Opieka w połogu fizjologicznym

SAVE OFFLINE

Połóg - to okres po porodzie, w czasie którego w organizmie kobiety następuje cofanie się zmian powstałych podczas ciąży i porodu. Rozpoczyna się z chwilą porodu kompletnego popłodu. (5) Podział połogu: o połóg bardzo wczesny - wczesny okres poporodowy trwający 2 h po porodzie fizjologicznym trwający 4 h po porodzie zabiegowym o połóg wczesny - do dwóch tyg. po porodzie o połóg późny - od 2 tyg. do 6 miesięcy po porodzie Połóg charakteryzują cztery jednocześnie przebiegające procesy: > > > >

Cofanie się zmian ciążowych i porodowych Gojenie się ran porodowych Rozpoczęcie się i utrzymywanie laktacji Ponowne podjęcie czynności przez jajniki (5)

Zmiany ogólnoustrojowe w połogu obejmują: > Zmiany hormonalne • We wczesnym połogu - znaczne zmniejszenie stężenia estrogenów i progesteronu w osoczu, w pierwszych 2-3 dniach połogu poziom osiąga wartości przedciążowe • Stężenie oxytocyny narasta bardzo szybko u kobiet karmiących • Zmniejszenie stężenia estronu, estradiolu i pregnandiolu w moczu w ciągu 6 dni od porodu • Zmniejszenie stężenia estriolu w moczu po 2 tyg. od porodu • Zmniejszenie stężenia aldosteronu bezpośrednio po porodzie • Zmniejszenie stężenia prolaktyny bezpośrednio po porodzie (wraca do normy i szybko narasta podczas karmienia) > Zmiany w składzie krwi i w układzie krążenia • l doba - zwiększenie objętości krwi krążącej o 15 - 30 % • spadek stężenia fibrynogenu • leukocytoza – odpowiedź na stres • 2 i kolejne doby - zmniejszenie objętości krwi o 15 % • stopniowe zmniejszenie uwodnienia krwi • zwiększenie wartości hematokrytu • zwiększenie liczby krwinek białych • zwiększenie liczby płytek krwi • zwiększenie stężenia fibrynogenu • w 2 i 3 dobie stopniowy spadek stężenia glukozy • objętość minutowa i wyrzutowa serca po przejściowym zwiększeniu stopniowo się zmniejsza w pierwszych kilku dniach po porodzie > Zmiany w układzie moczowym • Bezpośrednio po porodzie zaleganie moczu w pęcherzu moczowym • Umiarkowany białkomocz w pierwszych dniach po porodzie • Zwiększenie diurezy - w pierwszych dniach ilość wydalanego moczu osiąga 2,5 - 3 l/d

• • • •

Wzmożona diureza następuje już po upływie 12 godzin Zmniejszanie się masy ciała - wynik diurezy, inwolucji macicy oraz zmniejszania się objętości osocza Mocz może zawierać aceton (wzmożony metabolizm węglowodanów), albuminy (rozpad włókien mięśniowych macicy), laktozę (czynność gruczołów sutkowych) Rozszerzenie dróg moczowych ustępuje w okresie 2 tyg.

> Masa ciała • Spadek masy ciała obserwowany jest już po porodzie i wynosi średnio (5 -8 kg). Uzależniony jest od: o masy ciała dziecka o ilości wód płodowych o masy macicy • Spadek masy ciała w okresie poporodowym osiąga 6 - 10 kg w ciągu pierwszych 2 tyg. po porodzie > Zmiany skórne i powłok brzusznych • Zniknięcie przebarwień • Zmiana barwy rozstępów skórnych na srebrzystoszarą • Zmiana wielkości rozstępów skórnych • Powłoki brzuszne są miękkie i wiotkie • Zmniejszenie napięcia mięśniowego (stopniowo napięcie wraca do stanu sprzed ciąży) > Zmiany w narządach płciowych • Pochwa - po porodzie jest rozciągnięta i wiotka • W pierwszych dniach połogu zwiększa się szybko napięcie jej tkanek • Następuje skrócenie i pogrubienie więzadeł włókien łącznotkankowych utrzymujących macicy > Szyjka macicy • błona mięśniowa szyjki kurczy się i zamyka otwarte po wydaleniu błony śluzowej naczynia, jednocześnie je skracając • Powstają nowe gruczoły śluzowe • Pęknięcia szyjki często ulegają samoistnemu wygojeniu • Po porodzie rozciągnięte ściany pochwy wracają po upływie 3 tygodni • Zaopatrzone obrażenia szyjki macicy goją się przez rychłozrost • Po ukończeniu inwolucji szyjka ma kształt grubego walca • Ujście szyjki (przed porodem okrągłe), przybiera kształt poprzecznej szpary w 4 - 5 tyg. i jest to moment gdzie możemy mówić o przedniej i tylnej wardze szyjki. • Kanał szyjki: o W 2 dniu połogu - część pochwowa zaczyna się formować o W 3 dniu połogu - część pochwowa jest w znacznym stopniu uformowana i kanał szyjki znacznie zwężony o W 8 - 10 dniu połogu - ujście wewn. zamknięte lub drożne na tyle, że możliwy jest odpływ odchodów o Powyżej 10 dnia - ujście zewn. przepuszcza jeszcze opuszkę palca, jednak dalsza część kanału jest zamknięta

> Jajowody • ulegają zmianom inwolucyjnym (w ciąży są przekrwione, grube i wydłużone) i przemieszczają się do miednicy mniejszej > Jajniki - podejmują swą czynność w 6 tyg. po porodzie • W okresie karmienia dochodzi do słabego dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (w większości przypadków nie zdolnych do zapłodnienia) jednak okres karmienia w żadnym wypadku nie jest okresem chroniącym w sposób pewny przed kolejną ciążą. • Miesiączka u większości kobiet pojawia się w 4 - 6tyg. od momentu zaprzestania karmienia • U kobiet nie karmiących pojawia się w 4 -6 tyg. ➢ Macica - inwolucja odbywa się przy pomocy następujących zmian: • Zwiększone stężenie prolaktyny we krwi u kobiet karmiących hamuje uwalnianie GnRH czego efektem jest laktacyjny brak miesiączki • Działanie hormonów na macicę zostaje nagle prawie zupełnie przerwane • Zostaje znacznie ograniczony dopływ krwi do macicy - powodują to skurcze macicy występujące podczas połogu - skurcze połogowe • Po wydaleniu łożyska prawie zupełnie ustępuje działanie następujących hormonów: o HCG (po porodzie może być jeszcze wydzielana w takich ilościach, które powoduje wystąpienie dodatniego testu ciążowego) o HPL o Progesteronu o estrogenów Wyróżniamy 3 rodzaje skurczów połogowych: < Stałe zwiększone napięcie macicy - skurcz toniczny W pierwszych dniach połogu macica jest twarda lub pozostaje w stałym napięciu (przyczyną jest stały skurcz macicy, który pojawia się w pierwszych godz. po wydaleniu łożyska i ustępuje w ciągu pierwszych 4 -5 dni połogu. < Samoistne rytmiczne skurcze macicy - skurcze poporodowe Rozpoczynają się w kilka godzin po porodzie i ustępują w 2 - 3 dniu połogu (u pierwiastek prawie nie wyczuwalne). W późniejszym okresie czasu wyczuwalne są one tylko w przypadku karmienia, masowania, stosowania środków naskurczowych. < Skurcze odruchowe - skurcze laktacyjne Powstają wskutek zwiększonego wydzielania oksytocyny z tylnego płata przysadki mózgowej podczas drażnienia brodawki sutkowej (ssanie dziecka)(5) Skutki skurczów połogowych: • Zmniejszenie ukrwienia mięśnia macicy - niedokrwienie macicy - zmiany degeneracyjne i autoliza włókien mięśniowych • Hamowanie krwawienia w obrębie rany macicy na skutek skurczu mięśnia macicy • Wydalanie wydzieliny z rany macicy - odchody połogowe (5)

Zmiany w macicy: • • •

Zmniejszenie masy macicy Bezpośrednio po porodzie - ok. 1000 g 3 tydz. Po porodzie - 250 g 6-8 tyg. po porodzie - 50 - 70 g (5)

• •

Położenie i ułożenie macicy w połogu: bezpośrednio po porodzie - macica w ostrym przodozgięciu 4-5 dzień - macica na krótko w tyłozgięciu lub poziomo

• • • • • •

Wysokość dna macicy w pierwszych dniach połogu: Bezpośrednio po wydaleniu łożyska - mniej więcej połowa odległości miedzy pępkiem a spojeniem łonowym Po 24 h - na wysokości pępka lub nieco poniżej (w wyniku zmniejszenia napięcia macicy oraz zwiększenia napięcia dna miednicy) W ciągu kolejnych 10 dni macica obniża się codziennie mniej więcej o jeden palec W 5 dniu połogu - mniej więcej połowa odległości między pępkiem a spojeniem łonowym W 10 dniu - na wysokości spojenia łonowego lub l - 2 palce powyżej po 2 tyg. od porodu - macica jest nie badalna od strony powłok brzusznych

Gojenie się ran porodowych: • Rana jamy macicy - pokryta jest resztkami tkankowymi, resztkami kosmków chwytnych, kikutami naczyń krwionośnych (ze skrzepami), resztkami przegród łożyskowych oraz drobnymi obszarami doczesnej. • Właściwy proces gojenia powierzchni rannej rozpoczyna się wtedy, gdy usunięte zostają resztki tkankowe (oczyszczenie rany - które następuje dzięki granulocytom, limfocytom i fagocytom). Resztki tkankowe są rozkładane enzymatycznie i w większości upłynniane (odchody), pozostała część tworzy materiał wyjściowy do powstania nowej błony śluzowej jamy macicy. • Gojenie rany rozpoczyna się od wysepek nabłonkowych, które pokrywane zostają nabłonkiem (przez okres 4-6 tyg.) (5) Odchody połogowe (lochia): • są wydzieliną dużej rany jamy macicy • mają mdławy zapach • zawierają bardzo dużo drobnoustrojów - bardzo zakaźne ! (gronkowce, paciorkowce, pałeczki okrężnicy i inne) • ilość drobnoustrojów wzrasta w 2 -3 dniu połogu. (5)

Okres połogu

Barwa

Określenie

Stan rany jamy macicy

Doba 1-3

Krwiste

Lochia rubra, cruenta

Brak równowagi hemostatycznej

Koniec 1 tyg.

Brunatnokrwiste (półpłynne)

Lochia fusca

Koniec 2 tyg.

Brudnożółte

Lochia flava

Koniec 3 tyg.

Szarobiałe

Lochia alba

Po 4-6 tyg.

Zanikanie odchodów

Zanikanie odchodów

Zmniejszanie ilości odchodów poprzez stopniowe zaciskanie naczyń w ścianie macicy, zamykanie skrzeplinami światła naczyń maciczno łożyskowych Wydalanie martwiczego materiału komórkowego Stopniowe gojenie się rany Gojenie rany zakończone

Tab. 1 Rodzaj odchodów w zależności od czasu trwania połogu. (5) Rozpoczęcie i utrzymywanie laktacji: • Mammogeneza - rozwój i tworzenie gruczołu piersiowego do czynnościowo sprawnego narządu • Laktogeneza - przygotowanie gruczołu piersiowego do wydzielania mleka (w ciąży) • Galaktogeneza - wywołanie wytwarzania mleka w komórkach wydzielniczych (następuje po wydaleniu łożyska) • Galaktopoeza - utrzymanie wytwarzania mleka • Galaktokineza - wydalanie mleka (5)

Pielęgnowanie położnicy po porodzie fizjologicznym Cel: • • • • •

odzyskanie sprawności fizycznej i psychicznej po porodzie zaakceptowanie roli matki i ojca nawiązanie więzi matki z dzieckiem edukacja w zakresie samopielęgnacji edukacja w zakresie pielęgnacji dziecka

Obserwacja stanu ogólnego położnicy ➢ Tętno - prawidłowe 60 - 80 ud./min. Na początku przyśpieszone potem zwolnione aż do ponownego przyspieszenia Cechy tętna w normie ➢ Temperatura ciała - 36,5 - 37 C Od 37,1 C - 37,9 C - stan podgorączkowy: • Zakażenie dróg moczowych • Zakażenie wirusowe • Zakrzepowe zapalenie żył • Zaleganie pokarmu, zapalenie sutka • Wtórne gojenie się rany powłok 38 C gorączka w połogu: • zapalenie błony śluzowej macicy • zakażenie rany krocza • zapalenie jajowodu • zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej • ropień jajowodowe - jajnikowy • zapalenie przymacicz • posocznica połogowa Podwyższenie temp. ciała w przypadku prawidłowej częstotliwości tętna ma dużo mniejsze znaczenie niż jednoczesne podwyższenie temperatury i przyspieszenie tętna. Gorączka występująca w pierwszych 2 dniach po porodzie często spowodowana jest przyczynami spoza narządów płciowych. Gorączka występująca od 3 - 4 dnia połogu może być spowodowana procesem chorobowym toczącym się w obrębie narządów płciowych. Trzecia doba często jest dniem krytycznym - zakażenie.(5). Podwyższenie temp. ciała następuje najczęściej późnym popołudniem lub wieczorem. Pomiar - 4 x dz. Rano i wieczorem, szczególnie w godzinach między 17 - 18, 19 20, 20 - 21. ➢ Ciśnienie tętnicze krwi – pomiar 2 x dz. w l dobie, w kolejnych l x dz. ➢ Wygląd skóry i błon śluzowych - pomiar 2 x dz. w l dobie, l x dz. w kolejnych ➢ Oddychanie – częstość oddechów 12 - 30, pomiar 2 x dz. w 1 dobie, l x dz. w kolejnych

Parametry

Tętno Ciśnienie tętnicze krwi Temperatura

Częstość pomiarów Częstość pomiarów — -połóg bardzo połóg wczesny wczesnyprzez pierwsze 2 h Co 1 5 min. Co 15 min.

Częstość pomiarów kolejne doby 2xdz.

Co 15 min.

Co 15 min.

2xdz.

Co 15 min.

Co 1 5 min.

4xdz.

Tab. 2 Częstość pomiarów parametrów życiowych w połogu.

➢ ocena żył kończyn dolnych - obowiązkowo u kobiet z żylakami kończyn dolnych i tendencją do zakrzepicy, ocena 2 x dz. ➢ kontrola oddawania moczu ▪ we wczesnym połogu (pierwsze 10-14 dni) ▪ w pierwszych dniach gwałtowne wydalanie moczu 2-41 dziennie (w przypadku obrzęków do 61 dziennie) ▪ do najważniejszych zadań pielęgniarskich należy dbanie o regularne opróżnianie pęcherza moczowego ▪ opróżnienie pęcherza moczowego powinno nastąpić w 6 h po porodzie ▪ jeśli nie następuje oddanie moczu należy zawsze zacząć od prowokacji polewanie krocza ciepłą wodą, stosowanie ciepłych okładów na okolicę podbrzusza, „puszczanie" wody z kranu itp. Ostatecznym wyjściem jest cewnikowanie pęcherza moczowego, jednak stosowane tylko w ostateczności. Przyczyny połogowego zatrzymania moczu: ▪ śródporodowe urazy dróg moczowych i pęcherza moczowego ▪ odruchowy skurcz zwieracza cewki ▪ niewygodna pozycja ▪ ciążowe i połogowe zmniejszanie napięcia ścian pęcherza moczowego ▪ długi i powikłany poród ▪ obrzęk tkanek wokół cewki ▪ krwiak poporodowy w obrębie krocza ▪ zmęczenie ▪ stan po cięciu cesarskim ▪ leki znieczulające ▪ czynniki emocjonalne ▪ ból i pieczenie krocza ➢ Kontrola oddawania stolca: ▪ oddanie stolca bardzo często sprawia duże problemy położnicy (strach przed rozejściem szwów, ból, uczucie napięcia itp.) ▪ zaparcia połogowe często są przedłużeniem zaparć ciążowych ▪ pierwsze wypróżnienie powinno nastąpić najpóźniej w 3 - 4 dobie po porodzie. ▪ jeśli wypróżnienie nie doszło do skutku położnicy można podać tylko lekko działające środki przeczyszczające - olej parafinowy (1-2 łyżek stołowych), olej rycynowy (1-4 łyżek stołowych), roślinne leki przeczyszczające (na zlecenie lekarza), czopki doodbytnicze i ostatecznie płytki wlew doodbytniczy. Oddanie stolca może być zaburzone, przez: ▪ poszerzoną odbytnicę ▪ zwiotczałe powłoki brzuszne i przeponę miedniczną ▪ obniżenie napięcia ściany jelita ▪ przemieszczenie odbytnicy ➢ Ocena morfologii krwi wykonywana w 2 - 3 dobie połogu w celu określenia ilości krwinek białych (leukocytoza?)

Obserwacja stanu położniczego ➢ kontrola wysokości dna macicy - podczas oceny wysokości dna macicy (pomiar 2 x dz.) należy uwzględnić: • wielkość płodu • ciążę mnogą • wielowodzie (nadmierne rozciągnięcie mięśnia macicy) • przedłużający się poród (zmęczenie mięśnia macicy) • ilość wcześniejszych porodów • cięcie cesarskie lub stan po wcześniejszym cięciu cesarskim • resztki łożyska lub błon płodowych • macicę tyłozgiętą (zatrzymanie odchodów) • brak pokarmu • pełny pęcherz moczowy • zaburzone zwijanie się mięśnia macicy (5) ➢ kontrola odchodów połogowych • pomiar 2 x dz., aby to uwidocznić obowiązuje oglądanie i wąchanie wkładek • wkładki usuwamy i zakładamy tylko przy pomocy rękawic • wkładki usuwamy do basenu i pozostawiamy do obejrzenia na wizycie lekarskiej ➢ •

ocena krocza • ocena 2 x dz. (dodatkowo przy każdej zmianie wkładek i jałowym myciu krocza) ocena obejmuje: - gojenie się ran krocza i pochwy - zasinienia i ewentualne żylaki odbytu • pielęgnowanie okolicy krocza obejmuje postępowanie aseptyczne, do momentu wstania tj. ok. 6 - 8 godz. po porodzie •

• •

zestaw do jałowego mycia krocza: - dzbanek z przegotowana wodą i środkiem antyseptycznym (np. nadmanganian potasu - roztwór ma mieć kolor jasno różowy) - jałowa pęseta - jałowe rękawiczki - basen (osobisty dla każdej położnicy - podpisany nazwiskiem pacjentki) - taca - jałowe materiały opatrunkowe (nie może to być wata, gdyż włókna wnikają pomiędzy ranę) ▪ po jałowym myciu krocza obowiązuje dokładne osuszenie okolicy i założenie jałowych wkładek • położnica po porodzie powinna podmywać się ok. 10 x dz. pod bieżącą wodą (kąpiel w wannie po upływie 6 tyg. - aż do ustania odchodów) do podmywania stosuje się mydło szare, glicerynowe częsta zmiana wkładek (wyrzucamy do spalenia) zmiana bielizny wg potrzeby, obowiązkowo po 72 h • pacjentka nie może dotykać wkładek i okolicy krocza (przenoszenie bakterii)

• • •

pacjentka ma obowiązek myć ręce po każdym oddaniu moczu i stolca, zmianie wkładki, przed karmieniem noworodka po każdym oddaniu moczu i stolca pacjentka powinna podmyć okolicę krocza spłukiwanie sedesu powinno się odbywać po wstaniu (a nie przed wstaniem) Stan położniczy

Częstość kontroli

Wysokość dna macicy

2xdz.

Odchody połogowe

2 x dz. oraz przy każdej zmianie wkładek

Stan krocza

2 x dz. oraz przy każdej zmianie wkładek

Gruczoły sutkowe

2xdz.

Tab. 3 Częstość kontroli stanu położniczego w połogu. ➢ Ocena piersi i brodawek sutkowych: Obejmuje ocenę napięcia piersi, ich konsystencji, pęknięć, ewentualnych zranień, wygląd, wielkość i chwytność brodawek sutkowych. ➢ Profilaktyka konfliktu serologicznego dotycząca czynnika Rh: Obejmuje podanie 150 - 300 ug immunoglobuiiny anty - Rh (D) w ciągu 72 h po porodzie wszystkim kobietom z ujemnym czynnikiem Rh, które urodziły dziecko z czynnikiem Rh dodatnim i u których nie stwierdzono występowania przeciwciał anty - Rh (D) (1) Gimnastyka w połogu: Znaczenie • • • • • • • • • •

Wzmaga napięcie mięśni brzucha i dna miednicy Pobudza krążenie Zapobiega wystąpieniu obniżania się narządu rodnego Zapobiega wystąpieniu bólów okolicy krzyżowo - lędźwiowej Stymuluje oddanie moczu i stolca Zapobiega zakrzepowemu zapaleniu żył Wzmaga inwolucję mięśnia macicy Wzmaga wydalanie odchodów Podnosi nastrój Zwiększa sprawność fizyczną

Rozróżniamy: • Ćwiczenia pobudzające krążenie krwi w kończynach • Ćwiczenia oddechowe • Ćwiczenia mięśni dna miednicy • Ćwiczenia mięśni brzucha • Ćwiczenia mięśni grzbietu (5)

U położnicy rozpoczynamy ćwiczenia fizycznych w pierwszych 2 godz. po porodzie fizjologicznym, ćwiczenia powtarzamy 2 x dz., a każde 4 x, czas ćwiczeń nie powinien przekraczać 15 min. • l doba - pozycja płaska, bez poduszki - powolne wdechy, wciąganie mięśni brzucha, przy wyciągniętych przed siebie rękach - krążenie dłoni, zginanie grzbietowe i podeszwowe stóp • 2 doba - leżenie na plecach, ręce wyprostowane, unoszenie rąk do pionu • 3 doba - tężenie na plecach, nogi zgięte w stawie kolanowym i biodrowym, unoszenie miednicy do góry • 4 doba - leżenie na plecach, nogi zgięte w stawie kolanowym i biodrowym, unoszenie miednicy do góry, mocne ściąganie pośladków na przemian z unoszeniem głowy w momencie napięcia mięśni brzucha • 5 doba - leżenie na plecach, nogi wyprostowane, unoszenie głowy do klatki piersiowej z jednoczesnym kierowaniem ręki do zginającego się kolana • 6 doba - leżenie na plecach, nogi zgięte w kolanie, stopę kierujemy w stronę pośladka • 7 doba - leżenie na plecach, unoszenie na przemian nóg wyprostowanych w kolanach o 8 doba - „koci grzbiet" (unoszenie i opuszczanie), kołysanie biodrami, unoszenie głowy i opuszczanie, napinanie mięśni brzucha, pośladków, ud. • 9 doba - leżenie na plecach, unoszenie nóg i opuszczanie • 10 doba - leżenie na plecach, ręce pod głową, podnoszenie się do pozycji siedzącej (2) Duże znaczenie w profilaktyce zaburzeń utrzymania moczu u kobiet mają ćwiczenia A. Kegla polegające na wielokrotnym napinaniu mięśni dzwigaczy odbytu i mięśni dna miednicy stosowane już od pierwszych godzin połogu. Uruchamianie w połogu: To optymalny czas pionizacji ciała i rozpoczęcie chodzenia po porodzie. Uzależnia się go od samopoczucia kobiety i przebiegu porodu: • do 6-8 godz. po porodzie fizjologicznym • do 12 h po porodzie zabiegowym • do 24 h po cięciu cesarskim klasycznym Rozpoczynamy od: • podnoszenia głowy • przekręcania się na boki • zgięcia kończyn dolnych w stawie kolanowym i biodrowym • przyjęcie w łóżku pozycji półsiedzącej • przyjęcie w łóżku pozycji siedzącej • przyjęcie w łóżku pozycji siedzącej z opuszczonymi kończynami dolnymi • powstanie przy asyście i pomocy położnej Przed wstaniem należy zmierzyć RR!

Dieta: Dieta kobiety w połogu powinna być pozbawiona pokarmów tłustych i ciężkostrawnych. Nie należy spożywać: - kakao, kapusty, grochu, fasoli, owoców cytrusowych, pestkowych - soków zagęszczonych - „nowalijek" - pomidorów, truskawek itp. Każda potrawa wprowadzana do jadłospisu kobiety w czasie połogu musi być przetestowana tj. pierwszą potrawę powinna jeść w bardzo małej ilości jednocześnie obserwując reakcje dziecka. Dieta powinna zawierać duże ilości: - jarzyn i owoców, - nabiału - kasz i makaronów Psychoprofilaktyka połogowa: •

• • • • • • • • • • • • • • •

obejmuje wszelkie działania zmierzające do umożliwienia kobiecie poradzenia sobie z zaistniałą sytuacją: • wsparcie uczuciowe - możliwość nieograniczonych odwiedzin, pobytów na oddziale rodziny (zwłaszcza męża) psychiczne podtrzymanie na duchu zrozumienie pacjentki holistyczne sprawowanie opieki dowartościowywanie wzmocnienie instynktu macierzyńskiego udzielanie niezbędnych informacji w formie porad, wskazówek, zaleceń pomoc przy jakichkolwiek czynnościach sprawiających trudność niwelowanie lęku o dziecko, jego życie i zdrowie pomoc w odnalezieniu się w nowej roli matki, żony pomoc przy opiece nad dzieckiem - nauka pomoc przy karmieniu – nauka zapewnienie spokoju, dobrego nastroju, ciszy zapobieganie wszelkim sytuacjom stresorodnym niwelowanie sytuacji trudnych, zapobieganie im i rozwiązywanie problemów wnikliwa obserwacja położnicy pod kątem wystąpienia fazy; - „baby blues" - pojawia się 3 dnia po porodzie, obniżenie nastroju, płaczliwość, ustępuje 2 tyg. później (prawie w 80 %) - depresji poporodowej (prawie w 60 % - o różnym nasileniu) - psychozy poporodowej Kontrola gruczołów sutkowych i ich wydzielania:

Obejmuje: • Ocenę napięcia piersi • Ocenę konsystencji piersi • Ocenę chwytności brodawek sutkowych • Kontrolę wydzieliny z brodawek sutkowych i rozpoczęcia laktacji • Ocenę ewentualnych pęknięć i zranień

Pielęgnacja brodawek obejmuje: ❖ Przed każdym karmieniem brodawki obmywamy przegotowaną wodą ❖ W przypadku pęknięć i uszkodzeń czasem konieczne jest karmienie przez kapturek (należy tego unikać, gdyż dziecko szybko się przyzwyczaja do takiego sposobu karmienia) ❖ Uszkodzeniom brodawek sutkowych można zapobiec stosując się do powyższych reguł: • Nie przytrzymywać dziecka zbyt długo przy piersi (odstawiać po karmieniu tak aby dziecko nie spało przy piersi) • W pierwszych 3 dobach karmić krótko (przez 5 min.) ale często, stopniowo wydłużając okres karmienia • Podawać do karmienia całą brodawkę • Po karmieniu nie wycierać piersi, lecz rozsmarować resztki pokarmu wokół brodawki i pozostawić do wysuszenia • Układać noworodka w pozycji wygodnej z głową na wysokości piersi • Po każdym karmieniu odciągać resztki pokarmu (z obu piersi!) • Karmić na przemian z obu piersi (profilaktyka zastoju pokarmu), pierś ssana jako pierwsza zwykle jest opróżniana całkowicie, podczas gdy druga tylko częściowo • W razie zastoju pokarmu (szczególnie w 3 dobie - nawał mleczny) należy masować piersi uprzednio stosując ciepły, suchy okład (można zastosować polewanie piersi ciepłą wodą oraz stosować okłady z rozdrobnionych liści sałaty, gotowanej cebuli, twarogu, kozieradki - proszek + woda) • Wilgotnych okładów nie stosujemy na pęknięte brodawki (powodują macerację) • W przypadku wystąpienia pęknięcia można stosować maści (na zlecenie lekarza), które zmywamy przed każdym karmieniem • W przypadku bolących brodawek stosujemy okład z lodu, smarujemy pokarmem, wietrzymy, suszymy, naświetlamy lampą Solux (przez l min.) • W przypadku płaskich, niechwytnych brodawek stosujemy lód, częste przystawianie do piersi, odciąganie strzykawką, nakładki z dziurkami • W przypadku przeziębienia matki podczas karmienia należy zakładać ochronną maseczkę • Karmienie odbywa się na zasadzie „na żądanie" tzn. wtedy, gdy dziecko zgłasza chęć jedzenia (bez ograniczeń godzinowych i w zakresie częstotliwości) lub matka czuje napływ pokarmu • Dziecko należy przystawić do piersi jak najszybciej, uwzględniając stan matki i dziecka

Trudności w karmieniu: •

•

•

•

Ze strony matki: - płaskie lub zagłębione brodawki (kapturek) - pęknięcia brodawek (kapturek) - zapalenie sutka - zmniejszona wydajność gruczołu sutkowego (zmienić technikę karmienia, częściej przystawiać) Ze strony dziecka: - słabe ssanie - katar - wrodzone wady rozwojowe (zajęcza warga, rozszczep wargi i podniebienia) (5) Przeszkody w karmieniu (stany zakazujące karmienia): Ze strony matki: - gruźlica - nosicielstwo HIV - HBS + (do momentu podania szczepionki dziecku) - ropny naciek w obrębie sutka - choroba psychiczna nie pozwalająca na karmienie Ze strony dziecka: bardzo rzadko (5) Czynniki hamujące laktację:

• • • • • • •

niechęć matki zbyt późne przystawienie nieprawidłowe ssanie piersi stosowanie tzw. „uspakajaczy” - smoczki stosowanie leków podczas porodu - przeciwbólowe lęk i obawa przed karmieniem przepajanie i dopajanie Systemy organizacyjne na oddziale położniczym:

• •

System tradycyjny - matki oddzielone od dzieci System Kochorta - sale matek znajdują się wokół sali z dziećmi • System „rooming – in” - każda matka ma przy sobie dziecko 24 godziny na dobę (jeśli dziecko nie wymaga ciągłego nadzoru pediatrycznego)

Przygotowanie położnicy do karmienia: ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

umycie rąk spięcie włosów zmiana wkładki czysta koszula prześcielenie łóżka przemycie brodawek sutkowych przegotowaną wodą przyjęcie wygodnej pozycji (półleżącej lub siedzącej) karmienie przez okres ok. 15 - 20 min. Wypis do domu obejmuje informacje dotyczące: • • • • • • • • • • • • • • • •

karmienia pielęgnowania noworodka pielęgnowania rany krocza odżywiania ubierania kontroli odchodów -jeśli po 10 dniach krwawe - wizyta u lekarza profilaktyki powikłań połogowych kontroli temp. - podwyższona lub gorączka - wizyta u lekarza kąpieli - po 4 tygodniach można kąpać się w wannie po ustaniu odchodów rozpoczęcia współżycia seksualnego - zaniechanie, aż do pierwszej wizyty u lekarza pierwszej wizyty u lekarza - po upływie 6 tyg. od porodu optymalnego czasu następnej ciąży - 2 lata metod antykoncepcji samobadania piersi wizyty położnej środowiskowej pierwszego badania noworodka - w 4 - 6 tyg. życia

Literatura: 1. Chazan B.: „Położnictwo w praktyce lekarza rodzinnego” PZWL, Warszawa 1997. 2. Klimek R.: „ Położnictwo” PZWL, Warszawa 2000. 3. Piotrowski J.: „Pielęgniarstwo w położnictwie i ginekologii” PZWL, Warszawa 1984. 4. Pisarski T.: „Położnictwo i ginekologia” PZWL, Warszawa 1993. 5. Pschyrembel W., Dudenhausen J.: „Położnictwo praktyczne” PZWL, Warszawa 1994