17. FIZJOLOGIA-WYSIŁKU-FIZYCZNEGO

18 Pages • 3,918 Words • PDF • 404.8 KB
Uploaded at 2021-09-24 17:53

This document was submitted by our user and they confirm that they have the consent to share it. Assuming that you are writer or own the copyright of this document, report to us by using this DMCA report button.


WYKŁAD FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO: Wiedza w zakresie reakcji organizmu na wysiłek fizyczny ułatwia rozwiązywanie istotnych problemów w praktyce, jakim jest ocena wydolności fizycznej lub tolerancji wysiłkowej na obciążenia w warunkach zdrowia, choroby, czy rekonwalescencji. Aktywność ruchowa ma bardzo duże znaczenie w profilaktyce wielu chorób i poprawie efektów terapii dotyczy to głównie zaburzeń patologicznych występujących w: • • • • • •

otyłości cukrzycy typu 2 miażdżycy nadciśnieniu tętniczym niewydolności wieńcowej osteoporozie

Wykonywanie ruchów dowolnych wymaga: • prawidłowej czynności centralnego i obwodowego układu nerwowego • zintegrowanej czynności aparatu ruchowego, (czyli układu mięśniowego i kostno-stawowego) • zintegrowanej funkcji układu sercowo-naczyniowego oraz układu oddechowego i wewnątrzwydzielniczego • kształtowanie adekwatnego poziomu przemian metabolicznych do rzeczywistego zapotrzebowania energetycznego tkanek

Wykonywanie ruchów dowolnych na poziomie tkanek wymaga: • dostarczanie tlenu i substratów energetycznych przez krew w układzie sercowo-naczyniowym • sprawnych mechanizmów biochemicznych w komórkach • efektywnego usuwania produktów przemiany materii i ciepła by stale utrzymywać homeostazę

Klasyfikacja wysiłku fizycznego W zależności od rodzaju skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych wyróżnia się: • wysiłek dynamiczny, w których mięśnie kurcząc się zmieniają swoją długość i wykonują pracę w znaczeniu fizycznym, (czyli skurcze izotoniczne) • wysiłek statyczny, w których wzrasta napięcie mięśniowe, ale nie zmienia się ich długość, (czyli skurcze izometryczne) w naturalnych warunkach, wysiłek fizyczny ma charakter mieszany, obejmuje fazę statyczną i fazę dynamiczną w obrębie tej samej grupy mięśni poprzecznie prążkowanych, jako mieszany wysiłek fizyczny określa się również taki typ, w którym jedna grupa mięśni obciążona jest statycznie, a w tym

samym czasie, druga grupa mięśni wykonuje pracę dynamiczną, (np.: chód lub bieg z określonym obciążeniem kończyn )

Obciążenie a wysiłek fizyczny Miarą intensywności podczas wysiłków dynamicznych jest MOC, czyli praca zewnętrzna wykonana przez mięśnie w jednostce czasu, a w czasie wysiłków statycznych wielkość SIŁY GENEROWANEJ przez mięśnie szkieletowe. Jednostką mocy jest WAT (W=J/s), a siły NEWTON (N=kG/9.81)

Podział wysiłku fizycznego: W zależności od wielkości zaangażowanych grup mięśni szkieletowych, wysiłek fizyczny można podzielić na: • ogólny, w którym bierze udział co najmniej 30% całkowitej masy mięśni, (np.: mięśnie kończyn dolnych, czy mięśnie tułowia) • miejscowy, który angażuje poniżej 30% masy mięśniowej, (np.: praca wykonywana przez mięśnie kończyny górnej)

W zależności od czasu trwania wysiłku rozróżnia się: • wysiłek subkrótkotrwały, (do 1 min), „sprinterski” • wysiłek krótkotrwały, (do 15 min) • wysiłek średni, (przedział czasowy od 15 do 30 min) • wysiłek długotrwały, (ponad 30 min)

Miarą intensywności wysiłku fizycznego jest całkowity wydatek energii w jednostce czasu (kJ/min, kcal/min) lub odpowiadająca mu objętość pobranego tlenu z powietrza atmosferycznego w jednostce czasu (L/min, ml/min )

Klasyfikacja wysiłku fizycznego na podstawie wydatku energetycznego:

W fizjologii klinicznej często określa się wielkość pracy jako obciążenie względne: • oznacza to stosunek obciążenia wyrażonego w jednostkach bezwzględnych do indywidualnej zdolności generowania mocy, siły, lub poboru tlenu • najczęściej oblicza się, odsetek wartości maksymalnego tempa poboru tlenu – (VO2 MAX) zwanego pułapem tlenowym dla danego sportowca / osoby, a które stanowi rzeczywiste zapotrzebowanie ustroju na tlen podczas określonego wysiłku KOLEJNY PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MOC: *wysiłek, podczas którego człowiek osiąga swój pułap tlenowy, określa się jako wysiłek maksymalny VO2 = VO2 max * wysiłek o mniejszej intensywności, nazywany jest jako wysiłek submaksymalny VO2 < VO2 max *wysiłek o większej intensywności, określany jest jako wysiłek supramaksymalny VO2 > VO2 max INNY PODZIAŁ: *w czasie wysiłku dynamicznego obciążenie względne można wyrazić w procentach mocy maksymalnej * w czasie wysiłku statycznego, obciążenie względne wyraża się w procentach siły maksymalnego skurczu dowolnego dla danej grupy mięśni - MVC * wysiłek fizyczny określany jest jako: o lekki, gdy siła skurczu mięśni nie przekracza 10-15% MVC o średnio ciężki – 15-30% MVC o ciężki – 30-50% MVC o bardzo ciężki – wymaga siły >50% MVC

PODZIAŁ w zależności od rodzaju zachodzących procesów biochemicznych, wyróżniamy: o wysiłek beztlenowy - wysiłek anaerobowy, odpowiada wysiłkom supramaksymalnym, (wysiłek statyczny począwszy od 30% MVC należy do wysiłku anaerobowego) o wysiłek tlenowy - wysiłek aerobowy, odpowiada wysiłkom submaksymalnym

PODZIAŁ w zależności od progu mleczanowego: o wysiłek podprogowy, to takie wysiłki fizyczne, w czasie których nie osiąga się progu mleczanowego o wysiłek nadprogowy, to takie wysiłki fizyczne, w czasie których przekraczany jest próg mleczanowy

Wydolność fizyczna to zdolność do długotrwałego wykonywania ciężkiego wysiłku z udziałem dużych grup mięśni, (tj. wysiłku ogólnego), bez większych zaburzeń homeostazy • wydolność fizyczna obejmuje wszystkie cechy motoryczne: I. II. III.

siłę i moc mięśni wytrzymałość szybkość ruchów o gibkość

• miarą wydolności jest: pobór tlenu - VO2, częstość akcji serca - HR, próg mleczanowy - LT, wielkość wykonanej pracy – W

Tolerancja wysiłkowa • to zdolność do wykonania pracy bez istotnych zaburzeń homeostazy lub zmian czynnościowych narządów, • miarą tolerancji wysiłkowej może być: ból wieńcowy, lub duszność, zaburzenia rytmu serca, zawroty głowy, czy hipertonia wysiłkowa • w medycynie sportowej interesuje nas wydolność fizyczna • w klinice ważna jest ocena tolerancji wysiłkowej pacjenta, (np.: w kardiologii, pulmonologii, rehabilitacji)

Koszt energetyczny wysiłku fizycznego • ilość energii uwalnianej w toku procesów biochemicznych, można oznaczyć na podstawie ilości wytwarzanego ciepła w specjalnym kalorymetrze lub dokonać pomiaru wykonanej pracy zewnętrznej • w praktyce wykorzystuje się metody pośrednie polegające na pomiarze objętości poboru tlenu VO2 w jednostce czasu • utlenianie substratów dostarcza tyle samo energii, co ich spalenie poza ustrojem, oraz dostarczenia takiej samej objętości tlenu • koszt energetyczny każdego wysiłku można przedstawić w postaci zapotrzebowania na tlen w jednostce czasu ●często koszt energetyczny różnych czynności motorycznych wyraża się jako wielokrotność zapotrzebowania na tlen w spoczynku, w przeliczeniu na kg masy ciała, w specjalnych jednostkach zwanych metami, (1 Met = 3,50 ml O2/ min/ kg m.c.)

UWAGA !!! Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na tlen nie zawsze jest takie samo jak pobieranie tlenu, ponieważ część energii metabolicznej jest pozyskiwana na drodze procesów beztlenowych.

Pobór tlenu w spoczynku • u osób zdrowych wielkość spoczynkowego poboru tlenu - VO2 zależy głównie od masy ciała • u kobiety o typowej masie ciała VO2 wynosi 200 ml/ min, a u mężczyzny VO2 = 250 ml/ min, co daje ok. 3,5 ml/ kg/ min., czyli 1 MET ( metabolic equivalent) • Równoważnik metaboliczny - MET dostarcza cennych informacji o stopniu nasilenia przemian metabolicznych ustroju w spoczynku, ale nie jest użyteczny w ocenie możliwości wysiłkowych • liczba MET oznacza wielokrotność zużytej energii podczas wysiłku w stosunku do tej wydatkowanej w spoczynku • iloczyn liczby MET, masy ciała (w kilogramach) i czasu trwania (w godzinach), wskazuje wielkość wydatku energetycznego ustroju podczas danego wysiłku, (EE - energia wydatkowana), czyli:

EE = MET

m.c. (kg)

T (godz.),

• aktywność ruchowa na poziomie od 3 do 6 MET uważa się za wysiłek umiarkowany • aktywność fizyczny powyżej wielokrotności spoczynkowej > 6 MET jest uważany za wysiłek intensywny • jednak najczęściej wydatek energetyczny wysiłku oblicza się, przy wykorzystaniu równoważnika energetycznego 1 litra tlenu, mnożąc pobór tlenu - VO2 przez równoważnik energetyczny 1 litra O2 uzyskujemy koszt energetyczny danego wysiłku • równoważnik ten waha się w granicach 19,62 - 21,12 kJ/l O2 (4,71- 5,07 kcal/ l O2) i zależy od współczynnika oddechowego - RQ

• aby to określić, przyjmuje się przeciętny iloraz oddechowy - R (RQ) = 0,82 odpowiadający równoważnikowi energetycznemu 1 litra O2 o wartości 20,19 kJ (4,84 kcal) wg

Iloraz oddechowy - R (RQ) • o rodzaju wykorzystywanych substratów energetycznych pośrednio świadczy współczynnik oddechowy - R czyli jest to stosunek objętości uwalnianego dwutlenku węgla - VCO2 do objętości pobranego tlenu - VO2 R = 1,0 w przypadku utleniania węglowodanów R = 0,7 w przypadku utleniania samych tłuszczów R = 0,82 w przypadku utylizacji białek, ale nie są całkowicie utleniane, dlatego współczynnik R nie odpowiada rzeczywistemu udziałowi białek w procesie przemian metabolicznych

Źródła energii potrzebnej do pracy mięśni • proces skurczu i rozkurczu mięśni jest bezpośrednio powiązany z hydrolizą ATP przez działanie enzymu ATP-azy miozynowej • około 70% całkowitej energii uwalnianej w czasie cyklu mostków poprzecznych miozyny jest związane z enzymem, a pozostałe 30% energii zużywane jest głównie na aktywny transport jonów: – Ca2+ do siateczki sarkoplazmatycznej - SR, ( pompa wapniowa) – Na+ i K+ w poprzek sarkolemy, ( pompa Na+/K+- ATP-azowa • zapas ATP w miocytach mięśni szkieletowych wystarcza tylko na kilka maksymalnych skurczów • podczas wysiłku fizycznego, mięśnie szkieletowe potrzebują stałego dostępu do ATP, dlatego resynteza energii postępuje przez: I. II. III.

hydrolizę fosfokreatyny procesy glikolizy beztlenowej procesy glikolizy tlenowej

Metabolizm beztlenowy • w procesie glikolizy beztlenowej wykorzystywany jest glikogen zawarty w mięśniach, • w tych warunkach, mięsień może pracować przez 1 - 2 min, ponieważ szybko spada pH w miocytach • metabolizm beztlenowy dominuje podczas bardzo intensywnego wysiłku fizycznego, którego tempo rozkładu ATP przewyższa możliwość jego resyntezy na drodze tlenowej • w glikolizie powstają mleczany, a w konsekwencji dysocjacji jony H+ dyfundują z miocytów do krwi

• w czasie intensywnego wysiłku tempo ich wytwarzania jest większe niż tempo dyfuzji, dlatego metabolity gromadzą się w miocytach i rozwija się kwasica metaboliczna, ( spadek pH) • po zakończeniu pracy lub zmniejszeniu jej intensywności, mleczany utleniane są w mięśniach, (w 80%) lub wychwytywane przez wątrobę, gdzie podlegają przemianie w glukozę, (cykl Corich)

Metabolizm tlenowy • w wysiłku fizycznym substratami podlegającymi utlenianiu są: – pirogronian powstaje w wyniku rozkładu glikogenu i glukozy – wolne kwasy tłuszczowe - FFA – ketokwasy (kw. acetooctowy, beta-hydroksymasłowy) – aminokwasy (leucyna, izoleucyna, walina, glutaminian, asparaginian • w warunkach pełnego pokrycia zapotrzebowania na tlen, czynnikiem ograniczającym zdolność resyntezy ATP w mitochondriach miocytów jest zmniejszanie puli kwasów trikarboksylowych, jako efekt wyczerpania zasobów glikogenu mięśniowego • proces glikolizy tlenowej poprzedzający utlenianie pirogronianu jest niezbędnym warunkiem regeneracji kwasów trikarboksylowych • w spoczynku, 60% zapotrzebowania energetycznego miocytów pokrywane jest przez utlenianie FFA, a pozostałe 40% energii uzyskiwane jest w wyniku utleniania glukozy wychwytywanej z krwi • udział węglowodanów (glikogenu i glukozy) i innych substratów (aminokwasów) w pokrywaniu zapotrzebowania energetycznego podczas wysiłku zależy od intensywności i czasu jego trwania

Udział tłuszczów i węglowodanów podczas wysiłku fizycznego:

Aktywność tych procesów zwiększa się wraz z intensywnością i czasem trwania wysiłku dzięki zwiększeniu aktywności współczulnego unerwienia wątroby i zwiększonemu poziomu amin katecholowych, glukagonu, hormonu wzrostu, ACTH i kortyzolu, przy jednocześnie zmniejszonym wydzielaniu insuliny.

Glukoneogeneza a wysiłek fizyczny ●w pobudzaniu glukoneogenezy dużą rolę odgrywa zwiększona dostępność substratów, czyli mleczanu, alaniny pochodzących z pracujących mięśni i glicerolu z tkanki tłuszczowej

• w miarę wyczerpywania się zapasów glikogenu z wątroby, to udział glukoneogenezy zwiększa dostarczanie glukozy do krwi, pomimo to długotrwały, ciężki wysiłek fizyczny może powodować spadek stężenia glukozy we krwi – hipoglikemię

Pobór tlenu w czasie wysiłku fizycznego • zapotrzebowanie organizmu na tlen jest ściśle proporcjonalne do intensywności i czasu wysiłku

Deficyt tlenowy Różnica pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen a jego pobieraniem nosi nazwę deficytu tlenowego - jest on pokrywany przez procesy beztlenowe

● 3 fazy kinetyki poboru tlenu - VO2 : I. II. III.

faza I - komponenta krążeniowa faza II - komponenta główna faza III - faza wolnej komponenty kinetyki tlenu VO2

• podczas wysiłków podprogowych występują tylko 2 pierwsze fazy - faza I i II • podczas wysiłków nadprogowych występują 3 fazy: faza I, II i III • główną wielkością opisującą fazę II jest stała czasowa τ1 ( tau1 ) • typowe τ1 u zdrowych jest w przedziale od 20 do 60 sek. u sportowców wytrzymałościowych, stała τ1 jest poniżej < 10 sek., u chorych z niewydolnością krążeniowo-oddechową wydłuża się do 90 sek. • wykazano, że stała czasowa - τ1 jest najczulszym wskaźnikiem wzrostu wydolności fizycznej, • po kilku dniach treningu jest wyraźny spadek τ1 wcześniej niż widoczne przesunięcie progu mleczanowego, czy wzrost VO2 max • dług tlenowy - EPOC – powysiłkowe nadmierne spoczynkowe zużycie tlenu dzieli się na 3 fazy: 1. faza szybka (trwa kilka minut), następuje odbudowa zasobów energetycznych oraz tlenu w miocytach, czyli: o ATP o fosfokreatyny o tlenu związanego z mioglobiną o tlenu rozpuszczonego w płynie ECF tkanki mięśniowej o tlenu niezbędnego w resyntezie glikogenu mięśniowego 2. faza wolna (trwa kilkadziesiąt minut), 3. faza ultra wolna (trwa kilka godzin), w fazie wolnej i ultra wolnej EPOC zużycie tlenu przypisuje się nie tylko mięśniom, ale innym narządom, które wracają do stanu spoczynkowego, po wzmożonej pracy: o serca, CUN o mięśni oddechowych o części współczulnej układu autonomicznego o przemian metabolicznych o konwersji mleczanów do glukozy w wątrobie o zaburzeniach homeostazy kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej o postępującym procesom naprawczym w mięśniach szkieletowych po uszkodzeniach powstałe podczas treningu o przywróceniu ciepłoty ciała do wartości spoczynkowych

Pobór tlenu zwiększa się liniowo wraz ze wzrostem zapotrzebowania ustrojowego, aż do momentu osiągnięcia maksymalnej wartości zwanej jako pułap tlenowy - VO2 max Wielkość VO2 max zależy od: • pojemności tlenowej mięśni, o masy mięśniowej i typu włókien mięśniowych o aktywności enzymów oksydacyjnych o gęstości mitochondriów w miocytach o skuteczności dowozu substratów energetycznych miocytom • pojemności i sprawności układów współdziałających w transporcie tlenu, czyli od zdolności: o zwiększania wentylacji płuc, o wzrostu pojemności dyfuzyjnej płuc, o maksymalnej pojemności minutowej serca, o maksymalnego przepływu krwi przez pracujące mięśnie • objętości i pojemności tlenowej krwi, czyli od ilości hemoglobiny

Pułap tlenowy • wyraża się w jednostkach bezwzględnych (mL/min) albo w przeliczeniu na jednostkę masy ciała (mL/kg/min) • uważany za bardzo dobry wskaźnik wydolności fizycznej, określający zakres obciążeń, przy których możliwe jest pełne pokrycie zapotrzebowania na tlen • tolerancja wysiłku zależy w znacznym stopniu od tego, jaki procent VO2 max jest wykorzystywany podczas pracy • tempo pobierania tlenu zwiększa się w pierwszych sekundach wysiłku, a po 2-5 min. osiągany jest adekwatny poziom zapotrzebowania tkankowego • podczas wysiłków submaksymalnych, o zapotrzebowaniu na tlen nie przekraczającym 75% VO2 max osiągany jest stan czynnościowej równowagi • po upływie 20-30 min wysiłku fizycznego występuje tendencja do stałego niewielkiego zwiększania poboru tlenu - VO2 • po zakończeniu wysiłku, VO2 stopniowo zmniejsza się, ale pozostaje jednak większy niż przed wysiłkiem przez kilka, kilkanaście godzin • po zakończeniu wysiłku, nadwyżka O2 w porównaniu do przedwysiłkowych (spoczynkowych) ilości zużycia tlenu, nazwa się długiem tlenowym

Próg mleczanowy, a wysiłek fizyczny • podczas wysiłku o stopniowo wzrastającej intensywności obserwuje się liniowy, a później nieliniowy wzrost stężenia kwasu mlekowego - LA we krwi • po przekroczeniu obciążenia około 50-70% VO2 max występuje gwałtowne, nieliniowy przyrost stężenia kwasu mlekowego, świadczący o wzroście udziału glikolizy w pokrywaniu energetycznego zapotrzebowania mięśni Próg mleczanowy • obciążenie przy którym rozpoczyna się szybka akumulacja kwasu mlekowego we krwi, nosi nazwę progu mleczanowego • przyczyną występowania progu jest przypuszczalnie rekrutacja szybkich komórek mięśniowych o beztlenowym szlaku resyntezy energii w miocytach • im większa jest intensywność wysiłku fizycznego odpowiadająca progowi mleczanowemu, tym większa jest zdolność do wykonywania wysiłków wytrzymałościowych • w praktyce, wykorzystuje się oznaczanie progu mleczanowego, (pomiar stężenia LA we krwi) do oceny wytrzymałości motorycznej W czasie wysiłku o zwiększającym się obciążeniu, równolegle do zmian stężenia kwasu mlekowego we krwi, następują zmiany, wzrosty, innych wskaźników fizjologicznych, np.: • stężenia jonów H+ • poziomu amoniaku • stężenia amin katecholowych we krwi • wentylacji minutowej płuc • objętości wyrzutowej serca – SV • pojemności minutowej serca - CO • częstości akcji serca – HR • ciśnienia tętniczego - RR (ciśnienia skurczowego) • podstawowej przemiany materii - PPM

Objawy zmęczenia mięśni poprzecznie prążkowanych • spadek szybkości i siły skurczu • spadek pobudliwości mięśnia • spadek amplitudy skurczu • wydłużanie fazy rozkurczu • spadek wydajności energetycznej • nagromadzenie się kwasu mlekowego • spadek pH środowiska miocytu, (wzrost stężenia H+ i Pi ) • wyczerpywanie się zasobów glikogenu mięśniowego, a później glikogenu wątrobowego • powstawanie przykurczów i bólu mięśni szkieletowych • stała utylizacja glukozy powoduje powstanie czasowej hipoglikemii • hipoglikemia nasila objawy znużenia mięśniowego • hipoglikemia wysiłkowa, zasadniczo obniża poziom przemian metabolicznych w CUN • odwodnienie ustroju w trakcie długotrwałego wysiłku nasila zmęczenie mięśniowe. Znaczna hipowolemia zmniejsza: o perfuzję tkankową o dostępność substratów energetycznych o sprawność usuwania produktów przemiany materii

Bolesność mięśni szkieletowych a wysiłek fizyczny • czynność skurczowa mięśni może wywołać bolesność • mamy 2 typy bolesności: 1. bolesność wczesna, występująca w czasie wysiłku fizycznego o dużej intensywności, • zanika w kilka minut po wysiłku fizycznym, czasem w kilka godzin • geneza jest nie znana • uważa się, że najprawdopodobniej spowodowana jest przez gromadzące się metabolity w tkance i spadek pH 2. bolesność opóźniona (DOMS ) pojawia się w kilka lub kilkanaście godzin po zakończeniu wysiłku fizycznego, najprawdopodobniej spowodowana jest przez: o obrzęk miocytów o mikrouszkodzenia włókien mięśniowych z wyciekiem sarkoplazmy do przestrzeni międzykomórkowej o towarzyszący tym zmianom, stan zapalny Układ oddechowy a wysiłek fizyczny Wysiłek wzmaga zapotrzebowanie na tlen i energię metaboliczną, dlatego: • wentylacja płuc (VE) zwiększa się natychmiast po rozpoczęciu wysiłku, przez wzrost częstości i objętości oddechowej - TV • początkowy wzrost VE jest kontrolowany głównie przez mechanizm ośrodkowy jako bezpośrednia aktywność ośrodków oddechowych pnia mózgu pobudzonej kory i receptorów obwodowych (odruchy z mechanoreceptorów) • podczas wysiłku osiągana maksymalna VE waha się w zależności od masy ciała od 100 do 200 dm3/min Próg wentylacyjny a próg mleczanowy Próg wentylacyjny pokrywa się z progiem mleczanowym, dlatego może być użyteczny, jako metoda nieinwazyjna do określenia stopnia wydolności ustroju. Czynność układu krążenia podczas wysiłku • pojemność minutowa serca - CO podczas wysiłku rośnie proporcjonalnie do zapotrzebowania na tlen, przy przeciętnej wydolności fizycznej CO wynosi 20-25 dm3/min. • u sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe parametr ten może przekraczać 40 dm3/min. • najłatwiejszym wskaźnikiem reakcji układu krążenia na wysiłek fizyczny jest częstość akcji serca - HR, zależny głównie od wieku

Objętość wyrzutowa serca - SV a wysiłek fizyczny • osiąga maksymalną wielkość 100-150 ml już przy obciążeniach, przy których zapotrzebowanie na tlen wynosi 30-50% VO2 max • przy zwiększaniu obciążenia, wzrost CO jest wyłącznie skutkiem zwiększania HR • wzrost SV towarzyszy zwiększaniu frakcji wyrzutowej do 85% podczas wysiłków maksymalnych Objętość wyrzutowa serca - SV Maksymalna objętość wyrzutowa zależy od: • objętości jam serca • siły skurczu serca • dopływu krwi do serca = powrotu żylnego • wartości ciśnienia tętniczego w aorcie • czynników konstytucyjnych • treningu fizycznego Zmiany dystrybucji przepływu krwi w ustroju podczas wysiłku fizycznego • rozszerzają się tętniczki i zwieracze przedwłośniczkowe w mięśniach • wazodilatacji ulegają naczynia wieńcowe i skóry • zwiększa się opór naczyniowy w naczyniach jamy brzusznej, nerkach, a spada w mięśniach • ciśnienie skurczowe wzrasta proporcjonalnie do wielkości obciążenia, a rozkurczowe ma nieznaczny wzrost Mechanizmy fizjologiczne reakcji układu krążenia na wysiłek Reakcja układu krążenia na wysiłek bezpośrednio kształtowana jest przez następujące mechanizmy: ➢ oddziaływanie mechaniczne na naczynia żylne przez tzw. pompę mięśniową i pompę oddechową powodujące zwiększenie powrotu krwi do serca (rośnie powrót żylny) ➢ zmiany aktywności unerwienia autonomicznego serca i naczyń krwionośnych ➢ zmiany wydzielania hormonów, np.: amin katecholowych, hormonu wzrostu, ACTH, kortyzolu, angiotensyny II, wazopresyny ➢ wydzielania czynników miejscowych działające na naczynia krwionośne w różnych narządach ➢ przepływ krwi przez skórę regulowany jest przez unerwienie współczulne : zawiera on komponent naczyniozwężający (adrenergiczny) oraz naczyniorozszerzający (nieadrenergiczny) początkowo zmniejszony przepływ jest efektem noradrenaliny, ale późniejszy wzrost wynikiem działania innego neuroprzekaźnika do zwiększenia przepływu skórnego przyczynia się miejscowy czynnik - bradykinina uwalniana z gruczołów potowych

Zmiany objętości i składu krwi podczas wysiłku • podczas wysiłku o dużej intensywności objętość osocza zmniejsza się o 5-15% w czasie pierwszych 10-15 min na skutek przesączania płynu z naczyń do przestrzeni pozanaczyniowej w mięśniach • później wzrost osmolalności osocza, powoduje wtórny powrót wody do naczyń krwionośnych • podczas długotrwałego wysiłku z towarzyszącym obfitym poceniem się, dochodzi do zmniejszenia objętości krwi • wzrost liczby erytrocytów jako głównie odbicie zmian objętości osocza • zwiększona hemoliza i zwiększone uwalnianie niedojrzałych erytrocytów ze szpiku do krwi • rośnie poziom leukocytów, głównie neutrofilii i limfocytów • występuje trombocytoza • wysycenie hemoglobiny tlenem zmniejsza się na skutek przesunięcia krzywej dysocjacji HbO2 w prawo jako efekt wzrostu temperatury ciała i spadku pH krwi • zawartość O2 krwi tętniczej zwiększa się z powodu zagęszczenia krwi i zwiększenia liczby erytrocytów • kwasica metaboliczna pojawia się w czasie wysiłków przy obciążeniach przekraczających 60-70% VO2max, bo dochodzi do akumulacji kwasu mlekowego i innych metabolitów we krwi • podczas bardzo intensywnych wysiłków pH krwi obniża się do 6,8-6,9 • zwiększeniu osmolalności osocza sprzyja obfite pocenie się • zmiany stężenia elektrolitów w osoczu na ogół odzwierciedlają przesunięcia wody z lub do przestrzeni wewnątrznaczyniowej • wyjątek stanowią jony K+ uwalniane z mięśni szkieletowych, w czasie wysiłków supramaksymalnych stężenie może osiągnąć 8 mmol/L, a po zakończeniu pracy K+ szybko spada i po 3 min. wraca do normy, (czasem występuje przejściowa hipokaliemia) Wysiłkowe zmiany czynności układu wydzielania wewnętrznego • podczas wysiłku dochodzi do zmian wydzielania hormonów • istotna jest interakcja z autonomicznym układem nerwowym - AUN w kontroli zapewnienia optymalnych warunków dla mięśni i zachowania ogólnoustrojowej homeostazy podczas wysiłku • pobudzony jest układ współczulno-nadnerczowy- w czasie wysiłku we krwi rośnie stężenie NA, głównie z powodu aktywności części współczulnej AUN i A - adrenaliny wydzielanej z rdzenia nadnerczy • hormony wysp trzustkowych, podczas wysiłku wydzielanie insuliny ulega zahamowaniu, a wzmaga się wydzielanie glukagonu, główną przyczyną tych zmian jest zwiększenie aktywności współczulnego unerwienia trzustki i stężenia amin katecholowych we krwi • przysadka mózgowa, wysiłek powoduje zwiększenie wydzielania hormonów przedniego płata przysadki: GH, ACTH, TSH, prolaktyny i beta-endorfiny, reakcje te wyzwalane są za pośrednictwem odpowiednich hormonów podwzgórzowych w czasie intensywnego lub długotrwałego wysiłku zwiększa się również wydzielanie ADH

• wzmożone wydzielanie ACTH zwiększa sekrecję hormonów kory nadnerczy kortyzol rdzenia nadnerczy potencjalizuje działanie amin katecholowych (działanie permisyjne) i bezpośrednio kontroluje metabolizm wysiłkowy Układ RAA i wysiłek fizyczny • układ aktywują aminy katecholowe przez stymulację beta1 receptorów adrenergicznych aparatu przykłębuszkowego bezpośrednio, a pośrednio aminy zmniejszają przepływ krwi przez nerki • zmniejszenie objętości krwi i utrata jonów Na+ w przypadku obfitego pocenia się, mogą również przyczyniać się do zwiększenia aktywności układu RAA Czynność nerek w czasie wysiłku fizycznego • podczas wysiłku zmniejsza się diureza z powodu zmniejszenia przepływu krwi przez nerki oraz zwiększenia wydzielania aldosteronu i wazopresyny - ADH • wzrost ciśnienia filtracyjnego podczas ciężkich wysiłków może spowodować białkomocz • w moczu może pojawiać się też mioglobina oraz hemoglobina w efekcie wzmożonej hemolizy CUN a wysiłek fizyczny Mechanizm ochronnego działania wysiłku fizycznego na CUN, GH - hormon wzrostu, IGF1 insulinopodobny czynnik wzrostu -1

Trening fizyczny • jest to proces postępującej adaptacji organizmu do wysiłku fizycznego jako odpowiedź na systematycznie wykonywane ćwiczenia • wynikiem programu treningowego jest poprawa wydolności fizycznej i/lub tolerancji wysiłku osiągane przez pokonywanie większych obciążeń do indywidualnego optimum • trening rozwija zmiany przystosowawcze w: o układzie nerwowym o układzie endokrynnym o układzie sercowo-naczyniowym o układzie oddechowym o układzie ruchowym

• rodzaj i zakres zmian adaptacyjnych ustroju zależy od: o celu indywidualnego o charakteru treningu, o czasu trwania wysiłku o systematyczności o programu treningowego o intensywności • podstawą wszystkich typów treningu sportowego jest progresywne zwiększanie obciążenia Zmiany treningowe w ustroju • wzrost siły mięśni szkieletowych • wzrost masy mięśniowej • usprawniona rekrutacja jednostek motorycznych • zwiększona gęstość sieci nn. krwionośnych w mięśniach • zwiększona wydajność układów enzymatycznych mięśni • zwiększona wrażliwość mięśni na insulinę • zwiększona zdolności pobierania tlenu • zwiększona maksymalna wentylacja minutowa i pojemność dyfuzyjna płuc • zwiększona perfuzja płuc, szczególnie w górnych ich segmentach • zmniejszona spoczynkowa częstość akcji serca - HR, określana jako bradykardia sportowców ( 40-50/min ) • maksymalna HR nie ulega zmianie pod wpływem treningu lub nieznacznie się zmniejsza, natomiast po wysiłku tempo powrotu HR do normy ulega znacznemu przyspieszeniu • po treningach, objętość wyrzutowa serca - SV jest zwiększona w spoczynku • przesunięcie progu mleczanowego w prawo, czyli większych obciążeń oraz zwiększonego zużycia substratów tłuszczowych, co umożliwia zaoszczędzenie zasobów węglowodanów w organizmie • zwiększa się powrót żylny • na skutek zwiększonego powrotu żylnego, wydłuża się czas napełniania komór serca • dochodzi do przerostu mięśnia sercowego i usprawnienia czynności rozkurczowej lewej komory • po treningu, zwiększa się frakcja wyrzutowa serca podczas maksymalnego wysiłku

• pojemność minutowa serca - CO zwiększa się, a jej wartość rośnie dzięki wzrostowi objętości wyrzutowej serca – SV • u osób rozpoczynających trening VO2 max może zwiększyć się o 20-30% w ciągu 1-2 miesięcy ćwiczeń ruchowych • a u wytrenowanych sportowców w cyklu treningowym, zmiany VO2 max są niewielkie i wahają się w granicach kilku procent • treningi szybkościowe nie wywołują tak znaczących zmian w układzie krążenia i oddychania, jak trening wytrzymałościowy • zarówno masa i rozmiary serca ulegają zwiększeniu
17. FIZJOLOGIA-WYSIŁKU-FIZYCZNEGO

Related documents

99 Pages • 2,914 Words • PDF • 34.7 MB

1 Pages • 481 Words • PDF • 898.6 KB

1 Pages • 656 Words • PDF • 737.1 KB

53 Pages • 15,308 Words • PDF • 822.9 KB

12 Pages • 1,497 Words • PDF • 204.9 KB

31 Pages • 11,054 Words • PDF • 509.3 KB

2 Pages • 103 Words • PDF • 197.3 KB

1 Pages • 342 Words • PDF • 72.3 KB

3 Pages • 1,037 Words • PDF • 147.3 KB

18 Pages • 3,918 Words • PDF • 404.8 KB

1 Pages • 499 Words • PDF • 172.8 KB

7 Pages • 1,460 Words • PDF • 385.3 KB