalenia płuc Zniesienie lub upośledzenie kaszlu II v Zaleganie wydzieliny w oskrzelach II v Utrudnienie lub całkowite przerwanie drożności oskrzelika lub oskrzela II v Niedodma II v Zakażenie miąższu płucnego Zapalenie płuc II v Ropień płuca

Powikłania płucne mogą mogą być przyczyną pooperacyjnej niewydolności oddechowej. Przyczyniają się do zgonu ok. 50% chorych.

Powikłania pooperacyjne wczesne KRĄŻENIOWE

Powikłania krążeniowe Wstrząs Może mieć różne przyczyny, jednak przebieg w większości przypadków jest podobny i ma podobne skutki – może prowadzić do utraty przytomności, niewydolności wielonarządowej, a nawet zgonu.

Wstrząs (ang. shock, łac. Commotus) definicja PWN zagrażający życiu zespół objawów załamania homeostazy organizmu, występujący z powodu niedostatecznego przepływu krwi przez tkanki i narządy, a w związku z tym niedostateczną podażą tlenu do komórek, ich niedożywienia i usuwania z nich produktów przemiany materii;

Kliniczny podział wstrząsu ●

●

●

●

●

Wstrząs hipowolemiczny – spowodowany względnym lub bezwzględnym zmniejszeniem objętości krwi krążącej. Najczęstszą przyczyną jest obfity krwotok w wyniku urazu lub utrata płynu pozakomórkowego w przebiegu oparzeń Wstrząs kardiogenny – spowodowany niewydolnością mięśnia sercowego, na przykład zawałem. Jego przyczyną mogą być także inne wady serca i arytmie Wstrząs septyczny – uwarunkowany wieloczynnikowo, spowodowany uszkodzeniem przez cytokiny pro zapalne wielu narządów, Zespól rozsianego wykrzepiania śródnaczyniowego (DIC) i wywołane tym zaburzenia metaboliczne. Wstrząs anafilaktyczny – ciężka, szybko rozwijająca się reakcja anafilaktyczna powodująca gwałtowne rozszerzenie naczyń Reakcję wywołaną mechanizmem immunologicznym określa się mianem alergicznej, a wszelkie inne postacie traktuje się jako niealergiczne. Często przyczyną jest jad pszczeli. Wstrząs neurogenny – wywołany przerwaniem stymulacji z wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego do niższych ośrodków współczulnego układu nerwowego co powoduje rozszerzenie łożyska naczyniowego. Najczęściej na skutek poprzecznego uszkodzenia rdzenia kręgowego powyżej Th1.

Cztery etapy zaawansowania wstrząsu 1. Wyrównanie – utrata 25% objętości krwi. Organizm uruchamia mechanizmy kompensujące hipotensję. Gdy baroreceptory w ścianach tętnic rejestrują spadek ciśnienia, następuje wyrzut adrenaliny i noradrenaliny z następczym skurczem naczyń krwionośnych i przyspieszeniem rytmu serca. Występuje euforia i podwyższenie progu bólowego. 2. Centralizacja – krążenie przesuwa się w stronę narządów chronionych (serce, płuca, mózg) kosztem ukrwienia skóry, przewodu pokarmowego i mięśni. Występuje bladość powłok, oziębienie i poty. 3. Zmiany metaboliczne – jest to faza zagrażająca życiu. W wyniku ciągłego niedoboru tlenu mitochondria nie syntetyzują ATP, pojawią się też dysfunkcje łańcucha oddechowego, w wyniku czego rośnie liczba uwalnianych wolnych rodników, które uszkadzają błonę komórkową i inne organella. Komórki niedotlenione przechodzą na metabolizm beztlenowy, którego produktem jest kwas mlekowy powodujący kwasicę metaboliczną. Wskutek zastoju krążenia (wazomocja) nasilają się procesy agregacji. 4. Faza nieodwracalna – występuje krytyczne obniżenie ciśnienia tętniczego, bradykardia, agregacja erytrocytów, agregacja płytek krwi i wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC). Dochodzi do obrzęku płuc i skąpomoczu.

Objawy ogólne ●

tachykardia, wyjątek stanowi wstrząs neurogenny gdzie występuje bradykardia

●

skurczowe ciśnienie tętnicze 2 s,

●

przyspieszenie i spłycenie oddechu (tachypnoe),

●

skąpomocz,

●

splątanie, lęk,

W dalszych fazach objawy zależne o rodzaju

Zakrzep - Zakrzepica Krew przyjmuje postać ciała stałego Skrzepu po śmierci i za życia. Po śmierci organizmu krew krzepnie w świetle głównych naczyń i serca. Po nagłej śmierci krew naczyniach pozostaje płynna

Za życia organizmu krew może krzepnąć w dwóch przypadkach. I. Po wylaniu się poza łożysko naczyniowe – zjawisko fizjologiczne związane z hamowaniem krwawienia. Powstały złóg składający się z włóknika i krwinek nazywamy SKRZEPEM

Za życia organizmu krew może krzepnąć w dwóch przypadkach. II. W świetle naczyń i jam serca pod postacią ZAKRZEPU – skrzepliny łac. thrombus Zakrzep powstaje w warunkach patologicznych, zjawisko to określamy mianem ZAKRZEPICY

Drobnym druczkiem W procesie wytwarzania zakrzepu biorą udział mechanizmy krzepnięcia (najczęściej o nieprawidłowym przebiegu i osadzanie i zlepianie się płytek krwi. Odróżnianie zakrzepu i skrzepu Skrzep: ciemnoczerwony lub żółty, błyszczący, sprężysty, luźno tkwi w świetle naczynia. Zakrzep: szaro-żółty, co związane jest przewagą procesu konglutynacji, lub ciemnowiśniowy przewaga koagulacji, kruchy, o matowej powierzchni. Zakrzep ściśle przylega do ściany naczynia lub serca. Skrzeplina usadowiona w naczyniu określana jest jako miejscowa. Niekiedy skrzeplina miejscowa jest głową skrzepliny podłużnej kiedy zgodnie z kierunkiem przepływu krwi roście tzw. ogon zakrzepu. Zakrzep nie zamykający światła naczynia nazywany jest przyściennym.

Patogeneza zakrzepicy. Trzy sytuacje patologiczne sprzyjające powstawaniu zakrzepu (triada Virchowa). 1. Zaburzenia przepływu krwi. 2. Zmiany w warstwie powierzchownej scian naczyń i serca. 3. Nieprawidłowości w składzie krwi

Ad 1. Zaburzenia przepływu krwi. Wyróżniamy zwolnienia prądu strumienia krwi i wiry. Zwolnienia prądu krwi: a) W krążeniu żylnym i mikrokrążeniu jako następstwo zwężenia dużej żyły, odcinkowe rozszerzenie naczynia żylnego, żylaki, niewydolność serca, unieruchomienie kończyny lub osoby chorej. Zwężenia w drobnych naczyniach żylnych są mniej istotne ze względu na rozwinięte krążenie oboczne. b) W sercu, występuje w przypadku wad zastawkowych prowadzących do zwężenia przepływu między jamami serca (najczęściej ujście przedsionkowo – komorowe lewe) najczęstszym miejscem powstawania zakrzepów jest lewe uszko serca. Zjawiskiem sprzyjającym jest migotanie przedsionków. c) Zwolnienie przepływu krwi w naczyniach tętniczych nie odgrywa istotnej roli w tworzeniu się zakrzepów Wiry: powstają w żylakach i tętniakach tętnic i serca

Ad 1. Zaburzenia przepływu krwi. Mechanizm powstawania zakrzepów: Zwęża się lub zatraca izolacyjna warstwa osocza między krwinkami a ścianą naczyń, ułatwia to kontakt elementów morfotycznych z śródbłonkiem naczyń. Na skutek zastoju dłużej działają zaktywowane czynniki krzepnięcia (inne procesy krzepnięcia) a przez to mniej skutecznie działają inhibitory przeciwdziałające. Innym czynnikiem jest niedotlenienie śródbłonka. W przypadku wirów dodatkowym czynnikiem jest uszkodzenie nabłonka naczyń co inicjuje procesy krzepnięcia. (w prawidłowym przepływie krwi elementy morfotyczne płyną centralnie, osocze bokiem, izolując krwinki od ścian naczyń).

Ad 2. Zmiany w powierzchownej warstwie ścian naczyń i serca. Stany i uszkodzenia lub sytuacje niszczące śródbłonek ścian narządów i naczyń umożliwiające kontakt krwi z kolagenem oddzielającym śródbłonek od warstwy mięśniowej. ●

●

W przypadku naczyń krwionośnych są to: zapalenia tętnic lub żył, miażdżyca, uraz również operacyjny, niedotlenienie nabłonka. W przypadku serca są to: zapalenia zastawek i wsierdzia, zawał podwsierdziowy.

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Zaburzenia aktywności czynników homeostazy krzepnięcia dzielimy na: uwarunkowane genetycznie i nabyte. Trombofilia - Skłonność do zakrzepicy wywołana wymienionymi czynnikami.

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Trombofilia – Uwarunkowanie genetyczne: zakrzepica jako następstwo niedoboru lub defektu któregoś z inhibitorów krzepnięcia. (antytrombina III, białko C – najczęstsza przyczyna, białko S).

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Trombofilia – zaburzenia nabyte: a) Nadpłytkowość – zjawisko charakterystyczne dla okresu pooperacyjnego lub poporodowego. Duże zagrożenie zakrzepicą, stany te związane są z unieruchomieniem.

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Trombofilia – zaburzenia nabyte: b) Erytrocytoza /nazywana też czerwienicą/ względna (odwodnienie) lub bezwzględna / wtórna i pierwotna. zakrzepicy sprzyja podwyższona liczba erytrocytów a przez to zagęszczenie krwi i spowolnienie jej przepływu (czerwienica – Możliwe zwiększenie liczby płytek które są zwykle nie prawidłowe

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Trombofilia – zaburzenia nabyte: c) Nadmierne stężenie fibrynogenu w osoczu krwi – powoduje zwiększenie lepkości krwi Przyczyny: stany pooperacyjne, stany zapalne, choroba nowotworowa.

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Trombofilia – zaburzenia nabyte: d) Niedobory antytrombiny III Przyczyny: marskość wątroby, zespół nerczycowy

Ad. 3 Nieprawidłowości składu krwi Trombofilia – zaburzenia nabyte: e) Aktywacja osoczowego mechanizmu krzepnięcia Przyczyny: zespół DIC, lecz głównie przypisywana komórkom nowotworowym

inne Skłonność do zakrzepicy bardziej zagraża ludziom starszym niż młodym. Skłonność do zakrzepicy występuje u ludzi wyniszczonych chorobami przewlekłymi a zwłaszcza nowotworowymi – zakrzepy z wyniszczenia

Następstwa zakrzepicy a) Niedokrwienie w następstwie zamknięcia lub zwężenia światła tętnicy. b)Przekrwienie bierne w wyniku utrudnienia odpływu krwi (upośledza spalanie tłuszczów i gromadzenie się ich narządach miąszowych, powoduje też nadmierny rozrost kolagenu co powoduje włóknienie i twardnienie tkanek) c) Zatory skrzeplinowe.

Zakrzepica Zakrzepica – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (potocznie nazywana zakrzepowym zapaleniem żył), to choroba, która może wystąpić pod różnymi postaciami, takimi jak: ●

zakrzepica żył głębokich,

●

zakrzepica żył powierzchniowych,

●

zatorowość płucna,

●

zakrzepica żył wątrobowych.

Objawy zakrzepicy, zwykle początkowo niezauważalne, mogą wystąpić: bóle łydki podczas chodzenia, obrzęki nóg, zaczerwienienie skóry, tachykardia, gorączka, w zakrzepicy płucnej: duszności i ból w klatce piersiowej.

Triada Virchowa W patogenezie zakrzepu biorą udział czynniki tzw. triady Virchowa, które obejmują: 1. zaburzenia w żylnym przepływie krwi (np. unieruchomienie, ucisk naczyń żylnych) 2. zmiany w składzie krwi, które działają pro zakrzepowo (np. nadpłytkowość) 3. zmiany w śródbłonku naczyniowym, (np. uszkodzenie naczynia w wyniku różnych czynników) Wystąpienie 2 z 3 czynników może spowodować rozwój choroby

Obraz kliniczny Przebieg zakrzepicy żył głębokich, początkowo może być skąpo- lub bezobjawowy. Taki przebieg stwierdza się w aż ok. 50% przypadków. Objawy jeśli występują są niecharakterystyczne i mogą występować w wielu innych schorzeniach.

Zakrzepica może występować jako: ●

●

●

●

zakrzepica żył głębokich – skrzepy najczęściej powstają w kończynach dolnych (występuje wówczas zakrzepica żył kończyn dolnych); zakrzepica żył powierzchniowych – zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych często współwystępuje z żylakami kończyn dolnych; zatorowość płucna – to stan kliniczny, który może powstać w wyniku zakrzepicy żył głębokich, zator płucny to zwężenie lub zamknięcie tętnicy płucnej; zakrzepica żył wątrobowych – zespół Budd-Chiariego(BCS); stan polegający na krzepnięciu krwi w żyłach wątroby.

Zakrzepica żył głębokich - objawy ●

ból nóg podczas chodzenia (często: ból łydki);

●

obrzęk nóg (często: obrzęki kostki, obrzęki uda);

●

ocieplenie kończyny (wyczuwalna zwiększona temperatura);

●

dotyk nogi wywołuje ból i uczucie ciepła;

●

objaw Payra: ból stopy przy ucisku;

●

objaw Liskera: ból podudzia przy opukiwaniu;

●

objaw Mayra: ból łydki przy ucisku;

●

wrażenie stwardnienia żył;

●

napięta skóra;

●

zaczerwienienia, zasinienia skóry.

Zakrzepica żył powierzchniowych – objawy Schorzenie współwystępuje z żylakami kończyn dolnych. ● ●

●

wyczuwalne zgrubienia na skórze; opuchnięcie nóg, obrzęki (sprawdź kremy i żele na opuchnięte nogi); osłabienie samopoczucia.

Nieleczone zapalenie żył powierzchownych może skutkować zapaleniem żył głębokich oraz dalszym rozwojem zakrzepicy.

Objawy kliniczne zakrzepica Objawy podstawowe – najczęściej występujące: ● ●

ból, tkliwość palpacyjna kończyny obrzęk (szczególnie stóp wokół kostek)

●

zaczerwienienie skóry

●

nadmierne ocieplenie lub gorączka

●

●

nadmierne wypełnienie żył powierzchownych

●

●

Objaw Homansa – objaw stwierdzany u około 30% chorych Objawy uciskowe – objaw Lowenberga-Maya, objaw Payra, objaw Mayra Objaw Liskera – bolesność przy opukiwaniu przedniej środkowej części podudzia.

Zakrzepica – diagnostyka Objawy zakrzepicy nie są charakterystyczne, poza szczegółowym wywiadem lekarskim - wykonuje się: ●

badanie ultrasonograficzne typu Doppler;

●

rezonans magnetyczny;

●

flebografia kontrastowa;

●

badanie fizykalne;

●

badanie D-dimerów (D-dimery powstają w trakcie rozkładu zakrzepów).

Zapobieganie zakrzepom 1) Ułożenia z elewacją kończyn dolnych. 2) Kompresioterapia. Pończochy uciskowe, bandażowanie 3) Wczesne uruchamianie (pionizacja i chodzenie) 4) Statyczne napinanie mięśni (pompa mięśniowa) 5) Dynamiczne ćwiczenia kończyn (pompa mięśniowa) 6) Terapia oddechowa 7) Zapobieganie zaparciom.

Zakrzepica – leczenie Nieleczona zakrzepica prowadzi do zespołu po zakrzepowego, objawiającego się brązowymi przebarwieniami skóry łydek lub owrzodzeniami podudzi, natomiast powikłaniem zatoru tętnicy płucnej jest przewlekłe zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne. W leczeniu zakrzepicy stosuje się leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, zastrzyki z heparyny.

Powikłania zakrzepowe Częstość występowania pooperacyjnej zakrzepicy żył głębokich waha się od 25 do 50%, zależnie od rodzaju oddziału zabiegowego. Najczęstsza jest po operacjach ortopedycznych oraz w obrębie miednicy małej. W 50% zakrzepica żył przebiega bezobjawowo. Jej występowaniu sprzyja wiek powyżej 40 lat, żylaki kończyn dolnych, wstrząs, przebyte procesy zakrzepowo-zatorowe, operacje z dużą utratą krwi, otyłość, unieruchomienie i choroby nowotworowe.

Zatorowość Płucna Zatorowość płucna powstaje u ok. 25% chorych po operacjach ogólnochirurgicznych Większość zatorów płucnych nie daje objawów chorobowych - skrzepliny samoistnie ulegają rozpuszczeniu. W niedokrwionym obszarze płuca może też powstać krążenie oboczne, omijające skrzep i przywracające sprawność płucom. Zatory płucne stanowią wyłączną przyczynę ok. 25% zgonów w zakresie powikłań pooperacyjnych, a w kolejnych 35% są współodpowiedzialne za zgon. Częstość zakończonego zgonem zatoru płuc wśród chorych z grupy umiarkowanego ryzyka (wiek ponad 40 lat, stan po operacji ogólnochirurgicznej) wynosi 0,2-0,5%, natomiast w przypadku chorych z grupy dużego ryzyka (rozpoznana wcześniej zakrzepica żylna, stan po operacji z powodu zaawansowanego nowotworu) odsetek ten sięga 1-5%.

Zatorowość płucna – objawy ●

duszności;

●

sinica ciała;

●

ból w klatce piersiowej;

●

suchy, duszący kaszel;

●

krwioplucie;

●

tachykardia (szybkie bicie serca);

●

gorączka i poty;

●

utrata przytomności.

Zator płucny (zator tętnicy płucnej) stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia - w skrajnych przypadkach może powodować nagłe zatrzymanie krążenia i śmierć, dlatego wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Skrzepliny mogące powodować zatory płucne powstają zwykle poniżej rozwidlenia żyły głównej dolnej bądź w sercu. Najczęściej pochodzą one z głębokich żył kończyn dolnych i z miednicy. U chorych z niewydolnością krążenia, z migotaniem przedsionków, po operacjach, także w przypadkach zapalenia zastawki trójdzielnej, żył nerkowych można również rozważać prawy przedsionek jako pierwotną lokalizację.

Czynniki ryzyka ●

Stosowanie środków antykoncepcyjnych,

●

Urazy,

●

Długotrwałe unieruchomienie,

●

Okres pooperacyjny,

●

●

Nowotwory, otyłość, ciąża, zagęszczenie krwi oraz choroby układu krążenia, Choroby krwi. Wiek powyżej 70 lat

Objawy Wczesne objawy zatoru płucnego to duszność i przyspieszony oddech, a po nich pojawiają się kolejne dolegliwości: ●

silny ból w klatce piersiowej – niektórzy opisują go jako kłujący, inni jako tępy, pojawia się w okolicy za mostkiem,

●

suchy kaszel pojawiający się nagle,

●

przyspieszone bicie serca (tachykardia),

●

niepokój,

●

niekiedy krwioplucie,

●

zasinienie na twarzy, przeważnie w okolicach ust, z powodu niedotlenienia organizmu,

●

omdlenie i utrata przytomności,

●

w skrajnych przypadkach i gdy pomoc nie nadchodzi – śpiączka lub śmierć.

Objawy Zatory w drobnych tętniczkach powodują epizod nagłej duszności bez żadnych bólów. Większym zatorom może towarzyszyć większa duszność, ból opłucnowy oraz krwioplucie. Zator dużego lub głównego pnia tętnicy płucnej wskazuje silny ból w klatce piersiowej, często za mostkiem, wstrząs i szybko rozwijająca się ostra niewydolność krążenia. Zwykle we wszystkich przypadkach pojawia się także gorączka lub stan podgorączkowy. Żaden z wymienionych objawów nie jest specyficzny dla zatoru płucnego. Od rozmiaru naczynia, w którym osiadł skrzep zależy rodzaj i stopień nasilenia objawów.

Objawy kliniczne zatory i zakrzepy W diagnostyce klinicznej można zakrzepicy i zatorowości stosujemy określone testy lub wyróżniamy zespoły objawów

Skala Wellsa - Ocena prawdopodobieństwa klinicznego ZŻG małe: ≤ 0 pośrednie: 1-2duże: ≥ 3 Cecha kliniczna: ●

nowotwór złośliwy (leczony lub rozpoznany w ciągu ostatnich 6 miesięcy)

●

porażenie, niedowład

●

niedawne unieruchomienie kończyny dolnej w opatrunku gipsowym

●

niedawne unieruchomienie w łóżku przez więcej niż 3 dni lub duży zabieg chirurgiczny w ciągu ostatnich 4 tygodni

●

bolesność miejscowa w przebiegu żył głębokich kończyny dolnej

●

obrzęk całej kończyny dolnej

●

obrzęk goleni większy o więcej niż 3 cm w porównaniu z bezobjawową kończyną (pomiar 10 cm poniżej guzowatości piszczeli)

●

obrzęk ciastowaty (większy na objawowej kończynie)

●

widoczne żyły powierzchniowe krążenia obocznego (nieżylakowe)

●

inne rozpoznanie równie lub bardziej prawdopodobne niż ZŻG

Ocena prawdopodobieństwa klinicznego zatorowości płucnej wg zmodyfikowanej skali genewskiej Czynniki predysponujące ●

Wiek > 65 lat +1

●

Przebyta zakrzepica żył głębokich lub zatorowość płucna +3

●

●

●

Operacja chirurgiczna lub złamanie kości +2 w ciągu miesiąca Aktywny nowotwór złośliwy +2

Objawy podmiotowe ●

Jednostronny ból kończyny +3

●

Krwioplucie +2

Objawy przedmiotowe ●

Częstotliwość rytmu serca 75–94/min +3

●

Częstotliwość rytmu serca ≥ 95/min +5

●

Bolesność żył głębokich kończyny dolnej podczas palpacji lub jednostronny obrzęk +4

Prawdopodobieństwo kliniczne Razem (3 poziomy)

●

Niskie 0–3

●

Pośrednie 4–10

●

Wysokie ≥ 11

Zasady oceny prawdopodobieństwa klinicznego zatorowości płucnej — skala Wellsa Parametr + Punkty

●

Czynniki predysponujące ● ●

●

Przebyta zakrzepica żył głębokich lub zatorowość płucna +1,5 Operacja chirurgiczna lub unieruchomienie w ostatnim czasie +1,5 Choroba nowotworowa +1

Objawy podmiotowe ●

Krwioplucie +1

Objawy przedmiotowe ●

Częstotliwość rytmu serca > 100/min +1,5

●

Objawy kliniczne zakrzepicy żył głębokich +3

●

Niskie 0–1

●

Pośrednie 2–6

●

Wysokie ≥ 7

●

●

Ocena kliniczna ●

Alternatywne rozpoznanie mniej prawdopodobne niż zatorowość płucna +3

Prawdopodobieństwo kliniczne Razem (3 poziomy)

●

Prawdopodobieństwo kliniczne Razem (2 poziomy) Zatorowość płucna mało prawdopodobna 0–4 Zatorowość płucna prawdopodobna > 4