9.2 Komunikacja i łączność w grupie.

SAVE OFFLINE

Treść wykładu z dnia 26.05.2020 r. KOMUNIKACJA i ŁĄCZNOŚĆ W GRUPIE. WYBRANE ASPEKTY _ CZ. 2 Wybrane prawidłowości działania struktur komunikowania się

Efektywność, satysfakcja i rodzaj zdania w strukturach scentralizowanych i zdecentralizowanych (na podstawie wyników badań eksperymentalnych) 1. Zakładając, że zadanie grupowe jest proste, układ scentralizowany potrzebuje mniej czasu na rozwiązanie tego zadania niż struktura zdecentralizowana. 2. Zakładając, że zadanie grupowe jest złożone, układ zdecentralizowany musi zużyć znacznie mniej czasu na rozwiązanie zadania niż struktura scentralizowana. 3. W strukturach zdecentralizowanych jednostki są bardziej aktywne i przejawiają większą satysfakcje z uczestnictwa w grupie niż osoby w strukturach scentralizowanych, bez względu na rodzaj zadania. 4. Struktury scentralizowane sprzyjają wytwarzaniu scentralizowanej organizacji, podczas gdy w strukturach zdecentralizowanych z równym prawdopodobieństwem powstaje albo organizacja całkowicie egalitarna albo organizacja scentralizowana. Poziom nasycenia informacyjnego pozycji w strukturze komunikowania się Nasycenie informacyjne pozycji w strukturze lub struktury jako całości związane jest z ilością informacji, jakie dana pozycja lub struktura winny przetworzyć w celu rozwiązania zadania. W różnorodnych badaniach analizowano przede wszystkim dwa typy nasycenia:  nasycenie kanałami komunikacyjnymi, to jest liczbę kanałów komunikacyjnych, z którymi dana pozycja ma do czynienia  nasycenie jednostkami informacji, które zdefiniowano jako liczbę przekazów, z jaką dana pozycja musi sobie poradzić Zarówno niezależność jak i nasycenie są pierwotnymi determinantami grupowymi wyjaśniającymi fenomen słabszej efektywności struktur scentralizowanych w przypadku rozwiązywania zadania złożonego. Otóż osoby zajmujące pozycje peryferyjne w strukturach scentralizowanych dysponują ograniczoną wolnością w działaniu z powodu niskiego stopnia niezależności, podczas gdy osoby zajmujące pozycje centralne dysponują wysokim stopniem niezależności, stąd też mają duży margines wolności. Inaczej rzecz wygląda w strukturach zdecentralizowanych, w których stopień niezależności jest wysoki i każdy z członków takiej grupy dysponuje dużym zakresem wolności. Złożoność zadania nie ma wpływu na stopień niezależności, aczkolwiek odwrotna zależność jest wyraźna. Tymczasem nasycenie jest częściowo związane z liczbą kanałów komunikacyjnych dostępnych dla każdej pozycji. W tej sytuacji pozycja centralna w strukturze scentralizowanej jest bardziej podatna na nasycenie niż jakakolwiek dowolna pozycja w strukturze zdecentralizowanej. Gdy struktura scentralizowana ma do czynienia ze złożonym zadaniem, wówczas wzrastają wyraźnie wymagania, jakim musi sprostać osoba zajmująca pozycję centralną i w konsekwencji łatwo może dojść do przesycenia lub nawet zablokowania struktury. Zatem w małych grupach struktury komunikowania się cechuje następująca ogólna prawidłowość: prawdopodobieństwo, iż struktura ulegnie przesyceniu, jest większe przy złożonych niż przy prostych zadaniach oraz większe dla scentralizowanych niż zdecentralizowanych układów. Obserwacje poczynione w badaniach można w tym kontekście sprowadzić do kliku konkluzji – do kilku ogólnych prawidłowości działania struktur komunikowania się: 1. Struktury zdecentralizowane cechują się wyższym stopniem niezależności w stosunku do struktur scentralizowanych, bez względu na rodzaj zadania. 1

2. Jeśli grupa rozwiązuje zadanie proste, wówczas nasycenie będzie mniejsze w strukturach scentralizowanych niż zdecentralizowanych. 3. Jeśli grupa rozwiązuje zadanie złożone, wówczas nasycenie będzie większe w strukturach scentralizowanych niż zdecentralizowanych. 4. Grupę działającą w ramach zdecentralizowanych struktur komunikowania się będzie cechować wyższy poziom satysfakcji. 5. Niezależnie od rodzaju zadania i typu struktury, im bardziej centralna jest pozycja danej jednostki, tym wyższy poziom jej satysfakcji. 6. Efektywność struktur komunikowania się (a w konsekwencji grup działających w ramach danego typu struktury) jest uzależniona od stopnia scentralizowania i typu zadania w następujący sposób: a)

jeśli zadanie jest proste, bardziej efektywna będzie struktura scentralizowana

b)

jeśli zadanie jest złożone, struktura zdecentralizowana będzie bardziej efektywna niż struktura scentralizowana

Wpływ zmiennych ponadjednostkowych na sposób działania struktur komunikowania się Wielkość grupy a procesy komunikowania się w grupie Badania nad strukturami komunikowania się wskazują, że wzrostowi wielkości struktury towarzyszy spadek niezależności każdego członka. Jeśli bowiem niezależność jednostki zajmującej określoną pozycję w grupie odnosi się z jednej strony głównie do dostępu do informacji, z drugiej zaś do stopnia podporządkowania się lub uzależnienia pod tym względem innych osób w grupie, to im większa grupa, tym więcej pozycji dysponujących cząstkowymi informacjami lub, przynajmniej, tym więcej pozycji, z którymi należy wejść w interakcje w celu skompletowania informacji niezbędnej do rozwiązania zadania grupowego. Spadek niezależności jednostki w grupie o większej liczbie pozycji w strukturze wynika także z tego, iż obecność dodatkowych pozycji ogranicza do pewnego stopnia wolność jej działania. W większej grupie jednostka wprawdzie odczuwa słabsze naciski strukturalne, jest słabiej kontrolowana przez grupę, lecz równocześnie ma do czynienia z bardziej złożoną, skomplikowaną strukturą, jest uwikłana w większą ilość relacji, jest przedmiotem większej ilości nacisków (ale słabszych co do natężenia), większej ilości oczekiwań, a w konsekwencji jej niezależność ulega obniżeniu. Większa grupa cechuje się także większym poziomem nasycenia z tego prostego powodu, że większa struktura charakteryzuje się większą liczbą kanałów komunikacyjnych i przekazywanych informacji, a w dalszej konsekwencji także większymi wymogami, jakie członkowie stawiają sobie nawzajem w sferze przekazu informacji. Wpływ indywidualnych charakterystyk członków grupy na struktury komunikowania się Tendencja do dominowania nad innymi a struktura komunikowania się Jest to dominacja nad innymi zarówno w sensie behawioralnym, jak i werbalnym, a także, w konsekwencji, sztywność postaw i poglądów, czyli zmniejszona zdolność do zmiany postaw lub zapatrywań. Jednostki o skłonnościach do dominacji bez względu na to, jaką pozycję zajmują w strukturze komunikowania grupy oraz jakim stopniem skłonności do dominacji się charakteryzują, będą wpływać na spadek niezależności wielu pozycji w strukturze i wzrost nasycenia struktury jako całości. Autorytaryzm jednostek w strukturach komunikowania się Autorytaryzm nie ma bezpośredniego wpływu na to na jakiej pozycji w grupie znajdzie się jednostka – na pozycji podporządkowania czy dominacji. Jeśli jednak osoba taka zajmie pozycję władzy w grupie, wówczas będzie dążyła do maksymalizacji swej władzy, kontrolowania innych itd. Jeśli zaś znajdzie się na pozycji peryferyjnej, zazwyczaj zaakceptuje ten status i podporządkuje się osobom zajmującym wyższe pozycje. 2

Osoba autorytarna, zajmując pozycje przywódcy, wydaje wiele rozkazów, ale niewiele komunikatów. Efekt tego jest taki, że w grupach mających autorytarnych przywódców, zajmujących pozycję w centrum struktury scentralizowanej, zmniejsza się zarówno nasycenie, jak i niezależność. Nie zmieni się jednak logika i charakter struktury. Ich rola sprowadza się jedynie do wzmocnienia pewnych już istniejących cech danej struktury. W strukturach zdecentralizowanych wpływ osoby autorytarnej na obniżenie poziomu niezależności innych członków grupy będzie wyraźnie mniejszy niż poprzedni, albowiem tego typu struktura komunikacyjna nie pozwoli na silne kontrolowanie innych. Co więcej, chociaż przywódcy autorytarni zmniejszają nasycenie w układach scentralizowanych, nie są w stanie wywrzeć takiego wpływu na strukturę zdecentralizowaną.

Literatura: Turowski J., Socjologia. Małe struktury społeczne, Lublin 2001. Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002. Szmatka J., Małe struktury społeczne, Warszawa 2008.

3