W1_Prawo autorskie i prawa pokrewne

SAVE OFFLINE

Prawo autorskie i prawa pokrewne Ustawa z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity) (Dz. U. z 2006 r. Nr (0, poz.631 z późn. zm.) Dr Monika Rzodkiewicz

Co jest przedmiotem ochrony prawa autorskiego?

Podstawowym zagadnieniem regulowanym przez ustawę z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest ochrona

utworów

Przedmiot prawa autorskiego Z definicji utworu (zamieszczonej w art. 1 ust. 1 prawa aut.) powinien on być: - przejawem działalności twórczej człowieka, - o indywidualnym charakterze, - ustalonym w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Wymienione przesłanki muszą występować łącznie

Przedmiot prawa autorskiego Przesłanka oryginalności zostaje spełniona wówczas gdy utwór jest przejawem działalności twórczej, czyli wtedy, gdy powstaje nowy choćby, nawet subiektywnie, wytwór intelektu człowieka. Ta nowość w sensie subiektywnym polega na tym, iż dla zaistnienia oryginalności dzieła wystarczy aby jego twórca w momencie jego tworzenia był przekonany o jego nowości.

Przedmiot prawa autorskiego Przesłanka indywidualności jest spełniona kiedy utwór ma osobisty charakter, co oznacza, że jest jednorazowy i niepowtarzalny. Utwór ma indywidualny charakter, gdy naznaczony jest osobistym piętnem autora.

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 

       

wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe).

Za przedmiot prawa autorskiego uznano w orzeczeniach Sądu Najwyższego także: • • • • • • • • • • • • •

kolekcję afiszy lub ogłoszeń, katalogi, rozkłady kolejowe, książki kucharskie wzory i formularze, informator o porcie, instrukcję obsługiwania maszyny, instrukcję bhp, kompozycję z kwiatów, dokumentacje techniczną, plany, zarysy, szkice, rysunki, modele i projekty, bazy danych, słowniki.

Przedmiotem ochrony z tytułu prawa autorskiego nie są – jak wyraźnie stanowi art. 1 ust. 21 pr. aut.: • odkrycia, •

idee,

• pomysły, • procedury, • metody i zasady działania oraz • koncepcje matematyczne.

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego (wg art. 4.) również:

1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty, 2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, 3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne, 4) proste informacje prasowe.

Przepisy ustawy stosuje się do utworów: 1) których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub których twórca jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub 2) które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub 3) które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub 4) które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów.

Art. 5.

Art. 6.

W rozumieniu ustawy: 1. utworem opublikowanym - jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie 2. opublikowaniem równoczesnym utworu - jest opublikowanie utworu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą w okresie trzydziestu dni od jego pierwszej publikacji 3. utworem rozpowszechnionym - jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie, 4. nadawaniem utworu - jest jego rozpowszechnianie drogą emisji radiowej lub telewizyjnej, prowadzonej w sposób bezprzewodowy (naziemny lub satelitarny) lub w sposób przewodowy,

5. reemitowaniem utworu - jest jego rozpowszechnianie przez inny podmiot niż pierwotnie nadający, drogą przejmowania w całości i bez zmian programu organizacji radiowej lub telewizyjnej oraz równoczesnego i integralnego przekazywania tego programu do powszechnego odbioru , 6. wprowadzeniem utworu do obrotu - jest publiczne udostępnienie jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą , 7. najmem egzemplarzy utworu - jest ich przekazanie do ograniczonego czasowo korzystania w celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej,

8.

użyczeniem egzemplarzy utworu - jest ich przekazanie do ograniczonego czasowo korzystania, niemające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej,

9.

odtworzeniem utworu - jest jego udostępnienie bądź przy pomocy nośników dźwięku, obrazu lub dźwięku i obrazu, na których utwór został zapisany, bądź przy pomocy urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego, w którym utwór jest nadawany,

10. technicznymi zabezpieczeniami - wszelkie technologie, urządzenia lub inne elementy, których przeznaczeniem jest zapobieganie działaniom lub ograniczenie działań umożliwiających korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań

11. skutecznymi technicznymi zabezpieczeniami - są techniczne zabezpieczenia umożliwiające podmiotom uprawnionym kontrolę nad korzystaniem z chronionego utworu lub artystycznego wykonania poprzez zastosowanie kodu dostępu lub mechanizmu zabezpieczenia, w szczególności szyfrowania, zakłócania lub każdej innej transformacji utworu lub artystycznego wykonania lub mechanizmu kontroli zwielokrotniania, które spełniają cel ochronny, 12. informacjami na temat zarządzania prawami - są informacje identyfikujące utwór, twórcę, podmiot praw autorskich lub informacje o warunkach eksploatacji utworu, o ile zostały one dołączone do egzemplarza utworu lub są przekazywane w związku z jego rozpowszechnianiem, w tym kody identyfikacyjne

Podmiot prawa autorskiego

Podmiotem prawa autorskiego jest twórca (art.8, ust. 1). Autorskie prawa majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy; (o ile ustawa nie stanowi inaczej). Tak więc w zakresie autorskich praw majątkowych niekiedy z mocy ustawy dochodzi do „rozejścia się” już w chwili stworzenia dzieła, dwóch podmiotów: twórcy utworu i autorsko uprawnionego do tego dzieła. Sytuacja taka powstaje ze względu na „pracownicze programy komputerowe” oraz dzieła zbiorowe. Szczególną rolę ułatwiającą dochodzenie praw autorskich pełni przepis art. 8 ust 2 pr. aut., według którego: „Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko jako twórcy uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości, w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu”

Podmiot prawa autorskiego Często utwór stanowi rezultat pracy więcej niż jednej osoby. Dla stwierdzenia istnienia w takich przypadkach współautorstwa utworu niezbędne jest spełnienie trzech przesłanek. Po pierwsze, wkłady uczestniczących w powstawaniu dzieła osób muszą mieć twórczy, indywidualny charakter. Po drugie, wkłady współautorów powinny tworzyć jedno dzieło. Po trzecie, niezbędna jest współpraca autorów, polegająca co najmniej na uzgodnieniu stworzenia wspólnego dzieła.

Podmiot prawa autorskiego Współautorom przysługuje wspólne majątkowe prawo autorskie. Wykonywanie wspólnego prawa regulowane jest w przepisie art. 9 pr. aut. I tak: 1.

Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.

2. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

Podmiot prawa autorskiego 3. Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.

4. Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów. 5. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

Jeżeli twórcy połączyli swoje odrębne utwory w celu wspólnego rozpowszechniania, każdy z nich może żądać od pozostałych twórców udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości, chyba że istnieje słuszna podstawa odmowy, a umowa nie stanowi inaczej (Art. 10).

Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu (Art. 11).

Wielu problemów związanych z zagadnieniem podmiotu prawa przysparza twórczość pracownicza. W tym zakresie dochodzi do kolizji zasad prawa pracy (m.in. zasady zawłaszczania przez pracodawcę rezultatów świadczeń pracowników) oraz zasad prawa autorskiego (zwłaszcza najważniejszej zasadzie przyznającej twórcy prawo autorskie).

Art. 12 reguluje zakres nabywania przez pracodawców majątkowych praw autorskich do utworów pracowniczych, czyli do utworów, stworzonych przez zatrudnianych na podstawie umów o pracę pracowników. Unormowanie z art. 12 ma charakter bezwzględnie obowiązujący, tzn., obowiązuje o tyle, o ile umowa o pracę nie zawiera w tym zakresie odmiennych postanowień. Art. 12 stanowi, biorąc pod uwagę relacje między pracodawcami a działającymi twórczo pracownikami regulację ogólną. Szczególne rozwiązanie w tym zakresie, odnośnie do pracowniczych programów komputerowych, przewiduje art. 74 ust. 3, a jeśli chodzi o utwory naukowe tworzone przez pracowników instytucji naukowych – art. 14.

Nabywanie majątkowych praw autorskich przez pracodawców na podstawie art. 12 jest ograniczone pod względem przedmiotowym i czasowym. Na gruncie obowiązującej ustawy prawo autorskie powstaje na rzecz twórcy (wyjątek stanowią programy komputerowe art. 74 ust 3). Natomiast (zgodnie z art. 12 pr aut): 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu. 3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.

Praktyka I.

Nie jest konieczne regulowanie w umowach o pracę kwestii nabywania przez pracodawców majątkowych praw autorskich do utworów tworzonych przez ich pracowników. W przypadku braku szczególnych postanowień umownych w tym zakresie zastosowanie znajdzie art. 12 czyli pracodawca nabędzie powyższe prawa na podstawie tego artykułu, na zasadach i zakresie w nim określonych (Golat 2011)

Praktyka II. Z punktu widzenia pracodawcy istotne jest natomiast zadbanie o to, aby pracownicy, zajmujący się tworzeniem utworów, mieli określone odpowiednio szczegółowo obowiązki pracownicze, tzn. aby w zakresie ich obowiązków znalazły się obowiązki o twórczym charakterze. Wyraźne ustalenia w tym zakresie pozwalają na uniknięcie ewentualnych sporów na linii pracodawca-pracownicy odnośnie do tego, czy wykonanie określonego twórczego dzieła wchodziło w zakres pracowniczych obowiązków. Oczywiście wykaz pracowniczych obowiązków, stanowiący odrębny dokument, uszczegóławiający umowę o pracę, powinien zostać zaakceptowany przez pracownika w drodze złożenia na nim własnoręcznego podpisu (Golat 2011).

Wybrane orzeczenia sądowe Wyrok SN z 26 czerwca 1998 r., sygn. Akt. I PKN 196/98, OSNP, nr 14 z 1999 r., poz. 454

„Jeżeli wykonywanie obowiązków ze stosunku pracy ma polegać na działalności twórczej pracownika, od woli stron zależy do kogo należeć będą autorskie prawa majątkowe. Nieokreślenie w umowie o pracę własności tych praw powoduje, że w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, autorskie prawa majątkowe do tych utworów nabywa pracodawca z chwila ich przyjęcia „

Odmienne reguły – bardziej korzystne dla twórców – zastały przyjęte w art. 14 pr. aut. względem utworów naukowych tworzonych w instytucji naukowej w ramach wykonywania obowiązków. Ten przepis ogranicza uprawnienia pracodawcy do: a) pierwszeństwa publikacji (z zastrzeżeniem dodatkowego wynagrodzenia dla autora), b) korzystania z materiału naukowego zawartego w utworze (bez odrębnego wynagrodzenia) oraz

c) udostępniania dzieła osobom trzecim w granicach wynikających w okoliczności tworzenia dzieła (np. jeżeli zostało to postanowione w umowie). Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

W zasadzie (zgodnie z regułą zawartą w art. 8 – „prawo autorskie przysługuje twórcy”) autorskie prawo majątkowe do pracy licencjackiej, magisterskiej, doktorskiej i habilitacyjnej przysługuje ich twórcom. Uczelnia może korzystać jedynie z wąskich uprawnień eksploatacyjnych i to tylko:

a) w odniesieniu do dzieł swoich pracowników, które b) „zostały stworzone w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy”.

Art. 13. Jeżeli pracodawca nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą określić inny termin. Art. 13 zawiera unormowanie uzupełniające w stosunku do art. 12 ust. 1, dotyczące daty przyjęcia utworu. Jest to uregulowanie względnie obowiązujące, które może zostać umownie zastąpione innym rozwiązaniem. Art. 13 ma charakter regulacji awaryjnej, gdyż znajduje zastosowanie w razie braku ze strony pracodawcy wskazanych w nim zachowań w ciągu sześciu miesięcy od daty dostarczenia utworu przez pracownika.

Pracodawca ma zatem sześć miesięcy na wyraźne ustosunkowanie się do dostarczonego przez pracownika utworu, co może nastąpić w postaci jednego z trzech następujących wariantów zachowań: 1) wyraźnego przyjęcia utworu bez żadnych zastrzeżeń albo 2) uzależnienia przyjęcia utworu od dokonania przez pracownika określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, albo 3) nieprzyjęcia utworu. Jeżeli w tym sześciomiesięcznym terminie pracodawca nie zdecyduje się na żadną z tych trzech reakcji, po upływie powyższego terminu z mocy art. 13 w sposób dorozumiany dochodzi do przyjęcia pracowniczego utworu przez pracodawcę bez zastrzeżeń, co skutkuje z kolei nabyciem przez niego praw do tego utworu na zasadach i w zakresie określonym w art. 12 (przy braku szczególnych regulacji umownych w tym zakresie).

Praktyka I.

W interesie pracodawcy leży wprowadzenie odpowiedniego wewnętrznego systemu sprawnego przyjmowania pracowniczych utworów. Im szybciej bowiem nastąpi przyjęcie utworu, tym szybciej pracodawca nabędzie majątkowe prawa autorskie do niego, co zmniejsza ryzyko sporu z pracownikiem w sytuacji, gdy do przyjęcia utworu nie dojdzie przed rozwiązaniem umowy o pracę.

II.

Pracodawca może utworu nie przyjąć, ale musi się wówczas liczyć z tym, że podstawa taka skutkuje brakiem nabycia majątkowych praw autorskich do tego utworu na podstawie art. 12 ust. 1 – jeśli umowa o pracę nie wprowadza w tym zakresie szczególnych rozwiązań.

Czas trwania autorskich praw majątkowych art. 36; rozdział 4

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych 2) w odniesieniu do utworu którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość

Czas trwania autorskich praw majątkowych 3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty jego rozpowszechniania utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia, 4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

Programy komputerowe

Przepisy ustawy autorskiej przewidziane dla programów komputerowych (art. 74 do 77 pr aut) wzorowane są na postanowieniach dyrektywy Rady EWG z 14 maja 1991r w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych. Przyjęto w niej, że 1) programy podlegają ochronie takiej samej jak utwory literackie, 2) ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie, 3) prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.

Które elementy programu komputerowego podlegają ochronie prawem autorskim? „Elementy tekstowe” programu (w znaczeniu konkretnego przedstawienia ciągu instrukcji) podlegają skutecznej ochronie na gruncie prawa autorskiego. Które elementy programu komputerowego nie podlegają ochronie prawem autorskim?

„Pozatekstowe elementy” programu (a więc algorytm, „struktura” programu, funkcje, język programowania) w istocie nie korzystają z tej ochrony, a to ze względu na brak znamion „twórczych o indywidualnym charakterze”.

Uprawnienia tworzące treść autorskiego prawa majątkowego do programu komputerowego zostały wyliczone w art. 74 ust 4 pr aut. Obejmują one: • prawo do reprodukcji, • prawo do tłumaczenia i adaptacji oraz wprowadzania zmian, • a także prawo do rozpowszechniania.

Zasadnicze znaczenie w szczególnej regulacji poświęconej programom komputerowym posiada okoliczność, iż treść autorskich praw majątkowych do programu komputerowego sięga dalej niż to ma miejsce przy innych utworach. Wynika to z: a)

przyznania wyłącznego prawa wprowadzania zmian do programu, nawet w sytuacjach, w których nie wiąże się to ze zwielokrotnianiem programu,

b)

wyłączenia użytku osobistego, co równocześnie przesądza o tym, iż monopolem autorskim objęte zostaje już samo dokonanie opracowań programu lub wprowadzenie innych zmian wiążących się ze zwielokrotnieniem,

c)

regulacji wyznaczającej dopuszczalne, granice dokonywania dekompilacji i korzystania z jej wyników,

d)

niestosowania w odniesieniu do programów komputerowych części przepisów regulujących dozwolony użytek publiczny.

Szczególne kontrowersje wzbudzało wprowadzenie w przypadku programów komputerowych zakazu dekompilacji (tj. odtwarzanie kodu źródłowego); zabronione jest – innymi słowy – zapoznanie się z „treścią” programu. Poprzez tego rodzaju uregulowanie dokonany został po raz pierwszy wyłom w generalnych założeniach ochrony praw własności intelektualnej, z których nie można było wprowadzać prawa do utrzymania w tajemnicy treści (zawartości) chronionego dzieła. Zakaz dekompilacji nie ma charakteru bezwzględnego. Ustawa podaje nieliczne sytuacje, w których dopuszczalna jest dekompilacja programu, jak i sfery dozwolonego wykorzystania jej rezultatów. Najogólniej ujmując, uprawniona jest dekompilacja programu dla uzyskania kompatybilości z innymi programami.

Twórcom programów przysługuje ograniczona ochrona autorskich dóbr osobistych. Nie obejmuje ona prawa do decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu utworu, prawa do zachowania jego integralności i prawa nadzoru nad sposobem korzystania.

Ustawa o prawie autorskim zawiera także przepisy odnoszące się do umów dotyczących programów.

Stosownie do art. 75 ust 1 legalny dysponent programu (chodzi tu przede wszystkim o nabywcę kopii programu i licencjonobiorcę) może – przy braku odmiennej umowy – bez zgody podmiotu prawa autorskiego zwielokrotniać program w całości lub w części, a także tłumaczyć, przystosowywać i zmieniać go w tym zakresie, w jakim to jest niezbędne do korzystania z programu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Wśród działań tego rodzaju należy uwzględniać w szczególności: • „zwykłe” stosowanie programu na komputerze, • poprawianie błędów, • testowanie programu pod kątem „zakażenia wirusami” i usuwanie tych wirusów, • zmienianie parametrów programu wywołane zmianą standardów lub wymogów, • dostosowanie programu do wymogów nowych wersji sprzętu komputerowego, • integrowanie programu z innymi stosowanymi programami.

Odpowiedzialność karna w rozumieniu ustawy o prawie autorskim

Art. 115-119 pr. aut Art. 115. 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie. 3. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne określone w art. 16, art. 17, art. 18, art. 19 ust. 1 lub 2, art. 20 ust. 1-4, art. 40 ust. 1 lub 2, art. 86, art. 94 ust. 4 i art. 97, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 116. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 . 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku .

Art. 117. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom w celu rozpowszechnienia utrwala lub zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 118. 1. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa lub pomaga w jego zbyciu albo przedmiot ten przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 5. 3. Jeżeli na podstawie towarzyszących okoliczności sprawca przestępstwa określonego w ust. 1 lub 2 powinien i może przypuszczać, że przedmiot został uzyskany za pomocą czynu zabronionego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 1181. 1. Kto wytwarza przedmioty przeznaczone do niedozwolonego usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem utworu, albo dokonuje obrotu takimi przedmiotami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. 2. Kto posiada, przechowuje lub wykorzystuje przedmioty, o których mowa ust. 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Art. 119. Kto uniemożliwia lub utrudnia wykonywanie prawa do kontroli korzystania z utworu, artystycznego wykonania, fonogramu lub wideogramu albo odmawia udzielenia informacji przewidzianych w art. 47, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Prawo autorskie w internecie

Prawo autorskie w Internecie Przestrzeganie i stosowanie prawa autorskiego jest trudne zwłaszcza w Internecie. Wynika to z faktu, że polskie prawodawstwo chroniące autorów pozostawia wiele do życzenia oraz z trudności kontrolowania globalnej sieci komunikacji jaką jest Internet. To tu najwięcej i najłatwiej możemy zdobyć materiały na interesujący nas temat. Możliwość uzyskiwania za pośrednictwem Internetu dostępu do szeregu różnych dokumentów, artykułów i publikacji, ułatwia zaistnienie plagiatu. Wykrycie takiego rodzaju przestępstwa jest niezwykle trudne. Do najczęściej spotykanych błędów, które popełniają użytkownicy i autorzy Internetu można zaliczyć min: umieszczanie na własnej stronie cudzego tekstu z własnym nazwiskiem, uzupełnianie własnego tekstu, innym tekstem, bez brania go w cudzysłów czy adnotacji przypisem, zamieszczanie cudzego tekstu bez zgody autora i bez linka źródłowego.

Ochronie prawem autorskim podlegają również e-maile, które zarówno wysyłamy jak i otrzymujemy. To, co zamieszczamy na forach internetowych objęte podobnie jest ochroną, lecz przestrzegania prawa w takim miejscu jest właściwie niemożliwe do egzekwowania. Jedynie administrator takiej strony może wprowadzić regulamin określający zasady udziału na forum. Z chwilą stworzenia czy opublikowania naszej pracy na łamach stron www, musimy się liczyć z powszechnym do niej dostępem. Nie ma żadnej fizycznej możliwości obronienia się przed skopiowaniem tego, co umieścimy na internetowej stronie. Niektóre firmy oferują możliwość umieszczenia odpowiednich znaków wodnych w obrazkach przez nas udostępnianych, które ułatwiają ich weryfikacje. Przestrzegania prawa autorskiego w Internecie wymaga nie tylko działań samych użytkowników sieci i odpowiednich organów państwowych powołanych do egzekwowania prawa, ale i wspólnego połączenia sił międzynarodowych. Jest to konieczne, ze względu, na globalny zasięg jakim dysponuje Internet.

Problemy prawne, jakie w obrębie prawa autorskiego wywołuje nowoczesna technika, w tym Internet (wg Barta i Markiewicza, 2007): •

pytania związane z zawieraniem umów przez sieć komputerową,

•

wątpliwości towarzyszące oznaczeniu jurysdykcji i prawa właściwego ze względu na czynności faktyczne i prawne dokonywane w Internecie,

•

trudności wytyczenia komputerowych,

•

zasadniczą zmianę dotychczasowych paradygmatów działalności wydawniczej w kontekście rozpowszechniania utworów w sieciach komputerowych,

•

wykorzystanie nowoczesnej techniki informacyjnej w zakresie zarządzania (także zbiorowego) prawami autorskimi i pokrewnymi.

ochrony

autorskoprawnej

w

sieciach

Internet umożliwia znacznie szersze niż dotychczas, a zarazem niekontrolowane korzystanie z dóbr intelektualnych. Niekiedy porównuje się nawet internet do największej na świecie maszyny do kopiowania.

Przedmiot ochrony prawa autorskiego w Internecie Eksploatacja utworu w Internecie wymaga sporządzenia jego zapisu w postaci cyfrowej (digitalizacji). Proces ten nie wpływa na zdatność danego utworu do autorskoprawnej ochrony, przy czym rezultat „digitalnej transformacji” nie może być w świetle prawa traktowany jako opracowanie (utwór zależny) w stosunku do „wyjściowej wersji” utworu poddanego temu zabiegowi.

Funkcjonowanie sieci komputerowych oraz korzystanie z nich jest ściśle powiązane z programami komputerowymi, które włączone zostały w system prawa autorskiego. Niektóre spośród programów są strukturalnie związane z sieciami komputerowymi, z ich konfiguracją, z dostępem użytkownika do sieci i serwera. Ważny element Internetu stanową też elektroniczne bazy danych oraz strony www.

Podmiot prawa autorskiego w Internecie Korzystanie z sieci komputerowych otwiera szerokie pole dla działań interaktywnych (np. między użytkownikami, między użytkownikiem a dostawcą usług lub dysponentem zbioru danych). Powoduje to, że pojawiają się liczne formy i przejawy twórczego współdziałania, kreowania utworów w różnorakich układach interakcyjnych. Odrębnym zagadnieniem jest ustalenie autorstwa w tych przypadkach, w których chroniony rezultat powstaje przy posłużeniu się odpowiednim oprogramowaniem.

Treść prawa autorskiego w Internecie Biorąc pod uwagę treść prawa autorskiego w kontekście funkcjonowania Internetu, należy zwrócić uwagę na trzy podstawowe zagadnienia: 1) kwestie kopii dzieła powstających w pamięci RAM komputera, 2) wątpliwości, czy wprowadzenie utworu do sieci komputerowej stanowi wkroczenie w autorskie prawa wyłączne, 3) ustalenie granic dozwolonego użytku publicznego) w sieciach komputerowych.

(osobistego

i

Literatura: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z dnia 9 września 1886 Barta J., Markiewicz R., 2007 „Prawo autorskie i prawa pokrewne”, Wolters Kluwer Polska Sp. Z o.o. Golat R., 2011: Kartograf i jego prawa autorskie z punktu widzenia prawa pracy, [w:] Materiały II edycji seminarium z cyklu „Uwarunkowania prawne GIS”