Anna Kobierecka - praca magisterska 20.09

SAVE OFFLINE

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ PIELĘGNIARSTWA I NAUK O ZDROWIU STUDIA STACJONARNE

KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO /Nr albumu 43772/

ANNA BEATA KOBIERECKA UMIEJSCOWIENIE KONTROLI ZDROWIA A ZACHOWANIA ZDROWOTNE PACJENTÓW Z PADACZKĄ Praca magisterska

PROMOTOR Dr n. med. Regina Lorencowicz Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego

LUBLIN 2015 1

Składam serdeczne podziękowania Pani d. n. med. Reginie Lorencowicz za cenne uwagi, okazaną pomoc w przygotowaniu pracy i poświęcony czas

2

Spis treści Wstęp ..........................................................................................................................................5 Część teoretyczna ................................................................................................................6

I. 1.

Padaczka ..........................................................................................................................6 1.1.

Definicja i istota padaczki ........................................................................................6

1.2.

Epidemiologia...........................................................................................................6

1.3.

Rodzaje napadów padaczkowych .............................................................................7

1.4.

Przebieg choroby i typowe objawy ..........................................................................9

1.5.

Czynniki ryzyka i powikłania padaczki .................................................................10

1.6.

Profilaktyka choroby ..............................................................................................11

1.7. Leczenie padaczki ......................................................................................................11 1.8. Pierwsza pomoc w sytuacji wystąpienia napadu padaczkowego ...............................12 1.9. Psychospołeczne aspekty padaczki ............................................................................14 2.

3.

Charakterystyka zachowań zdrowotnych ......................................................................17 2.1.

Pojęcie zdrowia i zachowań zdrowotnych .............................................................17

2.2.

Determinanty zachowań zdrowotnych ...................................................................17

2.3.

Podział zachowań zdrowotnych .............................................................................18

2.4.

Zachowania zdrowotne osób chorych na padaczkę w świetle literatury ................19

Zdrowie ..........................................................................................................................21 3.1.

Pojęcie kontroli zdrowia .........................................................................................22

3.2.

Akceptacja choroby ................................................................................................23

Część metodologiczna ...................................................................................................25

II. 1.

III.

Podstawy metodologii badań własnych .........................................................................25 1.1.

Cel badań ................................................................................................................25

1.2.

Problemy i hipotezy badawcze ...............................................................................25

1.3.

Zmienne i ich wskaźniki .........................................................................................27

1.4.

Metody badań, techniki i narzędzia badawcze .......................................................28

1.5.

Charakterystyka narzędzia badawczego .................................................................29

1.6.

Teren, organizacja i przebieg badań .......................................................................31

1.7.

Analiza statystyczna ...............................................................................................31

1.8.

Charakterystyka badanej grupy ..............................................................................32

Część badawcza .............................................................................................................36 3

1.

2.

3.

4.

Ocena umiejscowienia kontroli zdrowia na podstawie MHLC – wersja A ...................37 1.1.

Podstawowa analiza wyników badań .....................................................................37

1.2.

Wymiary umiejscowienia kontroli zdrowia ...........................................................39

1.3.

Wymiary umiejscowienia kontroli zdrowia a zmienne niezależne ........................40

Ocena zachowań zdrowotnych na podstawie IZZ .........................................................50 2.1.

Podstawowa analiza wyników badań .....................................................................50

2.2.

Kategorie zachowań zdrowotnych .........................................................................53

2.3.

Kategorie zachowań zdrowotnych a zmienne niezależne ......................................54

Ocena akceptacji choroby na podstawie AIS ................................................................71 3.1.

Podstawowa analiza wyników badań .....................................................................71

3.2.

AIS a zmienne niezależne ......................................................................................74

Wymiary umiejscowienia kontroli zdrowia a kategorie zachowań zdrowotnych i

akceptacja choroby ................................................................................................................82 5.

Podsumowanie ...............................................................................................................85

6.

Weryfikacja hipotez badawczych ..................................................................................92

Bibliografia: ..............................................................................................................................96 Spis tabel: ................................................................................................................................103 Spis rycin: ...............................................................................................................................105 Aneks: .....................................................................................................................................108

4

Wstęp Padaczka, zwana także epilepsją, to choroba układu nerwowego. Może ona objawiać się w wieloraki sposób i u każdego chorego przebiegać inaczej. Ponadto padaczka jest chorobą przewlekłą, często trwającą całe życie chorego. Także samo leczenie padaczki jest zróżnicowane u każdego pacjenta i jest leczeniem przewlekłym. Padaczka jest często nieakceptowana społecznie. Chorzy spotykają się wciąż ze stygmatyzacją społeczną, co znacząco wpływa na ich jakość życia. Taka postawa społeczeństwa wynika najczęściej z niewiedzy, z nieznajomości choroby, jej objawów i przebiegu. Padaczka dotyczy ludzi w każdym wieku, ale często do rozpoznania dochodzi u ludzi młodych, stojących przed ważnymi życiowymi wyborami tj. wybór szkoły, pracy, założenie rodziny, posiadanie potomstwa. Choroba może narzucać pewne ograniczenia lub uniemożliwiać dokonanie określonych wyborów. W związku z tym, chorzy na epilepsję, często nie akceptują swojej choroby. Chorzy na padaczkę są zmuszeni do ciągłej kontroli swojego zdrowia, regularnego przyjmowania leków, częstych wizyt u lekarza, ograniczenia pewnych nawyków czy czynności, a także przejawiania pozytywnych zachowań zdrowotnych, przy jednoczesnym eliminowaniu tych negatywnych. Wymagania te, narzucone chorobą, zainspirowały mnie do napisania pracy na temat umiejscowienia kontroli zdrowia i zachowań zdrowotnych u pacjentów z padaczką. Niniejsza praca składa się z trzech części. Część pierwsza, teoretyczna, dotyczy istoty choroby, jej epidemiologii i podziału napadów padaczkowych. Pozwala zapoznać się z przebiegiem padaczki i jej najczęstszymi objawami i ich powikłaniami oraz z profilaktyką i metodami leczenia choroby. W dalszej części omówiono charakterystykę zachowań zdrowotnych w świetle literatury. Poruszono także kwestię kontroli zdrowia i akceptacji choroby. W części drugiej, metodologicznej, zaprezentowano cel przeprowadzonych badań oraz sformułowane problemy i hipotezy badawcze. Omówiono także zastosowane w pracy metody,

techniki

i

narzędzia

badawcze.

Następnie

zamieszczono

charakterystykę

zastosowanego narzędzia badawczego, przedstawiono miejsce, organizację i przebieg przeprowadzonych badań, a także analizę statystyczną wraz z charakterystyką badanej grupy. Część trzecia, badawcza, zawiera analizę badań wraz z omówieniem ich wyników. Przedstawiono analizę umiejscowienia kontroli zdrowia, zachowań zdrowotnych i akceptacji choroby. Praca została zakończona podsumowaniem oraz ogólnymi wnioskami z badań. 5

I.

Część teoretyczna

1. Padaczka

1.1. Definicja i istota padaczki Padaczka (epilepsja) to jedna z najstarszych znanych chorób, jednak nie jest ona samodzielną jednostką chorobową, ale jedynie zespołem objawów somatycznych, wegetatywnych i psychicznych, który może występować na podłożu różnych zmian morfologicznych i metabolicznych mózgu [28, 30]. Charakteryzuje się, występującymi nagle na skutek chwilowych zaburzeń w czynności mózgu napadami padaczkowymi [18]. Napady padaczkowe bardzo często przebiegają z utratą przytomności a ich przyczyną są patologiczne wyładowania grup komórek nerwowych. Objawy tych napadów są zależne od tego, w której strukturze czynnościowo-anatomicznej mózgu zachodzą nieprawidłowe procesy. Wyróżnia się wiele rodzajów napadów padaczkowych które charakteryzują się różnymi objawami np.: krótkimi utratami świadomości lub dłuższymi utratami przytomności, którym towarzyszą napady drgawkowe. Mogą też przebiegać bez utraty świadomości [28,57,69]. Padaczka jest chorobą przewlekłą. Jej leczenie trwa wiele lat, niekiedy całe życie chorego. Może ona powodować znaczne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu chorego i w opinii publicznej wciąż jest postrzegana jako wstydliwa choroba [53,31].

1.2. Epidemiologia Padaczka jest w Polsce chorobą znacznie rozpowszechnioną. Szacuje się, że choruje na nią 400 000 ludzi. Najczęściej pierwszy napad ma miejsce w dzieciństwie: w 30% przed ukończeniem 4 r. ż., a w 70% przed ukończeniem 14 r. ż. Ostatnio notuje się wzrost zachorowań w podeszłym wieku. Szacuje się, że wskaźnik chorobowości w grupie osób powyżej 60 r. ż. wynosi 1%, natomiast w grupie osób powyżej 75 r. ż. – już 1,2 – 1,5%. Ma to związek z chorobami takimi jak: choroby naczyniowe mózgu, nowotwory mózgu,

6

choroba Alzheimera. Ponadto zachorowalność na padaczkę jest nieco wyższa u mężczyzn niż u kobiet [2,30,31,74]. Dla padaczki przyjęto wskaźnik zachorowalności równy 60/100 000/rok, czyli około

1%

ogólnej

populacji

każdego

społeczeństwa.

Natomiast

wskaźnik

rozpowszechnienia wynosi 1000/100 000 [29,30]. Jak pokazują badania: „jeżeli w jakiejś rodzinie obserwowano przypadki padaczki, skłonność do napadów padaczkowych u pozostałych członków tej rodziny jest większa niż w przeciętnej populacji.” [60]. Umieralność osób chorych na padaczkę jest około 2-3 krotnie większa niż osób zdrowych. Rozróżnia się dwa główne powody śmierci związanej z epilepsją. Pierwszy to przyczyny pochodzenia niemózgowego i stanowią one ok. 40% wszystkich zgonów. Drugim powodem są wypadki związane z napadem i wynoszą ok. 25% wszystkich zgonów. Wskaźnik umieralności może ulec zmniejszeniu w przypadku właściwego leczenia [29,30].

1.3. Rodzaje napadów padaczkowych Rodzaj napadu padaczkowego jest uzależniony od miejsca w mózgu, gdzie mają miejsca zaburzenia. Rozróżnia się ok. 40 rodzajów napadów. Napady padaczkowe można podzielić na trzy główne grupy. I tak wyróżnia się: 1. Napady częściowe (ogniskowe) – występują po niewielkich wyładowaniach w niektórych rejonach mózgu. W przebiegu tego typu napadów można stwierdzić w badaniu EEG cechy ogniskowego podrażnienia mózgu. Mogą wystąpić w każdym wieku i zazwyczaj trwają od kilku sekund do ok. minuty. Dzielą się one na: a. Napady częściowe proste –charakteryzuje je przebieg bez zaburzeń świadomości. Objawy tego typu napadów są ściśle zależne od miejsca lokalizacji ogniska padaczkowego oraz zależnych od niego zaburzeń. W tym typie napadów wyróżniamy: 

Napady ruchowe – są uzależnione od wyładowań w obrębie okolicy ruchowej mózgu. Napad ten cechuje się zrywami mięśni ciała, twarzy, palców dłoni i stóp, a czasami całej części ciała przeciwnej do miejsca lokalizacji ogniska padaczkowego.



Napady czuciowe– występują jako wynik chwilowych zaburzeń w korze czuciowej. Charakteryzują się parastezjami, uczuciem drętwienia czy bólu. 7

Mogą także występować pod postacią zaburzeń wzroku, smaku, słuchu lub węchu. 

Napady wegetatywne– napady tego typu opisuje się jako dolegliwości mające swe źródło w nadbrzuszu albo w klatce piersiowej. Osoba mająca napad odczuwa je jako wzmożone ślinienie, zaczerwienienie lub blednięcie powłok skórnych, wzmożone pocenie się i przyspieszenie tętna.



Napady psychiczne– może poprzedzać je aura padaczkowa lub mogą też przebiegać od początku

z

zaburzeniami

świadomości.

Objawiają

się

zaburzeniami intelektualnymi, zaburzeniami postrzegania, napadowymi myślami natrętnymi, zaburzeniami postrzegania lub uczuciem przebywania poza własnym ciałem. b. Napady częściowe złożone - w przeciwieństwie do napadów częściowych prostych cechuje je występowanie zaburzeń świadomości oraz niepamięć objawów. Ten typ napadów może przebiegać od razu z zaburzeniami świadomości lub może go poprzedzać aura. Objawia się poprzez: znieruchomienie, wstrzymanie aktualnie wykonywanej czynności lub stan zamroczenia w trakcie czynności takich jak: przełykanie, poruszanie ustami, żucie, skubanie czy składanie rąk (automatyzmy proste). Mogą także pojawić się automatyzmy złożone czyli ubieranie lub rozbieranie się, przekładanie przedmiotów, chowanie się albo powtarzanie słów czy zdań. Napady częściowe złożone mogą przebiegać pod postacią napadów agresji, przerażenia lub panicznego lęku z ucieczką włącznie [25,86]. 2. Napady uogólnione – w tego typu napadach wyładowania padaczkowe mają swoje ogniska w obu półkulach mózgu jednocześnie. W napadach tych mogą mieć miejsce drgawki. Napady uogólnione można podzielić na: a. Napady nieświadomości – najczęściej występują u dzieci między 4 a 12rż. Czasami mogą być poprzedzone aurą, jednak w większości przypadków dziecko jest nieświadome napadu. Napad najczęściej trwa kilka sekund. Charakteryzuje się on przerwaniem aktualnie wykonywanej czynności ze znieruchomieniem. Czasami mogą mu towarzyszyć zrywy kloniczne w obrębie twarzy. Po napadzie dziecko powraca do przerwanej czynności.

8

b. Napady atoniczne – charakteryzują się nagłym przebiegiem z całkowitą utratą napięcia mięśniowego. Prowadzą do upadków, które mogą spowodować liczne, nawet ciężkie, obrażenia. c. Napady miokloniczne – obserwuje się je najczęściej u dzieci i młodzieży. Przebiegają bez utraty przytomności. Występują rano, tuż po obudzeniu. Charakteryzują się wypadaniem przedmiotów z rąk. Do ich wystąpienia mogą się przyczynić migające światła. d. Napady toniczno-kloniczne – występują równie często w każdym wieku. Przebiegają z utratą świadomości i trwają od 1 do 3 minut. Rozpoczynają się one fazą toniczną, która objawia się wydaniem przez pacjenta krzyku, ułożeniem odgięciowym tułowia i głowy oraz wyprostowaniem kończyn, natomiast gałki oczne są często skierowane ku górze a szczęka jest zaciśnięta. Powyższym objawom może współtowarzyszyć sinica i bezdech. Pacjent upada na ziemię. Faza toniczna trwa ok. 30 sekund. Następnie rozpoczyna się faza kloniczna, którą poprzedza głęboki wdech. W fazie klonicznej występują drgawki. Faza kloniczna trwa ok. 2 minut. Napad kończy się głębokim snem trwającym 1-2 minuty. W czasie napadu może dojść do mimowolnego oddania moczu i przygryzienia języka. Źrenice ulegają rozszerzeniu i nie reagują na światło. Ciśnienie krwi pacjenta wzrasta, może wystąpić ślinotok. Napad może być poprzedzony aurą [25,27,86,87].

1.4. Przebieg choroby i typowe objawy Przebieg padaczki może być bardzo różnorodny i pomimo wielu badań wciąż nie jest on w pełni znany. Wiadomo jednak, że zależy on od miejsca w mózgu, w którym dochodzi do zaburzenia funkcji komórek nerwowych, czyli od lokalizacji ogniska padaczkowego. W związku z tym objawy napadu padaczkowego zależą w dużym stopniu od tego, w której części mózgu dojdzie do powstania bodźca padaczkowego, co opisano w punkcie 1.3. Napad padaczkowy jest wyrazem przejściowych, krótkotrwałych zaburzeń czynności mózgu polegających na gwałtownych i nadmiernych wyładowaniach depolaryzacyjnych w komórkach nerwowych [14,29,31]. Przebieg choroby zależy od wielu czynników. Poza etologią wśród najważniejszych wymienia się: postać napadów, stopień dezorganizacji czynności bioelektrycznej mózgu, skłonność osobniczą do powtarzania się napadów oraz od reakcji na leczenie 9

przeciwpadaczkowe. Przyjmuje się, że przebieg choroby można podzielić na trzy kategorie: o zwiększającej się częstotliwości napadów, o niezmiennej częstotliwości napadów i o zmniejszającej się częstotliwości napadów lub o ich całkowitym ustąpieniu. Wszystkie te rodzaje przebiegów epilepsji są traktowane jako czynna padaczka, z wyjątkiem sytuacji, gdzie okres pomiędzy kolejnymi napadami trwa przynajmniej 5 lat. Uznaje się też, że w przebiegu padaczki mogą wystąpić okresy remisji [14,28,31]. Warto także zwrócić uwagę na występującą w trakcie przebiegu choroby aurę padaczkową, która przepowiada zbliżający się napad padaczkowy. Zazwyczaj aura padaczkowa ma nagły początek i jest uważana za część napadu co potwierdza się poprzez badanie EEG. Jej charakter zależy do lokalizacji ogniska padaczkowego i tak można wyróżnić różne obiektywne odczucia chorego na skutek drażnienia okolicy czuciowej, ruchowej, smakowej, węchowej lub trzewnej. Pacjent może zgłaszać drętwienie lub mrowienie kończyn, omamy, złudzenia, strach lub dolegliwości bólowe w klatce piersiowej lub jamie brzusznej [25,31].

1.5. Czynniki ryzyka i powikłania padaczki Wśród czynników mogących spowodować napad padaczkowy wymienia się: 

niesystematyczne

przyjmowanie

leków

przeciwpadaczkowych

lub

ich

odstawienie, 

brak snu, krótki sen, podróż nocą,



niepokój,



u kobiet – okres około miesiączkowy,



nadmierne spożycie alkoholu,



u niektórych pacjentów napady występują wyłącznie w trakcie snu,



oglądanie telewizji,



praca przy komputerze,



niekiedy równoczesne przyjmowanie innych leków tj. antypsychotyczne,



migające światło, błyski świetlne,



czynniki hormonalne,



podwyższona temperatura ciała,



zakażenia,



zbyt obfity posiłek, szybkie spożycie posiłku [1,27, 90].

10

Do najczęstszych i najważniejszych powikłań epilepsji zalicza się: 

zmiany psychiczne tj.: stan zamroczenia, zaburzenia wytwórczo-psychotyczne czy przewlekłe zaburzenia psychiczne,



zmiany charakterologiczne pod postacią zaburzeń napędu psychoruchowego i nastroju,



uraz ciała spowodowany napadem,



stan zagrożenia życia wywołany przez napad lub stan padaczkowy [86].

1.6. Profilaktyka choroby Profilaktykę padaczki można podzielić na trzy etapy: 1. Pierwotny – odnosi się on do przyczyn rozwoju padaczki. Zapobieganie w tym etapie polega głównie na poradnictwie genetycznym, opieką na kobietą ciężarną i dzieckiem a także zapobieganie urazom głowy. 2. Wtórny – dotyczy procesu dojrzewania ogniska. Polega na podawaniu zapobiegawczym leków przeciwpadaczkowych pacjentom po poważnych urazach głowy z uszkodzeniami mózgu i w przypadku drgawek gorączkowych. 3. Zapobiegawczy – polega on na zapobieganiu skutkom występujących napadów padaczkowych. Zależy ono od rozpoznania typu napadu i stosowanego leczenia [28,54].

1.7. Leczenie padaczki Celem leczenia padaczki jest zmniejszenie częstości napadów, zapobieganie ich powtarzaniu się. Jednak zasadniczym celem pozostaje pomoc w przygotowaniu się chorego do życia na możliwie najlepszym poziomie, jak najmniejsza ilość ograniczeń w życiu codziennym wywołanych chorobą. Decyzja o rozpoczęciu leczenia epilepsji jest indywidualna dla każdego przypadku. Ważne jest zachowanie stanu równowagi między kontrolą napadów, ich ilością i częstością występowania a skutkami ubocznymi podawanych leków [26, 30,70]. Leczenie padaczki zależy od określenia typu napadów padaczkowych, jego przebiegu, czasu trwania. Lek przeciwpadaczkowy powinien cechować się jak najszerszym spektrum działania oraz powinien jednocześnie wywoływać jak najmniej skutków ubocznych. Przy wyborze leku należy kierować się także łatwością monitorowania jego 11

poziomu oraz jak najmniejszym poziomem wchodzenia w interakcje z innymi środkami farmakologicznymi [15,72,87]. Należy także pamiętać, że podstawą do zastosowania farmakoterapii nie jest pojedynczy napad padaczkowy, gdyż jego przyczyny mogą być bardzo różne i nie zawsze świadczą one o wystąpieniu zachorowalności na epilepsję [6]. Podstawową zasadą leczenia padaczki jest monoterapia, czyli podawanie jednego leku, przyjmowanie go w małych dawkach, które są stopniowo zwiększane aż do momentu uzyskania efektu terapeutycznego [15,27]. Leczenie padaczki ma charakter przewlekły. Decyzja dotycząca odstawienia leków przeciwpadaczkowych jest podejmowana indywidualnie w stosunku do każdego pacjenta. Jednakże jako najważniejsze kryterium wskazuje się 2-3 letni okres bez napadów. Wśród pozostałych kryteriów wyróżnia się: okres dziecięcy, napady pierwotne uogólnione, krótki czas trwania padaczki, prawidłowy zapis EEG. W przypadku odstawienia leków przeciwpadaczkowych należy pamiętać, że powinno ono być stopniowe. Wskazaniem w przypadku farmakoterapii jest ocena stężenia leku w surowicy krwi poprzez wykonanie badań morfologicznych i biochemicznych. Pozwala to na dobranie odpowiedniej dawki leku [20, 30,70].

1.8. Pierwsza pomoc w sytuacji wystąpienia napadu padaczkowego Napad padaczkowy jest to chwilowe, ustępujące zaburzenie funkcji mózg, które pojawia się

w

czasie

nagle

występujących,

nadmiernych

wyładowań

bioelektrycznych

w komórkach nerwowych [31]. Pojedynczy napad padaczki nie stanowi zagrożenia dla życia pacjenta. Zasady postępowania w przypadku wystąpienia u chorego napadu padaczkowego: 

należy zachować spokój,



należy przenieść chorego w bezpieczne miejsce i ułożyć w pozycji bezpiecznej na boku,



zabezpieczyć przed możliwością urazu poprzez zdjęcie okularów, podłożenie pod głowę czegoś miękkiego,



należy pozostać przy pacjencie do momentu odzyskania pełnej świadomości.

W trakcie napadu nie należy: 

podnosić chorego, krępować jego ruchów,



wkładać czegokolwiek do jamy ustnej chorego lub otwierać zaciśniętych ust, 12



starać się wybudzić chorego poprzez uderzanie po twarzy lub polewanie wodą,



wykonywać sztucznego oddychania,



powstrzymywać chorego w czasie drgawek,



nie podawać nic do picia ani jedzenia do czasu odzyskania pełnej świadomości, po napadzie nie należy zbyt intensywnie i agresywnie ingerować w zachowanie chorego, ponieważ pacjent może być zdezorientowany i może to w efekcie wywołać jego agresję [2,31,36,67].

Należy pamiętać, że zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta jest stan padaczkowy. „Stan padaczkowy to stan, w którym pojedynczy napad padaczkowy trwa dłużej niż 5 minut lub kolejno występujące napady trwają co najmniej 15 minut, lub obserwuje się w EEG ciągłą aktywność padaczkową przez co najmniej 15 minut.” [36]. Wyróżnia się stany padaczkowe:  bezdrgawkowe – przebiegają one ze stanem zaburzenia świadomości pacjenta, przy jednoczesnym braku drgawek. Jako przykład zalicza się powtarzające się napady padaczkowe nieświadomości, napady częściowe złożone.  drgawkowe – są one uważane za stan zagrożenia życia. Mogą one powodować: obrzęk mózgu, wybroczyny śródmózgowe, kwasicę mleczanową, wtórne zaburzenia elektrolitowe, odwodnienia, sztywność odmóżdżeniową [31]. Postępowanie w stanie padaczkowym ma na celu: 

możliwie najszybsze zatrzymanie wyładowań padaczkowych, a w związku z tym ochrona

neuronów

przed

uszkodzeniami,

które

wynikałyby

ze

stanu

padaczkowego, 

przeprowadzenie

diagnostyki

i

leczenia

przyczyny

neurologicznej

albo

ogólnomedycznej stanu padaczkowego, 

zapewnienie bezpieczeństwa choremu [27,56].

Postępowanie w stanie padaczkowym można podzielić na trzy główne etapy: o Etap I – postępowanie natychmiastowe, o Etap II – podanie powtórne benzodiazepin i/lub innych leków, o Etap III – śpiączka.

Etap I: Postępowanie ma charakter dwutorowy:

13



należy zabezpieczyć dostęp dożylny poprzez wprowadzenie jednej kaniuli w celu pobrania krwi do badań diagnostycznych, które mają na celu ustalenie przyczyny napadu padaczkowego,



założenie drugiego wkłucia dożylnego obwodowego w celu podania leków przeciwpadaczkowych,



monitorowanie

funkcji

życiowych,

wyrównanie

czynności

oddechowych

i krążeniowych, kontrola ciśnienia tętniczego krwi, oznaczenie poziomu glukozy we krwi, temperatury ciała, wykonanie EKG. Etap II: Ma on na celu:  dalsze monitorowanie czynności życiowych,  podanie leków z grupy benzodizepin lub leków II rzutu, zgodnie ze zleconą przez lekarza dawką i sposobem podania. Etap III: W czasie tego etapu pacjent pozostaje w śpiączce po napadzie padaczkowym. Leczenie po stanie napadu padaczkowego powinno być prowadzone w oddziałach intensywnej opieki medycznej [7,25].

1.9. Psychospołeczne aspekty padaczki Padaczka nie jest odrębną jednostką chorobową, lecz zespołem objawów somatycznych, wegetatywnych i psychicznych. Pacjenci chorzy na padaczkę mają wiele problemów natury medycznej ale także społecznej i psychologicznej. Niektórzy pacjenci, dowiadując się o chorobie czują się wyobcowani. Wielu z nich, zwłaszcza ludzi młodych, przeraża brak zdolności do kontroli nad sobą w czasie napadu padaczkowego.W odniesieniu do padaczki wyróżnia się określenie inwalidztwa społecznego. Charakteryzuje się ono przyznawaniem chorym renty, przy braku wskazań. Należy jednak uświadomić choremu, że nie jest on, mimo występujących problemów czy ograniczeń, inwalidą, co jest dość powszechnie spotykanym, jednak mylnym poglądem [2,28]. Problemy psychospołeczne towarzyszą padaczce, tak jak każdej chorobie przewlekłej. Pacjenci chorzy na padaczkę uważają się za osoby o mniejszej wartości, mają także zmniejszoną wiarę we własne możliwości. Wynika to z pojawiających się napadów padaczkowych, które są podstawą ograniczenia prawidłowego funkcjonowania fizycznego i psychicznego, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia jakości życia chorego. 14

Znacznym problemem jest także zjawisko stygmatyzacji społecznej chorych na padaczkę. Może to prowadzić do lęku pacjenta przed ujawnieniem choroby [31,66]. Psychiczne skutki choroby są indywidualne dla każdego chorego. Wśród najczęściej obserwowanych można wyróżnić: 

wzrost zainteresowania własną osobą i stanem zdrowia,



wyolbrzymianie objawów choroby,



nadmierne przejmowanie się każdą zmianą stanu zdrowia,



zwiększenie obaw i lęku,



negatywne stany emocjonalne: przygnębienie, płacz, obniżone zainteresowanie otoczeniem, izolacja społeczna, a także depresja i myśli samobójcze [21,37]. Jako podstawowy wynik choroby określa się ograniczenia w wykonywaniu przez

pacjenta ról w odniesieniu do pracy zawodowej, życia rodzinnego i towarzyskiego. Skutki choroby należy rozpatrywać nie tylko w kontekście chorego i jego rodziny, ale także w szerokim ujęciu społecznym [37]. Padaczka nie uniemożliwia pracy zawodowej, ogranicza ona tylko możliwość wykonywania niektórych zawodów. Istnieje lista zawodów, których chory na padaczkę nie może wykonywać. Jest to uwarunkowane możliwością doznania urazu w wyniku napadu padaczkowego lub stworzeniem zagrożenia innym w trakcie napadu. Ludzie cierpiący na padaczkę są zazwyczaj pełnowartościowymi i zdyscyplinowanymi pracownikami. Choć niektórzy z nich mogą się cechować zwiększoną drażliwością, wybuchowością oraz zmniejszoną tolerancją wobec otoczenia, co może sprzyjać różnego rodzaju konfliktom w miejscu pracy. Jako ważne czynniki zmuszające chorych do zmiany pracy wymienia się ograniczenia w prowadzeniu pojazdów lub całkowity zakaz, a także pewne ograniczenia w pracy przy monitorze [2,31]. Wśród znacznych problemów związanych z epilepsją należy także wspomnieć o problemach kobiet związanych z wpływem miesiączki na częstość napadów, interakcjami

pomiędzy

lekami

przeciwpadaczkowymi

i

doustnymi

środkami

antykoncepcyjnymi, a także działaniem niektórych leków przeciwpadaczkowych na płód [2]. Epilepsja może także być przyczyną pewnych ograniczeń w sporcie i rekreacji. Niektóre sporty należy uprawiać jedynie pod okiem osoby, która wie o chorobie i potrafi pomóc w trakcie napadu padaczkowego [12].

15

W związku z chorobą zmianie ulegają także relacje pomiędzy pacjentem a rodziną. Mogą się one objawiać na wiele sposobów jak na przykład: 

Zachowania nadopiekuńcze – powodują uzależnienie pacjenta od rodziny, ograniczenie jego wiary w siebie i we własne możliwości.



Konflikty w rodzinie – mają związek ze zmianami w zachowaniu pacjenta i mogą skutkować odizolowaniem się chorego od rodziny lub całkowitym zerwaniem kontaktów.



Brak lub niedobór opieki – rodzina nie opiekuje się chorym, który zmuszony jest do korzystania z instytucjonalnych form opieki.



Podniesiony poziom frustracji – związany jest z lękiem o zdrowie chorego członka rodziny, zagubieniem i bezradnością wobec nowej sytuacji, z

którą rodzina

początkowo sobie nie radzi. W tym celu w obrębie samej rodziny dochodzi do wielu zmian, m. in. do zmiany funkcji rekreacyjno-towarzyskiej na opiekuńczopielęgnacyjną [37,38]. W przypadku rozpoznania padaczki u dziecka ma miejsce wiele negatywnych zmian w zachowaniu i postawie rodziców takich jak: 

Poczucie winy – jest obserwowane najczęściej, gdy choroba ma podłoże genetyczne.



Postawy nadopiekuńcze – rodzice pragnąc chronić dziecko w efekcie ograniczają jego samodzielność i rozwój osobowości.



Obawy i żalu – rodzice boją się postawionej diagnozy.



Przeniesienia lęku o dziecko na służbę zdrowia – choroba przewlekła wiążąca się ze stałą opieką nad dzieckiem może doprowadzić do zmęczenia emocjonalnego rodziców, którzy w efekcie opieką nad dzieckiem obarczają służbę zdrowia [31]. Osoby chore na padaczkę często spotykają się z negatywną reakcją ze strony

otoczenia. Wynika to z niskiego poziomu wiedzy społeczeństwa na temat choroby i jej przyczyn. Spowodowane jest to dużą liczbą nieprawidłowych informacji pojawiających się w mediach codziennych. Chorzy spotykają się także z brakiem wiedzy na temat prawidłowej pomocy w trakcie napadu padaczkowego ze strony osób postronnych [40,58,64].

16

2. Charakterystyka zachowań zdrowotnych

2.1.

Pojęcie zdrowia i zachowań zdrowotnych

Zdrowie bywa definiowane w odniesieniu do różnych jego aspektów, ponieważ dla każdego człowieka pojęcie „zdrowie” może oznaczać co innego a jego postrzeganie często jest uwarunkowane kulturowo czy religijnie. Jedną z najpełniejszych definicji zdrowia jest ta zaproponowana przez WHO i traktująca zdrowie jako „stan pełnego, dobrego samopoczucia, dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego. (…) Zdrowie pojęciem pozytywnym, obejmującym zasoby osobiste i społeczne oraz możliwości fizyczne,

a

nie

tylko

brakiem

–

obiektywnie

istniejącej

–

choroby,

czy

niepełnosprawności.” [39, 65, 85]. Jednym z czynników mających wpływ na zdrowie każdego człowieka są jego zachowania zdrowotne. Zachowania zdrowotne to ogół podejmowanych działań i sposób postępowania mający wpływ na zdrowie, pomagający je utrzymać lub obniżyć. Są to wszelkie działania podejmowane celowo, świadomie, niezależnie od ich skuteczności. Zachowania zdrowotne to czynnik wpływający na zdrowie w sposób, który można najłatwiej modyfikować [8, 39, 84]. Zachowania zdrowotne poszczególnych osób obrazują ich stosunek do zdrowia. [39]. Zachowania zdrowotne kształtowane są już od wczesnego dzieciństwa i często są one wzorowane na zachowaniach rodziców czy opiekunów.Jak pokazują badania to właśnie zachowania zdrowotne, jako jeden ze składników stylu życia, a nie uwarunkowania genetyczne, środowiskowe czy opieka medyczna, wpływają w głównej mierze na poziom zdrowia i jakość życia danej osoby [84]. Inne

definicje

w

zakresie

zachowań

zdrowotnych

umieszczają

zachowania

charakterystyczne dla każdego człowieka takie jak: postawy, zwyczaje, nawyki, rożne formy aktywności, mające na celu poprawę, ochronę lub utrzymanie zdrowia a także wyznawane przez jednostkę wartości w zakresie zdrowia [11, 71].

2.2.

Determinanty zachowań zdrowotnych

Zachowania zdrowotne są grupą zachowań, która może ulegać ciągłym modyfikacjom w trakcie życia jednostki ludzkiej. Stanowią one składową stylu życia człowieka [8].

17

Literatura, jako najważniejsze determinanty zachowań zdrowotnych podaje uwarunkowania kulturowe, ekonomiczne, środowiskowe czy społeczno – demograficzne tj.: wiek, płeć, stan cywilny, wykształcenie, wykonywany zawód oraz sytuacja materialna czy miejsce zamieszkania [49, 84]. Badania ukazują, że jednym z najważniejszych czynników wpływających na zachowania zdrowotne jest status ekonomiczny danej osoby. Osoby o niskim statusie socjoekonomicznym mają obniżony poziom zachowań zdrowotnych, a czasami ich sytuacja materialna wpływa wręcz na zahamowanie rozwoju i przestrzegania zachowań zdrowotnych [24, 84]. Równie istotnym czynnikiem determinującym zachowania zdrowotne, obok wyżej wymienionych, jest poziom posiadanej wiedzy medycznej. Wraz ze wzrostem wiedzy, zwiększa się świadomość celowości i zasadności pozytywnych działań oraz zachowań prozdrowotnych [48, 84]. Jako czynnik posiadający wpływ

na zachowania zdrowotne wymienia się także cechy

osobowościowe oraz czynniki psychologiczne w obrębie, których można wyszczególnić stany emocjonalne i potrzeby [71].

2.3.

Podział zachowań zdrowotnych

Jednym z najczęściej stosowanych podziałów zachowań zdrowotnych w literaturze jest ten na: 

Zachowania prozdrowotne (biopozytywne, sprzyjające zdrowiu, pozytywne): mające za zadanie podtrzymanie na obecnym stanie lub umocnienie zachowań zdrowotnych, jak również przywracanie zdrowia czy też sprawności. Można wśród nich

wymienić:

aktywność

fizyczną,

prawidłowe

odżywianie,

zachowanie

bezpieczeństwa oraz metody radzenia sobie ze stresem, a także higiena ciała oraz odpowiednie relacje z ludźmi [43, 39, 71]; 

Zachowania antyzdrowotne(bionegatywne, zagrażające zdrowiu, negatywne): wykazujący negatywny wpływ na zdrowie, powodujący jego zagrożenie chorobą czy też utratą sprawności. Zalicza się do nich: nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, przyjmowanie narkotyków, niski poziom aktywności fizycznej czy nieprawidłowe odżywianie [39, 45,71].

Innym podziałem zachowań zdrowotnych jest ten na: 

Zachowania zdrowotne w zdrowiu; 18



Zachowania zdrowotne w doświadczeniu choroby;



Zachowania zdrowotne w roli chorego [39].

M. Ogryzko – Wiewiórkowska dzieli zachowania zdrowotne ze względu na: 

Stan zdrowia;



Znaczenie dla organizmu;



Czynnik inspirujący;



Podmiot działania;



Posiadaną wiedzę medyczną;



Relację do przedmiotu działania [84].

Jeszcze innym podziałem zachowań zdrowotnych jest ich podział na: 

Zachowania zdrowotne w profilaktyce;



Zachowania zdrowotne w chorobie;



Zachowania zdrowotne w rehabilitacji [39].

2.4.

Zachowania zdrowotne osób chorych na padaczkę w świetle literatury

Zachowania zdrowotne to zespół działań i czynności, podlegających ciągłym modyfikacjom w trakcie życia każdego człowieka. Pozytywne zachowania zdrowotne mogą w znaczący sposób przyczynić się do obniżenia częstości i ciężkości ataków padaczkowych chorego. Jednakże zachowania zdrowotne negatywne mogą być przyczyną występowania zwiększonej ilości napadów padaczkowych [43, 55]. Aktywność fizyczna Aktywność fizyczna to jeden z najważniejszych elementów zachowań sprzyjających zdrowiu. Pomaga ona w utrzymaniu organizmu w pełnej możliwej sprawności oraz wydolności fizycznej. Jednocześnie, w przeciwieństwie do siedzącego trybu życia, zapobiega rozwojowi wielu chorób tj.: otyłość, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca. Ruch zalecany jest także u osób chorych na padaczkę. Jednakże choroba ta narzuca pewne ograniczenia w codziennej aktywności fizycznej, ale nie umożliwia jej całkowicie. Zasadniczo wskazane jest, aby osoby chore na padaczkę także podejmowały wysiłek fizyczny. Jednak nie powinien być on zbyt duży, ponieważ może to wywołać napad 19

padaczkowy. Pamiętać należy, że każdy wysiłek fizyczny powinien być dostosowany do możliwości osoby go podejmującej. Optymalną formą aktywności fizycznej jest umiarkowany wysiłek. Uprawiając sport zalecane jest towarzystwo osoby, wiedzącej o chorobie i potrafiącej udzielić pierwszej pomocy. Osoby chore na padaczkę nie powinny uprawiać sportów ekstremalnych czy wyczynowych. Powinny także unikać samotnego pływania, spacerowania czy jazdy na rowerze, bez opieki innej osoby. Wykonując ćwiczenia gimnastyczne powinny się upewnić co do bezpiecznego otoczenia, które nie zwiększy obrażeń w trakcie ewentualnego napadu padaczkowego [12, 55, 88]. Odżywianie Odżywianie to jedna z podstawowych potrzeb człowieka, której niezaspokojenie może negatywnie wpływać na organizm. Błędy żywieniowe mogą przyczyniać się do rozwoju wielu chorób. Nadmierne spożycie pokarmów może prowadzić do otyłości. Zasady racjonalnego żywienia tj. spożycie minimum 3 regularnych posiłków w ciągu dnia czy urozmaicona dieta, zgodna piramidą żywienia, powinny być także stosowane u osób chorych na padaczkę. Prawidłowe żywienie jest ważne tu także z powodu wielu innych aspektów. Zbyt obfity lub zbyt szybko spożyty posiłek może spowodować atak padaczkowy [4, 5, 24, 39, 55]. Dieta w padaczce ma szczególe znaczenie. W związku z dużą częstością występowania padaczki lekoopornej, lekarze pracują nad nowymi, alternatywnymi metodami leczenia. Jedną z takich metod, zyskujących popularność, jest leczenie padaczki przy pomocy diety ketogennej. Jest to dieta polegająca na obniżonym pozyskiwaniu energii z węglowodanów i białek na rzecz tej z tłuszczów. Dieta ta jest dietą bardzo restrykcyjną, w związku z czym w Polsce niewiele osób decyduje się na jej wprowadzenie. Najczęściej jest stosowana u dzieci chorych na padaczkę, jednakże decyduje się na nią także pewna grupa chorych dorosłych[35, 55, 80].

Palenie papierosów Palenie tytoniu w znacznej mierze przyczynia się do pogorszenia stanu zdrowia. Dym tytoniowy zawiera wiele substancji szkodliwych m. in.: nikotynę, tlenek węgla, a także substancje drażniące i karcenogenne. W równej mierze szkodliwe jest palenie czynne, co i bierne. Skutki palenia są niezwykle dotkliwe będąc przyczyną rozwoju wielu chorób tj.: nowotwory, nienowotworowe schorzenia układu oddechowego (np. POChP), choroby układu naczyniowego (np. choroba wieńcowa, miażdżyca) [19, 24, 34, 39]. 20

Badanie nie wykazały, aby palenie tytoniu oddziaływało w bardziej niekorzystny sposób na pacjentów chorych a padaczkę, niż na osoby zdrowe. Jednakże należy pamiętać o ogólnej szkodliwości palenia papierosów. Ponadto osoby palące, są osobami słabiej zmotywowanymi do przestrzegania innych zachowań prozdrowotnych [55, 59, 78, 79]. Spożywanie alkoholu Negatywnym zachowaniem zdrowotnym jest spożywanie alkoholu. Nadmierne spożywanie alkoholu może prowadzić do rozwoju choroby alkoholowej, która oddziałuje wyniszczająco na cały organizm. Ponadto alkohol powoduje uszkodzenia w obrębie prawie wszystkich układów, a w szczególności w układzie krążenia (ryzyko rozwoju np. nadciśnienia tętniczego lub też zaburzeń rytmu serca), układzie pokarmowym (ryzyko występowania bóli brzucha, biegunek, marskości wątroby), układzie nerwowym (ryzyko rozwoju polineuropatii alkoholowej czy też majaczenia alkoholowego). Spożycie alkoholu przyczynia się także do rozwoju nowotworów: jamy ustnej, krtani, przełyku i wątroby [24, 39]. Alkohol w znacznej mierze wpływa na osoby chore na padaczkę. Nadmierne spożycie alkoholu może spowodować napad padaczkowy. Często padaczka występuje jako konsekwencja długotrwałego nadużywania alkoholu. Dlatego niezwykle ważna jest edukacja pacjentów chorych na padaczkę, w zakresie konsekwencji spożywania alkoholu [73, 83].

Stres Stres w niewielkich ilościach wpływa na ludzi motywująco. Jednakże w obecnych czasach ludzie są stale narażeni na stres w zbyt dużych ilościach. Wynika to z obecnego stylu życia. Nadmierny stres działa niekorzystnie na osoby chore na padaczkę, przyczyniając się do zwiększenia ilości i częstości ataków padaczkowych. Stres często także uniemożliwia sen co może być kolejną przyczyną epizodów padaczkowych. Należy uczyć się i stosować metody relaksacyjne, pozwalające obniżyć poziom stresu. Ważne jest także świadome unikanie sytuacji stresujących oraz prawidłowy sen [13,79, 91].

3. Zdrowie 21

3.1. Pojęcie kontroli zdrowia Ludzie mają różnorodne przeświadczenie na temat tego, kto kontroluje ich zdrowie lub jakie czynniki są za nie odpowiedzialne. Znaczna część społeczeństwa za stan swojego aktualnego zdrowia odpowiedzialnością obarcza przypadek, inni służbę zdrowia. Pozostała grupa uważa, iż stan ich zdrowia zależy od ich własnych, świadomie podejmowanych działań profilaktycznych, prozdrowotnych oraz stylu życia. Jednakże, jak pokazują badania, za nasze zdrowie największą odpowiedzialność ponosimy my sami. To każdy człowiek sprawuje największą kontrolę nad swoim zdrowiem bo aż w 90%, na które składają się: styl życia (53%), środowisko, w którym człowiek żyje (21%) oraz czynniki genetyczne (16%). Część z tych składowych – styl życia oraz środowisko zamieszkania – może podlegać modyfikacjom, jest zależna od naszych wyborów. Jedynie nie możemy w pełni kontrolować czynników genetycznych. Natomiast opieka zdrowotna za stan naszego zdrowia odpowiada jedynie w 10% [41, 44, 47]. Poczucie kontroli ma znaczący wpływ na zachowanie się i funkcjonowanie człowieka w trudnych dla niego sytuacjach. Odpowiada ono za przebieg procesu stresowego umożliwiając ocenę stopnia zagrożenia, a także wybranie i wdrożenie określonej strategii radzenia sobie ze stresem [57, 63]. Sokołowska uważa, że istnieją dwie możliwości umiejscowienia kontroli zdrowia: wewnętrzne oraz zewnętrzne umiejscowienie kontroli zdrowia. Umiejscowienie wewnętrzne opisuje kontrolę zdrowia jako bezpośrednie, świadome działanie jednostki, w pełni od niejzależne. Natomiast przyjmując umiejscowienie zewnętrzne jednostka za stan swojego zdrowia odpowiedzialnością obarcza czynniki zewnętrzne tj.: przypadek, przeznaczenie, działania innych ludzi, szczęście [75]. Osoby, które posiadają wewnętrzne umiejscowienie kontroli zdrowia, są osobami, które biorą większą odpowiedzialność za swoje zdrowie, proces leczenia czy rehabilitacji, w większym stopniu akceptują towarzyszące im choroby. Są to osoby skłonne do przestrzegania zaleceń i zasad leczenia, podejmowania wysiłku, poszerzania swojej wiedzy w procesie edukacji zdrowotnej, stosowania pozytywnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Osoby te są wrażliwe na wszelkie zmiany czy nieprawidłowości zachodzące w ich organizmach i w wypadku zauważenia takowych natychmiastowo zgłaszają się do lekarza, co umożliwia jak najszybsze rozpoczęcie leczenia oraz odzyskanie pożądanego stanu zdrowia.

22

Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli zdrowia są natomiast bardziej bierne jako główne

działanie

mające

na

celu

utrzymanie

zdrowia

podejmują

siędokładnego

przestrzeganiazaleceń lekarskich.W mniejszym stopniu są nastawione na edukację, niechętnie podejmują się pozytywnych zachowań zdrowotnych uważając, że żadne z tych działań nie może się znacząco przyczynić do poprawy ich stanu zdrowia. Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli zdrowia w większej mierze nie akceptują swojego stanu zdrowia, jako sposób radzenia sobie z chorobą stosują mechanizm wyparcia, zaprzeczenia. Część tych osób odpowiedzialnością za stan swojego zdrowia obarcza innych ludzi: pracowników służby zdrowia, rodzinę, przyjaciół. W przypadku takich osób niezwykle ważna jest rola pracowników służby zdrowia, jako osób, które motywują, wspierają i edukują, uświadamiając pacjentów, jak wiele w kwestii ich zdrowia, zależy od nich samych i ich odpowiedniego nastawienia. Biorąc pod uwagę, iż służba zdrowia w niewielkim stopniu ponosi odpowiedzialność

za

stan

zdrowia

każdego

człowieka,

ważne

jest

odpowiednie

ukierunkowanie chorych, poświęcenie im odpowiedniej ilości czasu, dokładne wyjaśnienie mechanizmów choroby, zachęcanie do podejmowania aktywnych działań, przywrócenie wiary we własne możliwości kontroli zdrowia, tak, aby chorzy mogli zacząć samodzielnie, aktywnie wpływać na swoje zdrowie. Pozostała grupa osób o zewnętrznej kontroli zdrowia, odpowiedzialnością za stan swojego zdrowia obarcza przypadek, los, szczęście, siłę wyższą. Osoby te uważają, że w kwestii zdrowia od ich działań nic nie zależy lub zależy bardzo niewiele. Również w przypadku takich osób, ważna jest edukacja, mająca na celu uświadomienie im, jak bardzo mogą wpłynąć na swoje zdrowie poprzez samodzielne podejmowanie działań, stosowanie się do zaleceń, przejawianie pozytywnych zachowań zdrowotnych[3, 7, 10, 77].

3.2. Akceptacja choroby Akceptacja choroby jest procesem długotrwałym i niejednorodnym, u każdego człowieka może mieć inny przebieg. Szczególnie ważna jest w przypadku chorób przewlekłych, wymagających długoletniego leczenia. Obejmuje nie tylko akceptację samego faktu bycia chorym, czy danej jednostki chorobowej, ale także zmiany w wyglądzie fizycznym, sprawności fizycznej i intelektualnej oraz ograniczeń wywołanych chorobą. Przejawia się ona w dużej mierze w sferze psychicznej. Pełna akceptacja choroby może wymagać wiele czasu i wysiłku ze strony chorego. Pozwala jednak ona na lepsze samopoczucie psychiczne, dobrowolne dostosowanie się do zaleceń i ich przestrzeganie, podejmowanie zachowań 23

prozdrowotnych. W akceptacji choroby przez samego chorego pomaga także akceptacja ze strony bliskich, współpracowników i środowiska, w którym żyje. Do akceptacji potrzebna jest wiedza na temat choroby, ograniczeń nią wywołanych, czynników, które należy unikać, aby nie pogorszyć swojego stanu, zasad leczenia i rehabilitacji. Całkowita akceptacja choroby wpływa pozytywnie na jakość życia osoby nią dotkniętej. Czasami u chorych nigdy nie dochodzi do procesu zaakceptowania choroby, na skutek lęku przed utratą kontroli nad własnym ciałem, obawy przed byciem zależnym od innych czy ograniczeń niezależności [22, 46].

24

II. Część metodologiczna 1. Podstawy metodologii badań własnych

1.1. Cel badań Według literatury celem badań określa się oznaczenie obszaru poznania, co warunkuje efektywne działanie z uwzględnieniem elementów determinujących pożądany stan rzeczywistości. Cel osiągamy w konsekwencji badań i podejmowanych w ich zakresie działań. Celem badań naukowych jest więc określenie i zrozumienie celu, w którym są podejmowane badania, a także zrozumienie do czego można wykorzystać otrzymane wyniki [50, 81]. Celem mojej pracy było określenie umiejscowienia kontroli zdrowia oraz określenie zachowań zdrowotnych pacjentów chorych na padaczkę.

1.2. Problemy i hipotezy badawcze Problem badawczy jest to trudność, którą rozpatruje się w procesie metodologicznym, ukazuje on naszą niewiedzę, a w związku z tym zawęża zakres poszukiwań badawczych [89]. Problem badawczy może odnosić się do wszystkich dziedzin pielęgniarstwa. Możemy wyróżnić problem główny, który najczęściej ma postać zdania pytającego i określa on całość badanego przez nas zjawiska. Ponadto wyróżnia się, wynikające z problemu głównego, problemy szczegółowe, które odnoszą się do poszczególnych jego części [16, 50, 62]. Głównym problemem badawczym mojej pracy była odpowiedź na pytanie: W którym wymiarze (wewnętrzny, wpływ innych, przypadek) pacjenci z padaczką umiejscawiają kontrolę zdrowia oraz jakie zachowania zdrowotne preferują? Z problemu głównego wynikają problemy szczegółowe. Problemy badawcze szczegółowe: 1. Którym z wymiarów kontroli zdrowia pacjenci z padaczką przypisują najwyższą rangę?

25

2. Jakie zachowania zdrowotne preferują pacjenci chorzy na padaczkę? 3. W jakim stopniu pacjenci chorzy na padaczkę akceptują swoją chorobę? 4. Który z wymiarów umiejscowienia kontroli zdrowia w największym stopniu determinuje prawidłowe zachowania zdrowotne chorych na padaczkę? 5. Jaki jest związek pomiędzy umiejscowieniem kontroli zdrowia a akceptacją choroby przez chorych na padaczką? 6. Jaki jest związek pomiędzy umiejscowieniem kontroli zdrowia a zachowaniami zdrowotnymi chorych na padaczkę? 7. Czy istnieje zależność między akceptacją choroby a zachowaniami zdrowotnymi ankietowanych? 8. Czy istnieje zależność między akceptacją choroby przez chorych na padaczkę a umiejscowieniem kontroli zdrowia? 9. Jaki jest związek pomiędzy cechami badanej grupy, umiejscowieniem kontroli zdrowia a zachowaniami zdrowotnymi chorych na padaczkę? Hipoteza badawcza Hipoteza stanowi odpowiedź na zawarte w problemie pytanie. Jest to pewne przypuszczenie mówiące o zależnościach pomiędzy zmiennymi poddanymi badaniu. Hipoteza umożliwia opisanie wyniku, nie podając jednocześnie sposobu jego rozwiązania [50, 69,81]. Hipoteza główna Zdecydowana większość pacjentów z padaczką umiejscawia kontrolę zdrowia w wymiarze wewnętrznym oraz preferuje prawidłowe zachowania zdrowotne. Hipotezy szczegółowe 1. Przypuszczam, że zdecydowana większość pacjentów z padaczką przypisuje najwyższą rangę wewnętrznej kontroli swojego zdrowia. 2. Zakładam, że zdecydowana większość chorych na padaczkę preferuje prawidłowe zachowania zdrowotne. 3. Przypuszczam, że większość pacjentów z padaczką nie akceptuje swojej choroby. 4. Zakładam, że prawidłowe zachowania zdrowotne chorych na padaczkę są determinowane w największym stopniu przez wewnętrzny wymiar kontroli zdrowia. 5. Uważam, że w równym stopniu na akceptację choroby przez chorych na padaczkę ma wewnętrzny wymiar kontroli zdrowia oraz wpływ innych. 26

6. Domniemam, że istnieje istotny związek między poszczególnymi wymiarami umiejscowienia kontroli zdrowia a zachowaniami zdrowotnymi badanych pacjentów. 7. Przypuszczam, że istnieje istotna statystycznie zależność między akceptacją choroby a zachowaniami zdrowotnymi pacjentów z padaczką. 8. Zakładam, że istnieje zależność między akceptacją choroby przez chorych na padaczkę a wewnętrznym umiejscowieniem kontroli zdrowia. 9. Uważam,

że

istnieje

istotny związek

pomiędzy

cechami

badanej

grupy,

umiejscowieniem kontroli zdrowia a prawidłowymi zachowaniami zdrowotnymi.

1.3. Zmienne i ich wskaźniki Zmienna Pojęcie zmiennej jest definiowane przez różnych autorów, w różny sposób. Z Skorny definiuje zmienną jako: „cecha, charakterystyka, właściwość przedmiotu bądź zjawiska, której wielkość, intensywność, częstość występowania może ulec zmianom zależnie od rodzaju okoliczności” [76]. Zmienne dzielą się na zmienne zależne i zmienne niezależne. Zmienna zależnaznajduje się pod wpływem zmiennych niezależnych, które mogą ją dowolnie zmieniać [62]. Zmienne zależne: 

Zachowania zdrowotne chorych;



Umiejscowienie kontroli zdrowia;



Akceptacja choroby.

Zmienna niezależnato zmienna, która sama nie podlega modyfikacjom, jednakże wpływa na inne zmienne zależne. Powoduje skutki, które mogą zostać zbadane [17, 50]. Zmienne niezależne: 

Wiek;



Płeć;



Miejsce zamieszkania;



Wykształcenie;



Z kim mieszka;



Aktualne zajęcie;



Czas trwania choroby;



Metoda leczenia. 27

Wskaźnik Jest to przyszły stan rzeczy, która pozwala stwierdzić, iż konkretna cecha wystąpiła na pewno albo też z pewnym prawdopodobieństwem. Literatura wyróżnia trzy rodzaje wskaźników: empiryczne, definicyjne i inferencyjne [50].

1.4. Metody badań, techniki i narzędzia badawcze Według Okonia metoda to regularnie używany rodzaj postępowania, który prowadzi ku uprzednio przyjętego wyniku [62]. Metody badawcze to głównie typowe i powtarzalne sposoby gromadzenia, opracowywania, a także analizy i interpretacji danych, które mają za cel uzyskanie odpowiedzi na zadane pytania. Metoda badań, jest więc ogółem działań, obejmujących wszelkie postępowania badacza, które są podjęte w celu rozwiązania ściśle określonego problemu naukowego [51, 61,69]. Metody badawcze W niniejszej pracy posłużyłam się metodą sondażu diagnostycznego, co umożliwiło zbadanie dużej grupy badawczej. Sondaż diagnostyczny jest sposobem gromadzenia danych o problemach badawczych będących obiektem zainteresowania badacza. Stosowany jest on w celowo dobranej grupie respondentów, w której występuje zjawisko interesujące badacza. Pozwala określić nasilenie tego zjawiska, a także towarzyszące mu poglądy czy opinie [9, 50, 69]. Techniki badawcze Techniki badawcze to skonkretyzowane sposoby postępowania badawczego. Dokładniej jako techniki badawcze rozumie się ściśle określone czynności praktyczne, które pozwalają na uzyskanie wiarygodnych informacji. Są one określone przez dobór konkretnej metody. Zastosowana w niniejszej pracy technika badawcza to kwestionariusz ankiety [52, 69, 82]. Narzędzia badawcze Narzędzia badawcze to materiały czy narzędzia techniczne służące do przeprowadzania badań i zbierania danych. Mogą to być zarówno testy, kwestionariusze, ankiety czy skale obserwacji, jak i magnetofony, kamery czy aparaty fotograficzne [62]. Ankieta jest rodzajem wywiadu, pozwala na zgromadzenie odpowiedzi na interesujące badacza pytania. Kwestionariusz ankiety uzupełnia respondentw obecności badacza lub samodzielnie. Ważne jest, więc prawidłowe i zrozumiałe sformułowanie pytań oraz przejrzystość kwestionariusza ankiety [50, 68]. 28

1.5. Charakterystyka narzędzia badawczego W niniejszej pracy jako narzędzie badawcze zastosowano kwestionariusz ankiety, złożony z czterech części. Pierwsza część ankiety to autorski kwestionariusz ankiety składający się z 6 pytań zamkniętych oraz 2 półotwartych z możliwością wpisania własnych odpowiedzi przez ankietowanych. Pytania te pozwalają na zebranie danych demograficznych grupy badawczej tj: wiek, płeć, miejsce zamieszkania, poziom wykształcenia. W kwestionariuszu ankiety znalazły się również pytania o to, czy ankietowany zamieszkuje sam, czy też z rodziną oraz aktualne zajęcie, datę rozpoznania choroby i metody leczenia. Druga część ankiety to Wielowymiarowa Skala Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC) autorstwa Kennetha A. Wallstona, Barbary S.Wallston, Roberta DeVeliisa, w adaptacji polskiej Zygfryda Juczyńskiego. Ten kwestionariusz ankiety składa się z 18 stwierdzeń oraz ujmuje przekonania dotyczące zgeneralizowanych oczekiwań w trzech wymiarach umiejscowienia kontroli zdrowia: - wewnętrzne (W) – kontrola nad własnym zdrowiem zależy ode mnie; - wpływ innych (I) – własne zdrowie jest wynikiem oddziaływania innych, zwłaszcza personelu medycznego; - przypadek (P) – o stanie zdrowia decyduje przypadek lub inne czynniki zewnętrzne. Ankietowani odpowiadali w jakim stopniu zgadzają się z każdym z 18 podanych stwierdzeń poprzez sześciostopniową skalę: 1 – NIE zdecydowanie nie zgadzam się 2 – w pewnym stopniu nie zgadzam się 3 – w małym stopniu nie zgadzam się 4 – w małym stopniu zgadzam się 5 – w pewnym stopniu zgadzam się 6 – Tak zdecydowanie zgadzam się. Twierdzenia składające się na poszczególne wymiary to: - wymiar: wewnętrzny (W) – twierdzenia: 1, 6, 8, 12, 13, 17; - wymiar: wpływ innych (I) – twierdzenia: 3, 5, 7, 10, 14, 18; - wymiar: przypadek (P) – twierdzenia: 2, 4, 9, 11, 15, 16. Zakres wyników dla każdej ze skali to od 6 do 36 punktów, przy czym im wynik wyższy tym silniejsze przekonanie, że dany czynnik ma wpływ na stan zdrowia. Przyjęcie za punkt 29

podziału wartości środkowej powoduje, że wszystkie wyniki powyżej i poniżej mediany traktowane są jako wysokie lub niskie. Tym samym eliminuje się wyniki przeciętne, z których jedna połowa zostaje zaliczona do wyników niskich, druga zaś do wysokich [32, 33, 42]. Trzecia część ankiety to Skala Akceptacji Choroby (AIS) autorstwa Barbary J. Felton, Tracey A. Revenson i G. A. Hinrichsena w adaptacji polskiej Zygfryda Juczyńskiego. Ten kwestionariusz ankiety składa się z 8 stwierdzeń opisujących negatywne konsekwencje złego stanu zdrowia dzielących się na cztery tematyczne obszary: akceptacja ograniczeń narzuconych przez chorobę, brak samowystarczalności, pogorszenie się poczucia własnej wartości i poczucie zależności od osób drugich. Ankietowani odpowiadali w jakim stopniu zgadzają się z każdym z 8 podanych stwierdzeń poprzez pięciostopniową skalę: 1 – zdecydowanie zgadzam się 2 – zgadzam się 3 – nie mam pojęcia 4 – nie zgadzam się 5 – zdecydowanie nie zgadzam się. Skala obejmuje wynik od 8 do 40 punktów, przy czym niski wynik oznacza brak akceptacji oraz przystawania się do choroby a także silne poczucie dyskomfortu psychicznego. Natomiast wynik wysoki oznacza akceptację własnego stanu choroby i dobrego stanu psychicznego [22, 32]. Czwarta część ankiety to Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ) autorstwa Zygfryda Juczyńskiego. Ten kwestionariusz ankiety składa się z 24 stwierdzeń, opisujących różnorodne zachowania związane ze zdrowiem, uwzględniając w swoim zakresie cztery kategorie: - prawidłowe nawyki żywieniowe; - zachowania profilaktyczne; - pozytywne nastawienie psychiczne; - praktyki zdrowotne. Ankietowani odpowiadali w jakim stopniu zgadzają się z każdym z 24 podanych stwierdzeń poprzez pięciostopniową skalę: 1 – prawie nigdy 2 – rzadko 3 – od czasu do czasu 4 – często 30

5 – prawie nigdy. Twierdzenia składające się na kategorie to: - prawidłowe nawyki żywieniowe: 1, 5, 9, 13, 17, 21; - zachowania profilaktyczne: 2, 6, 10, 14, 18, 22; - pozytywne nastawienie psychiczne: 3, 7, 11, 15, 19, 23; - praktyki zdrowotne: 4, 8, 12, 16, 20, 24. Zakres wyników dla każdej ze skali to od 24 do 120 punktów, przy czym im wynik wyższy tym mocniejsze nasilenie deklarowanych przez respondenta zachowań zdrowotnych [8, 32, 42].

1.6. Teren, organizacja i przebieg badań Badania przeprowadzono od lutego do lipca 2015 roku. Miejscem badania był: Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Lublinie oraz w Powiatowym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Starachowicach. Badania zostały przeprowadzone po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym w Lublinie nr KE-0254/257/2014 z dnia 25 września 2014 roku. Udział w przeprowadzonych badaniach był dobrowolny, a osoby biorące w nich udział zostały poinformowane o ich celu i charakterze, a także podpisały „wzór świadomej zgody na udział w badaniu”. Ponadto ankietowani zostali poinformowani o możliwości odstąpienia od badania w dowolnej chwili bez podania przyczyny i poniesienia jakichkolwiek konsekwencji. Przebadano 83 osoby, w tym 50 kobiet i 33 mężczyzn w wieku od 18 do 80 lat. Badaniem objęto osoby niezależnie od miejsca zamieszkania czy też poziomu wykształcenia. U wszystkich ankietowanych zdiagnozowano padaczkę.

1.7.

Analiza statystyczna

Wypełnione kwestionariusze ankiety zostały poddane kodyfikacji w programie EXCEL według przyjętych kategorii. Następnie otrzymany materiał został poddany analizie statystycznej co pozwoliło na otrzymanie szerszej charakterystyki. Wartości analizowanych parametrów mierzalnych przedstawiono przy pomocy wartości średniej, mediany i odchylenia standardowego, a dla niemierzalnych przy pomocy liczności i odsetka.

31

W obliczeniach zastosowano testy parametryczne. Do porównania średnich z dwóch niezależnych od siebie grup zastosowano test t-studenta. Dla sprawdzenia czy jedna zmienna niezależna wpływa na wynik jednej zmiennej zależnej oraz porównania więcej niż dwóch grup zastosowano test ANOVA w schemacie jednoczynnikowej analizy wariancji. Do zbadania związku pomiędzy zmiennymi zastosowano korelację R Pearsona. Przyjęto poziom istotności p0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 8.

MHLC

Kontrola wewnętrzna Wpływ innych

Wykształcenie Podstawowe/zawodowe Średnie M SD M SD

ANOVA Wyższe M SD

25,15

5,62

26,61

6,25

26,30

6,06

0,386

p=0,681

22,40

7,63

20,44

6,21

20,96

6,30

0,571

p=0,567

20,25

6,58

20,58

5,46

17,41

5,88

2,481

p=0,090

Przypadek Tabela 8. Ocena wymiarów umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem miejsca zamieszkania

Dla lepszego zobrazowania średniejdla wymiarów kontroli zdrowia z uwzględnieniem wykształcenia przedstawiono poniższą rycinę. Wynika z niej, że najwyższy wynik respondenci otrzymali, niezależnie od wykształcenia, dla wewnętrznego wymiaru kontroli zdrowia (ankietowani z wykształceniem podstawowym lub zawodowym – 25,15, badani z wykształceniem średnim – 26,61 zaś respondenci z wykształceniem wyższym – 26,3). Zaś najniższy wynik, również bez względu na wykształcenie badani otrzymali dla wymiaru umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek (ankietowani z wykształceniem podstawowym lub zawodowym – 20,25, badani z wykształceniem średnim – 20,58 zaś respondenci z wykształceniem wyższym – 17,41).

44

30

26,61 25,15

26,3 22,4 20,44 20,96

25 20

20,25 20,58 17,41 Podstawowe/zawodowe

15

Średnie

10

Wyższe

5 0 Kontrola wewnętrzna

Wpływ innych

Przypadek

Rycina 14. Średnia ocena w zakresie umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem wykształcenia

Zamieszkiwanie samotnie lub z rodziną nie różnicuje grupy badanych w zakresie skal umiejscowienia kontroli zdrowia. Zarówno dla wymiaru wewnętrznego, wpływu innych jak i przypadku, niezależnie od tego czy respondenci mieszkali z rodziną lub samotnie nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 9.

MHLC

Kontrola wewnętrzna Wpływ innych Przypadek

Aktualne zamieszkiwanie Samotnie Z rodziną M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

26,50

7,87

26,07

5,53

0,205

p=0,840

20,81

7,40

21,15

6,41

-0,183

p=0,855

17,50

4,76

19,94

6,18

-1,475

p=0,144

Tabela 9. Ocena wymiarów umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną

Na poniższej rycinie zobrazowano średnią dla wymiarów kontroli zdrowia z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną. Wynika z niej, że najwyższy wynik respondenci 45

otrzymali, niezależnie od tego czy zamieszkują samotnie czy z rodziną, dla wewnętrznego wymiaru kontroli zdrowia. Zamieszkujący samotnie średnio – 26,5 a mieszkający z rodziną – 26,07. Również zarówno w grupie ankietowanych zamieszkujących samotnie jak i z rodziną najniższy wynik przypadł kontroli zdrowia w wymiarze przypadku (mieszkający samotnie – 17,5, mieszkający z rodziną – 19,94).

30

26,5 26,07

25

20,81 21,15

19,94 17,5

20

Samotnie

15

Z rodziną

10 5 0 Kontrola wewnętrzna

Wpływ innych

Przypadek

Rycina 15. Średnia ocena w zakresie umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną

Sytuacja zawodowa nie różnicuje grupy badanych w zakresie skal umiejscowienia kontroli zdrowia. Zarówno dla wymiaru wewnętrznego, wpływu innych jak i przypadku, niezależnie od sytuacji zawodowej respondentów nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 10.

MHLC

Kontrola wewnętrzna Wpływ innych Przypadek

Sytuacja zawodowa Niepracujący Pracujący Emeryci/renciści (uczący się, bezrobotni) M SD M SD M SD

ANOVA

25,24

5,99

26,90

5,42

25,68

7,04

0,616

p=0,542

22,19

6,62

20,35

5,19

21,36

8,62

0,562

p=0,572

19,57

5,78

20,00

6,09

18,41

6,12

0,499

p=0,609

Tabela 10. Ocena umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem sytuacji zawodowej 46

Poniższa rycina obrazuje wymiary kontroli zdrowia z uwzględnieniem sytuacji zawodowej ankietowanych. Niezależnie od sytuacji zawodowej badani najwyższe wyniki otrzymali dla wewnętrznego wymiaru umiejscowienia kontroli zdrowia (niepracujący – 25,24, pracujący – 26,9, emeryci/renciści – 25,68). Najniższe wyniki, bez względu na sytuację zawodową, ankietowani uzyskali dla wymiaru kontroli zdrowia – przypadek (niepracujący – 19,57, pracujący – 20,0, emeryci/renciści – 18,41).

30 25,24

26,9

25,68

25

22,19 20,35

21,36 19,57

20 18,41

20

Niepracujący 15

Pracujący Emeryci/renciści

10 5 0 Kontrola wewnętrzna

Wpływ innych

Przypadek

Rycina 16. Średnia ocena w zakresie umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem sytuacji zawodowej Czas trwania choroby nie różnicuje grupy badanych w zakresie skal umiejscowienia kontroli zdrowia. Zarówno dla wymiaru wewnętrznego, wpływu innych jak i przypadku, niezależnie od czasy trwania choroby respondentów nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 11.

MHLC

Kontrola wewnętrzna Wpływ innych Przypadek

Czas trwania choroby 0-5 lat Powyżej 5 lat M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

26,46

6,37

25,91

5,75

0,410

p=0,683

21,32

7,38

20,89

5,91

0,297

p=0,767

19,54

6,52

19,41

5,60

0,096

p=0,924

Tabela 11. Ocena umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem czasu trwania choroby 47

Jak obrazuje poniższa rycina najwyższe wyniki ankietowani otrzymali, bez względu na czas trwania choroby, dla wewnętrznego wymiaru kontroli zdrowia: ankietowani chorujący do 5 lat – 26,46,a powyżej 5 lat – 25,91. Natomiast najniższą średnią badani uzyskali dla wymiaru kontroli zdrowia – przypadek: respondenci chorujący do 5 lat – 19,54, zaś powyżej 5 lat – 19,41.

30

26,46

25,91

25

21,32

20,89

19,54

19,41

20 0-5 lat

15

Powyżej 5 lat

10 5 0 Kontrola wewnętrzna

Wpływ innych

Przypadek

Rycina 17. Średnia ocena w zakresie umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem czasu trwania choroby Metoda leczenia choroby nie różnicuje grupy badanych w zakresie skal umiejscowienia kontroli zdrowia. Zarówno dla wymiaru wewnętrznego, wpływu innych jak i przypadku, niezależnie od metody leczenia stosowanej przez respondentów nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 12.

MHLC

Kontrola wewnętrzna Wpływ innych Przypadek

Metoda leczenia FarmakoterapiaFarmakoterapiamonoterapia terapia skojarzona M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

26,18

5,72

26,25

6,55

-0,051

p=0,959

21,16

6,53

20,91

6,83

0,169

p=0,866

20,16

6,25

18,28

5,51

1,389

p=0,169

Tabela 12. Ocena umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem metody leczenia

48

Dla lepszego zobrazowania średniej dla poszczególnych wymiarów kontroli zdrowia zamieszczono poniższą rycinę. Z przeprowadzonych badań wynika, że ankietowani bez względu na rodzaj leczenia najwyższe wyniki otrzymali dla wewnętrznego wymiaru kontroli zdrowia – respondenci jako metodę leczenia wskazujący monoterapię – 26,18, natomiast terapię skojarzoną – 26,25. Najniższą średnią badani uzyskali w przypadku umiejscowienia kontroli zdrowia w wymiarze przypadku - respondenci jako metodę leczenia wskazujący monoterapię – 20,16, natomiast terapię skojarzoną – 18,28.

30

26,18

26,25

25

21,16 20,91

20

20,16

18,28 Farmakoterapia-monoterapia

15 Farmakoterapia-terapia skojarzona

10 5 0 Kontrola wewnętrzna

Wpływ innych

Przypadek

Rycina 18. Średnia ocena umiejscowienia kontroli zdrowia z uwzględnieniem metody leczenia

49

2. Ocena zachowań zdrowotnych na podstawie IZZ

2.1.

Podstawowa analiza wyników badań

Kolejny etap badań było dokonanie analizy odpowiedzi udzielonych przez pacjentów chorych na padaczkę na 24 pytania składające się na kwestionariusz IZZ, opisujących różnorodne zachowania związane ze zdrowiem, uwzględniając w swoim zakresie cztery kategorie: - prawidłowe nawyki żywieniowe; - zachowania profilaktyczne; - pozytywne nastawienie psychiczne; - praktyki zdrowotne. W poniższej tabeli nr 3. zaprezentowano podstawowe statystyki opisowe itemów z kwestionariusza IZZ tj.: N – liczba respondentów, M – średnia arytmetyczna, Me – mediana, SD – odchylenie standardowe, MIN – wynik minimalny, MAX – wynik maksymalny. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że najwyższąśrednią ankietowani uzyskali w przypadku stwierdzenia 15 – Mam przyjaciół i uregulowane życie rodzinne (4,57 w skali 1 – 5), w nieco mniejszym stopniu zgadzają się ze stwierdzeniem numer 14 – Regularnie zgłaszam się na badania lekarskie (4,35 w skali 1 - 5) oraz ze stwierdzeniem numer 10 – Przestrzegam zaleceń lekarskich wynikających z moich badań. Respondenci najniższą średnią uzyskali w przypadku stwierdzenia numer 18 – Staram się dowiedzieć, jak inni unikają chorób (2,86 w skali 1 – 5), w niewiele większym stopniu zgadzają się ze stwierdzeniem numer 13 – Unikam spożywania żywności z konserwantami (2,95 w skali1–5) oraz ze stwierdzeniem numer 21 – Jem pieczywo pełnoziarniste (2,96 w skali 1 – 5). W przypadku zdecydowanej większości stwierdzeń badani zaznaczali jako wartość najniższą i najwyższą graniczne wartości skali ( od 1 do 5), wyjątek stanowiły stwierdzenia numer 10 – Przestrzegam zaleceń lekarskich wynikających z moich badań oraz numer 16 – Wystarczająco dużo śpię, gdzie wartość najniższa wybrana przez respondentów wynosiła 2 w skali od 1 do 5. Otrzymane wyniki zaprezentowano w tabeli 13 oraz rycinie 19.

50

Tabela 13. Podstawowe statystyki opisowe itemów wchodzących w skład kwestionariusza IZZ IZZ 1. 2. 3.

4. 5.

6.

7.

8. 9. 10.

11.

12. 13.

14. 15.

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

23. 24.

Jem dużo warzyw, owoców Unikam przeziębień Poważnie traktuję wskazówki osób wyrażających zaniepokojenie moim zdrowiem Wystarczająco dużo odpoczywam Ograniczam spożywanie takich produktów, jak tłuszcze zwierzęce, cukier Mam zanotowane numery telefonów służb pogotowia Unikam sytuacji, które wpływają na mnie przygnębiająco Unikam przepracowania Dbam o prawidłowe odżywianie Przestrzegam zaleceń lekarskich wynikających z moich badań Staram się unikać zbyt silnych emocji, stresów i napięć Kontroluję swoją wagę ciała Unikam spożywania żywności z konserwantami Regularnie zgłaszam się na badania lekarskie Mam przyjaciół i uregulowane życie rodzinne Wystarczająco dużo śpię Unikam soli i silnie solonej żywności Staram się dowiedzieć, jak inni unikają chorób Unikam takich uczuć, jak gniew, lęk i depresja Ograniczam palenie tytoniu Jem pieczywo pełnoziarniste Staram się uzyskać informacje medyczne i zrozumieć przyczyny zdrowia i choroby Myślę pozytywnie Unikam nadmiernego wysiłku fizycznego

N

M

Me

SD

MIN

MAX

83

3.63

4.00

1.02

1

5

83

3.51

4.00

.99

1

5

83

3.17

3.00

1.27

1

5

83

3.76

4.00

.88

1

5

83

3.02

3.00

1.19

1

5

83

4.17

5.00

1.45

1

5

3.49

4.00

1.10

1

5

3.54

4.00

1.06

1

5

4.20

4.00

.96

1

5

4.27

5.00

.91

2

5

3.40

3.00

.96

1

5

3.00

3.00

1.20

1

5

2.95

3.00

.96

1

5

4.35

5.00

.99

1

5

4.57

5.00

.75

1

5

83 83

3.71

4.00

.79

2

5

2.99

3.00

1.02

1

5

83

2.86

3.00

1.34

1

5

83

3.24

3.00

.96

1

5

83

3.54

5.00

1.80

1

5

83

2.96

3.00

1.22

1

5

3.95

4.00

.88

1

5

3.87

4.00

.84

1

5

3.54

4.00

1.00

1

5

83 83 83 83 83 83 83 83 83

83

83 83

51

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

3,51

Item 2 3,17

Item 3

3,76

Item 4 3,02

4,17

Item 6 3,49

Item 7

3,54

Item 8

4,20

Item 9

4,27

Item10 3,40

Item 11 Item 12 Item 13

3,00 2,95 4,35

Item 14

4,57

Item 15 3,71

Item 16 Item 17 Item 18

2,99 2,86 3,24

Item 19

3,54

Item 20 Item 21

2,96 3,95

Item 22

3,87

Item 23 Item 24

5,00

3,63

Item 1

Item 5

4,50

3,54

Rycina 19. Średnia arytmetyczna dla poszczególnych itemów w zakresie zachowań zdrowotnych

52

2.2.

Kategorie zachowań zdrowotnych

W tabeli poniżej przedstawiono podstawowe statystyki opisowe dla poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych z kwestionariusza IZZ, tj.: średnią arytmetyczną, medianę, odchylenie standardowe, wynik minimalny i wynik maksymalny.

Tabela 14. Podstawowe statystyki opisowe dla kategorii zachowań zdrowotnych IZZ

Wskaźnik

Prawidłowe

Zachowania

Pozytywne

Praktyki

zachowań

nawyki

profilaktyczne

nastawienie

zdrowotne

zdrowotnych

żywieniowe

Średnia

85,69

19,76

23,10

21,73

21,10

Mediana

88,00

20,00

24,00

22,00

21,00

Odchylenie standardowe Minimum

12,77

4,30

4,17

3,60

4,01

48,00

7,00

9,00

11,00

10,00

Maksimum

105,00

27,00

30,00

30,00

28,00

psychiczne

Przeprowadzone badania wykazały, iż respondenci charakteryzują się dość wysokim ogólnym wskaźnikiem

zachowań

zdrowotnych,

średnio

uzyskali

oni

85,69.

W

wyniku

przeprowadzonych badań stwierdzono, że badani w największym stopniu deklarują zachowania zdrowotne z kategorii zachowań profilaktycznych – średnio 23,10. W nieco mniejszym stopniu ankietowani preferują zachowania zdrowotne z kategorii pozytywnego nastawienia psychicznego – średnio 21,37, a w niewiele mniejszym – zachowania zdrowotne z kategorii praktyk zdrowotnych bo średnio - 21,10. Najmniej badanych deklaruje zachowania zdrowotne należące do kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych – średnio 19,76. Wyniki te zostały zobrazowane na rycinie 10.

53

24 23 22 21 20 19 18 Prawidłowe Zachowania nawyki Pozytywe profilaktyczne żywieniowe nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 20. Średnia ocena w zakresie poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych

2.3.

Kategorie zachowań zdrowotnych a zmienne niezależne

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istotne statystycznie zależności pomiędzy kobietami

a mężczyznami

w

odniesieniu

do

wskaźnika

zachowań

zdrowotnych,

(p=0,032).Kobiety uzyskały także wyższą średnią od mężczyzn (średnia dla kobiet – 88,12, a dla mężczyzn – 82,00). Istotne statystycznie zależności odnotowano także w przypadku prawidłowych nawyków żywieniowych, (p=0,007), jak również praktyk zdrowotnych, (p=0,017). W obu powyższych kategoriach kobiety uzyskały wyższe średnie. Nie wykazano istotnych statystycznie zależności w zakresie zachowań zdrowotnych w kategorii: zachowania profilaktyczne oraz pozytywne nastawienie psychiczne, (p>0,05). Tabela 15. Ocena kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem płci Płeć

IZZ Kobieta Wskaźnik zachowań zdrowotnych Prawidłowe nawyki żywieniowe Zachowania profilaktyczne Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Mężczyzna M SD

Test t dla prób niezależnych

M

SD

88,12

10,74

82,00

14,76

2,186

p=0,032*

3,46

,61

3,04

,79

2,768

p=0,007*

3,93

,67

3,73

,73

1,250

p=0,215

3,64

,53

3,60

,71

0,306

p=0,761

3,66

,62

3,30

,69

2,430

p=0,017*

54

Dla lepszego zobrazowania średniej arytmetycznej dla ogólnego wskaźnika zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem płci zamieszczono poniższą rycinę. Wynika z niej, iż kobiety uzyskały wyższą średnią – 88,12 niż mężczyźni – 82,00.

88,12 89,0 88,0 87,0 86,0 85,0 84,0 83,0 82,0 81,0 80,0 79,0 78,0

82

Kobieta

Mężczyzna

Rycina 21. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem płci

Dla lepszego zobrazowania średniej arytmetycznej dla poszczególnych wskaźników zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem płci zamieszczono poniższą rycinę. Wynika z niej, iż zarówno kobiety, jak i mężczyźni

uzyskali najwyższą średnią (kobiety: M=3,93,

mężczyźni: M=3,73) dla zachowań profilaktycznych. Natomiast najniższe wyniki obie płcie otrzymały dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych (kobiety: M=3,46 oraz mężczyźni: M=3,04).

55

3,93 4

3,46

3,5

3,73

3,64 3,6

3,66 3,3

3,04

3 2,5 2

Kobieta

1,5

Mężczyzna

1 0,5 0 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 22. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem płci

Wiek nie różnicuje grupy badanych w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych. Zarówno dla

kategorii

prawidłowych

nawyków

żywieniowych,

zachowań

profilaktycznych,

pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych, niezależnie od wieku respondentów nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 16. Tabela 16. Ocena kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wieku IZZ 35 lat i mniej M SD Wskaźnik zachowań zdrowotnych Prawidłowe nawyki żywieniowe Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Wiek 36-55 lat M SD

ANOVA Powyżej 55 lat M SD

83,63

15,29

85,27

11,15

87,97

11,08

0,892 p=0,414

3,11

,87

3,35

,60

3,43

,60

1,623 p=0,204

3,80

,82

3,79

,67

3,94

,59

0,424 p=0,656

3,63

,68

3,52

,55

3,68

,56

0,459 p=0,634

3,39

,73

3,55

,61

3,61

,65

0,818 p=0,445

56

Dla

lepszego

zobrazowania

średniej

dla

wszystkich

zachowań

zdrowotnych

z uwzględnieniem wieku zamieszczono poniższą rycinę. Wynika z niej, że najwyższy wskaźnik zachowań zdrowotnych zawartych w kwestionariuszu IZZ posiadali ankietowani w wieku powyżej 55 lat (87,97). Im respondenci młodsi tym niższy wskaźnik zachowań zdrowotnych – pacjenci w wieku 36 – 55 lat: 85,27, a w wieku 35 lat i mniej: 83,63. 87,97 88 87 86 85 84 83 82 81

85,27 83,63

35 lat i mniej

36-55 lat

Powyżej 55 lat

Rycina 23. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wieku Poniższa rycina przedstawia średnią dla każdej kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem podziału ankietowanych na kategorie wiekowe. Wynika z niej, iż najwyższą średnią otrzymali ankietowani w wieku powyżej 55 lat w kategorii zachowań profilaktycznych – 3,94. Natomiast najniższą średnią respondenci otrzymali w kategorii wiekowej 35 lat i mniej w kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych. 4 3,5

3,94 3,8 3,79 3,353,43 3,11

3,633,523,68

3,553,61 3,39

3 2,5 35 lat i mniej

2

36-55 lat

1,5

Powyżej 55 lat

1 0,5 0 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 24. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wieku 57

Miejsce zamieszkania nie różnicuje grupy badanych w zakresie Inwentarza Zachowań Zdrowotnych. Zarówno dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych, niezależnie od wieku respondentów nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 17.

Tabela 17. Ocena kryteriów zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem miejsca zamieszkania

IZZ

Miejsce zamieszkania Miasto Wieś M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

Wskaźnik zachowań zdrowotnych

85,80

13,44

85,53

11,93

0,093

p=0,926

Prawidłowe nawyki żywieniowe

3,27

,80

3,33

,59

-0,423

p=0,673

3,83

,75

3,87

,63

-0,251

p=0,802

3,66

,59

3,56

,62

0,741

p=0,461

3,54

,63

3,49

,73

0,348

p=0,729

Zachowania profilaktyczne Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Na poniższej rycinie zobrazowano średnią zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem miejsca zamieszkania. Wynika z niej, że nieznacznie wyższy wskaźnik zachowań zdrowotnych otrzymali ankietowani mieszkający w mieście (85,8) niż ci, którzy zamieszkują wsie (85,53).

58

85,8 85,8 85,8 85,7 85,7 85,6 85,6 85,5 85,5 85,4 85,4

85,53

Miasto

Wieś

Rycina 25. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem miejsca zamieszkania Jak pokazuje poniższa rycina, ankietowani otrzymali najwyższą średnią dla kategorii zachowań profilaktycznych niezależnie od miejsca zamieszkania (mieszkający w mieście – 3,83, mieszkający na wsi – 3,87). Natomiast najniższą średnią otrzymali ankietowani w kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych, niezależnie od miejsca zamieszkania (mieszkający w mieście – 3,27, mieszkający na wsi – 3,33). W obydwu wymienionych kategoriach mieszkańcy wsi otrzymali wyższą średnią niż mieszkańcy miast. 3,83

3,9

3,87

3,8

3,66

3,7

3,56

3,6

3,54

3,49

3,5 3,4

3,33

Miasto

3,27

3,3

Wieś

3,2 3,1 3 2,9 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 26. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem miejsca zamieszkania 59

Wykształcenie nie różnicuje grupy badanych w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych. Zarówno dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych, niezależnie od wykształcenia respondentów nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 16.

Tabela 18. Ocena zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wykształcenia

IZZ

Wykształcenie Podstawowe/zaw Średnie odowe M SD M SD

ANOVA Wyższe M

SD

Wskaźnik zachowań zdrowotnych

87,50

11,6 1

84,7 2

12,3 3

85,6 3

14,4 0

0,299

p=0,742

Prawidłowe nawyki żywieniowe

3,28

,66

3,24

,62

3,38

,89

0,280

p=0,756

3,83

,57

3,90

,67

3,80

,82

0,193

p=0,825

3,82

,64

3,53

,55

3,59

,63

1,599

p=0,208

3,66

,59

3,44

,78

3,51

,55

0,658

p=0,521

Zachowania profilaktyczne Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Dla lepszego zobrazowania ogólnej średniej zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wykształcenia zamieszczono rycinę 27. Wynika z niej, że ankietowani z wykształceniem podstawowym lub zawodowym mieli najwyższą średnią zachowań zdrowotnych – 87,5. Nieco niższą średnią otrzymały osoby z wykształceniem wyższym – 85,63. Najmniejszą średnią nasilenia zachowań zdrowotnych zaobserwowano u respondentów z wykształceniem średnim – 84,72.

60

87,5 87,5 87 86,5 86 85,5 85 84,5 84 83,5 83

85,63 84,72

Podstawowe/zawodowe

Średnie

Wyższe

Rycina 27. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wykształcenia Jak obrazuje rycina 28 najwyższą średnią niezależnie od wykształcenia otrzymali ankietowani dla

zachowań

kategorii

profilaktycznych:

osoby

z

wykształceniem

podstawowym/zawodowym – 3,83, ankietowani z wykształceniem średnim – 3,9, badani z wykształceniem wyższym – 3,8. Najniższą średnią badani otrzymali, również bez względu na wykształcenie, dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych: respondenci z wykształceniem podstawowym/zawodowym – 3,328, badani z wykształceniem średnim – 3,24, zaś ankietowani z wykształceniem wyższym – 3,38. 3,83 3,9 3,8

4 3,5

3,28 3,24

3,38

3,82 3,53 3,59

3,66 3,44 3,51

3 2,5 Podstawowe/zawodowe

2

Średnie

1,5

Wyższe

1 0,5 0 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 28. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem wykształcenia

61

Aktualne zamieszkiwanie samotnie lub z rodziną nie różnicuje grupy badanych w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych. Zarówno dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych, niezależnie od mieszkania respondentów samotnie lub z rodziną nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 19. Tabela 19. Ocena zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną IZZ

Aktualne zamieszkiwanie Samotnie Z rodziną M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

Wskaźnik zachowań zdrowotnych

83,63

12,88

86,18

12,79

-0,717

p=0,476

Prawidłowe nawyki żywieniowe

3,90

,51

3,84

,74

-0,979

p=0,330

3,90

,51

3,84

,74

0,296

p=0,768

3,45

,65

3,66

,59

-1,300

p=0,197

3,46

,87

3,53

,62

-0,310

p=0,760

Zachowania profilaktyczne Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Dla lepszego zobrazowania ogólnej średniej zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem zamieszkiwania badanych z rodziną lub samotnie zamieszczono rycinę 29. Ukazuje ona, iż respondenci mieszkający z rodziną mają wyższą średnią nasilenia zachowań zdrowotnych (86,18) niż ankietowani mieszkający samotnie (83,63).

62

86,18 86,5 86 85,5 85 84,5 84 83,5 83 82,5 82

83,63

Samotnie

Z rodziną

Rycina 29. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną Poniższa rycina obrazuje średnią ocenę nasilenia poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem zamieszkiwania przez badanych z rodziną lub samotnie. Badania ukazują, że respondenci uzyskali najwyższą średnią po równo dla dwóch kategorii zachowań

zdrowotnych:

prawidłowych

nawyków

żywieniowych

oraz

zachowań

profilaktycznych: badani mieszkający samotnie – 3,9, natomiast ankietowani mieszkający z rodziną – 3,84. 3,9 3,9

3,9 3,84

3,84

3,8 3,66

3,7 3,6

3,53 3,45

3,5

3,46

Samotnie Z rodziną

3,4 3,3 3,2 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 30. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną 63

Jak pokazała przeprowadzona analiza statystyczna, sytuacja zawodowa różnicuje grupy badanych w zakresie ogólnego wskaźnika zachowań zdrowotnych, (p=0,035), pozytywnego nastawienia psychicznego, (p=0,04) i praktyk zdrowotnych, (p=0,011). We wszystkich skalach osoby pracujące uzyskały niższe wyniki, aniżeli niepracujący (uczący się lub bezrobotni) oraz emeryci i renciści. Sytuacja zawodowa nie różnicuje grupy badanych w zakresie prawidłowych nawyków żywieniowych i zachowań profilaktycznych, (p>0,05).

Tabela 20. Ocena zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem sytuacji zawodowej IZZ

Sytuacja zawodowa Niepracujący Pracujący Emeryci/renciś (uczący się, ci bezrobotni) M SD M SD M SD

Wskaźnik zachowań zdrowotnych

ANOVA

89,10

14,5 1

81,95

12,2 5

89,2 3

10,30

3,510

p=0,035*

Prawidłowe nawyki żywieniowe

3,27

,72

3,24

,78

3,42

,60

0,452

p=0,638

Zachowania profilaktyczne

3,94

,81

3,72

,73

4,01

,46

1,480

p=0,234

Pozytywne nastawienie psychiczne

3,92

,55

3,41

,57

3,72

,57

5,969

p=0,004*

Praktyki zdrowotne

3,72

,66

3,29

,60

3,73

,69

4,756

p=0,011*

Poniższa

przedstawia

rycina

średni

wskaźnik

nasilenia

zachowań

zdrowotnych

z uwzględnieniem sytuacji zawodowej badanych. Jak z niej wynika emeryci i renciści mają najwyższą średnią zachowań zdrowotnych (89,23). Niewiele niższą średnią uzyskali ankietowani niepracujący (89,1). Zaś najniższą średnią nasilenia zachowań zdrowotnych otrzymały osoby pracujące (81,95).

64

89,23

89,1 90 88 86 84

81,95

82 80 78 Niepracujący

Pracujący

Emeryci/renciści

Rycina 31. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem sytuacji zawodowej Dla lepszego zobrazowania średniej nasilenia poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych zamieszczono poniższą rycinę. Wynika z niej, że niezależnie od aktualnej sytuacji zawodowej ankietowani otrzymali najwyższą średnią dla nasilenia zachowań profilaktycznych: badani nie pracujący – 3,94, respondenci pracujący – 3,72 a ankietowani będący emerytami bądź rencistami – 4,01. Natomiast, również niezależnie od sytuacji zawodowej, badani otrzymali najniższe wyniki dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych: : badani nie pracujący – 3,27 , respondenci pracujący – 3,29 a ankietowani będący emerytami bądź rencistami – 3,42. 4,5 4 3,5

3,94 4,01 3,72 3,42 3,273,24

3,92

3,72 3,41

3,72

3,73

3,29

3 2,5

Niepracujący

2

Pracujący

1,5

Emeryci/renciści

1 0,5 0 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 32. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem sytuacji zawodowej 65

Czas trwania choroby nie różnicuje grupy badanych w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych. Zarówno dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych, niezależnie od czasu trwania choroby nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 21. Tabela 21. Ocena zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem czasu trwania choroby

IZZ

Czas trwania choroby 0-5 lat Powyżej 5 lat M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

Wskaźnik zachowań zdrowotnych

85,86

13,05

85,54

12,68

0,113

p=0,910

Prawidłowe nawyki żywieniowe

3,27

,69

3,31

,74

-0,208

p=0,835

3,80

,76

3,89

,64

-0,610

p=0,544

3,68

,62

3,57

,59

0,845

p=0,401

3,55

,70

3,49

,65

0,462

p=0,645

Zachowania profilaktyczne Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Badani zostali podzieleni na dwie grypy: chorujących 5 lat i poniżej oraz chorujących powyżej 5 lat. Przeprowadzona analiza wykazała, iż grupa ankietowanych chorujący 5 lat i poniżej wykazuje wyższą średnią nasilenia zachowań zdrowotnych (85,86) niż grupa respondentów chorujących powyżej 5 lat (85,54). Wyniki zobrazowano w poniższej rycinie.

66

85,86 85,9 85,8 85,7 85,54

85,6 85,5 85,4 85,3 0-5 lat

Powyżej 5 lat

Rycina 33. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem czasu trwania choroby

Dla lepszego zobrazowania średniej nasilenia poszczególnych zachowań zdrowotnych zamieszczono poniższą rycinę. Wynika z niej, że ankietowani niezależnie od czasu trwania choroby uzyskali najwyższą średnią dla zachowań profilaktycznych: chorujący 5 lat i mniej – 3,8, chorujący powyżej 5 lat – 3,89. Natomiast respondenci, również niezależnie od czasu trwania choroby, otrzymali najniższe nasilenie dla prawidłowych zachowań zdrowotnych: chorujący 5 lat i mniej –3,27, zaś chorujący powyżej 5 lat - 3,31. 3,89 3,9

3,8

3,8

3,68

3,7

3,57

3,6

3,55

3,49

3,5 3,4

3,27

3,31

0-5 lat

3,3

Powyżej 5 lat

3,2 3,1 3 2,9 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 34. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem czasu trwania choroby 67

Stosowana metoda leczenia nie różnicuje grupy badanych w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych. Zarówno dla kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych, niezależnie od metody leczenia nie wykazano różnic istotnych statystycznie, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 22. Tabela 22. Ocena zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem metody leczenia

IZZ

Metoda leczenia FarmakoterapiaFarmakoterapiamonoterapia terapia skojarzona M SD M SD

Test t dla prób niezależnych

Wskaźnik zachowań zdrowotnych

85,24

13,92

86,34

11,13

-0,378

p=0,707

Prawidłowe nawyki żywieniowe

3,27

,81

3,34

,56

-0,466

p=0,642

3,87

,67

3,80

,74

0,482

p=0,631

3,62

,66

3,62

,51

-0,023

p=0,982

3,44

,71

3,63

,60

-1,232

p=0,222

Zachowania profilaktyczne Pozytywne nastawienie psychiczne Praktyki zdrowotne

Przeprowadzona analiza wykazała, iż grupa ankietowanych jako metodę leczenia stosująca farmakoterapię - monoterapię wykazuje niższą średnią nasilenia zachowań zdrowotnych (85,24) niż grupa respondentów stosująca jako metodę leczenia farmakoterapię – terapię skojarzoną (86,34), co zobrazowano na poniższej rycinie.

68

86,34 86,4 86,2 86 85,8 85,6

85,24

85,4 85,2 85 84,8 84,6 Farmakoterapia-monoterapia

Farmakoterapia-terapia skojarzona

Rycina 35. Średnia ocena w zakresie zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem metody leczenia

Dla lepszego zobrazowania średniej nasilenia poszczególnych zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem metody leczenia zamieszczono poniższą rycinę. Ukazuje on, że ankietowani niezależnie od stosowanej metody leczenia uzyskali najwyższą średnią dla zachowań profilaktycznych: respondenci leczeni przy pomocy monoterapii – 3,87, a za pomocą terapii skojarzonej – 3,8. Również niezależnie od metody leczenia ankietowani uzyskali najniższą średnią dla prawidłowych nawyków żywieniowych: badani leczeni przy pomocy monoterapii – 3,27 oraz przy pomocy terapii skojarzonej – 3,34. Co ciekawe ankietowani otrzymali taką samą średnią nasilenia pozytywnego nastawienia psychicznego niezależnie od stosowanej metody terapii – po 3,62.

69

3,87

3,9

3,8 3,8 3,7

3,63

3,62 3,62 3,6 3,5

3,44 Farmakoterapia-monoterapia

3,4 3,3

3,34 Farmakoterapia-terapia skojarzona

3,27

3,2 3,1 3 2,9 Prawidłowe nawyki żywieniowe

Zachowania profilaktyczne

Pozytywne nastawienie psychiczne

Praktyki zdrowotne

Rycina 36. Średnia ocena w zakresie kategorii zachowań zdrowotnych z uwzględnieniem metody leczenia

70

3. Ocena akceptacji choroby na podstawie AIS 3.1. Podstawowa analiza wyników badań Pierwszy etap badań stanowił analizę odpowiedzi udzielonych przez pacjentów chorych na padaczkę na 8 pytań składających się na kwestionariusz AIS. Ten kwestionariusz ankiety składa się z 8 stwierdzeń opisujących negatywne konsekwencje złego stanu zdrowia dzielących się na cztery tematyczne obszary: akceptacja ograniczeń narzuconych przez chorobę, brak samowystarczalności, pogorszenie się poczucia własnej wartości i poczucie zależności od osób drugich. W poniższej tabeli nr . zaprezentowano podstawowe statystyki opisowe itemów z kwestionariusza AIS tj.: N – liczba respondentów, M – średnia arytmetyczna, Me – mediana, SD – odchylenie standardowe, MIN – wynik minimalny, MAX – wynik maksymalny. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że ankietowani w największym stopniu zgadzają się ze stwierdzeniem numer 2 – Z powodu swojego stanu zdrowia nie jestem w stanie robić tego, co najbardziej lubię (3,71 w skali 1 - 5), co oznacza, że mają najmniejszy problem z akceptacją tego problemu, a choroba nie stanowi dla nich ograniczenia w tym zakresie. Respondenci w najmniejszym stopniu zgadzają się ze stwierdzeniem numer 7, czyli: Nigdy nie będę samowystarczalny w takim stopniu, w jakim chciałbym być (2,54 w skali 1 – 5), co oznacza, że mają największy problem z akceptacją tego problemu i choroba stanowi dla nich poważne ograniczenie w tym zakresie. Wyniki zaprezentowano w tabeli 23.

71

Tabela 23. Podstawowe statystyki opisowe itemów wchodzących w skład kwestionariusza AIS

AIS 1. Mam kłopoty z przystosowaniem się do ograniczeń narzuconych przez chorobę 2. Z powodu swojego stanu zdrowianie jestem w stanie robić tego, co najbardziej lubię 3. Choroba sprawia, że czasem czuję się niepotrzebny 4. Problemy ze zdrowiem sprawiają, że jestem bardziej zależny od innych niż tego chcę 5. Choroba sprawia, że jestem ciężarem dla swojej rodziny i przyjaciół 6. Mój stan zdrowia sprawia, że nie czuję się człowiekiem pełnowartościowym 7. Nigdy nie będę samowystarczalny w takim stopniu, w jakim chciałbym być 8. Myślę, że ludzie przebywający ze mną są często zakłopotani z powodu mojej choroby

N

M

Me

SD

MIN

MAX

83

2.90

3.00

1.20

1

5

83

3.71

4.00

1.30

1

5

83

3.13

3.00

1.33

1

5

83

2.64

2.00

1.14

1

5

83

3.23

3.00

1.31

1

5

83

3.08

3.00

1.33

1

5

83

2.54

2.00

1.24

1

5

83

2.81

3.00

1.49

1

5

72

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

2,9

Item 1

3,71

Item 2

3,13

Item 3

Item 4

2,64

3,23

Item 5

3,08

Item 6

Item 7

4

2,54

Item 8

2,81

Rycina 37. Średnia arytmetyczna dla poszczególnych itemów w zakresie akceptacji choroby

W tabeli poniżej przedstawiono podstawowe statystyki opisowe dla akceptacji choroby z kwestionariusza AIS, tj.: średnią arytmetyczną, medianę, odchylenie standardowe, wynik minimalny i wynik maksymalny.

Tabela 24. Podstawowe statystyki opisowe dla akceptacji choroby AIS Średnia

Wartość 24,05

Mediana

23,00

Odchylenie standardowe

6,09

Minimum

13,00

Maksimum

40,00 73

Badani mogli uzyskać wyniki od 8 do 40. Ankietowali otrzymali średni wynik 24,05, co świadczy o przeciętnej akceptacji choroby oraz średnim do niej przystosowaniu. Minimalny wynik jaki uzyskali respondenci to 13, zaś maksymalny to 40.

3.2.

AIS a zmienne niezależne

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brakistotnej statystycznie zależności pomiędzy kobietami a mężczyznami w odniesieniu do akceptacji choroby, (p>0,05).

Tabela 25. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem płci

Płeć

AIS Kobieta Akceptacja choroby Na

poniższej

M

SD

23,68

6,16

rycinie

zaprezentowano

Mężczyzna M SD 24,61

wyniki

6,05

dla

średniej

Test t dla prób niezależnych -0,675

akceptacji

p=0,501

choroby

z uwzględnieniem płci. Wynika z niej, że mężczyźni uzyskali wyższą średnią dla akceptacji choroby (24,61) i lepiej sobie z nią radzą niż kobiety, które uzyskały w tym zakresie niższą średnią (23,68).

24.61 24,6 24,4 24,2 24 23,8 23,6 23,4 23,2 23 22,8

23.68

Kobieta

Mężczyzna

Rycina 38. Średnia ocena w zakresie akceptacji choroby z uwzględnieniem płci 74

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak istotnej statystycznie zależności pomiędzy grupami wiekowymi chorych w odniesieniu do akceptacji choroby, (p>0,05).

Tabela 26. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem wieku AIS 35 lat i mniej M SD Akceptacja choroby

25,13

7,14

Wiek 36-55 lat M SD 24,09

5,85

ANOVA Powyżej 55 lat M SD 22,97

5,08

0,962

p=0,386

Załączona poniżej rycina prezentuje średnie jakie uzyskali respondenci w poszczególnych grupach wiekowych dla akceptacji choroby. Wynika z niej, że im młodsi ankietowani, tym większa akceptacja choroby. Z rosnącym wiekiem respondentów spada poziom akceptacji choroby. Badani w wieku 35 lat i mniej uzyskali średnią 25,13, w wieku 35 – 55 lat uzyskali średnią 24,09, a w wieku powyżej 55 lat otrzymana średnia wynosiła 22,97.

25,5

25,13

25 24,09

24,5 24

22,97

23,5 23 22,5 22 21,5 35 lat i mniej

36-55 lat

Powyżej 55 lat

Rycina 39. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem wieku

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak istotnej statystycznie zależności niezależnie od miejsca zamieszkania ankietowanych w odniesieniu do akceptacji choroby, (p>0,05). 75

Tabela 27. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem miejsca zamieszkania AIS

Akceptacja choroby Dla

Test t dla prób niezależnych

Miejsce zamieszkania Miasto Wieś M SD M SD 24,53

zobrazowania

średniej

6,51

23,35

5,45

0,864

akceptacji

choroby ankietowanych

p=0,390

względem

miejsca

zamieszkania zamieszczono poniższą rycinę. Możemy na niej zaobserwować, iż badani mieszkający w mieście uzyskali wyższą średnia akceptacji choroby (24,53), niż respondenci zamieszkujący na wsi (23,25).

24,53 24,6 24,4 24,2 24 23,8 23,6 23,4 23,2 23 22,8 22,6

23,35

Miasto

Wieś

Rycina 40. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem miejsca zamieszkania

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak istotnej statystycznie zależności niezależnie od wykształcenia respondentów w odniesieniu do akceptacji choroby, (p>0,05).

Tabela 28. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem wykształcenia AIS

Akceptacja choroby

Wykształcenie Podstawowe/zawodowe Średnie M SD M SD 23,25

5,19

24,89

6,25

ANOVA Wyższe M SD 23,52

6,57

0,610

p=0,546

Średnią akceptację choroby ankietowanych z uwzględnieniem wykształcenia zaprezentowano na poniższej rycinie. Okazało się, iż badani z wykształceniem średnim mają najwyższy 76

poziom akceptacji choroby – przeciętnie 24,89. Nieco niższy poziom akceptacji choroby wykazują respondenci z wykształceniem wyższym – 23,52. Najniższy poziom akceptacji choroby posiadają badani z wykształceniem podstawowym lub zawodowym – 23,25.

24,89 25 24,5 24

23,52 23,25

23,5 23 22,5 22

Podstawowe/zawodowe

Średnie

Wyższe

Rycina 41. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem wykształcenia

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak znamiennej statystycznie zależności w odniesieniu do akceptacji choroby, niezależnie od tego, czy ankietowani mieszkali samotnie lub z rodziną, (p>0,05).

Tabela 29. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną

AIS

Akceptacja choroby

Aktualne zamieszkiwanie Samotnie Z rodziną M SD M SD 23,25

5,39

24,24

6,27

Test t dla prób niezależnych -0,581

p=0,563

Przeprowadzone badania wykazały, iż ankietowani mieszkający z rodziną mają wyższą średnią dla akceptacji choroby (24,24), od badanych mieszkających samotnie (22,25), co zaprezentowano na poniższej rycinie.

77

24,24

24,4 24,2 24 23,8 23,6 23,4 23,2 23 22,8 22,6

Samotnie 23,25

Z rodziną

Samotnie

Z rodziną

Rycina 42. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem zamieszkiwania samotnie lub z rodziną

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak istotnej statystycznie zależności niezależnie od sytuacji zawodowej badanych w odniesieniu do akceptacji choroby, (p>0,05).

Tabela 30. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem sytuacji zawodowej AIS

Akceptacja choroby

Sytuacja zawodowa Niepracujący Pracujący Emeryci/renciści (uczący się, bezrobotni) M SD M SD M SD 24,52

5,52

24,85

6,65

22,14

5,34

ANOVA

1,511

p=0,227

Na poniższej rycinie ukazano średnią akceptację choroby z uwzględnienie sytuacji zawodowej. Wynika z niej, że najwyższą średnią uzyskali ankietowani pracujący (24,85), niższą – niepracujący (24,52), zaś najniższą emeryci i renciści (22,14).

78

24,85 25

24,52

24,5 24 23,5 23

22,14

22,5 22 21,5 21 20,5 Niepracujący

Pracujący

Emeryci/renciści

Rycina 43. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem sytuacji zawodowej

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak znamiennej statystycznie zależności w odniesieniu do akceptacji choroby, niezależnie od czasu trwania choroby, (p>0,05).

Tabela 31. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem czasu trwania choroby AIS

Czas trwania choroby 0-5 lat Powyżej 5 lat M SD M SD

Akceptacja choroby

23,46

6,06

24,52

6,15

Test t dla prób niezależnych -0,787

p=0,433

Dla lepszego zobrazowania średniej oceny akceptacji choroby zamieszczono poniższą rycinę. Wynika z niej, że ankietowani chorujący do 5 lat wykazują się niższą akceptacją choroby (23,46) od badanych chorujących powyżej 5 lat (24,52).

79

24,52 24,6 24,4 24,2 24 23,8 23,6 23,4 23,2 23 22,8

0-5 lat 23,46

Powyżej 5 lat

0-5 lat

Powyżej 5 lat

Rycina 44. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnienie czasu trwania choroby

Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, brak znamiennej statystycznie zależności w odniesieniu do akceptacji choroby, niezależnie od tego, czy ankietowani jako metodę leczenia stosowali monoterapię czy też terapię skojarzoną, (p>0,05).

Tabela 32. Ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem metody leczenia

AIS

Metoda leczenia FarmakoterapiaFarmakoterapiamonoterapia terapia skojarzona M SD M SD

Akceptacja choroby

24,40

6,32

23,44

5,87

Test t dla prób niezależnych

0,692

p=0,491

Na poniższej rycinie zaprezentowano średnią akceptację choroby z uwzględnieniem stosowanej metody leczenia. Wynika z niej, iż ankietowani stosujący jako metodę leczenie monoterapię uzyskali wyższą średnią akceptację choroby (24,4) w przeciwieństwie do respondentów, którzy za metodę leczenia podali terapię skojarzoną (23,44).

80

24,4 24,4 24,2 24 23,8 23,44

23,6 23,4 23,2 23 22,8 Farmakoterapia-monoterapia

Farmakoterapia-terapia skojarzona

Rycina 45. Średnia ocena akceptacji choroby z uwzględnieniem metody leczenia

81

4. Wymiary umiejscowienia kontroli zdrowia a kategorie zachowań zdrowotnych i akceptacja choroby

Analiza statystyczna wykazała istotny związek pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych, (p=0,001). Jest to silna korelacja dwustronna (R=0,362). Przeprowadzone analiza statystyczna ukazała także znamienną statystycznie zależność pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a prawidłowymi nawykami zdrowotnymi., (p=0,000). Wykazana korelacja przyjęła wartość R=0,420. W wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej wykazano także istotną statystycznie zależność pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a praktykami zdrowotnymi, (p=0,001). Wykazana korelacja przyjęła wartość R=0,368. Nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności pomiędzy umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarze – przypadek a zachowaniami profilaktycznymi czy pozytywnym nastawieniem psychicznym, (p>0,05). Nie wykazano także istotnych statystycznie zależności pomiędzy umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarach kontroli wewnętrznej i wpływu innych a ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych lub poszczególnymi kategoriami zachowań zdrowotnych, (p>0,05). Omówione wyniki zobrazowano w tabeli 33.

Tabela 33. Ocena związku wymiarów kontroli zdrowia ze skalą IZZ oraz zachowaniami zdrowotnymi

IZZ PNŻ ZP PNP PZ

r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p

MHLC – wewnętrzna kontrola ,048 ,668 -,021 ,852 -,025 ,819 ,164 ,139 ,054 ,630

MHLC – wpływ innych

MHLC – przypadek

,057 ,609 ,030 ,790 ,184 ,097 ,141 ,203 -,169 ,128

-,362** ,001 -,420*** ,000 -,160 ,148 -,188 ,089 -,368** ,001 82

W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji stwierdzono istotny statystycznie związek pomiędzy ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych a akceptacją choroby (R=0,245). Jest to istotna statystycznie zależność na poziomie p=0,026. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istnienie znamiennych statystycznie zależności pomiędzy grupą zachowań zdrowotnych

–

pozytywnym

nastawieniem

psychicznym a akceptacją choroby, (p=0,049). Jest to silna korelacja dwustronna (R=0,217). Nie stwierdzono, w wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej istotnych statystycznie zależności

pomiędzy

prawidłowymi

nawykami

żywieniowymi,

zachowaniami

profilaktycznymi i praktykami zdrowotnymi a akceptacją choroby, (p>0,05). Omówione wyniki przedstawiono w tabeli 34.

Tabela 34. Ocena związku pomiędzy skalą IZZ oraz zachowaniami zdrowotnymi a akceptacją choroby

IZZ PNŻ ZP PNP PZ

r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p

AIS -,245* ,026 -,208 ,059 -,204 ,064 -,217* ,049 -,150 ,176

W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji stwierdzono znamienny związek pomiędzy akceptacją choroby a umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarze – przypadek, (R=0,234). Jest to istotna statystycznie zależność, (p=0,033). Analiza statystyczna nie wykazała istotnych statystycznie zależności pomiędzy akceptacją choroby a umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarach wewnętrznym i wpływ innych, (p>0,05). Otrzymane wyniki zobrazowano w tabeli 35.

83

Tabela 35. Ocena związku pomiędzy wymiarami kontroli zdrowia a akceptacją choroby

MHLC Wewnętrzna kontrola Wpływ innych Przypadek

r Pearsona p r Pearsona p r Pearsona p

AIS -,176 ,111 ,061 ,585 ,234* ,033

84

5. Podsumowanie Padaczka jest chorobą wymagającą od osób na nią cierpiących częstych kontroli swojego stanu zdrowia oraz samoopieki. Pacjenci z padaczką są zobligowani do ciągłego, nieprzerwanego przyjmowania leków przeciwpadaczkowych, zgłaszania się na wizyty kontrolne, prowadzenia dzienniczka samoobserwacji. Pacjenci z rozpoznaną padaczką często są pacjentami aktywniezaangażowanymi w leczenie swojej choroby. Chorzy na padaczkę powinni być świadomi, w jak dużym stopnu odpowiadają za stan swojego zdrowia oraz co mogą zrobić, w celu utrzymania dobrego zdrowia lub jego poprawy[28]. Osoby cierpiące na padaczkę wciąż zmagają się z problemem stygmatyzacji, brakiem akceptacji i zrozumienia wśród społeczeństwa, co może wpływać na ich pogodzenie się z chorobą i dostosowanie się do niej [29]. Padaczka jest chorobą przewlekłą, z którą pacjenci często zmagają się przez całe swoje życie. Dotyka ona osób w każdym wieku. Nieznaczny wzrost zachorowalności obserwuje się u osób młodych, które stojąc przed ważnymi życiowymi wyborami, muszą zmierzyć się z narzuconymi przez chorobę ograniczeniami. Często dotyka też osób starszych, a więc w większym stopniu narażonych na różnego rodzaju choroby, o zmniejszonej odporności [30]. Powyższe przesłanki stanowiły przesłankę do przyczynę podjęcia badań na temat zachowań zdrowotnych i kontroli zdrowia

w grupie osób chorujących na padaczkę oraz

przeprowadzenia analizy tego problemu, napisania pracy magisterskiej. Badaniami objęto 83 osoby cierpiące na padaczkę. Zdecydowaną większość ankietowanych stanowiły kobiety – 60,2% (n=50). Mężczyźni stanowili 39,8% respondentów (n=33). Jednak badania wskazują na nieco wyższą predyspozycję do zapadania na padaczkę wśród mężczyzn [31, 74]. Padaczka dotyczy osób w każdym wieku, jednakże badania wskazują dwa szczyty zachorowań na padaczkę. Pierwszy z nich u osób młodych, po 15 roku życia, drugi u osób starszych, po 60 roku życia [37, 74]. Potwierdziły to badania własne, otrzymane w nich wyniki wskazują na szerokązróżnicowaną grupę wiekową ankietowanych. Osoby młode, do 35 lat, stanowiły 36,1% ankietowanych (n=30), prawie co czwarta osoba (26,5%) znajdowała się w przedziale wiekowym 36 – 55 lat (n=22), natomiast najwięcej respondentów (37,3%) znalazło się w przedziale wiekowym od

85

55 lat wzwyż (n=31). Średni wiek badanych wynosił 46,48 lat ± 17,949 lat, najmłodszy ankietowany miał 18 lat, a najstarszy 80 lat. Respondenci mieszkający w mieście (n=49) stanowili 59%, natomiast na wsi zamieszkiwało 41% ankietowanych (n=34). Najwięcej spośród ankietowanych

legitymowało się wykształceniem średnim (43,4%),

prawie co piąty ankietowany miał wykształcenie zawodowe (19,3%), natomiast wykształcenie wyższe posiadało 32,5% ankietowanych, a wykształcenie podstawowe tylko 4,8% badanych. Zdecydowana większość badanych mieszkała z rodziną (80,7%), zaś tylko 19,3% mieszkało samotnie. Blisko połowę grupy ankietowanych stanowiły osoby czynne zawodowo (48,2%), prawie co piąty ankietowany był emerytem lub rencistą (26,5%), natomiast osoby niepracujące stanowiły 13,3%, a uczące się lub studiujące 12%. Padaczka jest chorobą przewlekłą, mogącą trwać nawet całe życie chorego [29]. Potwierdzają to badania własne. Ankietowani chorowali od okresu krótszego niż 1 rok do 35 lat, średnio przez 9,25 lat ±8,77 lat. 44,6% spośród badanych chorowało do 5 lat, zaś 55,4% powyżej 5 lat. Główną metodą leczenia padaczki jest farmakoterapia. Jako podstawową metodę leczenia wybierastosuje sięmonoterapię, a w przypadku jej nieskuteczności – terapię skojarzoną. Niewielka ilośćliczba pacjentów jest leczona przy pomocy elektrostymulacji [27, 54]. Potwierdzają to badania własne. Monoterapię, jako metodę leczenia, zadeklarowało 60,2% spośród ankietowanych zaś terapię skojarzoną stosowało 38,6% badanych. Tylko 1,2% ankietowanych było leczonych poprzezmetodą elektrostymulacji. Padaczka jest chorobą wymagającą dużej samokontroli ze strony osób na nią cierpiących. Dobry stan zdrowia chorych w dużej mierze zależy od podejmowanych przez nich samych działań prozdrowotnych. Chorzy na padaczkę powinni aktywnie uczestniczyć w procesie leczenia swojej choroby [31, 53]. Stwierdzenia te odnalazły potwierdzenie w badaniach własnych. W zakresie kontroli wewnętrznej badani uzyskali najwyższą średnią (M=26,16), co świadczy o tym, że ankietowani temu wymiarowi kontroli zdrowia przypisali największą wagę. W zakresie wymiaru umiejscowienia kontroli zdrowia – wpływu innych ankietowani uzyskali średnią M=21,08co świadczy o stosunkowodużymzaufaniu do służby zdrowia i innych osób. Niewiele mniejszą średnią badani otrzymali dla wymiaru umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek bo M=19,47. Niska ocena

przypisana niespodziewanym, przypadkowym 86

zdarzeniom świadczy o nieprzypisywaniu takim zdarzeniom istotnej rangi w zakresie wpływu na ich stan zdrowia i utrzymanie zdrowia. Badania Kurowskiej i Krakowieckiej [42] potwierdzają wykazały, że chorzy po przebytym udarze mózgu umiejscawiają kontrolę zdrowia nieco inaczej w wymiarze wpływu innych, co świadczy o nieumiejętności podejmowania samodzielnych decyzji i wyborów w zakresie utrzymania zdrowia, postawie bezradności w zakresie poradzenia sobie z problemami. Badania Kurowskiej i Lewandowskiej [43] orazKurowskiej i Różańskiej [45] dowiodły, iż najwięcej chorych z rozpoznanym ciśnieniem tętniczym i z kamicą żółciową kontrolę swojego zdrowia umieszczają w wymiarze wewnętrznym, a najmniej w wymiarze przypadku, co wskazuje na umiejętność radzenia sobie z chorobą przewlekłą. Natomiast badania Basińskiej, Maćkowskiej i Listwan [8], Kurowskiej i Wyrzuckiej [47] oraz Kurowskiej i Siekierskiej [46]

dowodzą, żechorzy na cukrzycę typu 1 oraz po

przeszczepie nerki przekonanie o umiejscowieniu kontroli swojego zdrowia lokują w wymiarze wpływu innych, co świadczy o braku umiejętności przejęcia kontroli nad własnym zdrowiem, uzależnieniu od innych. W wyniku przeprowadzonych badań własnych stwierdzono, że ankietowani w największym stopniu zgadzają się ze stwierdzeniem numer 13 – Jeżeli sam będę dbał o siebie, to mogę uniknąć choroby (M=4,82 w skali 1 - 6),

a w najmniejszym stopniu zgadzają się ze

stwierdzeniem numer 15, czyli: Niezależnie od tego co zrobię i tak prawdopodobnie zachoruję (M=2,98 w skali 1 – 6), co świadczy o dużej dojrzałości i odpowiedzialności za własne zdrowie. Badania własne wykazały, iż płeć jest czynnikiem różnicującym dla wymiaru kontroli zdrowia wpływ innych, (p=0,016) i przypadek, (p0,05). Nieco inne spostrzeżenia opisuje Kurowska i Różańska [45] badająca osóby z rozpoznaniem kamicy żółciowej. Stwierdziła, iż kobiety uzyskały wyższe wyniki od mężczyzn w obrębie wymiarów umiejscowienia kontroli zdrowia: wpływ innych oraz przypadek. W badaniach Kurowskiej i Krakowieckiej [42] wykazano, że mężczyźni w przeciwieństwie do kobiet prezentują wyższą wewnętrzną kontrolę zdrowia. Badania Kurowskiej i Siekierskiej [46] dla osób po usunięciu nerki z powodu nowotworu dowodzą, że mężczyźni częściej lokują kontrolę zdrowia w wymiarze wewnętrznym i przypadku, natomiast kobiety – w wymiarze wpływu innych. 87

W badaniach własnych nie wykazano istotnych statystycznie zależności pomiędzy poszczególnymi wymiarami umiejscowienia kontroli zdrowia a wiekiem, miejscem zamieszkania, wykształceniem, sytuacją zawodową, czasem trwania choroby, metodą leczenia respondentów czy też zamieszkiwaniem

przez ankietowanych samotnie bądź

z rodziną, (p>0,05).

Pozytywne zachowania zdrowotne wpływają korzystnie na poziom zdrowia. Ich przejawianie jest szczególnie ważne w przypadku chorób przewlekłych [43]. Jak wykazały badania własne ankietowani osiągnęli wysoką średnią dla ogólnych zachowań zdrowotnych (M=85,9). Najwyższą średnią badani uzyskali w zakresie zachowań profilaktycznych, M=23,10,zaś najniższą średnią

pacjenci otrzymali w zakresie

prawidłowych nawyków żywieniowych M=19,76.Fakt ten może wynikać z przekonania o małym wpływie diety na występowanie napadów padaczkowych. Badania Kurowskiej i Korecińskiej [41] dla chorych po zabiegach kardiochirurgicznych pokazują, że najniższy poziom zachowań zdrowotnych odnotowano dla praktyk zdrowotnych oraz prawidłowych nawyków żywieniowych, zaś badania Kurowskiej [48] dla pacjentów z miażdżycą

tętnic

kończyn

dolnych

wykazują

najwyższy

poziom

zachowań

profilaktycznych.W tych przypadkach można stwierdzić, iż zachowania preferowane przez chorych mogą niekorzystnie wpływać na ich stan zdrowia W badaniach Kurowskiej i Krakowieckiej [42] nad osobami po przebytym udarze mózgu ankietowani uzyskali najwyższe wyniki dla praktyk zdrowotnych.Badania Kurowskiej i Różańskiej i Wyrzuckiej[45, 47] dla osób z rozpoznaniem kamicy żółcioweji po przeszczepie nerki wykazały, że ankietowani także uzyskali najniższe wyniki dla prawidłowych nawyków żywieniowych. Również w badaniach Kurowskiej i [47] z udziałem osób po przeszczepieniu nerki prawidłowe nawyki żywieniowe oceniono przez ankietowanych najniżej. W wyniku przeprowadzonych badań własnych stwierdzono, że najwyższą średnią ankietowani uzyskali w przypadku stwierdzenia 15 – Mam przyjaciół i uregulowane życie rodzinne (4,57 w skali 1 – 5). Respondenci najniższą średnią uzyskali w przypadku stwierdzenia numer 18 – Staram się dowiedzieć, jak inni unikają chorób (2,86 w skali 1 – 5). W przypadku zdecydowanej większości stwierdzeń badani zaznaczali jako wartość najniższą i najwyższą graniczne wartości skali ( od 1 do 5), wyjątek stanowiły stwierdzenia numer 10 – 88

Przestrzegam zaleceń lekarskich wynikających z moich badań oraz numer 16 – Wystarczająco dużo śpię, gdzie wartość najniższa wybrana przez respondentów wynosiła 2 w skali od 1 do 5. Przeprowadzone badania własne wykazały istotne statystycznie zależności między płcią ankietowanych a zachowaniami zdrowotnymi i ich kategoriami. Kobiety otrzymały wyższe wyniki od mężczyzn w zestawieniu z ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych, (p=0,032), z prawidłowymi nawykami żywieniowymi, (p=0,007) oraz z praktykami zdrowotnymi, (p=0,017). Nie wykazano istotnych statystycznie zależności pomiędzy kobietami i mężczyznami w podskalach zachowań profilaktycznych oraz pozytywnego nastawienia psychicznego, (p>0,05). Badania Kurowskiej i Korecińskiej [41] prowadzone w grupie osób po zabiegach kardiochirurgicznych wykazały różnice w odniesieniu do kobiet i mężczyzn względem prawidłowych nawyków żywieniowych, gdzie kobiety także osiągnęły wyższe wyniki. W grupie osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym badanej przez Kurowską i Ratajczyk [44] wskazano różnice pomiędzy kobietami a mężczyznami, gdzie kobiety osiągnęły wyższe wyniki w zakresie zachowań profilaktycznych i prawidłowych nawyków żywieniowych. Badania Malińskiej, Steinborn i Ryll [55] dla dzieci i młodzieży z bólami głowy i padaczką wykazują, że najwyższe wyniki w kategorii prawidłowych nawyków żywieniowych uzyskały dziewczęta chore w wieku 14-15 lat, otrzymały one również najwyższe wyniki dla zachowań profilaktycznych. Natomiast chorzy chłopcy w wieku 14-15 lat osiągnęli najwyższe wyniki w kategorii pozytywnego nastawienia psychicznego. Jak wykazały badania własne sytuacja zawodowa respondentów różnicuje grupy badanych. Analiza statystyczna wykazała w tym zakresie istotne zależności w grupie osób pracujących w odniesieniu do ogólnego wskaźnika zachowań zdrowotnych, (p=0,035), pozytywnego nastawienia psychicznego, (p=0,004) oraz praktyk zdrowotnych, (p=0,011). Nie stwierdzono zależność pomiędzy osobami pracującymi a prawidłowymi nawykami żywieniowymi oraz zachowaniami profilaktycznymi, (p>0,05). Badania nie wykazały również istotnych statystycznie zależności pomiędzy osobami niepracującymi (w tym uczącym się) oraz emerytami i rencistami a ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych i jego kategoriami, (p>0,05). W badaniach własnych nie wykazano istotnych statystycznie zależności pomiędzy ogólnym wskaźnikiem

zachowań

zdrowotnych

oraz

poszczególnymi

kategoriami

zachowań

zdrowotnych a wiekiem, miejscem zamieszkania, wykształceniem, czasem trwania choroby, metodą leczenia respondentów czy też zamieszkiwaniem przez ankietowanych samotnie bądź z rodziną, (p>0,05). 89

Padaczka jest chorobą, w wyniku której osoby na nią cierpiące mogą natrafić na liczne ograniczenia, zarówno w funkcjonowaniu codziennym, jak i zawodowym. Ponadto padaczka jest często postrzegana społecznie jako choroba wstydliwa. Wszystkie te konsekwencje choroby mają wpływ na jej akceptację i przystosowanie się do życia z chorobą [31, 53]. Jak pokazują badania własne ankietowani uzyskali średnią dla Skali Akceptacji Choroby M=24,05, co świadczy o średnim przystosowaniu się do choroby i przeciętnej jej akceptacji. Ankietowani po usunięciu nerki z powodu nowotworu, w badaniach przeprowadzonych przez Kurowską i Siekierską [46], uzyskali nieznacznie wyższą średnią dla AIS M=27,04, jednak wykazali się oni przeciętnym poziomem przystosowania do choroby. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że ankietowani uzyskali najwyższą średnią dla stwierdzeniem numer 2 – Z powodu swojego stanu zdrowia nie jestem w stanie robić tego, co najbardziej lubię (M=3,71 w skali 1 – 50. Respondenci uzyskali najniższą średnią dla stwierdzenia numer 7, czyli: Nigdy nie będę samowystarczalny w takim stopniu, w jakim chciałbym być (M=2,54 w skali 1 – 5). W badaniach Kurowskiej i Siekierskiej [46] ankietowani po usunięciu nerki z powodu nowotworu osiągnęli najwyższy wynik dla stwierdzenia numer 3 – Choroba sprawia, że czasem czuję się niepotrzebny (M=3,64). Badani także najniżej ocenili stwierdzenie numer 7 – Nigdy nie będę samowystarczalny w takim stopniu, w jakim chciałbym być (M=3,25). Badania własne nie wykazują istotnych statystycznie zależności pomiędzy akceptacją choroby a danymi społeczno-demograficznymi (p>0,05). W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji wykazano istotny związek pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych (R=0,362).Przeprowadzone analiza korelacji wykazała także znamienną statystycznie zależność pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a prawidłowymi nawykami zdrowotnymi (R=0,420). W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji

wykazano

także

istotną

statystycznie

zależność

pomiędzy

wymiarem

umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a praktykami zdrowotnymi (R=0,368). W związku, z tym można stwierdzić, że osoby odpowiedzialnością za swoje zdrowie obarczające przypadek chętniej i częściej podejmują się zachowań zdrowotnych, w szczególności

w

zakresie

prawidłowych

nawyków

żywieniowych

oraz

praktyk

zdrowotnych. Również w badaniach Kurowskiej i Różańskiej [45] dla osób z rozpoznaniem kamicy żółciowej prawidłowe nawyki żywieniowe pozostawały w istotnej korelacji, jednakże z wymiarem wewnętrznym umiejscowienia kontroli zdrowia. Ponadto z wymiarem tym 90

w równie istotnej korelacji znalazły się ogólne zachowania zdrowotne i zachowania profilaktyczne oraz pozytywne nastawienie psychiczne. W przypadku badań Kurowskiej i Lewandowskiej [43] u pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym wymiar przypadku nie pozostawał w istotnej korelacji z zachowaniami zdrowotnymi i ich kategoriami. Badania, natomiast wykazały istotną statystycznie korelację pomiędzy wewnętrznym wymiarem kontroli zdrowia a praktykami zdrowotnymi. Badania ukazały także istotną statystycznie korelację pomiędzy wymiarem wpływu innych a ogólnymi zachowaniami zdrowotnymi i jego kategoriami: prawidłowymi nawykami żywieniowymi, zachowaniami profilaktycznymi oraz zachowaniami zdrowotnymi. Badania Kurowskiej i Wyrzuckiej [47] dla osób po przeszczepieniu nerki wykazały istotną statystycznie korelację w wymiarze wewnętrznym kontroli zdrowia a zachowaniami zdrowotnymi, nawykami żywieniowymi i pozytywnym nastawieniem psychicznym. Istotna statystycznie korelacja zaszła także pomiędzy wymiarem wpływu innych a zachowaniami zdrowotnymi i zachowaniami profilaktycznymi. W przeprowadzonych badaniach własnych wykazano istotną statystycznie korelację pomiędzy ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych a akceptacją choroby (R=0,245). Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istnienie znamiennych statystycznie korelacji pomiędzy grupą zachowań zdrowotnych – pozytywnym nastawieniem psychicznym a akceptacją choroby(R=0,217). W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji stwierdzono znamienny związek pomiędzy akceptacją choroby a umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarze – przypadek, (R=0,234). Badania Kurowskiej i Siekierskiej [46] w grupie osób po usunięciu nerki z powodu nowotworu

ukazują

istotne

statystycznie

korelacje

pomiędzy

akceptacją

choroby

a wszystkimi wymiarami kontroli zdrowia. Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań wykazują, że największe przystosowanie do choroby posiadają osoby umieszczające kontrolę swojego zdrowia w wymiarze przypadku. Jednocześnie ankietowani z kontrolą zdrowia w wymiarze przypadku wykazują najwyższe nasilenie zachowań zdrowotnych w tym: prawidłowych nawyków żywieniowych i praktyk zdrowotnych. Ankietowani w najwyższym stopniu akceptujący swoją chorobę jako najlepiej ocenianą kategorię zachowań zdrowotnych wybrali pozytywne nastawienie psychiczne.

91

6. Weryfikacja hipotez badawczych

Hipoteza główna Zdecydowana większość pacjentów z padaczką umiejscawia kontrolę zdrowia w wymiarze wewnętrznym oraz preferuje prawidłowe zachowania zdrowotne. Przypuszczalna hipoteza potwierdziła się. Większość pacjentów z padaczką kontrolę swojego zdrowia umieszcza w wymiarze wewnętrznym. Ankietowani osiągnęli dość wysoką średnią dla zachowań zdrowotnych M=85,69 na 120 pkt. maksymalnie możliwych do uzyskania. Hipoteza 1. Przypuszczam, że zdecydowana większość pacjentów z padaczką przypisuje najwyższą rangę wewnętrznej kontroli swojego zdrowia. Przypuszczalna hipoteza potwierdziła się. Pacjenci z padaczką uzyskali najwyższą średnią dla wewnętrznego wymiaru kontroli zdrowia (M=26,16), co dowodzi, że najwięcej spośród ankietowanych przypisuje kontrolę swojego zdrowia temu wymiarowi.pacjenci z padaczką wykazują się duża odpowiedzialnością za własne zdrowie, są dobrze przygotowani do radzenia sobie z chorobą w zakresie samokontroli i samopielęgnacji.

Hipoteza 2. Zakładam, że zdecydowana większość chorych na padaczkę preferuje prawidłowe zachowania zdrowotne. Przypuszczalna hipoteza potwierdziła się. Ankietowani osiągnęli dość wysoką średnią dla zachowań zdrowotnych M=85,69 na 120 pkt. maksymalnie możliwych do uzyskania, co potwierdza, iż preferują oni prawidłowe zachowania zdrowotne. W największym stopniu ankietowani preferują zachowania profilaktyczne (M=23,10), w najmniejszym zaś prawidłowe nawyki żywieniowe (M=19,76). 92

Hipoteza 3. Przypuszczam, że większość pacjentów z padaczką nie akceptuje swojej choroby. Przypuszczalna hipoteza częściowo potwierdziła się. Badani mogli uzyskać wyniki od 8 do 40 pkt. Wynik średni M=24,05, jaki otrzymali świadczy o przeciętnej akceptacji choroby i średnim do niej przystosowaniu.

Hipoteza 4. Zakładam, że prawidłowe zachowania zdrowotne chorych na padaczkę są determinowane w największym stopniu przez wewnętrzny wymiar kontroli zdrowia. Przypuszczalna hipoteza nie potwierdziła się. Nie wykazano istotnych statystycznie zależności pomiędzy prawidłowymi zachowaniami zdrowotnymi chorych na padaczkę a wewnętrznym wymiarem kontroli zdrowia.Analiza statystyczna wykazała jednak istotną korelację pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych (R=0,362), a prawidłowymi

nawykami

zdrowotnymi

(R=0,420) oraz

praktykami

zdrowotnymi

(R=0,368).

Hipoteza 5. Uważam, że w równym stopniu na akceptację choroby przez chorych na padaczkę ma wewnętrzny wymiar kontroli zdrowia oraz wpływ innych. Przypuszczalna hipoteza nie potwierdziła się. Akceptacja choroby nie osiągnęła istotnej statystycznie zależności ani w zestawieniu z wewnętrznym wymiarem kontroli zdrowia (p=0,111), ani z wymiarem wpływu innych (p=0,585). Przeprowadzona analiza wykazała jednak istotną statystycznie zależność dla akceptacji choroby i wymiaru kontroli zdrowia – przypadek (p=0,033).

Hipoteza 6. Domniemam, że istnieje istotny związek między poszczególnymi wymiarami umiejscowienia kontroli zdrowia a zachowaniami zdrowotnymi badanych pacjentów. Przypuszczalna hipoteza częściowo potwierdziła się. Analiza statystyczna wykazała istotny związek pomiędzy wymiarem umiejscowienia kontroli zdrowia – przypadek a ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych (R=0,362), a prawidłowymi nawykami zdrowotnymi. (R=0,420) oraz praktykami zdrowotnymi 93

(R=0,368). Nie wykazano istotnych statystycznie zależności pomiędzy umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarach kontroli wewnętrznej i wpływu innych a ogólnym wskaźnikiem

zachowań

zdrowotnych

lub

poszczególnymi

kategoriami

zachowań

zdrowotnych, (p>0,05).

Hipoteza 7. Przypuszczam, że istnieje istotna statystycznie zależność między akceptacją choroby a zachowaniami zdrowotnymi pacjentów z padaczką. Przypuszczalna hipoteza potwierdziła się. W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji stwierdzono istotny statystycznie związek pomiędzy ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych a akceptacją choroby (R=0,245). Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istotne statystycznie korelacje pomiędzy grupą zachowań zdrowotnych – pozytywnym nastawieniem psychicznym a akceptacją choroby, (R=0,217). Nie stwierdzono, w wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej istotnych statystycznie zależności pomiędzy prawidłowymi nawykami żywieniowymi, zachowaniami profilaktycznymi i praktykami zdrowotnymi a akceptacją choroby, (p>0,05).

Hipoteza 8. Zakładam, że istnieje zależność między akceptacją choroby przez chorych na padaczkę a wewnętrznym umiejscowieniem kontroli zdrowia. Przypuszczalna hipoteza nie potwierdziła się. Analiza statystyczna nie wykazała istotnych statystycznie zależności pomiędzy akceptacją choroby a umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarach wewnętrznym i wpływ innych, (p>0,05).W wyniku przeprowadzonej analizy korelacji stwierdzono jednak znamienny związek pomiędzy akceptacją choroby a umiejscowieniem kontroli zdrowia w wymiarze – przypadek, (R=0,234).

Hipoteza 9. Uważam, że istnieje istotny związek pomiędzy cechami badanej grupy, umiejscowieniem kontroli zdrowia a prawidłowymi zachowaniami zdrowotnymi. Przypuszczalna hipoteza potwierdziła się. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istotne różnice pomiędzy kobietami a mężczyznami w wymiarze wpływ innych, (p=0,016) oraz w wymiarze: przypadek, (p