el Akkad Omar - Ameryka w ogniu

SAVE OFFLINE

Omar El Akkad AMERYKA W OGNIU

przełożył Jacek Żuławnik

Tytuł oryginału: American War Copyright © 2017 by Omar El Akkad Copyright © for the Polish edition by Grupa Wydawnicza Foksal, MMXVIII Copyright © for the Polish translation by Jacek Żuławnik, MMXVIII Wydanie I Warszawa MMXVIII Redaktor inicjujący: Magdalena Gołdanowska Redaktor prowadzący: Magdalena Matuszewska Przekład: Jacek Żuławnik Redakcja: Krystian Gaik Korekta: Małgorzata Kuśnierz, Dawid Beczkiewicz Jacket design by Peter Mendelsund ebook ze skanu: lesiojot Grupa Wydawnicza Foksal Sp. z o.o. 02-672 Warszawa, ul. Domaniewska 48 tel. (22) 828 98 08 ISBN 978-83-280-5970-2

Mojemu ojcu

Wymierzyć karę musisz temu, który nakłada ją na ciebie. Kitab al-Aghani (Księga Pieśni)

Czy moje dziedzictwo jest pstrym ptakiem, nad którym krążą dokoła ptaki drapieżne? Chodźcie, zgromadźcie wszystkie dzikie zwierzęta, przyprowadźcie, by je pożarły. Księga Jeremiasza 12,9 (Biblia Tysiąclecia)

Prolog W młodości zbierałem pocztówki. Trzymałem je w pudełku po butach pod łóżkiem w sierocińcu. Później, kiedy przeprowadziłem się do mojego pierwszego domu w Nowym Anchorage, chowałem pudełko na dnie starej beczki na ropę, która stała w niszczejącej szopie na narzędzia. Przez większość życia zajmowałem się historią wojen, zaś w kolekcjonowaniu ujęć świata, jaki niegdyś był, wyidealizowanych i pogodnych, odnajdywałem pewnego rodzaju równowagę. Czasem nachodziła mnie myśl o pozbyciu się beczki. Martwiłem się, że ktoś, na przykład kolega z uczelni, odkryje jej zawartość i zinterpretuje jako drażliwą deklarację polityczną, podobną wywieszonym flagom secesjonistów albo wybebeszonym krążownikom szos przed domami w dawnym kraju Czerwonych – bezradnym dekoracjom buntu, probierzom zabitej i zabójczej przeszłości. Było nie było, jestem Południowcem z urodzenia. I choć przybyłem na tereny neutralne w wieku sześciu lat i nigdy z nikim nie rozmawiałem na temat mojego najwcześniejszego dzieciństwa, to jednak nie mogłem wykluczyć tego, że niektórzy z moich kolegów skrycie wierzyli, iż w moich żyłach nadal krąży odrobina buntowniczej Czerwieni. Moje ulubione pocztówki pochodzą z lat trzydziestych i czterdziestych, z ostatnich dekad przed tym, jak planeta zwróciła się przeciwko krajowi, a kraj przeciw samemu sobie. Zdjęcia ukazują plaże nad wielkimi oceanami, zanim pochłonął je rosnący poziom mórz; pejzaże Południowego Zachodu, zanim obróciły się w pogorzelisko; równiny Środkowego Zachodu, puste i nieskończone pod najbłękitniejszym niebem, jakie istniało, zanim zapełniły się wysiedleńcami znad wybrzeży, uczestnikami Wielkiej Wędrówki. Fotograficzna pamiątka po Ameryce, która istniała w pierwszej połowie dwudziestego pierwszego wieku: kwitnącej, rozpasanej, nieświadomej.

Pamiętam pierwszą pocztówkę, którą kupiłem – była to widokówka starego Anchorage. Nadbrzeżna panorama miasta pokrytego grubą warstwą świeżego śniegu, woda upstrzona płatami kry, słońce zawieszone nisko nad górami. Miałem sześć lat, kiedy zobaczyłem swój pierwszy alaskański zachód słońca. Stałem na pokładzie łodzi przemytników – ja, spalony słońcem Georgii chłopiec; ja, uchodźca. Pamiętam, jak na rzęsach wylądowały mi osobliwe białe płatki, i to, że mimowolnie zacząłem szczękać zębami. Po raz pierwszy w życiu zrobiło mi się zimno. Nieco ponad wierzchołkami wzniesień ujrzałem zamarznięte żółtko na niebie i pomyślałem, że dotarłem na absolutny koniec żywego świata. Osiągnąłem kres wszelkiego ruchu. *** Jestem przedstawicielem, jak to mówią, Cudownego Pokolenia, czyli osób urodzonych w okresie pomiędzy wybuchem drugiej wojny secesyjnej w 2074 roku a jej końcem w 2095. Zdaniem niektórych obejmuje ona również szalejącą przez dekadę po zakończeniu działań wojennych zarazę. W tym kraju tradycja definiowania pokoleń na podstawie konfliktów, które powinny były doprowadzić do upadku tychże, sięga daleko w przeszłość i moja generacja nie stanowi pod tym względem wyjątku. Należymy do tych nielicznych, którzy uniknęli gniewu zamachowców samobójców i ataków dronów bojowych nazywanych „ptakami”; których spędzono do dobrze zaopatrzonych piwnic i schronów, zanim zaraza DPZ rozprzestrzeniła się po całym kontynencie; którzy po prostu zwyczajnie mieli szczęście. Przez całe swoje życie zawodowe pochylałem się nad krwawą wojną tej krainy z samą sobą. Pisałem o niej artykuły zarówno do periodyków naukowych, jak i do popularnych czasopism, byłem najważniejszym gościem niezliczonej liczby sympozjów i warsztatów. Badałem i analizowałem wszelkie dostępne materiały źródłowe: transkrypcje z posiedzeń Kongresu, przekazy ustne, wstrząsające świadectwa osób, które przeżyły

zarazę. Zrekonstruowałem niesławne wydarzenia Dnia Ponownego Zjednoczenia, kiedy to jeden z ostatnich buntowników z Południa zdołał przedostać się do stolicy Unii i uwolnić chorobę, która na dziesięć lat pchnęła kraj w objęcia śmierci. Szacuje się, że wojna pochłonęła jedenaście milionów ofiar; zaraza, jak się sądzi, pozbawiła życia prawie dziesięć razy więcej istnień. Piszą do mnie liczni czytelnicy i krytycy, spierają się i podają w wątpliwość różnego rodzaju historyczne szczegóły, na przykład to, czy za ten lub za tamten zamach bombowy na pewno odpowiadają rebelianci albo czy masakra w tym lub tamtym miejscu rzeczywiście była aż tak krwawa, jak utrzymują propagandziści z Południa. Zgromadziłem setki listów tego rodzaju, wszystkie stanowią wariację na ten sam temat: ich autorzy zarzucają mi mianowicie, że ja, rozpieszczony mieszkaniec Nowego Anchorage, obywatel Północy, członek elity neutralnego kraju, który nie spędziłem choćby dnia na prawdziwym polu walki, nie mam najmniejszego pojęcia o wojnie. Istnieją jednak rzeczy, o których nie ma pojęcia nikt poza mną. Wiem te rzeczy od niej. I ta wiedza czyni mnie współwinnym. *** Zbliżając się do końca swojego życia, przeglądam nagromadzone rozmaitości z młodych lat. Niedawno odnalazłem pierwszą kupioną widokówkę. Minął ponad wiek od dnia, w którym zrobiono zdobiącą ją fotografię. Z pejzażu nie zachowało się nic poza morzem i wzgórzami. Nowe Anchorage, bezładne skupisko niskich budynków i przycupniętych u stóp gór zasobnych przedmieść, z czasem przesunęło się głębiej w ląd. Nabrzeże, do którego ongiś przybiłem jako zagubione, osierocone dziecko wojny, było wielokrotnie nadbudowywane i umacniane. Tam gdzie dawniej znajdowała się zbita z sękatych desek keja, teraz unoszą się modułowe pomosty, zaprojektowane z myślą o szybkim demontażu i łatwym transporcie. Gwałtowne sztormy uderzają dziś bez ostrzeżenia.

Czasem przechadzam się nad wodą, włóczę się po nabrzeżu i porcie. Wtedy na tyle, na ile mogę, przywołuję wspomnienie dnia, w którym dotarłem do neutralnego kraju (aby wspomnienie było pełniejsze, musiałbym wynająć łódź śmieciarzy i wypłynąć w morze). Lekarz mówi, że regularne spacerowanie jest zdrowe i powinienem jak najczęściej oddawać się temu zajęciu, o ile nie wywołuje ono bólu. Podejrzewam, że tego rodzaju nieszkodliwą strawą medyk karmi wszystkich swoich nieuleczalnie chorych pacjentów, którzy już dawno przeszli z etapu „pomoże” na „nie zaszkodzi”. Dziwnie jest umierać. Długo sądziłem, że moje życie zakończy się nagle, kiedy zaraza dotrze na północ, do neutralnego kraju, albo kiedy Czerwoni raz jeszcze powstaną i znów pogrążymy się w bratobójstwie. Zamiast tego zostałem skazany na najzwyczajniejszą ze śmierci: nadobfitość niewydolnych komórek. Czytałem, że umiarkowanie żarłoczny rak zapewnia, nazwijmy to, przyzwoite odchodzenie, przynajmniej z pragmatycznego punktu widzenia. Nie jest to bowiem umieranie na tyle rozciągnięte w czasie, by wiązać się z wieloletnim cierpieniem, lecz takie, które daje człowiekowi szansę poczynienia niezbędnych przygotowań i powiedzenia tego, co powiedziane być musi. *** Od lat nie padał śnieg, ale od czasu do czasu zdarza się pod koniec stycznia, że na szybie w oknie zakwita fraktal mrozu. W takie dni lubię chodzić na nabrzeże i patrzeć, jak mój oddech zawisa w powietrzu. Czuję się wtedy, jakbym zrzucał z barków ciężar. Już się nie boję. Stoję na krańcu deptaka i przyglądam się wodzie. Myślę o wszystkim, co zabrała, co mi zabrano. Bywa, że godzinami wgapiam się w morze, robi się ciemno, przenoszę się w czasie i przestrzeni do zrujnowanego kraju Czerwonych, w którym się urodziłem. Wtedy widzę ją, jak wychodzi z wody. Jest dokładnie taka, jaką ją zapamiętałem: ciężkie opalone ciało, plecy poznaczone

ziemistymi szramami – każda z nich jest pamiątką po torturach, którym ją poddawano, po niejawnych zbrodniach przeciwko niej. Wyłania się niczym monolit z rozerwanego brzucha Savannah. I znów jestem dzieckiem. Dopiero zostanę odebrany rodzicom, wyrwany z domu, zdradzony. Znów jestem w domu nad brzegiem rzeki, jestem szczęśliwy i nadal ją kocham. Moja tajemnica to miłość do niej. Nie jest to opowieść o wojnie, lecz o upadku.

I Kwiecień 2075 roku St. James w stanie Luizjana Rozdział pierwszy Byłam wtedy szczęśliwa. *** Słońce przebiło się przez korowód chmur i utkwiło nieruchome spojrzenie w morzu Missisipi. Przybrzeżne wody były brązowe i spokojne. Usta morza otwierały się szeroko na spustoszone moczary i z każdym rokiem pożerały coraz większą ich część. Woda tak wytrwale podmywała muł, piach i glinę, aż dawne nadrzeczne plantacje, wytwórnie plastiku i pochylnie do wodowania łodzi w końcu traciły umocowanie. Zanim budynki na dobre zsunęły się w toń, ostatni mieszkańcy delty ogołacali je ze wszystkiego, co jeszcze nadawało się do użytku. Morze połykało ląd. Na południowym wschodzie leżał wspaniały niegdyś Nowy Orlean – dziś obwiedziona wałami studnia. Chrzcielne rytuały nowej Ameryki. Mała sześcioletnia dziewczynka siedziała pod daszkiem z desek szalunkowych na werandzie swojego rodzinnego domu. Trzymała plastikowy pojemnik w kształcie misia, w którym był miód. Złoty płyn wyciekał z głowy zwierzaka i sączył się na lichą podłogę z sośniny. Dziewczynka wylewała miód na głębokie sęki i patrzyła, jak układa się serpentynami i dopasowuje do nowych form. Oto jej najwcześniejsze wspomnienie, moment, w którym się zaczyna.

I taką też, w tych chwilach, gdy ustępuje gorycz, najchętniej ją pamiętam: jako dziecko. Żałuję, że nie znałem jej wtedy, w tamtych latach, zanim została złamana. – Saro, co ty wyprawiasz? – odezwała się matka dziewczynki, stając za jej plecami w drzwiach kontenera, w którym Chestnutowie stworzyli sobie dom. – Co ci mówiłam na temat zabawy jedzeniem? – Przepraszam, mamo. – Zapracowałaś na ten miód, hm? Nie sądzę. Rusz tyłek po siostrę i marsz na śniadanie. Musimy zjeść, zanim tata wyjedzie. – Okej – odparła dziewczynka, wręczając matce do połowy opróżniony pojemnik i pochyliwszy głowę, przemknęła obok niej, tak że ta zdążyła jedynie otrzepać z brudu tył córczynej sukieneczki w lilie. Nazywała się Sara T. Chestnut, ale sama na siebie mówiła „Sarat” w wyniku nieporozumienia, do którego doszło wcześniej w szkole. Nowa nauczycielka w zerówce przypadkowo przeczytała inicjał w nazwisku dziewczynki jako ostatnią literę jej imienia: „Sarat”. Dziewczynce przypadło do gustu brzmienie tego słowa. „Sara” kończyła się bezsilnym wydechem, zanikającym „aaa”, które rozpływało się w powietrzu. Tymczasem „Sarat” zamykało się z trzaskiem, z kłapnięciem, jak pułapka na niedźwiedzie. Kilka miesięcy później szkołę zamknięto, a większość nauczycieli i uczniów zbliżający się front zmusił do ucieczki na północ. Jednak nowe imię zdążyło się przyjąć. Sarat. *** Chestnutowie mieszkali trzydzieści metrów od zachodniego brzegu rzeki, w kontenerze z blachy falistej, który zdobyli w miejscowej stoczni. Dom utrzymywały na miejscu stalowe kotwy zatopione w umieszczonych pod poziomem gruntu betonowych blokach. W nieustającej wilgoci korozja postępowała łatwo i powoli pełzła po narożnikach konstrukcji.

Cały dach, z wyjątkiem kąta zarezerwowanego dla zbiornika na deszczówkę, pokrywała mozaika staromodnych paneli słonecznych. Z boku leżała zwinięta plandeka. Kiedy zbliżała się burza, Chestnutowie chwytali za sznury przymocowane do plandeki, zaciągali ją jak pokrycie dachu i mocowali do haków po drugiej stronie. W ten sposób kierowali wodę tak, że zamiast spływać po panelach, napełniała zbiornik, a kiedy ten zaczynał się przepełniać, system odprowadzał nadmiar do rzeki. Dzięki temu mieli wodę nadającą się do picia, a jednocześnie chronili dom przed rdzą i niszczeniem. Bywało, że podczas zimowych burz cała rodzina chroniła się na werandzie, mimo że daszek zapadał się i przeciekał; robili to, by uciec przed panującym we wnętrzu kontenera nieznośnym hałasem, którego źródłem był ulewny deszcz; uderzenia kropli o dach brzmiały tak, jakby ktoś grał na blaszanym bębnie. Latem, gdy w ich stalowym domu robiło się gorąco jak w piecu, Chestnutowie spędzali większość czasu na zewnątrz. Podczas tej długiej pory roku, która spalała region na popiół od marca do połowy grudnia, Sarat, jej dwujajowa siostra bliźniaczka Dana i starszy brat Simon doświadczali dziecięcej radości w najczystszej postaci. Pod okiem przypatrujących się z pewnej odległości rodziców dzieci napełniały wiadra wodą z rzeki i oblewały nią gliniastą skarpę, aż robiła się gładka jak zjeżdżalnia. Potrafiły bawić się tak całymi popołudniami i wieczorami – sunęły po śliskiej ziemnej pochyłości prosto do rzeki, po czym wspinały się z powrotem, korzystając z liny z zawiązanymi na niej supłami; piszczały z zachwytu, pędząc w dół, a ich tyłki żłobiły w glinie głęboką rynnę. W kurniku za domem Chestnutowie trzymali stadko wychudzonych kur o brudnobrązowych piórach. Ptaki głośno gdakały i nerwowo krążyły po klatce. Kiedy je karmiono, a z nieba nie lał się zbyt wielki żar, składały jajka. Te, które zanadto się buntowały albo były po prostu stare, zabijano – unieruchamiano szyję ptaka pomiędzy dwoma gwoździami wbitymi w pieniek i spuszczano siekierę. Wnętrze kontenera rodzina podzieliła na mniejsze

pomieszczenia, oddzielając je od siebie ustawionymi pionowo deskami szalunkowymi. Benjamin i Martina Chestnutowie zajmowali część położoną najdalej od wejścia. Dziewięcioletni Simon i sześcioletnie bliźniaczki spali w części środkowej, żyli ze sobą w zgodzie, która z każdym dniem stawała się coraz bardziej niepewna. W trzecim segmencie zmieścił się niewielki, poplamiony i ponacinany od częstego używania stół kuchenny ze sklejki w kolorze piasku. Obok stały dwa kredensy, w których przechowywano bataty, ryż, paczki chipsów i płatków śniadaniowych, pekany, mąkę oraz zmielone ziarna sorgo rosnącego na polach oddzielających Chestnutów od najbliższych sąsiadów. W małej lodówce, która bardzo obciążała panele słoneczne, rodzina trzymała mleko, masło i puszki z colą. Straż przy drzwiach wejściowych pełnił posążek z czasów dzieciństwa Benjamina: ceramiczna Matka Boża z Guadalupe o pochylonej głowie i dłoniach złożonych do modlitwy. U jej stóp stała zdobiona koralikami kompozycja z żółtych nachyłków i białych lilii wodnych, a także częściowo stopiona świeczka o zapachu magnolii. Kiedy kwiaty więdły i zasychały, rodzice wysyłali dzieci na pola po świeże. Sarat w biegu wyminęła posążek i pognała szukać siostry. Znalazła ją w segmencie zajmowanym przez rodziców. Dana stała na łóżku i w nabożnym skupieniu przyglądała się swojemu odbiciu w owalnym lusterku. Wyjęła jedną z matczynych domowych sukienek, zwyczajną tunikę bez rękawów, wciąż, pomimo niezliczonych prań, intensywnie fioletową. Dziewczynka tonęła w niej, zmieściła się cała w górnej części sukienki; reszta materiału spływała z łóżka i rozlewała się po podłodze. Nałożyła na usta, zdecydowanie zbyt obficie, wiśniową pomadkę matki – klejnot z prostego zestawu do makijażu, który miała Martina, ale rzadko z niego korzystała. Mimo że dziewczynka pomalowała się z najwyższą starannością, nie udało jej się nie wyjechać szminką poza kraj małych różowych ust; wyglądała, jakby w pośpiechu spałaszowała placek z truskawkami. – Pobaw się ze mną – powiedziała Sarat, wprawiona w

zakłopotanie poczynaniami siostry bliźniaczki. Dana zwróciła się do niej rozdrażniona. – Jestem zajęta – odparła. – Ale ja się nudzę. – A ja jestem damą! Dana ponownie utkwiła spojrzenie w lusterku i spróbowała zetrzeć nieco szminki wierzchem dłoni. – Mama mówi, że mamy zjeść śniadanie z tatą. – No dooobra. Ani chwili pokoju w tym domu – oświadczyła Dana, niedokładnie przytaczając słowa matki, które zasłyszała przy jakiejś okazji. Sarat urodziła się druga, pięć i pół minuty po Danie. I choć rodzice zapewniali, że obie siostry traktują tak samo, to jednak Dana była wyraźnie córeczką tatusia, wyrozumiałego zabawnego mężczyzny o szczerym uśmiechu, zaś Sarat bardziej pasowała charakterem do matki: zawziętej surowej kobiety, niezrażającej się przeciwnościami losu. Były bliźniaczkami, ale różniły się pod bardzo wieloma względami. Sarat często słyszała, jak matka używa w stosunku do niej określenia „chłopczyca”. „Bóg obdarzył mnie dwojgiem dzieci naraz – mawiała – lecz dziewczęcości wystarczyło mu tylko dla jednego”. *** Po wyjściu Dany Sarat spędziła jeszcze kilka chwil w sypialni rodziców. Zdezorientowana obejrzała przedmiot, którym jej siostra rozsmarowała sobie coś na ustach. W przeciwieństwie do rzeki, zarośli, dzikich zwierząt, ptaków i w ogóle przyrody szminka nie wydawała jej się ani trochę interesująca; nie kryła w sobie obietnicy przygody. Sarat postrzegała ją jedynie jako rekwizyt nieustającej obsesji siostry na punkcie dojrzałości. Nie potrafiła zrozumieć, dlaczego Dana usilnie pragnie stać się dorosła. Dana wyłoniła się z kontenera w sukience matki. – Coś ci chyba mówiłam na temat zaglądania do mojej komody – odezwała się Martina. – Przepraszam, mamo.

– Nie przepraszaj… i podciągnij ją, bo tylko zbierasz brud. – Oswobodziła córkę z sukienki. – Kazałam siostrze cię zawołać, a ty co? Wyglądasz w tym stroju jak nieboskie stworzenie. Gdzie Sarat? Pewnie została w środku i robi to samo co ty. – Ona nie może się malować – oznajmiła Dana. – Bo jest brzydka. Martina uklękła i chwyciła córkę za ramiona. – Nigdy nie nazywaj jej brzydką i nie mów o niej złego słowa, rozumiesz? To twoja siostra. Jest piękną dziewczynką. Dana pochyliła głowę i zrobiła nadąsaną minę. Martina ujęła ją pod brodę i podniosła jej głowę. – Posłuchaj mnie – powiedziała. – Wrócisz do środka i powiesz jej to. Powiesz, że jest piękną dziewczynką. Dana weszła do kontenera, głośno tupiąc ze złości. Sarat właśnie chowała pomadkę do pudełka z przyborami do makijażu. – Jesteś piękną dziewczynką – rzuciła Dana i wybiegła. Przez chwilę Sarat stała oniemiała. Była dzieckiem i wciąż jeszcze umykała jej celowość kłamstwa. Nie potrafiła pojąć, że można mówić rzeczy, w które się nie wierzy. Uśmiechnęła się. *** Martina przygotowywała śniadanie na stojącym na dworze ciężkim piecyku na drewno. Na talerzach i w miskach znajdowały się twarde bułki, płatki śniadaniowe z sorgo, jajecznica oraz sztuczny bekon z pieprzem, usmażony na chrupko we własnym tłuszczu. W zapadłych policzkach i podkrążonych oczach Martiny wyraźnie uwidaczniał się jej wiek, było go znać bardziej niż na twarzy czterdziestoczteroletniego, o pięć lat starszego od niej męża, z którym Martina spędziła połowę życia. Matka Sarat była zaokrąglona w pasie, ale nie gruba. Naturalna dla mieszkańców wsi sprawność fizyczna pozwalała jej w razie potrzeby podnosić ciężkie przedmioty i pokonywać pieszo znaczne odległości. W przeciwieństwie do męża, który jako dziecko, gdy fala uchodźców wciąż jeszcze płynęła na północ, przedostał się do Luizjany z Meksyku, Martina nie była imigrantką. Urodziła się

tam, gdzie obecnie mieszkała. – Śniadanie! – krzyknęła, wycierając pot z czoła spłowiałą ścierką do naczyń. – Wszyscy do stołu! Nie będę powtarzać! Benjamin wyszedł zza domu, świeżo ogolony i po prysznicu w kabinie pod chmurką. – Prędko. Zjadaj, zanim przypłynie – powiedziała Martina. – Spokojnie – odparł mąż. – Widziałaś kiedy, żeby zjawił się na czas? – Gdzie twój elegancki krawat? – Nie idę na rozmowę o pracę, jedynie po pozwolenie. To tylko urząd, niczym się nie różni od, dajmy na to, poczty. – Kiedy ostatnio ludzie zabijali się o coś, co można dostać na poczcie? Benjamin usiadł przy stole na podwórzu. Był szczupłym mężczyzną o smukłej twarzy. Na jego brwiach, które niemal się stykały, opierało się gładkie szerokie czoło o stale powiększających się zakolach. Zawsze był dokładnie ogolony, jeśli nie liczyć cienkiego ciemnego wąsika, z którym jak obawiała się jego żona, wyglądał niestosownie. Cmoknął Sarat w czoło, a potem, kiedy zobaczył drugą córkę z pomazaną na czerwono buzią, pocałował i ją. – Twoje dziewczęta znów się pokłóciły – poinformowała Martina męża. – Nie chcą się uczyć dobrych manier i nie robią tego, co im się każe. Benjamin pokręcił głową z udawaną dezaprobatą, patrząc na Danę, po czym pochylił się i szepnął jej do ucha: – Uważam, że jest ci do twarzy. – Dziękuję, tatusiu – odparła szeptem. Chestnutowie zebrali się przy stole. Martina zawołała Simona. Chłopak wyszedł zza werandy przed domem, niosąc odpiłowaną dolną część dziesięcioszczeblowej drabiny. Widząc minę matki, dziewięciolatek prędko wyjaśnił: – Tata mi kazał. Martina zwróciła się do męża, który ochoczo wgryzł się w bekon i popił go gorzką kawą plujką; pochodziła z wojskowych racji żywnościowych, a jej skład dobierano tak, by stawiała

żołnierzy na nogi. – Nie patrz tak na mnie. Smithowi potrzebna drabina – rzekł Benjamin. – Musi położyć nowy gont, bo stary całkiem przecieka. – I wymyśliłeś, że oddasz mu połowę naszej? – To uczciwy układ, zważywszy, że Smith ma znajomego w biurze pozwoleń. Bez niego równie dobrze moglibyśmy próbować przedrzeć się przez granicę siłą. – Ma tyle pieniędzy, że stać go na milion drabin – stwierdziła Martina. – Mówiłeś przecież, że wyświadcza nam przysługę. Benjamin zarechotał. – Uwierz mi, pozwolenie na pracę na Północy za pół drabiny to naprawdę nie byle jaka przysługa. Martina wylała fusy po kawie. – Też musimy naprawić dach – powiedziała. – Do tego wystarczy drabina z pięcioma szczeblami – odparł Benjamin. – Zwłaszcza że mamy w domu silnego i wysokiego młodzieńca, który spokojnie może sam wejść na dach. Simon ochoczo potwierdził i obiecał matce, że tak jak ojciec będzie regularnie wdrapywał się na dach, dolewał chloru do zbiornika i czyścił panele słoneczne z ptasich odchodów. Chestnutowie pochłaniali śniadanie. Benjamin, przez całe życie chudy jak patyk, z apetytem pożerał bekon i jajecznicę. Syn naśladował go, zapamiętywał elementy ojcowskiego rytuału i przekuwał je w żelazne zasady z podręcznika prawdziwego mężczyzny. Wymiótł wszystko, co miał na talerzu. Bliźniaczki popijały sok z plastikowych kubeczków i od niechcenia skubały bułki, dopóki matka nie posmarowała ich masłem i dżemem morelowym – dopiero wtedy zamknęły buzie i zaczęły jeść. Martina patrzyła na męża nieruchomym wzrokiem. Miała minę, którą dzieci mylnie intepretowały jako surowe oblicze matki; Benjamin wiedział jednak, że Martina po prostu taka jest. Wreszcie postanowiła się odezwać. – Nie mów im, że pracowałeś dla Wolnych Południowców. – To żadna tajemnica – odparł. – Doskonale wiedzą, że tu każdy pracował dla Wolnych Południowców. Przecież to nie oznacza, że

walczyłem w ich szeregach. – Ale nie musisz tego mówić. Jeśli to zrobisz, zaznaczą okienko w formularzu, zabiorą cię do drugiego pokoju i będą ci zadawali różne pytania. A potem odmówią pozwolenia, wykręcając się względami bezpieczeństwa czy jak to nazywają. Powiedz tylko, że pracujesz w szwalni koszul. Nie skłamiesz przecież. – Przestań się tak przejmować – powiedział Benjamin, odchylił się na krześle i zaczął wyciągać kawałki mięsa spomiędzy zębów. – Dostaniemy pozwolenie. Północ potrzebuje robotników, a my roboty. – Dlaczego musimy jechać na Północ? – wtrącił Simon. – Nikogo tam nie znamy. – Ponieważ na Północy jest praca – wytłumaczyła matka. – I są szkoły. Stale narzekasz, że masz za mało zabawek, przyjaciół, wszystkiego. Na Północy mają tego pod dostatkiem. – Connor mówi, że na Północ jeżdżą zdrajcy. I że powinno się ich wieszać. Sarat z uwagą przysłuchiwała się rozmowie, zapamiętując nowe słowa. „Zdrajcy” – brzmi egzotycznie. Może to jakieś obce plemię? – Nie opowiadaj takich rzeczy – upomniała Martina. – Będziesz słuchał swojej matki czy jakiegoś dziesięciolatka? Simon wbił spojrzenie w talerz i bąknął: – Ojciec Connora mu mówił. Skończyli jeść i przenieśli się na werandę. Martina usiadła na schodkach, wzięła wilgotną ściereczkę i usunęła szminkę z ust opierającej się, marudzącej córki. Simon z zapałem zabrał się do szlifowania papierem ściernym krawędzi przeciętej na pół drabiny; nieco odpuścił, kiedy ojciec powiedział, że nie musi się tak starać. Sarat powróciła na miejsce porannego eksperymentu i urzeczona złocistą lepkością zaczęła dziobać w zastygłym w sękach miodzie. Fascynowało ją to, z jaką łatwością substancja przyjęła kształt naczynia. Potem przebiła się palcem przez skorupę, nabrała miodu i spróbowała. Spodziewała się, że będzie miał posmak drewna, a tu proszę – nadal smakował jak zwykły

miód. Benjamin siedział na krześle z hikory, którego oparcie powoli zaczynało się rozchodzić w miejscach splotu. Wyglądał na brązową jałową rzekę i oczekiwał przybycia znajomego. – Wiesz, co powiesz w urzędzie? – spytała Martina. – Przemyślałeś to? – Będę odpowiadał na pytania. – Przygotowałeś dokumenty? – Przygotowałem. Martina pokręciła głową i zerknęła na rzekę, wypatrując łodzi. – Pewnie nawet nie mają żadnych pozwoleń do rozdania – stwierdziła. – Pewnie zrobią to co zwykle, czyli nas zbędą. Już tak mają, że nie obchodzi ich nikt na południe od linii MAG. Jakbyśmy nie byli ludźmi ani nawet zwierzętami, tylko czymś… zupełnie innym. Odeślą cię z kwitkiem, wiem to. Benjamin wzruszył ramionami. – Chcesz w ogóle, żebym jechał, czy nie? – Przecież wiesz, że tak. Wytarłszy Danie szminkę z buzi, Martina zabrała się do zaplatania jej włosów. Spływały one dziewczynce na plecy długimi, gładkimi, czarnymi jak smoła kosmykami i bardzo różniły się od włosów Sarat, które choć miały taką samą barwę, były bardziej niesforne, buntowały się i skręcały pod wpływem wilgoci. – Wiecie, dziewczynki, co jest najlepsze w Północy? – zapytała. – Co takiego? – odparła Sarat. – U nas w nocy robi się tak gorąco, że nie można wytrzymać i człowiek budzi się na prześcieradle mokrym od potu… – Nie znoszę tego – skomentowała Dana. – Tymczasem tam, daleko na północ, nigdy nie ma takiej spiekoty. A zimą, naprawdę daleko na północ, nie ma nawet deszczu. Są za to maleńkie kuleczki lodu, które spadają z nieba i zostają na ziemi. Zbiera się ich tyle, że w końcu nie widać dróg, a rzeki stają się tak zimne, że zamieniają się w kamień, po którym można chodzić. – To głupie – odezwała się Dana. Roiła sobie, że opowieści

rodziców są niczym więcej jak wymyślnymi bajeczkami, a twardniejące rzeki i spadający z nieba lód nie różniły się dla niej od ryb z wąsami, o których tata mówił, że kiedyś pływały wielkimi ławicami w pozbawionej życia Missisipi, w czasach, gdy ta była jeszcze zwyczajną rzeką, albo od zakopanych na pustyniach na zachodzie pradawnych jaszczurów, których szczątki kiedyś zapewniały światu energię. Dana nie wierzyła w ani jedno słowo. Za to Sarat – owszem. Sarat wierzyła w każde słowo. – To prawda – powiedziała Martina. – Chłodno latem, chłodno zimą. „Umiarkowanie”, tak na to mówią. I bezpiecznie. Dzieci bawią się do późna na ulicach. Znajdziecie nowych przyjaciół już pierwszego dnia. Simon w milczeniu kręcił głową. Wiedział, że choć matka zwraca się do bliźniaczek, w rzeczywistości przemawia do niego. Ze wszystkimi rozmawiała otwarcie, nie uciekając się do sentymentalności i nie sięgając po eufemizmy. I tylko do swojego jedynego syna, którego procesów myślowych nie potrafiła odszyfrowywać i bała się, że nigdy się tego nie nauczy, kierowała słowa przez pośredników, posługując się kiepskim oczywistym kluczem. Simon tego nie znosił. Czemu matka nie może być taka jak ojciec? – zastanawiał się. Dlaczego nie może zwyczajnie powiedzieć, o co jej chodzi? *** Zbliżało się południe, a łódź, która miała zabrać Benjamina, nadal nie nadpływała. Wkrótce Martina zaczęła podejrzewać, że o jej mężu zwyczajnie zapomniano. Albo może znajomy Benjamina został w końcu nakryty na tej swojej starej, napędzanej ropą łajbie i aresztowany. Stany sąsiadujące ze zbuntowanym krajem Czerwonych – ten kokon, który uprzędły Luizjana, Arkansas, Tennessee i Karolina Północna – były głęboko życzliwie nastawione do sprawy Wolnego Stanu Południowego. Mimo że aby przemieścić się na Północ, do prawdziwego serca kraju Niebieskich, ich mieszkańcy potrzebowali specjalnej przepustki, stany te formalnie należały

do Unii, zatem każdy przyłapany w tym regionie na korzystaniu z paliw kopalnych stawał się człowiekiem wyjętym spod prawa. O ile łatwiej byłoby dla wszystkich, pomyślała Martina, gdyby tym niedoszłym państewkom po prostu pozwolono oderwać się od Unii i utworzyć własne miniaturowe kraje, odpowiadające regionom geograficznym, terenom zamieszkanym przez przedstawicieli określonej rasy bądź wyznania albo zasięgom oddziaływania konkretnej ideologii. Wiadomo, że tarcia istniały od zawsze: dumni, pokojowo nastawieni Kaskadyjczycy z Północnego Zachodu bez przerwy zapowiadali odłączenie się od związku; na południe od Kaskadii znaczne obszary Kalifornii, Newady, Arizony i Teksasu Zachodniego znajdowały się już pod nieformalną kontrolą sił meksykańskich – mapa tego zakątka kontynentu powoli przybierała taki kształt, jaki miała przed setkami lat. Na Środkowym Zachodzie zatwardziali natywiści odczuwali z trudem ukrywaną wrogość w stosunku do milionów uchodźców z terenów nadmorskich, którzy zalali interior, umykając przed niszczycielskimi sztormami i podnoszącym się poziomem oceanów. Natomiast tu, na Południu, cały region ponownie w swojej historii postanowił wkroczyć na wojenną ścieżkę, ponieważ zamiast przestać korzystać z zakazanych paliw, w znacznym stopniu odpowiedzialnych za nieszczęścia, jakie spadły na kraj, wolał zerwać z Unią. Martinie wydawało się czasem, że tak naprawdę nigdy nie było żadnej Unii i że dawno temu jakaś bezstronna grupa oportunistów zwyczajnie zaznaczyła na mapie linie tam, gdzie ich wcześniej nie było, powołując w ten sposób do życia jedno państwo złożone z wielu różnych państewek. Czy rzeczywiście skończyłoby się to aż tak źle, zastanawiała się, gdyby rząd federalny w Columbus z dnia na dzień przestał trwonić pieniądze i przelewać krew swoich obywateli i darował sobie próby zapanowania nad rozchodzącym się w szwach kontynentem? Niech Południowcy trwają przy tym swoim przestarzałym paliwie, pomyślała, dopóki nie wypompują z umęczonej ziemi ostatniej jego kropli. Martina wpatrywała się w rzekę i czekała na przybycie łodzi.

Widziała Sarat nad wodą – dziewczynka sprawdzała starą sieć na krewetki, którą kilka miesięcy wcześniej dzieci znalazły na brzegu i z której zmontowały prowizoryczną pułapkę na rzeczne śmieci. W siatkę zaplątywały się różne osobliwe skarby: żelazny krzyż, zagłówek fotela fryzjerskiego, zalaminowane zdjęcie dawno zamkniętego leprozorium, niewielka tabliczka z napisem: „Uprasza się o nieprzeklinanie na stołówce”. Sarat oglądała rozmiękłe stronice przesiąkniętej wodą Zmieniającej się Ziemi, która złapała się w sieć. Pod tytułem na okładce widniało zdjęcie przedstawiające wysoką niebieską górę pływającego lodu. Sarat ostrożnie przekładała posklejane kartki. Książka zawierała zarówno stare, jak i nowe mapy świata. Na pierwszy rzut oka nowe wyglądały tak samo jak stare. Różnica polegała jednak na tym, że na tych pierwszych lądy sprawiały wrażenie okrojonych: linie brzegowe cofnęły się w głąb kontynentów, zniknęły wyspy. Na starych mapach Ameryka była większa. Zobaczyła cień brata. Stał za nią. – Co to? – zapytał, próbując wyrwać jej książkę. – Nie twoja sprawa – odparła. – Pierwsza ją znalazłam. – Osłoniła znalezisko ręką i skoczyła na nogi, gotowa walczyć z Simonem w razie potrzeby. – No i dobrze. Na co mi jakaś głupia książka – stwierdził, ale jednocześnie zezował na otwartą stronę. – Wiesz, co to w ogóle jest? – Mapy – powiedziała. – Wiem, czym są mapy. Simon wskazał miejsce w samym rogu, gdzie błękit wody zdawał się pochłaniać nieliczne wąskie pasemka lądu na południowym skraju kontynentu. – To my, głupia – oznajmił. – Tutaj mieszkamy. Zerknęła tam, gdzie pokazał brat. Czysta abstrakcja, w żaden sposób nieprzypominająca domu. – Widzisz całą tę wodę? Tu kiedyś była ziemia, ale już jej nie ma. – Znowu skierował palec na ich dom. – Któregoś dnia to też znajdzie się pod wodą. I będziemy musieli wyjechać, bo inaczej się potopimy.

Zauważyła delikatny, ale znaczący uśmieszek na twarzy brata i od razu wiedziała, że próbuje ją nastraszyć. Zastanawiała się, skąd brała się u niego obsesja na punkcie takich figli, dlaczego tak często mówił coś z nadzieją, że wywoła w niej lęk albo sprowokuje ją do jakiejś niemądrej reakcji. Był o trzy lata starszy od niej i był chłopcem – zatem należał do zupełnie obcego gatunku. Mimo to wyczuwała w nim pewnego rodzaju zagubienie, jak gdyby próby wzbudzenia w niej trwogi wcale nie były okrutną metodą zabijania czasu, lecz istotnym sposobem na udowodnienie sobie czegoś. Ciekawiło ją, czy wszyscy chłopcy tacy są i czy ich złośliwość jest strategią samoobrony. Poza tym wiedziała, że Simon jest kłamczuchem. Woda nigdy nie pochłonie ich domu. Może zaleje pozostałą część Luizjany, może resztę świata, ale przecież nie ich dom. Ten nadal będzie stał na suchym lądzie, ponieważ zawsze tak było. *** Alder Smith, znajomy Benjamina, zjawił się dopiero tuż przed południem. Spóźnił się cztery godziny. Jego lekka rybacka łódź ze sklejki bujała się łagodnie na wodzie, a zamontowany z tyłu zaburtowy silnik bulgotał i kasłał spalinami. Jednostka była przedwieczna, ale i tak szybsza i zwinniejsza od sea-toków, których słabe, zasilane energią słoneczną motorki ledwo dawały radę rzecznym prądom. Posiadanie łajby – i w ogóle jakiegokolwiek pojazdu napędzanego zakazanym paliwem – świadczyło w tych stronach nie tylko o zamożności człowieka, ale też o jego pozycji i koneksjach. – Dzień dobry! – rzucił Smith, dobijając do pomostu Chestnutów. Zrobił pętlę na nylonowej lince i zaczepił ją na słupku służącym do cumowania. Był wysoki jak Benjamin, ale miał szersze ramiona i bujniejsze włosy, kiedyś brązowe, dziś miedziane od zbyt długiego przebywania na słońcu. Przed wojną jego ojciec prowadziła kilkanaście salonów samochodowych – mowa, rzecz jasna, o wozach napędzanych tradycyjnym paliwem – w miejscowościach od Nowego Orleanu po Baton Rouge.

Interes wprawdzie upadł, ale zgromadzone przez lata oszczędności wciąż pozwalały Smithowi na prowadzenie wygodnego życia po drugiej stronie rzeki. Pośród rodzin, które nadal zamieszkiwały zalane tereny w południowej części stanów Luizjana i Missisipi, Smith cieszył się opinią człowieka dobrze ustosunkowanego i umiejącego wiele rzeczy załatwić. Znał ludzi w urzędujących w Atlancie władzach Wolnego Stanu Południowego, znał przemytników obsługujących tunele na granicy między Missisipi a Arkansas, znał konsulów z urzędów federalnych rozsianych po podporządkowanych regionach sprzymierzonego z Unią Południa. Utrzymywał, że wśród tych osób są nawet bliscy współpracownicy senatorów i kongresmenów ze stolicy federacji. – Dzień dobry! – odparła Martina. – Wejdziesz? Zostały jeszcze kanapki i kawa ze śniadania. – Dziękuję uprzejmie, ale jesteśmy spóźnieni. Chodź, Ben. Niebiescy nie lubią czekać. Benjamin uściskał żonę i dzieci na do widzenia i zajrzał do domu, by ucałować ceramiczną Matkę Bożą. Ostrożnie, żeby nie poślizgnąć się na glinie i nie ubrudzić swoich najlepszych spodni, zszedł nad rzekę. Zabrał ze sobą starą skórzaną teczkę i połówkę drabiny. Żona odprowadziła go wzrokiem, stojąc na skraju płaskiego terenu. – Przybijcie do brzegu po południowej stronie, a do miasta pójdźcie pieszo – przykazała mężczyznom. – Oby tylko żaden urzędnik nie zobaczył łodzi. Smith roześmiał się i zapalił silnik. – Spokojna głowa – rzekł. – Za tydzień będziecie już w połowie drogi do Chicago. – Sprawcie się dobrze – dodała Martina. – To znaczy uważajcie na siebie. Mężczyźni zepchnęli łódkę z błota i ustawili jej dziób na północ, w stronę Baton Rouge. Popłynęła z bulgotem w górę rzeki zwężającym się, pełnym brązowej wody korytem, zostawiając za sobą rozchodzący się grzbietami w obu kierunkach kilwater.

Wytyczne dotyczące federalnego programu nauczania. Historia, moduł ósmy: druga wojna secesyjna (fragment) Streszczenie modułu Druga wojna secesyjna trwała w latach 2074–2095. Z jednej strony walczyła w niej Unia, a z drugiej stany, które ogłosiły secesję: Missisipi, Alabama, Georgia oraz Karolina Południowa (a także Teksas przed zaborem meksykańskim). Najważniejszą przyczyną wybuchu wojny był sprzeciw Południa wobec Ustawy o zrównoważonej przyszłości, która w swoim projekcie zakładała całkowity zakaz wykorzystywania paliw kopalnych na terenie Stanów Zjednoczonych. Ustawa, której orędownikiem był prezydent Daniel Ki, po części stanowiła reakcję na zachodzące od wielu dekad niekorzystne zmiany klimatyczne, słabnące znaczenie ekonomiczne paliw kopalnych, a także tragiczny wypadek z 2069 roku, kiedy to w Williston w Dakocie Północnej wykoleił się pociąg wiozący ładunek ropy naftowej. Wśród zdarzeń, które przyspieszyły rozpoczęcie działań wojennych, należy wymienić zamach bombowy na prezydenta Ki w grudniu 2073 roku, dokonany przez secesjonistyczną samobójczynię Julię Templestowe w Jackson w stanie Missisipi, oraz śmierć protestujących Południowców w strzelaninie w marcu 2074 roku przed bazą wojskową w Fort Jackson w Karolinie Południowej. Stany, które postanowiły się odłączyć (i zjednoczyć pod nazwą Wolnego Stanu Południowego), ogłosiły niepodległość 1 października 2074 roku; tę datę powszechnie uważa się za właściwy początek wojny. W następstwie szeregu ważnych zwycięstw odniesionych przez wojska Unii w ciągu pierwszych pięciu lat konfliktu – przede wszystkim w Teksasie Wschodnim oraz przy północnej granicy stanów Missisipi, Alabama i Georgia (wzdłuż tak

zwanej linii MAG) – zasadnicze działania w znacznej mierze ustały. Kolejne pięć lat konfliktu to wojna partyzancka, w której grupy powstańców z Południa, wspomagane przez obcych najemników i antyamerykańskich sabotażystów, sporadycznie angażowały w walkę siły Północy. W wyniku długotrwałych negocjacji ustalono, w większości na korzyść Unii, że wojna zakończy się oficjalnie 3 lipca 2095 roku, czemu towarzyszyć będą uroczystości Dnia Ponownego Zjednoczenia w stolicy federacji, Columbus w stanie Ohio. Tego dnia na terytorium Północy przedostał się terrorysta secesjonistyczny i uwolnił broń biologiczną (znaną jako zaraza DPZ [Dnia Ponownego Zjednoczenia]), która doprowadziła do wybuchu epidemii. Przez kolejną dekadę zaraza szalała niemal w całym kraju, pochłaniając, jak się szacuje, 110 milionów ofiar. Tożsamość terrorysty odpowiedzialnego za ten atak pozostaje nieznana.

Rozdział drugi Na balustradzie werandy Chestnutowie trzymali miskę z naftą jako pułapkę na komary. Owady znęcone lśniącą powierzchnią płynu lądowały na niej i wpadały w sidła. Sarat stała tam w gorących promieniach słońca, które padały na jej czoło, i przyglądała się uwięzionym komarom. Czarne kulki, grube jak winogrona. Wzięła jedną w palce i przyjrzała się jej z bliska. Owad zdawał się nie posiadać żadnej z cech, które dziewczynka kojarzyła z żywymi stworzeniami – nie mówił, nie wydawał odgłosów: nie cykał jak świerszcze, nie gdakał jak kury, kiedy odchodzą od zmysłów. Mimo to wiedziała, że to coś, co trzymała pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym, było żywe. Ścisnęła palce i komar pękł, zostawiając po sobie czarną plamę. – Co robisz? – spytała Dana. Sarat nie zauważyła, kiedy siostra wyszła z domu na werandę, i wystraszyła się. – Nic. Dana obejrzała palce bliźniaczki. – Fuj – skomentowała, obróciła się na pięcie i odeszła. Sarat wytarła palce o szorstki materiał dżinsowych ogrodniczek. Nosiła je po bracie, ich miedziane guziki z czasem zrobiły się całkiem czarne. Nie zakładała nic pod spód. Kiedy było bardzo ciepło, odpinała szelki i przewiązywała się nimi jak paskiem – wytrzymywały tak najwyżej kilka minut, po czym rozplątywały się i ciągnęły za nią po ziemi. Nie potrafiła pojąć, dlaczego siostry nie pociąga zgłębianie otaczających ich maleńkich światów, których liczne tajemnice tylko czekały na to, by je odkrywać: latające kulki krwi uwięzione w misce, wypełnione miodem oczodoły sosnowej podłogi, robaki nadziewane przez ojca na haczyk po to, aby dzieci przyswoiły rytuał z czasów, gdy w rzece wciąż jeszcze można było spotkać ryby. Dana uważała tego rodzaju zajęcia za nużące bądź

odrażające, zaś dla Sarat były one żyłami i tętnicami, którymi płynęła magia życia. *** Martina Chestnut stała na trawniku oddzielającym dom od pola sorgo. Rozwieszała pranie na sznurze rozpiętym pomiędzy haczykiem wkręconym w jedną z belek podtrzymujących dach werandy a wetkniętą w ziemię rurką, do której kiedyś był przymocowany plażowy parasol. Podobnie jak plandekę, parasol kilka lat wcześniej wyrzuciła rzeka, a Chestnutowie natychmiast zrobili z niego użytek. Martina wieszała mokre ciuchy jeden obok drugiego i przypinała je klamerkami. Z mankietów spodni i koszul kapała woda; trawa pod sznurem zawsze była nieco zieleńsza niż ta rosnąca obok. Te zwyczajne ubrania nie rzucały się w oczy i nie raziły, dominowały wśród nich odcienie bieli i beżu. Niektóre były tak znoszone, że miejscami materiał zrobił się upiornie półprzezroczysty. Na tych obszarach MAG, gdzie buntownicy dzierżyli największą władzę, mieszkający tam ludzie, chcąc uniknąć kłopotów, farbowali dżinsy na czerwono, ale nad senne wybrzeże Luizjany takie problemy jeszcze nie docierały. Tysiąc kilometrów dalej na wschód, na wybrzeżu, noszono znacznie nowsze ubrania, które trafiały do nich z zawijających do tamtejszych portów raz w miesiącu statków z pomocą charytatywną z dalekich imperiów: tanie kaftany, koszulki polo, dresy, czapeczki, często z logo Golden Bulls, Al Ahly i innych popularnych klubów sportowych. Wszystkie te dobra były przechwytywane za każdym razem, gdy tylko docierały do portów w Georgii. Teoretycznie obowiązywał zakaz ich sprzedaży lub wywozu poza terytorium Missisipi, Alabamy i Georgii, trzech secesjonistycznych stanów, i choć przepis ten, rzecz jasna, notorycznie lekceważono, to jednak zanim garderobie zdarzyło się zawędrować aż do Luizjany i Arkansas albo jeszcze dalej na zachód, do Protektoratu Meksyku, przechodziła przez ręce licznych chcących zarobić pośredników i

dla większości zwykłych mieszkańców stawała się po prostu zbyt droga. Praktycznie od samego początku wojny zbuntowane stany korzystały z dobroczynności obcych supermocarstw. Dawniej znaczenie paliw kopalnych było na tyle duże – nawet jeśli nie zapewniało już takich zysków jak jeszcze sto lat wcześniej – by opłacało się utrzymywać porty Luizjany i teksańskie rafinerie, ale w miarę jak reszta świata uczyła się korzystać z energii słonecznej i wiatrowej oraz czerpać ją z rozbijania atomów, dawne paliwa stopniowo odchodziły do lamusa i traciły na wartości. Likwidowano rafinerie i porzucano odwierty, mimo że ogarnięte rebelią stany wolały chwycić za broń, niż wprowadzić narzucony przez Północ zakaz. Z czasem, gdy szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę Unii, a Południu coraz częściej brakowało środków, buntownicy nauczyli się polegać na docierających do nich z drugiego końca świata ogromnych frachtowcach wypełnionych po brzegi jedzeniem, ubraniami i innymi niezbędnymi do życia artykułami. Nadawcami tych morskich przesyłek były nowe supermocarstwa: Chiny oraz Imperium Buazizi. To drugie narodziło się zaledwie kilka dekad wcześniej ze zjednoczenia zwiedzionych i zawiedzionych narodów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Wybuchła Piąta Arabska Wiosna Ludów, obaliła dawne reżimy i dała początek nowemu organizmowi, który zastąpił zbieraninę upadłych krajów, obejmując obszar od Cieśniny Gibraltarskiej po brzegi mórz: Czarnego i Kaspijskiego. *** O zmierzchu, kiedy skwar pozwalał odetchnąć, na kolację do Chestnutów przychodziła Eliza Polk. Mieszkała za polem, półtora kilometra na północ wzdłuż rzeki, i była ich najbliższą sąsiadką. Latem ubiegłego roku straciła męża i dwóch nastoletnich synów w jednej z bitew w Teksasie Wschodnim. Ponieważ po śmierci najbliższych przez wiele miesięcy nosiła żałobę, a potem konsekwentnie ubierała się wyłącznie w zwyczajne czarne sukienki, dzieci Chestnutów po cichu nazywały ją Santa Muerte –

Świętą Śmiercią. Podłapały to określenie od ojca. Miała czterdzieści osiem lat, ale przez to, że się garbiła i mówiła drżącym, łamiącym się głosem, wyglądała na dziesięć lat starszą. Odkąd całą jej rodzinę pochłonęły pola Teksasu Wschodniego, utrzymywała się z samej tylko wdowiej renty, wypłacanej jej przez jedną z powstańczych grup. Przyjmowała również pomoc innego rodzaju. Raz na kilka tygodni z drugiego brzegu przeprawiała się łódź Władców Missisipi. Wysiadało z niej dwóch albo trzech poważnych mężczyzn, którzy od razu zabierali się do koszenia trawnika i sprzątania domu; dostarczali także drobnej samotnej kobiecinie więcej jedzenia i ubrań, niż ta była w stanie spożytkować. Część niewykorzystanych dóbr Polk oddawała Chestnutom w ramach milczącej umowy, zgodnie z którą w zamian rodzina zapewniała kobiecie towarzystwo w gorące niekończące się dni. Polk mocno wyściskała sąsiadkę i zapytała o wieści od męża. Martina odparła, że na razie się nie odezwał. – Nie martw się, moja droga, jest bezpieczny – powiedziała Polk. – Pan nad nim czuwa, czuję to w sercu. Polk przyniosła tartę czekoladową. Postawiła ją na balustradzie na werandzie. Zajrzała za dom, żeby przywitać się z Simonem, który stał na przyciętej drabinie i usiłował wdrapać się na dach, zbyt dumny, by poprosić matkę o pomoc. Usiadła na krześle z hikory, wytarła pot z czoła i zawołała bliźniaczki. Sarat wyszła z kontenera, Dana zaś została w środku, zajęta zabawą w dom. – Witaj, kochanie, ślicznie dziś wyglądasz – zaszczebiotała Polk, pocałowała Sarat w policzek i jak zawsze spróbowała przygładzić jej kędzierzawe, sterczące włosy. – Cześć, Święta – rzuciła Sarat, a kobieta jak zwykle założyła, że zasłużyła sobie na ten przydomek tym, że zasypywała rodzinę podarkami jak Święty Mikołaj. Skończywszy wieszać pranie, Martina poszła na werandę i usiadła obok gościa. Kobiety popijały słodką herbatę w świetle zapadającego zmierzchu i patrzyły na bawiące się dzieci. Simon trzymał nad rzeką prostą tratwę. Przywiązywał ją do pniaka, żeby się nie zrywała. Za pływaki służyły jej puste beczki

po ropie, na nich znajdował się pokład ze sklejki, pośrodku którego sterczał zrobiony z okorowanych gałęzi maszt w kształcie krzyża; można było wciągnąć na niego żagiel z prześcieradła. Żagiel właściwie nic nie dawał, nie wprawiał tratwy w ruch nawet przy najsilniejszym wietrze, widniała za to na nim namazana czarnym flamastrem prymitywna czaszka z piszczelami, piracka bandera mająca w zamyśle Simona budzić lęk w sercach załóg przepływających łajb. Kiedy rzeka była spokojna, Simon dostawał pozwolenie na wypłynięcie tratwą aż na środek Missisipi, gdzie docierał, zawzięcie machając szuflą służącą mu za wiosło. Jeśli jednak zabierał dziewczynki na pokład, miał nakazane trzymać się blisko brzegu. Tak czy siak, tratwa zawsze musiała być przywiązana do pieńka. – Chłopcy na pewno mają się świetnie – powtórzyła Polk. – Wiesz, jak to jest w urzędach. Pewnie powiedzieli im, że robota papierkowa zajmie dzień albo dwa. Zatrzymali się na noc w mieście, żeby nie płynąć dwa razy. Założę się, że używają sobie w barze. Martina pokręciła głową. – Wróciłby. Gdyby miał do zabicia choćby trzy godziny, przypłynąłby do domu. Polk napiła się herbaty i myślami przeniosła się do przeszłości, tam gdzie jej umysł spędzał większość czasu. – Wiesz, kiedy rebelianci powiadomili mnie, co się stało z Henrym i chłopcami, powiedziałam, żeby pochowali mnie razem z nimi. Zakopcie mnie w tym samym grobie, poprosiłam, bo sama nie przetrwam. Życia nie warto przeżywać w samotności. Ale kiedy ich zobaczyłam, tuż przed tym, jak złożono ich do wspólnego grobu męczenników przy granicy z Meksykiem, razem z tymi wszystkimi dzielnymi mężczyznami, byli spokojni i czyści jak jeszcze nigdy. Nawet ślady po kulach nie wyglądały tak paskudnie jak na zdjęciach. Były po prostu niewielkimi dziurkami, patrzyłaś na nie i myślałaś: Jak to możliwe, że coś tak małego może odebrać życie? Strasznie się bałam, zanim poszłam ich zobaczyć. Sądziłam, że ciała będą wyglądały źle, że będą

pokiereszowane. Ale nie. Oni sprawiali wrażenie spokojnych, Martino. Szczęśliwych. – Mówiłaś, zdaje się, że mojemu mężowi na pewno nic się nie stało – zauważyła Martina. – Ależ oczywiście, moja droga, oczywiście. – Polk zamilkła na chwilę, po czym dodała łagodniejszym tonem: – Chciałam tylko powiedzieć, że jeśli coś mu się jednak, broń Boże, przytrafiło, jeśli Niebiescy coś mu zrobili, nie byłby to dla ciebie powód do wstydu. Wspominalibyśmy go jako dumnego patriotę, prawdziwego Południowca, takiego jak moi chłopcy. Martina wylała resztę herbaty na ziemię. – Nie jesteśmy patriotami. Nie darzymy szczególnym uczuciem ani Południa, ani żadnego innego miejsca. Próbowaliśmy… Próbujemy wyjechać. Chcemy udać się na Północ. Nie jesteśmy patriotami i nie mamy męczenników. Polk położyła dłoń na ramieniu Martiny. – Oczywiście, oczywiście, tego też nie trzeba się wstydzić. Wiem, że pragniecie dla swoich dzieci tego, co najlepsze, a na Północy bez wątpienia jest bezpieczniej. One nie muszą przechodzić tego samego co my. Ale nie jesteście stamtąd. To nie grzech dążyć do zapewnienia bezpieczeństwa własnym dzieciom; kto wie, może kiedy dorosną i będą podejmowały własne decyzje, postanowią powrócić w rodzinne strony. Ale nie jesteście stamtąd. W głębi duszy i serca jesteście Południowcami. To się nigdy nie zmieni. – Jesteśmy rodziną – odparła Martina, wpatrując się w zakręt rzeki na północy; dalej wzrok nie dochodził. – I niczym więcej. Dźwięk poniósł się po wodzie, zanim ukazało się jego źródło. Nie był to bulgot silnika łodzi Smitha, lecz odgłos większej jednostki, która gładko sunęła po powierzchni wody. Przez chwilę wydawało się Martinie, że to nadpływa łódź przemytników z Południa, ale o tej porze było na nią za wcześnie. Krzyknęła do dzieci, żeby wróciły na górę; posłuchały i zaczęły wspinać się szybko po śliskiej skarpie, przebierając oblepionymi błotem nogami. Kiedy łódź wyłoniła się zza zakrętu, światło jej reflektorów padło jasnymi kręgami na czarną wodę i Martina już

wiedziała, że to nie szmuglerzy, bo ci przemieszczali się w ciemności. Stanowy patrol rzeczny, sześciometrowa łódź motorowa z Baton Rouge, służąca do zwalczania przemytu broni przez buntowników, którzy przerzucali transporty przez rzekę do i z teksańskich pól naftowych oraz Protektoratu Meksyku. Płynęła powoli i z daleka zwracała na siebie uwagę. Z obu burt, niczym skrzydła motyla, sterczały napędzające łódź panele słoneczne; zamontowanego na wszelki wypadek silnika diesla wolno było załodze używać jedynie w wyjątkowych okolicznościach. W praktyce dowódcy łodzi szybko zżymali się na panele i anemiczne akumulatory i kiedy wypływali na rzekę, korzystali niemal wyłącznie z paliwa, którego zakaz stosowania powinni egzekwować. Martina znała ten typ mężczyzn: Południowcy, zatrudnieni przez Agencję Ochrony Rzeki Missisipi albo Departament Bezpieczeństwa Kryzysowego, albo którąkolwiek z dziesiątków agend stanowych, jedynie w teorii kontrolowanych przez stan, a powołanych do życia wyłącznie do realizacji wojennych celów Północy. Funkcjonariuszy tej służby nazywano Błękitnymi Odznakami albo po prostu Błękitnymi; w żargonie buntowników mówiło się o nich, że „wiszą kasę swojej burdelmamie”. Raz albo dwa razy w miesiącu zdarzało się, że na granicy Missisipi ginął jakiś Błękitny. Zwykle kilka dni później znajdowano jego zwłoki wiszące na gałęzi poskręcanej surmii; w ustach miał podszewkę wyciętą z kieszeni własnych spodni. Taki los czekał podejrzewanych o zdradę, nie tylko zresztą w kraju secesjonistów, ale też w sąsiednich stanach, których mieszkańcy sympatyzowali z rebeliantami, mimo że ich rządy trzymały z Północą. – Chodzi o Benjamina – powiedziała Martina, patrząc, jak łódź skręca i zbliża się do domostwa Chestnutów. – Coś mu się stało. Błękitni nie zapuszczają się w te rejony o tej porze, jeśli nie muszą. – Spokojnie. Nie wyobrażaj sobie Bóg wie czego – próbowała ją pocieszyć Polk. – To pewnie nic takiego.

Ale Martina już zerwała się z krzesła i pobiegła w stronę skarpy. W połowie drogi spotkała dzieci. Szły, wykręcając głowy, zafascynowane nadpływającą łodzią. – Idźcie do domu – rozkazała Martina. Dziewczynki posłuchały, natomiast Simon nie ruszył się z miejsca. – Powiedzą coś o tacie, prawda? Nie jestem już dzieckiem, wiem swoje. Martina bez słowa odwróciła się i spoliczkowała syna. Zapiekło go tak, że poczerwieniał i zaniemówił. Okresy uśpienia pomiędzy epizodami, w których dawała o sobie znać wrodzona surowość matki, bywały tak długie, że chłopiec często zapominał o bezwzględności swojej rodzicielki. – Idź do domu – powtórzyła Martina. Do oczu Simona napłynęły łzy zdumienia i złości. Jego oblicze stężało urazą, ale posłuchał. Łódź przybiła do gliniastego brzegu i wysiadło z niej dwóch mężczyzn w burych mundurach przypominających uniform szeryfa; obaj z dużą, na pierwszy rzut oka plastikową odznaką przypiętą do piersi. Jeden był wysoki i mocno zbudowany, miał bardzo krótko obcięte włosy, tak że przeświecała spod nich różowa skóra czaszki; gdyby Martina przeniosła spojrzenie na jego kark, zobaczyłaby wałeczki tłuszczu. Drugi stanowił jego przeciwieństwo – był niski i szczupły, jakieś dziesięć lat starszy od swojego towarzysza, który nie mógł mieć więcej niż dwadzieścia jeden lat. Niski trzymał w dłoni cienką teczkę, do której co rusz zaglądał, świecąc sobie latarką. – Pani Martina Chestnut? – padło w końcu z jego ust. – Co mu się stało? – odparła Martina. – Żona Benjamina Chestnuta? – Powiedzcie, co mu się stało. Funkcjonariusz mówił jednostajnym głosem, nie podnosząc wzroku znad kartek: – Pani Chestnut, pierwszego kwietnia dwa tysiące siedemdziesiątego piątego roku o godzinie trzynastej siedemnaście powstaniec zamachowiec zdetonował ładunek

wybuchowy w holu budynku Służb Federalnych w Baton Rouge… Dalej już nie słuchała. Jego głos przepływał obok i nie docierał do niej. Zrobiło jej się ciemno przed oczami, pole widzenia się zwęziło, a zarys postaci mężczyzn stopił się z czernią wód rzeki. Poczuła ostry piekący ból, który rozszedł się po jej trzewiach. Polk znów położyła dłoń na jej ramieniu i to wytrąciło Martinę z otępienia na tak skutecznie, że zdążyła przerwać monolog Błękitnego. – Zabierzcie mnie do niego – powiedziała. – Chcę zobaczyć męża. – Proszę pani… – Mam do tego prawo. Mam prawo zobaczyć męża. Zabierzcie mnie do niego, a potem odwieźcie nas do domu. Nie będzie leżał w jakiejś kostnicy, tylko we własnej ziemi. – Proszę pani, obawiam się, że dopóki trwa śledztwo Departamentu Bezpieczeństwa Kryzysowego… – Przeklęci tchórze – syknęła Martina. – Nie ma wśród was ani jednego prawdziwego mężczyzny. Robicie tylko to, co wam każą. Niczym się nie różnicie od tresowanych psów. Oby to samo spotkało wasze rodziny, oby spotkało. – Będzie pani mogła odebrać zwłoki męża, dopiero kiedy śledztwo zostanie zakończone. – Wynocha z mojej ziemi – zażądała. Schyliła się, nabrała garść błota i cisnęła nim w funkcjonariuszy. Wylądowało na ich butach i mundurach. Schyliła się po kolejną porcję i tym razem błoto trafiło mężczyzn w plecy – wracali już do łodzi. Odwiązując cumę, młodszy z nich odwrócił się na chwilę do Martiny i rzucił: – Przykro nam z powodu pani straty. Martina patrzyła za oddalającą się w górę rzeki łodzią. Kontur łajby zalśnił na moment, gdy przecinała pomarszczony grzebień odbicia księżyca w wodzie, potem wzięła zakręt i zniknęła. – Benjamin przeniósł się na łono Pana. – Martina usłyszała głos Polk. – Został męczennikiem, takim jak mój mąż. – Idź do dzieci – zakomenderowała Martina. – Połóż je spać. Ja niedługo przyjdę.

– Kochanie, nie zostawię cię teraz. – Idź do dzieci, mówię. Niedługo przyjdę. Odprawiła Polk do domu i przez jakiś czas stała samotnie nieopodal błotnistego zejścia nad wodę. Wpatrywała się w czarną rzekę, bezkresną i pozostającą w wiecznym ruchu. Poszła na północ, czując pod stopami chłodną wilgotną ziemię. Wkrótce dotarła na pole sorgo. Brązowe strąki pełne ziaren twardych jak kulki łożyskowe oblepiały łodygi. Oddaliwszy się od domu na tyle, by mieć pewność, że dzieci jej nie usłyszą, Martina padła na kolana i zaczęła krzyczeć.

Oto zew krwi naszej. Doniesienia ze zbuntowanego Południa (fragment) Najgorzej było za dnia. Leżała nieruchomo w łóżku, jej myśli płonęły, a ciało było jak sparaliżowane. Nie potrafiła stawić czoła dniu. Ściskała w dłoni należącą do jej matki broszkę w kształcie motyla, czując pod palcami gładką powierzchnię wyblakłych szmaragdów. Pielęgniarki pozwoliły jej zatrzymać ten przedmiot, usunąwszy wpierw agrafkę z drugiej strony. To było, zanim… zanim Julia Templestowe została pierwszą męczennicą zbuntowanego Południa, jego pierwszą zabójczynią, świętą patronką tej wojny. O tym się często zapomina: że zawsze jest jakieś „zanim”. Powstańcy zwerbowali ją, gdy jeszcze nosiła świeże bandaże na nadgarstkach. Znaleźli ją w barze przy Farish Street, naprzeciwko opuszczonego kina Alamo, na którego pionowym niebieskim szyldzie brakowało pierwszej i ostatniej litery. Była ubrana w cudzą jednorazową sukienkę; dostała ją od jednej z pielęgniarek. Była pijana i znów sama, za towarzystwo miała wyłącznie okropną chorobę, którą nosiła w mózgu. Potrafili wypatrzyć tych, którzy z dużą dozą prawdopodobieństwa będą w stanie to zrobić. Mieli swoich ludzi w szpitalach – szukali pacjentów po próbach samobójczych, w szkołach – rozglądali się za wyrzutkami, i w kościołach – tropili zażartych ekstremistów, rozpalonych słowem Pana. Przekuwali ich w oręż. Tego dnia, kiedy prezydent miał przybyć do Jackson, przewieźli Julię na opuszczoną farmę, piętnaście kilometrów na południe od miasta, i tam wyekwipowali na śmierć. Dali jej przebranie ciężarnej. W jamie fałszywego brzucha umieścili gęstą masę z nawozu, ropy i stalowych gwoździ. Nazwali ten strój „garniturem farmera”. Przeprowadzili drut po piersi Julii i puścili go po jej lewej ręce,

maskując rękawem bluzki. Podłączyli do detonatora przyklejonego do nadgarstka. Zapamiętają cię na zawsze, powiedzieli. Kiedy będzie już po wszystkim, będą wznosili miasta na twoją cześć.

Rozdział trzeci Sarat stała zgarbiona przy werandzie przed wejściem do kontenera i czekała na powrót matki, która poszła do Elizy Polk, żeby porozmawiać z pewnym mężczyzną. Simon usiłował wspiąć się na dach. Przez ostatnie trzy dni z tuzin razy podejmował próbę wywindowania się ponad krawędź. Wiedział, że jeśli nie będzie przecierał paneli co drugi dzień, ich wydajność zacznie spadać, i że bez regularnego odkażania woda w zbiorniku na deszczówkę prześmierdnie zgniłymi jajkami. Z każdym kolejnym porankiem coraz bardziej gryzła go niemożność wykonywania tego obowiązku. Raz jeszcze oparł drabinę o bok kontenera w miejscu, gdzie przebiegał odpływ z prysznica. Ziemia była tam rozmiękczona, dzięki czemu nogi drabiny lekko zapadły się w błoto. Uparł się, że bliźniaczki mu pomogą: miały trzymać drabinę z obu stron i pilnować, żeby się nie chybotała. Sam wszedł na najwyższy stopień i szykował się do skoku na dach. – Dobra – mruknął, wycierając dłonie z południowego potu. – Gotowe? – Gotowe – odparły jednym głosem Sarat i Dana. Simon oparł ręce o krawędź kontenera. Stanął na palcach i pochylił się do przodu. – Trzymajcie, żeby się nie bujała! – krzyknął do sióstr. – Trzymamy! – odpowiedział mu dziewczęcy duet. – Niech nawet nie drgnie! – Nie drgnie! Simon wreszcie zebrał się na odwagę. Przypomniał sobie, z jaką łatwością jego ojciec wykonywał tę pracę – i że nawet kiedy wracał późno do domu po robocie w szwalni, a jego palce były czerwone i obtarte od szycia, ochoczo zabierał się do domowych obowiązków: łatał dziury w zbiorniku na deszczówkę, ponownie zabijał okna deskami po wyjątkowo gwałtownej burzy, mielił

sorgo na mąkę w starym ręcznym młynku. Simon pomyślał o piskliwym dźwięku korbki, kiedy młynek rozdrabniał ziarno – oto dźwięki pracy. Zaparł się stopami o najwyższy stopień drabiny. Wrzasnął: „Raz, dwa, trzy!” i skoczył najwyżej, jak potrafił. Nadal trzymając dłonie na brzegu kontenera, wzniósł się tak, że krawędź dachu znalazła się na wysokości jego piersi. Przez chwilę wisiał w powietrzu, jakby znajdował się w stanie nieważkości. Próbował się podciągnąć, ale pochylił się tylko trochę do przodu jak nierówno obciążona huśtawka, po czym runął do tyłu i wyrżnął karkiem o miękką ziemię. Bliźniaczki krzyknęły i odskoczyły od drabiny. Sarat przyglądała się leżącemu na ziemi bratu, zafascynowana impetem jego upadku i tym, jak pod wpływem uderzenia spod ciała Simona wystrzeliły drobinki mokrego piachu. Dana pisnęła, kiedy błoto nagle chlapnęło na jej sukienkę. Simon leżał nieruchomo przez prawie minutę i nie był w stanie nabrać tchu. W końcu jęknął i zaczął się podnosić. – Nic z tego – oznajmił siostrom. – Źle trzymacie. – Mój Boże, zaczekaj, aż tata przyjdzie i to zrobi – powiedziała Dana. – Jesteś cały w błocie. – Pomaszerowała do domu, żeby się przebrać. Simon poczłapał za nią. Sarat została na zewnątrz. Przyjrzała się miejscu, w którym wylądował brat. Uklękła na ziemi i gołymi rękami wykopała niewielki rów, prowadzący od kabiny prysznicowej do wgłębienia po ciele Simona. Następnie odkręciła kurek. Ze słuchawki trysnęła woda. Z odpływu powoli przesączyła się do rowu, popłynęła niczym miniaturowa rzeka, a potem wypełniła krater po Simonie, nowo powstałe morze o kształcie chłopca. – Zakręć to – rozkazał Simon, wychodząc z domu w czystym ubraniu. – Marnujesz wodę. *** Zapadł zmierzch. Dzieci zjadły kolację same, bo ich matka nadal nie wróciła od pani Polk. Zrobiły kanapki z czerstwego chleba z wieprzowiną z konserwy; na puszce, darze od Świętej Śmierci

pochodzącym ze statku z pomocą humanitarną, znajdowały się napisy w języku, którego nie rozumiały. Od pewnego czasu sąsiadka przychodziła częściej i przynosiła więcej podarków niż zwykle: żywność lepszej jakości, porządniejsze ubrania. Mięso miało konsystencję nasiąkniętej gąbki i było gumowate. Posiliwszy się, dzieci dokończyły tartę czekoladową od Polk; po dwóch dniach w lodówce polewa z serka śmietankowego zrobiła się twarda i popękała. Sarat obserwowała rzekę. W ciągu dnia ze wschodniego brzegu na zachodni przeprawiało się więcej łodzi niż zazwyczaj, a po zmroku ruch jeszcze się nasilił. Słyszała stłumiony pomruk silników na ropę, mniej więcej półtora kilometra w górę rzeki, i od czasu do czasu wyłapywała nawet rozkazy wywrzaskiwane ustami niewidocznych mężczyzn. – Czy to tata? – spytała Dana. – Nie – odparł Simon. – Rebelianci. – Kim są rebelianci? – Bojownikami. – Zerknął na siostrę, by upewnić się, czy zrozumiała. – Walczą po naszej stronie w wojnie z Północą. – Mama mówi, że tata jest na Północy – powiedziała Dana. – I że pojedziemy się z nim spotkać. – Mama kłamie – stwierdził Simon. Dana z niedowierzaniem spojrzała na siostrę. – On nazwał mamę kłamczuchą! – Potem zwróciła się z powrotem do brata: – Naskarżę na ciebie. – Myślisz, że tata pojechałby na Północ? Tak po prostu? Bez nas? – odezwał się Simon. – Wziął ze sobą tylko dokumenty. Nawet nie zabrał ubrania na zmianę. Stało się coś niedobrego, a mama nie chce nam powiedzieć co. Dana pokręciła głową. – Mama mówi, że tata jest na Północy – powtórzyła. – A ty opowiadasz głupoty! *** Łodzie, które dzieci słyszały, należały do rebeliantów. Przerzucano nimi żołnierzy i zaopatrzenie na pola naftowe na

froncie zachodnim. Cumowały niedaleko domu Elizy Polk, gdzie powstał tymczasowy obóz; Martina Chestnut udała się tam na zaproszenie sąsiadki, aby porozmawiać z dowódcą sił buntowników na temat azylu. Dom Polk składał się z czterech zestawionych na planie kwadratu prefabrykowanych przyczep, mobilnych budynków obitych winylowym sidingiem i nakrytych ukośnym blaszanym dachem. Na dotychczas cichej i spokojnej działce Elizy Polk zapanował chaos, za który odpowiadały napływające gorączkowymi falami oddziały rebeliantów. Martina przecięła pole sorgo i ujrzała dziesiątki kręcących się wokół domu przyjaciółki mężczyzn, właściwie chłopców, niemal bez wyjątku nastolatków. Ustawili się w szereg i podawali sobie z rąk do rąk drewniane skrzynie i jutowe worki, przenosili je z nieoświetlonych łajb do przyczep. Rebelianci byli wyposażeni w krótkofalówki. Trzeszczące głosy przekazywały rozkazy dotyczące przygotowań do przybycia kolejnych łodzi. Na brzegu rzeki siedział chłopiec z lampą i błyskał nią, dając znaki jednostkom pokonującym ciemne wody. Rebelianci nosili podniszczone, poprzecierane uniformy różnego kroju i koloru, skompletowane z tego, co akurat mieli pod ręką: czarnych dżinsów, kamizelek wędkarskich, myśliwskich strojów maskujących, a także mundurów polowych obcych armii, przeszmuglowanych na pokładach statków z pomocą humanitarną. Również ich broń pochodziła z przemytu – albo ze strychów i piwnic rodziców i dziadków; karabiny były nierzadko starsze od noszących je młodzieńców. Niewyszkoleni i źle wyposażeni szli na zachód, gdzie czekała ich pewna śmierć z rąk żołnierzy znacznie lepiej przygotowanej armii. Za sobą, w miasteczkach bez perspektyw, w których przyszli na świat, zostawiali inny rodzaj umierania – powolną śmierć z nędzy, nudy i upadku. Martina przyglądała się im, stojąc na skraju pola. Pośrodku ogrodu ustawili prowizoryczne stanowisko dowodzenia – zwykły stół, na którym rozłożyli dużą mapę poziomicową luizjańskoteksaskiego pogranicza. Kilku pochylonych nad stołem starszych

mężczyzn poznaczyło ją kolorowymi pinezkami i markerami. Raz na jakiś czas któryś z nich podnosił głowę znad płachty papieru i zwracał się do młodych bojowników transportujących skrzynie i rozstawiających namioty. Jeden z chłopców, niemający więcej niż siedemnaście lat, wspiął się na segment domu Polk od strony rzeki i usiłował zatknąć na dachu sztandar Zjednoczonych Rebeliantów z grzechotnikiem, ale jego starszy – zarówno wiekiem, jak i rangą – kolega kazał mu zejść. Eliza Polk czekała przy schodkach prowadzących do przyczepy. W tym czasie dwóch rebeliantów przenosiło jej walizki do jednej z zacumowanych niedaleko łodzi. Polk dostrzegła Martinę i zawołała ją. Idąc, Martina czuła na sobie chłodne, podejrzliwe spojrzenia chłopców. Obserwowali ją w milczeniu. Polk uściskała sąsiadkę. – Och, moja droga – powiedziała. – To się stało tak szybko… – Mówiłaś chyba, że przypłynie tylko dowódca. Polk potrząsnęła głową. – Niebiescy ruszyli na wschód od teksaskich pól naftowych – poinformowała Martinę. – Nasi chłopcy wyjdą im na spotkanie. Twierdzą, że jeśli się pospieszą, zatrzymają ich pochód w głąb Luizjany. Martina rozejrzała się za kimś pasującym do jej wyobrażenia o tym, jak powinien wyglądać dowódca oddziału rebeliantów. – Jest tu? – spytała. – Tak, kochanie, ale jest zajęty. Nie zechce z tobą rozmawiać. – Zaprowadź mnie do niego. – Zaczekaj trochę – poprosiła Polk. – Później porozmawiacie. Inaczej nic nie wskórasz. – Pokaż, gdzie go znajdę. Polk z ociąganiem wskazała Martinie mężczyznę stojącego przy stole w ogrodzie. Wysoki, chudy, pięć albo sześć lat młodszy od Martiny. Nosił wypielęgnowaną brodę, która zwężała się ku końcowi jak grot strzały. Ubrany był cały na czarno, od butów po wojskową czapkę. Kręciła się wokół niego grupa bojowników, niczym satelity krążące po jego orbicie; delegował ich do różnych

części tymczasowego obozu, a oni, gdy już wypełnili rozkazy, wracali po kolejne zadania. Mówił tak cicho, że Martina usłyszała go, dopiero kiedy stanęła po drugiej stronie stołu przykrytego arkuszem mapy. Zauważył ją, ale się nie odezwał. Spojrzał pytająco na Polk. – Sąsiadka, o której panu opowiadałam – wyjaśniła. – Ta, której mąż zginął męczeńską śmiercią. – Nie męczeńską, tylko zwykłą – sprostował mężczyzna i ponownie zamilkł. W otaczających go żołnierzach Martina wzbudzała wyraźną niechęć, ale on sam patrzył na nią niewzruszony. – Podobno prowadzicie dom dla żon męczenników w okolicach Vicksburga – odezwała się Martina. – Podobno mogą się tam schronić kobiety z dziećmi. Nie odpowiedział. – Mam małe dzieci, dwie córeczki i synka – ciągnęła Martina. – Ich ojciec zginął, nie mamy się z czego utrzymać. – Odwróciła się do Polk. – Pani Polk jest naszą jedyną sąsiadką. Dzięki jej hojności nie umarliśmy z głodu, ale kiedy wyjedzie, to się skończy. Proszę tylko o to, abyście pozwolili nam pojechać z nią do Vicksburga, gdzie moje dzieci będą bezpieczne. O nic więcej nie proszę. – Nie da się – odparł dowódca. – Dlaczego nie? Możemy się spakować w godzinę. Albo wyjechać, tak jak stoimy. – Prowadzimy dom dla rodzin męczenników – potwierdził dowódca. – Ale mężczyzna musi zginąć, walcząc za naszą sprawę. Inaczej nic z tego. Pochylił się nad mapą, a przestrzeń wokół niego szybko zapełniła się bojownikami. – Chodź, kochanie – rzekła Polk, ciągnąc Martinę za rękę. – Nie przeszkadzajmy im teraz. Coś wymyślimy, na pewno się uda. Martina wyrwała się z jej uchwytu. – Wasi ludzie zabili mi męża – rzuciła do dowódcy. – Zabili jednego ze swoich. Ich obowiązkiem jest postąpić, jak należy, wobec jego rodziny. Mężczyzna obszedł stół i zatrzymał się przed Martiną. Z bliska

przekonała się, że ma piękne zielone oczy. Niewzruszone, ale piękne. – Moi ludzie zabijają tych z Północy oraz zdrajców – warknął. – Do której kategorii należał twój mąż? Polk pociągnęła dowódcę za rękaw, błagając go, żeby zgodził się porozmawiać z nią sam na sam w przyczepie. Poszli oboje do domu, zostawiając Martinę z grupą bojowników, z których wielu przerwało wykonywane czynności w oczekiwaniu na wyjaśnienie tej sytuacji. – Odważna pani jest, że tak się do niego odzywa – skomentował jeden z nich. – Nie za takie teksty potrafi wpakować człowiekowi kulkę. – Nic mnie to nie obchodzi – ucięła. Po chwili dowódca i Polk wyszli z przyczepy. Mężczyzna podszedł do Martiny. – Jutro o świcie drogą wzdłuż wschodniego brzegu będzie jechał autobus do obozu Patience w Missisipi. Z poręczenia pani Polk i ze względu na poświęcenie jej mężczyzn dla naszej sprawy powiadomię, kogo trzeba, że jeśli pani i pani dzieci wyjdziecie na drogę, autobus ma was zabrać. – Chce pan powiedzieć, że mam się z dziećmi udać do obozu dla uchodźców? – Chcę powiedzieć, że zrobi pani, jak uważa. – Odwrócił się plecami do Martiny i pochylił nad mapą. – Żegnam – rzucił. – Nie ma już tu pani czego szukać. Martina rozejrzała się po stojących dokoła stołu bojownikach. – Milczycie? Żaden z was nie ma odwagi? Nie macie matek? Dzieci? Mężczyźni patrzyli na nią, niektórzy beznamiętnie, inni z rozbawieniem, lecz ani jeden się nie odezwał. Martina obróciła się na pięcie i ruszyła tam, skąd przyszła. Polk dogoniła ją na skraju pola sorgo. – Kochanie, tak mi przykro – powiedziała. – Zrobiłam, co mogłam. – Czyli nie jesteśmy z Północy, bo mieszkamy na Południu, i nie jesteśmy Południowcami, bo próbowaliśmy przeprowadzić się na

Północ – podsumowała Martina. – No to kim jesteśmy? Kim? Polk wcisnęła Martinie karteczkę do ręki. Były na niej zapisane godzina i miejsce, w którym następnego dnia miał się zjawić autobus. – W obozie nie jest tak źle – pocieszyła ją. – Dają dobre jedzenie, prosto ze statków z darami, do tego za darmo. A dzieci mają gdzie się bawić. Będziecie tam bezpieczni. – Będziemy tam jak bydło. Polk wskazała na zachód. – Moja droga, to przecież dla dobra twoich dzieci. Podobno front jest już tak blisko jak jeszcze nigdy i z każdym dniem przesuwa się coraz bardziej na wschód. Zdrajcy ze Straży Luizjany pozwalają Niebieskim panoszyć się na naszej ziemi i nie dbają o to, kto padnie ich ofiarą. W Patience znajdziecie się wśród swoich. Twoje dzieci będą bezpieczne, Martino. Czy to nie jest najważniejsze? Martina wejrzała w małe spokojne oczy sąsiadki. – Nigdzie nie jadę – oznajmiła. – Odzyskam ciało męża i pochowam go w naszej ziemi. Zostanę w domu, a jeśli wojna zapuka do moich drzwi, to trudno. Mam dość czekania na łaskę chłopczyków z pistolecikami. – Zrobiłam, co mogłam – powtórzyła Polk. – Nie powinnaś była mówić, że ich ludzie zabili jednego ze swoich. Oni są bardzo drażliwi na tym punkcie. *** Po powrocie do domu Martina zastała Sarat zakopaną po szyję w błocie nad brzegiem rzeki. Dziewczynka piszczała z zachwytu, a jej brat nagarniał kolejne warstwy brązowego mułu. Dana siedziała na pieńku i przyglądała się rodzeństwu z lekką dezaprobatą. Na widok matki Simon zerwał się na nogi. – Sama chciała – zapewnił pospiesznie. – Wykop ją – rozkazała Martina. – Potem umyjcie się i do łóżek. – Mamo, a Simon nazwał cię kłamczuchą – odezwała się Dana. – Wcale nie – odpalił Simon. Cisnął w Danę błotem.

– Nie będę powtarzała – ostrzegła Martina. Dzieci pomaszerowały do domu. Sarat, oblepiona szlamem i ze słonawo pachnącą skórą, pognała przodem. Zaczęła się rozbierać już po drodze. Porzuciła ogrodniczki na ścieżce i wskoczyła pod prysznic. Miała najciemniejszą karnację z całej trójki. Dana i Simon odziedziczyli delikatny brąz po ojcu, Sarat – czerń po matce. Matka przyniosła córce czyste ubranie i położyła je na odwróconym do góry dnem wiadrze, które stało obok kabiny. Umywszy się i przebrawszy, dziewczynki i Simon po kolei dali mamie całusa i poszli do domu. Martina usiadła na krześle. Zjadła pozostawione przez dzieci skórki z chleba i dokończyła konserwę. Ponieważ wciąż była głodna, weszła po cichu do domu i wyjęła z lodówki saszetkę żelu o smaku moreli, pochodzącej z wojskowych racji żywnościowych pasty o galaretowatej konsystencji i pomarańczowej barwie w prostym srebrnym opakowaniu. Na Południu racje, sprzedawane, rozdawane albo zrzucane, nieuchronnie trafiały na czarny rynek, na którym rozrywano oryginalne paczki i handlowano zdekompletowanymi zestawami. Za taką żywność trzeba było sporo zapłacić – nie dlatego, że była szczególnie smaczna, lecz ze względu na jej praktyczność i wysoką kaloryczność. Martina nie wróciła na krzesło, lecz poszła przed siebie – ale nie jak zwykle na wschód od rzeki albo na północ, przez pole sorgo, tylko na zachód, dokoła domu, rzadko używaną ścieżką przez łąkę zarośniętą brązowawymi chwastami, prowadzącą do pozostałości miasta. Wczesną zimą, kiedy robiło się chłodniej i rosło zapotrzebowanie na siłę roboczą, mąż Martiny chodził tędy do fabryki w Donaldsonville. Kursował wprawdzie autobus, który zatrzymywał się niedaleko posesji Chestnutów, ale Benjamin przeważnie wolał pokonać tę trasę piechotą. Szedł ścieżką przez gęstwinę zielska, aż docierał do gruntowej drogi, która trzy kilometry dalej przecinała dwa nieużywane tory kolejowe, zarośnięte gęstą wysoką trawą, której kępy wystawały spomiędzy podkładów.

Martina szła śladami męża. Ostrożnie stawiała stopy, pamiętając o głębokich szczelinach w ziemi, w których z łatwością można było skręcić kostkę. Droga tonęła w ciemności, jeśli nie liczyć rzucających tu i ówdzie białe kręgi światła ocalałych latarni z nadal działającymi autonomicznymi panelami słonecznymi. Kawałek na wschód od miejsca, w którym droga przecinała tory, stały ruiny niewielkiego wiejskiego domu, niegdyś należącego do przyjaciół rodziców Martiny. W pobliżu domu znajdowało się od dawna zaniedbane pole bawełny. Martina skręciła na gruntowy podjazd. Miała przed sobą prostą drewnianą chatę, wyglądającą, jakby zastygła w trakcie zapadania się. Burze znad morza Missisipi sukcesywnie spychały konstrukcję z fundamentów, ale ta wciąż im się opierała, przechyliła się tylko wyraźnie na zachód i z daleka przypominała kopnięty prostokąt. Martina przychodziła tu raz na jakiś czas, kiedy chciała pobyć sama, jednak dom nigdy nie zdradzał oznak życia, chyba że uznać za nie puste butelki po piwie i paczki po papierosach, pozostawiane przez przypadkowych włóczęgów. Na zachodnim krańcu posesji rosła hikora, której pień rozgałęział się na liczne konary. Dawno temu na najgrubszej z jej gałęzi właściciele powiesili huśtawkę zrobioną z opony. Od wczesnego dzieciństwa to miejsce było dla Martiny schronieniem. Drzewo wyznaczało kraniec działki, za którym teren był płaski, a niezmącony widok obejmował, zdawało się, całą zachodnią Luizjanę. Ciemność nie pozwalała niczego dostrzec, niebo było jak czarna płachta. Nad głowami ludzi krążyły tylko ptaki, bezszelestne maszyny bojowe zaprojektowane do szpiegowania i zabijania z dużej wysokości. Dawniej ich ruchami i działaniami sterowali znajdujący się w odległych miejscach operatorzy, których sumienia mogły dręczyć co najwyżej ziarniste, zamazane obrazy unicestwianych celów. W początkowej fazie wojny ptaki były najskuteczniejszą bronią Unii, dopóki grupa buntowników nie zdetonowała ładunku wybuchowego w wojskowym centrum serwerów obsługującym drony i umożliwiającym zdalnym

pilotom kontrolowanie maszyn. Od tamtej pory pozostawione same sobie, porzucone na niebie urządzenia zasilane panelami słonecznymi, które pokrywały ich skrzydła, latały samopas, na oślep wybierając trasy – oraz cele. Martina usiadła na zdartej oponie. Gałąź lekko się ugięła i zaskrzypiała, ciężar ciała kobiety sprawił, że lina, na której wisiała huśtawka, wbiła się mocniej w korę. Otworzyła opakowanie żelu, nabrała palcem pomarańczowej mazi i włożyła ją do ust. Nie musiała żuć, wystarczyło, że roztarła żel językiem na podniebieniu i pozwoliła, by spłynął do gardła. Smakował nie prawdziwą morelą, tylko sztucznym aromatem, owocem, jaki istniał w wyobraźni naukowców, którzy nie znali go z natury. Po chwili Martina poczuła uderzenie cukru. Usłyszała szelest, coś jak szuranie. Znieruchomiała i zapytała: „Kto tam? Kto idzie?”. Dźwięk zbliżał się, narastał, aż usłyszała go tuż obok. Dopiero wtedy zobaczyła jego źródło: błąkającego się po pustym polu wychudzonego parchatego foxhounda. Pies podchodził powoli, ostrożnie, wyczulony na najmniejszą oznakę wrogości. Martina wycisnęła końcówkę żelu na dłoń i podsunęła ją psiakowi. Zwierzak powąchał morelową maź i po namyśle, mimo że umierał z głodu, odwrócił łeb. Martina podniosła głowę i ujrzała, że niebo rozświetlił pomarańczowy świt. Półkopuła oślepiającego światła na horyzoncie była widoczna zaledwie przez kilka sekund. Potem zniknęła. Za moment znów się pojawiła, a w ślad za nią wysoko w nocne niebo wystrzelił jaskrawy promień. Zawisł w powietrzu na parę chwil, rozbłysnął i znikł. Nie towarzyszyły temu zjawisku żadne odgłosy, jakby iluminacja dokonywała się w próżni. Potem wyszło półsłońce, które przyćmiło wcześniejsze przebłyski światła, a kilka sekund po nim przetoczył się huk, jakiego Martina nigdy nie słyszała. Dźwięk uderzył ją w pierś, pozbawił równowagi i zrzucił z huśtawki. Upadła na ziemię i gapiła się oniemiała. W jej uszach rozbrzmiewało głuche dzwonienie. Pies zaskomlał i uciekł. Po chwili Martina poszła w

jego ślady, pognała do domu i dzieci. Pędziła, przywołując wspomnienie młodzieńczej sprężystości. Pokonawszy pół kilometra, z płonącymi płucami, usłyszała huk jeszcze głośniejszy od poprzedniego i niewiele brakowało, żeby znów wylądowała na ziemi. Zanim dotarła do domu i wycieńczona oparła się o balustradę, nocą wstrząsnęły jeszcze dwie eksplozje. Odchodząc od zmysłów, zaczęła rozglądać się za dziećmi. Bliźniaczki siedziały wtulone w siebie na podłodze obok łóżka rodziców. Sarat obejmowała zawodzącą siostrę. Simon znajdował się w przedniej części domu, usiłował zatrzasnąć kompletnie zardzewiałe drzwi kontenera, których latem Chestnutowie prawie w ogóle nie zamykali. – Gdzie byłaś? – spytał matkę. – Co się dzieje? Martina chwyciła syna za rękę i wciągnęła go głębiej do środka. – Nic takiego – wyjaśniła. – Zapaliła się fabryka. To tylko huk. Nic nam nie zrobi. Usiadła na podłodze przy dzieciach i przytuliła je. Wyciągnęła spod łóżka rzadko używany koc i owinęła nim siebie i córki. – Fabryka się zapaliła – powiedziała. – To tylko huk. Niedługo będzie po wszystkim. – Im częściej powtarzała te słowa, tym stawały się prawdziwsze. *** W nocy wybuchy wybrzmiewały z nieprzewidywalną częstotliwością i siłą. Ucichły dopiero o świcie. Zmęczenie z czasem znieczuliło dzieci: bliźniaczki zwinęły się w kłębek przy matczynej piersi, a Simon siedział obok na podłodze i nieruchomo obserwował promienie słońca wpadające przez okno do kontenera. Martina wpatrywała się w drzwi i czekała. Kiedy eksplozje ustały, nasłuchiwała innych, znacznie cichszych dźwięków: kroków, wydawanych szeptem rozkazów, szczęku odbezpieczanej broni. Niczego takiego nie usłyszała – jedynie nerwowe gdakanie kur, głośną grę świerszczy i oddech własnych dzieci.

Spójrz, do czego już doprowadził twój upór, pomyślała. Nie pozwól, żeby doszło do czegoś gorszego. – Dasz radę przewieźć nas tratwą na drugą stronę rzeki? – zapytała syna. – Tak – odparł bez wahania. – Idź do siebie, tylko cicho, żeby nie obudzić dziewczynek, i spakuj do plecaka tyle ubrań, ile się zmieści. – Po co? – Pospiesz się. Chcę, żebyś przewiózł nas przez rzekę. Liczę na ciebie. Twój ojciec na ciebie liczy. Simon w ciszy wykonał polecenie. Dopiero wtedy Martina wstała i zaniosła dziewczynki, zaspane i półprzytomne, do ich łóżek. Kiedy je położyła, natychmiast znów zasnęły. Potem poszła i wyciągnęła spod łóżka największą walizę, jaką miała – starą, z brązowymi ornamentami, należącą niegdyś do jej babki. Walizka była szeroka i głęboka, ale popękana przy mosiężnych zawiasach. Jej wierzch i spód zdobiły naklejki, pamiątki po zwiedzaniu zabytków i parków, które Martina znała wyłącznie ze szkolnych podręczników. Kiedy rozłożyła walizkę na łóżku, w pomieszczeniu rozszedł się zapach naftaliny. W środku znalazła dwa pióra i pustą połamaną ramkę na zdjęcia; rzuciła te rzeczy na podłogę. Wysunęła szuflady w komodzie i zaczęła wypełniać walizkę ubraniami i przyborami toaletowymi. Odruchowo stworzyła hierarchię ważności, poczynając od przedmiotów najbliższych ciału: najpierw tampony, potem bielizna, na końcu sukienki. Spakowała dwa ręczniki, dwie rolki papieru toaletowego, a także opakowanie nawilżonych chusteczek. Kiedy walizka była już prawie pełna, przeniosła się do kuchni. Zaczęła wyjmować słoiki i pojemniki z najtrwalszą żywnością: dżemy, masło orzechowe, pozostałe racje wojskowe. Wzięła kilka dużych butelek napojów gazowanych, wylała ich zawartość przed domem, a następnie po kolei podtykała je pod kran połączony rurą ze zbiornikiem na deszczówkę i napełniała wodą. Wyładowała walizkę tak, że nie była w stanie jej domknąć. Dopchnęła środek, usiadła na wieku, ale stare klamerki nie chciały trzymać. Wyjęła więc z szuflady

dwa paski należące do Benjamina, spięła je ze sobą, po czym owinęła nimi walizkę i zapięła, żeby się nie otworzyła. Na koniec znalazła dwa identyczne plecaki z Myszką Minnie i spakowała do nich ubrania dziewczynek. Wyszła na zewnątrz. Na południowej ścianie domu, blisko pieca na drewno, znajdowała się szeroka rura odpływowa, która w teorii miała odprowadzać wodę z dachu; w praktyce nie spełniała swojego zadania, ponieważ była zatkana z obu stron. Martina uklękła przy niej i wyjęła dolny czop. Pociekło kilka kropel brązowego płynu. Następnie wsunęła dłoń do środka i wymacała słoik po kawie. Ciągnęła tak długo, aż wyskoczył na zewnątrz. Otworzyła go i sprawdziła zawartość: pięćset dolarów w amerykańskiej walucie, kolejne trzysta w Luizjańskim Ekwiwalencie Pomocowym; trzy arkusze cztery na cztery przedwojennych znaczków; dwa tysiące w pieniądzu powstańczym, wypuszczonym przez Nowych Żuawów w pierwszych dniach wojny (obecnie praktycznie pozbawione siły nabywczej, ale Benjamin sądził, że pewnego dnia te banknoty nabiorą wartości jako historyczne kuriozum); a także zepsuty rolex, który należał do pradziadka Martiny. *** Skończywszy pakowanie, wystawiła bagaże przed kontener i poszła obudzić córki. Popatrzyły na nią zmęczonymi, zaspanymi oczami. – Dziewczynki, wybieramy się w podróż – powiedziała. – Przepłyniemy rzekę. To dopiero przygoda, prawda? Słysząc o przygodzie, Sarat nadstawiła uszu. – Dlaczego płyniemy na drugą stronę rzeki? – Ponieważ na jakiś czas będziemy musieli zamieszkać w nowym domu. – Zobaczymy tatę? – Tak, kochanie, zobaczymy go. A teraz prędko, ubierajcie się, bo zaraz wyruszamy. Kiedy dziewczynki zajęły się przygotowaniami do drogi, Martina zajrzała na dno szkatułki i wyjęła swoje stare zdjęcia z

mężem, zrobione aparatem należącym do jej dziadka. Schowała je pod sukienkę. Poszła do drzwi i natknęła się na Sarat, która stała na palcach i usiłowała unieść posążek Matki Bożej z Guadalupe. – Kochanie, nie ruszaj – odezwała się Martina. – Później po nią wrócimy. – Tata będzie ją chciał – odparła Sarat. – Na razie zostanie. Musimy się już zbierać. Tata zrozumie. – Nie! – wrzasnęła dziewczynka i herkulesowym wysiłkiem ściągnęła ceramiczną Madonnę ze stołu. Figurka wpadła małej w ręce, niemalże ją przy tym przewracając. Sarat dźwignęła posążek, od którego była niewiele wyższa, i wytoczyła się na dwór. Martina zatrzasnęła zardzewiałe drzwi kontenera i założyła lichą kłódkę na szyfr, mimo iż wiedziała, że ta nie oprze się nawet najsłabszym szczypcom do prętów. Następnie zaniosła walizkę i zaprowadziła córki na dół, nad wodę, gdzie czekał Simon ze swoją tratwą. Rodzina weszła na pokład. Tratwa zachwiała się i zanurzyła pod ich ciężarem. Martina nigdy wcześniej nią nie pływała. Przez ostatnie kilka lat tylko parę razy zdarzyło jej się przekraczać rzekę, przeważnie łodzią Aldera Smitha, kiedy zapraszał Chestnutów do siebie do miasta na przyjęcie z grillem. Tratwa była jedynie zabawką nieprzystosowaną do pokonywania całej szerokości rzeki, polipem na ustach Missisipi. Chestnutowie rzucili cumę, gdy niebo na wschodzie zaczynało się czerwienić. Martina przejęła od syna szuflę i zaczęła walczyć z wodą. Czuła, że prąd spycha ich w dół rzeki, i wiedziała, że kiedy dobiją do drugiego brzegu, będą musieli przejść jeszcze jakieś dwa kilometry, zanim dotrą do miejsca, gdzie zatrzyma się autobus. Na sukience pod pachami rozlewały się szerokie ciemne plamy potu. Szczypały ją oczy. Mimo to wiosłowała dalej. *** Wiele lat później, w namiocie w obozie Patience, Martina po cichu przeklinała dzień, w którym opuściła dom i dobrowolnie

zabrała swoje dzieci prosto w płonące serce pustoszonego przez wojnę Południa. Nie mogła wiedzieć, że tamtego ranka, gdy zdecydowała się wyruszyć w drogę, owego gwałtownego kwietniowego dnia, kiedy Chestnutowie opuścili swoją ziemię, starcia pomiędzy rebeliantami, żołnierzami sił federalnych i meksykańskimi bojownikami doprowadziły do impasu, a wojna nie wkroczyła głębiej w terytorium Luizjany.

Świadectwa podziału. Doniesienia prasowe w początkowej fazie drugiej wojny secesyjnej (fragment) Danielle Manak, „The Charleston Feed”, 15 marca 2074 roku Pierwsze strzały Co najmniej 59 ofiar śmiertelnych, ponad 200 rannych. Masakra podczas protestów pod Fort Jackson Columbia, Karolina Południowa. W środę trwające czwarty dzień protesty pod bramą Fort Jackson zakończyły się tragicznie – śmiercią co najmniej pięćdziesięciu dziewięciu osób od kul żołnierzy sił rządowych. Wielu obserwatorów uważa to za pierwszy zdecydowany atak administracji z Columbus na opozycyjne stany. „Powiedzmy otwarcie: to była masakra Karolińczyków, masakra Południowców, masakra wszystkich, którzy ośmielają się głośno wyrażać swój sprzeciw – oświadczył gubernator Davis Brown. – To wyraźna deklaracja ze strony rządu federalnego: jeżeli nie zgadzasz się z zapisami Ustawy o zrównoważonej przyszłości bądź z jakąkolwiek inną decyzją podjętą w Columbus, jesteś naszym wrogiem i musisz zostać zniszczony”. „To wypowiedzenie wojny”. W środę koło południa żołnierze oddziału sił bezpieczeństwa marines, rozlokowani przy bramie nr 2 niedaleko Strom Thurmond Boulevard – w miejscu, gdzie przez kilka dni zgromadziły się setki protestujących – otworzyli ogień do demonstrantów. Żołnierze zajmowali pozycje na prowizorycznych wieżach tuż za wzniesionym naprędce ogrodzeniem, które miało bronić manifestującym dostępu do wejścia do bazy. Pierwsza seria trafiła kilka osób stojących najbliżej ogrodzenia i wywołała popłoch wśród demonstrantów z dalszych szeregów,

którzy uciekając w panice przed kulami, zaczęli tratować się nawzajem. „Usłyszałem huk wystrzału. W jednej chwili człowiek przede mną machał transparentem, a w drugiej leżał martwy” – powiedział Elijah Miller, który dotarł na miejsce we środę wczesnym rankiem i znajdował się niedaleko bramy, kiedy wybuchła strzelanina. „Ten mężczyzna nie miał broni, nie stanowił dla nikogo zagrożenia, a oni go zabili”. Świadkowie mówią o masakrze. Kiedy tłum się wycofał, na drodze pozostało kilkanaście martwych ciał leżących w kałużach krwi. Żołnierz z Fort Jackson, który nie należał do obsady bramy nr 2, powiedział, że co najmniej jeden z protestujących wystrzelił z pistoletu, mierząc do łańcucha z kłódką, którym zabezpieczono tymczasową bramę przed otwarciem. „Widocznie myślał, że tak jak na filmach, wystarczy posłać kłódce kulkę i sama się otworzy” – stwierdził żołnierz; poprosił o anonimowość, ponieważ wojsko stacjonujące w bazie otrzymało surowy zakaz kontaktów z dziennikarzami. Żołnierz dodał, że pocisk, zamiast przestrzelić zamek, prawdopodobnie odbił się rykoszetem w tłum. „Wtedy [demonstranci] pomyśleli, że marines do nich strzelają. Część zaczęła uciekać, a część naparła na ogrodzenie”. „Gdy tylko marines zobaczyli, że płot może runąć, otworzyli ogień”. Wielu protestujących nie zgadza się z tą wersją zdarzeń i twierdzi, że żołnierze nie byli w żaden sposób prowokowani. „Tchórze po drugiej stronie płotu zaczęli strzelać bez powodu – uważa Paul Hartig, który od trzech dni koczował przed bramą. – Zabili tych wszystkich ludzi bez żadnej przyczyny i powinni za to zawisnąć”. Na reakcje na masakrę nie trzeba było długo czekać. W Columbus senatorowie reprezentujący południowe stany popierające linię rządu federalnego – Luizjanę, Arkansas, Missouri, Kentucky oraz Tennessee – wydali wspólne oświadczenie, w którym potępili zdarzenia w Columbii i nazwali je „niepotrzebną tragiczną

prowokacją, która jedynie wzmacnia pozycję ekstremistów i bynajmniej nie pomaga zażegnać niebezpieczeństwa wybuchu wojny domowej”. W oświadczeniu wydanym przez Radę Wolnego Stanu Południowego gubernatorzy Teksasu, Missisipi, Alabamy, Georgii i Karoliny Południowej nazwali strzelaninę „morderstwem z zimną krwią”, a także przejawem tyranii oraz zdradą, za którą prezydent federalny Martin Henley powinien stanąć przed sądem. „Słysząc o masakrze w Fort Jackson, każdy patriota Południa będzie wiedział na pewno, że dla rządu federalnego w Columbus życie Południowca warte jest mniej niż zero” – powiedzieli gubernatorzy. „Dziś nie popierają naszej sprawy jedynie ci, którzy stojąc na spływających krwią ulicach Columbii, świadomie odwracają wzrok”. Trudno chyba o gorsze nastroje antyfederalne niż te w Karolinie Południowej – nie licząc pól naftowych Teksasu – i tam też na wieść o masakrze w Fort Jackson szybko zaczęło dochodzić do aktów przemocy. W Columbii spalono wiele sklepów sieci handlowych z Północy, mimo że niektóre – a była ich całkiem spora liczba – zamknięto już wcześniej, po grudniowym zamachu na prezydenta Daniela Ki w Jackson w Missisipi. W New Charleston znaleziono na brzegu morza zwłoki trzech mężczyzn oskarżanych przez cywilne grupy secesjonistów o szpiegowanie na rzecz Północy; wszyscy byli związani i mieli poderżnięte gardła. „Tu już nie chodzi tylko o secesję – powiedział przedstawiciel południowokarolińskiej grupy obywatelskiej – ale o pomszczenie naszych ofiar”. Do środy wieczór prezydent Henley nie wydał jeszcze oficjalnego oświadczenia w sprawie masakry. Na stronie internetowej Departamentu Obrony, którą ostatni raz uaktualniono w poniedziałek, nadal można przeczytać zwięzłe oświadczenie, z którego wynika, że zdaniem najwyższego dowództwa siły wojskowe ochraniające Fort Jackson „zachowują wyjątkową powściągliwość”. Gubernator Brown, który wcześniej wezwał wszystkich

sympatyków Północy w Karolinie Południowej do opuszczenia stanu, w środę powtórzył ten apel i poprosił obywateli o pomoc, gdyby akcja napotkała opór. „Masowa rzeź naszych ludzi nie może być przedmiotem jakichkolwiek negocjacji. W tej sprawie nie ma ustępstw ani kompromisów” – powiedział Brown. „Od tego, co dziś wydarzyło się w Fort Jackson, nie ma odwrotu”.

Rozdział czwarty Chestnutowie czekali w popękanym cieniu palm. Podczas przeprawy przez Missisipi prąd zniósł ich trzy kilometry w dół rzeki. Cofnęli się szosą wzdłuż koryta i pokonali jeszcze półtora kilometra we właściwym kierunku. W wielu miejscach droga była poryta głębokimi bruzdami, jakby ktoś ją zaorał. Po linii oddzielającej pasy ruchu nie został prawie żaden ślad; nie było różnicy pomiędzy przybywającymi a odjeżdżającymi. Szli, aż dotarli do zakrętu z gruntową zatoczką, przy której rosła kępa anemicznych palm. Ostre zielone łodygi pochylały się na zachód, ku rzece. Przestrzeń pod palmami zajmowało kilka przedstawicielek różnych odmian juk o ostrych, biało nakrapianych liściach. Stąd miał zabrać Chestnutów autobus. – Porwie ją rzeka – poskarżył się Simon. Pod plecakiem, do którego spakował ubrania, komiksy, maskę do nurkowania, ręcznie naostrzony nóż rzeźnicki i kilka paczek ojcowskich yuxi bez filtra, wyglądał na drobniejszego niż w rzeczywistości. Yuxi, cienkie papierosy z marnej jakości tytoniu, były jednymi z nielicznych słabostek Benjamina Chestnuta. Chował je przed żoną za ruchomą deską w wychodku. Dyskrecja nie była konieczna, ponieważ zarówno Simon, jak i Martina wiedzieli, że Benjamin pali. Milczeli jednak gwoli milczącej godności. – Nie porwie – odparła Martina. – Mogliśmy ją wciągnąć wyżej. Przyjdzie deszcz, rzeka się podniesie i tratwa popłynie do morza. – Jeśli tak się stanie, zrobię ci nową. – Mówisz tak, bo wiesz, że tu nie wrócimy. – Dość już tego. Rodzina postawiła bagaże. Wykończona Dana zasnęła na trawie; użyła swojego plecaka jako poduszki. Sarat wybrała się na inspekcję okolicy, pobuszowała w zaroślach i przyjrzała się jukom. Wyglądały na wytrzymałe, miały

płaskie sztywne liście. W spalonej na wiór ziemi Południa przeżywały jedynie nieliczne rośliny – z nich najlepiej radziły sobie juki. Sarat przesunęła palcem po liściu. W dotyku był suchy, a jego powierzchnia przywodziła na myśl papier ścierny. Ale był zarazem gumowaty, a miąższ lekko uginał się pod naciskiem. Przytknęła palec do kolca na końcu liścia i zobaczyła, jak w skórze tworzy się wgłębienie. Kolec był brązowy i twardy, odporny na działanie słońca i burz. Robiło się coraz cieplej. Chestnutowie czekali, ale autobus nie nadjeżdżał. Martina zaczęła się zastanawiać, czy może go przegapili i niedługo okaże się, że będzie musiała podjąć decyzję, czy wyruszyć na wschód piechotą. – Mamo, co to? – spytała Sarat, wskazując jukę. – Roślina, kochanie. – Jaka? – Kaktus. Nie podchodź za blisko, bo się pokłujesz. – Kaktus – powtórzyła Sarat, wyraźnie akcentując obie sylaby. – Kak-tus. Martina usłyszała szum kół i po chwili zza zakrętu wyłonił się autobus – żółty przedwojenny pojazd szkolny, wyposażony w zamontowane na dachu panele słoneczne. Na bokach autobusu, tam gdzie dawniej znajdowała się nazwa szkoły, widniał napis: TRANSPORT CYWILNY. Autobus jechał powoli, panele wciąż chłonęły promienie słoneczne. Kierowca zatrzymał się przy zatoczce i otworzył drzwi. Martina zgromadziła dzieci po drugiej stronie drogi. Zajrzała do wnętrza pojazdu. Za kierownicą siedział mniej więcej trzydziestoletni, pucułowaty, obficie pocący się mężczyzna. Miejsce bezpośrednio za nim zajmował inny, znacznie wyższy i lepiej zbudowany. Był ubrany w zwykłą białą koszulę i dżinsy, a przy jego boku stał skierowany lufą do góry stary karabin typ 95 – tani, wykonany z lichych materiałów, ale popularny wśród rebeliantów, ponieważ rzadko się zacinał i psuł; poza tym był stosunkowo łatwy do przemycenia na pokładzie statku z pomocą

humanitarną. Mężczyzna z bronią patrzył na Martinę pozbawionym wyrazu wzrokiem. – Nazywamy się Chestnut – poinformowała kierowcę. Dopiero wtedy uświadomiła sobie, że nawet nie zna nazwiska człowieka, który obiecał, że załatwi jej transport. – Dowódca rebeliantów powiedział, że będziemy mogli zabrać się z wami do Patience. Kierowca zarechotał. – Sam „dowódca rebeliantów”? No, to nie możemy go zawieść. – Uśmiech zniknął z jego ust. – Stówa od łebka. Martina pokręciła głową. – Powiedział, że będziemy mogli… – Paniusiu, rozumiesz po angielsku? Stówka od łebka. Martina sięgnęła do walizki i wyjęła pieniądze. – Mam tylko trzysta – powiedziała. – W LEP-ach. – Słyszałaś, żebym mówił coś o LEP-ach? – odparł kierowca. – Już nigdzie nie przyjmują tej bezwartościowej makulatury. – Nic więcej nie mam. Mężczyzna wzruszył ramionami. Pociągnął za dźwignię przy kierownicy i drzwi się zamknęły, odpychając Martinę. Autobus zaczął ruszać. Martina usunęła dzieci z drogi, a sama pobiegła za pojazdem, waląc w drzwi pięścią, w której ściskała dolary. Kierowca zatrzymał się raz jeszcze. – No proszę – odezwał się do mężczyzny z karabinem. – A jednak się znalazły. Martina zapłaciła za przejazd i kazała dzieciom prędko wchodzić do środka. Simon wsiadł jako pierwszy, po nim wgramoliły się bliźniaczki. Sarat nadal taszczyła posążek Matki Bożej, a chłopiec nie mógł oderwać wzroku od człowieka z karabinem. Rodzina poszła na tył. W przedostatnim rzędzie siedział starszy mężczyzna, jedyny pasażer autobusu. Martina i dzieci zajęli miejsca na samym końcu. Umieścili bagaże na siedzeniu i pod nim i zbili się w gromadkę za plecami staruszka, ale po drugiej stronie przejścia. Pojazd zaskrzypiał brzękliwie, ruszył do przodu, a jego zawieszenie dopasowało się do nierównego rytmu

popękanej wiejskiej szosy. – I po to mnie wysłali taki kawał drogi? – zwrócił się kierowca do strażnika, który nie odpowiedział. – Cholerna strata czasu. Po co w ogóle zbieramy te odrzuty spoza MAG? Poparli Columbus, to niech Columbus się nimi martwi. Mamy wystarczająco dużo problemów. Strażnik sprawdził magazynek. Odwrócił głowę i wyjrzał przez okno, ignorując kierowcę. Tymczasem ten rzucił do pasażerów: – Dobrze się tam umośćcie. Bo czeka was cholernie długi dzień. Głos kierowcy obudził staruszka, który do tej pory spał, opierając głowę w kapeluszu o szybę okna. Wytarł ślinę, która pociekła mu z ust. Martina przyglądała mu się z boku. Miał osiemdziesiąt kilka lat, może nawet więcej, był dzieckiem poprzedniego tysiąclecia. Lata przebywania na słońcu spaliły mu skórę na twarzy i rękach, pożłobiły ją bruzdami i poznaczyły czarnymi plamami. Mężczyzna miał na sobie przedwojenny biały garnitur z akcentem kolorystycznym w postaci czerwonej jedwabnej chusteczki wystającej z górnej kieszonki marynarki. Obie części garnituru zachowały intensywną biel z wyjątkiem szarzejących miejsc tam, gdzie materiał rozciągnął się na kolanach i łokciach. Strój przydawał mężczyźnie dostojności i sprawiał, że wyglądał, jakby pochodził z innych czasów. Wydał się Martinie istotą z odmiennej rzeczywistości, z Ameryki, która dawno temu postanowiła pójść inną, tonącą w mroku drogą, zostawiając takich jak on daleko z tyłu. Staruszek wybił od środka główkę swojej spłaszczonej fedory i przywróciwszy jej właściwy kształt, położył ją na kolanach. Rozejrzał się po autobusie, jakby się zastanawiał, w jaki sposób się w nim znalazł. Jego wzrok padł na Martinę. – Pani z Blind River? – spytał mężczyzna. – Nie. – Zna pani kogoś w Blind River? – Nigdy nie słyszałam o takim miejscu – odparła. Mężczyzna zamilkł i odwrócił głowę; spoglądał teraz w kierunku jazdy autobusu.

– Mój mąż ma krewnych w tamtej okolicy – odezwała się Martina. Ożywił się. – Blind River leży jakieś pięćdziesiąt kilometrów stąd na zachód. Kiedyś, jak się jechało z Nowego Orleanu, były znaki, które pokazywały drogę na Blind River, ale teraz to już… – Hm. – Mieszkałem tam przez pięćdziesiąt jeden lat – wyznał staruszek, próbując zawrzeć dumę w głosie. – Przeżyłem Annę w czterdziestym trzecim i Michaela w pięćdziesiątym pierwszym. Michael przeszedł przez sam środek mojego salonu. Rozpirzył wszystkie domy w odległości dziesięciu przecznic, a tylko mojemu nie dał rady. Zrobili zdjęcie z powietrza, dali je na pierwszej stronie „Couriera”. Wstał i przeszedł na drugą stronę autobusu. Obejrzał po kolei dzieci: Simona, który nadal wpatrywał się jak zahipnotyzowany w rebelianta i jego karabin, i dziewczynki, które usadowiły się przy oknie i patrzyły na brązowe plamy zapuszczonych pól uprawnych, słupy i zwieszające się z nich luźne martwe druty. Sarat siedziała z nogami podkulonymi pod pupę i nosem przyklejonym do szyby. Ziemia lśniła w ciepłym blasku słońca. Dziewczynkę przytłaczał jej ogrom. Dana zwinęła się w kłębek pomiędzy siostrą a matką i plotła drobne warkoczyki na czarnych jak węgiel włosach Sarat. Skończywszy jeden, wypuszczała go z palców, przyglądała się, jak powoli się rozplątuje, i zabierała się za kolejny. – Ile mają lat? – spytał staruszek. – Simon dziewięć, a bliźniaczki sześć. – Bliźniaczki! W ogóle nie są do siebie podobne. – Ano nie są. Mężczyzna przyjrzał się Danie. – Ładniutka – stwierdził i zwrócił się do Martiny: – Miałem wnuczkę zupełnie taką jak ona. Teraz musi być prawie w pani wieku. Rodzice zabrali ją na zachód, do Kalifornii, krótko przed pęknięciem trzeciej Bańki Krzemowej w czterdziestym czwartym. Nie odezwali się od tamtej pory. Pewnie są gdzieś w

Meksyku. – Wie pan coś o tym obozie, do którego nas zabierają? – spytała Martina. – Bezpiecznie tam? – Nic o tym nie wiem – odparł starzec. – Zjawili się i powiedzieli, że potrzebują ziemi, bo te ich łodzie kursujące po Missisipi muszą gdzieś cumować. Szmuglerzy broni, co do jednego. Zostałem już tylko ja, dalej w tamtą stronę wszystkie domy już dawno są pod wodą. Chłopak, co nimi dowodził, powiedział, że jakbym był młodszy, toby mnie wrzucili do rzeki. No ale chyba mają jeszcze trochę litości w sercu, skoro dali mi dziesięć minut na spakowanie i wysłali w siną dal. Dziesięć minut! Na spakowanie pięćdziesięciu sześciu lat! – Nakarmią nas w obozie? Będziemy mieli dach nad głową? Zostało nam mało pieniędzy… – Ale wie pani, zanim odszedłem, powiedziałem temu chłopcu, że gdybym był młodszy, to on wylądowałby w wodzie… Martina więcej mu nie przerywała. Opowiadał przez prawie godzinę o swoim dawnym życiu w Blind River, unosił się z prądem wspomnień. Dolatywał do niej również głos kierowcy, który zwierzał się mężczyźnie z karabinem, że wuj załatwił mu niezłą fuchę na pionowych farmach pod Atlantą. Żeby zostać kierownikiem szychty, prawił, wystarczy nie zasypiać przy robocie i nie szczać do sadzarek, a po sześciu miesiącach awansują człowieka do prawdziwej pracy, takiej, do której chodzi się pod krawatem. – Widzi pan, większość chłopaków jest zbyt tępa, by zrozumieć, że aby w życiu posunąć się do przodu, trzeba się trochę utytłać – powiedział kierowca. – Co zarobią, to wydadzą. Nie panują nad sobą. Brakuje im dyscypliny. Za to ja ją mam. O tak, jestem zdyscyplinowany. Strażnik patrzył za okno. Autobus sunął powoli wzdłuż rzeki, przemierzając ostatnie skrawki Luizjany. Ziemia przegrywała tu z wodą. Przez dziesięciolecia rządy stanowe i federalne wydawały miliardy dolarów na ratowanie niżej położonych obszarów Luizjany przed wdzierającym się w

ląd morzem. Budowano setki kilometrów opasek brzegowych, wałów przeciwpowodziowych i dróg na wysokich groblach, a pod koniec wznoszono nawet pływające miasta. Robiono to wszystko, zanim ocean zadał kłam optymistycznym przekonaniom, że mając wystarczająco dużo betonu, ziemi, dumy i pieniędzy, uda się ocalić luizjańskie Niderlandy. To było wtedy. Dziś pozostały jedynie trzewia tego od lat pożeranego świata i resztki daremnych prób ratowania go: cienkie wstęgi asfaltu, które znikały pod falami przypływu, miasta widma przycupnięte na sztucznych wzniesieniach, rozpadające się mosty, które prowadziły w odmęty. Trwało to wszystko porozrzucane po wysepkach jak ruiny – i jak wszystkie ruiny miało w sobie coś groteskowego, było jak występek przeciwko upływowi czasu. *** Autobus oddalił się od rzeki i skręcił na północ na autostradę międzystanową I-55. Przed wojną szosa o tym numerze biegła aż do Chicago. Teraz kończyła się piętnaście kilometrów na południe od Memphis zasiekami z drutu ostrzowego i wieżyczkami strażniczymi – posterunkiem na nowej granicy pomiędzy Północą a Południem. Przy drodze stały niebieskie tabliczki informujące o udogodnieniach przy każdym zjeździe. Widniejące na nich dawniej logotypy stacji benzynowych zostały zamalowane, ale na wielu spośród tych czarnych kwadratów ktoś jasnymi farbami w spreju odtworzył symbole. Po obu stronach drogi rosły rachityczne drzewa o gołych, bezlistnych gałęziach. Stan zabudowań i infrastruktury wzdłuż autostrady świadczył o rozmiarach grabieży, jaka się tu dokonała: ogołocone z okablowania słupy energetyczne, wybebeszone samochody, fabryki, po których zostały jedynie popękane fasady ze sterczącymi prętami zbrojeniowymi. Podczas długiej spokojnej podróży myśli Martiny krążyły wokół rzeczy, o których w pośpiechu nocnej ucieczki zapomniała. Spakowała puszki, ale nie wzięła otwieracza; zamknęła drzwi

kontenera kłódką z zamkiem szyfrowym, do którego dawno temu zapomniała kod; nie zasłoniła plandeką paneli słonecznych i nie osuszyła zbiornika na deszczówkę; nie wypuściła kur z klatki. *** Dwie godziny później autobus dotarł do granicy między Luizjaną a Missisipi. Pośrodku sieci budek wartowników i betonowych szykan stał bury budynek z prefabrykatów. Pojazdy powoli posuwały się zwężeniem. Po obu stronach granicy kłębiły się grupy uzbrojonych strażników: byli wśród nich zarówno Luizjańscy Rezerwiści, jak i żołnierze z czerwonymi trójgwiazdowymi emblematami Wolnego Stanu Południowego. Autobus toczył się pomiędzy szykanami. Tuż przed nim tę samą trasę pokonywał biały minivan, który na dachu miał ułożone z przyklejonej do blachy czarnej taśmy izolacyjnej słowo PRASA. Co trzecią szykanę korytarz przez kilka metrów biegł prosto, a auta musiały pokonać skierowaną zębami na północ kolczatkę. Na pobliskiej wieżyczce stał żołnierz w mundurze Wolnego Stanu Południowego i wodził wokół obojętnym wzrokiem. Autobus pracował na jałowym biegu, kierowca czekał, aż strażnicy sprawdzą minivana. Żołnierze kazali wysiąść czterem mężczyznom, którzy nim jechali, po czym weszli do środka. Dwóch zaczęło wyjmować sprzęt zgromadzony w części bagażowej wozu: kamery, statywy, telefony satelitarne, jaskrawozielone kamizelki kuloodporne, hełmy. Trzeci stał z boku i przeglądał dokumenty, które wręczył mu jeden z pasażerów. Przekładał kartki, choć było widać, że ani ich zawartość, ani obecność uwierzytelniających pieczęci niewiele go interesuje. Mężczyzna odpowiedzialny za papiery od czasu do czasu próbował coś wtrącić, ale nakazano mu milczenie. Wokół samochodu zebrała się spora grupa strażników; wszyscy gapili się na leżące na ziemi przedmioty. W końcu żołnierz po pobieżnej lekturze dokumentów złożył kartki na cztery, schował je do kieszeni munduru i rozkazał przestawić minivana w pobliże stojącego na uboczu budynku, a sprzęt i mężczyzn zabrać do

środka. Pasażerowie białego auta usiłowali protestować, ale bezskutecznie. Inny żołnierz dał znak autobusowi. Kierowca ruszył i jechał powoli, dopóki nie kazano mu się zatrzymać. Otworzył drzwi. Do środka wszedł strażnik. – Dzień dobry, panie oficerze – powitał go kierowca. – Kurs do Patience. Będę jechał na północ, aż do Grenady, potem skieruję się na północny wschód na pogranicze. Mam tu pozwolenie z Atlanty… Żołnierz go zignorował, pozdrowił za to skinieniem głowy mężczyznę z karabinem. Przeprowadził inspekcję pojazdu i pięciorga pasażerów. Martina przyjrzała mu się i stwierdziła, że jest tak samo chudy jak bojownicy, których widziała w domu Elizy Polk. Czerwony mundur żołnierza MAG – jarmarczny uniform, ciężki od miedzianych guzików i gwiazdek – wisiał na nim jak worek. Na głowie miał konfederatkę, której daszek zasłaniał mu oczy. Wyglądał jak dziecko. – Nie wolno wwozić pasażerów z purpurowych stanów – orzekł. – To tylko parę duszyczek, panie oficerze – odparł kierowca, grzebiąc w stosiku pozwoleń. – Uciekają przed walkami niedaleko granicy z Teksasem. Mam tu papierek od przedstawiciela MAG w Baton Rouge. Gdyby zechciał pan zerknąć… Bojownik z karabinem dał mu znak, żeby się uciszył. – Wszystko gra – zwrócił się do żołnierza. – To Czerwoni. Strażnik pokiwał głową. Zabrał pozwolenia i wysiadł. – Jechać – rzucił. Kierowca zamknął drzwi i autobus zaczął się toczyć w stronę szlabanu. Jeden z żołnierzy odwiązał sznur, a wtedy betonowa przeciwwaga sprawiła, że zapora się podniosła. Autobus wjechał na szarą ziemię niczyją i przez kilka chwil przemieszczał się pomiędzy dwoma światami. Wkrótce znaleźli się po drugiej stronie. Martina spojrzała przez okna wychodzące na zachód i zobaczyła płynącą ku przejściu na

Południe rzekę uchodźców, regulowaną przez oddziały Luizjańskich Rezerwistów. Autobus jechał dalej, nabierał prędkości, aż przejście graniczne pozostało daleko z tyłu. – Witajcie w MAG – odezwał się kierowca do pasażerów. – Krainie ostatnich prawdziwych twardzieli na całym bożym świecie. *** Jechali na północ. Sarat wyglądała przez okno. W tej części Missisipi po wodzie, która była wszechobecna i zajmowała znaczny obszar południowej Luizjany, nie było śladu, ale pod innymi względami sąsiedni stan niczym się nie różnił od jej rodzinnych stron. Pola, które mijali, były puste i brunatne, drzewa rachityczne i nagie. W ciągnących się wzdłuż szosy rowach zalegały stosy popękanych, pozwijanych opon. Oprócz tego były też i inne widoki, takie, z którymi Sarat nigdy wcześniej się nie spotkała, na przykład ziejące w jezdni kratery, szerokie na trzy metry; tu i tam dziury pospiesznie połatano, a to betonem, a to prymitywnymi kładkami z drewna i stali. Z rykiem silnika spalinowego wyprzedził ich stary podrasowany wóz. Na masce miał namalowanego grzechotnika. Na poboczu stały dziwne billboardy z obrazami rzezi i zniszczenia: obrócone w pył kwartały miast, przysypane kurzem trupy dzieci, żołnierze Wolnego Stanu Południowego pomagający mieszkańcom przygranicznych miasteczek, którzy zostali bez środków do życia. Wszystkim tym wizerunkom towarzyszył krótki podpis: „Księga Nehemiasza 4,8”1. Przed Jackson kierowca skręcił na wschód, a po przekroczeniu granicy z Alabamą – ponownie na północ. Kiedy dotarli do Huntsville, niedaleko wojennej granicy Alabamy z Unią, autobus zwolnił i wjechał do miasta. 1 „Gdy widziałem, [że się boją], wstałem i rzekłem do możnych, do zwierzchników i do reszty ludu: «Nie bójcie się ich! Na Pana wielkiego i strasznego pamiętajcie i walczcie za braci swoich, za synów swoich i córki, za żony swoje i domy!»” (za Biblią Tysiąclecia) (wszystkie przypisy pochodzą od tłumacza).

– Mamo, czy to już Północ? – spytała Sarat. – Jeszcze nie, kochanie – odparła Martina. – Ale niedaleko. Kierowca zmrużył oczy i spojrzał na miasto z perspektywy estakady na zjeździe z szosy. – Jezu – mruknął. – Już widzę, jak włażą jeden po drugim jak szczury. Autobus zatrzymał się przed bramą wspaniałego kościoła z brązowej cegły. Na dziedzińcu – mrowie ludzi: kobiety i dzieci stłoczone wokół walizek i toreb, mężczyźni na wózkach inwalidzkich, pokonani przez wiek albo brak którejś kończyny. Krążyli między nimi wolontariusze, którzy rozdawali zawinięte w folię kanapki i kubeczki z sokiem. Wśród ochotników byli również księża w czarnych sutannach, którzy tak jak pozostali nosili białe kamizelki z dużym, dobrze widocznym z daleka symbolem Czerwonego Półksiężyca. Na widok autobusu tłum zaczął się nerwowo wiercić. Kilku wolontariuszy usiłowało zapanować nad ciżbą, tak by nie wylała się poza czarne żelazne ogrodzenie wyznaczające obszar dziedzińca. Z gromady wyszedł ksiądz i zbliżył się do pojazdu. Kierowca otworzył drzwi. – Witam, ojcze – odezwał się. – Widzę, że jest ojciec gotów dać się zadeptać stadku. – W sobotę w nocy ostrzelali Hazel Green – odparł duchowny. – Bóg raczy wiedzieć, kogo chcieli dopaść, w każdym razie wypłoszyli całe miasto. Masz dla mnie dziewięćdziesiąt miejsc, zgadza się, synu? – Osiemdziesiąt pięć. Ksiądz zerknął na listę pasażerów, którą trzymał w ręku. – Mam tu napisane, że powinno być dziewięćdziesiąt. Już im powiedziałem, że odjedzie dziewięćdziesięcioro. – Niech się ojciec nie martwi. Założę się, że usłyszeli już niejedno, co w końcu okazało się nieprawdą, i są przyzwyczajeni. Osiemdziesięcioro pięcioro pasażerów i ani jednego więcej. Ksiądz potarł skroń. – W porządku. Proszę chwilę zaczekać. I lepiej niech pan zamknie drzwi, bo mogą rzucić się panu do gardła.

– Jak ojciec sobie życzy. Duchowny wysiadł, skierował się do ludzi zgromadzonych na dziedzińcu i zwrócił się do nich. Szmer dezaprobaty przeszedł w pomruk i w stronę księdza poleciały okrzyki z różnych stron. Martina słuchała przez lekko uchyloną szybę. – Dzisiaj moja kolej – odezwała się jakaś kobieta. – Ksiądz sam wczoraj mówił. Zarzekał się. – Nie ja decyduję. – Jasne, bo uwierzę – warknął mężczyzna o kulach. – Przecież wiecie… – Wobec tego kto? Niech nas ksiądz do niego zaprowadzi. Pogadamy sobie. – Nie istnieje jedna odpowiedzialna za wszystko osoba i doskonale o tym wiecie – odparł ksiądz. – Decyduje wojna. I to ona postanowiła, że pięcioro z was będzie musiało spędzić tu jeszcze jedną noc. Kapłan przywołał do siebie pozostałych wolontariuszy, żeby razem się zastanowić, która piątka nie wsiądzie do autobusu. Ludzie na wszelki wypadek zaczęli głośno argumentować, dlaczego akurat oni nie powinni czekać na kolejny transport. Wymieniali swoje dolegliwości i rany pilnie wymagające leczenia; wykrzykiwali imiona swoich dzieci i zmarłych członków rodzin. Ksiądz i jego doradcy pochylali się nad listą pasażerów, wykreślali nazwiska, po czym znów je przywracali. – Cholerni anglikanie – mruknął kierowca. – Nigdy nie potrafili się zdecydować. Wreszcie ustalono, że w kościele pozostanie czterech mężczyzn i jeden nastoletni chłopak. Pozostałym osiemdziesięciorgu pięciorgu uchodźcom – w tym tylko dwóm mężczyznom – kazano ustawić się w kolejce, która wiła się na dziedzińcu i chodniku. Kierowca otworzył drzwi i wtedy pasażerowie, jeden po drugim, zaczęli wsiadać. To była ponura procesja. Kobiety zajmowały miejsca odruchowo i z obojętnością, prowadząc przed sobą dzieci i taszcząc dobytek poupychany do plecaków, walizek albo koszy na brudną bieliznę. Były ubrane w poplamione jedzeniem,

opatrzone nazwami i logotypami nieistniejących już restauracji, hoteli i firm dresy, koszulki i bezrękawniki. Co najmniej kilka z nich miało na sobie identyczne tanie poliestrowe T-shirty z falującą flagą Wolnego Stanu Południowego, przedstawiającą trzy ułożone poziomo czarne obrysy gwiazd nad poziomą białą belką, która dzieliła czerwone tło sztandaru na dwie równe części. Na ich plecach widniał napis wielkimi literami: „1 października 2074 – Dzień Niepodległości Południa”. Martina przysunęła się do dzieci, chroniąc swój skrawek siedzenia. Wkrótce autobus zapełnił się pasażerami. Wraz z ciałami przywędrowało ich ciepło; powietrze w autobusie zrobiło się stęchłe i wilgotne od wysokiego stężenia woni potu i niemytej skóry. Pozostałe miejsce na kanapie na końcu pojazdu zajęły trzy kobiety. Posadziły sobie dzieci na kolanach i ulokowały też tam swój dobytek. Inna, z wyglądu niespełna trzydziestoletnia, która ciągnęła za sobą chłopca niewiele młodszego od Simona, podeszła do Martiny i odezwała się: – Zajmujesz za dużo przestrzeni. – Pokazała na bagaż Chestnutów. – Pozbądź się tego szajsu. – Zajmujemy tyle samo miejsca co inni – odparła Martina. Kobieta popatrzyła z pogardą na posążek Matki Bożej, który leżał na siedzeniu obok Sarat, i rzuciła: – Każą mojemu mężowi spędzić kolejny dzień w tym piekle po to, żebyś ty mogła przewieźć cholerną figurkę? To niesprawiedliwe. – Nie myślałam, że tak będzie. – Gówno mnie obchodzi, co myślałaś. Wyrzuć to. Kobieta zajmująca miejsce obok staruszka z Blind River odwróciła się i powiedziała: – Laro, usiądź. Przestań dokuczać tej biednej kobiecie. – Przymknij się, Holly. Nie ty tu rządzisz. Siedzący za kierowcą mężczyzna z karabinem podniósł się z miejsca. – Morda w kubeł, dupa na siedzenie – rozkazał. – To niesprawiedliwe! – powtórzyła Lara. – Dlaczego im wolno wziąć, co chcą, a mój mąż nie dostał miejsca, które mu obiecano?

Rebeliant przewiesił karabin przez ramię i ruszył na tył autobusu. – Dobrze, już dobrze – bąknęła Lara. – Spokojnie. Ale strażnik był już przy niej, chwycił ją za rękę i pociągnął za sobą. Kobieta miotała przekleństwa i próbowała chwytać się zagłówków siedzeń, ale nie była w stanie mu się oprzeć. Dotarłszy na przód pojazdu, mężczyzna wolną ręką przestawił dźwignię otwierającą drzwi i wypchnął kobietę na zewnątrz. Ta straciła równowagę i upadła na chodnik. Potem rebeliant odwrócił się do chłopca, który szarpał go za koszulę i wrzeszczał, żeby zostawił jego matkę w spokoju, i jego też wyrzucił. Zanim któryś z wolontariuszy zdążył zaprotestować, mężczyzna chwycił plecaki usuniętej dwójki i cisnął je w ślad za ich właścicielami. Następnie zamknął drzwi i zwrócił się do pasażerów: – Czy ktoś jeszcze ma coś do powiedzenia? Odpowiedziało mu milczenie. – Jazda – rzucił do kierowcy, a ten posłusznie wykonał polecenie. Autobus wrócił na szosę i ruszył na zachód, z powrotem w kierunku Missisipi. Półtora kilometra za mostkiem nad Little Yellow Creek kierowca skręcił na północ i zagłębił się w labirynt wąskich jednopasmowych dróg. Jezdnia wiła się zakolami wzdłuż wyschniętych koryt dawnych odnóg rzeki Tennessee. Holly ponownie zwróciła się do Martiny: – Nie przejmuj się Larą – powiedziała. – Zmieniła się, kiedy zeszłej zimy ptaki ustrzeliły jej najmłodszego. – Nie wiedziałam – odparła Martina. – Nie wiedziałam o tym wszystkim. Holly podała Martinie rękę nad zagłówkiem fotela i przedstawiła się. – Tak w ogóle to skąd jesteś? – spytała. – St. James. – Pierwsze słyszę. – To nad Missisipi. Na południe od Baton Rouge. Holly ściągnęła brwi. – To w kraju Niebieskich. Właściwie Purpurowych –

sprostowała. – Co takiego zrobiłaś, że trafiłaś tutaj? – Front przesunął się na wschód. Od Teksasu. – Kochana, jeśli myślisz, że Teksas to piekło, to znaczy, że nie widziałaś tutejszego pogranicza. Powinnaś była wyjechać na Północ, kiedy miałaś okazję. Wiem, że w Baton Rouge jest urząd, w którym dają pozwolenia na pracę. Martina zerknęła na dzieci, żeby sprawdzić, czy nie przysłuchują się rozmowie. Wydawały się zajęte swoimi sprawami: Dana snem, Sarat podziwianiem jak w transie nowej, osobliwej krainy, a Simon rozmową z synem Holly, który pozwolił mu się pobawić swoim plastikowym aligatorem. – No ale co ja mówię? Wszystko będzie dobrze – ciągnęła Holly. – Patience prowadzą dobrzy ludzie. Z Czerwonego Półksiężyca. Wiesz, to najlepsza z organizacji pomocowych, działa na wszystkich ważniejszych wojnach. Nie zrozum mnie źle, Patience to nie ośrodek wypoczynkowy, ale przynajmniej jest na tyle duży, że Niebiescy nie mają pretekstu, żeby go ostrzelać, niby przypadkiem, jak czasem im się zdarza. Poza tym ludzie prezydenta Kershawa w Atlancie twierdzą, że najdalej do świąt uda się zawrzeć pokój i wtedy wszyscy wrócą do swoich domów, a raczej do tego, co z nich zostało. Prezydent mówi, że być może nawet zdoła zmusić Niebieskich do pokrycia kosztów odbudowy przygranicznych miast, ale akurat w to uwierzę, dopiero kiedy zobaczę. Martina spojrzała za okno. Zobaczyła zaparkowane na poboczu stare ciężarówki na ropę. Stała przy nich grupa około dziesięciu żołnierzy Wolnego Stanu Południowego. Jeden z nich machnął ręką na autobus. – Co tym razem? – mruknęła Martina. – Nic takiego – odrzekła Holly. – Nie chcą, żeby z ludźmi jechał do obozu uzbrojony rebeliant, bo ci z Czerwonego Półksiężyca robią się wtedy nerwowi. Autobus się zatrzymał. Rebeliant zamienił się miejscami z jednym z żołnierzy w takim samym czerwonym mundurze, jakie nosiła obsługa przejścia granicznego w Luizjanie. Żołnierz miał czapkę, którą zwinął i wsunął pod naramiennik.

– Dzień dobry! – odezwał się do pasażerów. Kilka osób odpowiedziało i kiwnęło głową. – Widzę, że wieziesz pan radosną gromadkę – zauważył żołnierz, zwracając się do kierowcy. – No, w drogę! Autobus ruszył. Kilka kilometrów dalej, w wypalonym lesie, niedaleko miejsca, w którym pośrodku rzeki Tennessee spotykały się granice trzech stanów, pojazd przetoczył się po progu zwalniającym i minął billboard z symbolem półksiężyca – identycznym jak widniejący na kamizelkach kościelnych wolontariuszy w Huntsville – i napisem: „Obóz Patience. Ośrodek dla uchodźców. Teren neutralny”. *** Nad Patience już zmierzchało, kiedy uchodźcy zaczęli wreszcie wysiadać z autobusu. Chestnutowie, z nogami zdrętwiałymi po całodziennej jeździe, wyszli jako ostatni. Mieli tylko chwilę na objęcie spojrzeniem nowej okolicy – ogromnej przestrzeni usianej namiotami z grubego płótna i tętniącej wysiedleńczym życiem – zanim pracownik ośrodka zaprowadził ich do budynku administracji. Posadzono ich na plastikowych szkolnych krzesełkach i kazano czekać. Ci, którzy mieli dość siedzenia, wyjmowali z plecaków koce, rozkładali je na podłodze, kładli się i zasypiali. W niektórych częściach pomieszczenia działały duże, ustawione na stojakach wiatraki, które przyciągały wielu spragnionych chłodu. Wśród ludzi krążyły dwie osoby z obsługi obozu i rozdawały butelki z zimną wodą. – Mamo, gdzie jesteśmy? – spytała Sarat. – W miejscu, w którym spędzimy noc. – Dziwnie tu pachnie. – Wiem, kochanie. Wytrzymaj jeszcze trochę. Pół godziny później jeden z pracowników organizacji pomocowej wreszcie wyczytał nazwisko Martiny. Cała czwórka znów wzięła swoje rzeczy i posłusznie podążyła do biura, w którym za zagraconym biurkiem nauczycielskim siedział mężczyzna. Leżał przed nim stos formularzy.

– Chestnutowie? – spytał. – To my. – Czworo? – Tak. Mężczyzna wczytał się w formularze. Pod wąskimi oczami miał ciemne cienie z niewyspania. – Nie jesteście z Wolnego Stanu Południowego – stwierdził. Martina nie odpowiedziała. Mężczyzna ponownie przebiegł wzrokiem po kartkach. – Czy macie… upoważnienie z konsulatu Wolnego Stanu… – zaczął, ale przerwał. – Czy w ogóle ktokolwiek dał wam dokumenty? Patience to obóz dla uchodźców wewnętrznych z terytorium Wolnego Stanu Południowego, tak? Rozumie pani, co mówię? – Nie mam dokumentów – powiedziała Martina. Mężczyzna odłożył formularz i podrapał się po głowie. Westchnął, sięgnął do szuflady i wyjął różową kartkę. Zaczął wypełniać rubryki i zadawać Martinie pytania bez podnoszenia głowy. – Data urodzenia? – Dwudziesty pierwszy marca 2036 roku. – Imię i data urodzenia chłopca… – Simon. Pierwszy stycznia 2066 roku. – …i dziewczynek? – Sara, trzydziesty grudnia 2068 roku. Dana, ta sama data. – Szczepione? – Słucham? – Były zastrzyki? Rozumie pani, na odrę, świnkę? – Nie. – Jakieś choroby zakaźne? Kaszel, gorączka i tym podobne? – Nie. Mężczyzna pokręcił głową i skreślił kilka pozycji w kwestionariuszu. Doczytał do końca, po czym przekreślił całą dolną połowę strony. Przystawił pieczątkę Czerwonego Półksiężyca i odłożył kartkę na stos innych formularzy. – Przyjechaliście autobusem razem z uchodźcami z Hazel

Green, zgadza się? – Tak. – Wobec tego dla celów administracyjnych proszę mówić, że właśnie stamtąd pochodzicie. Jeżeli ktoś was zapyta, a zdarza się, że na terenie ośrodka gościmy przedstawicieli mediów, to jesteście z Hazel Green. To bardzo ważne. Rozumiecie? – Oczywiście. Mężczyzna wezwał pomocnika. Ten wyprowadził Chestnutów z budynku i poinformował ich: – W sektorze Alabamy mamy komplet, więc umieszczę was w Missisipi. Rząd trzydziesty szósty, namiot czternasty. Zapamiętajcie, to wasz nowy adres. W purpurowym blasku zmierzchu Chestnutowie wkroczyli do rozległej namiotowej faweli, która aż do dnia wielkiej masakry miała im służyć za schronienie.

Druga wojna secesyjna w przekazach ustnych, tom 2, lata 2074–2080 (fragment) Ilu ludzi walczyło u pańskiego boku? Około pięciuset, tam gdzie stacjonowałem, na północ od Kilgore. I jakieś trzy razy więcej pomiędzy Longview a Gladewater i East Mountain na północy. Po tej stronie Teksasu było wtedy mnóstwo bojowników, bo akurat Stan Południowy ogłosił niepodległość i wszyscy rwali się do bitki. Czy może pan opisać żołnierzy swojego pułku w Kilgore? Co to byli za ludzie? Skąd pochodzili? To nie był żaden pułk, tylko zbieranina facetów z karabinami, którzy nie zdawali sobie sprawy, że idą na rzeź. Przeważnie Teksańczycy albo tacy, którzy mieli teksańskich przodków w czasach, kiedy ten stan był jeszcze prawdziwym stanem. Część z nich miała doświadczenie, bo służyła w Gwardii Narodowej albo w niebieskim wojsku przed secesją Południa. Od początku było widać, że patrzą na nas, pozostałych, z góry. Mieli prawdziwe mundury, prosto z Austin, i nowe karabiny, takie same, jakich używali Niebiescy. Reszta z nas musiała się zadowolić zwykłymi dziewięćdziesiątkamipiątkami ze statków, starymi strzelbami myśliwskimi, a nawet pistoletami. Paru chłopaków z Missisipi przytargało wiekowe, zardzewiałe pałasze, jakby szli, nie wiem, na dwór króla Artura. Ledwo mogli je udźwignąć. Co powodowało osobami spoza Teksasu, że przybywały na pola naftowe? Ci, którzy przyjeżdżali z purpurowych stanów – Arkansas, Kansas, Tennessee – nie mieli grosza przy duszy, byli bez pracy albo ukrywali się przed policją i jedyne, na co liczyli, to trzy porządne posiłki

dziennie i jakiś żołd, albo byli naprawdę wściekli, że ich ojczysty stan usłuchał rządu z Columbus i zakazał wykorzystywania ropy, i szukali okazji do walki. Natomiast przybysze z MAG w większości należeli do różnych grup rebelianckich: Strzelb z Palmetto, Nowych Żuawów, Władców Missisipi i kilkunastu innych, czasem liczących raptem dziesięciu członków albo nawet mniej. Przy każdej okazji zanudzali człowieka gadką o słusznej sprawie, za którą walczy Południe. Myślę, że niektórzy z nich naprawdę wierzyli, że tam, we Wschodnim Teksasie, wypełniają Bożą wolę. I byli jeszcze ludzie z Karoliny Południowej, zupełnie inna para kaloszy. To się działo, zanim Columbus uśpiło cały stan, ale nawet wtedy bojownicy z Karoliny byli najgorszymi sukinsynami na całym froncie. Przebywałem przed wojną w Karolinie Południowej i nie mogłem powiedzieć złego słowa o jej mieszkańcach. Bardzo gościnni. Ale od pierwszego dnia wojny z nikim nie rozmawiali, nie uśmiechali się, nie podawali ręki, nic z tych rzeczy. Miało się poczucie, jakby uważali, że żadna wojna w historii Karoliny Południowej nigdy tak naprawdę nie dobiegła końca, dlatego muszą walczyć we wszystkich naraz. Zdarzali się też tacy pozbawieni jakichkolwiek powiązań, ludzie znikąd. Do diabła, założę się, że niektórzy urodzili się na Północy i jeszcze do niedawna nigdy nie wystawili nosa poza stan Nowy Jork. Podejrzewam, że po prostu kręciła ich adrenalina, chcieli zobaczyć z bliska, jak wygląda walka, posmakować buntu. Większość Teksańczyków i rebeliantów czuła do nich niechęć, nazywała turystami albo szpiegami. Ale jeśli zapomniało się o uprzedzeniach, człowiek dochodził do wniosku, że to w sumie pocieszające, że nawet ci z Północy są gotowi walczyć za Południe. Czuło się, że sprawa jest absolutnie słuszna. Proszę opisać, co pan zobaczył, kiedy znalazł się na froncie. Kiedy dotarliśmy na miejsce, wyglądało to jak zwyczajne pole, tyle że nic tam nie rosło. Rozlokowali nas na pięciu porzuconych

farmach, w domach i w obejściach. Budynki były oddalone od siebie o dwa, może trzy kilometry, a teren pomiędzy nimi porastała jakaś ostra brązowa trawa. Nie wiem, co to była za roślina, ale kiedy się przez nią szło, swędziało jak diabli, w dodatku nie dało się jej wyplenić, choćby nie wiem co. Raz widziałem, jak gość z maczetą próbował oczyścić ścieżkę, która prowadziła z jednego z budynków do szopy. Ścieżka była krótka, miała może ze sto metrów, facet rąbał przez prawie godzinę, a trawa jak rosła, tak rosła. Kiedy wrócił, wyglądał, jakby wykąpał się w basenie z meduzami. Dobre chociaż to, że była wysoka. Wystarczyło uklęknąć i człowiek stawał się niewidoczny. Teksańczycy rozlokowali większość z nas na polach. Owijaliśmy twarze starymi ręcznikami, żeby zabezpieczyć się przed swędzeniem. Proszę opowiedzieć o ataku. Na naszym odcinku rozstawili nas po dwóch, w stumetrowych odstępach. Moim partnerem był gość z Montgomery, nazywał się… Cholera, już nie pamiętam. Przez całą noc zadawaliśmy sobie szeptem pytanie: „Widzisz coś?”. „Nie, a ty?”. „Też nie”. Koło trzeciej w nocy usłyszałem coś jak… No, takie kliknięcie, jak w tych starych zamkach szyfrowych, co je zakładali w aktówkach. Takie „klik, klik, klik”. Niezbyt głośne, ale wydało mi się podejrzane. Pamiętam, że jeden z Teksańczyków, weteran, powiedział, że w przyrodzie nie ma prostych linii i prostych dźwięków. A to był prosty dźwięk. Zanim zdążyłem cokolwiek powiedzieć, dom, do którego mieliśmy niedaleko, wyleciał w powietrze. Jasnopomarańczowy wybuch, odgłos, jakby pękał metalowy balon, i po chwili z budynku został tylko jęzor ognia i wielka chmura czarnego dymu. Wtedy rozpętało się piekło. Padały przekleństwa i rozkazy, żeby strzelać, ale nie bardzo było wiadomo do czego. Dwóch bojowników miało te takie urządzenia do widzenia w ciemnościach i wszyscy stłoczyli się wokół nich i pytali, co tam widzą, a oni, że nic. Potem usłyszeliśmy kolejne „klik, klik, klik” i już wiedzieliśmy, że trzeba paść na ziemię i zasłonić uszy, tak jak nas uczyli. Dom po lewej rozpadł się

na kawałki. Poczułem wybuch, jakby ktoś mnie zdzielił w brzuch. Kiedy wreszcie udało mi się nabrać tchu, krzyknąłem do partnera, bo nie wiedziałem, co z nim, ale nie odpowiedział. Dopiero rano przekonałem się, jak zginął. Bomby, które na nas zrzucili, miały w środku takie maleńkie strzałki. Cały lewy bok mojego partnera był w strzępach. Gdybym to ja czuwał po tamtej stronie, już byłbym trupem. No ale stało się inaczej. Po tym, jak załatwili budynki, zaczęli ostrzeliwać pola. Wtedy już leżałem po prostu twarzą do ziemi, modliłem się i czekałem. Kiedy wybuchy ucichły, usłyszałem śmigłowce nad głową. Strzelcy wykańczali z powietrza tych, którzy przeżyli bombardowanie. Potem odgłosy walki się oddaliły, a mi zaczęło okropnie dzwonić w uszach. Czułem, że ziemia się trzęsie. Później helikoptery przeleciały nisko nad polami, zrobiły kilka rund i część z nich wylądowała. Czułem, że niedaleko krążą żołnierze, ale nie widziałem ich ani nie słyszałem. Chodzili jeden przy drugim, przeczesywali pola. Leżałem bez ruchu, udawałem nieżywego. W końcu podeszli do mnie tak blisko, jak ja mam do was. Nie wiem, czy wzięli mnie za martwego, czy było im to obojętne, a może chcieli, żebym przeżył i o wszystkim opowiedział, w każdym razie przeszli obok, nic mi nie robiąc. Godzinę później odlecieli. Ale ruszyć się odważyłem dopiero o świcie. I co pan wtedy zobaczył? Trupy na polach i zniszczone budynki. Czy widział pan żołnierzy federalnych – żywych lub martwych? Ani jednego. Jakby w ogóle ich tam nie było. Czy został pan ranny? Nic nie czułem. Co pan potem zrobił?

Najpierw przyszło mi do głowy, że pójdę na południe, z powrotem do Kilgore, bo pewnie tam wycofali się pozostali. Wtedy jeszcze nie wiedziałem, że nie ma żadnych „pozostałych”. Ale potem się zastanowiłem. I doszedłem do wniosku, że kolejnym ruchem Niebieskich będzie atak na Kilgore i okoliczne miasteczka, żeby zabić wszystkich, którzy nie wzięli udziału w walce. Czy część żołnierzy zdezerterowała? Nie. Nie zostali w ogóle rzuceni do walki? W ogóle nie byli żołnierzami – od tego zacznijmy. Mimo to dla Niebieskich byli wrogami. Bardziej niż my, z karabinami w rękach. Nie oczekuję od was zrozumienia. Wasz kraj brał udział w wojnie, ale ona was bezpośrednio nie dotknęła. Natomiast kraj Czerwonych wojna dotknęła, i to bardzo. Ten, kto w czasie wojny mieszkał na Południu, może niekoniecznie sam został zmuszony do opuszczenia swojego domu, ale znał kogoś, kto to przeżył. Może nie stracił nikogo bliskiego, kiedy nadleciały ptaki i zaczęły bez ładu i składu pluć śmiercią, ale znał kogoś, kto poniósł taką stratę. W przypadku większości ludzi sama wiedza, że takie rzeczy mają miejsce, nie wystarczyła, by zapragnęli chwycić za broń; nie każdy potrafi stawić czoła świadomości, że w każdej chwili może stracić życie od kuli albo zostać rozerwanym przez szrapnel, albo, co gorsza, wpaść w ręce wroga i trafić do Sugarloaf czy innego obozu, w którym czeka go śmierć. Ale niech mnie szlag, jeśli nie sprawiła, że ludzie poczuli chęć do działania. Dawało się na ofiarę w tym czy innym kościele, wiedząc doskonale, dokąd trafią te pieniądze. Albo kiedy Niebiescy robili nalot na miasteczko, szukając powstańców, o których wiecznie trąbili, człowiek, choć wiedział, gdzie rebelianci się ukrywają, trzymał gębę na kłódkę i nie odzywał się, gdy marines przetrząsali dom i wściekli wychodzili z pustymi rękami. Albo kiedy przychodziły wieści o

kolejnej… Jak je tu nazywacie? O kolejnej „masakrze bombami zapalającymi”, w której ginęli ludzie na północ od granicy z Tennessee, milczało się, ale w duszy człowiek się cieszył, że ci z Północy mogli poznać dobrze znany nam tu, na Południu, smak śmierci. Takimi atakami nie sposób wyrównać rachunków, w żadnym razie, ale niech przynajmniej zobaczą, jak to smakuje. Właśnie tego wy, ludzie z Północy, nigdy nie zrozumiecie. Prawdziwi powstańcy nie pociągali za spust. Czy brał pan udział w innych bitwach w trakcie działań wojennych? Nie. Przez dwa dni szedłem na wschód, potem złapałem podwózkę niedaleko Cross Lake i dotarłem do rodzinnego miasta w południowej Alabamie. Przeczekałem tam resztę wojny – i całą zarazę. Kiedy to wszystko się skończyło, większość ludzi, których znałem, była martwa. Czy żywi pan trwałą urazę do Unii lub północnych stanów? (śmiech)

II Lipiec 2081 roku Iuka w stanie Missisipi Rozdział piąty Obóz Patience wyglądał jak podzielony na ćwiartki placek. Północno-zachodnią cząstkę zajmowało Missisipi, południowozachodnią – Georgia, północno-wschodnią – Alabama, zaś południowo-wschodnią – Karolina Południowa. Uchodźcom przydzielano namioty według klucza macierzystego stanu. Chestnutowie, intruzi, po przybyciu do ośrodka sześć lat wcześniej zamieszkali w kwadrancie Missisipi. Długie rzędy namiotów układały się koncentrycznie i zbiegały w środkowej części obozu, jego centrum administracyjnym, na które składały się: biuro przyjęć, szkoła, kaplica, przychodnia i stołówka. Od zachodu obóz graniczył z wypalonymi pozostałościami rezerwatu dzikich zwierząt hrabstwa Tishomingo. Na północy, za wysokim, zniechęcającym do prób opuszczenia obozu ogrodzeniem, leżało Tennessee. W pogodny zimowy dzień mieszkańcy stojących najdalej na północ namiotów mogli dostrzec niewyraźne sylwetki zamaskowanych wieżyczek baz operacyjnych Niebieskich, a nocą usłyszeć drwiny i przekleństwa członków podległych Unii milicji, czających się w zaroślach i czyhających na każdego, kto usiłowałby przedrzeć się na Północ. Niektórzy próbowali, pomimo niebezpieczeństwa – i ginęli. Inni przybywali do obozu i wkrótce z niego wybywali, aby dać

szczęściu szansę w podmiejskich slumsach Atlanty, stolicy Południa. Wyjątek stanowili uchodźcy z Karoliny Południowej, którzy zadomawiali się w Patience i wiedli w ośrodku coś na kształt normalnego życia. Nie liczyli na powrót do rodzinnego stanu, ponieważ Karolina Południowa, jaką znali, już nie istniała. We wczesnej fazie wojny rząd Unii, dążąc do powstrzymania secesjonistycznej rebelii, rękami swych agentów zainfekował stan wirusem powodującym zahamowanie rozwoju organizmu. Dlatego teraz Karolina Południowa była jednym wielkim odciętym od świata hospicjum. Chorzy dogorywali, uwięzieni za murem strefy kwarantanny, a zdrowi mieli już nigdy nie powrócić do swoich domów. *** Lara, sąsiadka Martiny, zapukała do drzwi namiotu Chestnutów i weszła do środka. Martina siedziała tam gdzie zwykle: przy zdobycznym plastikowym stoliku ogrodowym. Stolik pełnił funkcję prowizorycznego biurka, przy którym kobieta spędzała większość czasu, układając setki listów i podań w imieniu niepiśmiennych uchodźców. – Jak poszła rozmowa? – zapytała Martina. – Jak zwykle – odparła Lara. – Sama dobrze wiesz, jacy są niebiescy dziennikarze. Zawsze zadają te same pytania: powstańcy to, secesjoniści tamto. No ale nie mogę narzekać, przynajmniej zarobiłam parę dolców do wydania na stołówce. – Chodź, usiądź na chwilę – zaproponowała Martina. – Napij się wody, bo uschniesz w tym skwarze. Lara otworzyła stojącą przy stoliku niewielką lodówkę i wyjęła dwie butelki. Wodę dowożono do Patience w skrzynkach dziesiątego każdego miesiąca, kilka dni po tym, jak do portu w Auguście zawijały statki z darami. Plagą obozu były wszechobecne puste, pogniecione plastikowe butelki. – O co chodzi tym razem? – zapytała Lara, siadając na składanym krzesełku obok Martiny i zerkając przez jej ramię na wyświetlacz starego, opornie działającego tabletu. – Nowa dziewczyna z Alabamy, trzydzieści sześć dwanaście,

prosi Atlantę, żeby skróciła jej mężowi wyrok więzienia o rok – wyjaśniła Martina. – Twierdzi, że Mokasyny wcielili go do swojego oddziału siłą i że nigdy w życiu do nikogo nie strzelał. – Chcesz z tym zdążyć na Dzień Niepodległości? – No. – Czy to cokolwiek da? – Oczywiście, że nie. Ale nowa zaoferowała paczkę yuxi, więc jak mogłam odmówić? – Przypomniało mi się – powiedziała Lara. – Madison, ta dziewczyna, o której ci opowiadałam, ta z Georgii, zmieniła zdanie w sprawie podania, które miałaś jej napisać, wiesz, do pana Sharifa. – Czyżby znalazła inny sposób na wyleczenie rozszczepu wargi u syna? – Gdzie tam. Powiedziała, że któregoś dnia przyszła do ciebie, ale nie było cię w namiocie, i zobaczyła to. – Lara wskazała popękany posążek Matki Bożej, stojący blisko wejścia na dwóch skrzynkach z wodą. – No i co? – Pewnie nie przepada za katolikami. – Chyba żartujesz. – Ani trochę. Martina pokręciła głową. – Zrozum, człowieku, innych ludzi – mruknęła. – A niech robi, co chce. Skoro jest taką dewotką, to niech idzie do tego faceta z Birmingham, który całuje węże, może on uleczy jej syna. Lara parsknęła śmiechem. – Już go tu nie wpuszczają. Był ich zdaniem zbyt żarliwy i zastąpili go pobłażliwym baptystą z Atlanty. Wiesz: boski plan to, boski plan tamto. – Zerknęła na godzinę na tablecie. – Przypomniało mi się. Idziesz na mszę? – rzuciła. – Nie mam czasu – odparła Martina. – Jak to skończę, muszę się jeszcze zająć sprawą Buckhornów. – A ci czego znowu chcą? – Podobno ustały walki wzdłuż wschodniej granicy Georgii i Atlanta uznała miasto Buckhornów za bezpieczne.

– I co? Chcą, żeby ich tam zawieźć? – Nie, proszą o możliwość pozostania tutaj. – O, to coś nowego. – Trudno im się dziwić. Mieszkają tu dłużej od nas, a w rodzinnych stronach pewnie czeka na nich jedna wielka dziura w ziemi. Rozmowę przerwało pukanie do drzwi. Do namiotu wszedł siedemnastoletni Lenny, ustosunkowany obozowy cwaniaczek, fikser, który potrafił załatwić prawie wszystko. Ściskał w dłoni zwitek banknotów. – Dobry paniom! – odezwał się. – Nie mówcie, że nie radujecie się na mój widok, bo wiem, że to nieprawda. – Na pewno radujemy się na widok tego, co trzymasz w ręku – zauważyła Lara. – Ile od niego wyrwałeś? – Zapewne ucieszy panią, pani Boswell, wiadomość, że otrzymałem zapłatę zgodnie ze standardowym cennikiem – odparł Lenny. Odliczył trzysta dolarów i położył banknoty na stole. – I to pomimo karygodnego sposobu, w jaki dziś rano potraktowała pani naszego gościa. – Aha, czyli powinnam mu była jeszcze zatańczyć i zaśpiewać? – Zacznijmy od tego, że nie powinna była pani go przeklinać. – Nikogo nie przeklęłam. – Nazwała go pani kłamcą – stwierdził Lenny. – Dla wymuskanego dziennikarza z Północy to nawet gorsze niż przekleństwo. Martina wysunęła dłoń i zapytała: – A działka mojej córki? – Hę? – Nie hęchaj mi tu, tylko bul. – Bulę z bólem serca – odparł Lenny i wręczył Martinie dwieście dolarów. – To wszystko? Filmowali ją przez prawie godzinę! – Na razie wszystko. Ale proszę spać spokojnie, Dana Chestnut będzie gwiazdą. Zagraniczne pismaki sypną forsą, byle móc skręcić jakąś śliczną uchodźczynię z Południa, a tak się składa,

że ma pani najśliczniejszą uchodźczynię, jaką widział świat. – Nie chcę, żeby to komukolwiek weszło w nawyk – ostrzegła Martina. – Pani decyzja. Ale wiem, że wrócą po jeszcze. – Lenny przykląkł przed lodówką Chestnutów i wyjął sobie butelkę wody. Usiadł przy stole obok kobiet i wytarł pot z czoła. – Sądzę, że myli się pani co do tego niebieskiego dziennikarza – odezwał się do Lary. – Myślę, że wykorzysta część z tego, co mu pani powiedziała, mimo że przez połowę wywiadu plotła pani bez ładu i składu. – A co mnie obchodzi, co z tego wykorzysta? – odparła Lara. – Na Północy są jeszcze tacy, którzy nie wiedzą, że trwa wojna? Lenny zarechotał. – Ciągle prosi, żebym go zabrał do sektora Karoliny, a ja na to, że mu poderżną gardło, jak tylko go zobaczą, ale on jest przekonany, że… jak to powiedział? A, tak, że „uszanują jego bezstronność”. – Zaprowadź go – zaśmiała się Lara. – Niech się przekona, jak go „uszanują”. Lenny dopił wodę dwoma haustami i postawił butelkę na stole. Chłopak był tak niski i chudy, że odruchowo uznawano go za ofiarę wirusa hamującego wzrost. Przez lata wbijał sobie do pamięci mięśniowej lekkie pochylenie ramion i przekrzywienie ciała jako sposób na częściowe osłonięcie przed wzrokiem rozmówcy zniszczonej połowy twarzy, stopionej skóry i skręconego ślimaka ucha. Nosił niemal wyłącznie sprane koszulki QQ i spodnie turystyczne; w ich licznych kieszeniach przechowywał notesy pełne nazwisk i adresów, a także trzy ostatnie działające w obozie Patience telefony. – Było mi bardzo miło, drogie panie. Jak zwykle zresztą – powiedział, wstając. – Na pewno wkrótce znów się zobaczymy. Trzymajcie się z dala od północnej części ogrodzenia. Mój człowiek donosi, że milicja Niebieskich znów dostaje wścieklizny. Kiedy wyszedł, Martina uśpiła tablet i odchyliła się na krześle. W ciągu sześciu lat spędzonych w Patience nauczyła się prognozować zmiany pogody. Wiedziała, że zbliża się kolejna

burza pyłowa, wyczuwała dobrze znaną suchość, odkładanie się niewidzialnego ciężaru w powietrzu. Za dzień albo dwa niebo znów zasnuje złotawobrązowa mgła i przez tydzień na stołówce nie będzie można dostać puszek z tlenem i nawilżonych chusteczek. – Od jak dawna ten chłopak robi za fiksera? – spytała Larę. – Lenny? Co najmniej od dziesiątego albo jedenastego roku życia. Zaczynał od załatwiania papierosów niebieskim trepom stacjonującym blisko granicy. Założył, że nikt nie będzie strzelał do takiego gówniarza, i chyba miał szczęście, bo rzeczywiście nikomu nie przyszło to do głowy. Potem zaczął pracować dla dziennikarzy. Tak stracił połowę twarzy. Podobno jeden z pismaków chciał się wybrać na północ od Corinth, tam gdzie rebelianci zmasakrowali Niebieskich bombami ukrytymi w samochodach. Lenny zabrał go tam i… – Widziałaś, ile miał kasy? – przerwała jej Martina. – Chłopak śpi na forsie. – Chowa ją do materaca, bo ma plan. Za każdym razem, kiedy załatwi coś dziennikarzowi z Północy albo któremuś z niebieskich żołnierzy, prosi o referencje, bo chce się ubiegać o pozwolenie na opuszczenie kraju Czerwonych. Każdy mówi: „Jasne, dostaniesz potwierdzenie, żeś mi pomógł”, ale prawie nikt nie dotrzymuje słowa. Gdyby chociaż znali jego prawdziwe imię. W kontaktach z tymi z Północy Lenny używa zmyślonego nazwiska, znają go jako Christiana jakiegoś tam. – Nadal pracuje dla niebieskich żołnierzy? – No. Zdążyli się domyślić, że jeśli wpadasz do miasta na Południu i oczekujesz, że mieszkańcy będą z tobą współpracować, lepiej, żebyś miał przy sobie zaufanego Południowca. – Dziwię się, że rebelianci jeszcze go za to nie powiesili. Lara wzruszyła ramionami. – To typ, który przyjaźni się ze wszystkimi. Ma mnóstwo znajomych – wyjaśniła. – Kiedyś to się na nim zemści, ale przynajmniej chłopak ma jakiś cel, nie tak jak my i cała reszta, którzy siedzimy na tyłkach i czekamy, aż nas tu pochowają. –

Wstała. – Na pewno nie chcesz pójść na mszę? Po nabożeństwie będzie poczęstunek. Dają sok pomarańczowy, który smakuje jak prawdziwe pomarańcze. – Idź sama – odparła Martina. – Zobaczymy się wieczorem przy kartach. Lara pokręciła głową. – Nie ma nic smutniejszego od niepraktykującego katolika – orzekła. *** Po wyjściu przyjaciółki Martina wybudziła tablet i zabrała się do podania, które zobowiązała się napisać. Słowa jednak nie chciały z nią dziś współpracować. Odłożyła więc tablet i poszła w głąb namiotu. Położyła się na łóżku do wtóru skrzypiących sprężyn. Przez lata napisała setki listów: próśb o złagodzenie kary, pism z przyznaniem się do popełnienia drobnych przestępstw, podań powiększających się rodzin o lepsze, obszerniejsze namioty, apeli do redaktorów gazet ukazujących się w odległych miejscowościach, petycji o pozwolenie na wyjazd na Północ, romantycznych zwierzeń, mów pogrzebowych. Jeśli nie liczyć tych ostatnich, większość korespondencji, którą pisała, okazywała się bezużyteczna. Być może jednemu listowi na dwadzieścia udawało się osiągnąć to, z myślą o czym został skreślony. I te właśnie namacalne owoce swojej pracy drukowała i przechowywała w stojącej obok łóżka niewielkiej szafce na dokumenty. To one wyznaczały jej miejsce w przedsiębiorczym ekosystemie obozu obok, na przykład mężczyzny z sektora Alabamy, który potrafił przerzucić dowolną sumę pieniędzy w dowolne miejsce w kraju w cztery dni albo i krócej; albo babci z Georgii, której namiot przypadkiem i fortunnie dla niej stał w takim miejscu, że mogła podkradać połączenie bezprzewodowe z biur administracji. Zajęcie dawało cel, poczucie miejsca oraz impuls do działania. Z czasem Martina poznała preferencje i osobliwości tych, którzy rozdawali karty na Południu. I tak na przykład Władcy

Missisipi, podobnie zresztą jak inne grupy rebeliantów, woleli, żeby zwracać się do nich per „Bracia”; listy do pana Sharifa, dyrektora obozu Patience, czytała wyłącznie jego sekretarka – ona też rozpatrywała zawarte w nich prośby – ale pod żadnym pozorem nie mogły one być zaadresowane bezpośrednio do niej; rząd Wolnego Stanu Południowego w Atlancie odpowiadał na wszystkie słane do niego pisma, szkopuł jedynie w tym, że robił to nie wcześniej niż po dwóch latach. Przekonała się, jakie metody działają, a jakie w ogóle się nie sprawdzają. Zawsze należało bezwzględnie wykorzystywać wszelkie istniejące powiązania rodzinne, nawet te wątłe i naciągane, pomiędzy nadawcą wniosku a jego adresatem. Zdjęcia zmarłych krewnych bądź koszmarnych ran wojennych nigdy nie pomagały, tymczasem posiadacze takich fotografii niezmiennie upierali się, by dołączać je do listów. Jawna propozycja łapówki niemal za każdym razem wywoływała negatywną reakcję, ale ten sam cel można było osiągnąć w sposób bardziej taktowny, jeżeli zaproponowało się przekazanie datku na wskazany przez adresata cel. Praca ta była w sumie pozbawiona sensu, ponieważ zdecydowana większość listów i tak lądowała w urzędniczym koszu. Lecz dla uchodźców, którzy płacili Martinie za pisanie, którzy błagali ją o to, bezsensowność nie stanowiła przeszkody na drodze do nadziei. *** Podobnie jak swój dawny dom nad brzegiem morza Missisipi, namiot w Patience Chestnutowie podzielili na trzy części. Tę usytuowaną najgłębiej zajmowała sypialnia Martiny, w której ustawiono metalowe łóżko szpitalne i starą komodę. W środkowej mieszkały bliźniaczki, przy czym każda miała przedzieloną swoją stronę pomieszczenia i własne łóżko. U Dany dominowały ocalone od zniszczenia oznaki nastoletniego dziewczęctwa: prostownica; zestaw do makijażu, składający się z rozmaitych korektorów, różów, szminek i cieni do powiek, różnych firm i w różnych odcieniach; stos wysłużonych,

żółknących egzemplarzy nieukazującego się już od kilku dekad „Belle Magazine”. Po stronie Sarat na ścianie nie wisiały żadne plakaty i ogólnie było mało rzeczy. W dużej plastikowej misce dziewczynka trzymała wojenne potpourri: łuski po nabojach i poszarpane odłamki. Dostawała je w prezencie od ponurych trepów, których zadaniem było przeczesywanie północnej rubieży obozu w poszukiwaniu min lądowych. Lubiła przyglądać się pracy żołnierzy, ich przygarbionym sylwetkom i pikającym bezradnie przedpotopowym wykrywaczom metali. W niewielkiej przestrzeni przed pokojem dziewcząt Martina urządziła kuchnię, a pomiędzy nią a wejściem do namiotu zmieściła sypialnię Simona. W tej części panował nieład, powietrze było ciężkie od wilgotnego zapachu niepranych ubrań, które leżały na kupie przy nogach łóżka chłopca. Wetknięty pod materac koc tworzył prowizoryczną zasłonę skrywającą wszystko, co znajdowało się pod łóżkiem. Na ścianie wisiał stary plakat z nieskazitelnie czystą, zachowaną w naturalnym stanie teksaską pustynią. Plakat był formą protestu. Wizerunek pustyni stał się popularny wśród nastoletnich chłopców po tym, jak administracja zabroniła wieszać obrazki przedstawiające od dawna nieprodukowane, napędzane ropą samochody. Przedtem zakazano plakatów z wężami, wcześniej – z rebelianckim grzechotnikiem, jeszcze wcześniej (na samym początku) – z nazwami grup powstańczych. Wkrótce kierownictwo sprzeciwi się zdobieniu ścian teksaskimi sielankowymi widoczkami i chłopcy znów przerzucą się na coś innego. W namiocie zalegały stosy nagromadzonych przedmiotów: płyty grzewcze, wentylatory na stojakach, dwie minilodówki, częściowo opróżnione butelki z alkoholem salicylowym, krem nawilżający, dokumenty obozowe i papiery z Wolnego Stanu Południowego, otwieracze do puszek, apteczki oraz przede wszystkim koce. Koce, które przywożono do ośrodka w ilościach hurtowych, całymi skrzyniami, były uszyte z grubej tkaniny, szorującej skórę jak papier ścierny. W Patience koce jako takie były

zbędne, nawet w środku zimy, dlatego uchodźcy robili z nich kotary do przegradzania pomieszczeń, obrusy, wycieraczki albo wykładziny do szuflad. Niemniej podaż koców daleko przekraczała liczbę możliwych zastosowań. U Chestnutów piętrzyły się pod łóżkami bliźniaczek i na półkach nad szafką na dokumenty. Były bezużyteczne jako towar na wymianę, zżerała je jeszcze większa inflacja niż południowego dolara. Mimo to anonimowi ofiarodawcy z Imperium Buazizi i z Chin uparcie słali kolejne. Martina nie potrafiła sobie wyobrazić, co owi darczyńcy sądzą o klimacie w kraju Czerwonych, ale też nie umiała nawet wyobrazić sobie samych darczyńców jako ludzi z krwi i kości. Istnieli w zupełnie innym uniwersum, byli trybikami w wielkiej niezrozumiałej machinie, której jedyny widoczny przejaw istnienia stanowiły ogromne, ciężkie statki pełne koców. *** Martina leżała na łóżku. Zamknęła oczy, ale nie mogła zasnąć. Był środek dnia. Skwar narastał. Wstała i wyszła. Ruszyła na południe, do sektora Georgii. Krążyła alejkami pomiędzy rzędami domostw z grubego płótna, aż dotarła do miejsca, w którym mieszkała dwudziestokilkuletnia kobieta z dzieckiem o rozszczepionej wardze. Kobieta zajmowała jeden z nowszych namiotów, stojących blisko południowo-zachodniego krańca obozu. Była sama, akurat przewijała maleństwo na stole. Chłopczyk miał skórę gładką jak alabaster i doskonałą budowę ciała. Nawet jego zdeformowana górna warga wydawała się nieskazitelna, tak jakby nie on, lecz wszyscy pozostali ludzie mieli nieprawidłowo zbudowane usta. – Witaj – powiedziała Martina. – Masz chwilę? Kobieta nie odpowiedziała. Była ubrana w bluzkę Wolnego Stanu Południowego i gładką szarą spódnicę do kostek. – Lara mówi, że już nie chcesz, żeby ci napisać podanie do dyrektora obozu. – Nie chcę. – Masz inny pomysł?

– Jakoś sobie poradzimy. – Posłuchaj, nie wiem, co przeżyłaś, i nie obchodzi mnie to – powiedziała Martina. – Ale w tym miejscu nikogo z nas nie stać na luksus wymyślania sobie wrogów. Napiszę ci to podanie. Nie musisz mi płacić. – Nie, dziękuję. Poradzimy sobie – powtórzyła kobieta. Położyła dziecko na kocu z darów. Malec zaczął młócić powietrze pulchnymi rączkami. – Na litość boską – westchnęła Martina. – Nawet nie jesteśmy katolikami. Ten posążek należy do mojego męża. – To znaczy, że twój mąż jest katolikiem. – Mój mąż nie żyje. Kobieta nie zareagowała. Chłopiec zagaworzył, zapluł się i wbił zafascynowane spojrzenie w sufit. – W porządku – stwierdziła Martina. – Rób, jak uważasz. Pamiętaj tylko, że to dziecko zapłaci za twoje urojone urazy. – Dzięki za troskę. Martina wyszła. Pod wpływem złości na upór młodej kobiety przypomniała sobie przypadki, kiedy jej samej zdarzyło się znaleźć po jednej lub drugiej stronie bezsensownej, dogmatycznej barykady albo kiedy ktoś sprawił, że poczuła, iż nie pasuje do jego wyobrażenia o jedynie słusznym normalnym świecie – przez kolor skóry, przez pochodzenie mężczyzny, którego postanowiła poślubić, a nawet przez jej córkę chłopczycę. Choć usilnie starała się nie dopuszczać tego do siebie, nadal od czasu do czasu budziło to w niej nienawiść. A wypchaj się tą swoją małostkowością, głupia dziewucho, pomyślała. Trzymaj się tego złudzenia władzy. Obyś przypomniała sobie moje słowa, ilekroć spojrzysz na usta swojego dziecka. Wróciła do sektora Missisipi. Po drodze mignęła jej Sarat grająca w berka ze stadkiem o kilka lat młodszych chłopców. Śmiejąc się i wrzeszcząc, biegali między namiotami i przemykali pod uginającymi się od prania sznurami. Martina zawołała córkę. – Przestań się tarzać – nakazała. – Wyglądasz jak nieboskie stworzenie.

– Tylko się bawimy – odparła dziewczynka, łapiąc oddech. Reszta paczki pognała dalej. – Gdzie twoja siostra? – Nie wiem. Pewnie w namiocie u Missy ze starszymi dziećmi. – Chyba ci mówiłam, żebyś jej pilnowała, prawda? – No przecież jej nie zjedzą. – A brat? Nie widziałam go od rana. – Podobno on, Mark i cała reszta wymknęli się do Muscle Shoals. Tylko nie mów mu, że ci powiedziałam, bo się wścieknie. – Do Muscle Shoals? Którędy im się udało wymknąć z obozu? – Tą samą drogą, którą wchodzą przemytnicy – odparła Sarat, wskazując na wschód. – Przez potok Sandy w sektorze Alabamy. – Skąd wiesz? Wychodziłaś z nimi? – W życiu by mi nie pozwolili. – Aha, czyli po prostu wiesz. Dziewczynka wzruszyła ramionami. – Wszyscy wiedzą. Martina otrzepała z piachu letnią sukienkę córki. W wieku dwunastu lat Sarat musiała nosić używane ubrania po starszych od siebie o trzy lata dzieciach – prezenty od ich rodziców – a i te zdawały się z każdym dniem kurczyć na jej szybko rosnącym ciele. Rozwijała się w takim tempie, że Martina obawiała się, iż może to być skutkiem zaburzenia równowagi chemicznej w organizmie, symptomem jakiejś choroby. Sarat dogoniła wzrostem matkę, a nawet ją przewyższała dzięki czarnej jak węgiel czuprynie usztywnionej mieszanką potu i brudu. – Znajdź siostrę, a potem obie wróćcie do domu, żeby się umyć – zakomenderowała Martina. – Wystarczy tego biegania jak na jeden dzień. I trzymaj się z daleka od północnej części obozu. Sarat pokiwała głową. – Okej, mamo. *** Sarat odprowadziła matkę wzrokiem. Podczas gdy one

rozmawiały, pozostałe dzieci pomknęły dalej i zniknęły jej z oczu. Uznała, że nie ma sensu ich gonić. Wróciła więc do namiotu, w którym znajdowały się prysznice dla kobiet, bo tam, na wilgotnych, pleśniejących schodkach przed wejściem, zostawiła sandały – żeby móc swobodniej biegać. Tak jak szczeliny ciała, namioty z prysznicami emanowały wilgotnym ciepłem o ludzkim zapachu. Zwłaszcza wczesnym rankiem, kiedy woda była najchłodniejsza, a mycie się najznośniejsze – wtedy do kabin ruszała pielgrzymka półprzytomnych, szurających plastikowymi sandałami uchodźców. Spływająca z ich ciał woda trafiała do odpływu i następnie rurą do szerokiego na cztery i pół, a głębokiego na półtora metra rowu, który tworzył wewnętrzny krąg na terenie obozu. Nazywano go Szmaragdowym Potokiem. W trakcie swej niespiesznej podróży do zbiorników oczyszczalni brązowy szlam ludzkich odchodów wydzielał odór tak przytłaczający, że absolutnie nikt nie chciał zajmować namiotów stojących bliżej niż piętnaście metrów od strumienia. Sarat wzuła sandały i wybrała się na wschód, do sektora Alabamy, na poszukiwanie siostry. Celowo wbrew ostrzeżeniom matki skręciła na północ i przespacerowała się wzdłuż ogrodzenia. Spędzała tam znaczną część wolnego czasu, samotnie przyglądając się młodym mężczyznom odpowiedzialnym za rozminowywanie terenu leżącego pomiędzy północnym skrajem Patience a granicą z Tennessee. Wyglądali rozpaczliwie, nie byli nawet szeregowcami, a ponieważ formalnie zatrudniał ich Wolny Stan Południowy, nie mogli nosić białych kamizelek z symbolem Czerwonego Półksiężyca – te były zarezerwowane dla pracowników neutralnych organizacji pomocowych. Musiały im wystarczyć żółte kurtki kolarskie i kaski oklejone odblaskami; liczyli, że to wystarczy, by Niebiescy po drugiej stronie granicy zrozumieli, że mają do czynienia nie z regularnym wojskiem, lecz z członkami personelu niebiorącego udziału w walce. W nocy ich zajęcie stawało się zbyt niebezpieczne, nawet pomimo świecących w ciemności uniformów, dlatego

wykonywali je wyłącznie za dnia. Zaprzyjaźnili się z dziewczynką, która przypatrywała się ich pracy, i dzielili się z nią znaleziskami odkrytymi dzięki wykrywaczom. Była dla nich osobliwością – dziewczynka o długich kończynach, szalonej fryzurze, przepełniona nienasyconą ciekawością ich niespieszną wojenną metalurgią. W sektorze Alabamy Sarat natknęła się na chłopca bawiącego się balią wypełnioną do połowy brązową wodą. Od razu zorientowała się, że ma do czynienia z nowym mieszkańcem obozu, choćby po tym, że jego namiot stał w północnej części kwadrantu, a on sam był ubrany w koszulkę z wizerunkiem grzechotnika (za którą jeszcze nie dostał reprymendy). Miał zielone oczy i jasnobrązowe włosy ze starannym przedziałkiem. Sarat oceniła go na dwanaście lat, mimo że wyglądał mizernie. Tak naprawdę był od niej o dwa lata starszy. – Co robisz? – spytała. Chłopiec drgnął i spojrzał na Sarat. – Oczyszczam wodę – wyjaśnił. – Mój tata powiedział, że można to zrobić za pomocą folii spożywczej i słońca. Zaintrygowana Sarat nieproszona usiadła na ziemi obok chłopca. Nieznajomy wlał do blaszanej balii zawartość dwóch butelek wody i wrzucił kilka garści piachu. Pośrodku zbiornika postawił jedną z pustych butelek i obciążył ją paroma kamykami. Następnie zasłonił balię przezroczystą folią, ją również obciążając kamieniami, tak że zawisła tuż nad otworem butelki. – Upał spowoduje parowanie, uniesie wodę, ale nie piach – wytłumaczył. – Czysta woda nie będzie miała jak się wydostać, więc po prostu zsunie się po folii i trafi do butelki. Sarat obejrzała balię. Zobaczyła powoli wędrujące po folii kropelki, w których brzuszkach słońce wyczarowywało maleńkie tęcze. – To się nazywa skraplanie – oznajmił chłopiec. – Mieszkasz tu od niedawna, prawda? – zagaiła Sarat. – No. Od dwóch dni – odparł chłopiec. – Jeszcze nikogo nie znam.

– Nazywam się Sarat Chestnut. – A ja Marcus Exum. Jesteś z Alabamy? – Nie, mieszkamy w sektorze Missisipi. Od sześciu lat. – Sześć lat! – powtórzył Marcus. – Tata mówi, że każdy, kto spędzi tu dłużej niż miesiąc, zostanie już do śmierci. – Nie jest tak źle. Tylko nudno. Niby jest szkoła, ale nikogo nie obchodzi, czy się uczymy. Z pobliskiego namiotu wyszedł ojciec Marcusa. Tak jak wielu mężczyzn w obozie miał wzdęty brzuch i brodę leśnego dziadka, pod którą ginęła szyja. I tak jak wszyscy mężczyźni w Patience wydawał się anomalią w tym miejscu zamieszkanym głównie przez kobiety i dzieci. Był ubrany w brązowe ogrodniczki i biały podkoszulek, świeżo uprany, ale z widocznymi starymi plamami. Podszedł do syna. – To jest Sarat Chestnut – przedstawił Marcus koleżankę. – Mieszka tu od sześciu lat. Sarat pomachała na powitanie. Mężczyzna obrzucił ją obojętnym wzrokiem. – Ile masz lat? – spytał. – Dwanaście – odparła. – Nie wyglądasz. – Bo jestem duża jak na swój wiek. W zeszłym roku urosłam dwanaście i pół centymetra. – Mówisz, że mieszkasz tu od sześciu lat? Potwierdziła skinieniem głowy. Mężczyzna pokazał na północny wschód, gdzie pośród zasieków, strażnic i jaskrawoczerwonych znaków zakazujących wstępu ginął kraniec tego, co zostało z dawnej autostrady stanowej numer 25. – Wiesz, dokąd prowadzi ta droga? – zapytał. – Jasne. To północna brama. Prowadzi do granicy z Tennessee. Strasznie się wściekają, kiedy się podchodzi zbyt blisko. Mój brat mówi, że po stronie Niebieskich na drzewach siedzą snajperzy i strzelają do każdego, kto będzie próbował przejść: do dzieci, do kobiet, do wszystkich. Mężczyzna zawiesił spojrzenie na bramie. Zmrużył oczy. Zrobił

kilka kroków w jej stronę, po czym zmienił zdanie i skręcił na południe, gdzie czterech nowych siedziało przy odwróconym kartonowym pudle i grało w karty. Marcus zwrócił się do nowej koleżanki. – Naprawdę mają snajperów? – spytał. – No – potwierdziła Sarat. – Chcesz zobaczyć? Marcus pokiwał głową. Sarat poprowadziła go wzdłuż ogrodzenia, aż dotarli do miejsca, gdzie w płocie znajdowała się niewielka dziura, wystarczająco duża, żeby przecisnąć przez nią głowę. – Wyjrzyj – poleciła Sarat. – Popatrz na czubek najwyższego drzewa. Widzisz? Marcus zaczął przeczesywać wzrokiem horyzont. Na tym niewielkim skrawku lasu drzewa rosły rzadko, ale w jednym miejscu listowie wydawało się gęstsze i tam też znajdowało się drzewo mniej więcej trzy metry wyższe od pozostałych. – Saperzy twierdzą, że nie jest prawdziwe. Że liście są sztuczne i w ogóle – powiedziała Sarat. – Nazywają je ptasim gniazdem. Podobno snajperzy siedzą tam całe dni i noce i czekają, aż ktoś spróbuje przekroczyć granicę. A wtedy strzelają. Tak, żeby zabić. Marcus przez chwilę przyglądał się w milczeniu. – Wolno nam ich podglądać? – spytał. – Nie będą do nas strzelali? Sarat nigdy wcześniej się nad tym nie zastanawiała. Nagle gdzieś niedaleko wiewiórka hycnęła z gałęzi na gałąź, a dzieci o mało nie wyskoczyły ze skóry. *** Sarat odnalazła siostrę i czwórkę jej przyjaciół niedaleko budynków administracji. Siedzieli na zamkniętych pokrywach kontenerów na śmieci, które stały w wąskim przejściu pomiędzy stołówką a biurami dyrektora. Przez większość czasu nikt tu nie zaglądał, a już na pewno nie o tej porze, kiedy zarówno personel, jak i uchodźcy zbierali się w kaplicy, najdalej na wschód wysuniętym budynku Patience. Bez względu

na pozycję słońca na niebie zaułek zawsze tonął w cieniu, dlatego w letnie dni panująca tam temperatura była z reguły o pięć, sześć stopni niższa niż w innych, odsłoniętych częściach ośrodka. Dana pomachała siostrze. – Cześć, piękna – powitała ją. Chwilę wcześniej grupka oglądała coś na starym tablecie; teraz zasłoniła wyświetlacz. Sarat odpowiedziała uniesieniem dłoni. Rozpoznała członków paczki Dany: Mailerówny, jedyne oprócz Sarat i Dany bliźniaczki w obozie, oraz Avery’ego i Bishopa, chłopców, których kojarzyła jako kumpli Simona i organizatorów częstych eskapad przez kiepsko strzeżoną przystań nad potokiem Sandy. Wszyscy oni byli dziesiątoklasistami. Pod niemal każdym względem te starsze od niej dzieci były jej obce – zajęte pustymi, bezsensownymi problemami, w których nie kryła się obietnica przygody, na przykład kolorem i krojem spódnicy, pierwszym zarostem na twarzy, zagadkową topologią ciała. – Mama powiedziała, że mamy wracać do domu – odezwała się Sarat. – Czemu akurat my? – odparła Dana. – Simon wybył na cały dzień, a i tak mu się upiecze. – Nie wiem. Mówię tylko, co powiedziała. – Chłopakom pozwalają na wszystko – skomentowała Mailerówna. Jedną od drugiej odróżniał pieprzyk na lewym policzku, ale Sarat nigdy nie potrafiła zapamiętać, która jest która. – W zeszłym roku Bill i Mark Hernandezowie pozrywali połowę głośników w sektorze Alabamy i wrzucili je do potoku. I nic im nie zrobili. – A czy przypadkiem nie odesłali ich w styczniu do domu? – spytał Avery. – No tak, ale to dlatego, że ich rodzice musieli wyjechać – wyjaśniła Mailerówna bez pieprzyka – a nie dlatego, że chciano ich ukarać. – To proste – zauważyła Dana. – Każdy chłopak, który kończy piętnaście lat, dostaje karabin i wychodzi przez północną

bramę. Musi przeżyć tydzień; jeśli mu się uda, może zostać. – Dlaczego musimy tam iść? – odezwał się Bishop. – Przecież nic nie zrobiliśmy. – Ale gdybyś chciał coś zrobić, tobyś mógł – odparła Dana. – Oto dlaczego. – Ej, a gdyby Sarat poszła za mnie? – Chciałbyś, co? – prychnęła Dana. – Pójdę – zadeklarowała Sarat. – Wiem, gdzie są snajperzy. Na te słowa chłopcy i bliźniaczki Mailerów wybuchnęli gromkim śmiechem. – Słyszeliście? – rzucił Bishop. – Dajcie jej szansę, a jutro zakończy wojnę! Dana pokazała Bishopowi gest, który matka zabroniła im robić, po czym wstała. – Do jutra, cieniasy – powiedziała. – Tylko przyprowadź Sarat, bo nas wystrzelają jak kaczki – odpalił Bishop do wtóru rechotu Mailerówien. – Wal się, Bishop – pożegnała się Dana. *** Bliźniaczki Chestnut opuściły zaułek i ruszyły w stronę sektora Missisipi. Szły w cieniu rzucanym przez blaszany dach budynku stołówki, pod prąd tłumu wychodzącego z kaplicy. Ubrani odświętnie mężczyźni i kobiety wracali do swoich namiotów, ściskając kubeczki z sokiem pomarańczowym i rozmawiając o apelu pastora baptysty: „Umiłowani! Temu żarowi, który pośrodku was trwa dla waszego doświadczenia, nie dziwcie się, jakby was spotkało co niezwykłego, ale cieszcie się – powtórzył to jeszcze dwa razy, podkreślając wymowę słów gestem rąk – cieszcie się! cieszcie się! im bardziej jesteście uczestnikami cierpień Chrystusowych, abyście się cieszyli i radowali przy objawieniu się Jego chwały”2. Mężczyźni mieli na sobie przedwojenne garnitury i krawaty – ale nie tanie z trzema gwiazdami, produkowane przez Wolny Stan Południowy w dużych ilościach i rozdawane za darmo 2 Pierwszy List św. Piotra Apostoła 4,12, za Biblią Tysiąclecia.

przy byle okazji, lecz dobrej jakości wełniane lub jedwabne, w proste desenie albo arabeski, albo po prostu opatrzone emblematami dawnych drużyn futbolu amerykańskiego. Kobiety wybierały najmniej sprane i wyblakłe sukienki w kwiatowe motywy oraz kapelusze o szerokich rondach, które przyozdabiały sprasowanymi kwiatami albo konstrukcjami z papieru, zamocowanymi tak, by wyglądały jak kielichy, płatki i pręciki prawdziwych kwiatów. W tych ubraniach, ostatnich śladach dawnego, lepszego życia, uchodźcy pocili się i było im niewygodnie, ale mimo wszystko wkładali je, ponieważ nie mieli ku temu innych okazji, jeśli nie liczyć świąt Bożego Narodzenia i Dnia Niepodległości Południa. Sarat i Dana usiadły na stopniach pustej kaplicy. Patrzyły, jak dwoje pracowników obozu prowadzi cierpiącą na nerwicę frontową kobietę i jej maleńką córeczkę do ich nowego domu na peryferiach kwadrantu Missisipi. Po gruntowej drodze, która przecinała obóz prawie dokładnie na pół i była wspomnieniem po dawnej szosie numer 350, przetoczył się tik-tok oznaczony dużym czerwonym półksiężycem. W kabinie siedziało dwóch żołnierzy Wolnego Stanu Południowego, a kolejnych dwóch stało na tylnym zderzaku. Maleńki trójkołowiec z trudem utrzymywał się w pionie, jego wątły silniczek piszczał, a koła wzbijały tuman kurzu. – Założę się, że jadą naprawić bramę – powiedziała Sarat. – Pewnie znowu trafiła ją rakieta Niebieskich. – Musisz przestać tak gadać – skarciła ją Dana. – Bo co? Chcesz pójść zobaczyć? Zakład o piątaka? – Nie chodzi mi o nich, tylko o to, co było wcześniej. O Bishopa. Zupełnie jakbyś wierzyła we wszystko, co ci mówią. Jakbyś nie wiedziała, kiedy z ciebie żartują. – Wcale nie. – „Wiem, gdzie są snajperzy”. – Bo wiem! – zaprotestowała Sarat. – Saperzy mi pokazali. – Dorośnij, Sarat. Już nie jesteś małą dziewczynką. Po prostu nie dawaj ludziom powodu do nabijania się z ciebie, i tyle.

Dzięki temu zdobędziesz więcej przyjaciół. Siedziały w milczeniu. Po pewnym czasie tik-tok powrócił tą samą drogą, bez trójki mundurowych, ale za to z panią od szczepionek. Wolontariuszka z Atlanty chodziła od namiotu do namiotu w asyście znudzonego żołnierza i prosiła rodziców każdego dziecka w wieku poniżej pięciu lat o okazanie potwierdzenia szczepień ochronnych. – Dzisiaj poznałam kogoś nowego – odezwała się Sarat. – Ma na imię Marcus. Mieszka w sektorze Alabamy. – Taaa? – E-he. Możesz go zapytać o snajpera, jeśli mi nie wierzysz. Pokazałam mu. Dana pokręciła głową i zachichotała. Przyglądała się kobiecie – miała dwadzieścia kilka lat, pochodziła z Północy, pełniła służbę zastępczą jako wolontariuszka w Sojuszu na rzecz Jedności Narodowej. – Pamiętasz, jak nam to podali? – spytała Dana. Sarat pokiwała głową i odparła: – Powiedziałyśmy, że jesteśmy za duże. Pewnie i tak nie podziałało. – A może właśnie podziałało. Może gdyby nie to, już byśmy nie żyły. – Ojciec Marcusa mówi, że każdy, kto długo mieszka w obozie, na pewno zostanie tu aż do śmierci – powiedziała Sarat. – Myślisz, że tu umrzemy? Dana zastanowiła się chwilę. Kobieta po drugiej stronie drogi przeganiała grupkę dzieci – już zaszczepionych – które jak zwykle ją obsiadły, bo zależało im na karmelkach, wręczanych przez nią maluchom po każdym szczepieniu. – Nie – orzekła Dana. – No, może za sto lat, ale przecież nie jutro. – W porządku – odparła Sarat. – Za sto lat może być. Kobieta uległa błaganiom dzieci i rozdała im pozostałe cukierki. Malcy rozproszyli się, a każdy z nich namiętnie obracał w ustach słodką bombę. Dana pochyliła się i oparła głowę na ramieniu siostry.

– Przepraszam, że powiedziałam, że masz dorosnąć. Nie dorastaj, piękna, nie zmieniaj się. *** Pani od szczepionek krążyła po obozie i pytała dzieci, ile mają lat. Jedne wiedziały, inne nie. Te drugie kobieta prosiła, żeby podniosły prawą rękę, tak aby zgięcie łokcia znalazło się mniej więcej na wysokości czubka głowy, a palce prawej dłoni zawisły nad lewym uchem. Dzieci, które były w stanie dotknąć ucha palcami, oceniała na starsze niż pięcioletnie – tym szczepionka nie mogła pomóc. Pozostałym wydzielała po kilka kropel przejrzystego płynu zapobiegającego paraliżowi wirusowemu, który dawno temu ludzkość zdołała pokonać i który teraz powrócił w wojennej chwale. *** Późnym wieczorem, kiedy na dworze się ochłodziło, a nerwowa obozowa krzątanina ustąpiła miejsca nielekkiemu, pozbawionemu błogości snowi, Martina wybrała się do namiotu swojej przyjaciółki Eriki Yarber na partyjkę kart. Te spotkania, które od prawie pięciu lat trzy albo cztery razy w tygodniu urządzały Martina, Erica i Lara – dobierając sobie jedną z mieszkanek okolicznych namiotów – nabrały wręcz rytualnego charakteru. Obszerny namiot Eriki stał niedaleko granicy sektorów Alabamy i Karoliny Południowej. Dawniej mieszkała w nim z mężem i nastoletnim synem, ale po jakimś czasie syn wyjechał na zachód, na front, a pewnego ranka serce męża odmówiło posłuszeństwa i Erica została sama. Martina przyniosła korniszony w zalewie z napoju Kool-Aid. W niej samej ich smak wzbudzał odrazę – miała wrażenie, jakby brała do ust wiśnie zamarynowane w pocie – ale pozostałe kobiety za nimi przepadały. Każda dodawała do jadłospisu coś od siebie: gotowane i suche orzechy ziemne, czerstwiejący chleb skropiony oliwą albo posmarowany tłuszczem z bekonu, kolby kukurydzy na słodko, chipsy, słój mocnego bimbru zwanego

„radochą” i inne rzeczy, które udawało się zdobyć dzięki szczęściu albo altruizmowi. Gra nazywała się Dorwać gospodarza. Dziesięć dolarów za punkt; wygrywała ta, która jako pierwsza uzbierała setkę. Korzystały z trzech talii, dzięki czemu rozgrywka była dynamiczniejsza i dawała więcej okazji do serwowania przeciwniczkom dżokerów i karet. Rywalizacja toczyła się przy świetle tęczowych świec ze stopionych kredek i z knotami ze sznurówek. Z boku leżał tablet, z którego głośników sączyła się audycja nadawana w Radiu Dixie. „Młoda miłość zmęczyła mnie, wytrąciła z równowagi, przygnębiła i sprawiła, że poczułem się stary” – śpiewał mężczyzna o potężnym głosie przy akompaniamencie instrumentów dętych. – Para dam na dziewiątkach i ósemkach – oświadczyła Martina, kładąc sześć kart na chybotliwym stoliku ze sklejki. – Pas – odparła Lara. – U mnie też nic – dodała Erica. Martina zgarnęła karty i położyła je licem do dołu na kupce, którą miała przed sobą. Nalewka Lary zaczynała szumieć jej w głowie. Radocha stała się wojennym napojem Południa. Gorzała doktora Frankensteina, pędzona z tego, co akurat znajdowało się pod ręką; każdy słój smakował inaczej. Martina upiła kolejny łyk i spróbowała odgadnąć składniki tej partii: stary, fermentujący sok pomarańczowy, do tego posmak kukurydzy i płynu do płukania ust. Czuła działanie procentów: od czasu do czasu płomień świecy zastygał, a pokój zaczynał migotać. Po skończonej grze Martina przeliczyła wygraną, po czym panie przeniosły się do niewielkiego prowizorycznego salonu Eriki, który gospodyni wyposażyła w wypełnione gąbką poduchy uszyte z koców z darów. Ponieważ brakowało kanapy, poduszki leżały po prostu na ziemi, jak w medżlisach w Imperium Buazizi. Wystrój uzupełniały niskie stoliki z kartonów po wodzie. Kobiety zostawiły uchylone drzwi, żeby do środka wpadał lekki wiatr, i umościły się na poduchach. Po chwili Erica zasnęła na

siedząco. Ciszę naruszało tylko jej pochrapywanie. Radocha i dobry tytoń sprawiły, że ciało Martiny wziął w posiadanie błogi spokój. Trudy dnia zaczęły odpływać w zapomnienie. – Kiedyś miałam siostrę, wiesz? – odezwała się. – Nie mówiłaś mi – odparła Lara. – Nikomu nie mówiłam. Nawet mężowi. Zmarła, kiedy miałam pięć lat. W ogóle jej nie pamiętam, tylko tyle, że jej kciuki wyginały się w obie strony. Gdy zorientowała się, że nikt inny tak nie umie, zaczęła popisywać się przed wszystkimi. Lara siedziała oparta o poduchy. Zamrugała kilka razy, żeby pozbyć się ciężaru, który odkładał się na jej powiekach. – Jak umarła? – spytała. – Przeziębiła się podczas zabawy w strumieniu, który przepływał obok naszego domu. Wieczorem cała się trzęsła i kasłała krwią. Nazajutrz rano już nie żyła. Pamiętam, że rodzice nie pozwolili mi wejść do naszego pokoju. Nie chcieli, żebym ją taką zobaczyła. Ale stałam na korytarzu i słyszałam, jak walczy o każdy oddech. Powinni byli pozwolić mi ją zobaczyć. Bo te dźwięki, które do mnie docierały, były po stokroć gorsze. – Przykro mi. Musiałaś to bardzo przeżyć. – Ech, dawne dzieje. Z czasem wspomnienie przykrywa wspomnienie, jak mawiała moja matka. Ale ojciec się załamał. Miesiącami chodził i powtarzał, że kiedyś istniały leki, które mogłyby ją uratować, ale ludzie za często ich używali i przestały działać. A na te, które działały, nie było nas stać. Powtarzał to bez przerwy, do znudzenia, tak jakby mogło to cokolwiek zmienić. – Zgasiła papierosa w pustym dzbanku z miarką. – Pamiętam dzień, w którym ją pochowaliśmy. Sprowadziliśmy na farmę pastora, żeby powiedział kilka słów. Miał chyba ze sto lat, był zniedołężniały i niedowidział. Podszedł do grobu… Rodzice wykopali dół na farmie, krzyż zrobili ze sztachet z płotu. Podszedł do grobu, a myśmy stali za nim w naszych najlepszych ubraniach. Byliśmy przekonani, że przeczyta fragment z Biblii, powie kilka ciepłych słów o niebie albo o tym, że Pan zawezwał ją do siebie i temu podobne. Nic z tych

rzeczy. Wiesz, co zrobił? Zaczął śpiewać. „Wszyscy jesteśmy dziećmi w królestwie Chrystusa”; powtórzył to parę razy i chyba improwizował, bo żadne z nas nie znało tej pieśni. Staliśmy za jego plecami jak banda durniów i milczeliśmy. A potem: „Chłopcy i dziewczynki są dziećmi w królestwie Chrystusa, koty i psy są dziećmi w królestwie Chrystusa, muły i antylopy…” i tak dalej, rozumiesz, jakby sprawdzał obecność na arce. W końcu nie wytrzymałam i zaczęłam chichotać. Matka palnęła mnie w tył głowy, żebym się zamknęła, ale nie mogłam się powstrzymać. Próbowałam, prawie się posikałam z wysiłku, ale na próżno. Wtedy nagle dotarło do mnie, że śmieję się na pogrzebie własnej siostry, i poczułam potężną falę wyrzutów sumienia, przetoczyła się przeze mnie jak tsunami. I zaczęłam płakać, tak jak jeszcze nigdy nie płakałam. Staruszka to nie obeszło, dalej śpiewał swoje: „Żaby i konie, i wiewiórki, i…”. – Zaśmiała się i pokręciła głową. – Nigdy nie zapomnę tego przeklętego, zdziadziałego pastora. Sprawił, że mała dziewczynka znienawidziła samą siebie na pogrzebie swojej siostry. – Jezu – stwierdziła Lara. – Może wy faktycznie jesteście katolikami. Wkrótce czarne jak węgiel niebo zaczęły przecinać pierwsze granatowe smugi świtu. Kiedy Martina poczuła, że radocha przestaje krążyć w jej żyłach, pożegnała się z Larą i poszła do siebie. O tej porze w obozie panował spokój, a długie rzędy namiotów tchnęły surowym, subtelnym pięknem, były niczym osobliwa pustynna fauna – ostrożna, powściągliwa i znieruchomiała, plon życia. Dotarłszy na miejsce, Martina powoli otworzyła drzwi, żeby nie zbudzić dzieci. Weszła do środka i zobaczyła, że Simon klęczy na ziemi i wpycha coś pod materac. Przy łóżku stały jego buty, pokryte skorupą częściowo zaschniętego błota. – I tak zobaczę, co tam schowałeś. Chłopiec aż podskoczył na dźwięk głosu matki. Zaczął się tłumaczyć, ale szybko zreflektował się, że to na nic. Sięgnął więc pod łóżko i wyjął czarny twardy futerał na gitarę. Rączka była

mocno zużyta, ale sama skrzynia wyglądała na doskonale zachowaną jak na swój wiek. Ktoś go intensywnie używał, pomyślała Martina, i bardzo o niego dbał. – Kto ci to dał? – spytała. – To jakiś prezent? – Nie – odparł Simon. – Znalazłem w opuszczonym studiu. – Nie kłam. – Przysięgam. – Siadaj. Simon przysiadł na łóżku. Matka zajęła miejsce obok niego. Zauważyła rozcięcie na jego czole po lewej stronie. Dotknęła rany kciukiem. Cofnął się. – Wiesz, czego niektórzy oczekują od dzieci, którym dają prezenty, prawda? – Mamo, ukradłem to. Naprawdę. Zresztą to nawet nie tak: leżało, więc sobie wziąłem. Przecież i tak nikt po to nie wróci. Martina westchnęła. – Wierzę ci, skoro tak mówisz – odrzekła. – Ale jesteś coraz starszy i niedługo niewiele będę miała do powiedzenia w kwestii tego, co robisz i dokąd chodzisz, dlatego równie dobrze możesz usłyszeć to teraz: jeżeli chcesz walczyć, jeżeli do tego dążysz, to kiedy skończysz siedemnaście lat, pojedź do Atlanty i zaciągnij się do oddziałów Wolnych Południowców. Włóż mundur, walcz zgodnie z zasadami. Nie spodoba mi się to, ale wtedy będziesz już mężczyzną i decyzja będzie należała wyłącznie do ciebie. Nie idź do rebeliantów. Nieważne, co ci dadzą, co obiecają, czym skuszą. Oboje doskonale wiemy, po co rekrutują mieszkańców obozu. Nie pozwolę ci na to, rozumiesz? – Mamo, daj spokój. Nie dołączę do rebeliantów, nie wysadzę się w powietrze, nie zrobię niczego takiego. – Nieważne, co mówią, pewnych rzeczy się nie robi, nawet na wojnie. – Mamo, wiem. Objęła syna. A potem palnęła go w tył głowy. – A mimo to dopuściłeś się kradzieży. Nigdy więcej tego nie rób. – Dobrze. Przepraszam.

Pocałowała Simona na dobranoc, przeszła na palcach przez pokój bliźniaczek i położyła się na materacu, który przez lata przesiąkł jej zapachem i dopasował się do kształtu jej ciała. Zamknęła oczy. Sen przyszedł szybko.

Ni oddechu, ni nadziei. Przemilczana historia Karoliny Południowej, wojennej strefy kwarantanny (fragment) Pomiędzy szarymi budynkami dzielnicy studenckiej w Kairze, stolicy Imperium Buazizi, wiją się kamienne i ceglane uliczki. Pochodzące z czasów sprzed rewolucji gmachy są stare i odrapane, a ich dachy porastają klatki dla gołębi, kryte strzechą budy dozorców i popękane panele słoneczne. Nawet w styczniu panuje tu nieznośny skwar. Przez większość roku jest za gorąco, by przebywać na zewnątrz; wkrótce nawet najbardziej zahartowani mieszkańcy przeniosą się bardziej na północ, nad Morze Śródziemne, albo do rozrastających się podziemnych miast, które w znacznej mierze zastąpiły te klasyczne, budowane na powierzchni. Jest zbyt gorąco, żeby móc żyć jak dawniej. Tradycja nie poddaje się jednak łatwo i wielu, zwłaszcza w chłodniejszych miesiącach zimowych, wciąż próbuje to robić. Z dołu, z wąskich uliczek, dociera kakofonia bazarów: brzęk towarów złotników, trzask płomieni w brudnych od sadzy paleniskach, oburzone głosy turystów usiłujących się targować. Tłem dla niej są odgłosy metropolii: huk silników samolotów krążących nad lotniskiem imienia Matlutiego, największym węzłem komunikacyjnym Imperium Buazizi; symfonia klaksonów samochodów stojących w korku na moście 14 Sierpnia. Nieustanne ścieranie się dawnego i nowego Kairu. Tutaj, w tej dzielnicy, trzy czwarte wieku wcześniej ulicami Chan El Sisi maszerowali studenci. Wyszli im na spotkanie żołnierze z gotowymi do strzału karabinami. Dziś nic nie przypomina o tamtej masakrze, turyści znajdą tu jedynie sfatygowaną fontannę wyłożoną alabastrowymi płytkami brudnymi od rdzy z wrzucanych do niej monet. W małym mieszkaniu z widokiem na Fontannę Męczenników

siedzi Mahmud Abd-el-Gafur i słucha odgłosów miasta przez arabeskowe okiennice. To nie jest jego prawdziwe nazwisko ani prawdziwa ojczyzna. W rzeczywistości nazywa się Gerry Tusk i jest Amerykaninem. I zdrajcą. *** Czternastego stycznia 2075 roku, dzień po tym, jak rebelianci z Południa zabili w Lexington trzydziestu ośmiu pracowników administracji federalnej, prezydent zaprosił sześciu doradców rządowych na spotkanie w biurze prezydenckim w Columbus i powierzył im zadanie – mieli znaleźć sposób na uspokojenie nastrojów w pierwszym zbuntowanym stanie. Trzy miesiące później grupa agentów Gabinetu Wojny (których poinformowano, że objawy choroby ustąpią po kilku miesiącach samoistnie i bez szkody dla organizmu) udała się na wiec rebeliantów przed jednym z budynków administracji państwowej w Karolinie Południowej. Agenci mieli ukryte pod ubraniami pojemniki z niewidocznymi gołym okiem bakcylami choroby. Wzdłuż północnej granicy stanu Niebiescy zbudowali umocnienia. Wszyscy w oblężonym stanie spodziewali się inwazji, tymczasem zapora posłużyła jako ogrodzenie strefy kwarantanny. W ciągu miesiąca choroba objęła swoim zasięgiem całą Karolinę Południową. Udało się schłodzić rozgrzany do czerwoności rdzeń powstania. Widząc skutki działania wirusa, Wolny Stan Południowy pospiesznie wzniósł własny mur. Dziesięć lat później, gdy Gerry Tusk przybył do laboratoriów rządowych w Lynchburgu, szala zwycięstwa przechylała się już na stronę Północy. Istnienie buntowniczego stanu, który uśpiono, odwracając tym samym bieg wojny na korzyść Niebieskich, stawiało Unię w kłopotliwej sytuacji, kładło się cieniem na sumieniu narodu. Młodemu, wciąż pełnemu zapału do pracy wirusologowi powierzono misję znalezienia lekarstwa. W przeciwieństwie do większości Amerykanów mógł na własne oczy oglądać skutki Spowolnienia. W ostatni piątek każdego miesiąca z Lynchburga wyruszał na południe pancerny konwój i po

pięciu godzinach docierał do muru okalającego strefę kwarantanny. Po przekroczeniu granicy oddział wkraczał w domenę chorych. Jako króliki doświadczalne Tusk wykorzystywał zarówno dzieci, u których choroba nie zdążyła się jeszcze rozwinąć, jak i cierpiących na nią dorosłych. W ten sposób mógł badać skuteczność i lekarstwa, i szczepionki; był alchemikiem szukającym żywego metalu. Większość z tych, których żołnierze w grubych strojach ochronnych zapędzali do pojazdu izolatki, nie stawiała oporu. Młodsi Karolińczycy, którzy widzieli, jaki czeka ich los, błagali, żeby to ich wybrać do eksperymentów. Starsi, którym w wieku trzydziestu lat wystarczało sił już tylko na oddychanie, jedzenie i rozmnażanie się, czasem przeklinali ludzi z Północy, ale łatwo dawali się spacyfikować. Najstarszych zaś, sparaliżowanych, o kończynach twardych jak kamień, w ciszy wwożono na wózkach do autokarów. Gerry Tusk odbywał tę podróż co miesiąc przez większą część dekady. Widział, jak dzieci rozpaczliwie błagają o lekarstwo, którego nie mógł im podać. Niewykluczone, że z czasem obudziło to w nim pewnego rodzaju rozgoryczenie. Kiedy tamtego kwietniowego dnia pięcioro pacjentów, pozostających dotąd w stanie niemal wegetatywnym, na moment ożyło – wykrzywili usta w uniesieniu i poczęli ostrożnie rozprostowywać palce – musiało to być dla Tuska doświadczenie wręcz katartyczne. Jakże ów młody naukowiec musiał płakać z zachwytu nad tym, że jedna z jego mikstur w końcu podziałała. Jak bardzo pragnął, wbrew rozsądkowi, otworzyć pancerne drzwi laboratorium, wyprowadzić swoich pacjentów na wielki trawnik przed budynkiem i chwalić się nimi jak rolnik plonami. I jak okrutny musiał mu się wydać świat, kiedy pod koniec tego samego tygodnia ciała chwilowo przebudzonych pacjentów trafiły martwe do pieca. Z czasem rzecz, którą stworzył Gerry Tusk, zaczęto nazywać „Przyspieszeniem” – a był to wirus jeszcze bardziej zaraźliwy niż ten, który uśpił Karolinę Południową, i stuprocentowo zabójczy. Gdy je stwarzał, Tusk określał

Przyspieszenie tak jak wszystkie swoje nieudane dzieła – numerem seryjnym, w tym przypadku: 032-072. Nie istnieją żadne zapiski oddające ówczesne przemyślenia naukowca. Trudno jednak, patrząc na tamte dwa kwietniowe dni, kiedy blask światła prędko zgasł i zmienił się w ciemność, nie wyobrażać sobie, że właśnie wtedy Gerry Tusk podjął decyzję o przestawieniu swojego życia na zupełnie inne – właściwie dowolne – tory. Dziś już wiemy, że Imperium Buazizi, któremu naturalnie zależało na tym, aby wojna domowa w Stanach Zjednoczonych trwała jak najdłużej, porozumiało się z Tuskiem i umożliwiło mu ucieczkę. Rankiem trzeciego grudnia 2094 roku wirusolog wsiadł na pokład zacumowanego w porcie w Richmond statku handlowego „El Fatah” i odpłynął na wschód. Podróż opłacił swoim zabójczym dziełem. Rok później stworzony przez niego potwór ożył na stopniach placu Ponownego Zjednoczenia w Columbus w stanie Ohio i przyniósł śmierć pierwszej ze swoich ponad stu milionów ofiar.

Rozdział szósty Na brzegu zatoczki Chalk Sarat polowała na jedzenie dla swojego zwierzaka. Przemykała po dywanie z suchych liści i połamanych gałązek, które przyjemnie chrzęściły pod jej bosymi stopami. Gałązki były ostre, a spomiędzy liści wyrastały pokrzywy, ale nie przeszkadzało jej to – pięty miała twarde jak wygarbowana skóra. Uklękła i wykopała dołek w ziemi blisko wody. Tuż pod powierzchnią gleba była nagrzana od słońca, ale im głębiej, tym stawała się chłodniejsza. Sarat kopała, aż jej ręce schowały się po łokcie. Szukała małych, drążących korytarze robaków, które pamiętała z dzieciństwa. Żadnego nie znalazła. Kiedy dołek zaczął napełniać się wodą, porzuciła go. Nieopodal Marcus Exum przyglądał się grzybom rosnącym na korze zdeformowanego ambrowca. Przesunął scyzorykiem wzdłuż podstawy szerokiej białej kolonii, oderwał ją i umieścił znalezisko w plecaku uszytym z koca. Jedno z powalonych drzew było tak porośnięte grzybnią, że ledwie widoczne. Marcus dotąd wycinał owocniki pasożyta, aż napełnił plecak, a i tak zdołał odsłonić tylko niewielką część poczerniałego pnia. – Na pewno zje – powiedziała Sarat, przechodząc nad martwym drzewem. – Kurczę, sama bym zjadła. – No nie wiem – odparł Marcus, gmerając przy grzybie. – Może być trujący. Mój tata mówi, że mnóstwo rzeczy, które tu rosną, może zabić. I że ludzie już zjedli, co było do zjedzenia. – Chcemy nakarmić żółwia – przypomniała Sarat. – Żółw to nie człowiek. – Tak, ale trucizna to trucizna. Nie wybiera żołądka, do którego trafi. – Tak czy siak musimy dać jej coś do jedzenia. Szukaj dalej. Sarat wytarła dłonie o swoją koszulkę z logo COSCO i zeszła z powrotem do wąwozu, nad potok.

Musiała nosić chłopięce ubrania, ponieważ w obozie nie było dziewczyn i kobiet dorównujących jej wzrostem. I choć skazywało ją to na poprzecierane dżinsy i sprane koszulki po Simonie i jego kolegach, cieszyła się, że już nikt nie próbuje oceniać jej przez nieznośny pryzmat Dany, w której bogatej garderobie próżno by szukać strojów odpowiednich choćby na takie przygody jak ta. Zerwała zielone listki i maleńkie kwiaty berchemii z wiszącej nisko nad wodą, wiotkiej i spragnionej gałęzi. Znalazła na ziemi kilka nasion ambrowca i garść czarnych owoców winnika. Wszystko to umieściła w plecaku. Tuż obok zaczynała się polana, którą można było dojść nad wodę. Sarat ruszyła przed siebie i weszła po kostki do ciepłego mętnego strumienia. Na jego powierzchni unosił się drobny, niebieskozielony kożuch. Rozpędziła go dłonią, zanurzyła termos i napełniła. Woda miała brązowawy odcień, a oglądana pod słońce mieniła się drobinkami. Trzydzieści metrów dalej znajdowało się osłonięte ujście potoku Sandy do zatoczki Chalk, zaś półtora kilometra dalej na wschód potok Sandy wpływał do rzeki Tennessee. Sarat widziała w oddali opuszczoną przystań, gdzie zacumowane przy zniszczonej kei kołysały się lekkie łodzie rebeliantów; przepłyną na drugą stronę, kiedy zacznie zapadać wieczór. Wiele razy dzieci przyglądały się rebeliantom, a rebelianci patrzyli na dzieci. Często ich drogi przecinały się nad zatoczką Chalk, tam gdzie liche ogrodzenie obozu było pogięte i porwane. Przez lata mieszkańcy Patience nauczyli się nie zapuszczać zbyt daleko na wschód – ponieważ tam cumowały łodzie rebeliantów – ani na północ – gdzie coraz częściej dochodziło do starć buntowników ze zbrojnymi oddziałami z Północy. Niemniej dla Sarat miejsce to było jak miniaturowy raj: tętniło życiem, znajdowało się z dala od gwaru i przyziemnej monotonii obozu. Rebelianci wkrótce przyzwyczaili się do widoku dobrze zbudowanej dziewczynki o kędzierzawych włosach i jej cherlawego kolegi. Ignorowali dzieci, nie widzieli w nich ani zagrożenia, ani pokusy; chłopiec był dla nich za mały, a

dziewczynka – za duża. Marcus zszedł po skarpie i zatrzymał się obok Sarat. – Powinniśmy już iść – powiedział. – Spokojnie. Masz, zjedz. – Wzięła dwa owoce winnika i podała jeden Marcusowi. Nie chciał. Wzruszyła ramionami i włożyła oba do ust. Miały gąbczastą skórkę, która łatwo pękała. Ruszyli z powrotem w głąb lądu. Przez pewien czas szli zniszczoną, przysypaną piachem dawną autostradą numer 25. Kilometr z okładem na północ znajdował się zerwany most prowadzący do kraju Niebieskich. Potem skręcili na zachód, w kierunku niezamieszkanych namiotów wyznaczających północny kraniec obozu. Z doświadczenia wiedzieli, których namiotów lepiej unikać – nikt ich nie zajmował, ale bynajmniej nie stały puste; rebelianci składowali tam towary nielegalnie przerzucane nocami przez potok Sandy. Oficjalnie przydział do tych namiotów mieli uchodźcy, którzy dawno zmarli albo zostali przeniesieni. Jeżeli ktoś z nowych przybyszów dostawał tu miejsce, starsi mieszkańcy niezwłocznie ostrzegali go, z czym to się wiąże. Każdy prędzej czy później znajdował sposób, żeby przenieść się bardziej na południe, bliżej środkowej części obozu. Dzieci zbliżyły się do namiotu stojącego przy granicy sektorów Missisipi i Alabamy. Jedynym, co odróżniało go od pozostałych, było prostokątne rozcięcie we wschodniej ścianie, dzieło Sarat – żeby do środka wpadało więcej światła. Marcus nauczył się śrubokrętem krzyżakowym przekręcać od zewnątrz metalową zasuwkę w drzwiach. Oboje z Sarat byli przekonani, że w ten sposób zdołają powstrzymać nieproszonych gości. Marcus mocował się przez chwilę ze śrubką, aż w końcu zasuwka ustąpiła. Otworzyli drzwi i weszli. Pośrodku znajdowała się prowizoryczna prostokątna zagroda, na którą składały się cztery położone na boku łóżka polowe. Podłoga była wyściełana kocami z darów. W jednym z narożników zagrody ponuro szurał żółw z czarnożółtą skorupą. Mały okrągły zwierzak miał najwyżej piętnaście

centymetrów długości. Żółte łaty na jego grzbiecie były poprzecinane czarnymi liniami i układały się w symetryczny wzór przypominający skrzydła motyla. Poruszał się na starczych wysuszonych nogach zakończonych ostrymi pazurami, które wbijały się w koc. Zwierzę przyjrzało się dzieciom z niemą konsternacją. Powoli schowało się w skorupie. – Czy on nas kiedykolwiek polubi? – odezwał się Marcus. – Ona. To dziewczynka – poprawiła Sarat. – Niby skąd wiesz? – Bo to ja ją znalazłam. A więc to dziewczynka. – Niech ci będzie. Czy ona nas kiedykolwiek polubi? – powtórzył. – Polubi, kiedy zobaczy, ile jedzenia jej przynieśliśmy. – Może powinniśmy odnieść ją do strumienia – zaproponował Marcus, ale Sarat tylko machnęła ręką. Sięgnęła do plecaka i zaczęła wykładać liście i owoce w drugim końcu zagrody, po przeciwnej stronie narożnika, w którym skrył się żółw. Marcus niechętnie poszedł w ślady Sarat i wyjął grzyby. – Nie tak – upomniała go Sarat. – Przecież to większe od niej. Podziel na mniejsze kawałki. Kiedy skończyli, odsunęli się na dwa kroki od zagrody. Żółw wreszcie wysunął głowę ze skorupy, obrzucił spojrzeniem bufet, ale nie ruszył się z miejsca. – Może czuje się samotna – przyszło Marcusowi do głowy. – Nic na to nie poradzimy – odparła Sarat. – Kiedy ostatni raz widziałeś tu żółwia? Albo jaszczurkę? Albo nawet świerszcza? – No wiesz, skądś musiała się wziąć. Urodziła się, zatem musiała mieć rodziców, może rodzeństwo. – Prawda, ale może już nie żyją? Dzieci odczekały jeszcze trochę, ale żółw się nie poruszył. Sarat szybko poczuła się znużona czekaniem. Podeszła do łóżek, zmuszając żółwia do ponownego skrycia się w skorupie, i przeniosła go obok jedzenia. Potem wróciła do Marcusa. Żółw wysunął głowę. Raz jeszcze łypnął na dzieci pomarańczowym okiem, po czym zawrócił i odszedł.

– Do diabła – skomentowała Sarat. – Może jednak spróbujemy po mojemu? – podsunął Marcus. – Mówię ci, że to na nic. Ten szczur jest prawie tak wielki jak ona. Tylko ją jeszcze bardziej wystraszymy. – Nie mamy nic do stracenia. Sarat przyznała przyjacielowi rację. Marcus wyszedł i pobiegł do swojego namiotu, który stał bardziej na południe. Po kilku minutach wrócił z wiadrem z ocynkowanej blachy. Wysunął je nad zagrodę i przechylił. Ze środka wyskoczyła mała brązowa mysz polna. Cała czwórka zamarła i zaczęła mierzyć się wzrokiem. Nagle mysz pognała do rogu obfitości i zabrała się do pałaszowania owoców winnika. – Teraz przynajmniej nie będzie samotna – stwierdziła Sarat. Dzieci wyszły z namiotu. Rozstały się w południowej części sektora Alabamy; Marcus wrócił do siebie. Sarat zapowiedziała, że pod wieczór przyjdzie zajrzeć do zwierzątek. – Przecież wiesz, że w nocy nie wolno nam zbliżać się do ogrodzenia – przypomniał Marcus. – W dzień też nie – odpaliła. – Boisz się? – Nie. – No to w czym problem? Pożegnali się. Sarat poszła na południe, przecięła zachodnią część Alabamy i znalazła się w Missisipi. Nagle z bocznej alejki wyszło dwóch gorączkowo dyskutujących chłopaków. – Mówię ci, wpadł mu w gówno – powiedział jeden z nich. – Zsunął się z ręki, kiedy wziął zamach, żeby rzucić piłką, i wylądował prosto w gównie. Zaintrygowana poszła za nimi. Zawiedli ją nad brzeg Szmaragdowego Potoku. Przy cuchnącym rowie ze ściekami zebrało się kilkanaścioro dzieci, dziewczyn i chłopaków z pobliskich namiotów. W środku zamieszania znajdował się starszy od Sarat o rok Ethan. Ze zbolałą miną wskazywał coś znajdującego się w rowie i sprzeczał się z grupą chłopców, którzy mówili jeden przez drugiego.

Dziewczęta zatykały nosy. Jedna z nich dostrzegła Sarat i rzuciła: – Słuchajcie, a może Sarat go wyciągnie? Jest większa od was wszystkich. – Co miałabym wyciągnąć? Chłopcy zmierzyli ją wzrokiem w sposób, do jakiego zdążyła się przyzwyczaić: z ostrożnym zainteresowaniem dziewczyną, która nie wyglądała jak pozostałe. Zignorowała ich i przepchała się na brzeg kanału. Woda w rowie była brązowa i gęsta jak sos do pieczeni. Śmierdząca zupa z obozowych odchodów i ścieków. Na powierzchni pływały niebieskie zawijasy środka dezynfekującego, którym personel sprzątający dwa razy dziennie spłukiwał muszle klozetowe. Na obu brzegach strumienia nieczystości oraz w nim samym walały się pety, puste puszki i opakowania po racjach żywnościowych. Na kamieniu w samym środku tej strugi brudu leżał stary zegarek na rękę, pamiątka rodzinna. Podobnie jak wiele innych niepraktycznych przedmiotów, które zabrali ze sobą uchodźcy – wyblakłe zdjęcia, przestarzałe albo zepsute urządzenia do przechowywania danych, klucze do zbombardowanych albo zniszczonych w inny sposób domów – dla właściciela zegarek stanowił istotny łącznik z dawnym, szczęśliwszym życiem. – Należał do mojego dziadka – wyjaśnił Ethan. – Mama mnie zabije, jeśli go nie odzyskam. – No to idź i go weź – odparła Sarat. – Ble! Przecież nie wejdę do gówna. Jakiś chłopak szepnął Ethanowi coś na ucho. Ten wysłuchał i pokiwał głową. – Może ty mi go przyniesiesz? – zaproponował Ethan. – Dam ci pięćdziesiąt dolarów. Sarat wzruszyła ramionami. – W porządku. Przepchnęła się między chłopcami i ruszyła w stronę najbliższych namiotów. Kilkoro dzieci pobiegło za nią. Ethan chwycił ją za nadgarstek i ostrzegł, żeby przypadkiem nie

wygadała się przed dorosłymi. – Nikomu nie powiem – powiedziała Sarat, uwalniając rękę. – Przestań się wszystkiego bać. Pomiędzy dwoma namiotami wisiał nieużywany sznur do bielizny z haczykami na końcach. Sarat zdjęła go z metalowych kółek przymocowanych do namiotów i okręciła sobie wokół pięści. Potem wróciła nad potok. Dzieci pobiegły za nią. Rozwinęła sznur i wrzuciła koniec do rowu. Za pierwszym razem przestrzeliła w lewo, za drugim przesadziła w drugą stronę. Ale za trzecim haczyk wylądował tuż za kamieniem, na którym leżał zegarek. Powoli pociągnęła za sznur. – Ostrożnie, ostrożnie! – wrzasnął Ethan za jej plecami. – Bo go strącisz! – Cicho bądź – upomniała go. Delikatnie przeciągała sznur, aż metalowy haczyk znalazł się tuż obok zegarka. Następnie z wyczuciem, precyzyjnie niczym chirurg, podciągnęła sznur jeszcze bliżej, tak że dotknął zegarka. Kiedy ten zaczął się ześlizgiwać z mokrej krawędzi kamienia, zwinnym ruchem złapała go na haczyk. Kilkoro dzieci pisnęło z zachwytu. – Masz go! – krzyknął Ethan. – No już, wyciągaj! – Zaraz – osadziła go Sarat. – Dajcie no ten kij. Jeden z chłopców podniósł leżący kilka kroków dalej kij do baseballu i podał go Sarat. Dziewczynka ujęła go prawą ręką, w lewej nadal trzymała sznur. Wyciągnęła kij przed siebie, najdalej jak była w stanie, tak by nie stracić przy tym równowagi, i powoli zaczęła go unosić, podkładając pod sznurek i tworząc prowizoryczny punkt podparcia. Następnie zaczęła wciągać po nim sznur. Haczyk się podniósł, a wraz z nim zegarek. Wahnęło nim i otarł się o powierzchnię potoku, ale nie wpadł do wody. Owijając sobie sznur wokół nadgarstka, Sarat wyciągnęła zgubę i położyła ją na ziemi. Odwróciła się do Ethana. – Płać. Chłopcy wpatrywali się w zegarek, jakby przybył z kosmosu. W końcu Ethan wyciągnął z kieszeni zwitek czerwonych i wręczył

Sarat obiecaną sumę. Dzieci zaczęły się rozchodzić. Część chłopców podjęła przerwaną grę, tym razem nieco dalej od ścieku. Jedna z młodszych dziewczynek, której Sarat nie znała, zaproponowała, że odniesie sznur na miejsce. Sarat zbierała się właśnie do odejścia, kiedy podszedł do niej Michael, czternastoletni chłopak z Georgii. Znała go właściwie tylko z widzenia – był starszym bratem Thomasa, którego w wieku dwóch lat odłamek zamienił w warzywo; tej nocy, gdy nadleciały ptaki, chłopcy spali w jednym łóżku, ale zrządzeniem losu starszemu udało się wyjść z nalotu bez szwanku. – Sarat, zaczekaj. Dokąd się tak spieszysz? – odezwał się Michael. Wskazał potok. – Dam ci drugie pięćdziesiąt, jeśli wejdziesz do rowu. Niektórzy przystanęli. Sarat łypnęła na nich, potem spojrzała na Michaela. Chudy, żylasty chłopak w o wiele za dużej używanej koszulce Sinopec Solar z portu w Auguście. Sarat nie odpowiedziała. – Ej, no – rzucił Michael. – Chyba się nie boisz, co? Na ustach miał uśmieszek, który dobrze znała, bo przez lata oglądała go na twarzach wielu chłopców – uśmiech pełen samozadowolenia i świadomości, że postawił ją przed niemożliwym wyborem: wejdź do rzeki brudu albo zyskaj łatkę tchórza. Już wtedy, w tak młodym wieku, rozumiała, że w rzeczywistości uśmiech ten jest przykrywką dla strachu, balsamem na paraliżujące poczucie zagubienia kogoś, kto przeżył traumatyczne dzieciństwo. Przyklejali go sobie na usta delikatni chłopcy, których delikatność pchała do zastraszania. Sarat znała ich lepiej, niż oni znali samych siebie. I wiedziała, że w takim wyzwaniu nie sposób wygrać. Na tym polegał jego sens: nie było wygranych, a jedynie mniej lub bardziej przegrani. – Skąd mam wiedzieć, że nie kłamiesz? – spytała. Michael wyjął z kieszeni pomięty banknot i podał go Sarat. Dziewczyna dokładnie obejrzała widniejący na odwrocie szary obrazek sali koncertowej imienia Rose McCoy, gdzie przed laty

Julia Templestowe napluła w twarz Niebieskim. – Nie no, chyba tego nie zrobi – odezwał się któryś z chłopaków. Kumpel szturchnął go łokciem i kazał się zamknąć. Sarat odwróciła się od Michaela i zaczęła schodzić po skarpie, przyklejając się plecami do zbocza. Zsuwała się powoli; im bliżej była cuchnącego strumienia, tym ziemia pod jej stopami stawała się chłodniejsza. Odór Szmaragdowego Potoku jakoś nigdy jej nie przeszkadzał, ale teraz, gdy coraz bardziej zbliżała się do jego źródła, wyraźnie odbierała nowy, nieznany ciężar smrodu, który znosił granice zmysłów, tak że niemal czuła tę gryzącą słodycz na języku. Ścisnęło ją za gardło i zrobiło jej się niedobrze, ale opanowała odruch. Zgiełk i zamęt obozowego życia trwały w najlepsze, ale tutaj, nad krawędzią rowu, dzieci stały w milczeniu i przyglądały się jak urzeczone. Pięta Sarat zniknęła w brązowym szlamie. Kiedy pod jego powierzchnią znalazła się cała jej stopa, dzieci gwałtownie nabrały powietrza. Sarat poczuła, jak ciepły zawiesisty płyn oblepia krótkie włoski na jej kostkach. – Fuj! – skrzywiła się jedna z młodszych dziewczynek. Wtedy Sarat uświadomiła sobie, że nie uzgodniła z Michaelem, co właściwie miał na myśli, mówiąc, żeby „weszła do rowu”, i że nie ma znaczenia, jak głęboko zanurzy stopy, bo zawsze będzie kazał jej pójść dalej. Kiedy jej noga znajdowała się już po kolano w brązowym nurcie, trafiła na leżący na dnie kamień. Potok okazał się stosunkowo płytki. Sarat powoli odkleiła się od skarpy i stanęła na obu nogach. Odwróciła się i spojrzała w twarz chłopakowi, który rzucił jej wyzwanie. Michael patrzył na nią znad krawędzi rowu. Nadal uśmiechał się zadowolony z siebie, ale na jego twarzy malował się również z trudem skrywany podziw – a także niedowierzanie, że naprawdę to zrobiła. Zadowolona ze spełnienia warunków umowy Sarat ponownie oparła się o zbocze, tym razem przodem, podpierając się dłońmi. Dźwignęła się do góry i w tej samej chwili usłyszała stłumiony przez wodę dźwięk. Kamień, na którym stała, uciekł jej spod nóg.

Nagle zaczęła się topić. W mgnieniu oka wciągnął ją brunatny nurt. Instynktownie zamknęła oczy i w ciemności poczuła we włosach i na twarzy ciepło gęstego ścieku. Przez chwilę była przekonana, że utonie. Władzę nad jej mięśniami przejął odruch paniki, niepodobny do niczego, czego dotąd doświadczyła. Otworzyła oczy, dopiero kiedy uczepiła się skarpy i poczuła pod paznokciami ostre kamienie wymieszane z ziemią. Zaczęła rzucać się jak osaczone zwierzę. Palił ją żywy strach. Wygramoliła się z potoku oblepiona brązową breją. Smród przeniósł się na nią i nie czuła niczego innego. Zobaczyła, że dzieci się z niej śmieją, a najbardziej chłopcy. Michael zrobił przedstawienie: przewrócił się na ziemię i zaczął tarzać ze śmiechu. W ten sposób pokazywał, że wygrał – oto cwaniara, która popisała się sztuczką ze sznurem i haczykiem, cała w gównie. Sarat wdrapała się po skarpie. – Zrobiłam to – powiedziała, wydostawszy się z rowu. – Dawaj forsę. Michael aż się cofnął. Rzucił jej banknot; pięćdziesiątka poleciała prosto w plamę brązowej mazi. – Jezu – wybąkał Michael, nie przestając się śmiać. – Ale cuchniesz. Sarat podniosła banknot i ruszyła w stronę swojego namiotu. Dzieci rozstąpiły się przed nią. Kilkoro postanowiło ją odprowadzić, trzymając się w bezpiecznej odległości, inne pobiegły opowiedzieć rodzicom i rodzeństwu o tym, co się wydarzyło. Brud przykleił się do nóg Sarat i teraz odpadał kawałkami, znacząc jej drogę. Czuła, że coś się rusza w jej włosach, jakieś małe żyjątka. Kiedy dotarła do domu, przekonała się, że wieść o jej wyczynie ją wyprzedziła. Martina stała przed namiotem i czekała na córkę. – Coś ty ze sobą zrobiła? – Nic – odparła odruchowo Sarat; słowa padły z jej ust, zanim zdążyła pomyśleć. Gdy tylko to powiedziała, Martina zrobiła krok

do przodu i uderzyła ją w twarz. – Uważasz, że mamy za mało problemów? Nie wystarcza ci, że utknęliśmy w tym piekle pośród morderców? Pomyślałaś, że nie dość nam zmartwień, więc zrobisz pośmiewisko z siebie i swojej rodziny? Sarat pokręciła głową. Łzy napłynęły jej do oczu. Większość dzieci, które szły za nią, ulotniła się już wcześniej, a teraz zaczęły odchodzić te najbardziej wytrwałe; wyczuły, że przedstawienie skończone. – Nie wejdziesz do namiotu w takim stanie – orzekła Martina. – Sama się ubrudziłaś, to teraz sama doprowadź się do porządku. Od tej pory nikt nie będzie sprzątał bałaganu, który narobisz. – I bardzo dobrze – odpaliła Sarat. – Nie prosiłam cię o to. Odwróciła się i odeszła na wschód. Nad obozem powoli zapadał zmierzch. O tej porze mężczyźni, którzy najczęściej przesypiali gorący środek dnia, wychodzili z namiotów, siadali na odwróconych skrzynkach, pili i grali w karty. Sarat mijała ich, ale oni nie zwracali na nią uwagi, mimo że wiatr niósł jej zapach. Na północnym skraju sektora Alabamy zobaczyła grupę sześciu mężczyzn siedzących dokoła składanego stolika. Leżał na nim tablet podłączony do niewielkiego głośnika. Mężczyźni oglądali nagranie walki, która odbyła się tydzień wcześniej w Cytadeli w Auguście. Było to starcie o tytuł mistrza uefki, jedno z najlepszych w ostatnim czasie. Wszystkim dwunastu zawodnikom udało się utrzymać na nogach przez siedem i pół minuty, zanim pierwszy padł znokautowany. Jeden z mężczyzn powiedział, że niewiele brakowało, a pewien chłopak z Patience załapałby się do walki poprzedzającej główną, ale dwa dni wcześniej pechowo odpadł w kwalifikacjach. – Pochodzi z Karoliny. Nazywa się Taylor – dodał mężczyzna. – Zawzięty dzieciak, mówię wam. – No ale założę się, że kiedy trenował tę zawziętość, inni ćwiczyli technikę – skomentował drugi. – To, że był zacięty, jeszcze nic nie znaczy. Na skraju męskiego kręgu stał Marcus Exum. Przysiadł na odwróconym koszu na bieliznę i wyciągał szyję, próbując dojrzeć

coś na ekranie tabletu. Kiedy zobaczył Sarat, zeskoczył i podbiegł do niej. – Ej – szturchnął ją w łokieć – co robisz? – Nie dotykaj mnie – odparła, a Marcus aż się wzdrygnął. Dostrzegła konsternację i urazę w jego spojrzeniu. – Bo śmierdzę – dodała pospiesznie. – I jestem cała w gównie. – No i co z tego? Weź prysznic i po sprawie. – Nie mam się w co przebrać. Mama nie chce mnie wpuścić do namiotu. Powiedziała, że narobiłam jej wstydu. – Jeśli pójdziesz i powiesz, że jest ci przykro, to na pewno… – Nie jest mi przykro – przerwała mu Sarat na tyle głośno, że dwóch mężczyzn oglądających walkę podniosło głowę znad ekranu. – Nie jest mi przykro i nikt nie sprawi, że zacznę żałować. Kłamcy i tchórze, co do jednego. Udają, że nie ma w tym nic niezwykłego, że to normalne tak żyć. Ale przecież jest inaczej. Twój tata ma rację. Czekamy tu na śmierć. Czekamy, aż Niebiescy przejdą przez ogrodzenie i nas powybijają. Nie jest mi przykro. To nie ja się mylę. – Wcale nie uważam, że się mylisz – odparł Marcus. – Nigdy tak nie myślałem. Idź weź prysznic. Przyniosę ci jakieś ubrania. W końcu jesteś niewiele mniejsza od mojego taty. Sarat poszła ścieżką do baraku sanitarnego; ta stojąca na betonowych bloczkach pordzewiała konstrukcja z blachy i winylu była najbardziej na północ wysuniętą budowlą w kwadrancie Alabamy. W środku czuć było stęchlizną i kardamonowym aromatem żelu pod prysznic, który sprowadzano całymi skrzyniami z portu w Auguście. Żel przywożono w niewielkich przezroczystych saszetkach podobnych do tych, do których pakowano przyprawy. Walały się na podłodze, zapychały odpływy i przyklejały się do podeszew stóp. Choć wszyscy poza najlepiej ustosunkowanymi mieszkańcami obozu używali tej mazistej bursztynowej substancji do mycia skóry i włosów, nikt nigdy nie pachniał żelem, jego woń czuć było jedynie w barakach sanitarnych. Sarat weszła do środka i rozebrała się. Rzuciła ubranie na podłogę pod jednym z trzech pryszniców i odkręciła gorącą

wodę. Po chwili w pomieszczeniu zaczęła kłębić się para. Kiedy Sarat spłukała zaschniętą breję z ciuchów, wnętrze baraku wypełnił słonawo-siarkowy zapach. Weszła pod sąsiedni prysznic, odkręciła wodę. Tym razem poleciała tak zimna, że Sarat aż dostała gęsiej skórki. Stała ze zwieszoną głową i przyglądała się, jak mętna brązowa woda znika w odpływie. Przeniosła spojrzenie na wewnętrzną stronę drzwi kabiny, na których znajdowały się rozmaite rysunki: symbole grup rebeliantów, genitalia o groteskowych kształtach, a także adresy namiotów zajmowanych przez kurwy, złodziei i zdrajców. Po kilku chwilach woda na podłodze zrobiła się przejrzysta. Otworzyły się drzwi baraku. Sarat rozpoznała chód Marcusa, mimo że odgłos jego kroków był przytłumiony przez szum wody i stukanie w rurach. Chłopak położył ubranie na ławeczce obok umywalki. Potem znów usłyszała skrzypnięcie otwieranych i zamykanych drzwi. Wiedziała jednak, że Marcus wcale nie wyszedł, tylko stoi bez ruchu. Wiedziała, że przygląda się jej przez maleńką szczelinę pomiędzy zawiasem drzwi a ścianką kabiny. Czuła na sobie jego wzrok. Patrząc z opuszczoną głową, widziała to samo co on – topografię swojego ciała: szerokie barki; piersi, które u każdej innej dziewczynki w jej wieku odznaczałyby się jak dwa wielkie kopce, u niej zaś sprawiały wrażenie raczej niewielkich; biodra tej samej szerokości co ramiona i uda; postawną, niezaokrągloną sylwetkę. Dziewczyna kloc. I wiedziała, że dla Marcusa najcenniejszy widok to ta rzecz pomiędzy liniami, to miejsce, które w ostatnim roku zwróciło się przeciwko niej w sposób tak gwałtowny, że z początku myślała, że umiera. Miejsce, które w mgnieniu oka sprawiło, że wydała się obca samej sobie. I wiedziała, że gdyby teraz podniosła wzrok i uchwyciła jego spojrzenie, chłopiec po prostu by uciekł, nie poprosiłby o wybaczenie, tylko zapadłby się pod ziemię ze wstydu. Po raz pierwszy w życiu stała się panią innej pary oczu niż jej własna; zatrzymała je na sobie opuszczoną głową. W gęstej parze

chłopiec i dziewczyna na chwilę zatracili się w fascynującym obrazie tej samej skóry. Strumień wody zaczął rzednąć, a kiedy rury wydały bulgoczący świst, Sarat zakręciła kran i w tej samej chwili usłyszała, jak Marcus wymyka się z baraku. Na ławce leżała koszulka z Alibaby i para mocno wytartych na kolanach dżinsów. Koszulka pasowała na nią, ale spodnie okazały się za luźne w pasie. Sarat sięgnęła po starą koszulkę, która leżała na podłodze razem z mokrymi rzeczami, i rozdarła ją na pół. Wzięła jedną część i splotła ją w warkocz, przy okazji wyżymając. Przewlekła ten prowizoryczny pasek przez szlufki i mocno związała jego końce. Kiedy wyszła z baraku, zobaczyła, że Marcus siedzi na najniższym stopniu schodków z kolanami podciągniętymi pod brodę. Zajęła miejsce obok niego. Wczesnym wieczorem obóz tętnił gwarem rozmów, migały światła latarek, a w powietrzu unosił się grzybowy aromat jedzenia. Z przenośnych głośników dolatywały wysokie blaszane dźwięki Radia Wolne Południe. Spojrzała na Marcusa, ale chłopak wpatrywał się we własne stopy. Wyczuła, że ściana oddzielająca ją od przyjaciela legła w gruzach – i że na tym miejscu natychmiast wyrosła nowa, zupełnie inna. Nie potrafiła ubrać tego uczucia w słowa, ale wiedziała, czym ono jest. Wiedziała, że należy do dwuznacznego słownika, którym świetnie posługiwała się Dana. I że zamieszkuje osobliwie rozpalone miejsce pomiędzy ciekawością a pożądaniem. Zadrżała z emocji. Podniecała ją nie sama seksualność, lecz zupełnie nowa świadomość, że jest w stanie sterować tymi uczuciami nie tylko w sobie, ale też w innych, że siła, którą może na nich oddziaływać, jest tak potężna. – Tata jak zaśnie, to nic go nie obudzi – odezwał się wreszcie Marcus. – Nie zostanę u ciebie. – To gdzie będziesz spała? – W zagrodzie z Cherylene i tym twoim szczurem, o ile jeszcze

go nie pożarła. Będę miała mnóstwo miejsca. Marcus odwrócił się i złapał Sarat za przedramię. – Proszę, nie nocuj tam. Wiesz, że to niebezpieczne. Tata mówi, że milicja z Północy może w każdej chwili przedrzeć się przez ogrodzenie. – Wierzę. Ale jakie jest prawdopodobieństwo, że dojdzie do tego akurat dzisiaj? – A co, jeśli jednak? – Wtedy i tak wszyscy umrzemy. To gdzie według ciebie mam spać? – Idź do chorowalni. Powiedz, że masz grypę albo coś. Pozwolą ci zostać na noc. – Chorowalnia stoi zamknięta od zeszłych świąt – przypomniała. – Ale mają łóżka, z których nikt nie korzysta. Przerwał im trzask wystrzału z karabinu, pojedynczy huk gdzieś na północy. Dźwięk, który oboje słyszeli milion razy, odgłos bez zaczepienia i celu. – Proszę cię, nie idź tam – powtórzył Marcus. – Dobrze – zgodziła się. Siedzieli na schodkach i przyglądali się starszej kobiecie, łatającej dziurę w namiocie kawałkiem koca. Sarat przeszedł dreszcz. – Co ci jest? – spytał Marcus. – Głowa mnie swędzi. – A umyłaś włosy? – No. – Zaczęła się wściekle drapać po głowie, pomyślała, że jeszcze chwila, a rozdrapie skórę do krwi. Mimo to nadal czuła, jakby pomiędzy jej sterczącymi kędzierzawymi sprężynkami maszerowały niewidzialne mrówki. – Słuchaj, twój ojciec ma maszynkę do włosów? – spytała. – Ehe. – Weź przynieś. Marcus pobiegł do swojego namiotu. Wrócił ze starą elektryczną maszynką i trzema nakładkami. Sarat nasunęła jedną z nich na głowicę i włączyła urządzenie,

które zabuczało i zawibrowało w jej dłoni. Ostrożnie przystawiła je do czoła i przesunęła lekko do góry. Z początku niczego nie poczuła. Potem ostrze szarpnęło włosy za cebulki i chwilę później dziewczyna zobaczyła kosmyki spadające łagodnie na ziemię. Niespiesznie przeciągała maszynką po czaszce, po części z przezorności, po części dlatego, że chciała przedłużyć sobie przyjemność, którą sprawiało jej strzyżenie. Wkrótce ostrza nie miały już czego ciąć i ślizgały się po gładkiej powierzchni. – Zobacz, czy gdzieś nie zostało – poprosiła. Marcus pokręcił głową. Sarat położyła zapchaną maszynkę na schodkach. Przejechała dłonią po wygolonej czaszce. Wstała. – Dobry z ciebie przyjaciel – powiedziała Marcusowi i zostawiła go pod barakiem. *** Poszła w kierunku budynków administracji. Usiadła przy tylnym wejściu do izby chorych i czekała. Po drugiej stronie alejki widziała najdalej wysunięte na południe namioty sektora Alabamy. Wśród nich był jeden, którego wschodnia ściana dawno temu uległa całkowitemu zniszczeniu. Na jej miejsce mieszkająca tam starsza kobieta zamocowała wielką flagę Wolnego Stanu Południowego. Z czasem sztandar wypłowiał, czerwone belki zrobiły się bladoróżowe, a trzy czarne gwiazdy – jasnoszare i ledwo widoczne. Sarat wpatrywała się we flagę. Widziała ją mnóstwo razy – zdobiła namioty, wisiała wysoko na masztach, widniała na banknotach, których wartość z każdym dniem spadała – nigdy jednak nie zwracała na nią większej uwagi. Zawsze jej się wydawało, że Południem władają dwie odmienne siły: oficjalny rząd Wolnego Stanu Południowego z siedzibą w Atlancie, któremu podlegający żołnierze prawie nigdy nie brali udziału w walkach, oraz liczne grupy rebeliantów, które nie zajmowały się niczym innym poza wojaczką. Wiedziała, że trzy gwiazdy na sztandarze Południa oznaczają

trzy stany MAG i że gdyby Karoliny Południowej nie zamieniono w las żywych trupów, gwiazdki byłyby cztery. Przyglądając się fladze, Sarat zauważyła, że gwiazdy są lekko asymetryczne. Ich prawe ramiona były odrobinę dłuższe od pozostałych. Przypomniała sobie, jak jedna ze starszych mieszkanek obozu opowiadała, że w pierwszym roku po ogłoszeniu niepodległości Wolni Południowcy w Atlancie w pośpiechu zabrali się do projektowania flagi i komponowania hymnu. Pracując w popłochu, sfuszerowali gwiazdy i nie zdołali dojść do porozumienia w kwestii hymnu. Dlatego w przemowie podczas uroczystości prezentacji sztandaru prezydent Kershaw wypowiedział słynne słowa o tym, że jedyną oficjalną pieśnią nowego kraju jest pełen bólu lament udręczonego Południa, i przemilczał spartaczony symbol. Sarat przyszło do głowy, że przecież ten błąd można by łatwo naprawić – wystarczyłoby narysować gwiazdy od nowa, tym razem poprawnie. Wiedziała jednak, że historia jest historią, nawet pomimo niedoskonałości. Niesymetryczne gwiazdy muszą takimi pozostać. Nie należy ich zmieniać. Zasnęła, myśląc o tym, oparta o ścianę i zwinięta jak orzech nerkowca, mając własne kolana za poduszkę. Kiedy się obudziła, było już dobrze po północy, a w obozie panowała cisza. Wstała i skręciła za róg budynku. Tam pod niewielkim oknem stał duży kontener na śmieci. Wspięła się na niego i zmierzyła okno wzrokiem. Było kwadratowe i na tyle wąskie, że obawiała się, iż nawet jeśli jakimś sposobem zdoła je otworzyć, to i tak utknie, próbując dostać się do środka. Lampa nad jej głową świeciła prosto w szybę, tak że Sarat mogła zobaczyć w niej swoje odbicie. Ostrzyżona na łyso głowa sprawiła, że jej twarz nabrała pełniejszego wyglądu, zaokrągliła się, ujawniając swoją symetrię. Żuchwa płynnie łączyła się z czaszką, ta zaś lśniła gładką skórą w świetle lampy jak wypolerowane półlustro. Sarat długo przypatrywała się swojej nowej twarzy. Nie zapomniała rzecz jasna o wiszących nad jej głową utrapieniach: gniewie matki i nieustannych docinkach dzieci, które widziały

albo słyszały o tym, co zrobiła – ale teraz, w tej chwili, sam na sam z własnym odbiciem, czuła się świeża i niewiarygodnie lekka. Szyba nie była nawet szklana – wykonano ją z cienkiego plastiku – i łatwo się ugięła, kiedy Sarat na nią naparła. Gorzej, że w rowku po drugiej stronie znajdowała się gruba drewniana blokada uniemożliwiająca przesunięcie okna. Sarat spróbowała podważyć szybę i zwyczajnie wyjąć ją z ramki. Tak bardzo zaabsorbowała ją ta czynność, że nie zauważyła cienia, który wspiął się po ścianie. Cień miał kształt mężczyzny. – Nie wiem, czego szukasz – usłyszała za plecami – ale tutaj raczej tego nie znajdziesz. Podskoczyła, potknęła się i zatoczyła do tyłu, o mało nie spadając z kosza. Odwróciła się i zobaczyła mniej więcej sześćdziesięcioletniego mężczyznę, ubranego w przedwojenny czarny garnitur w delikatne białe prążki. Nigdy wcześniej go nie widziała. Był niski, jakieś piętnaście centymetrów niższy od Sarat; w ukryciu tego faktu niewiele pomagały lakierki na grubej podeszwie, które nosił. Na głowie miał sztywny czarny homburg; rondo kapelusza zatrzymywało światło, które mogłoby rozjaśnić twarz nieznajomego. – Niczego nie kradnę – zapewniła Sarat. – Doniesie pan na mnie? – Spokojnie, nikomu nie powiem – odparł mężczyzna. – Jak się nazywasz? – Sarat. – Witaj, Sarat. Moje nazwisko brzmi Albert Gaines. – Mężczyzna mówił spokojnym, niskawym głosem ze śladowym akcentem z Missisipi, w którym jedna długa samogłoska przytula się do drugiej. Kojarzył się Sarat z prezenterem z Peachtree Variety Hour, programu, którego jej matka lubiła słuchać w piątkowe wieczory. Miał kojący, swojski ton głosu. – Ile masz lat? – spytał. – Dwanaście.

– Dlaczego masz na sobie cudze ubranie? To pytanie zbiło ją z tropu. Przyszło jej do głowy, że mógł widzieć, jak wchodziła do potoku. Ale nie, nie było go wśród gapiów, a zapamiętała wszystkich, każdą twarz, każdy uśmiech i rechot, wszystko to wryło jej się głęboko w pamięć i miało tam pozostać już na zawsze. – Bo wskoczyłam do Szmaragdowego Potoku. – A czemuż to? – Wyzwanie. Gaines się uśmiechnął. Na jego policzkach, pomiędzy kącikami ust a ciemnymi półkolami pod oczami, Sarat dostrzegła maleńkie leje wyżłobione przez czas i rany. – Zejdź, proszę – powiedział. – Mam dla ciebie propozycję. Sarat zeskoczyła z kosza i podeszła do mężczyzny. Pomyślała, że musi być jakimś dostojnikiem, może jednym z przedstawicieli rządu Wolnych Południowców, których Atlanta od czasu do czasu delegowała do obozu, żeby ocenili nastroje panujące wśród uchodźców i rozgłosili wieści o ustępstwach Niebieskich i upokorzeniach, jakich doznali z rąk Czerwonych. Tyle że tamci wyglądali zupełnie inaczej, nosili tanie bezkształtne koszule, przypinali sobie znaczki z flagą Południa i paplali godzinami, nie mówiąc nic wartościowego. W oczach uchodźców byli niczym blada iskra z koła zębatego pracującej daleko, daleko stąd maszyny. Gaines sięgnął do kieszonki na piersi i wyjął małą żółtą kopertę. – Mam znajomego, któremu muszę dostarczyć ten list – powiedział. – Na imię ma Leonard, mieszka w namiocie numer dziewięć w dziewiątym rzędzie w sektorze Karoliny Południowej. – Okej. – Nie boisz się pójść sama do sektora Karoliny Południowej? – Nie. – Nie chciałabyś się dowiedzieć, ile jestem gotów ci zapłacić? Sarat się zawahała. Mężczyzna zachichotał. – Spokojnie, nie rzucam ci wyzwania, tylko daję zajęcie. Za pracę się płaci. – Wręczył jej kopertę. – No, idź. Zobaczymy, jak

sobie poradzisz. Sarat wzięła kopertę, na której odwrocie nienaganną kursywą napisano imię Leonarda. Ruszyła na południowy wschód, obok budynków administracji, w kierunku głównego wejścia do Patience. Tak jak uchodźcy z innych części obozu Sarat nigdy nie zapuszczała się do sektora Karoliny Południowej. Słyszała jedynie opowieści o surowych, rozgoryczonych ludziach, ostatnich niezarażonych wirusem uciekinierach ze stanu zamienionego w wielką strefę kwarantanny. Dawniej, wiele lat wcześniej, sektor Karoliny Południowej był największy w obozie, ale z czasem skurczył się, stracił swoje północne i zachodnie obszary na rzecz Alabamy i Georgii, z których to stanów nieustannie napływały fale uchodźców, podczas gdy Karoliny Południowej, tej ogrodzonej, odciętej od świata zony, nie opuścił już nikt więcej. Sarat mijała rzędy surowych, sfatygowanych, nigdy nienaprawianych namiotów. Tu i ówdzie na plastikowych krzesełkach siedzieli mężczyźni i czytali książki albo grali w domino. Czuła na sobie ich spojrzenia. Kiedy dotarła do celu, zobaczyła dwóch chłopców grających w karty na worku z ryżem. Mieli czternaście, może piętnaście lat. Jeden, odwrócony do niej plecami, był obciętym na jeża rudzielcem, drugi – patykowatym blondynem bez koszulki, w samych szortach Double Star. W pewnym oddaleniu łagodnym białym światłem świeciły lampy zamontowane na głównej bramie obozu. A za bramą rozpościerał się wielki świat Południa z jego usianymi lejami miastami, przeżartym solą wybrzeżem i spękanymi, porośniętymi wrzodami trzewiami. Dla Sarat świat ten istniał wyłącznie w żarliwych kazaniach radiowych kaznodziejów, słowach pieśni wojennych i sielankowych wizjach propagandystów Wolnego Stanu Południowego. Był abstrakcją, ideą, niczym więcej. Na widok Sarat blondyn poderwał się ze skrzynki po mandarynkach, na której siedział.

– Czego chcesz? – spytał, podchodząc do niej. – Szukam Leonarda – odparła Sarat. – Mam dla niego list. – Źle trafiłaś. Spadaj. Chłopak miał bladą skórę, jakby przez całe życie unikał słońca prażącego niemiłosiernie na Południu. Od lewej strony jego szyi aż do pępka biegła różowa smuga; Sarat nie potrafiła stwierdzić, czy to wysypka, naturalna skaza, czy może pozostałość po oparzeniu. Był od niej o dziesięć centymetrów niższy i co najmniej piętnaście kilogramów lżejszy. Kości miednicy sterczały mu przez skórę jak ostrza tasaków. – Odejdę, kiedy przekażę to Leonardowi – oznajmiła Sarat, wyjmując list. – Głucha jesteś? – warknął chłopak. – Wynocha, mówię. Zrobił krok do przodu i popchnął ją. Jego dłonie trafiły w miejsce pomiędzy ramionami a piersiami. Wtedy Sarat poczuła, że coś w niej pęka. Owionął ją piekący żar, żywy ogień wypełnił oczodoły. Z rykiem dobywającym się wprost z trzewi rzuciła się na chłopaka i zamknęła jego gardło w uścisku jak w imadle. Runął na plecy, pociągając ją za sobą. Wylądowała na nim i swoimi szerokimi goleniami przyszpiliła mu ramiona do ziemi. Jej pięść od razu trafiła w cel i złamała chłopakowi nos. Sarat wymierzyła jeszcze jeden cios, a potem następny i kolejne, aż poczuła się tak, jakby dłonie, którymi go okładała, nie należały do niej. Z każdym uderzeniem wypuszczała powietrze, a każdy wydech zamieniał się w okrzyk. W szeroko otwartych zakrwawionych oczach żylastego chłopaka z Karoliny ujrzała swoje wściekłe odbicie. Po chwili uniosła się w powietrze. Nadal młóciła rękami, ale znajdowała się teraz w uścisku dwóch pozbawionych dłoni ramion, które po chwili postawiły ją na ziemi przed dwumetrowym mężczyzną; jego szeroka sylwetka na moment przesłoniła jej widok uciekającego chłopaka. Próbowała ominąć przeszkodę, ale mężczyzna trzymał ją mocno, wbijając kikuty w barki. – Wystarczy tego – zagrzmiał. – Spokój. Sarat usiłowała się wyrwać, ale na próżno. Odwróciła się, żeby

spojrzeć mężczyźnie w twarz. Zamiast ust miał wąskie paski spieczonej, popękanej skóry. Jego policzki były pomarszczone i zwęglone. Ujrzała głęboki otwór po prawym oku i nie mogła oderwać od niego wzroku. – O co chodzi? – spytał mężczyzna. Sarat pokazała kopertę. – Mam to oddać Leonardowi – powiedziała. Mężczyzna ścisnął kopertę nadgarstkami i wyjął ją z jej dłoni. – Właśnie oddałaś – rzekł. – W porządku? – W porządku. Zobaczyła stojącego za mężczyzną chłopca; krew płynęła mu z przestawionego nosa. Dostrzegła strach w jego oczach; nie patrzył jednak na nią, lecz na mężczyznę. – Przekaż Gainesowi… – zaczął Leonard. – Przekaż mu, że są dwie rodziny, które straciły żywicieli. A to… – Uniósł kopertę. – To nie załatwi wszystkiego. – Dobrze – odparła Sarat i zaczęła odchodzić. – Zaczekaj – powiedział Leonard i zwrócił się do chłopca. – Czyżbym wychował tchórza? – spytał. – Nie, ojcze – odrzekł cicho chłopiec, wbijając spojrzenie w ziemię. – Ale na to wygląda. Przeproś. Chłopiec zrobił krok do przodu. – Przepraszam. Sarat milczała. – Nie musisz odpowiadać – wyjaśnił Leonard. – On musiał to powiedzieć. *** Kiedy wróciła do części administracyjnej, znalazła Alberta Gainesa siedzącego na ławce przy głównym budynku. Czytał starą papierową książkę. Na okładce znajdowały się słowa zapisane zawijasami w języku, który Sarat rozpoznała, ale którego nie rozumiała. Oprócz słów nie było żadnej ilustracji, jedynie geometryczny wzór i zamaszyste linie, wygięte jak ostrza szabli. Znaki wyglądały jak bardziej wyszukana wersja napisów,

które Sarat widywała tysiące razy: na pojemnikach z wodą i jedzeniem, na paczkach z darami, na furgonetkach Czerwonego Półksiężyca. Język cudzoziemców. – Leonard mówi, że to nie załatwi wszystkiego dla dwóch rodzin, których nie ma już kto wyżywić – odezwała się Sarat. Gaines podniósł głowę znad książki, uśmiechnął się i powiedział: – Widzę, że Leonard odnalazł się w tej swojej fałszywej rycerskości. – Sięgnął do portfela, wyjął banknot i podał go Sarat. – Zgodnie z umową. Sarat wbiła spojrzenie w banknot. Dwudziestka z Północy, prawdziwy zielony pieniądz z wizerunkiem jakiegoś dawno nieżyjącego prezydenta. Hologram przedstawiał stare mauzoleum o granitowych kolumnach, którego kontury lśniły w świetle. – No, bierz – powiedział Gaines. – Wiem, że to pieniądze Niebieskich, ale zapamiętaj: nie jest grzechem wykorzystywanie przeciwko nim tego, co do nich należy. Kiedy w końcu wyciągnęła rękę, żeby przyjąć zapłatę, Gaines złapał ją za nadgarstek. Wiedziała, że patrzy na jej zaczerwienione, zakrwawione kłykcie. – Raczej nie chodzi o Leonarda – odezwał się. – O kogo więc? O jego syna? – Popchnął mnie – wyjaśniła Sarat. Gaines wyjął szarą jedwabną chusteczkę z kieszeni na piersi i wytarł krew z dłoni Sarat. – Zuch dziewczyna. Puścił ją. Z bliska wyraźniej zobaczyła blizny na jego twarzy; dodawały mu lat, a mimo to nie wyglądał na tak starego ani tak zmęczonego jak mężczyźni mieszkający w obozie. Otaczała go aura żywiołowości i pewności siebie, która rozświetlała jego szaroniebieskie oczy. Nawet siedział inaczej niż wszyscy: z wyprostowanymi plecami, przez co wydawał się wyższy. Emanował opanowaniem, które kojarzyło się Sarat z jej ojcem. – Dzięki – rzuciła, chowając pieniądze. – To… do zobaczenia. Odwróciła się i zaczęła odchodzić.

– Sarat – zatrzymał ją. – Czy chciałabyś zjeść ze mną późną kolację? – Ma pan tu namiot? – spytała. – Myślałam, że jest pan Wolnym Południowcem. Z Atlanty. – Nic z tych rzeczy – odparł. – Ale mam gabinet. Sądzę, że prowiant, którym dysponuję, mimo iż w gruncie rzeczy skromny, będzie dla ciebie miłą odmianą od brei, którą was tu karmią. Chodź. Poszła za nim na tył głównego budynku administracji. Otworzył boczne drzwi. Od przyjazdu do obozu Sarat tylko kilka razy była w biurach kierownictwa. W środku budynek okazał się nijaki i słabo oświetlony, ściany miały mdlącą różowobeżową barwę – jak paznokcie. Zeszli po schodach i przez metalowe drzwi dostali się do niewielkiej piwnicy. Korytarz zrobił się wąski, a ściany straciły kolor na rzecz szarości surowego betonu. Na końcu znajdowały się drzwi. Gaines włożył klucz do zamka, przekręcił i otworzył je. Sarat weszła do środka. Pokój pachniał mahoniem i cytrusami. Gaines pstryknął włącznik światła. – Rozgość się – powiedział. – Zawsze to miło przyjąć gościa. Pomieszczenie było niskie i wąskie, ale za to długie. Miało dwa małe okna, które znajdowały się na poziomie gruntu. Sarat rozejrzała się i po lewej zobaczyła biurko z ciemnego mahoniu stojące na masywnych nogach; każda wyglądała jak pół klepsydry. Na jego blacie leżał starannie ułożony stosik szarych kopert, a obok niego stare, stuletnie wieczne pióro ze stalówką kulkową oraz nóż do papieru ze złotym ostrzem. Na ścianie, przy której stało biurko, wisiało kilka map. Na pierwszej Sarat rozpoznała odwzorowanie terytorium MAG, na drugiej zarys granicy Tennessee, gdzie miały miejsce najkrwawsze walki, ale trzecia i czwarta przedstawiały nieznane jej tereny, a na nich dziwne koliste gryzmoły i szerokie pasy namalowane czerwoną, niebieską i brązową farbą. Dwie mapy wiszące najbliżej końca ściany Sarat widziała już wcześniej, w książce, dawno temu. Ukazywały cały świat, jedna sprzed stu lat, druga – współczesny.

– Wiesz, gdzie znajduje się Patience? – spytał Gaines, przystając za Sarat. Pokazała z grubsza na kwadrat lądu po lewej stronie mapy. – To akurat Georgia – sprecyzował. – Ale byłaś bardzo blisko. – Ujął jej dłoń i przesunął kilka centymetrów na północny zachód. – A wiesz, skąd przypływają statki z pomocą humanitarną? Skąd biorą się te wszystkie koce i jedzenie, które trafia do stołówki? Sarat gapiła się na mapę. Gaines wskazał wielki kontynent po prawej stronie. – Jedne z Chin. – Potem przesunął palec na kraj, który zajmował jedną trzecią innego kontynentu, czyli całą jego północną część, oraz położony nieco na wschód prostokątny półwysep. – Inne z Imperium Buazizi. – Co to jest imperium? – spytała Sarat. – Imperium powstaje wtedy, gdy wiele małych państw, dobrowolnie bądź nie, staje się częścią jednego dużego – wytłumaczył Gaines. – My też kiedyś byliśmy imperium. Sarat przeniosła spojrzenie na starą mapę, tę przedstawiającą świat przed stu laty. Miejsce, które na poprzedniej mapie wskazał Gaines, tutaj było plątaniną granic, mozaiką państw tak małych, że w druku ich nazwy zachodziły jedna na drugą. Na nowej mapie całe to terytorium podpisane było jednym tylko słowem: BUAZIZI. – Kiedy byłem w twoim wieku, mieszkańcy tych krajów wzniecili rewolucję – powiedział. – Nie udała się. Spróbowali więc jeszcze raz i jeszcze raz. Osiągnęli cel dopiero za piątą próbą. Pokazał na niebieski pas oddzielający północny kraniec Imperium Buazizi od kontynentu europejskiego. – Gdybyś stanęła nad brzegiem tego morza, w dowolnym miejscu, powiedzmy, że w Nowym Algierze, ujrzałabyś flotylle rozpadających się łodzi, które odbiły od wybrzeży Europy i kierują się na południe – powiedział. – Łodzi pełnych migrantów z dawnych krajów Unii Europejskiej wyruszających na poszukiwanie lepszego życia. Imperium – dodał – jest słońcem, wokół którego krążą wszystkie słabsze obiekty. Oddziałuje na

nie, przyciąga je. Podczas gdy Sarat nadal studiowała mapę, Gaines wyjął coś z niewielkiej lodówki. Chwilę później rozmyślania dziewczyny przerwał zapach grzanki. – Jadłaś kiedyś miód? – spytał Gaines. – No – odparła Sarat. – Co kilka miesięcy trafia się w racjach. Nawet smaczny. – To nie miód, tylko syrop wyhodowany przez naukowców w Pearl River. Gaines położył grzankę na talerzu, a talerz postawił na stole. Potem otworzył nieduży słoik, w którym znajdowały się dwie tabliczki z sześciokątnymi otworami zatopione w płynie o barwie karmelu. Zanurzył w nim łyżkę i posmarował grzankę. – Oto coś, co pochodzi od żywego organizmu – powiedział. – Czegoś takiego nie da się podrobić ani zastąpić imitacją. Spróbuj. Sarat usiadła przy stole, ugryzła kawałek grzanki i w jednej chwili słodycz eksplodowała w jej ustach. Rozprowadziła miód na podniebieniu i odnalazła nowe, delikatniejsze nuty: kawową, lekko metaliczną i wilgotną, łagodny posmak ziemi. W głębi jej umysłu powróciło wspomnienie miejsca, w którym przyszła na świat: błotnistego brzegu rzeki, gorącego blaszanego domu, ujścia Missisipi. Poczuła się tak, jakby sama siebie nie znała, i zaskoczona tym odkryciem zaczęła cicho płakać. – Czasem zapominamy – odezwał się Gaines – że w życiu nadal istnieje piękno. Zapytał ją, skąd pochodzi. – Urodziłam się w St. James w Luizjanie – odparła. – Zawsze przepadałem za Luizjaną – przyznał. Pokazał palcem na starą mapę. – Chcesz zobaczyć, jak kiedyś wyglądał twój rodzinny stan? Potwierdziła skinieniem głowy. Już to widziała, znała zarys dawnego obszaru Luizjany o kształcie buta i jego podeszwę, z której wyrastały macki bagien i moczarów. Mimo to chciała, żeby jej pokazał. Podeszła z nim do mapy. Wskazał miejsce, gdzie postrzępiona klepsydra Luizjany stykała się z zachodnim krańcem Missisipi.

– Widzisz? Tutaj, gdzie rzeka wpada do zatoki, był kiedyś ląd. Piękna kraina. A tu, na dzisiejszym wschodnim wybrzeżu, stało najpiękniejsze miasto w całej Ameryce. Dziewczynka wpatrywała się w mapę. Na tej nowszej obszar, o którym mówił Gaines, pokrywał błękit morza. – Gdzie pan się urodził? – spytała. – Przyszedłem na świat w mieście zwanym Rome3 – odparł. – Gdzie to jest? – Cóż, to słynne znajdowało się w kraju zwanym Włochami, a moje – w stanie Nowy Jork. Sarat zajrzała mu w oczy, chcąc się przekonać, czy nie kłamie, ale najwyraźniej mówił prawdę. Wtedy dotarło do niej, że jeśli nie liczyć dziennikarzy, którzy od czasu do czasu – zresztą coraz rzadziej – odwiedzali obóz i zawsze wyglądali, jakby starali się umniejszyć to, skąd pochodzą, nigdy tak naprawdę nie spotkała człowieka z Północy. – Pan jest Niebieskim – wydusiła. – Tego nie powiedziałem. Chciałaś wiedzieć, gdzie się urodziłem, więc udzieliłem ci odpowiedzi. Gdybyś zapytała, gdzie jest mój dom, usłyszałabyś coś zupełnie innego. – No to kim pan jest? Gaines usiadł przy stole. – Za młodu – zaczął – byłem żołnierzem. Nie istniał wtedy podział na Czerwonych i Niebieskich, Stany Zjednoczone miały tylko jedną armię. Potem pożegnałem się z mundurem, zostałem lekarzem i przez pewien czas pracowałem jako chirurg plastyczny. Wiesz, co to takiego chirurgia plastyczna? – Upiększał pan ludzi. Roześmiał się. – Można to tak ująć. Przez większość czasu pomagałem osobom z poparzeniami. Specjalizowałem się w naprawie uszkodzonej skóry. – Robi pan to jeszcze? – Nadal praktykuję, owszem. Pracuję jako wolontariusz w szpitalach polowych na granicy z Tennessee. Pracowałem też 3 Rome (ang.) – Rzym.

niedaleko twojego dawnego domu w Luizjanie, na polach naftowych. – Pomaga pan rebeliantom. – Pomagam mieszkańcom Południa. – Dla mnie to nieważne – odparła Sarat. – Mój brat zamierza wstąpić do Wirginijskich Kawalerzystów. Myśli, że nikt o tym nie wie, ale ja go przejrzałam. – Wobec tego dla jego bezpieczeństwa nie powinnaś chyba o tym rozpowiadać, prawda? – Nie rozpowiadam. Mówię tylko panu. Uśmiechnął się. – Wiesz, zanim zająłem się medycyną, chciałem zostać matematykiem. Miałem obsesję na punkcie wielkich liczb i tego, jak można je wykorzystać do przekazywania tajemnic innym ludziom. Ale mój ojciec był lekarzem i bardzo chciał, żebym poszedł w jego ślady. Mawiał, że jedynymi pewnymi zawodami są te związane z krwią: chirurg, żołnierz, rzeźnik. Dodawał, że rozmaite branże powstają i upadają, ale tak długo, jak na ziemi żył będzie chociaż jeden człowiek, nigdy nie skończy się zapotrzebowanie na specjalistę od krwawej profesji. I chyba miał rację. – W takim razie co pan robi w Patience? Widziałam lekarza obozowego, który przyjeżdża tu raz w tygodniu i rozdaje pigułki; nie jest pan nim. – Nie, nie przyjechałem tu rozdawać pigułek, jak to ujęłaś. O celu mojego pobytu w Patience, o moim głównym zajęciu w dzisiejszych czasach, nie rozmawiam ze wszystkimi. Ale ponieważ polubiłem cię, Sarat, i ponieważ zechciałaś dostarczyć kopertę w moim imieniu, a także podzieliłaś się ze mną tajemnicą swojego brata, sądzę, że powinienem się zrewanżować i również wyjawić pewien sekret. Zgodzisz się ze mną? – Zgodzę – odparła odruchowo Sarat. – Otóż moje zajęcie polega na podróżowaniu po Wolnym Stanie. Czasem zaglądam do obozów takich jak ten, czasem do przygranicznych miast, zmasakrowanych przez Niebieskich i ptaki. I na wyszukiwaniu wyjątkowych osób.

– W jakim sensie? – Na pewno odważnych – odparł Gaines. – Ale odwaga to nie wszystko. Jak ci to wytłumaczyć? Czy widujesz w obozie ludzi okaleczonych przez Północ? Ludzi bez kończyn, ślepych, osieroconych? – Do diabła, prawie wszyscy tutaj są tacy – prychnęła. – No właśnie. A czy nie budzi w tobie złości świadomość, że ci, którzy za to odpowiadają, nie ponieśli żadnej kary? – Chyba tak. – I czy nie nachodzi cię chęć, by coś z tym zrobić? Sarat milczała. – Założę się, że w tej chwili myślisz sobie: Co ja mogę? Przecież utknęłam w tym obozie, który właściwie jest moim więzieniem. W jaki sposób miałabym przeciwstawić się całej armii dorosłych uzbrojonych mężczyzn? W żaden, mówisz sobie. Zupełnie żaden. – Nie powiedziałam tego. Roześmiał się. – Oczywiście! Oczywiście, że nie! Moja pierwsza myśl, kiedy cię zobaczyłem, była taka, że jesteś jedną z owych wyjątkowych osób. Pozwól zatem, że wyjaśnię ci, co konkretnie robię. Wyszukuję wyjątkowe osoby, które mając sposobność i dysponując niezbędnymi narzędziami, stawią czoła wrogowi w imieniu tych, którzy nie mogą tego zrobić. Wyszukuję osoby, które podejmą się tego, nawet mając całkowitą pewność, że słono za to zapłacą, być może nawet życiem. Następnie robię wszystko, co w mojej mocy, aby wyposażyć te osoby w narzędzia oraz dać im sposobność. Sarat czekała, aż Gaines powie coś więcej, lecz on milczał i tylko się w nią wpatrywał. Zastanawiała się, co odpowiedzieć, jak go przekonać, że doskonale zrozumiała jego słowa, mimo że w istocie były dla niej niepojęte i że niemal wszystko to nadal stanowiło dla niej zagadkę. Cisza gęstniała. Sarat zaczęła się czerwienić. – Ech! Zresztą nieważne – odezwał się nagle. – Później będziemy mieli mnóstwo czasu na takie rozmowy. Co powiesz na to, żebyśmy teraz posłuchali muzyki?

– W porządku. Wstał i podszedł do stojących w drugim końcu pomieszczenia regałów pełnych starych papierowych książek. Niektóre były niewiarygodnie grube, inne oprawione w skórę grawerowaną misternymi złotymi znakami. Sarat wykorzystała nieuwagę Gainesa, żeby zjeść jeszcze jedną łyżkę miodu. Na środkowej półce stało niewielkie płaskie urządzenie. Sarat nigdy wcześniej nie widziała czegoś takiego. Odchodziły od niego kable prowadzące do dwóch małych głośników. Gaines przesunął palcem po rzędzie wąskich plastikowych pudełek zajmujących jedną z półek. W końcu zdecydował się i wysunął to, które wybrał. W środku znajdował się dysk, którego spodnia strona zamieniała światło w tęczę. Gaines nacisnął przycisk i w urządzeniu otworzyła się pokrywa. Następnie włożył do środka dysk, zamknął wieko i nacisnął inny guzik. Z urządzenia dobiegł cichy warkot. – Czy w twojej rodzinie zachowało się dużo starych przedmiotów? – zapytał Gaines. – Takich sprzed wojny? – Niezbyt – odparła Sarat. – W domu mieliśmy trochę rzeczy po dziadkach, wie pan, zdjęcia, zegarek, kilka listów, ale większość z tego zostawiliśmy. – Szkoda, prawda? Pierwszą rzeczą, jaką usiłują ci odebrać, jest twoja historia. Przerwał im łagodny lament smyczków. Muzyka wypełniła przestrzeń. Główny motyw grał instrument, który Sarat słyszała tylko raz albo dwa razy w życiu. Niskie wyraziste dźwięki, lekko stłumione, jakby przenikały przez szkielet dębowego łoża śmierci. – Ulubiony utwór mojej babki – powiedział Gaines. – Posłuchaj. Zza cichnących smyczków wyłonił się kobiecy głos. Pełny, głęboki, wyśpiewujący słowa w obcym, niezrozumiałym języku. Sarat nigdy czegoś takiego nie słyszała. – Son qual stanco pellegrino – dodał Gaines. Słowa te nic Sarat nie powiedziały, ale ich brzmienie na długo utkwiło jej w pamięci.

Słuchała urzeczona. A potem, kiedy Gaines stwierdził, że chciałby, żeby się zaprzyjaźnili, i że chętnie udzieli jej lekcji muzyki, sztuki i wielu, wielu innych rzeczy z całego wielkiego, różnorodnego świata poza Patience, bez zastanowienia pokiwała głową. Gaines się uśmiechnął. – Myślę, Sarat, że znajdziesz dla siebie miejsce w tym świecie – powiedział. – Myślę, że stworzysz je dla siebie.

Kształcenie żołnierza Północy w czasach wojny i pokoju. Wspomnienia generała Josepha Weilanda Jr. (fragment) Miałem zaledwie dwadzieścia dziewięć lat, kiedy doszło do zamachu na prezydenta Daniela Ki. Pracowałem wtedy w Columbus w niewielkim departamencie Gabinetu Wojny; rozpatrywałem wnioski o odszkodowanie. Wojna o odłączenie Południa dopiero się zaczęła. Nieprzypadkowo pierwsze lata wojny to zarazem jeden z najpłodniejszych okresów w historii Ameryki, jeśli chodzi o ustawodawstwo oraz procesy państwowotwórcze. Równać się z nim może jedynie ten etap w najnowszych dziejach naszego kraju, kiedy ze względu na szalejące burze i sztormy postanowiono przenieść stolicę z Waszyngtonu w głąb lądu. W czasie, o którym mowa, rząd federalny przyjął Ustawę o czystym atomie, powrócił do Inicjatywy Likwidacji Wschodnich i Zachodnich Terenów Nadmorskich, wybudował pierwszy tysiąc kilometrów systemu tranzytowego w Pasie Południowym, a także znacznie powiększył przeludnione przedmieścia Pittsburgha, Indianapolis oraz Lexington. Wojna to zmiana, jak mawiał mój ojciec. W tamtym czasie mój departament mieścił się w budynku stojącym trzy kilometry na wschód od biura prezydenckiego, w którym mój ojciec miał swój gabinet, zaledwie kilka kroków korytarzem od sali odpraw prezydenta Martina Henleya. Bywało, że wzywał mnie do siebie, przeważnie, aby omówić ten czy inny wniosek, który zaakceptowałem. Pamiętam zwłaszcza jedno takie spotkanie, krótko po wybuchu wojny. Idąc do niego, minąłem zainstalowaną w holu biura prezydenckiego elektroniczną mapę zagrożeń. Tamtego ranka część południowych fortyfikacji miasta pulsowała czarnoczerwonym światłem, co oznaczało, że doszło do ataku. Według

moich obliczeń był to już trzeci tego rodzaju przypadek w ciągu trzech tygodni. Później dowiedziałem się, że wysadził się kolejny zamachowiec samobójca; celował w słabiej chroniony fragment zewnętrznej linii obrony. Wprawdzie żaden powstaniec nie zdołał się nigdy przedrzeć do Niebieskiego Placu, ale smutna rzeczywistość była taka, że wróg zdołał przeprowadzić wiele tchórzliwych napaści na zewnętrzną linię umocnień, odbierając życie licznym dzielnym obrońcom stolicy. Tamtego dnia straciliśmy czterech żołnierzy. Kiedy dotarłem do biura ojca, zobaczyłem, że zapoznaje się z moją najnowszą decyzją o odszkodowaniu. Przyznałem rekompensatę wnioskodawcy z Alabamy z tytułu przypadkowej szkody wyrządzonej przez Zabłąkanego Drona. Widziałem, jak przebiega wzrokiem kolejne strony, przegląda moją ocenę faktów, uzasadnienie decyzji, a także wysokość zadośćuczynienia. Z jego pogodnej twarzy jak zwykle nie sposób było nic wyczytać. Zapytał, czy były jakieś ofiary. Odpowiedziałem, że nie, i dodałem, iż człowiek ten stracił cały dobytek, a także został zmuszony do opuszczenia miejsca zamieszkania i szukania pomocy w jednym z obozów niedaleko Atlanty, o których wiadomo było, że są prowadzone przez rząd powstańczy w dosyć nieudolny sposób. – Wydawało mi się, że obowiązują nas pewne zasady, jeśli chodzi o ZaDry – powiedział ojciec. – To prawda, ale w tej sprawie postanowiłem zrobić wyjątek – przyznałem. – Ten człowiek stracił dom już po raz drugi. – Czyli piorun jednak uderza dwa razy w to samo miejsce? Wnioskodawca kłamie albo ma wyjątkowego pecha. Ani jedno, ani drugie nie powinno upoważniać nas do łamania zasad. Chciałem przedstawić swoje argumenty, lecz ojciec przewidział je i uprzedził. – Kwota nie ma znaczenia – stwierdził. – Każde odszkodowanie jest swego rodzaju deklaracją. Przyznając zadośćuczynienie ofierze ataku ZaDry, przyjmujemy na siebie odpowiedzialność za zbrodnię popełnioną przez naszego wroga. To powstańcy zniszczyli centrum serwerów. I to wskutek ich działania

straciliśmy kontrolę nad dronami. Czy jednak rebelianci rekompensują ludziom straty poniesione w wyniku działania maszyn? Próbowałem tłumaczyć, że wnioskodawca mieszkał w miejscu o strategicznym znaczeniu, niedaleko granicy z Tennessee, i że wypłacając mu odszkodowanie, moglibyśmy choć trochę poprawić fatalny wizerunek rządu federalnego – przynajmniej w oczach niektórych Południowców uważających, iż pozostaje on nieczuły na los osób zmuszonych do życia pod ciężkim i zdeprawowanym powstańczym butem. Ojciec tylko się uśmiechnął. – Powiedz mi – odezwał się. – Czy masz swoje zdanie na temat tego, czyja sprawa jest słuszna w tej wojnie? – zapytał. – Oczywiście, że tak. – Ile musiałbym ci zapłacić, żebyś je zmienił? Ostatecznie zaakceptowałem rozumowanie ojca. Wiedziałem, że niezależnie od tego, jak wielu żołnierzy stracił na wojnie, nie chowa urazy do mieszkańców Południa. Nie zapominajmy, że to na mocy jego decyzji, podjętej wbrew zdecydowanym sprzeciwom ze strony wielu polityków na szczeblu federalnym, zezwolono uchodźcom z Południa, a zarazem tamtejszym patriotom, na objęcie straży na najdalej wysuniętych redutach Niebieskiej Strefy. Trzeba przyznać, że wywiązują się z powierzonego im zadania z wyjątkowym męstwem.

Rozdział siódmy W obozie Patience padał drobny wieczorny deszcz. Tam, gdzie Sarat spędziła pierwsze lata życia, krople głośno bębniły o blaszany dach kontenera, tymczasem w obozie – ledwie szeptały, szeleściły cichym „szszsz”, zsuwając się po poszarpanym płótnie. Sarat leżała w swoim łóżku i słuchała. Obok spały matka i siostra. Wpadające do środka przez okienny otwór miękkie światło księżyca delikatnie rozświetlało twarz pogrążonej we śnie Dany. Ich mama powiedziała kiedyś, że są dwoma ptaszkami, które wykluły się z jednego jajka, mają takie same kości, a w ich żyłach krąży identyczna krew. Sarat nadal lubiła w to wierzyć, choć miała już za sobą lekturę jednej z książek Gainesa o genetyce i wiedziała, że to nie do końca prawda. Ilekroć przychodziło jej do głowy pytanie o to, dlaczego skóra Dany jest jasna, a jej ciemna albo dlaczego Dana ma proste jasne włosy, a ona, zanim je zgoliła – kręcone, upominała sama siebie, że takie rzeczy nie mają znaczenia. Że liczą się kości i krew. Przyglądała się śpiącej Danie, jej twarzy skąpanej w alabastrowym świetle. Wstrzymała oddech i zsynchronizowała go z oddechem siostry, tak że piersi ich obu unosiły się i opadały w takim samym rytmie; robiła to, od kiedy były bardzo małe. Leżała nieruchomo, oddychała równo z siostrą i słuchała szeptu deszczu. Około czwartej nad ranem wrócił Simon. Usiłował zachowywać się cicho, ale był pijany i po ciemku uderzył stopą o szafkę nocną. Jego stłumionym przekleństwom odpowiedziało światło, które zapaliło się w tylnej części namiotu. Martina wstała z łóżka, a za nią Sarat i Dana. – Na litość boską, wracajcie spać – powiedział Simon, próbując zzuć buty. – Gdzie byłeś? – spytała Martina. – Nie było cię w domu od

czterech dni. – A co za różnica, gdzie byłem? Mam podpisywać listę czy co? Sarat czuła od niego odór radochy, ale widziała, że wcale nie upił się na wesoło – przeciwnie, był rozdrażniony i zachowywał się tak, jakby jego własna skóra drapała go jak wełna. Często widywała w Patience mężczyzn, którzy doprowadzali się do takiego stanu. Martina podeszła do syna i wzięła do ręki wisiorek, który dyndał mu na szyi: łuska w górnej części przebita gwoździem – symbol Wirginijskich Kawalerzystów. Na Południu każda grupa rebeliantów miała własny emblemat: splecione węże, teksański świder, słowa ułożone z liter z drutu ostrzowego. Wirginijscy Kawalerzyści zdecydowali się na łuskę przebitą gwoździem. Wszyscy już wiedzieli. Od miesięcy Simon zadawał się z rebeliantami na granicy z Tennessee, wymykał się z obozu przez dziury w ogrodzeniu od północnego wschodu. Od miesięcy zarówno on, jak i jego matka udawali, że nic takiego się nie dzieje. Tym razem jednak Martina nie mogła zachować się jak gdyby nigdy nic. – Jak możesz robić to wbrew obietnicy, którą mi złożyłeś? – zapytała, patrząc na Simona, jakby był synem obcej kobiety. – Wyglądam, jakbym wyleciał w powietrze? – odgryzł się. – Nic mi się nie stało. – Dołączyłeś do nich. Wstąpiłeś w szeregi tych, którzy wysadzili biuro pozwoleń w Baton Rouge. Którzy zabili ci ojca. Simon wykrzywił usta na wspomnienie o ojcu. Wyrwał matce wisiorek. – To ty go zabiłaś! – wrzasnął. – Zabiłaś go tym swoim ględzeniem o wyjeździe na Północ. Był szczęśliwy tam, gdzie mieszkał, w swoim domu, ale go zmusiłaś. To ty go zabiłaś, nikt inny. Martina uderzyła go w twarz. Sarat i Dana aż podskoczyły, ale Simon nawet się nie poruszył. – Jakim trzeba być dzieckiem, żeby powiedzieć coś tak okrutnego własnej matce? – odparła. – Nie jestem dzieckiem – odwarknął – tylko mężczyzną! – Ani

matka, ani dziewczynki nie pamiętały, żeby kiedykolwiek mówił tak głośno. Zupełnie jakby jego słowa stawały się tym prawdziwsze, im donośniej je wypowiadał. – Jestem mężczyzną! Mężczyzną! Szarpnięciem otworzył drzwi i wypadł z namiotu. Kiedy wyszedł, jego matka usiadła na łóżku i zapłakała. Wiedzione instynktem bliźniaczki objęły ją i przytuliły. Wtedy Sarat zrozumiała, że czuje do swojego jedynego brata nienawiść, jakiej jeszcze nigdy do nikogo nie czuła. W kolejnych tygodniach i miesiącach matka i syn próbowali lekceważyć wydarzenia tamtej nocy; oboje twierdzili, że była to po prostu jedna ze zwykłych rodzinnych kłótni i że żadne z nich wcale nie miało na myśli tego, co padło z ich ust. Sarat wiedziała jednak, że to nieprawda i że Martina i Simon powiedzieli dokładnie to, co myśleli. Wkrótce górę wzięła jej wrodzona surowość i Martina znów była sobą. Tamtej nocy rozmawiała z dziewczynkami do białego rana. Opowiedziała im o dniu, w którym Benjamin Chestnut popłynął do Baton Rouge i nie powrócił. O wieczorze, kiedy poszła na spotkanie z dowódcą oddziału rebeliantów i poprosiła go o pomoc w dostaniu się do obozu dla uchodźców. I o nocy, kiedy spadające bomby wygnały Chestnutów z domu. *** Sarat obudziła się w południe, rozpalona upałem i zlana potem. Wyrwały ją ze snu odgłosy wydawane przez czekającego przed namiotem Marcusa. – Spałaś aż do tej pory? – spytał, wręczając jej kubeczek z sokiem, który przemycił z budynku stołówki. – To była długa noc. Co słychać? – Poszedłem nad zatoczkę Chalk po jedzenie dla Cherylene i zobaczyłem dużą grupę rebeliantów przy wyspie po drugiej stronie jeziora – odparł. – Wieźli tony sprzętu, całe góry skrzyń. – Wypłynęli wcześniej niż zwykle – skomentowała Sarat. – Nie wejdą do obozu w ciągu dnia, bo wszyscy ich zobaczą. – Racja. Słyszałem, jak jeden mówił, że wrócą po ładunek po zachodzie słońca.

Dopiero po chwili dotarło do Sarat, co jej przyjaciel chciał przez to powiedzieć. – A, znaczy się, chcesz pójść zobaczyć, co jest w środku? Marcus tylko się uśmiechnął. Udali się w kierunku wschodniego krańca obozu. Minęli namiot Marcusa. Jego ojciec siedział na plastikowym krześle z mokrą od potu szmatą na łysiejącej głowie i obserwował przez lornetkę żołnierzy Niebieskich, którzy kryli się pośród drzew za ogrodzeniem po północnej stronie obozu. Co kilka minut notował coś w starym kajecie, niczym sumienny ptasiarz. Marcus zanurkował do namiotu i po chwili wrócił z niewielkim plecakiem z wizerunkiem Kaczora Donalda. Spakował dwie butelki z wodą i kanapki z żelem morelowym. Szybkim krokiem ruszył przodem. Zawsze chodził przygarbiony, ze wzrokiem wbitym w ziemię, co tylko podkreślało różnicę wzrostu między nim a roślejszą o ponad trzydzieści centymetrów Sarat. Przy niej nabierał nieco więcej pewności siebie, ale poza tym wydawał się nieustająco skrępowany nieśmiałością i nerwowością. Niektórzy chłopcy rozpuszczali plotkę, jakoby ze względu na swoją mikrą posturę Marcus musiał nosić ubrania po dziewczynach. Dla Sarat tego rodzaju przypadkowe okrucieństwo, stosowane mimochodem, stanowiło po prostu nieodłączny element obozowego życia (bo nawet jeśli Marcus rzeczywiście nosił ubrania po młodszych dzieciach, to co z tego? Kogo to obchodzi?), ale na Marcusa zdawało się ono działać szczególnie przygnębiająco, do tego stopnia, że kilka razy przesadził w drugą stronę i włożył zbyt obszerne dżinsy i koszulkę, co rzecz jasna wywołało jedynie kolejną falę drwin ze strony chłopców z Patience. Przy niej był sobą. Lubiła to uczucie, tę świadomość, że jest jego opiekunką, jego powiernicą. To jednak nie wszystko. Marcus nieświadomie zapewniał jej komfort psychiczny. Czerpała pociechę z jego niewielkiego wzrostu. Jego potulność i nieszkodliwość pozwalały jej w nieskrępowany, pozbawiony obaw sposób badać własne zmienne odczucia na temat atrakcyjności, bliskości, chłopców,

całego tego hormonalnego kramu okresu dojrzewania. Poza Marcusem nie miała prawie żadnych przyjaciół w swoim wieku, ale zastanawiała się, czy to, co dawała jej znajomość z nim, nie było aby jedynym pożytecznym celem przyjaźni – poligonem doświadczalnym nowych, nieznanych emocji, pozbawionym ryzyka i wolnym od krytyki. Dotarłszy nad zatoczkę Chalk, pokonali przeszkodę z powalonych drzew i zeszli na brzeg. Marcus wskazał niewielką niezamieszkaną wyspę położoną na północ od Smith Branch i odległą od nich o jakieś czterysta metrów. – Widzisz? Sarat zmrużyła oczy. Na skraju linii brzegowej dostrzegła ledwie widoczny czubek brezentowego dachu skrywającego towary przewiezione przez rebeliantów. – Mówili, że wrócą dopiero po zmierzchu? – upewniła się. – No – potwierdził Marcus. – Ale nie wiem, jak się tam dostaniemy. Sarat wzruszyła ramionami. – Przepłyniemy. Marcusa opuściła odwaga. Z niepokojem spojrzał na gęstą, mętną wodę o brunatnej barwie. – A co myślałeś? – Nie wiem – przyznał. – Że znajdziemy łódkę albo co. Sarat się roześmiała. – Widziałeś tu kiedy łódkę, której nie pilnowałby uzbrojony facet? – Rozebrała się do bielizny i weszła na unoszący się na wodzie, rozpadający się krótki pomost; jego nierówne deski bujały się i zanurzały. – No chodź – rzuciła. – To nie tak daleko. – Plecak mi się zamoczy. – Daj go. – Podniosła plecak wysoko nad głowę, jak ofiarę, którą zamierzała złożyć. Dała krok z pomostu i weszła do wody. Marcus zdjął ubranie i w samych majtkach podążył za Sarat. Woda była ciepła jak ich ciała i tak gęsta od błota, że przypominała zupę. Sarat prowadziła, Marcus starał się nadążać. Płynąc pieskiem, młócił rękami jak szalony, podczas gdy Sarat zdawała się poruszać praktycznie bez wysiłku; trzymała plecak

wysoko nad głową, a całą pracę wykonywały jej nogi. Kiedy w końcu dotarli do wyspy, wygramolili się na niewielką plażę i wyciągnęli na piasku. Marcus leżał i dyszał, jakby miał wyzionąć ducha. Sarat ułożyła się obok niego; czuła w nogach nieznośny ból. Wyspa nie miała nazwy. Była mała i rzadko kiedy do czegokolwiek się przydawała. Dawniej porastał ją gęsty las, dziś zostały po nim tylko szczątki: ciemniejące kikuty uschniętych drzew, zielsko sięgające do pasa, stare suche liście, kruche jak krakersy. W środkowej jej części zachowała się niewielka ilość grubych wysokich pni, ale im bliżej wody, tym więcej było niskich i rachitycznych kikutów. Sarat i Marcus ruszyli w głąb wyspy, idąc za odciskami butów. Ślad prowadził przez lekko wzniesiony garb, zakrzywiony wzdłuż zachodniego brzegu jak przecinek, który częściowo osłaniał mały fragment plaży przed wzrokiem stojącego po drugiej stronie akwenu obserwatora. Znaleźli konstrukcję z gałęzi i desek przykrytą niebieską plandeką. Pod nią znajdowało się kilka drewnianych skrzyń. Większość okazała się zabita gwoździami, ale wieko jednej było uchylone. Zbliżyli się, zachowując czujność i nasłuchując odgłosów nadpływających łodzi. Sarat ostrożnie odsunęła wieko. Zajrzała do środka. Marcus stał za jej plecami i dzielił uwagę pomiędzy skrzynię a ścieżkę prowadzącą w głąb wyspy. – Co tam jest? – spytał. Sarat wyjęła jeden ze znajdujących się w skrzyni metalowych dysków. Wyglądał znajomo, ale nie potrafiła przypomnieć sobie, gdzie widziała coś takiego. Był ciężki i okrągły, przypominał gruby talerz tej samej barwy co ziemia, na której stali. Na jego krawędzi umieszczono równo oddalone od siebie znaczniki, a pośrodku coś, co przywodziło na myśl gruby czarny guzik. – Nie wiem – powiedziała Sarat. – Może coś jest w środku – podsunął Marcus. – Dasz radę otworzyć? Nagle Sarat przypomniała sobie, jak przyglądała się posępnym

saperom Czerwonych, którzy z wykrywaczami metalu przeczesywali teren w pobliżu północnego ogrodzenia obozu. – To bomba – orzekła. – Co? – Bomba. Zakopują ją w ziemi, a kiedy ktoś na nią nadepnie, wybucha. Wyczuła, że Marcus zamarł. – Idź stąd. Pójdź tamtą ścieżką – wskazała. – Zaraz do ciebie dołączę. – Nie zostawię cię z bombą w ręku – oznajmił Marcus. – Idźże, na litość boską. Po co mamy oboje zginąć? – Lepsze to, niż gdybyś ty wybuchła, a ja potem musiał się tłumaczyć, jak do tego doszło. Nigdzie nie idę. Z tłukącym sercem – i Marcusem zaglądającym jej przez ramię – Sarat powoli, ostrożnie zaczęła odkładać minę na miejsce. Kiedy dysk dzieliło od krawędzi skrzyni zaledwie kilka centymetrów, wyślizgnął jej się z rąk i upadł na ziemię. Dziewczyna odruchowo powiodła za nim wzrokiem, spodziewając się nieuchronnego, a gdy wybuch nie nastąpił, złapała przyjaciela za rękę, pociągnęła za sobą i puściła się sprintem w kierunku środka wyspy. Przez pięć minut biegli, nie zatrzymując się, na ślepo i w milczeniu, aż w końcu zmęczenie i świadomość, że przecież nic się nie stało, kazały im się zatrzymać. – Co… – stęknął Marcus, łapiąc oddech. Nie potrafił ułożyć pytania, wydyszał więc tylko: – Co, do diabła? Sarat parsknęła śmiechem i po chwili oboje histerycznie śmiali się z tego, jak otarli się o śmierć. Od przybycia na wyspę starali się zachowywać jak najciszej, ale teraz zapomnieli się i głośno rechotali. Znaleźli się blisko środkowej części wyspy, tam gdzie rosło najwięcej drzew, a grunt w cieniu rzucanym przez ich gałęzie był przyjemnie chłodny. Sarat spojrzała na kępę najwyższych drzew i na jednym z nich, mniej więcej sześć metrów nad ziemią, wypatrzyła drewnianą platformę, zapewne punkt obserwacyjny. Niewiele myśląc, zaczęła się wspinać po grubej konopnej linie, która zwisała, przymocowana do wieżyczki.

– Co tam jest? – spytał Marcus. – Nie wiem, ale założę się, że widać stamtąd cały obóz – odparła Sarat. – I Niebieskich też. Weszła na platformę, Marcus za nią. Punkt obserwacyjny znajdował się ponad koronami większości pozostałych drzew, dlatego praktycznie nic, poza kilkoma gałęziami, nie przesłaniało im widoku. Rozpościerał się przed nimi fragment świata od Niebieskich na północy po Czerwonych na południu. Otworzyli plecak i zjedli kanapki, wpatrując się w widnokrąg. Na północy Sarat dojrzała wielkie połacie brązowiejącego lasu, kilka zniszczonych przystani, a nawet szkielet bloku mieszkalnego nad rzeką Tennessee. Ze studiowania map, które podsuwał jej Albert Gaines, wyniosła wiedzę, że istnieją granice zarówno naturalne, jak i polityczne. Teren na północy wyglądał tak samo jak na południu, ale Sarat wiedziała, że gdzieś tam przebiega niewidzialna szczelina w ziemi, która wyznacza kraniec tej krainy i początek terytorium wroga. Siedzieli przez pewien czas w milczeniu, czekali, aż cukier z żelu morelowego powoli postawi ich z powrotem na nogi. – Jesteś na mnie zła? – spytał Marcus. – Dlaczego tak uważasz? – Bo ostatnio rzadko się widujemy. Byłem u ciebie parę razy, ale cię nie zastałem. – Byłam zajęta. – Czym? – Nauką. Mam nowego nauczyciela, przychodzi kilka razy w tygodniu. – Kiedyś mówiłaś, że w Patience nie uczą niczego, co byłoby warto wiedzieć. – Nadal tak myślę – odparła. – Ale on nie jest jednym z tych beznadziejnych belfrów, których sprowadza Czerwony Półksiężyc. Uczy mnie tego, czego tamci nie uczą, bo się boją. – Na przykład? Pokazała na północ. – Na przykład o nich. O tym, co nam zrobili przez te wszystkie

lata. O tym, że to, co dla nas dobre, zawsze musi ustąpić temu, co dobre dla nich. Możesz tu chodzić do szkoły przez całe życie, a nigdy nie usłyszysz słowa o Północy, bo nikt nie ma odwagi tego powiedzieć. Ale on mnie uczy, jacy oni są naprawdę. Marcus patrzył na północ z obojętnością. – Któregoś dnia – odezwał się – tata powiedział mi, że mój dziadek był z Północy. – Walczył u Niebieskich? Marcus pokręcił głową. – Nie, pracował na kolei, przy cysternach, w Williston czy jakoś tak. Zginął w tym wielkim wybuchu w sześćdziesiątym dziewiątym. Tata powiedział, że przedtem Północ nieszczególnie się przejmowała zakazem i że gdyby coś takiego wydarzyło się w Teksasie, nie kiwnęłaby palcem, nawet gdyby zginęło tysiąc ludzi. Powiedział, że u tych z Północy jest tak, że jak jest dobrze, to dobrze ma być tylko u nich, a jak jest źle, to ma być źle u wszystkich. – Skoro twój tata tak bardzo nie znosi Północy, to czemu ciągle powtarza, że chce stąd uciec i przedostać się tam? – spytała Sarat. – To, że chciałby uciec na Północ, nie oznacza, że ją lubi – odparł Marcus. – Chodzi mu o bezpieczeństwo. Gdybyś miała okazję przenieść się tam, gdzie jest bezpiecznie, to co, nie skorzystałabyś? Sarat zastanowiła się nad odpowiedzią. Pragnienie zapewnienia sobie bezpieczeństwa, znalezienia schronienia przed bombami, ptakami i okrucieństwem wojny wydawało jej się rozsądne. Ale głęboko w głowie Sarat zrodziła się i rozwijała myśl, że być może to dążenie do bezpieczeństwa jest samo w sobie kolejną formą przemocy – przemocy tchórzostwa, milczenia, uległości. Bo czym jest poczucie bezpieczeństwa, jeśli nie hukiem bomby spadającej na dom kogoś innego? – Nie wiem – powiedziała. Nad drugim krańcem obozu Patience zaczęło zachodzić słońce. Sarat i Marcus zeszli z platformy i wrócili ścieżką na brzeg. Bielizna, którą mieli na sobie, zdążyła wyschnąć, ale z przyjemnością ponownie zanurzyli się w wodzie. Tym razem

Sarat zarzuciła plecak na ramiona; był już pusty, więc nie musiała uważać, żeby się nie zamoczył. Mając wolne ręce, płynęła z większą łatwością, sunęła po wodzie. Niedawno dowiedziała się, że stały ląd wcale nie jest naturalną powłoką świata, jedynie pasożytniczą wyroślą, która wyłania się i chowa w trwających miliony lat cyklach. Naturalną powłoką świata jest woda, a wszystkie jej zbiorniki są połączone. Dzięki temu Sarat zdołała uwierzyć, że pokonuje wpław nie jedną z wielu odnóg rzeki Tennessee, lecz muliste zakola Missisipi. Przez krótką chwilę znów była w domu. *** Gdy zapadła noc, zjadła samotnie kolację w swoim namiocie, po czym udała się do Gainesa. Spotykali się wieczorami trzy razy w tygodniu; przychodziła do niego, ilekroć odwiedzał obóz. Czasem posyłał ją, żeby załatwiła coś w jego imieniu, na przykład dostarczyła kopertę pełną gotówki do sektora Karoliny Południowej. Z czasem Karolińczycy przywykli do widoku wysokiej łysej dziewczyny poruszającej się po ich terenie. Chłopcy przezwali ją „Wypłatą”. Choć zawsze, kiedy wybierała się do pustelniczego sektora, miała przy sobie więcej pieniędzy, niż większość mieszkańców obozu Patience mogła zobaczyć w całym swoim życiu, to jednak nigdy nie bała się, że ktoś ją okradnie albo napadnie. Wszyscy wiedzieli bowiem, dla kogo pracowała. Wypełniwszy zadanie, wracała do Gainesa i słuchała jego nauk. Każdy wieczór wyglądał inaczej. Czasem rozmawiali o naturze, pochylając się nad otwartym podręcznikiem pełnym zdjęć roślin i zwierząt, które nie przeżyły ocieplenia globu. Przeważnie jednak dyskutowali o tym, jak było dawniej. Karmił ją mitologią jej ludu, opowieściami o Południu oplątw i liści palm; o magnoliach, na których rosły liście Historii i jej przyrodniej siostry Apokryfii; o niezrównanej hojności i radosnym braku umiaru; o prosiakach wędzonych w całości, o brzoskwiniach i pekanach, o tartach limonkowych. Chłonęła to wszystko, zachwycona nie tylko faktem, że taki świat kiedyś

istniał, ale też tym, że dzięki swojemu pochodzeniu miała do niego pewne prawo. Nieważne, ile było w tym prawdy, a ile zmyślenia. Wierzyła w każde słowo. Mówił, że jej kraj zajmował niegdyś najpłodniejsze tereny na Ziemi, był ojczyzną cukru, bawełny i kukurydzy. Opowiedział jej o tym, jak Północ po raz pierwszy rozszarpała tę krainę. Powiedział, że dziś ludzie myślą o tamtej wojnie tak, jak postrzegają prawie wszystkie pozostałe – że młodzi zabijali młodych na rozkaz starych. I że to kobiety musiały posprzątać bałagan, to one odbudowały wypalone Południe i to one zaopiekowały się tymi, którzy przeżyli. Dodał, że niektóre walczyły i ginęły, szły na front nawet w męskim przebraniu, jeśli wymagały tego okoliczności. Niektóre wyrażały sprzeciw. Czasem podsuwał jej teksty, brzmiące, jak sam mawiał, niczym słowa piosenek, odnoszące się do tematów, o których rozmawiali. Wracała do domu i czytała je dotąd, aż nauczyła się swoich kwestii. A gdy znów przyjeżdżał, omawiali dane zagadnienie tak, jakby dyskutowali o nim tysiące razy. Co jest najsilniejszym środkiem znieczulającym? Bogactwo. A jeżeli pozbawię cię go? Rzeczy najniezbędniejsze. A jeśli zniszczę twój dom i puszczę pola z dymem? Zrozumienie. A jeśli zabronię innym ci współczuć? Rodzina. A jeżeli ją zabiję? Bóg. Ale Bóg… …milczy od dwóch tysięcy lat. Zuch dziewczyna. Bywało, że umykał jej sens tych tekstów. Mimo to sumiennie je przyswajała przekonana, że pewnego dnia nagle objawi się jej ich znaczenie i znajdzie się powód, by je zaśpiewać.

*** Sarat stała pod ścianą budynku administracji i czekała na Gainesa. Był jedynym znanym jej człowiekiem, który mógł bez ograniczeń i jakichkolwiek formalności przekraczać bramę Patience. Żaden z mieszkańców nie był tak uprzywilejowany i nawet strażnicy oraz pracownicy administracji obozu musieli podpisywać listę, ilekroć wyprawiali się do kraju Czerwonych. Natomiast Gaines chodził w tę i z powrotem niezatrzymywany przez nikogo, tak jakby brama nie prowadziła do strzeżonego ośrodka dla uchodźców wojennych, lecz pełniła rolę wrót do jego prywatnej działki z domkiem letniskowym. Zdarzyło się raz, że przechodziła niedaleko bramy, akurat kiedy przybył Gaines. Widziała, jak młodzi żołnierze z uśmiechem podają mu dłonie, pytają o zdrowie jego i rodziny. Zrewanżował się pytaniem o samopoczucie, o żony, dzieci, rodziców i czy wygodnie im się żyje w mieszkaniach w Atlancie. Nieco speszeni żołnierze dali mu wówczas do zrozumienia, że czasy dla wszystkich są ciężkie i że Wolny Stan Południowy znów spóźnia się z wypłatą żołdu, ale właściwie to norma i chyba nie ma sensu narzekać. Zauważyła, że Gaines dyskretnie wręcza każdemu wartownikowi po kopercie. Mężczyźni oczywiście protestowali, że choć to podarek z dobroci serca, to jednak nie mogą go przyjąć, niemniej każdy z nich wziął swoją kopertę. Wtedy Sarat jedyny raz w życiu ujrzała szczerą wdzięczność na żołnierskich twarzach. Spoglądała to na emblematy na mundurach wartowników, to na koperty z pieniędzmi od Gainesa w ich dłoniach i wiedziała ponad wszelką wątpliwość, co jest dla tych młodych żołnierzy najważniejsze i komu są wierni; nikt nie musiał jej tego tłumaczyć. Już doskonale rozumiała, dlaczego Gaines może swobodnie kursować pomiędzy Patience a światem zewnętrznym. Kilka minut po jedenastej zobaczyła go na ścieżce prowadzącej od południowej bramy. Wcześniej zawsze przychodził sam, tym

razem jednak towarzyszył mu jakiś obcy mężczyzna. – Chciałbym ci przedstawić mojego serdecznego druha – powiedział. – Znam go od bardzo dawna, od kiedy obaj byliśmy tylko nieco starsi niż ty teraz. Mężczyzna wyciągnął rękę. Sarat przyjęła ją i uścisnęła. Wydawał się mniej więcej w wieku Gainesa, ale jego skóra, o takim samym karmelowym odcieniu jak skóra ojca Sarat, była gładka i niemal całkowicie pozbawiona zmarszczek. – Miło mi cię poznać, Sarat – odezwał się. – Albert powiedział mi o tobie wiele dobrego. Mam na imię Joe. Było coś egzotycznego w jego akcencie, fonemy zdawały się ciężkie, jakby rodziły się głębiej, w niższych partiach gardła. Sarat szybko się zorientowała, że jest obcokrajowcem. Gaines i Sarat zaprowadzili Joego do budynku administracji, potem schodami na dół, do gabinetu. Ubrany w doskonale skrojony garnitur i zielony jedwabny krawat, Joe podobnie jak Gaines sprawiał wrażenie człowieka zupełnie niepasującego do tego miejsca. I tak jak Gaines najwyraźniej czerpał przyjemność ze sztywności swojej postawy, dumnie wyprostowanych pleców i wypiętej piersi. Sarat i Joe usiedli przy stole, a Gaines zabrał się do parzenia kawy. Włączył odtwarzacz i nastawił tę starą klasyczną pieśń, za którą przepadał – tę, którą nazywał pieśnią znużonego pielgrzyma. Posmarował ciepłą grzankę miodem, położył ją na talerzu i postawił go przed Sarat. Dziewczyna krępowała się przed nieznajomym, więc jadła wolniej niż zwykle, ale on uśmiechał się tylko i patrzył na nią, jakby znał ją od dziecka. – Albert mówi, że pochodzisz z Luizjany – odezwał się w końcu. – Czy to prawda? – No – odparła. – Prawda. – To piękne miejsce. Byłem tam wiele lat temu. Zamieszkuje je dumny lud, bardzo dumny. – A pan? – spytała. – Skąd pan jest? Najwyraźniej zbiła go tym pytaniem z tropu. Szybko jednak odzyskał równowagę. Uśmiechnął się do Gainesa, wskazał jedną z map wiszących na ścianie i powiedział:

– Z Imperium Buazizi. Wiesz coś o nim? Sarat wzruszyła ramionami. – Tylko tyle, ile mnie nauczył pan Albert. Że tam, gdzie dawniej było wiele krajów, teraz jest jeden. – Zgadza się – potwierdził Joe. – Kiedyś każdym z tych krajów rządził król albo generał, który większość ludzi traktował źle, a tylko niektórych dobrze. Dlatego wznieciliśmy rewolucję, przegnaliśmy królów i generałów i utworzyliśmy republikę. Zaprowadziliśmy demokrację. Kiedy Joe przemawiał, emanował jeszcze większym spokojem niż Gaines. Był łysy, jeśli nie liczyć pasma siwych włosów w kształcie skrzydeł nad uszami, i gładko ogolony, jeśli nie liczyć gęstych wąsów, które doskonale podkreślały jego górną wargę. Sarat próbowała ustalić, co stało za jego niezwykłym opanowaniem, i w końcu doszła do wniosku, że to pewnie dlatego, iż był tu jedynie gościem, intruzem, wolnym od bezpośrednich następstw toczącej się dokoła wojny. – To co pan robi tutaj – spytała – skoro jest pan z tak daleka? Pokiwał głową. – Bardzo dobre pytanie. Znalazłem się tutaj, ponieważ mój kraj wspiera ludzi walczących o wolność, gdziekolwiek mieszkają. A twoi pobratymcy to właśnie robią, prawda? Walczą o wolność. – Tak jest. Gaines wstał od stołu i podszedł do regału z książkami. Wyjął jeden tom z serii w twardej zielonej oprawie. Pismo na grzbiecie i okładce było niezwykle misterne i niemożliwe do odczytania dla Sarat. Litery łączyły się ze sobą, a ich grzebienie i pętle wyglądały jak plan urojonego miasta. Za to Joe od razu rozpoznał książkę. – Mój Boże! – wykrzyknął. – Zachowałeś je? Minęło tyle lat. – Oczywiście, że tak – odparł Gaines. – Przecież to fantastyczny prezent. – Zwrócił się do Sarat: – Kiedy byliśmy młodzi, Joe podarował mi kolekcję poezji arabskiej. Księgę pieśni. To bardzo stare wydanie i niezwykle cenny dar, prawdopodobnie jedyny w swoim rodzaju zarówno na Północy, jak i na Południu. Otworzył książkę na stole i przekartkował, aż natrafił na fotografię wsuniętą pomiędzy strony. Pokazał ją najpierw Joemu,

który zagwizdał z niedowierzaniem, a potem Sarat. – Bądź tak dobra – rzekł – i powiedz, że nadal dostrzegasz podobieństwo. Sarat przyjrzała się staremu zdjęciu. Widniało na nim dwóch szczupłych młodych mężczyzn na tle obozu na pustyni; jeden był bez koszulki, drugi miał na sobie brązowy mundur z naszytą na kieszeni koszuli małą plakietką z imieniem „Joe”. Obaj wyglądali na nastolatków wchodzących w dorosłość, byli mniej więcej w tym wieku co brat Sarat. Uśmiechali się i obejmowali. Ten bez koszulki opierał się o kolbę karabinu, drugi nie miał przy sobie broni. – Z którego roku jest to zdjęcie? – spytała. – Sądzę, że z dwudziestego pierwszego, może dwudziestego drugiego – odparł Gaines. – Mniej więcej w tym czasie wysłali nas tam po raz trzeci, tuż przed Piątą Wiosną. Joe pochylił się w stronę Sarat i ponownie zerknął na fotografię. – Zgadza się – stwierdził. – Pamiętam, że wtedy jeszcze karabiny były wasze, a krew nasza. Sarat wydało się, że Gaines się wzdrygnął. Zabrał jej zdjęcie i umieścił je z powrotem w książce, tę zaś odstawił na półkę. Potem usiadł obok Sarat. – Kilka tygodni temu rozmawialiśmy o tym, co mogłabyś robić, kiedy dorośniesz i opuścisz to miejsce – powiedział. – Pamiętasz? – No pewnie. – Właśnie dlatego chciałem, żebyś poznała mojego przyjaciela. Ponieważ kiedy już zdecydujesz, czego dla siebie pragniesz i co chciałabyś zrobić dla swoich ziomków, Joe może ci pomóc to zrealizować. Wiem, że wspominałaś, że być może pewnego dnia wyjedziesz do Atlanty i zaczniesz pracować dla Wolnego Stanu Południowego, ale niewykluczone, że zmienisz zdanie. A wtedy może się okazać, że będziesz potrzebowała różnych rzeczy, trudnych do zdobycia, takich, o które nawet ja nie zdołam się wystarać. Ale Joe będzie mógł ci pomóc. Dlatego chcę, żebyście się zaprzyjaźnili i żeby ta znajomość pozostała tajemnicą, ponieważ jest wielu ludzi, którzy chcieliby skrzywdzić Joego, gdyby się dowiedzieli, że wspiera Południowców. Rozumiesz?

– W porządku – odparła Sarat, jednocześnie zastanawiając się, jakiego rodzaju wsparciem Joe mógłby jej służyć. – Nic nie powiem. – Cieszę się, że cię poznałem, Sarat – odezwał się Joe. – Mam nadzieję, że pewnego dnia będziemy mogli pomóc sobie nawzajem. Przesiedziała z nimi prawie do świtu. Mężczyźni snuli wspomnienia z jednej ze starych wojen, na której się poznali. Świat, o którym mówili, w większości już nie istniał, dawny układ sił uległ odwróceniu, lecz mimo to Sarat słuchała ich z przyjemnością. Opowiadali o latach spędzonych na należącym do Imperium Buazizi Półwyspie Arabskim – miejscu, którego pustynne serce, dawna ojczyzna wyrosłych na ropie naftowej, mieniących się bogactwem królestw, było dziś zbyt gorące, aby mogli tam mieszkać ludzie. Sarat wiedziała z podręczników do geografii i nauk politycznych, że obecnie na tej spalonej ziemi stoją niekończące się rzędy paneli słonecznych, oślepiające bursztynowe mozaiki przechwytujące energię, która karmi i finansuje Imperium. Obaj zarzekali się jednak, że kiedyś były tam miasta, istniały całe narody. Zanim temperatura gwałtownie wzrosła, a zasoby ropy naftowej się wyczerpały, mieszkały tam miliony ludzi. Nad ranem Joe pożegnał się i opuścił obóz. Gaines i Sarat zostali sami. – Nie ma nic bardziej nużącego od słuchania starych pryków rozprawiających o swojej młodości – odezwał się Gaines. – Szlachetnie z twojej strony, że pozwoliłaś nam się wygadać. – Nie ma sprawy – odparła Sarat. – W Patience wszyscy dorośli wspominają czasy, kiedy byli młodzi. Wasze historie przynajmniej działy się daleko stąd. Gaines zachichotał. – No, to trochę mi ulżyło. – Wstał, podciągnął żaluzje i otworzył okno, żeby przewietrzyć gabinet. Na dworze wciąż było ciemno. – Cieszę się, że poznałaś Joego – powiedział. – Wiele mu zawdzięczam.

– Uratował panu życie? – spytała Sarat. – W czasach, kiedy byliście żołnierzami? – Nie. To znaczy tak, na pewno zrobił to wiele razy. Ale nie o to chodzi. – Usiadł obok niej przy stole. Wyjął z portfela niewielką pomiętą fotografię z uroczystości zakończenia nauki w liceum. Dziewczyna na zdjęciu miała uśmiech Gainesa i jego głęboko osadzone oczy. – Już wtedy się to czuło – powiedział. – Zanim spadły pierwsze bomby, zanim dokonała się rzeź we Wschodnim Teksasie, wszyscy wiedzieli, że ten kraj rozpadnie się jak domek z kart. Bałem się o rodzinę, obawiałem się, czy zdołam zapewnić bezpieczeństwo żonie i córce. Joe mi pomógł. Znalazł im kryjówkę w Buazizi. Miały do mnie żal o to, że wysyłam je za ocean, ale tam przynajmniej są bezpieczne, a nic innego się nie liczy. Joe zrobił to dla mnie. Ta przysługa była jego darem dla mnie. – Złożył zdjęcie i schował je do portfela. – Wiesz, chciałbym móc powiedzieć, że mi ją przypominasz albo że zostałybyście przyjaciółkami. Ale minęło wiele czasu, od kiedy rozmawialiśmy po raz ostatni. Niewykluczone nawet, że by mnie nie poznała, gdybyśmy się dzisiaj spotkali. Zobaczyłaby we mnie obcego starego głupca. Zdawało się, że nie mówił do Sarat ani nawet do siebie; nie mówił do nikogo konkretnego. Spoglądał przez uchylone okno. Usłyszeli odgłosy kroków nad głową. Pracownicy administracji obozu i wolontariusze przygotowywali się do porannej zmiany. – Dlaczego stanął pan po stronie Południa, kiedy wybuchła wojna? – spytała Sarat. – Przecież urodził się pan na Północy i walczył w ich armii, kiedy kraj nie był jeszcze podzielony. Czemu nie poszedł pan do Niebieskich? – Po tym, jak na dobre wycofali nas z Iraku i Syrii, przez pewien czas nie potrafiłem znaleźć sobie miejsca, aż w końcu osiedliłem się w Montgomery. Widzisz, ten kraj ma w zwyczaju oceniać słuszność prowadzonych przez siebie wojen dopiero po ich zakończeniu. I cóż, okazało się, że akurat ta wojna, na którą mnie wysłano, nie należała jednak do tych słusznych. Kiedy mieszkałem na Północy, każdy, kto się dowiedział, że w niej walczyłem, chciał o tym rozmawiać, tak jakbym to ja sam

zadecydował, że wezmę w niej udział. Na Południu jest inaczej, tutaj nikt tego nie robi, a przynajmniej ja nigdy się z tym nie spotkałem. – I to wszystko? – zdziwiła się Sarat. – Czerwoni byli dla pana dobrzy, więc postanowił pan stanąć po ich stronie? – Nie. Opowiedziałem się za Czerwonymi, ponieważ kiedy Południowiec mówi ci, o co walczy, niech to będzie tradycja, duma albo po prostu ośli upór, możesz się z nim zgadzać lub nie, ale nie możesz tego nazwać kłamstwem. Natomiast kiedy ktoś z Północy tłumaczy ci, o co prowadzi walkę, używa takich słów jak demokracja, wolność i równość, ale oboje wiecie, że ich znaczenie zmienia się z dnia na dzień, jak pogoda. Miałem tego dość. Jeśli sięgasz po broń i postanawiasz o coś walczyć, to lepiej, żebyś się nie rozmyśliła. Nie ma znaczenia, czy cel jest słuszny, czy nie. Twoja sprawa jest twoją sprawą i musisz w nią wierzyć. – Czyli uważa pan, że się mylimy? – spytała. – Że to, o co walczymy, nie jest słuszne? – Nie – odparł. – A ty? – Też nie. – A gdyby tak było? Gdybyś wiedziała ponad wszelką wątpliwość, że jesteśmy w błędzie. Czy to by wystarczyło, żeby zwrócić cię przeciwko swoim? – Nie. Uśmiechnął się. – Zuch dziewczyna. Kroki stawały się coraz głośniejsze. Po chwili dało się słyszeć głosy pracowników rozdzielających bieżące zadania: ten miał nadzorować wydawanie racji, tamten towarzyszyć wolontariuszce od szczepionek, inny zająć się Karolińczykami. Sarat uznała, że pora wracać do siebie. – Zaczekaj – powiedział Gaines. – Chcę ci coś dać. Wysunął jedną z szuflad biurka. Kiedy się do niej odwrócił, Sarat zobaczyła w jego dłoni niewielki scyzoryk. Otworzył go. Ostrze było stalowe, z delikatnymi skazami, i prawie całe gładkie, z wyjątkiem krótkiego odcinka przy rękojeści, gdzie robiło się ząbkowane. Na rękojeści ktoś wyrył monogram: JBR.

– Potrafisz posługiwać się nożem? – spytał, kierując ostrze w jej stronę. – Każdy potrafi – odparła Sarat. – Nie, każdy potrafi tylko dźgać. – Odwrócił scyzoryk i podał go Sarat, zwracając w jej stronę wytartą skórzaną rękojeść. Wzięła od niego nóż i zaczęła obracać go w dłoni. Był lekki i przez to wydawał się pozbawiony znaczenia. Przytknęła palec do krawędzi ostrza. – Zardzewiałe – stwierdziła. – Nie, tylko tępe – sprostował Gaines. – Ale to się da naprawić. Wyjął z szuflady czarną prostokątną ostrzałkę o jednej stronie gładkiej, a drugiej chropowatej. Położył ją na stole, a następnie pokierował dłońmi Sarat tak, że dziewczyna przytknęła ostrze do szorstkiej strony kamienia. – Opór i nacisk – wyjaśnił. – Niczego więcej nie potrzeba. Zaczął poruszać jej dłońmi. Nóż równo i rytmicznie szorował o chropawą powierzchnię. Zgrzytliwy dźwięk wypełnił pomieszczenie. – Skąd wiadomo, że jest gotowy? – spytała Sarat. – Jest gotowy wtedy – odparł Gaines – kiedy możesz nim zrobić to, do czego go potrzebujesz. *** Zza horyzontu wystrzeliły pierwsze promienie słońca. Sarat pożegnała się z nauczycielem i poszła do domu. Łagodny poranny wiatr podnosił kurz z ziemi. Sarat rozejrzała się po morzu namiotów. Wyglądały zupełnie jak te, które zauważyła na drugim planie na fotografii Gainesa i Joego. Może w czasie wojny wszystkie namioty wydają się identyczne? W oddali dostrzegła dwóch bijących się uchodźców. Jeden z nich, pijany, ledwo trzymający się na nogach, przewrócił należący do drugiego słój z fermentującą radochą. Mężczyźni obrzucali się wyzwiskami i anemicznie okładali pięściami. Sarat nie zatrzymała się, żeby popatrzeć, powód awantury wydał jej się bowiem błahy, zupełnie nieistotny.

Uwagi Kaseba Ibn Aumrana, prezydenta Związku Buazizi, wygłoszone podczas wystąpienia na Uniwersytecie Stanowym w Ohio 4 czerwca 2018 roku (fragment) Wystawiłem państwa cierpliwość na ciężką próbę w ten gorący dzień. Pragnę jednak powtórzyć: nie jest intencją rządu Związku Buazizi narzucanie swej woli jakiemukolwiek innemu narodowi. Wszyscy, jak sądzę, zgadzamy się co do tego, że kres kłopotom waszego kraju położyć może tylko i wyłącznie działanie osób, które nazywają go swoją ojczyzną. (brawa) Ale jestem też przekonany, że każdy rozsądny człowiek na świecie – niezależnie od wyznania bądź przynależności rasowej lub etnicznej – pragnie tego samego prawa do wolności, demokracji oraz samostanowienia. Są to powszechne i podstawowe wartości ludzkie, dlatego wszystko, co dziś uczynimy, aby utorować im drogę, będzie najważniejszym darem, jaki pozostawimy naszym dzieciom. Wojny wybuchają i gasną, zaś idee, o których wspomniałem – są nieprzemijające. Pamiętam, jak pierwszy raz przyleciałem do Ameryki, wiele lat temu. Byłem wtedy młodym studentem, pobierałem nauki tutaj, na tej uczelni. W owym czasie w moim kraju trwała krwawa, lecz jakże potrzebna rewolucja – rewolucja, która kosztowała życie wielu męczenników, lecz przyniosła mojemu ludowi wolność, której przez prawie dwa stulecia był pozbawiony. Pamiętam też moją fascynację Ameryką, jej bogatą i wspaniale zróżnicowaną geografią, budzącymi podziw cudami natury, jednymi z najpiękniejszych na świecie. A także równie urozmaiconą demografią, ludźmi żyjącymi obok siebie w pokoju, pomimo dzielących ich powierzchownych różnic. Dostrzegłem w mieszkańcach tego kraju ducha, jakiego rzadko się widuje, i poświęcenie dla idei wolności – tak głębokie, że z tej wielości czyniła

jedność. (brawa) Na zakończenie chcę powiedzieć, że dziś wyczuwam obecność tego samego ducha, i pragnę wyrazić przekonanie, że bez względu na to, jakim przeciwnościom Ameryka będzie musiała stawić czoła w tych niespokojnych czasach, jej obywatele nie dadzą za wygraną. W przeszłości triumfowali wiele razy (brawa) – i znów zatriumfują. Chcę też powiedzieć, że mój lud, obywatele Związku Buazizi, którzy przed laty zaczęli głośno domagać się od swych władców tej samej wolności, po którą wyciągnęli ręce wasi rewolucjoniści, czeka w gotowości jako sojusznik, by służyć pomocą. Każdy z nas, wszyscy mieszkańcy Ziemi dążymy instynktownie do pokoju, dlatego wierzę, że pokój zwycięży. Dziękuję i niech Bóg błogosławi Amerykę. (brawa)

Rozdział ósmy Dwa dni przed masakrą rozpętała się gwałtowna burza. Trwała od świtu do zmierzchu. Z szarych skłębionych chmur bez przerwy padał deszcz, na zmianę mżyło i lało. Najgorzej było rano. Zanim do obozu dotarł konwój ciężarówek Wolnych Południowców z workami z piaskiem, strugi wody zdążyły podmyć wiele starszych namiotów. Uchodźcy szukali schronienia w budynkach administracji. Na zewnątrz w potoku błota i ścieków bezradnie sunęła skazana na zagładę armada ubrań, przyborów kuchennych i pamiątek nie do zastąpienia. Spływająca deszczówka wpadała do rowów, stamtąd trafiała do strumieni, a potem do wezbranej huczącej Tennessee. Podczas gdy Południowcy układali worki z piaskiem nad brzegiem Szmaragdowego Potoku, przeklinając i krztusząc się od smrodu przelewającej się kloaki, Sarat i jej koleżanki ganiały porwane przez wodę przedmioty. Przemoknięte do suchej nitki wyławiały wszystko, co miało jakąkolwiek wartość praktyczną lub sentymentalną: ramki na obrazki, zwoje żyłki, flagi stanu i rebeliantów, a także klucze, przede wszystkim klucze. Pracowały w pocie czoła. Za namową Gainesa kilka tygodni wcześniej Sarat założyła niewielki klub, swego rodzaju drużynę skautek. Zdążyła zwerbować cztery młode rekrutki: siostry Singleterry z Alabamy, Charlie z Georgii (która posługiwała się imieniem swojego nieżyjącego młodszego brata) i Nadine z Missisipi. Dwa miesiące przed przybyciem do Patience Nadine straciła żuchwę podczas nalotu ptaków w Holly Springs. Chodziła z pokaleczoną skórą naciągniętą na metalową płytkę, która trzymała w kupie jej szczękę. Nadine nie mówiła. Z całej grupy to ją Sarat lubiła najbardziej. Napełniwszy torby, zanosiły je do budynku administracji. Tam Sarat otwierała boczne drzwi i wprowadzała dziewczyny

schodami na korytarz, z którego wchodziło się do gabinetu Gainesa. Układały uratowane przedmioty do wyschnięcia na rozłożonych na podłodze ręcznikach i wracały do pracy. O zachodzie słońca deszcz zaczął słabnąć; dwie godziny później z chmur już tylko pokapywało. Sarat pobiegła na północny kraniec obozu i stamtąd przyglądała się ciemnoszarym obłokom odpływającym nad krainę Niebieskich. Nazajutrz Sarat poinstruowała dziewczyny, żeby zaczęły wynosić ocalone przedmioty na dwór. Ułożyły je pod ścianą budynku. Zanim personel obozu zorientował się, co zrobiły skautki Sarat, przy prowizorycznym punkcie rzeczy znalezionych zgromadził się tłum uchodźców. Każdy rozglądał się za przedmiotami, które jak się wydawało, przepadły na zawsze, a gdy ktoś wypatrzył swoją własność, wydawał okrzyk radości, ściskał dziewczęta i nazywał je aniołami. Do południa wszystkie pamiątki zostały zwrócone właścicielom. *** Martina Chestnut długo stała przed swoim nienaruszonym namiotem. Przyglądała się jego obrzeżom, tam gdzie tkanina ciasno obejmowała stelaż. W płótnie nie znalazła najmniejszego rozdarcia, żadnego śladu po gwałtownej burzy. Okolica była jedną wielką błotną breją, namioty wszystkich sąsiadów albo się pozapadały, albo niewiele brakowało, by się złożyły; jedynie dom Martiny stał nietknięty. Przyszło jej do głowy, że czuwa nad nią opatrzność. Zaczęła się nawet zastanawiać, czy aby jakaś siła wyższa nie rozłożyła nad jej domostwem parasola ochronnego. Bo to przecież nie mógł być przypadek – na pewno wycierpiała tyle, że zasłużyła na ten drobny akt łaski. Inni oczywiście też swoje przeżyli: niektórzy przyjechali do obozu bez tej czy innej kończyny, ociemniali albo rozdarci z bólu po stracie bliskiej osoby; byli i tacy, którzy nie przypominali żywego człowieka, lecz pustą skorupę. Ale przecież ona też poznała, co to cierpienie. Ona też. Kiedy weszła do środka, zobaczyła, że dziewczynki siedzą na swoich łóżkach i czytają. Dana trzymała tablet, na którego

ekranie wyświetlał się artykuł z magazynu „Tumble” na temat elegancji znad Morza Czarnego i odrodzenia sceny modowej na północnym krańcu Buazizi. Sarah siedziała wyprostowana i oddawała się lekturze pożyczonej od Gainesa starej książki o historii Południa. – Jak wam się udało tak szybko wrócić? – spytała Martina. Nabrała powietrza; w namiocie unosiła się gorzko-słodka drażniąca woń chemikaliów. – Ona przez całą noc ratowała śmieci, a ja byłam tutaj – wyjaśniła Dana. – Dlaczego nie poszłaś do budynku administracji? – zdziwiła się matka. – Przecież ulewa mogła porwać namiot. Dana zachichotała. – Żartujesz? Wczoraj przyszedł Simon z chłopakami. Mają taki środek, dzięki któremu woda odbija się praktycznie od wszystkiego i w ogóle nie widać, że padało. Spryskali cały namiot. Ale trzeba przyznać, że w czasie burzy było głośno. Prawie nie zmrużyłam oka. Martina przeniosła spojrzenie na drugą córkę, która siedziała zatopiona w lekturze. – Wiedziałaś o tym? – spytała. Sarat wzruszyła ramionami. Martina zamilkła. Przeszła przez pokój bliźniaczek i udała się do swojej części. W ostatnim roku we trzy rozszerzyły swoją przestrzeń na cały namiot, ponieważ Simon zamieszkał poza obozem i tylko raz na kilka miesięcy spędzał w domu jedną albo dwie noce. Na swoim łóżku Martina znalazła kolejną paczkę od syna. Kartonowe pudełko po mikserze, zaklejone taśmą do pakowania. Dźwignęła je. Było ciężkie, ważyło dobre dziesięć kilogramów. Zaniosła je do pokoju córek i postawiła obok łóżka Sarat. – Weź to i rozdaj ludziom, którzy stracili namioty – powiedziała. – Co jest w środku? – spytała Sarat. – Nie obchodzi mnie to. Oddaj zawartość potrzebującym. – Jest ich mnóstwo. Mam się ograniczyć do sektora Missisipi

czy… – Sarat, po prostu zrób, o co cię proszę. – Dobrze. Martina wróciła do siebie i położyła się na łóżku. Prześcieradło było chłodne, a poduszka przyjemnie układała się pod głową. Po chwili dziewczynki usłyszały chrapanie matki. Dana, wciąż w tej samej pozycji, leżąc z nosem w tablecie, łypnęła na siostrę. – No idź – powiedziała. – Kiedy się obudzi, zmieni zdanie – odparła Sarat. – Będzie chciała wszystko odzyskać. – Wścieknie się na ciebie, kiedy zobaczy, że nie ruszyłaś pudła. Otwórz je. Wyjmiemy część rzeczy i powiemy, że reszty nie zdążyłyśmy rozdać. W ten sposób wszyscy będą zadowoleni. Sarat wyciągnęła z kieszeni scyzoryk, który dostała od Gainesa. Ostrze z początku było tępe, ale co wieczór pocierała je o szorstką stronę ostrzałki, aż zrobiło się nierówne z przeszlifowania, co Sarat błędnie wzięła za objaw dobrego naostrzenia. Przecięła taśmę i otworzyła pudełko. Wyjęła pierwsze, co zobaczyła – dwie skarłowaciałe pomarańcze z Północy; rzuciła je siostrze. Dana przebiła skórkę paznokciem, podniosła owoc do nosa i zaciągnęła się jego zapachem. – Musieli wybrać się aż do Wirginii, żeby je zdobyć – powiedziała. Sarat potrząsnęła głową. – Simon mówi, że walczą tylko w okolicy południowego krańca Smokies. Polują na członków tamtejszych milicji. Gdyby zapuścili się dalej na północ, natknęliby się na regularną armię Niebieskich. – Nie da się hodować pomarańczy w Tennessee – odparła Dana. – Za gorąco. One muszą pochodzić z Wirginii. – Nie chodzą po nie tam, gdzie one rosną. Mogli je dostać w porcie w Auguście, wybór towarów jest tam taki, że nawet Atlanta się chowa. Dana uśmiechnęła się znacząco.

– Niby skąd wiesz? Przecież nawet nie potrafisz pokazać na mapie, gdzie jest Augusta. – Właśnie że potrafię. A to wszystko prawda. Nikt nie ogarnia tego, co przypływa na statkach z pomocą humanitarną. Możesz ukraść połowę ładunku, i to zanim ktokolwiek zauważy. Sarat przejrzała pozostałą zawartość paczki. Rzuciła siostrze małą puszkę nerkowców, a sobie zostawiła opakowanie żelu morelowego. Odłożyła tubkę superkleju, zwój szpagatu i przybory do szycia – z przeznaczeniem dla uchodźców – a resztę zostawiła matce. – Ej, daj mi parę – powiedziała Dana, wskazując małą fiolkę tabletek przeciwbólowych. – Mama ich nie potrzebuje. – Nikt ich nie potrzebuje – odparła Sarat. – To na połamane kości. A ty na co chcesz je wziąć? – Na nudę – wyjaśniła Dana, unosząc nogi. Zaczęła machać stopami pod sufitem. – Łamie mnie od niej w kościach. Sarat przyjrzała się siostrze. Sprawiała wrażenie młodszej niż w rzeczywistości. Odkąd sięgała pamięcią, zawsze czuła, że Dana ma nad nią przewagę, tak jakby dysponowała wrodzoną wiedzą o tym, co oznacza bycie dorosłą. W ostatnich miesiącach zauważyła jednak zmianę w drugą stronę. Dana wydawała jej się teraz niewiarygodnie dziecinna, a jej zainteresowania – banalne i sztampowe. Odłożyła tabletki do kartonu i wsunęła pudło pod łóżko. Wróciła do lektury. Dana skubała pomarańczę, delektowała się każdą cząstką owocu i kładła sobie kawałki skórki pod nosem; udawała, że wyrosły jej wąsy. Nuciła pierwsze takty popularnej redgrassowej piosenki Julia’s Right, która poprzedniego lata podbiła obszar MAG i była bezwzględnie zakazana na północ od granicy z Tennessee. Utwór wykonywała gwiazda country Cherylene Cee, która użyczyła imienia żółwicy Sarat. – To kiedy powiemy mamie? – zapytała Dana. – O czym? – Przecież wiesz. O naszym wyjeździe. O Atlancie. Sarat westchnęła. Kiedy po raz pierwszy zwierzyła się siostrze z marzenia o podróży do stolicy Południa i znalezieniu pracy

przy rządzie Wolnego Stanu Południowego, Dana skwitowała jej słowa rechotem. „Niby do czego miałaby im się przydać młodociana uchodźczyni z Luizjany? – zapytała. I dodała: – Może jeszcze wystartujesz na prezydenta?”. Jednakże wraz z upływem miesięcy, w miarę jak obóz zapełniał się i powoli zaczynał pękać w szwach, a jego mieszkańcy musieli egzystować w coraz bardziej poniżających warunkach, pomysł ucieczki do miasta przemawiał do Dany coraz śmielej. Chwaliła się nim przed swoimi przyjaciółmi, aż w końcu Sarat pożałowała, że w ogóle poruszyła z nią temat Atlanty. – Nie zostawimy mamy i nie wyjedziemy tak po prostu – odparła Sarat. – Kto się nią zajmie? – Simon całkiem nieźle o nią dba – stwierdziła Dana, wskazując na paczkę ukrytą pod łóżkiem Sarat. – Simon bywa w domu raz w miesiącu. Przecież wiesz. – Czyli co, spędzimy tu resztę życia? Zaczekamy, aż przyjdzie kolejna burza i zmyje cały obóz albo nadlecą ptaki, spuszczą bomby i poślą nas do diabła? Wydawało mi się, że wszystko sobie przemyślałaś: że chcesz pracować dla rządu, żeby świat się dowiedział, jak nas traktuje Północ, i tak dalej. Ciągle mówisz, że chcesz coś zmienić. Nie zrobisz tego, mieszkając w Patience. – Wyjedziemy, Dano. Obiecuję. Ale musimy myśleć o swoich. Dana prychnęła. – O swoich? W tym obozie? Chyba żartujesz. Gdyby nie to, że wszyscy wiedzą, że Simon zadaje się z rebeliantami, a ty jesteś pupilką Alberta Gainesa, zaraz przyszliby tu i rozkradli to, co mamy. W tym obozie nie ma żadnych „swoich”. Jedyne, co nas łączy z tymi ludźmi, to to, że wszyscy jesteśmy po stronie przegrywającej tę wojnę. – Nie przegrywamy – powiedziała Sarat. – I nie jestem pupilką Gainesa. – Daj spokój. Spędzasz z nim każdy wieczór, czytasz wszystko, co ci podsuwa, i załatwiasz dla niego te jego sprawy. Wiesz równie dobrze jak ja, że dla rebeliantów jest tylko chłopcem na posyłki. Przychodzi do takich miejsc jak Patience, wyszukuje głupich i naiwnych, namawia do założenia garnituru farmera i

posyła na posterunek Niebieskich, żeby się wysadzili w powietrze. Zobaczysz, że niedługo tobie też każe to zrobić. – To mój nauczyciel – zaprotestowała Sarat. – I nic ponadto. – Wstała. Zdjęła torbę z haczyka zamontowanego na ścianie i przełożyła ją przez ramię. – Idę nad potok poszukać Simona – poinformowała siostrę. – Niedługo zacznie zmierzchać, wkrótce powinni przypłynąć. Nie mów mamie o Atlancie. I nie łykaj tych pigułek. *** Pachniało stęchlizną. Burza dokonała zniszczeń w całym obozie, ale uchodźcy powoli zaczynali odbudowę. Nie mając dokąd pójść, gromadzili się wokół uszkodzonych przez nawałnicę namiotów niczym przeciwciała w miejscu infekcji. Zmierzając w kierunku północno-wschodniego krańca sektora Alabamy, Sarat mijała ciągnące się w nieskończoność sznury, na których suszyły się na wietrze ubrania, pościel, flagi i koce. Tablety, radia i telefony sterczały z worków z ryżem. Niebo miało barwę matowej purpury. Nad MAG zapadał kolejny ciepły suchy wieczór. Woda w kałużach powoli wyparowywała. Sarat przecięła uszkodzone i pozbawione życia rzędy namiotów przy północnym ogrodzeniu. Przeszła obok namiotu, w którym trzymała żółwicę, i zapisała w pamięci, żeby później do niej zajrzeć. Kiedy dotarła do pozostałości autostrady numer 25, zobaczyła mężczyznę i chłopca zgarbionych pod ciężarem sporego bagażu. Zmierzali na północ, ku zawalonemu mostowi i przejściu granicznemu do kraju Niebieskich. Dopiero po chwili zorientowała się, że to Marcus Exum z ojcem. Nieśli na plecach wyładowane plecaki, a w rękach foliowe torby na zakupy; mężczyzna dodatkowo miał na szyi lornetkę. Sarat przez kilka chwil śledziła ich wzrokiem, patrzyła, jak zbliżają się do miejsca, w którym dawniej szosa krzyżowała się z rzeką. Przed wojną droga biegła dalej, prosto do Tennessee, ale teraz z wody wystawały tylko dwie wąskie betonowe barierki, będące niegdyś częścią obramowania autostrady. Tkwiły nad

powierzchnią niczym kamienne równoważnie. W oddali, za lasem wielkich czerwonych tablic wzbraniających wstępu, za zasiekami z drutu ostrzowego i ukrytymi wśród drzew stanowiskami snajperów, zaczynała się kraina Niebieskich. Sarat podeszła do Marcusa i jego ojca. Kiedy mężczyzna ją zobaczył, zaczął się w pośpiechu rozglądać za innymi, a gdy się przekonał, że jest sama, pokazał jej gestem, żeby sobie poszła. – Co robicie? – spytała. – Coś, co ciebie nie dotyczy – odparł. – Zmiataj, nie twoja sprawa. – Tato, daj spokój – wtrącił Marcus, odstawiając torby. – Pozwól mi się pożegnać. – Nie mamy czasu. Mogą w każdej chwili wrócić na stanowiska. – Proszę, daj mi chwilę. Marcus zsunął plecak z ramion. Urósł przez ostatni rok, ale nadal sięgał Sarat zaledwie do połowy piersi. Położył jej dłoń na ramieniu. – Odchodzimy, Sarat – powiedział. – Dziś w nocy przeprawiamy się na Północ. Nie wrócimy. – Zwariowaliście? Zastrzelą was, gdy tylko zbliżycie się do przejścia. Marcus pokręcił głową. – Tata ich obserwował. Od dwóch dni przejście jest nieobsadzone. Wzdłuż ogrodzenia nie ma ani jednego niebieskiego żołnierza. Nie wiem, gdzie się podziali, ale tutaj ich nie ma. Sarat spojrzała na majaczące w oddali przejście. Ukryte w zaroślach wieżyczki i stare szykany wyglądały jak zawsze. – Coś się wydarzy – powiedział ojciec Marcusa. – Szykują się do szturmu na ogrodzenie, chcą się przebić. – Powtarza pan to od lat – zauważyła Sarat. – Bo oni od lat się przygotowują. Sarat zwróciła się do Marcusa: – Chcieliście odejść tak po prostu? Bez pożegnania? – Byłaś zajęta – odparł Marcus. – Od pewnego czasu nie mieliśmy okazji porozmawiać. Nie chciałem zawracać ci głowy.

– Ale przecież jesteś moim przyjacielem. Marcus wbił spojrzenie w ziemię. – Zabieraj rzeczy – polecił jego ojciec. – Nie marnujmy więcej czasu. Marcus posłusznie założył plecak i podniósł torby – w jednej znajdowały się racje żywnościowe, termos z wodą i bielizna, a w drugiej lampa czołówka i niewielka kuchenka turystyczna. – Zajmij się Cherylene, dobrze? – poprosił. Sarat pokiwała głową. – I nikomu nic nie mów – dodał ojciec Marcusa. – Przyjdą i pozabijają nas wszystkich, jeśli nagle każdy zacznie próbować dostać się na Północ. Patrzyła, jak pokonują rzekę po wąskiej betonowej równoważni i wkraczają na zakazane terytorium. Ścieżka znajdowała się zaledwie kilka centymetrów nad wodą i miała niewiele więcej niż trzydzieści centymetrów szerokości. Szli ostrożnie, od czasu do czasu wystawiając ramiona w bok, żeby nie stracić równowagi. Kiedy dotarli do znaków ostrzegawczych, Sarat pomyślała, że za moment rozlegnie się huk wystrzałów i Marcus i jego ojciec wpadną martwi do wody. Nic takiego jednak nie nastąpiło. Wkrótce minęli szykany i zniknęli w zaroślach. Sarat stała i czekała jeszcze długo po tym, jak straciła ich z oczu. Wpatrywała się w nieruchomy krajobraz po drugiej stronie rzeki. Próbowała wyobrazić sobie, dokąd poszli. Być może za brązowym, porośniętym krzakami grzbietem znajdują się jasne, rozświetlone elektrycznym światłem miasta Północy. Albo rozległe pachnące pola uprawne, pełne pomarańczy, mandarynek oraz innych uprawianych na Północy egzotycznych owoców, o których nigdy nie słyszała. Może ci dwaj pielgrzymi znajdą schronienie i pracę w jednym z takich gospodarstw, a może zdradzi ich akcent i spękana od słońca skóra i zostaną zastrzeleni na rogatkach pierwszego miasta, do którego zawędrują. Wyobrażając sobie różne scenariusze, Sarat pomyślała o czymś jeszcze: o dezercji, o zdradzie. Czyn mężczyzny i jego syna nie wydał jej się jednak zdradą, lecz ponurym aktem rozpaczy. W

miarę jak z książek Alberta Gainesa poznawała historię stosunków Północy z Południem – historię pisaną przemocą – Sarat czuła coraz silniejszą odrazę do mieszkającego za granicą z Tennessee wroga. Teraz jednak, patrząc, jak jej przyjaciel znika w obcej krainie, pragnęła jedynie, aby był tam bezpieczny. I żeby żył, po prostu żył. *** Po tym, jak Marcus i jego ojciec zniknęli w oddali, Sarat poszła na wschód, w kierunku zatoczki Chalk. Znalazła rebeliantów nad brzegiem rzeki. Najpierw ich usłyszała – śpiew, rechot i głośne rozmowy – a dopiero potem zobaczyła. Przeważnie zachowywali się cicho, kiedy po zapadnięciu zmroku przepływali na tę stronę rzeki, ale tego wieczoru nawet nie próbowali utrzymać swojej obecności w tajemnicy. Wirginijscy Kawalerzyści, kompani Simona. Patrząc na nich, nie dało się ich w żaden sposób odróżnić od Władców Missisipi, Nowych Żuawów czy jakiejkolwiek innej grupy. Byli zwykłymi chłopakami z bronią, rozsypanymi wzdłuż granicy, wdającymi się w potyczki z wrogiem z Północy. Natknęła się na kilkunastoosobowy oddział na polance kilkaset metrów od zniszczonej autostrady. Przypłynęli na trzech seatokach i jednej większej łodzi z silnikiem na ropę; wszystkie stały zacumowane przy piaszczystym nabrzeżu wzdłuż plaży, częściowo zasłonięte przez ambrowce. Mężczyźni wyładowywali zabite gwoździami skrzynie. – Cześć, Sarat! – krzyknął podpity Kawalerzysta. Znała go, na imię mu było Eli, liczył sobie około dziewiętnastu lat, cztery lata wcześniej przybył do obozu z Dalton. – Ej, Simon, przyszła twoja siostra. – No, jeszcze głośniej – skomentował Simon, który leżał na piasku, opierając się o pomalowany na czarno kadłub łodzi; woda obmywała mu stopy. – Bo cię nie usłyszeli w Tennessee. Eli kucał przy niewielkim ognisku i doglądał ułożonych na osmalonej blasze grubych steków. Ogień tańczył, płomienie lizały

spód blachy, a drewno trzaskało od skapującej mieszanki tłuszczu i krwi. – Skąd macie mięso? – spytała Sarat. – Jeden z generałów Niebieskich był tak miły i nam je podarował – odparł Eli z szerokim uśmiechem na twarzy. Brakowało mu jednego z górnych siekaczy; brudne włosy opadały tłustą falą na czoło. Tak jak pozostali mył się rzadko, raz na kilka dni, ale tego wieczoru odór, jaki od niego bił, przegrywał z ciepłą słodyczą ogniska i odurzającą wonią pieczonego mięsa. – Te świnie z Północy codziennie mają taką wyżerkę – dodał. – Powiedz no, dziewczyno, kiedy ostatnio jadłaś steka. – Kiedyś, w Luizjanie – odparła. – Tutaj nigdy. – A te świnie codziennie się tym obżerają. Eli pochylił się i odkroił kawałek mięsa. Soczyste i tłuste z łatwością ustąpiło pod ostrzem myśliwskiego noża. Podał je Sarat. Żuła powoli, delektowała się tym, jak gorący, poprzerastany tłuszczem kęs jednocześnie poddawał się i opierał zębom. Spieczony brzeg smakował dymem z drzewa, środek był różowy i delikatny. Jak to możliwe, pomyślała Sarat, że ktoś, kto każdego dnia jada takie rzeczy i mieszka zaledwie kilka kilometrów od ludzkiej masy, która musi przetrwać na głodowych racjach, nie umiera ze wstydu? – Tylko uważajcie – ostrzegła Sarat. – Bo jeśli ktoś poczuje zapach, cały obóz zwali się wam na głowy. – Spokojna twoja ogolona. Dla nich też coś mamy – powiedział Eli, wskazując stojące na brzegu skrzynie. – Nie możemy tego rozdawać jak Święty Mikołaj prezenty na Gwiazdkę, ale prędzej czy później wszystko do nich trafi. Bóg wie, że na to zasługują. – Eli przebił stek nożem i obrócił go; to samo zrobił z pozostałymi kawałkami. Płomienie zasyczały i wystrzeliły w górę. Pochylił się do Sarat i zapytał cicho: – Słuchaj, a te rządowe chłopaki, co to ich przysłali po burzy, pojechały już sobie czy jeszcze się kręcą? – Gdzie tam – odparła Sarat. – Zmyli się, kiedy tylko przestało padać. – I bardzo dobrze – stwierdził Eli. – Niedoczekanie, żeby

położyli łapę choćby na jednym steku. Niech wracają do Atlanty, tam ich dobrze karmią. – Ale co: ukradliście to czy jak? – spytała. Uśmiech nagle znikł z jego twarzy. Rebelianci byli albo wychudli, albo umięśnieni, nie było w ich szeregach osób o przeciętnej budowie ciała; Eli należał do tej pierwszej grupy. Pomarańczowy blask ogniska rzucał cienie na zagłębienia poniżej jego szczęki. – Niczego nie ukradliśmy – powiedział. – Zdobyliśmy w walce. Oglądasz chyba za dużo niebieskich programów i czytasz za dużo gazet. Przez to myślisz, że nie da się ich pokonać. Odbierz im czołgi, ptaki i te wszystkie zabawki, za którymi się ukrywają jak tchórze, zrób tak, żeby stanąć z nimi oko w oko, a przekonasz się, że można z nimi wygrać. – Spokojnie – poprosiła. – Nie miałam na myśli nic złego. Eli znów się uśmiechał. – Wiem, dziewczyno. Podobno uczysz się u Gainesa. – Roześmiał się. – On cię uwielbia. Mówi, że masz większe jaja niż większość facetów. – Przekroił jeden ze steków. – Masz. Weź połowę mojego. Podziękowała mu i poszła nad wodę, do brata. Kilka kroków dalej na pniu powalonego drzewa siedzieli rebelianci, grali na gitarach i śpiewali starą, niegdyś bardzo popularną pieśń, którą niedawno wskrzesił pewien radykał i gwiazdor folku z Atlanty, dopisując nowy tekst do starej muzyki. Upojeni radochą chłopcy bełkotali słowa i rechotali z własnej muzycznej nieudolności. Ten, który dzierżył gitarę, niezgrabnie wybrzdąkał cztery otwarte akordy, nie pozwalając strunom wybrzmieć. Z rąk mi zabierz sztandar ten Bo to nie jest już mój kraj…4 Sarat usiadła na piasku obok brata. – Czołem, moja panno – odezwał się Simon. Miał na twarzy 4 Na melodię Knockin’ on Heaven’s Door Boba Dylana.

głupkowaty uśmiech. Stała przy nim do połowy opróżniona butelka radochy. Nad plażą unosiła się woń alkoholu, słodki jak miód aromat sfermentowanych owoców, starego chleba, wody z rzeki i wszystkiego, czego chłopcy używali, aby dodać mocy ciemnemu napojowi – od płynu przeciw zamarzaniu, przez terpentynę, po pokruszone środki przeciwbólowe. – Słyszałam, że coś świętujecie – zagadnęła. – Można tak powiedzieć. – Nie chcę psuć ci nastroju, ale mama jest na ciebie wściekła. – Niby za co? Nie zadziałało to, czym żeśmy spryskali namiot? – Zadziałało, ale ona uważa, że powinniście byli spryskać wszystkie namioty. Mówi, że sąsiedzi dziwnie na nią patrzą, bo ich namioty się zapadły, a nasz stoi jak nowy. Simon zarechotał i splunął. – Co ona sobie wyobraża? Że mamy na to czas? Nieważne. Powiedz jej, że przyjdziemy jutro pomóc ludziom w naprawach. Nie mogliśmy wcześniej, bo gdybyśmy natknęli się na rządowych żołnierzyków, musielibyśmy pokazać im, gdzie ich miejsce. A potem dziennikarze z Północy mieliby używanie: „Patrzcie, jak Południe walczy samo ze sobą”. Simon napełnił nakrętkę gorzałą i podsunął ją Sarat. Kiedy wyciągnęła po nią rękę, wlał zawartość do swojego gardła i uśmiechnął się szeroko. – Bardzo śmieszne – skomentowała. – Oślepniesz od tego. – Na to liczę. Zagrzebał pięty w piasku i wbił spojrzenie w śpiewających kolegów. Urósł przez ostatni rok, ale nie w górę – Sarat nadal przewyższała go o dobre osiem centymetrów – tylko wszerz, zrobił się bardziej zwalisty. W obozach rebeliantów nad brzegami Tennessee niektórzy Kawalerzyści zabijali czas, ćwicząc plastikowymi butelkami na mleko wypełnionymi piachem; Simon miał bicepsy jak górski grzbiet. Sarat zazdrościła im plastyczności ciała, tego, że będąc wciąż jeszcze chłopcami, potrafili wypchnąć swoją fizyczną formę w dorosłość niczym zwiadowcę na rozpoznanie. Przez całe życie niewiele ją obchodziło to, jak działa chłopięcy umysł, który

wyobrażała sobie jako zestaw lichych kół zębatych, obracających się w wiadomym kierunku, ale zawsze pragnęła mieć takie kowalne, przewidywalne ciało, które mogłaby rozbudowywać i wzmacniać, nie przyciągając zdziwionych spojrzeń. Chłopcy zawodzili po pijacku w bursztynowym blasku płomieni. – Wczoraj załatwiliśmy jedną szychę – odezwał się nagle Simon. – Kogo? – Nazywał się Pearson. Był generałem, dowódcą połowy oddziałów stacjonujących wzdłuż granicy z Tennessee. – O Jezu. Jak to zrobiliście? – Wyprawiliśmy się lasami daleko na wschód, dotarliśmy aż za Chattanoogę. Krążyliśmy tam przez ładnych kilka dni, obozowaliśmy niedaleko szlaku, którym Niebiescy dostarczali zapasy na górę Big Frog. Eli zastawił pułapkę: głęboko w ziemi zakopał dużą minę, a wyżej, nad nią, drugą, mniejszą. Duże miny nie wybuchają pod ciężarem człowieka, ale małe owszem. Zrobił to tak, żeby jedna uruchomiła drugą. Potem zatarasowaliśmy przejście pniem i czekaliśmy. Konwój nadjechał dopiero po trzech dniach. Zwykle jeżdżą w cztery LAV-y, ale tym razem zjawiły się tylko dwa. Myśleliśmy, że to zwykła wymiana trepów w Half Branch. Ale kiedy wysiedli obejrzeć pień, Eli przyjrzał się im przez lornetkę i mówi: „Słuchaj, jeden z nich ma gwiazdki na pagonach”. Patrzymy, a ten idzie przodem, jakby się popisywał, jaki to on ważny, i staje centralnie na minie. Mała odpaliła dużą i szlag trafił wszystkich poza dwoma. Potem od razu zbiegliśmy, dopadliśmy LAV-ów i zobaczyliśmy, że na pakach mają skrzynie z zaopatrzeniem. Było tego tyle, że nie daliśmy rady wszystkich zabrać. Simon wskazał palcem niebo. – Czuwał nad nami. Mówię ci, Sarat, że czuwał. Wiem to. – Nie powinniście świętować, tylko się ukrywać – zauważyła Sarat. – Przecież będą was szukać. Simon parsknął śmiechem. – Niby jak? Nic o nas nie wiedzą. Potrafią tylko budować mury i wysyłać ptaki, żeby wyręczały ich w brudnej robocie.

– Zamierzacie schować wszystko w obozie? – To w większości żywność – odparł Simon. – Część zmagazynujemy w namiotach przy ogrodzeniu od północy, a resztę rozdamy. Niech ludzie się najedzą. – To się wyda – powiedziała Sarat. – Kiedy cały obóz zacznie jeść steki, ktoś na pewno się zorientuje. – Będzie dobrze – stwierdził Simon. Objął siostrę i przyciągnął ją do siebie. Wsparła swoją gładko ogoloną głowę na jego ramieniu. – Skąd u ciebie te nerwy? Co się stało z tą dziewczyną, która za pięćdziesiątkę wskoczyła do Jeziora Gówna? – Po prostu bądź ostrożny. – Dopadliśmy jednego z nich, Sarat. Oni codziennie zabijają setki naszych, ale tym razem to my byliśmy górą. *** Sarat wróciła do obozu, poszła do budynku administracji i otworzyła boczne drzwi prowadzące do gabinetu Alberta Gainesa. Zastała go pochylonego nad stołem. Wykładał na talerz coś drobnego, czarnego i lśniącego. Był ubrany jak zwykle, w idealnie gładki jednorzędowy garnitur. Na szyi miał zawiązany w podwójny węzeł windsorski matowoszary krawat z haftowaną ozdobą: trzema gwiazdkami nad głową rycerza w zbroi i z tarczą z czerwonym paskiem. Kapelusz Gainesa leżał na stole. – Wejdź, wejdź! – zaprosił ją z uśmiechem. – Mam dla ciebie coś wyjątkowego. Sarat przyjrzała się stojącej na stole niewielkiej płaskiej puszce. Była otwarta, a w środku znajdowała się grudka sklejonych czarnych kulek. Napis z boku opakowania był w obcym języku, litery przypominały angielskie, ale wydawały się osobliwie zniekształcone, jakby uległy mutacji. Logo na etykiecie przedstawiało rybę w królewskiej koronie. – W Columbus płacą fortunę za marną podróbkę tego, co tu widzisz – powiedział Gaines. – Dziś możesz skosztować oryginału. Za darmo. Sarat dotknęła tego małym palcem. Na talerzu miała zaledwie

garstkę, zdecydowanie za mało na pełny posiłek, dlatego pomyślała, że może to jakaś bomba witaminowa, pigułka podobna do tych, które przychodziły z darami. – Co to? – spytała. – Najpierw spróbuj. Nie chcę ci obrzydzić. – Nie obrzydzi pan. – Kawior. Ikra. Rybie jajka – wyjaśnił. – Hm. Spróbowała. Kawior zostawił na jej języku okropny słonawy posmak. Skojarzył się Sarat z czymś bardzo odległym, z owocem nieznanego drzewa. Od razu go polubiła. – Skąd pan to ma? – Z Federacji Rosyjskiej – odparł. – Z drugiego końca świata. To prezent od naszego przyjaciela Joego. Przeszedł do wnęki kuchennej. Sarat usłyszała znajome tykanie tostera i po chwili Gaines wrócił z jej ulubioną grzanką z miodem. Usiadł obok i patrzył, jak Sarat je. Dysponował, wydawało się, nieskończoną cierpliwością do obserwacji. – Mam dla ciebie nową książkę – odezwał się. Podszedł do regału i wrócił z tomem w twardej oprawie. Sarat przyjrzała mu się i stwierdziła, że był zupełnie nowy, jakby dopiero co wyjechał z drukarni. Książka nosiła tytuł Kształcenie żołnierza Północy w czasach wojny i pokoju. Na okładce widniało zdjęcie przystojnego mężczyzny. Do tej pory większość pozycji, które podsuwał jej Gaines, nie miała na okładce żadnych zdjęć ani rysunków, jedynie nazwisko autora i tytuł. W tym przypadku jednak było inaczej: wizerunek tego człowieka zdecydowanie dominował, tak jakby tematem książki było to właśnie: jego oblicze. Portret był ucięty na wysokości piersi mężczyzny, tak że dało się zauważyć medale i odznaczenia na jego mundurze. – Jej autor nazywa się Joseph Weiland Jr. – powiedział Gaines. – Jest synem najwyższego rangą generała Niebieskich. – Po co mam czytać coś, co napisał jakiś typ z Północy? – spytała Sarat. – Przecież to i tak same kłamstwa. Gaines wskazał zdjęcie.

– Ten człowiek niedawno zdecydował się kandydować na prezydenta – oznajmił. – Przyjęło się, że gdy ktoś taki jak on ubiega się o najważniejszy urząd w państwie, przelewa mnóstwo słów na mnóstwo stron, opatruje okładkę własną fotografią i wypuszcza dzieło w świat. W ten sposób człowiek ten narzuca tym, którzy mają prawo głosu, swój starannie wypielęgnowany wizerunek, a robi to, myśląc rzecz jasna o wyniku wyborów. Ale nie dlatego czytamy tę książkę. Czytamy ją, ponieważ jej autor jest naszym wrogiem. I połowa tekstu, który zasadniczo miał być o nim, jest tak naprawdę o nas; ponieważ jesteśmy jego wrogami. Czytamy ją między wierszami, aby się dowiedzieć, co go w nas przeraża. Sarat wpatrywała się w Gainesa. Uwielbiała go słuchać, przepadała za jego intonacją i zachwycała się rozległym niewidocznym światem, którego rąbek uchylał dla niej swoimi przemowami. Nawet jeśli gubiła wątek i nie do końca rozumiała, i tak się uśmiechała, słuchała i pragnęła więcej. Gaines wstał od stołu. – Mam dla ciebie jeszcze jedną rzecz – powiedział. Wyjął coś z teczki. W następnej chwili stał za plecami Sarat, a jego dłonie i to, co w nich trzymał, ocierały się o jej szyję. Konopny naszyjnik, zrobiony z czarnych, białych i czerwonych nici. Gaines założył go Sarat i podał jej niewielkie ręczne lusterko. Przyjrzała się swojemu odbiciu. Naszyjnik był szorstki i wydawał się znoszony. – Co to oznacza? – spytała. – Kiedyś należał do mojej córki – wyjaśnił Gaines. – Chcę, żebyś go zatrzymała. – Dziękuję. Przez chwilę ujrzała w lusterku nie naszyjnik, lecz dłonie starca na swoich ramionach. Wysuszone i popękane kłykcie, bardzo krótko obcięte paznokcie. Te dłonie emanowały ciepłem, które powoli zaczęło wypełniać przestrzeń pomiędzy jej łopatkami, po czym rozlało się na plecy. Zanim pozwolił jej odejść, Gaines wręczył Sarat kolejne koperty do rozdania. Zapłacił z góry. Schowała szeleszczące banknoty z

Północy do torby i pożegnała się z nauczycielem. W nocy zaczęła obchód. Wróciła do namiotu przed świtem, położyła się i po raz ostatni w życiu zasnęła spokojnym snem. *** Kiedy obudziła się po południu, zobaczyła, że namiot jest pusty. Usiadła półprzytomna na łóżku i sięgnęła pod materac do pudła z racjami. Wyjęła tubkę żelu morelowego i wycisnęła sobie do ust porcję przesłodzonej pasty. Kilka minut później poczuła się jak nowo narodzona. Przebrała się w dżinsy i koszulkę z emblematem Orascom i wyszła. Bliżsi i dalsi sąsiedzi wspomagani przez rebeliantów naprawiali swoje namioty. Wiatr niósł zapach stęchlizny, ale też woń steków, śpiew i odgłosy pogodnych, zaprawionych alkoholem dyskusji. Cała zajadłość poprzedniego dnia znikła bez śladu. Mężczyźni i kobiety siedzieli na workach z piaskiem, popijali radochę i jedli mięso gołymi rękami, aż tłuszcz płynął im po brodach. Sarat przez kilka godzin krążyła między nimi najedzona, zadowolona i lekko podchmielona. Wieczorem, kiedy alkohol zaczął wyparowywać, poszła sprawdzić, jak się miewa jej żółwica. Dotarłszy na miejsce w północnej części sektora Alabamy, zobaczyła te same puste namioty co zawsze, ale za to dalej, za ogrodzeniem, coś się zmieniło. Wielkie reflektory na posterunku Niebieskich były włączone, światło spływało na milion zacienionych kształtów na ziemi. Sarat schowała się za jednym z namiotów i ostrożnie wystawiła głowę. Zobaczyła zgromadzony przy bramie tłum ubranych na czarno mężczyzn. Setki, może tysiące zasłoniętych twarzy. Przybyli starymi ciężarówkami jadącymi w luźnym szyku, uzbrojeni w karabiny, pistolety i maczety. W blasku reflektorów wyglądali jak ruchome kleksy, czarne tułowie z czarnymi kończynami. W swej masie przypominali pojedynczy wijący się organizm, przelewający się przez wyrwy w ogrodzeniu. Ujrzała ich i od razu

wiedziała, co się święci. Wycofała się i puściła biegiem z powrotem do centrum obozu. Biegła w cieniu namiotów, szybciej niż kiedykolwiek, a powietrze, które wpadało do jej płuc, było jak wir wodny. Do mijanych mężczyzn i kobiet krzyczała, żeby uciekali, żeby szukali schronienia. Że zbliżają się milicje. Nikt jej nie słuchał. Kiedy dotarła do swojego namiotu, usłyszała pierwsze odgłosy wystrzałów – nie te odległe, do których przez lata zdążyła się przyzwyczaić, ale znacznie bliższe, ogłuszające metalicznym hukiem. Potem dobiegły do niej krzyki. I kolejne salwy. Wpadła do środka. Siostra siedziała na łóżku z tabletem w rękach i oglądała koncert charytatywny grany w Kennesaw na rzecz Matek Południowej Republiki. Cherylene Cee właśnie śpiewała swój największy przebój. Dana zajadała wirginijskie pomarańcze i śpiewała razem z artystką. – Pamiętasz, jak nam odbijało na jej punkcie, kiedy byłyśmy małe? – zagadnęła i urwała, kiedy zobaczyła minę siostry. – Co się dzieje? – Milicja – wydyszała Sarat. – Przedarli się przez północne ogrodzenie. – Ilu? – Setki. Zbieraj się. Prędko. Gdzie mama? – Nie wiem. Może gra w karty u Eriki Yarber? A może jest z Larą? Nie wiem, nie wiem. Sarat chwyciła siostrę za ramię i razem wybiegły z namiotu. Na zewnątrz terkotały coraz głośniejsze serie z karabinów. Niektórzy ludzie wychodzili przed namioty i pytali zdziwieni, skąd to zamieszanie, ale tym razem Sarat milczała. Zaciągnęła Danę do budynku administracji, pobiegła do bocznego wejścia i otworzyła drzwi kluczem Gainesa. Potem zamknęła je z powrotem na klucz, razem z Daną zeszła na dół, do gabinetu w piwnicy, po drodze gasząc światło. W gabinecie bliźniaczki zabarykadowały wejście regałem z książkami i dla pewności podparły go stołem. Sarat wyłączyła wszystkie światła. Zaprowadziła siostrę do szafy, a sama odwróciła się do drzwi.

– Nie, nie idź tam – jęknęła Dana, uczepiając się rękawa Sarat. – Muszę znaleźć mamę – odparła Sarat. – Przecisnę się, a kiedy wyjdę, dopchnij za mną regał, dobrze? – Błagam cię – zapłakała Dana. – Przecież wiesz, że cię dopadną, zanim ją odszukasz. Zabiją cię. Nie mogę stracić całej rodziny, nie mogę stracić wszystkich, których kocham. Proszę cię, nie wychodź. Sarat popatrzyła na siostrę, zaskoczona nie tyle mieniącymi się czernią łzami na jej twarzy ani nawet paniką w głosie, ile mroczną kalkulacją, którą poczyniła Dana. Zaprowadziła ją do szafy i obie przycupnęły na podłodze. Echo salw było tak donośne, że zagłuszało nawet krzyki ludzi. Strzały padały szybkimi seriami albo pojedynczo, z krótkimi przerwami. Strzelanina trwała do późnej nocy. Umilkła dopiero nad ranem. W ciszy, która wtedy zaległa, zmęczona, oszalała ze strachu Dana zasnęła. Sarat pozostała u jej boku. W ciemności ich istnienie sprowadziło się do przyciszonych oddechów, wznoszących się i opadających piersi. Kanonada wprawdzie ucichła, ale pojawiły się inne dźwięki. Sarat wytężała słuch: chrzęst butów; członek milicji zadaje niezrozumiałe pytanie, dowódca odpowiada: „Dobrze wiecie, co robić”; błagania, przekleństwa; szuranie stóp, kilka osób, wspólny rytm, coraz bliżej, bliżej, rozkaz, by uklęknąć; znów błaganie, męski głos: „Przysięgam, nie jestem z nimi, przysięgam”. Głos docierający do piwnicy przez mury budynku, wyraźny, jakby mężczyzna stał z ustami przyciśniętymi do ściany. Potem cisza. Potem pojedyncze wystrzały, jeden po drugim. Potem cisza. Strzały padły znacznie bliżej niż wszystkie pozostałe i przez chwilę Sarat obawiała się, że mężczyźni wtargnęli do budynku. Co ma być, to będzie, ale nie umrę tu skulona, pomyślała. Wyswobodziła się z objęć śpiącej siostry, wyjęła z kieszeni scyzoryk i wstała. Po cichu odsunęła barykadę, na tyle, by móc się wymknąć, i zamknęła za sobą drzwi gabinetu.

Korytarz prowadzący do schodów tonął w ciemności i zdawał się nie mieć końca. Zbliżając się do wyjścia, Sarat próbowała wyobrazić sobie, jak wyglądają mordercy; myślała o nich jak o ludziach z Północy, których oglądała w telewizji: wszyscy bez wyjątku wysocy i umięśnieni, o upiornej cerze. W jej przeświadczeniu należeli wręcz do obcego gatunku. Przyłożyła ucho do drzwi i nasłuchiwała. Cisza. W końcu postanowiła wyjrzeć. Przez chwilę myślała, że straciła rachubę czasu. Wydawało jej się, że jest koło drugiej, trzeciej w nocy, że rzeź trwała prawie całą dobę. Tymczasem niebo było jasne jak w południe. Potem jednak blask zaczął szybko przygasać, ustępując czerni, i tak już pozostało. Nagle, gdzieś daleko na północy, Sarat usłyszała świst, ujrzała lecącą racę i ponownie fałszywa jasność zalała obóz. Sarat ruszyła powoli, przesuwając się wzdłuż ściany budynku. Od południowego wschodu i zachodu, od strony sektorów Georgii i Karoliny Południowej, dobiegały przekleństwa mężczyzn. Towarzyszyły im dźwięki chaosu: niszczonych, rozcinanych namiotów, stłumione wrzaski kobiet. Odgłosy wystrzałów, tym razem pojedyncze i sporadyczne. W sercu sektora Alabamy szalał pożar. Języki ognia wiły się pośród kłębów czarnego dymu. W oddali Sarat zobaczyła mężczyzn palących ciała. Za podpałkę służyły im podarte namioty, ubrania i materace. Płomienie trzaskały, przeskakiwały z jednej rzeczy na drugą i sięgały coraz wyżej. Wyszła zza rogu i ujrzała rząd trupów pod ścianą. Młodzi i starzy mężczyźni. Ustawiono ich pod murem, kazano klęknąć, a następnie rozstrzelano; tam, gdzie pocisk rozerwał ciało, na tynku widniała ciemnoczerwona plama. Sarat stała jak sparaliżowana. Wpatrywała się w ciała. Większość leżała na brzuchu albo na boku plecami do niej, ale te, które były zwrócone w jej stronę, miały otwarte czoła i groteskowe twarze, wykrzywione nie do poznania milczącą agonią. Zwłoki były jak mokre plamy na suchej ziemi. Emanowały

ciepłem. Sarat czuła je na skórze, wilgotne i prawdziwe jak para znad garnka pełnego gotującej się wody. Wiedziała, co to takiego: ciepło gasnącego życia. Ciepło tego czegoś, co opuszcza wtedy ciało. W ludzkiej masie dostrzegła znajomą twarz. Eli, Wirginijski Kawalerzysta, z którym rozmawiała, kiedy poszła na spotkanie z bratem. Szybko zaczęła rozpoznawać pozostałych – byli to rebelianci z oddziału Simona. Naraz straciła wszelką odwagę. Skamieniała ze strachu, niewidzącym wzrokiem spoglądała na stos trupów, wśród których – teraz już była tego pewna – znajdował się jej brat. Trzask płomieni, krzyki zabijanych, huk wystrzałów – wszystko to nieustająco trwało wokół niej, a niebo nad jej głową tętniło światłem i ciemnością niczym ogromne serce Boga. Z otępienia wyrwały ją głosy mężczyzn. Zbliżali się, byli tuż za rogiem. Po głuchych odgłosach, jakie wydawały ich buty na twardej ziemi, poznała, że to milicjanci. Usłyszała słowa wypowiedziane przez jednego z nich: „Powiedzieli, że do rana możemy robić, co chcemy. Wszystko jest nasze”. Wiedziała, że zauważą ją, gdy tylko wyłonią się zza rogu. Bez namysłu padła na ziemię i wczołgała się pomiędzy trupy mieszkańców obozu, nakryła się nimi. Ciepło, które wcześniej dotknęło jej ciała, teraz objęło ją całą, wniknęło w pory skóry. Leżała we krwi, pocie, ekskrementach i moczu zamordowanych. Nie zwracała uwagi na płyny, którymi nasiąkało jej ubranie, nie dbała o zapach, powtarzała jedynie w myślach prostą modlitwę: Panie Boże, nie pozwól, żeby mnie zobaczyli. Nie pozwól im mnie zabić. Wstrzymała oddech. Kroki były coraz bliżej. Czekała, nieruchoma jak martwi dokoła niej. Mężczyźni minęli ją i poszli dalej. Trwając wciąż w bezruchu, usłyszała kolejny odgłos; dobiegał z niedaleka, z jednego z namiotów po drugiej stronie alejki. Gardłowe dyszenie i trzask, jakby pękła kość. Kiedy ten dźwięk ucichł, rozległ się kolejny urwany krzyk. Przez szparę pomiędzy członkami martwych Sarat zobaczyła

mężczyznę wychodzącego z namiotu. Miał na sobie czarne dżinsy i czarną, wypuszczoną ze spodni koszulę. Z kieszeni wystawała mu kominiarka. Ujrzała jego twarz. Nie różnił się niczym od mężczyzn mieszkających w obozie. Nie różnił się niczym od innych znanych Sarat mężczyzn. Nie należał do żadnego obcego gatunku. Ruszył w stronę sektora Georgii, gdzie rozpalono kolejny stos. Sarat odczekała kilka chwil, a kiedy upewniła się, że odszedł i że nie zbliża się nikt inny, wysunęła się spod trupów, wstała i pobiegła do namiotu, z którego wyszedł mężczyzna. W środku zobaczyła Sabrinę, uchodźczynię z Missisipi, która uratowała się z bombardowania Hopewell. Rozpoznała ją, mimo że jej twarz przypominała krwawą miazgę. Miała przesuniętą żuchwę i zapuchnięte oczy w fioletowych otoczkach. Leżała na podłodze z wysoko podciągniętą spódnicą i rozpłatanym brzuchem. Jej pierś podnosiła się i opadała. Kiedy zauważyła Sarat, podniosła dłoń i przywołała dziewczynkę do siebie. Sarat wzięła ją za rękę i usiadła przy jej boku. Płótno pod kobietą było przesiąknięte krwią. Sabrina jęknęła i wypowiedziała słowo, którego Sarat nie zrozumiała. Zinterpretowała je jako prośbę o pociechę. Nie wiedząc, co powinna zrobić, sięgnęła po koc z darów i zasłoniła nim dziurę w brzuchu kobiety. Sabrina powtórzyła to samo słowo jeszcze kilka razy, po czym zamilkła. Sarat została w namiocie. Nadal trzymała kobietę za rękę, choć wiedziała, że nie ma już w niej życia. Nasłuchiwała. Mężczyźni przemieszczali się w kierunku północnej bramy, którą wtargnęli do obozu. Szli niedaleko. Pochód zdawał się trwać bez końca, jakby maszerowały tysiące. Wyobraziła ich sobie nie jako mężczyzn ani nawet ludzi, lecz jako mroczną, wieczną porę roku – pierwotną zimę. Kiedy ucichł tupot wojskowych butów i słychać było jedynie odległe trzaski wystrzałów, Sarat wyjrzała z namiotu. Przed sobą miała ścianę budynku, pod którą leżał stos trupów. Naraz pojawił się maruder, młody chłopak z karabinem przewieszonym przez ramię. Mijając zwłoki, zatrzymał się,

odwrócił do nich, rozpiął spodnie i zaczął oddawać na nie mocz. Sarat przyglądała mu się przez chwilę, po czym wyjęła z kieszeni scyzoryk i rozłożyła go. Wyszła na zewnątrz, zbliżyła się do stojącego plecami do niej mężczyzny. Już się nie bała. Poruszała się jak zjawa, jak zimna pożoga w dziewczęcej skórze. Podeszła blisko, wyciągnęła rękę i otworzyła ofierze gardło. Mężczyzna chwycił ją za dłoń, którą wykonała cięcie. Pchnęła go na ścianę. Upadli oboje, ona na niego, on na trupy. Z rany trysnęła krew. Sarat przygwoździła chłopaka i zaatakowała jego śliską od krwi szyję. W końcu przestał walczyć, ale ona dalej kroiła, tam i powrotem, tam i z powrotem, dopóki nie natrafiła na coś, czego nie była w stanie przeciąć. Wrzasnęła. Dźgnęła w tył głowy. Nóż zagłębił się w kości czaszki i utkwił w niej. Lewa dłoń Sarat zsunęła się z zakrwawionej rękojeści i przejechała po ostrzu. Nie czuła bólu, bo ból sam w sobie był środkiem znieczulającym. Ciepło życia opuściło mężczyznę, ale tym razem Sarat tego nie wychwyciła. *** Wolni Południowcy przybyli o świcie. Konwój z Atlanty wtoczył się przez bramy do obozu. Tuż za nim zjawiły się ciężarówki i autokary z symbolem Czerwonego Półksiężyca, a także garstka dziennikarzy. Żołnierze – chłopcy i młodzi mężczyźni, z których wielu nigdy nie brało udziału w walkach – wysypali się z pojazdów. Krążyli oniemiali pomiędzy trupami i stosami, celując do zjaw. Zagraniczni obserwatorzy i dziennikarze w milczeniu przystąpili do liczenia, fotografowania i ewidencjonowania zwłok. Nad Patience wstało słońce. Ci, którzy przeżyli – jedni okaleczeni, inni otępiali z szoku – zaczęli wychodzić z kryjówek albo z miejsc, gdzie ich porzucono. Członkowie personelu, którzy schronili się w budynku administracji, opuścili go, machając flagą Czerwonego Półksiężyca i głośno manifestując swoją przynależność do neutralnej organizacji. Kiedy Sarat, cała we krwi, wyłoniła się zza budynku, Czerwoni zauważyli ją, wycelowali z karabinów i kazali jej się zatrzymać.

Jeden z żołnierzy zawołał, że ma uklęknąć. Nie usłuchała. Zobaczyła to jedna z pracownic obozu, rozpoznała Sarat i powiedziała żołnierzom, żeby opuścili broń. – To uchodźczyni! – krzyknęła i podbiegła do dziewczyny. – Sarat, kochanie, odłóż ten nóż – odezwała się do niej. – Już po wszystkim. Sarat przeniosła spojrzenie z chłopców i ich karabinów na kobietę. Odepchnęła ją i ruszyła do budynku administracji. Zeszła po schodach i dotarła do gabinetu, w którym ukrywała się jej siostra. Zapukała trzy razy do drzwi, potem dwa, potem raz – tak brzmiał ich tajny szyfr, który od lat stosowały. Usłyszała szuranie po drugiej stronie. – To ja – powiedziała. – Odeszli. Dana powoli otworzyła drzwi. – Mój Boże – jęknęła, kiedy zobaczyła siostrę. – Co oni ci zrobili? – Chodź. Wyprowadziła Danę z budynku. Żołnierze Południa byli na dziedzińcu, gasili pożary i przeszukiwali namioty. Zakrywali białymi płachtami ciała albo to, co z nich pozostało, po czym układali je na noszach i zanosili do ciężarówek. Mężczyźni w maseczkach zakrywających usta i nos prowadzili rejestr zwłok. Dziennikarze fotografowali zabitych i przepytywali żywych, którzy patrzyli na nich niewidzącym wzrokiem. Garstkę zdrowych i całych mieszkańców obozu prędko zaprowadzono do czekających autokarów. Na widok rozmiarów masakry Dana zaczęła krzyczeć. Sarat wzięła ją w ramiona i przytuliła do piersi. – Zabili ich, prawda? – załkała Dana. – Mamę i Simona. Zabili ich. Poszły do jednego z autokarów, w którym w milczeniu siedziało kilkoro ocalałych. – Jedź z nimi – powiedziała Sarat. – Jeżeli mama i Simon żyją, odnajdę ich. Jeśli zginęli, też ich znajdę. Jedna z pracownic obozu podeszła do bliźniaczek. – Sarat, nie możesz tu zostać. – Pochowam swoich bliskich – oznajmiła dziewczynka.

– Żołnierze się tym zajmą. Twoi bliscy zostaną potraktowani z należnym im szacunkiem. Tobie jednak nie wolno tu zostać. W obozie nie jest bezpiecznie. Oni mogą wrócić. – Zostaję. Jeśli się to pani nie podoba, proszę kazać mnie zastrzelić. – Sarat zwróciła się teraz do siostry: – Niedługo znów będziemy razem. Przyrzekam. Dana wyjęła chusteczkę z kieszeni i opatrzyła nią ranę na lewej dłoni siostry, po czym ją przytuliła. – Moja piękna – powiedziała. Potem wsiadła do autokaru, a Sarat ruszyła w stronę dogasającego pogorzeliska sektora Missisipi. Mijała porozcinane namioty, wyważone drzwi. Krztusiła się swądem spalenizny. Dotarła do swojego domu. Drzwi zostały zniszczone, a dobytek jej rodziny porozrzucany po łóżkach i podłodze, ale w środku nie było nikogo. Poszła kawałek dalej, na drugą stronę alejki, do namiotu, w którym mogła przebywać jej matka, kiedy zaczął się atak. Tutaj również wyrwano drzwi z zawiasów. Sarat zatrzymała się na progu. Chciała przygotować się na to, co może zastać w środku, wyobrazić sobie pozbawione życia ciało matki, ale nie była w stanie tego zrobić. Jej umysł wzdrygnął się i podsunął jedynie nieprzekonującą, dziecinną linię obrony: moja mama nie mogła zginąć, bo jest moją mamą. Wszyscy umierają, tylko nie moja mama. W końcu weszła do namiotu. Krew na podłodze i ścianach, ale żadnych trupów. Na zewnątrz, przy rozwalonych drzwiach, zobaczyła ślady na ziemi. Szerokie pasy, jakby ktoś wyznaczał miejsce pod przyszły kanał. Wiedziała, dokąd ją zaprowadzą. Niedaleko tliły się czerniejące resztki wielkiego dogasającego stosu. *** Żołnierze pracowali w ciszy, Sarat ramię w ramię z nimi, obojętna na otaczający ją świat. Pomagała zakrywać ciała białymi płachtami i nosić je do ciężarówek. Trupy umieszczano na platformach, a gdy te były pełne, pojazdy odjeżdżały na południe,

a na ich miejsce zjawiały się nowe. Przed nocą udało się oczyścić obóz ze zwłok, ugasić płomienie i wysłać ocalałych do odległych szpitali. Większość żołnierzy dostała rozkaz powrotu do Atlanty, reszta miała pilnować Patience. Ci, którzy musieli spędzić noc w obozie, przeklinali swojego pecha. Martwi wprawdzie opuścili to miejsce, ale zapach pozostał. Tak jak ślady ich obecności. Sarat poszła na północ. W sektorze Alabamy postawiono wartowników wzdłuż poszatkowanego ogrodzenia, tak jak w pozostałych częściach obozu, ale z dwóch pilnujących go żołnierzy jeden spał na krześle, a drugi oglądał film na tablecie i żaden nie zwracał uwagi na dziewczynę. Wydawali się przekonani, że ludzie odpowiedzialni za masakrę w Patience nie wrócą. Reflektory Niebieskich, poprzedniej nocy oślepiająco jasne, teraz nie rzucały światła. Sarat weszła do namiotu, w którym trzymali z Marcusem zwierzęta. Zobaczyła, że mysz uciekła, ale żółwica pozostała w zagrodzie. Podniosła ją; Cherylene nie wystawiła głowy ze skorupy. Sarat zaniosła ją do centrum obozu i położyła na siedzeniu ostatniego autokaru. W Patience pozostała już tylko garstka ludzi, mężczyzn i kobiet w maseczkach i rękawiczkach, którzy dokumentowali szczegóły mordu. Fotografowali podziurawione kulami ściany budynków, zaschnięte plamy krwi na piachu. Sarat wróciła do gabinetu Alberta Gainesa. Zamknęła za sobą drzwi. Na zewnątrz czuła wszechobecny zapach spalenizny, tutaj – woń drewna, starego atramentu na papierze, butów z lakierowanej skóry i równo wyprasowanych garniturów. Zerwała mapy ze ścian. Wywróciła stół do góry nogami i obaliła regał. Powyciągała przedwojenne garnitury z szafy i pozrywała je z wieszaków. Rozbiła talerze. Zniszczyła zabytkowe księgi, podarła stronice i przełamała grzbiety. Potem usiadła na podłodze i zapłakała. Po pewnym czasie otworzyły się drzwi i do gabinetu wszedł Albert Gaines. Przestąpił połamany regał, okrążył przewrócony stół i usiadł naprzeciwko Sarat. Wyglądał jak przybysz z innego

świata w swoim nieskazitelnie czystym, nienoszącym śladu ziemi ani krwi garniturze. – Przyjechałem, jak tylko się dowiedziałem – odezwał się. – Czy twoja rodzina przeżyła? – Mama nie żyje, ale nie mogę znaleźć jej ciała – odparła Sarat. – Mój brat nie żyje, ale nie mogę znaleźć jego ciała. – To była Dwudziesta Pierwsza Kompania z Indiany. Nie wojsko, tylko milicja, ale ktoś z dowództwa Niebieskich na pewno wiedział, co zamierzają… – Niech pan o nich nie mówi – poprosiła. – Nie chcę już o nich słyszeć. Nie chcę o nich czytać, zapamiętywać nazw stolic ich stanów, uczyć się o tym, ile zła nam wyrządzili. – Czego w takim razie chcesz? – Chcę ich zabijać. Zasłoniła twarz dłońmi. Nie ujrzała cienia uśmiechu, który przemknął wtedy przez usta jej nauczyciela.

Gabinet Wojny. Archiwum orzeczeń o odszkodowaniach (wyjątek) Numer sprawy: 091682 Nazwisko wnioskodawcy: Chestnut, Martina (zmarła/wniosek najbliższego krewnego) Podsumowanie sprawy: A) Oświadczenie stron Organem wydającym ostateczne orzeczenie o odszkodowaniu jest Departament Wypłat Kondolencyjnych Połączonego Biura Odszkodowań (dalej zwany „Płatnikiem”). Orzeczenie zostaje wydane na mocy Ustawy o odszkodowaniach krajowych w sprawie MARTINY CHESTNUT oraz 3 zależnych od niej osób (1 pełnoletniej płci męskiej i 2 niepełnoletnich płci żeńskiej, dalej zwanych „Beneficjentami”). Obie strony przyjmują i akceptują nieodwołalne orzeczenie w związku ze zdarzeniem opisanym w części B. Orzeczenie oraz wysokość odszkodowania stanowią wyłączną decyzję Płatnika i są ostateczne. B) Szczegóły zdarzenia Beneficjenci ucierpieli wskutek wydarzenia, które miało miejsce w zarządzanym przez Czerwony Półksiężyc ośrodku dla uchodźców w Missisipi („Obóz Patience”). Zgodnie z ustaleniami komisji śledczej zdarzenie zostało zakwalifikowane jako sytuacja II klasy (poważna); opanowana. Kategoria: inne/nieokreślone. C) Charakter szkód Chestnut, Martina (pełnoletnia, płeć żeńska): zgon Chestnut, Simon (pełnoletni, płeć męska): przeniesienie; uraz I stopnia (głowa)

Chestnut, Dana (niepełnoletnia, płeć żeńska): przeniesienie Chestnut, Sara (niepełnoletnia, płeć żeńska): przeniesienie; uraz IV stopnia (lewa dłoń) D) Harmonogram wypłat Beneficjenci otrzymują przydział mieszkaniowy (Dom Pomocowy 027, Lincolnton, Georgia) dla przeniesionych (3 lub więcej osób). Beneficjenci otrzymują również świadczenie pieniężne: 5000 dol. za zgon, 2500 dol. za uraz I stopnia oraz 100 dol. za uraz IV stopnia. E) Wejście orzeczenia w życie oraz prawo do odwołania Przyjęcie orzeczenia przez Beneficjentów oznacza ich zgodę na całkowite zrzeczenie się odpowiedzialności przez rząd federalny oraz wszelkie jego agencje (patrz Aneks A: Polityka gestu skruchy. Zasady i warunki). Beneficjenci niniejszym oświadczają, że rezygnują z prawa do odwołania w tej sprawie.

III Październik 2086 roku Lincolnton w stanie Georgia Rozdział dziewiąty W miejscu, przez które opuścił go szatan, widniało znamię. Ludzie pokonywali wiele kilometrów, żeby móc go dotknąć, ucałować i pogłaskać rozcięcie na jego czole – żeby zobaczyć kalekiego Cudownego Chłopca. Bywało, że siedzieli w milczeniu, a jedyne dźwięki w mieszkaniu dochodziły z kuchni, gdzie jego opiekunka Karina Chowdhury przy pracy nuciła stare pieśni gospel. Zdarzało się też, że mężczyźni i kobiety, którzy przybywali do chłopca, modlili się albo śpiewali. Czasem dostawali paroksyzmów; wtedy płakali i zwracali się do niego imionami własnych dzieci. Chłopiec godził się być dla nich naczyniem. Siedział niemy, spokojny jak obłok, a po jego ciele błądziły drżące dłonie. Dom wzniesiono nad rzeką Savannah, niedaleko miejsca, w którym zatopiona Joy Road łączyła się z Chamberlain Ferry Road. W okolicy znajdowało się więcej podobnych budynków, ciągnęły się na północny zachód aż do Elijah Clark i na południowy wschód prawie do samej Augusty. Proste ranczerskie chaty z prefabrykatów z taniego drewna, obite winylowym sidingiem. Materiały do budowy przewożono barkami kursującymi po rzece. Od wybuchu wojny postawiono ich zaledwie trzydzieści, z czego jeden spłonął do szczętu po uderzeniu pioruna, a na drugi spadł z nieba niedziałający, lecz – jak się okazało – nadal groźny ptak. Pozostałe Domy Pomocowe zajmowali uchodźcy z najdalszych zakątków Stanu Południowego, zwycięzcy ponurej

loterii; ci, którzy ocaleli. Wiosną, kiedy burze traciły na intensywności, błoto płynące Savannah barwiło jej wody na brązowo. Augusta była ostatnim głębokowodnym portem na rzece, ale mniejsze jednostki transportowe nierzadko zapuszczały się dalej, aż do Hartwell. Przemieszczały się w górę nurtu w cieniu okalającego Karolinę Południową muru strefy kwarantanny. Łodzie posuwały się powoli, wioząc ładunek zbóż, paneli słonecznych i przemycanej broni. Ochraniali je żołnierze MAG, rebelianci albo najemnicy. *** Karina przyjechała z samego rana. Wykołysało ją w tik-toku na gruntowej drodze prowadzącej z Lincolnton na kraniec cypla, gdzie mieszkali Chestnutowie. Kiedy się zjawiła, gospodarze jeszcze spali. Wyłączyła telewizor i sprzątnęła talerze po kolacji, potem poszła do kuchni. Wszystko było na swoim miejscu, dokładnie tam, gdzie to zostawiła. Na blacie wyspy nadal leżała rozsypana garść mąki z sorgo. Codziennie wieczorem Karina celowo rozrzucała odrobinę na blacie i zapamiętywała kształt, który się utworzył. Rano porównywała mączny pejzaż z obrazem w swojej pamięci i w ten sposób orientowała się, czy chatę odwiedziły duchy. Łypnęła na wyspę – dziś nie, żaden nie przyszedł. Przez tylne drzwi i po trzech zapadających się schodkach można było wyjść z kuchni na nachylone ku rzece podwórze, sporej wielkości działkę, ciągnącą się, jak mogłoby się wydawać, niemal bez końca we wszystkich kierunkach – poza tym prowadzącym do wody. Obejmowała niewielki przydomowy warzywnik, pobliskie zarośla i nawet część okolicznego lasu, w który Savannah nieustannie wdzierała się nowymi odnogami. Od najbliższych sąsiadów dzieliło Chestnutów kilka kilometrów, nie dochodziło tu echo krwawych walk w Tennessee, nie kręcili się ludzie z Lincolnton albo innego miasteczka. Nikt ich też nie odwiedzał, jeśli nie liczyć osób pragnących dotknąć rany Simona i zmówić modlitwę. Jedynymi ludźmi, którzy spoglądali na to miejsce, byli członkowie rodziny,

strażnicy na wieżyczkach na murze wokół Karoliny po drugiej stronie rzeki oraz rebelianci przypływający raz w tygodniu z towarami i żywnością. Pewnego razu w porywie szczerości panienka Dana wyznała Karinie, że Chestnutowie od zawsze mieszkali nad rzeką albo w cieniu muru. Wiecznie ograniczeni, wiecznie uwięzieni – przez ruch, przez bezruch. Szare pnie klonów chłonęły blask porannego słońca. Chude, rachityczne drzewa kołysały się na wietrze. Od czasu do czasu z gałęzi spadał krwistoczerwony liść, a wtedy Karina goniła za nim, aby dodać go do kolekcji. W tajemnicy chowała go razem z innymi pomiędzy stronicami Biblii, którą trzymała pod łóżkiem Simona. Kiedy liście były całkiem wyschnięte i bardzo łamliwe, kruszyła je i wsypywała do Simonowego naparu z rumianku. Wierzyła, że czerwone liście leczą; wierzyła również, że Simon wraca do zdrowia. Na tym polegała jej praca – dbała o dom Chestnutów i opiekowała się Simonem, Cudownym Chłopcem. Formalnie zatrudniał ją Wolny Stan Południowy, ale na Atlantę nigdy nie mogła liczyć, ta bowiem nie wypłacała pensji na czas i w takiej wysokości, jak zostało ustalone. Mimo to Karina robiła, co do niej należało. Była z wykształcenia pielęgniarką, w początkowej i środkowej fazie wojny zajmowała się rannymi Południowcami. *** Tego ranka w błękicie wody odbijały się białe podbrzusza chmur. Powietrze było wilgotne, pachniało ziemią i specyficznym zapachem spoza muru. W górę rzeki mozoliła się pogłębiarka, zostawiając na wodzie za sobą czarny ogon. W okresach pomiędzy sezonami burz na Savannah wypływały jednostki, które przemierzały rzekę tam i z powrotem i zmieniały kształt jej koryta. Karina zzuła sandały i poszła nad wodę. Piach miał barwę karmelu i przyjemnie chłodził podeszwy stóp. Objęła wzrokiem szerokie koryto i oczyszczającą je wielką łychę pogłębiarki. Po drugiej stronie rzeki jakiś młody mężczyzna zakotwiczył swojego

rozpadającego się sea-toka u stóp muru i czerwoną farbą w spreju napisał na betonie dwie litery: ŚN. W Auguście mur strefy kwarantanny zamienił się w tryskający żywymi kolorami mural, ale tutaj, w głębi lądu, jego szara betonowa powierzchnia była prawie nietknięta. Strażnicy na wieżyczce przyglądali się młodemu wandalowi z obojętnością. Gdyby postanowił zarzucić linkę, wspiąć się na prawie dziesięciometrową ścianę i przedostać do kraju Spowolnienia, zapewne pozwoliliby mu na to. Interesowali się wyłącznie tymi, którzy próbowali opuścić Karolinę Południową, i jeśli w nocy rozlegał się huk wystrzału, to zawsze tylko po jednej stronie i w jednym celu. W Lincolnton mówiło się, że w podmywanych przez Savannah nadrzecznych lasach roi się od duchów Karolińczyków, którym prawie udało się uciec, ale tak naprawdę był to jeden z najbezpieczniejszych regionów w całym państwie Czerwonych. Znad wody Karina poszła do warzywnika. Tydzień po tym, jak powiedziała panience Sarat, że zamierza spróbować wyhodować jakieś warzywa, do brzegu przybiła łódź rebeliantów z ładunkiem gęstej czarnej ziemi, żyznej gleby ze wschodu, w której Karina ochoczo posiała buraki, rzodkiewkę, rabarbar, sałatę i groszek. Mimo że sumiennie je podlewała i chroniła przed upałami i ulewnymi deszczami, rośliny nie chciały się przyjąć w obcej ziemi. Dziś jednak dostrzegła kiełek, pojedynczy zwinięty listek, któremu udało się przebić. Był mizerny, bladozielony; wiedziała, że nie przetrwa. Ale może gdzieś głębiej, tam gdzie sięgają korzenie, pozostawi po sobie jakiegoś rodzaju genetyczne dziedzictwo, odciśnie swoje piętno i może kolejna roślina, którą Karina posadzi w tym miejscu, urośnie nieco wyższa. *** Odwróciła się i zobaczyła kroczącą powoli przez podwórze Cherylene. Po tym, jak zaczęła pracować u Chestnutów, przez pewien czas zastanawiała się, dlaczego wśród dowożonych raz w tygodniu zapasów często znajdują się ślimaki i świerszcze – dopóki nie natknęła się na drepczącego w ogrodzie żółwia.

Wróciła nad rzekę. Blisko brzegu stał przenośny sprzęt do odsalania – pudło wielkości i wagi lodówki. Żeby przywieźć je aż tutaj, rebelianci musieli wykorzystać stary holownik na ropę. Urządzenie opierało się na dwóch kantówkach i zanurzało swój gumowy ryj w słonawej wodzie. Karina rozłożyła panele, które składały się jak skrzydła motyla, i skierowała je ku porannemu słońcu. Zaczęły powoli chłonąć promienie. Odsalarka przebudziła się i po kilku chwilach w jej zbiorniku zaczęło szumieć. Urządzenie przystąpiło do oczyszczania wody rzecznej zasolonej przez ocean, który wdarł się na nisko położone tereny. Zasilany energią słoneczną aparat był w stanie wyprodukować siedem i pół litra wody pitnej na godzinę. Czysta woda powoli skapywała do niebieskich pojemników. Zasilany ropą pracował dwa razy szybciej. Karina wiedziała, że panienka Sarat przykazała, aby wszystko w domu działało na stare zakazane paliwo, lecz panele też świetnie wykonywały swoją robotę, dlatego ilekroć młoda kobieta zaszywała się na kilka tygodni w północnych lasach na granicy z Tennessee, Karina ograniczała się do paneli. Panienka Dana przyjmowała niewzruszoną postawę w obecności siostry, ale kiedy panienka Sarat wyjeżdżała, przestawała dbać o takie rzeczy. Po powrocie panienki Sarat dom znów zaczynał buczeć i cuchnąć starym rozklekotanym agregatem diesla. No ale nie było dyskusji; panienka Sarat nie uznawała kompromisów. Nadpłynęła łódź rebeliantów. Karina rozpoznała młodego mężczyznę siedzącego u steru: Henry Alabamczyk, były Kawalerzysta. Przez ostatnie sześć miesięcy Zjednoczonym Rebeliantom z Atlanty udało się połączyć siły większości grup powstańczych, zbratać je pod wspólnym sztandarem. Mimo to niektórzy wciąż demonstrowali przywiązanie do dawnych podziałów i w ramach protestu zamiast nazwiskami posługiwali się nazwami swoich ojczystych stanów. Henry pokierował łodzią tak, że jej dziób zarył w błocie niedaleko miejsca, w którym stała Karina, i rzucił kotwicę. – Dzień dobry, moja droga – odezwał się.

– Witaj, Henry – odpowiedziała. – Znów się spóźniłeś. – Czyżbyś miała zły dzień? Przecież nie minęła nawet godzina. Karina podciągnęła spódnicę do kolan i weszła do wody. Zignorowała Henry’ego i sięgnęła do łodzi po dużą torbę z żywnością. Mężczyzna wyjął jeszcze trzy. – Postaw je tutaj. – Wskazała miejsce przy warzywniku. – Chętnie zaniosę do domu, żaden kłopot. – Wystarczy tutaj. Henry postawił torby na ziemi. Wrócił do łodzi i przyniósł dwie zamknięte stalowe skrzynie. Ostrożnie umieścił je na ziemi obok toreb. Potem z pomocą Kariny wyładował beczkę ropy i zataszczył ją do znajdującego się przy ścianie domu schronu przeciwburzowego. Karina przekręciła kluczyk w kłódce i otworzyła właz. Oboje zeszli po schodach. Chestnutowie trzymali tutaj rzężący agregat. W ciemnym wilgotnym pomieszczeniu dominował intensywny zapach słodkiej żółci, zapach ropy. Ta woń zawsze budziła w Karinie odległe wspomnienia z dzieciństwa spędzonego po drugiej stronie globu: przywodziła na myśl tankowanie wojskowych dżipów, potężne, niemożliwe do ugaszenia pożary szybów, opatrywanie ran przy świetle czołówek. Zapach dawnych paliw nieodmiennie kojarzył jej się z wojną. Poszli z powrotem nad rzekę. Henry zatrzymał się i stał przez chwilę, przyglądając się Karinie. Uśmiechnął się. – To co, popłyniesz ze mną czy nie? – spytał. – Wracaj do domu, Henry – odparła. – Wybierz się do Augusty choć ten jeden raz – poprosił. – Na dwa dni. Oprowadzę cię po promenadzie. Znają mnie we wszystkich barach. Zobaczysz, że będziesz się dobrze bawiła. – Może najpierw przekonajmy się, jakim wynikiem zakończy się wojna – zaproponowała. – Nie chciałabym się zadawać z kimś, kto będzie po stronie przegranych. – Chryste, chłopaki mieli rację – skomentował. – Ty naprawdę jesteś za stara, żeby się zabawić. Uśmiechnęła się. – Dziękuję za dostawę. Przekażę panience Sarat, że nas

odwiedziłeś. Szelmowski uśmiech zniknął z jego twarzy. Henry wsiadł do łodzi, odbił od brzegu, wypłynął na środek rzeki i wkrótce zniknął Karinie z oczu. Zaniosła stalowe skrzynie na skraj podwórza, gdzie stała drewniana szopa, do której wchodziło się przez zaryglowane łomem drzwi wiszące na przeżartych rdzą zawiasach. Szopa była stara, starsza od domu, a nawet od drzew; postawiono ją w czasach, gdy morze jeszcze nie pochłonęło nadbrzeżnych miast, a rzeka nie sponiewierała dawnych brzegów i nie wyżłobiła nowego koryta. Z zewnątrz obito ją szarymi sękatymi deskami, poznaczonymi czerwonawobrązowymi smugami; wyglądało to tak, jakby drewno również zardzewiało. Karina usunęła łom. Drzwi opadły i uchyliły się. Wniosła skrzynie do środka i postawiła je na stole warsztatowym, tak jak ją poinstruowano. Stół stanowił jedyny element wyposażenia chaty. Półki na ścianach były opróżnione, a okna zasłonięte starymi kocami z darów. Niedługo wróci panienka Sarat, otworzy skrzynie, przeniesie ich zawartość w zupełnie inne, odległe miejsce i szopa znów będzie stała pusta. Dopóki to nie nastąpi, skrzynie mają pozostać nietknięte, a łom wymieniony na kłódkę z zamkiem szyfrowym – takie dostała polecenie. Ma nie zaglądać do szopy i omijać ją z daleka, kiedy wyjdzie z Simonem na spacer. Wiedziała, co jest w środku. W niejasny, niewypowiedziany sposób zdawała sobie sprawę, czym zajmuje się panienka Sarat. Wiele osób się tego domyślało, ale każdy milczał. W Lincolnton Chestnutowie chodzili w glorii świętych jako ci, którzy ocaleli z masakry w Patience i byli orędownikami sprawy Południa. W Atlancie politycy pisali do nich listy pochwalne. W Auguście nie było robotnika portowego, który nie znałby ich nazwiska, ani właściciela baru, który nie postawiłby im na koszt firmy. Zatem Karina wiedziała. Ale inaczej niż wszyscy nie podziwiała panienki Sarat ani nie otaczała jej nabożną czcią. Przecież ta dziewczyna była jeszcze dzieckiem, miała siedemnaście lat, mniej niż połowę tego co Karina. Doświadczenie podpowiadało Karinie,

że najskuteczniejszym żołnierzem, najmniej obciążonym strachem jest ten, kogo złamano w dzieciństwie. Z wiadomości i plotek czerpała wiedzę na temat tego, przez co przeszły bliźniaczki. A ponieważ wiedziała – również rozumiała. Co jednak nie oznaczało bynajmniej, że musiała się tym zachwycać. Zaniosła torby do kuchni. Były pełne nietypowych towarów, których nie mogła kupić w mieście, takich jak herbata ulung, bandaże ze skorupek krewetek, środek przeciwbólowy, który ludzie nazywali „nastawiaczem kości”, leki przeciwpadaczkowe, kawior z Federacji Rosyjskiej. Przygotowała śniadanie. Simon jadał półpłynną jajecznicę, bez masła i niesoloną. W południe, kiedy powieki zaczynały mu ciążyć, robiła mu kanapkę posmarowaną czekoladą i żelem morelowym. Po jedzeniu przez kilka godzin tryskał energią. Potem, odprawiwszy zawodzących pielgrzymów, zabierała go na spacery po lesie. Często bywało, że gdy panienka Sarat wyjeżdżała w sobie tylko znane miejsca, a panienka Dana zaszywała się w porcie w Auguście, zostawali sami, we dwoje, i przechadzali się, trzymając się za ręce. Simon zachwycał się pomarszczonymi kilwaterami kryp, szelestem suchych liści pod stopami oraz tym, jak promienie słońca padają na to miejsce z tyłu jego głowy, na którym nie chciały rosnąć włosy. Czasem dostrzegał fioletowe albo pomarańczowe kwiaty – osobliwe życie, które trwało i rozwijało się pomimo skwaru i burz – wskazywał je palcem, a Karina, która nie znała ich nazw, wymyślała je dla niego: wielkodźmy, ranne świątki, lafioletki zwyczajne, lafioletki południowe. Przygotowawszy śniadanie, obudziła Simona. Jego pokój był prawie pusty, jak zresztą cały dom: szafka nocna, szafa i łóżko – to wszystko. Panienka Sarat kierowała się żelazną zasadą dotyczącą dekoracji, a brzmiała ona: żadnych dekoracji. Żadnych obrazów ani fotografii na ścianach, żadnych wazonów z kwiatami w salonie, żadnej wycieraczki z napisem „Witamy!” przed drzwiami. Dawniej na dachu sterczał żelazny wiatrowskaz – kogucik na obrotowej strzale – ale jeszcze tego samego dnia,

kiedy Chestnutowie się wprowadzili, panienka Sarat wdrapała się na górę i strąciła go na ziemię. Jedynym wyjątkiem od tej reguły był szkaradny ceramiczny posążek Matki Bożej z Guadalupe, który stał na szafce przy łóżku Simona. Miał milion pęknięć i zbierał więcej kurzu niż cała reszta domu. Mimo to panienka Sarat zakazała Karinie go dotykać. Simona obudził zapach Kariny, zanim ona sama weszła do pokoju – przesłodzone perfumy lawendowo-waniliowe; wiedziała, że Simon za nimi przepada. Otworzył oczy z uśmiechem na ustach. Włożyła ubranie w jego ulubionych kolorach, ciepłych i jasnych czerwieniach oraz żółciach – miała na sobie powłóczystą spódnicę w słonecznikowy wzór. Uklękła przy nim. Wziął ją za rękę. Pochylił się i pocałował ją w policzek mokrymi od nocnej śliny ustami. To był postęp – etap, który ukrywała przed bliźniaczkami. Wiedziały, że ich brat zaczął przypominać sobie imiona i odpowiadać na pozdrowienia, a także myślały, że umiał już samodzielnie się ubrać, ale nie miały pojęcia, że odzyskał również czułość. – Dzień dobry – powiedziała. – Dzień dobry – powtórzył, naśladując jej intonację i modulację. Pomogła mu zdjąć piżamę i włożyć czystą białą koszulkę i dresy, które rozciągnęły się pod naporem jego rosnącego brzucha. Tycie i odkładanie się kolejnych warstw tłuszczu Karina traktowała jako oznakę tego, że Simon wraca do zdrowia. Przez kilka pierwszych tygodni po przyjeździe tutaj przyjmował wyłącznie mleko i przecier jabłkowy. Pewnego okropnego poranka rodzina odkryła, że pojawił się u niego obezwładniający strach, wywoływany przez zapach smażonego mięsa. Dziś jadł już więcej, nadal grymasił jak małe dziecko, ale jadł. Zaprowadziła go do kuchni i posadziła na krześle przy stole. Potem wróciła do pokoju i pościeliła łóżko. Pościel była uszyta z doskonałej jakości bawełny z Buazizi i pochodziła z przemytu, od rebeliantów. *** W południe przyszły kobiety. Przybyły kilka minut za wcześnie.

Karina zobaczyła przez okno w salonie, jak kręcą się przy bramie na końcu podjazdu. A niech czekają, postanowiła. Wiedziała, że jeśli wpuści je kilka minut przed czasem, wkrótce zaczną się zjawiać jeszcze wcześniej, potem dowiedzą się o tym inni i będą robili to samo, aż w końcu plan dnia, którego Karina bardzo starała się pilnować, zda się psu na budę. Równo o dwunastej poszła podjazdem do bramy. Kobiety tłoczyły się spocone w tik-toku. Kierowcą była Kristin, która upierała się, żeby wszyscy nazywali ją Wdową Bentley. Obok siedziała jej córka Leslie, a z tyłu matka Eleanor. Karina otworzyła bramę. Przez chwilę kółka tik-toka obracały się bezradnie, mieląc piach, ale potem pojazd ruszył niezdarnie w stronę domu. Karina podążyła za nim. Nie spieszyła się. Kiedy dotarła na miejsce, Wdowa Bentley i Leslie pomagały Eleanor wysiąść z autka. Babkę trawił rak płuc i mimo że jej córka i wnuczka na wiele sposobów starały się napełniać starszą panią nadzieją, ona sama wydawała się pogodzona z faktem, że umiera. Wdowa Bentley zaczęła nosić czarne bluzki z długim rękawem i spódnice po tym, jak rok wcześniej jej mąż zginął w nieprzemyślanym napadzie rebeliantów na East Ridge. Zmuszała swoją córkę i matkę do noszenia podobnych strojów, tłumacząc to koniecznością zachowania konsekwencji w stylu ubierania się rodziny. Na wyniszczonym chorobą ciele staruszki ubrania wisiały jak na wieszaku. Karina nie lubiła oglądać wdów w czerni. Wydawały jej się przeżytkami, reliktami z własnej woli zakrzepłymi w nieustającym szacunku dla lekkomyślnych, niemądrych albo zwyczajnie pechowych mężczyzn, którzy stracili życie i na zawsze spoczęli w ziemi. Owdowiali mężowie nigdy nie ubierali się na czarno. Nigdy nie ograniczali się do tego rodzaju biernej deklaracji, nie czuli się w obowiązku snuć się do końca życia w żałobie i obnosić się z nią. Mężowie mogli sobie pozwolić na wściekłość, na gniew, na dokonywanie zemsty poprzez odpłacanie innym takim samym okrucieństwem, jakie im uczyniono. Zdaniem Kariny dowodziło to jedynie, że w czasie wojny świat staje się tak prosty i

potwornie wyzwalający, jaki przez cały czas musi istnieć w umysłach mężczyzn. Niektóre spośród kobiet, z jakimi się stykała, nie używały już własnych imion, lecz były Wdowami Takimi albo Owakimi; nigdy jednak nie spotkała żadnego Wdowca. Przeżyła ponad połowę swoich dni na Południu, a mimo to często czuła się tutaj jak obca. Była córką lekarzy, ludzi o przenikliwych, analitycznych umysłach. Jej rodzice pochodzili z Wysp Bangladeskich, pokonali wiele trudności, wyrwali się z biedy i nie mieli czasu ani cierpliwości na sentymentalizmy. Od najmłodszych lat byli świadkami tego, co w wojnie najgorsze: ucieczki na północ przed rosnącym poziomem mórz, masakry w Arunachal, czterech nieudanych Wiosen – i poświęcili życie niesieniu ulgi cierpiącym wszędzie tam, gdzie ludzie potrzebowali pomocy. Najwcześniejsze wspomnienia Kariny obejmowały szpitale polowe i prześcieradła sztywne od zaschniętej krwi, wielką, dudniącą beczkę wojny. Była świadkiem końcowego etapu rosyjskiej ekspansji i podbojów najdalszych krańców Imperium Buazizi. Pierwszy szew założyła, mając czternaście lat, pierwszą opaskę uciskową – gdy była o rok starsza. Znała wojnę, znała ją lepiej niż te karmiące się złudzeniami i obnoszące się z symbolami wdowy. Rozumiała coś, czego żaden z ludzi przychodzących dotknąć czoła Simona nie potrafił pojąć: że jedynym znanym ludzkości naprawdę powszechnie czytelnym językiem jest cierpienie czasu wojny. Rodzimi użytkownicy tej mowy zamieszkują różne części świata, modlitwy, które zanoszą, i puste przesądy, których kurczowo się trzymają, są i zarazem nie są wszędzie identyczne. Wojna niszczy ich wszystkich w taki sam sposób, wzbudza w nich strach, złość i pragnienie zemsty – bez żadnej różnicy. W czasach pokoju i pomyślności trudno dostrzec podobieństwo, ale ludzie pozbawieni jednego i drugiego pokazują, że mają wspólne oblicze. Uniwersalne hasło wojny, o czym przekonała się Karina, jest w istocie bardzo proste, brzmi bowiem tak: „Gdyby chodziło o ciebie, zachowałbyś się dokładnie tak samo”.

*** Zaprowadziła kobiety do salonu. – Chcecie coś do picia? – spytała. – Wody – rzuciła Leslie. Nastolatka klapnęła na kanapę daleko od matki i babki. Wbiła spojrzenie w rzekę płynącą za oknem. – Wystarczy nam radość ze spotkania z Simonem, moja droga – powiedziała Wdowa Bentley. – Możesz go przyprowadzić. Karina zostawiła kobiety w salonie i wyszła na podwórze za domem. Znalazła Simona na błotnej plaży, tej samej, do której wcześniej przybiła łódź Henry’ego. Simon wrzucał połamane gałązki do wody. – Wiesz przecież, że prosiłam, żebyś nie siadał tak blisko – odezwała się. Spojrzał na nią i się uśmiechnął. Miał pulchne gładkie policzki i kiedy się uśmiechał, układały się tak, że wyglądał jak oniemiały z wrażenia. – Masz gości – powiedziała. Pomogła mu wstać i wytrzeć spodnie z mokrego błota. – Gości, którzy płacą. – Którzy płacą – powtórzył. Zaprowadziła go do domu. Wdowa Bentley tak bardzo pragnęła go dotknąć, że nie mogła usiedzieć, kiedy weszli do salonu. – Witaj, Simonie – powiedziała. – Dzień dobry, pani Bentley – podpowiedziała Karina Simonowi. – Dzień dobry, pani Bentley – powtórzył za nią. Wdowa Bentley dotknęła dłonią jego twarzy. – Jak się dziś czujesz, najdroższy? – Czuje się bardzo dobrze – odpowiedziała za niego Karina. Wiedziała, jak bardzo Wdowa Bentley tego nie znosi, dlatego robiła to tak często, jak tylko się dało. – Karino, moja droga, czy mogłabyś mamie i mnie zaparzyć herbaty? – poprosiła Wdowa Bentley. – Od rana drapie ją w gardle. Karina zostawiła Simona z kobietami i poszła do kuchni. Nalała wody do czajnika i wyjęła ze spiżarni dwie torebki zwykłej

herbaty; nie zamierzała marnować dobrego chińskiego suszu na gości. W salonie Wdowa Bentley nadal głaskała Simona po policzku. – Jak dziś spałeś, najdroższy? – spytała. – Dobrze spałeś? – Jak dziecko! – krzyknęła Karina z kuchni. Kiedy wróciła do salonu, kobiety rozpoczęły swój rytuał. Wdowa Bentley, trzymając Biblię na kolanach, ujęła matkę za rękę, a drugą dłoń położyła na czole Simona. Wyglądali we troje, jakby jakiś spazmatyczny uzdrowiciel wypędzał diabła z duszy opętanej. Karina postawiła filiżanki na stole, ale kobiety nie zwróciły na nią uwagi. Wdowa Bentley z zamkniętymi oczami recytowała tę samą modlitwę co zawsze – przeinaczony psalm, który znała na pamięć: Bo swoim aniołom nakażesz w mej sprawie, aby mię strzegli na wszystkich mych drogach. Na rękach będą mię nosili, abym nie uraził swej stopy o kamień5. Trzęsły się jej ręce i głos. Eleanor patrzyła na nią z pełną rezygnacji pobłażliwością; Leslie studiowała płynącą za oknem rzekę. Kiedy Wdowa Bentley skończyła, otarła łzy i owładnięta głębokim postkatartycznym znużeniem wyraźnie pragnęła pozostać blisko Simona najdłużej, jak to możliwe. Niestety, czas, za który zapłaciła, dobiegł końca. Karina odprowadziła kobiety do samochodu. Przed odjazdem Wdowa Bentley uregulowała należność za wizytę: pięćset czerwonych. Karina przyjęła pieniądze i podziękowała. – Jeszcze jedno – powiedziała Wdowa Bentley. – Chciałyśmy prosić cię o przysługę. Sięgnęła pod siedzenie tik-toka i wyjęła pudełko po butach. Otworzyła je. W środku znajdowały się grube zwitki czerwonej waluty, setki tysięcy dolarów, może więcej. 5 Parafraza fragmentu Księgi Psalmów 91,11–12, za Biblią Tysiąclecia.

– Dziś rano wypłaciłyśmy wszystko z konta w First Southern – rzekła. – Kierownik próbował nam to wyperswadować, ale powiedziałyśmy: „To nasze pieniądze. Nie możecie ich trzymać wbrew naszej woli”. – Co mam z tym zrobić? – spytała Karina. – Po prostu przechowaj je dla nas. Po tym, co się wtedy wydarzyło w Patience, sytuacja znów się pogorszyła. W Atlancie Wolny Stan Południowy i Zjednoczeni Rebelianci walczą o przywództwo nad krajem, ale tak naprawdę ani jedni, ani drudzy nad niczym już nie panują. Na froncie jest coraz goręcej i wszyscy tylko czekają, aż Niebiescy przekroczą granicę Tennessee i ruszą na południe. Wtedy ludzie rzucą się na banki, a prezydent Kershaw zamrozi depozyty, żeby cały MAG nie zbankrutował. Chcemy tylko, żebyś to dla nas przechowała. Blisko Simona. Nic więcej. I nie martw się, zapłacimy za fatygę. Kobieta włożyła Karinie pudełko do rąk. Karina kątem oka zarejestrowała lekceważącą minę córki Wdowy. – Ależ Kristin, Simon jest zwyczajnym chłopcem – powiedziała. – Nie jest bankiem. Nie wypłaca odsetek, nie wypuszcza obligacji ani nic z tych rzeczy. To tylko chłopiec. Wdowa Bentley wyjęła z portfela kolejny banknot pięćsetdolarowy. – Nie potrzebujemy odsetek ani obligacji. Po prostu chcemy, żeby pieniądze były tam gdzie on. Wystarczy nam ta siła, która go strzeże. Karina odprowadziła je wzrokiem. Czasem wręcz nienawidziła ludzi takich jak Wdowa Bentley za to, że żarliwie wierzą w skuteczność swoich naiwnych błagań i w moc obracanych w palcach koralików różańca. Przeważnie jednak gardziła nimi, ponieważ przez lata, które poświęciła na opiekowanie się takimi jak oni, zaczęła pokładać wiarę w podobne zjawiska: przesądy, zaklęcia mające chronić przed gniewem ptaków albo chorobą Karolińczyków zza muru, w wędrówki duchów przez sorgo. Kiedy pojazd kobiet zniknął jej z oczu, wróciła do domu. Simon leżał na kanapie z kolanami podciągniętymi pod brodę i spał. Przez chwilę zastanawiała się, co zrobić z pieniędzmi. Gdyby

bardzo jej zależało na spełnieniu życzenia wdowy, wsunęłaby pudełko pod łóżko Simona, umieściła je obok Biblii i suszących się w niej liści. Mogła też ukryć je w schronie przeciwburzowym, za beczkami z ropą. Obawiała się jednak, że w każdym z tych miejsc panienka Sarat prędzej czy później znalazłaby pudełko, a potem zbeształaby Karinę tym swoim ciemnym jak węgiel, pozbawionym humoru głosem za to, że pozwoliła sobie na coś, na co pozwalać sobie nie powinna. Albo jeszcze gorzej: nic by nie powiedziała, tylko pewnego dnia pieniądze po prostu by znikły, poszłyby na jałmużnę dla chwalebnej rebelii. Kiedy tak o tym rozmyślała, nagle przez okno w kuchni dojrzała odbijający się w wodach Savannah czarny cień. Instynktownie przyklękła pod blatem, czekając, aż ptak odleci. Wiedziała, że drony sieją śmierć na chybił trafił i że gdyby dziś naprawdę obrały sobie za cel dom Chestnutów, już dawno by nie żyła, a mimo to, kierując się odruchem przetrwania, ukryła się. Minęło kilka minut. Karina wstała i spojrzała za okno. Czarny cień zniknął. Wyszła na podwórze. Uklękła przy pozbawionym życia ogródku i zaczęła kopać. Dotarła głębiej niż nierozwinięte nasiona roślin, dotarła aż do piachu. Potem złożyła pudełko wdowy w dole i zasypała je. *** Młody żołnierz na wieżyczce przechadzał się powoli, równym krokiem, zgodnie z rytmem serca Sarat. Znała go lepiej niż samą siebie. Był dzieckiem ubogiej prowincji gdzieś na Północy: być może synem drobnego rolnika albo wychodźcą z wypalonej przez słońce Kalifornii, albo mieszkańcem którejś z Dakot – stanów żyjących z paliw kopalnych, zrujnowanych po zakazie ich stosowania. Wiedziała, że został żołnierzem nie po to, by służyć Bogu lub Krajowi, lecz aby uciec – chciał zostać kimś innym niż jego ojciec, uniknąć życia polegającego na nieustannym lutowaniu paneli słonecznych albo brodzeniu po kostki w gnoju w pionowych farmach. Cokolwiek, byle nie to. Jeśli będzie musiał dźwigać karabin, paradując w brązowo-beżowym mundurze maskującym, to trudno. Nigdy nie rozmawiała z tym żołnierzem,

nigdy wcześniej go nie widziała. A mimo to znała go doskonale, wnikała w głąb jego duszy. Spojrzała przez lunetę karabinu. Krzyżyk celownika zawiesił się na głowie żołnierza, która unosiła się jak boja na jeziorze. *** Pierwsze tygodnie po masakrze w Patience były najgorsze. Dom, który przydzielono im w ramach rekompensaty, wydawał się całkiem obcy. Każdego wieczoru bliźniaczki kładły się spać we wspólnym łóżku, przy zapalonym świetle i za oknami zabitymi deskami. Przez kilka pierwszych nocy Dana nie mogła zasnąć. Leżała nieruchomo u boku Sarat, przekonana, że mężczyźni, którzy zabrali jej matkę i brata, wrócą również po nie. Piątego dnia, kiedy Wolni Południowcy przyjechali ze szpitala i przywieźli żywą skorupę Simona, którego obie zdążyły uznać za zmarłego, Dana zaczęła krzyczeć, ponieważ masakra w pewnym sensie miała się teraz nigdy nie skończyć. Dopiero kiedy nowe życie Chestnutów wpadło w jako taką rutynę, Sarat odważyła się zostawić rodzeństwo same w domu i wyprawić w dalszy świat. Początkowo udawała się do Atlanty, gdzie zasypywała komisję badającą mord w Patience prośbami o jakiekolwiek informacje o losie swojej matki, choć w głębi duszy wiedziała, że po Martinie pozostał tylko popiół. Kolejni zadowoleni z siebie urzędnicy jedynie dzielili się z nią swoimi przemyśleniami, obiecywali wsparcie modlitwą i odsyłali do swoich asystentów. Chwalili ją za opanowanie i nie mogli się nadziwić, jak dobrze znosi stratę rodzicielki. Wkrótce przekonała się, że przeżycie rzezi oznacza nominację na konsula honorowego w republice bólu. Istniały niepisane reguły określające sposób, w jaki powinna cierpieć. Całkowite załamanie, nieumiejętność opłakiwania zmarłych z godnością – to było niedopuszczalne. Tak jak brak oznak cierpienia, a także jawne wybaczenie. Sarat i inni w jej sytuacji byli zdani na bierną żałobę, prawo do pozowania do zdjęć dla prasy z oprawionymi fotografiami zmarłych w dłoni, prawo do udziału w hałaśliwych, acz bezskutecznych demonstracjach, prawo do wzywania do

zaprzestania rozlewu krwi, tak jakby ów rozlew był szkodnikiem albo włóczęgą, którego można zwyczajnie wygnać z miasta. Zasługiwała na wielkie publiczne współczucie, o ile jej zachowanie było zgodne z zasadami i mieściło się w określonych granicach. Dla Sarat nie miało to jednak żadnego znaczenia. Kiedy do jej domu zaczęły przychodzić zawodzące wdowy, żeby dotknąć rany na czole Simona, przerzuciła obowiązek zajmowania się nimi na Karinę. Kiedy politycy Wolnego Stanu Południowego przyjechali z Atlanty, żeby wręczyć Chestnutom tablicę pamiątkową oraz oprawione deklaracje solidarności i zapozować z ocalałymi z masakry w obozie Patience, wymknęła się tylnymi drzwiami, poszła do lasu i tam zaczekała, aż sobie pojadą. Na nielicznych fotografiach z tamtej wizyty, które ocalały w archiwach Stanu Południowego i w prywatnych zbiorach od dawna nieżyjących polityków, obok pochlebców z Atlanty stoi tylko Dana z promiennym – i całkowicie fałszywym – uśmiechem na ustach. Później, po kilku miesiącach, gdy już ustały koszmary dręczące Danę, gdy minęła burza w mediach wokół masakry w Patience i gdy dziennikarze i politycy zajęli się innymi sprawami, Sarat wreszcie skupiła uwagę na jedynej rzeczy, która cokolwiek dla niej znaczyła: na zemście, na niewyrównanym rachunku. Na wiele tygodni wyjeżdżała do lasu pod Talladegą, gdzie Albert Gaines miał starą, rozpadającą się chatę. Tam uczył ją strzelać. Najpierw zapytał ją, czy nie wolałaby sama stać się bronią jako zamachowiec samobójca, jak mówiono na nich na Północy. Nie bała się, że musiałaby umrzeć, ale sumienie nie pozwalało jej porzucić Dany, obarczyć siostry ciężarem samotnej opieki nad tym, co zostało z ich brata. Z drugiej strony pragnęła zabijać. Gaines zdjął z wieszaka starą strzelbę myśliwską i kazał Sarat strzelać do puszek ustawionych na słupkach ogrodzenia. Z początku jej nie szło, nie tylko dlatego, że strzelba się zacinała, miała zepsuty celownik i oporny spust, ale również z powodu wciąż świeżych wspomnień tego, co przeżyła. Zamiast napisów i rysunków na puszkach widziała twarze napastników z tamtej nocy w Patience, przywidzenie to budziło w niej gniew i

przemożne pragnienie zniszczenia tych, którzy ją zniszczyli. Wściekłość zaciskała się na niej jak krępulec, utrzymywała ją przy życiu, jednocześnie skazując jakąś jej część na atrofię. Najtrudniejsze było szkolenie z opanowania. Nawet kiedy w końcu przyswoiła sobie tajniki strzelania do puszek i awansowała na poziom, na którym mogła celować do szczurów, nadal nie była w stanie nauczyć się czuwania przez kilka godzin z rzędu w jednym miejscu. Zdarzało się, że Gaines zastawał ją śpiącą tam, gdzie się położyła, pośród leśnych owadów. Powtarzał, że najważniejsza w polowaniu jest umiejętność wtopienia się w otoczenie, przekształcenia się w nie. Ona jednak wolała żywą akcję, rozpaczliwie pragnęła ruchu. Któregoś dnia w chacie zjawił się Joe. Nie widziała wcześniej, żeby ktokolwiek odwiedzał Gainesa, tymczasem Joe wszedł jak do siebie, jakby chata należała do nich obu. – Mam dla ciebie prezent – odezwał się do Sarat. – Coś, co pomoże ci w pracy. Podarował jej karabin QBU-20, doskonały model, przemycony w worku z ryżem na pokładzie jednego ze statków z pomocą humanitarną. To, co rozjeżdżało się w celowniku starej strzelby Gainesa, nowa broń wskazywała z chirurgiczną precyzją. Nauczyła się rozmontowywać karabin, składać go z powrotem, poznawać jego siłę. Znaczyła czarną osadę kropkami czerwonego lakieru do paznokci, ilekroć zgrywały się dusza strzelca i dusza karabinu, nawet jeśli ofiarą tej harmonii padał bezbronny szczur. Swojemu QBU-20 nadała imię Templestowe, na cześć pierwszej prawdziwej rebeliantki drugiej wojny secesyjnej, dziewczyny, która w Jackson zabiła szemranego prezydenta Unii. – Tyle mogę zrobić – powiedział Joe. – To w końcu ty zdecydujesz, co począć z tą pomocą. Karabiny są nasze, ale krew wasza. Wreszcie zrozumiała, co miał na myśli. *** Sarat leżała bez ruchu na płaskim szczycie wzniesienia, ukryta wśród zarośli i trzcin. Stok za jej plecami łagodnie opadał ku

granicy z Georgią. Pod sobą miała skałę, w której rebelianci wydrążyli sieć tuneli. A przed nią, w odległości półtora kilometra wznosiła się południowa część ogrodzenia Halfway Branch, największej bazy operacyjnej Niebieskich przy granicy z Tennessee. W oddali lśniły skąpane w popołudniowym świetle szczyty Smokies. Podejście w pobliże bazy zajęło jej ponad pół tygodnia; pół tygodnia przeciskania się przez krzemienne tunele, nasłuchiwania patroli, przemykania zaroślami. Przemieszczała się nocą, pod osłoną hikor. Kiedy w końcu dotarła na szczyt wzniesienia, odczekała jeszcze trzy dni, podczas których żywiła się suchym prowiantem, a swoje odchody zakopywała w ziemi. Wpatrywała się w południową bramę Halfway Branch i czekała. Odłożyła karabin, wyjęła lornetkę i przesunęła wzrokiem po horyzoncie. Nad w pośpiechu wyasfaltowaną drogą, która prowadziła do bramy, unosiły się warstwy stojącego rozgrzanego powietrza – nie poruszał go ani jeden podmuch. Zlustrowała las rosnący pomiędzy wzniesieniem a bazą, szukając tego samego co żołnierze na wieżyczkach: nienaturalnych cieni, prostych linii, odblasków czarnego niklu w zaroślach. Gaines nauczył ją dostrzegać takie rzeczy. Na stole w chacie rozkładał różne przedmioty: książki, sztućce, koło zamachowe, karty z talii, za każdym razem inne i w innej konfiguracji. Nakrywał stół prześcieradłem, wprowadzał Sarat do pokoju, odsłaniał przedmioty na dziesięć sekund i ponownie zakrywał. Potem kazał jej opisywać ze szczegółami, co zobaczyła: kolejność kart, liczbę otworów w kole zamachowym. Nad górami zachodziło słońce. Halfway Branch tonęła w gasnącym świetle – pudełkowa twierdza z kontenerów i szerokich namiotów. Na wieżyczkach kłębili się wartownicy. Sarat leżała w bezruchu. Wcześniej oddała mocz w spodnie. Mokra plama przeschła i zesztywniała, Sarat czuła ją na włoskach na nodze, aż po gołe kostki, które szorowały po ziemi. Na wieżyczkę weszło czterech żołnierzy. W dwóch z nich rozpoznała barczystych ochroniarzy; zapewne chronili trzeciego mężczyznę, ten był bowiem starszy od pozostałych, miał siwe

włosy z równym przedziałkiem. Nosił taki sam mundur jak jego towarzysze, ale różnił się od nich; emanował opanowaniem i spokojnie kiwał głową, kiedy czwarty żołnierz, doświadczony wartownik, wskazywał jakieś punkty w oddali. Sarat wiedziała, że chodzi o miejsca, z których przybywali męczennicy – mężczyźni i kobiety, wychodzący spomiędzy czarnych eukaliptusów z ogniem piekielnym przyklejonym do piersi. Rzadko docierali bliżej niż sto metrów od bramy. Ginęli od kul wartowników. Bywało też, że zjawiali się z wyrzutniami rakiet. Niebiescy dysponowali jednak sprzętem, który potrafił zakłócić trajektorię lotu pocisku; zanim ten uderzył, osoby, która go wystrzeliła, nie było już wśród żywych. Rebelianci wiedzieli o tym wszystkim, zdawali sobie sprawę z daremności swoich ataków, a mimo to co kilka dni posyłali na śmierć kolejną żywą broń. Sarat oderwała spojrzenie od młodego żołnierza na wieżyczce i skupiła je na starszym mężczyźnie. Sprawiał wrażenie zdystansowanego, wycofanego. Był niższy od pozostałych, bardziej krępy. Miał nieskazitelnie czysty mundur. Promień słońca padł na jego naramiennik i odbił się od widniejących nań czterech gwiazdek. Zatem informator nie kłamał. To rzeczywiście był generał z Columbus. Wyraźnie widziała głowę mężczyzny w oku Templestowe. Wzięła głęboki wdech. Lekko uniosła pierś. Po chwili Sarat i jej czarnouste dziewczę doskonale się zgrały. Kiedy nacisnęła spust, Templestowe wydała stłumione westchnienie i zanim trzcina przy jej ustach przestała się trząść, Sarat już wiedziała.

Jeden strzał w Halfway Branch. Życie i śmierć generała Josepha Weilanda (fragment) W niedzielę złożono ciało generała do grobu. Na trasie konduktu pogrzebowego, który jechał powoli Daniel Ki Drive, mijając budynek biura prezydenckiego, w stronę kościoła episkopalnego Świętej Trójcy, zebrały się tysiące mieszkańców Columbus. Flagi na wszystkich urzędach federalnych – nie tylko w stolicy, lecz na całej walczącej Północy – opuszczono do połowy masztów. Z karawanu wysunięto piękną trumnę wykonaną z ciemnowiśniowej barwy drewna o prostych słojach; chyba nikt z obecnych nie umiał sobie przypomnieć, kiedy ostatni raz widział tak wspaniały mahoń. Żałobnicy niosący trumnę zajęli swoje miejsca. Reprezentowali wszystkie rodzaje sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych oraz prezydenta kraju. Podczas nabożeństwa senator Joseph Weiland Jr. wygłosił mowę pogrzebową przed gubernatorami wszystkich stanów Unii, prawodawcami, a także licznymi zagranicznymi gośćmi z niemal wszystkich krajów sprzymierzonych z Północą. Wczesnym popołudniem zza typowych dla jesieni w Ohio ciężkich szarych chmur na chwilę wyszło październikowe słońce, aby rzucić ciepły bursztynowy blask na miejsce ostatniego spoczynku generała. Wartę przy trumnie pełniła falanga równych jak granitowe kolumny żołnierzy marines w niebieskich mundurach. Kiedy padła salwa honorowa, żaden z nich nawet nie drgnął. Zamach na generała Josepha Weilanda w Halfway Branch był pod wieloma względami punktem zwrotnym drugiej wojny secesyjnej. Zastrzelony przez nieznanego rebelianckiego snajpera generał był najwyższą rangą wojskową ofiarą konfliktu. Jego śmierć wywołała wśród powstańców krótkotrwałą radość, zarazem jednak dała początek zdarzeniom, które doprowadziły do

ostatecznego upadku Wolnego Stanu Południowego. Głos mieszkańców Północy, od lat opowiadających się za kompromisem i ponownym zjednoczeniem zamiast przedłużającego się bratobójstwa, z dnia na dzień nabrał surowości. Od Pittsburgha po Kaskadię dało się słyszeć coraz śmielsze nawoływania do zemsty. Rząd w Columbus uważnie słuchał. W styczniu następnego roku Joseph Weiland Jr. – który jeszcze kilka lat wcześniej zajmował mało znaczące stanowisko w Biurze Odszkodowań, a w dniu śmierci ojca od niespełna roku zasiadał w fotelu senatorskim – przejął władzę nad Gabinetem Wojny. Pod jego przywództwem znacznie wzrosła liczba wypadów sił Północy na terytorium Południa. Rok po zamachu w Halfway Branch udało się schwytać ponad dwustu pięćdziesięciu rebeliantów. Wielu z nich okazało się co prawda zaledwie pionkami w grze i zostało zwolnionych, lecz wzmożona aktywność Niebieskich w tamtym czasie utorowała drogę ostatecznemu rozwiązaniu kwestii zagrożenia ze strony powstańców.

Rozdział dziesiąty Generał padł martwy. Echo wystrzału zahuczało Sarat w głowie. Kilka sekund później w twierdzy Niebieskich zawyła syrena. Sarat wstała, odwróciła się w stronę kraju Czerwonych i puściła się biegiem. W ciemności odnalazła wejście do jednego z tuneli rebeliantów. Przekop był niski, zawilgocony i nieoświetlony. Czołgała się na ślepo przy akompaniamencie zawodzących syren. Pokonawszy niecały kilometr, dotarła do wylotu położonego u podnóża stromej pochyłości. Kiedy wyszła z zamaskowanego strzechą włazu, zobaczyła niebo rozświetlone czerwonymi smugami rac. Coś się poruszyło przy drzewach po zachodniej stronie – może to kundel z któregoś z przygranicznych miasteczek wybrał się na poszukiwanie pożywienia? Usłyszała terkot i zobaczyła, że strzelcy na wieżyczkach robią sito z zarośli niedaleko obozu. Niezauważona przeszła na drugą stronę wzniesienia. Pokonała puste koryto potoku i minęła las spróchniałych pni eukaliptusów. Zanim wyruszyła na akcję, poświęciła kilka tygodni na przestudiowanie terenu, sprawdziła, gdzie dokładnie znajdują się szczeliny i pofałdowania oraz gdzie jest najbujniejsza roślinność. Kilka godzin później była już w Chatsworth. Spieszyła się, bo wiedziała, że wkrótce zjawią się tu Niebiescy. W miejscach takich jak Chatsworth – przygranicznych miasteczkach, które przyjmowały na siebie główny impet wypadów sił Unii – pozostały już tylko niedobitki, ludzie wytrwale odmawiający opuszczenia swoich domów. Reszta uciekła dalej na południe, w większości do slumsów w wieżowcach porastających przedmieścia stolicy. Ostatni nieugięci mieszkańcy nadal regularnie przestawiali znaki drogowe, żeby skołować wroga, i spluwali na podłogę na samą wzmiankę o Niebieskich.

Znalazła swojego starego tik-toka tam, gdzie go zostawiła, czyli na poboczu autostrady numer 76. Ruszyła na południowy zachód, w opiekuńcze ramiona Georgii. Wzniosła twarz ku niebu i wydała okrzyk radości. Dotarła do domu dopiero wczesnym wieczorem, kluczyła bowiem bocznymi drogami. Nabuzowana adrenaliną poszła za drewnianą szopę i skierowała się na wschód, w stronę lasu. Odliczyła równo pięćset kroków. Znalazła się na polance blisko rzeki. Uklękła i zaczęła kopać. Włożyła karabin do dołka i zasypała go. Dokładnie uklepała ziemię. Nie oznaczyła miejsca. Potem wróciła do domu. Przez okno w kuchni zobaczyła Karinę; opiekunka zagniatała ciasto i podśpiewywała Jacob’s Ladder. Sarat czuła, że jest w tej kobiecie coś obcego, i nie chodziło wyłącznie o jej pochodzenie z odległych Wysp Bangladeskich, które zresztą nie uwidaczniało się w jej nawykach ani akcencie. Zbyt często się uśmiechała, zbyt swobodnie czuła się w obcym domu i przy obcej rodzinie. Sarat zauważyła, że Simon polubił Karinę; kiedy była w pobliżu, zaczynały mu błyszczeć oczy. Wiedziała, że kobieta nie zrobiła nic złego, a mimo to czuła się w obowiązku przypomnieć jej, że jest tak naprawdę tylko zwykłą służącą; nie należy i nigdy nie będzie należała do rodziny Chestnutów. Skierowała się nad rzekę. Weszła do wody i poczuła jej kojący dotyk. Miała podrapane całe ręce, ponieważ w nocy, kiedy uciekała spod Halfway Branch, potknęła się i upadła na krzak ostu. Teraz jej skóra ożyła w miejscach, gdzie została rozcięta, gorąca jak olej na rozgrzanej patelni. Ale to też, na swój sposób, było przyjemne. Kiedy dotarła tak daleko, że straciła grunt pod stopami, rozebrała się i pozwoliła rzece porwać brudne ciuchy. Unosiła się na powierzchni wody całkiem naga, jeśli nie liczyć naszyjnika, który dostała od Alberta Gainesa. Rzeka pachniała brudem, glonami, a także wonią Sarat, odorem niemytego przez tydzień ciała, octowej wydzieliny spod pach i spomiędzy nóg. Uwielbiała swój zapach, nosiła go jak nowo narodzone dziecko. Teraz jednak zanurzała się coraz głębiej, z szeroko otwartymi oczami, i

oddawała go rzece. Poczuła na sobie spojrzenie wartownika. Tylko z jednej wieżyczki na murze okalającym strefę kwarantanny roztaczał się niczym nieprzesłonięty widok na dom Chestnutów. Pilnował jej młody żołnierz armii Stanu Południowego, który miał za zadanie nie dopuścić do tego, aby na zewnątrz wydostał się choćby jeden zakażony Karolińczyk. Kiedy rodzina wprowadziła się do Domu Pomocowego, Sarat powiedziała, że nigdy więcej nie zaśnie pod okiem wartownika. Wtedy Albert Gaines zabrał ją na spotkanie z wartownikiem, który pełnił służbę na wieżyczce znajdującej się najbliżej nowego mieszkania Chestnutów. Żołnierz okazał się niegroźnym chłopaczkiem z południowej części Georgii. Był o rok młodszy od Sarat; aby zostać przyjęty, musiał skłamać co do swojego wieku. Sarat szybko się zorientowała, że zarówno ten chłopiec, jak i pozostali oddelegowani do niańczenia karolińskich żywych trupów byli nieszkodliwymi Czerwonymi z krwi i kości. Później, leżąc w lesie i obserwując go przez lunetę karabinu, uświadomiła sobie coś jeszcze: wartownicy są ślepi. Ich ślepota bierze się z nudy i strachu, z tego, że mają jednocześnie zbyt dużo i zbyt mało do pilnowania. Często się zdarzało, że kiedy mu się przypatrywała, półprzytomny spoglądał prosto na nią – i nie widział jej. Rzeka przyjęła jej zapach. Rozpuściła brud, który zebrał się we włosach, na rękach i na nogach. Kiedy była bardzo mała, ojciec powiedział, że niektórych spośród ich przodków pochowano nad brzegami Missisipi, a działo się to w czasach, gdy rzeka była jeszcze obwiedziona wałami przeciwpowodziowymi. W końcu jednak wezbrała, wylała z koryta i porwała wszystkie pobliskie domy, zabudowania gospodarcze, a nawet groby razem ze zmarłymi. „Rzeka płynie – dodał ojciec – a płynąc, zabiera”. Gdy w końcu wyszła z wody, znalazła na kamieniu świeże ubranie. Przy drewnianej chacie siedziała Dana. Obok ubrania, na pniaku, znajdowały się brzytwa i miseczka kremu z eukaliptusa. Sarat usiadła nad rzeką i ogoliła głowę na gładko. Przez chwilę nie ruszała się z miejsca, wpatrywała się w

nurt rzeki i rozkoszowała chłodnym dotykiem kremu i bryzy na skórze. Potem wstała i włożyła na siebie ubranie. Dołączyła do siostry. Było między nimi prawie trzydzieści centymetrów różnicy. Sarat u progu dorosłości mierzyła metr dziewięćdziesiąt pięć i wcale nie była pewna, że na tym poprzestanie. Usiadła obok Dany. Jasnoczekoladowe włosy siostry pachniały kokosem i jaśminem, układały się jak fale. Oczami wyobraźni Sarat widziała pożądliwe spojrzenia chłopców z Augusty. – Powinnaś pójść się przywitać – odezwała się Dana. – Simon jest dzisiaj w dobrym nastroju. – Dużo mówi? – Powtarza, co się do niego powie. Ale to zawsze coś. Sarat pokręciła głową. – Daj mi chwilę – poprosiła. – Jeszcze mną telepie. – Na dowód podniosła prawą dłoń, która drżała jak szarpnięta struna. Dana objęła siostrę. Sarat pochyliła się, zwinęła jak dziecko i położyła głowę na kolanach bliźniaczki. – Moja piękna – powiedziała Dana. – Cieszę się, że wróciłaś. Karina wyszła na podwórze. Przyglądały się, jak rozwiesza pranie na sznurze niedaleko rzeki, a ona udawała, że ich nie widzi. Śpiewała przy pracy ten sam hymn co zawsze i sama robiąc za chór, powtarzała każdy wers: „W górę – w górę – po drabinie – po drabinie”. – Dobrze o niego dba – stwierdziła Dana. – Nie ufam jej – odparła Sarat. – Co ci zrobiła? – Nic. Po prostu mi nie pasuje. Nie wiem, co tak naprawdę o nas myśli. I czego naprawdę chce. – Czy to ważne, co o nas myśli? – spytała Dana. – Po prostu pracuje u nas. Nic więcej. – Przebywa w naszym domu, prawda? Simonowi i każdemu, kto zechce jej słuchać, powtarza, że nie obchodzi jej, kto wygra: Północ czy Południe, oby tylko wojna się skończyła. Pewnie ucieszyłaby się, gdyby jutro Niebiescy wmaszerowali do Atlanty. Wiesz, że jej rodzice mieszkają na Północy? Przeprowadzili się

tuż przed wybuchem wojny. – I co z tego? Nie zrobiłabyś tego samego, gdybyś nie była zaangażowana w walkę? – Każdy jest zaangażowany. *** Z zapadnięciem zmroku powietrze zrobiło się wilgotne. Kiedy Sarat obudziła się z niespokojnej drzemki, Dana nadal głaskała ją po głowie. Usłyszała narastający warkot łodzi motorowej; z głębi lądu płynęła jednostka rebeliantów. – Czemu pozwoliłaś mi zasnąć? – spytała Sarat. – Niedługo spałaś – zauważyła siostra. – Raptem godzinę. Kiedy łódź przybiła do brzegu, bliźniaczki poszły do drewnianej chaty i przeniosły stalowe skrzynie na pokład. Chłopak pilnujący steru – Nowy Żuaw z południowej Alabamy – podziękował i przyjął ładunek bez zaglądania do skrzyń. Wiedział, że w środku znajduje się obiecana broń i że na całym szlaku przemytniczym na rzece Savannah nie ma drugiej tak niezawodnej rodziny jak Chestnutowie. Odpłynął w górę rzeki. Kiedy zniknął z oczu, Sarat stwierdziła, że pomimo przerwanej drzemki już nie chce jej się spać i jest głodna. Dawno strawiła resztki żelu morelowego, który zjadła w lesie, i naszła ją ochota na pływającą w oleju ketmię, grillowanego gołębia, cynamonowy posmak radochy… – Jedziemy do Augusty – zarządziła. *** W czasie wojny sercem Południa była Atlanta, lecz to Augusta tłoczyła krew. Po tym, jak sztormy i ocean wydarły Ameryce znaczną część Wschodniego Wybrzeża, Augusta stała się najważniejszym oknem na świat kraju Czerwonych. Pod koniec każdego miesiąca do jej portu, położonego dwieście czterdzieści kilometrów na południowy wschód od stolicy Południa, zawijały obce statki z odległych krain. Kapitanowie wszystkich jednostek czekali na redzie na przybycie łodzi pilotującej, mającej za zadanie przeprowadzić ciężkie, niezdarne frachtowce przez

labirynt pozostałości po zatopionych nadbrzeżnych konstrukcjach. Pomiędzy comiesięcznymi transportami darów na miasto spadała lawina oportunistów: majtków, przemytników, rebeliantów, pilotów statków, zagranicznych kapitanów i ich załóg. Do tego marynarze na przepustce, służący pod banderą bezsilnej marynarki wojennej Południa, której znikoma flota dawno oddała Niebieskim panowanie na oceanach. Przez kilka dni w miesiącu portowe bary, burdele i pensjonaty tętniły życiem. O zmierzchu kapitan portu pstrykał przełącznik i zapalały się rozwieszone wzdłuż promenady świąteczne lampki. Promenadę zbudowano na spłaszczonym grzbiecie wysokiego na sześć metrów wału przeciwpowodziowego wzdłuż Reynolds Street. Od strony rzeki betonowy wał był stromy i pusty, jeśli nie liczyć schodów prowadzących do kei oraz domu pilotów statków. W kierunku miasta spadał dużo łagodniejszym stokiem i często służył jako posłanie dla ochlapusów, którym nad ranem urwał się film. *** Kiedy Sarat i Dana dotarły do Augusty, bary pękały w szwach. Ich klientelę stanowili nie tylko ludzie czekający na przybycie statków z pomocą humanitarną, ale też turyści z całego MAG, którzy przyjechali do miasta na uefkę. Siostry skierowały się na początek do hotelu D’Grub niedaleko 12th Street. Na trawniku przed przebudowanym kościołem baptystów kłębił się tłumek pijanych, rozochoconych marynarzy i chłopców z Atlanty. Pośrodku znajdował się ustawiony na cegłach stary chevrolet pikap na ropę, brązowy od rdzy, pozbawiony maski i wyposażony w grill na węgiel drzewny tam, gdzie projektanci oryginalnego wozu przewidzieli miejsce na silnik. Z grilla buchały kłęby dymu. Isaac, postawny pogodny mężczyzna, emerytowany kapitan transportowca i właściciel hotelu, stał pomiędzy ślepymi oczodołami samochodu i podsycał

ogień, wachlując liściem palmy. Był bez koszuli, spocony, ale za to w kapitańskiej czapce, choć auto buchało w jego stronę pomarańczowymi płomieniami. Dym unoszący się ponad osmalonymi tacami sprawiał, że kościół z czerwonej cegły wyglądał jak spowity mgłą. – Jak się masz, stary draniu? – zagadnęła Sarat. Kapitan się odwrócił. – No proszę! Czyżby jedyni prawdziwi faceci w całej Auguście? Przesuń się, do cholery! – Przegnał dwóch studenciaków z Atlanty, którzy rozsiedli się na krzesłach ogrodowych tuż przy grillu. – O tej porze miesiąca mamy tu istną małpiarnię. Wiecie, jak to jest, kiedy ludzie poczują zapach pieniądza. – Spokojna głowa – odparła Dana. – I tak opróżnimy twoją spiżarnię. Od tygodnia nie jadłyśmy nic porządnego. Kapitan pokiwał głową. – Śmiało, śmiało. Poślę wam stek. Sarat wybuchnęła śmiechem. – Nie ma to jak ten twój latający stek. Sam na nie polujesz? – Zaraz ciebie upoluję, jeśli się nie przymkniesz. Latający stek lepszy niż żaden. Kapitan wskazał wysokie, zaokrąglone na górze okna w fasadzie kościoła. Oryginalne powybijano przed laty podczas zamieszek po masakrze w Fort Jackson; w tym samym czasie wnętrze świątyni zniszczono i splądrowano, wyrwano nawet ławki i deski z podłogi. – Jest wasz kumpel Bragg – powiedział. – Stary czy młody? – spytała Sarat. – Ha! Stary już nie wstaje, nawet po to, żeby się wyszczać. Młody, i to z całą świtą. – O rany – westchnęła Sarat. – No to miło. Kapitan otarł dłonią pot z czoła i wytarł ją o spodnie. – Dajcie znać, jeśli zacznie wam się naprzykrzać. Przyjdę i skopię mu dupsko, nie bacząc na sojusze jego tatusia. Siostry podziękowały za troskę i weszły do budynku. Z dawnego kościoła niewiele zostało, właściwie poza murami z czerwonej cegły tylko słowa: „I OBAJ, FILIP I DWORZANIN,

WESZLI DO WODY”6 namalowane nad pustą łukową wnęką, w której niegdyś stał lśniący krzyż. Kapitan kolekcjonował wymarłe stworzenia, gatunki, które istniały, lecz nie zdołały zaadaptować się do niemijającej gorączki planety. Wypchane łby karibu, piżmowołów, lwów morskich i pieśców spoglądały z wysokości szklanymi kulkami oczu. Stołówka była pełna ludzi, a powietrze ciężkie od zapachu oleju do smażenia i zasypanych trocinami plam po rozlanym piwie. Nie istniał porządek, według którego rozstawiono stoły w miejscu dawnej nawy głównej. W drugim końcu pomieszczenia uwijał się zastęp kucharzy, odprawiał swoje chaotyczne rytuały przy kuchenkach i nad bulgoczącymi garnkami. Bliźniaczki rozejrzały się za miejscem do siedzenia. Sarat od razu zauważyła, że głowy mężczyzn obracają się, by spojrzeć na Danę. Jej siostra potrafiła wypełniać sobą takie miejsca. Chłopcy zwracali się w jej stronę jak opiłki do magnesu. Sarat czekała, aż któryś z nich posunie się dalej; w duchu nawet na to liczyła. Znalazły stolik blisko kuchni. Zanim usiadły, podszedł do nich jeden z goryli Adama Bragga Jr. i zaproponował, żeby dosiadły się do jego szefa. – Tu nam dobrze – odparła Sarat. – Za chwilę przyjdziemy – powiedziała Dana, a kiedy ochroniarz się oddalił, zwróciła się do siostry: – Tylko na parę minut. Z czystej uprzejmości. – Wiesz dobrze, że nie skończy się na kilku minutach. Dlaczego mamy okazywać mu względy? Nie pracujemy dla niego, nie ślubowałyśmy wierności Zjednoczonym Rebeliantom ani nikomu innemu. – Nic mnie nie obchodzą Zjednoczeni Rebelianci i cała reszta. Ale ludzie tacy jak on nie przestaną być ważni tylko dlatego, że będziemy ich ignorowały. Lepiej mieć go po swojej stronie, na wypadek gdybyśmy kiedyś potrzebowały pomocy któregoś z Braggów. – Cholera jasna – rzuciła Sarat, wstając. – Przy nich nie można 6 Dzieje Apostolskie 8,38, za Biblią Tysiąclecia.

nawet normalnie zjeść. Chodź, miejmy to z głowy. Bragg Jr. świętował swoje dwudzieste pierwsze urodziny. Siedział przy ustawionym nieco z boku dużym okrągłym stole – jedynym nakrytym obrusem – otoczony wianuszkiem ochroniarzy, rebeliantów, sympatyków i darmozjadów. Sarat rozpoznała kilka osób: szmuglera nazwiskiem Henson, zastępcę burmistrza Augusty, szefa związku pilotów statków, a także trzech innych mężczyzn, którzy sądząc po niedopasowanych, uwierających garniturach, byli urzędnikami państwowymi z Atlanty. Należałoby oczekiwać, że na targanym wojną, podzielonym politycznie Południu wpływowi członkowie Zjednoczonych Rebeliantów i wysokiej rangi urzędnicy Wolnego Stanu Południowego nie będą utrzymywać kontaktów towarzyskich, choćby ze względu na rozbieżność poglądów na temat sposobu zaprowadzania pokoju. Jednakże w Auguście tego rodzaju zasady tymczasowo zawieszano. – Dobry wieczór paniom – odezwał się Bragg. – Niezwykle miło mi was widzieć. Siadajcie, proszę, siadajcie. Siostry zajęły miejsca blisko gospodarza. Przedstawił je swoim gościom na tyle głośno, aby usłyszeli również wszyscy, którzy kręcili się na jego orbicie. – Oto Dana i Sarat Chestnut – powiedział. – Ocalałe z masakry w obozie Patience. Prawdziwe patriotki Południa. To dla mnie zaszczyt, że mogę się z nimi przyjaźnić. – Świetnie was poznać, dziewczęta – rzekł jeden z garniturów z Atlanty, którego Bragg przedstawił jako szefa Wydziału Kontaktów z Mediami Wolnego Stanu Południowego na północną Georgię. – Jesteście siostrami Simona? Cudownego Chłopca? – No – rzuciła Sarat. – A ty czyją jesteś siostrą? Mężczyzna zerknął na gospodarza; uśmiech zniknął z jego twarzy. – Wystarczy tych pogaduszek – zarządził Bragg. – Jedzmy. Przyniesiono bogaty zestaw mis i tac, a na nich: kurze wątróbki, skwarki, ryż w rzadkim sosie, chipsy kukurydziane, kawior z Missisipi i wołowinę, która w rzeczywistości była gołąbiną, zwęgloną z wierzchu, ale różową w środku. Goście zabrali się do

wielkiego żarcia. Ciszę, która zaległa przy stole, mąciły jedynie odgłosy przeżuwania i brzęk sztućców. Nagle Bragg pochylił się i na tle milczenia pozostałych zwrócił się do Sarat: – Podobno byłaś w Halfway. To prawda? Nie odpowiedziała. – Przynajmniej udało ci się ujść z życiem. Niewielu z tych, których posyła tam mój ojciec, może powiedzieć to samo. Po skończonym posiłku talerze sprzątnięto i przyniesiono kolejne, tym razem z brzoskwiniami pokrojonymi w plastry, arbuzami i melonami, a także dzbanki wody z lodem, lemoniady i mocnego ponczu. Siedzący przy stole jedli i pili, aż napełnili brzuchy. Jeden z mężczyzn z Atlanty wstał, żeby wygłosić pijany, bełkotliwy toast. Zaczął od zachwytów nad duchem Południa i peanów na cześć wolności, ale w końcu tak się zapętlił, że Bragg musiał mu przerwać: – Niech będzie krótko: za zwycięskie Południe. – Za zwycięskie Południe! – podchwycił mężczyzna. Wszyscy wznieśli szklanki. Przybysze z Atlanty wkrótce się ulotnili. Ich miejsca przy stole zajęli ludzie Bragga, wśród nich Koryto i Kopiec, dwaj Chłopcy z Salt Lake. Chłopców było w sumie sześciu. Sieroty bitwy o Spanish Fork, w której Niebiescy, Meksykanie, a nawet nieliczni, niemający rozeznania w sytuacji wygnańcy z Teksasu zwarli się w walce o miejsce, które później miało wyznaczać północno-zachodni skraj Protektoratu Meksyku. Krążyły słuchy, że Chłopcy z Salt Lake są potomkami mormonów. Po bitwie rebelianci znaleźli ich w świniarni na obrzeżach miasta i nadali im imiona od miejsc, w których malcy się ukrywali. Dzieci trafiły na Południe, do hałaśliwej rodziny Braggów. Obsługa sprzątnęła talerze, po czym przyniosła cygara i brandy. Drogie, niezwykle rzadkie (bo jedne z ostatnich na świecie) cygara pochodziły z dawnych Karaibów. Biesiadników spowił słodki ziemisty dym.

– Wiecie, ojciec przysyła mnie tu, bo mi nie ufa – powiedział Bragg, nachylając się do bliźniaczek; był życzliwie wylewny, alkohol dopiero zaczynał uderzać mu do głowy. – Twierdzi, że robi to, bo chce mieć pewność, że towar nie wpadnie w łapy Niebieskich na wybrzeżu i trafi do odpowiednich rąk. Lubi mieć wszystko na oku. Ale ja myślę, że woli, żebym jak najczęściej przebywał poza Atlantą. Boi się, że zabiję go we śnie, trzęsie gaciami przed rewolucją pałacową, jak to staruch. Parsknął śmiechem. Patrzył na Danę, ale obserwował jej siostrę. Miał naturalny wdzięk, właściwy niemal wyłącznie ludziom urodzonym w dostatku bądź tym, którzy zdobyli bogactwo, zaczynając od zera. Zawsze nosił uśmiech na ustach, nie odsłaniał zębów, oczy miał jak lufy pistoletów – albo jak obiektywy kamer, nieustannie podążające za filmowanym obiektem. Był obdarzony rzadkim i pożytecznym talentem prowadzenia rozmowy w pozornie intymny sposób, tak jakby każde słowo było tajemnicą, którą dzieli się z przyjacielem. Różni ludzie podchodzili do jego stołu, ale byli odprawiani: rebelianci i niedoszli powstańcy oraz ich rodziny – liczyli na przysługę; robotnicy portowi i zwolnieni z pracy piloci statków – chcieli znaleźć zajęcie przy przemycie towarów; uchodźcy – poszukujący miejsca w slumsach Atlanty i ci, którzy chcieli się stamtąd wyrwać. Byli też mężczyźni należący do grup, które nie godziły się na współpracę pod sztandarem Zjednoczonych Rebeliantów; ci przyglądali się z drugiego końca sali, przestrzegając subtelnych granic stref wpływów na trawionym konfliktem Południu. Dla Sarat był to jeden wielki nonsens, małostkowe przepychanki pozbawionych wiary w siebie mężczyzn. Niemal codziennie pojawiały się doniesienia o kolejnym sporze pomiędzy Wolnym Stanem Południowym, Zjednoczonymi Rebeliantami a którąś z licznych pomniejszych grup kontrolujących połacie ziemi na pograniczu. Kłócono się o to, kto powinien prowadzić szkołę, kto pobierać podatki i w jakiej kolejności należy zapisać nazwiska poległych na muralach. Sarat widziała, jak robili to publicznie – w aroganckich przemowach,

bijąc się w pierś – i prywatnie – pragmatycznie, w zakulisowych rozgrywkach w Atlancie i Auguście. Widziała to i gardziła nimi. Byli dla niej jak pyszni, oportunistyczni kapitanowie okrętów, ścierający się o granice od dawna przestarzałych map gwiazd, gdy w tym samym czasie kule armatnie wrogiej armady rozwalały w drzazgi kadłuby ich statków. Dla Sarat rachunek był prosty: wróg dręczył jej kraj, dlatego ona w odwecie będzie dręczyła wroga. Przelanej krwi nie sposób na powrót wtłoczyć do żył. – Staruszek się ucieszy, kiedy się dowie, że wróciłaś cała i zdrowa spod Halfway – powiedział Bragg. – Ciszej – napomniała go. – Chcesz, żeby wszyscy usłyszeli? – Przestań się tak przejmować – odparł. – Wciąż jesteś nowa, jesteś jak duch. W twoje plany nie jest wtajemniczony nikt poza zgromadzonymi przy tym stole. I wierz mi, prędzej dadzą sobie wyrwać język, niż pisną choć słówko komuś niepowołanemu. – Zwrócił się do siedzących przy jego boku Chłopców z Salt Lake: – Dobrze mówię? Nie odpowiedzieli. Obaj wyglądali jak woskowe figury, na ich ustach nie gościł ani uśmiech, ani smutek. Starszy miał fryzurę z przedziałkiem, dziecinne uczesanie, w którym wyglądał na młodszego od swego brata obciętego na jeża. – Wiesz, że dwóch starszych już nie żyje? – odezwał się Bragg, nie przejmując się tym, że Koryto i Kopiec siedzieli obok. – Jeden dostał się do niewoli podczas szturmu na bazę operacyjną. Bóg raczy wiedzieć, do jakiego piekła strącili go Niebiescy, o ile od razu nie wpakowali mu kulki w łeb. Drugi założył garnitur farmera i przekradł się na Północ. Dotarł aż do Kentucky, po czym dał się zastrzelić przed posterunkiem granicznym, zanim zdążył odpalić cholerny ładunek. Obu wysłał na misję mój ojciec. Chłopcy nigdy w życiu nawet nie strzelali z pistoletu, ale najwyraźniej jemu to nie przeszkadzało. – Zwrócił się do Sarat: – O tobie nawet nie chciałby słuchać. Nie potrafił sobie wyobrazić, że dziewczyna umie walczyć. Gdyby nie Gaines, za nic nie zmieniłby zdania. Będzie chciał się z tobą zobaczyć, żebyś mogła przekonać go do swojej sprawy. Może da ci drugą szansę.

– Nie muszę nikogo przekonywać – odparła Sarat. – Twój stary nic do mnie nie ma. Nie jest moim szefem ani ojcem. Nie potrzebuję jego pozwolenia. Jeśli masz mu coś do powiedzenia, idź i zrób to sam. – Szczerze mówiąc, wolę zaczekać, aż umrze – stwierdził Bragg i zawiesił głos; siostry nie zareagowały na jego słowa. – Wiecie, że miał pięćdziesiąt sześć lat, kiedy mnie zrobił? Pięćdziesiąt sześć! Dzieli nas półwieczna przepaść; niby w jaki sposób miałbym ją zasypać? Staruszek uparcie trzyma się dawnych metod, myśli, że wciąż jest na pustyni i nadal walczy w tej dawnej, odległej wojnie. Już za późno, już nie pozbędzie się bagażu tradycji, który dźwiga. Lepiej przeczekać, modląc się, żeby znalazł w sobie dość przyzwoitości, by umrzeć, zanim sztandar Niebieskich załopocze nad Atlantą. Monolog Bragga przerwał wybuch radosnych okrzyków i braw w drugim końcu pomieszczenia. Po sali zaczęła krążyć plotka, a wszyscy, do których dotarła, rzucali wesoło przekleństwo i zamawiali następną kolejkę. – Z czego się tak cieszą? – spytał Bragg ochroniarza. Ten zaczepił kelnerkę, po czym szepnął coś szefowi na ucho. Braggowi zrzedła mina. Spojrzał na Sarat. – Ty to zrobiłaś? – zapytał. Sarat uznała, że wreszcie może sobie pozwolić na uśmiech. – Słodki Jezu! – wykrzyknął i zaraz ściszył głos. – Ty jędzo o kamiennej twarzy. Zmieniłaś bieg cholernej wojny. Puściła do niego oko. Bragg zwrócił się do goryla: – Załatw jeszcze dwa miejsca w Cytadeli – polecił. – Musimy to uczcić. *** Przed wejściem do Cytadeli stała długa kolejka młodych mężczyzn. Patrolowała ją lotna ekipa wykidajłów. Ilekroć ktoś z czekających zbytnio się rozkręcał albo dochodziło do sprzeczki, bramkarze reagowali błyskawicznie i usuwali każdego, kto zakłócał spokój.

Wokół ogonka krążyło kilku ulicznych sprzedawców. Jeden handlował pędzoną w okolicznych szeregowcach radochą w papierowych kubeczkach, drugi oferował orzeszki i prażoną kukurydzę. Kiedy w końcu otwarto drzwi, tłum młodych ludzi rzucił się do wejścia, bez pardonu rozpychając się łokciami, aż z rozbitych nosów polała się krew. Uefka odbywała się zawsze pod koniec miesiąca i zawsze o północy. W pozostałe dni rozgrywano w Cytadeli inne, mniej znaczące walki, ale tylko w tę jedną noc do rywalizacji o wielkie pieniądze stawała pełna dwunastka zawodników. Niektórzy kibice przyjeżdżali aż z Missisipi, żeby obejrzeć zmagania w uefce, tym niezwykłym spektaklu młócących się bez opamiętania mężczyzn, którym pasjonowało się całe Południe. Cytadela, okazała rotunda o wysokim sklepieniu, stanowiła dawniej część muzeum. Pośrodku wybudowano oktagon, który wyłożono materacami, na tyle jednak cienkimi, że ten, którym przeciwnik rzucił o ziemię z odpowiednią siłą, mógł poczuć w krzyżu znajdujące się pod spodem solidne marmurowe płytki. Oktagon otoczono siatką sięgającą do balkonu na piętrze – tam też, na piętro, udawała się większość widzów. Na parterze, tuż przy ringu, stały dwadzieścia cztery fotele zarezerwowane dla elity: członków rządu, celebrytów z Atlanty, zagranicznych kapitanów na przepustce, słowem, dla każdego, kto dysponował odpowiednią ilością gotówki albo zajmował odpowiednio wysokie stanowisko. Bragg i siostry Chestnut zajęli miejsca w tym wyjątkowym sektorze, w środkowej części rzędu siedzeń, blisko szerokich podwójnych drzwi, przez które wchodzili zawodnicy. Z balkonu sypały się inwektywy i popcorn. Przygasły światła. Z głośników pod sufitem huknęły donośne rytmiczne dźwięki. Kiedy otworzyły się drzwi, tłum nagle ryknął. Zawodnicy wyszli boso i w samych szortach. Niektórzy nosili opaski na głowach i rękawy uciskowe na rękach i nogach. Opaski były w jaskrawych kolorach: czerwone, żółte i zielone, zdobione błyskawicami,

kłami tygrysa, gwiazdami z flagi Południa. Ich ciała zdobiły wytatuowane krzyże, cytaty z Biblii, motywy z drutu ostrzowego, imiona najbliższych. Weszli do klatki, patrząc prosto przed siebie, nie zwracając uwagi na oklaskujący ich tłum, jakby nie istniał. Po chwili włączono reflektory, przyciszono muzykę i zamknięto drzwi klatki. Dwunastu zawodników zmierzyło się wzrokiem i w myślach powtórzyło plan działania. Mówiło się, że w pierwszej minucie uefki wygrać niepodobna, za to można ją przegrać na setki sposobów. Po gongu wielu zawodników, zamiast przypuścić szturm na tego, który sprawiał wrażenie najsłabszego w grupie, wolało dopaść najwolniejszego, takiego, z którym mogli zewrzeć się w stosunkowo bezpiecznym starciu – nie wychodząc przy tym na tchórza – podczas gdy pozostali będą się nawzajem eliminowali. Rzadko jednak walka przebiegała tak, jak ją wymyślono, i często bywało, że dwóch zawodników, zamiast powalić niemrawego goliata, rzucało się sobie do gardeł. Chaotyczna natura tej dyscypliny sprawiała, że wszelkie zakłady o to, kto wygra, opierały się na czystym przypadku. Fightera, który przed przejściem na sportową emeryturę zdołał zatriumfować choćby w trzech albo czterech walkach, obwoływano wielkim mistrzem. Komentator wyczytał nazwiska zawodników, wśród których były dwie nowe twarze. Organizatorzy dopuścili ich do walki prawdopodobnie wyłącznie dlatego, że obaj mieli imponujące postury i kamienne szczęki; patrząc na nich, można było mieć nadzieję, że utrzymają się na nogach przynajmniej kilka minut, zanim zostaną powaleni. Obrońcą tytułu był dziewiętnastolatek z Hattiesburga. Miał na imię Joshua, a walczył jako Zjawa. Chodziły słuchy, że mając trzynaście lat, należał do Władców Missisipi i brał udział w bitwach we Wschodnim Teksasie. To akurat nie była nieprawda – plotkę tę wymyślił jego menedżer, częściowo po to, aby osłabić inną, rozpuszczaną przez konkurencyjną ekipę, mianowicie że rodzice Joshuy mieszkają na Północy, on sam zaś, przewidując rychły koniec wojny, podpisał kontrakt z promotorem z Pittsburgha.

Gdyby Zjawa zwyciężył w dzisiejszej walce, byłaby to jego trzecia wygrana z rzędu, niezwykłe osiągnięcie w sporcie, w którym triumfator poprzedniego starcia wchodził na oktagon jako pierwszy i najważniejszy cel dla pozostałej jedenastki. Sarat interesował tylko jeden zawodnik: weteran o imieniu Taylor. Słyszała o nim wiele lat wcześniej, jeszcze w Patience. Mieszkał w obozie przed masakrą. Niewiele wiedziała o nim i jego rodzinie – czy wyjechali razem z nim? A jeśli nie, to czy przeżyli rzeź? Wiedziała tylko tyle, że kiedyś zajmował namiot w sektorze Karoliny Południowej, a dziś, po prawie dziesięciu latach zmagań w dyscyplinie, w której kariera zawodnika trwa przeciętnie cztery miesiące, ma nieodwracalnie zniszczony organizm. Patrzyła wyłącznie na niego. Zabrzmiał gong. Balkon zatrząsł się od głośnego wiwatu. Mężczyźni zaczęli krążyć po klatce i po chwili rzucili się jeden na drugiego. W uefce oktagon można było opuścić na jeden z trzech sposobów: po odklepaniu w matę, po kontuzji uniemożliwiającej dalszą walkę bądź po utracie przytomności – w tym ostatnim przypadku nieszczęśnika usuwała z ringu para błaznówmaskotek. W dążeniu do zachowania wizerunku uefki jako typowego dla Południa sportu wyjętych spod prawa organizatorzy stosowali politykę braku jakichkolwiek reguł, dlatego dwunastu śmiałków, którzy co miesiąc wchodzili do klatki, teoretycznie nie obowiązywały żadne przepisy, nie krępowały żadne zasady. W rzeczywistości istniał rozbudowany niepisany regulamin postępowania w czasie walki, swego rodzaju kodeks honorowy dotyczący ciosów zadawanych bez ostrzeżenia i tego, jak długo zawodnik może unikać kontaktu z przeciwnikami. Przyjmowano na przykład, że nie tyka się zawodnika, który oberwał tak, że niewiele mu brakuje do opuszczenia klatki. Nikogo jednak za nieprzestrzeganie tych zasad nie karano. Bijatyka w oktagonie trwała w najlepsze i po dwunastu minutach wszyscy zawodnicy nadal trzymali się na nogach. Tłum nagrodził brawami rzadko spotykany w uefce „podwójny tuzin”. Nie minęły jednak trzy minuty, a na placu boju pozostała tylko

połowa śmiałków. Czterech zakrwawionych mężczyzn opuściło klatkę o własnych siłach, ale kulejąc, dwóch nieprzytomnych zabrały błazny. Zejścia nastąpiły jak zwykle: jedno po drugim. Kiedy padł pierwszy zawodnik, a pozostali uświadomili sobie, że nie muszą się już wstydzić, że odpadną z ringu przed konkurentami, ich próg odporności na ból nagle znacząco się obniżył. Ci, którzy doskonale zdawali sobie sprawę z tego, że nie mają szans na wygraną, niemal z radością pozwalali przeciwnikowi wykonać duszenie bądź założyć sobie dźwignię na łokieć, z których to chwytów mogli się uwolnić, odklepując w matę. Bragg pochylił się do Sarat. – Twój dawny sąsiad jest ranny w stopę. Taylor z Patience przeniósł ciężar ciała na prawą nogę; lewa była spuchnięta i fioletowa w kostce. Na polu walki pozostało tylko trzech zawodników: Taylor, mistrz Zjawa oraz jeden z fighterów dokooptowanych w ostatniej chwili, kolos o nazwisku Grayson. Jak zwykle pod koniec uefki oktagon, na którego matach powoli zasychała krew, wydawał się zbyt duży dla ostatniej trójki. Mężczyźni odsunęli się od siebie i wykorzystali chwilę przerwy na złapanie oddechu. Grayson miał szerokie rozcięcie nad prawym okiem. Wytarł krew opaską uciskową. Tłum szybko znudził się biernością zawodników i zaczął zagrzewać ich do walki. Jako pierwszy zdecydował się działać Taylor. Ruszył na Graysona, utykając, ale zanim zdążył go dopaść, tamten podniósł rękę na znak, że się poddaje, i skierował się w stronę wyjścia. Z balkonu spadła na niego fala buczenia, tłum zaczął głośno wyrażać swoje rozczarowanie i złość na zawodnika, po którym widać było, że jest w stanie dalej walczyć, a mimo to woli zrejterować. Ludzie ciskali w Graysona orzeszkami i kukurydzą, nazywali go tchórzem i mięczakiem. On jednak nie reagował. Szybko zszedł z ringu i zniknął za podwójnymi drzwiami, za którymi znajdowały się szatnie zawodników; dawniej, gdy mieściło się tu muzeum, wystawiano w tym pomieszczeniu kości

dinozaurów. Pozostało dwóch i choć jeden z nich wchodził do klatki jako faworyt, sympatia tłumu wyraźnie była po stronie jego oponenta. Niektórzy widzowie dopingowali rywala mistrza, ponieważ wiedzieli, że pochodzi z miejsca słynnej masakry, inni zaś – bo już dwudziesty czwarty raz próbował zwyciężyć w uefce i był to rekord. Większość jednak sprzyjała mu dlatego, że odruchowo opowiadała się po stronie słabszego. Zjednywał sobie ogłuszający aplauz publiczności tym, że nie miał szans w starciu z młodszym, odporniejszym przeciwnikiem. Ludzie instynktownie oczekiwali od niego, że stawi twardy opór, jaki sami – jak im się wydawało – stawiliby w podobnej sytuacji. Mistrz zbliżał się do Taylora. Był muskularny, żyły na jego skórze wyglądały jak wypukły wzór. Jego przeciwnik starał się ukryć rozmiary kontuzji, ale osłabiała go nie tylko bezużyteczna lewa kostka – przez którą musiał skakać na jednej nodze – ale też zmęczenie, skumulowane wyczerpanie z wszystkich wcześniejszych walk. Zjawa oczywiście dostrzegł swoją przewagę i postanowił ją wykorzystać. Wyprowadził szybkie i precyzyjne kopnięcie w ranną kostkę rywala, powalając go na ziemię. Potem błyskawicznie rzucił się na niego z pięściami i trzema ciosami złamał mu nos w miejscu, które zrastało się już kilka razy. W takich przypadkach, kiedy walczyło ze sobą już tylko dwóch przeciwników, w tym jeden wyraźnie bliski porażki, złamany nos kończył zawody i pozwalał obu zawodnikom godnie zejść z maty. Wystarczyło, że pobity rywal odklepie albo po prostu pozostanie tam, gdzie upadł. Widownia nie będzie miała mu tego za złe. Zjawa, który klęczał nad Taylorem, przestał zadawać ciosy i czekał. Lecz Taylor nie chciał się poddać. Zakrwawiony, połamany fighter zamachnął się i zdzielił przeciwnika. Mistrz był tak zaskoczony, że nie zdążył się zasłonić i oberwał prosto w szczękę. Cios miał jednak w sobie mało pary i nie wyrządził Zjawie żadnej krzywdy. Mistrz odpowiedział kolejną serią. Głowa Taylora odskakiwała na boki i wyglądała, jakby miała zaraz

odpaść od tułowia. Zjawa przerwał atak i ponownie zaczekał na decyzję rywala, ale ten znów postanowił nie skorzystać z prawa do poddania się. Raz jeszcze wziął zamach, lecz tym razem nie zdołał nawet zewrzeć dłoni w pięść i jedynie klepnął mistrza w ramię. Zaskoczona publiczność ucichła w obawie, że czempion może w końcu stracić cierpliwość. Zjawa wstał. Zostawił Taylora z rozlaną na macie szkarłatną aureolą dokoła głowy. Podszedł do obrzeża klatki, gdzie siedzieli jego trenerzy. Machnął rękami ze złością. – Na co czekasz? – odezwał się trener. – Dałem mu szansę – odparł zawodnik. – Co mam zrobić? Zabić go? – Gdyby nie chciał dać się zabić, toby odklepał – stwierdził trener. – Rób, co do ciebie należy. Tymczasem Taylor dźwignął się z ziemi i stanął na zdrowej nodze. Pokuśtykał i rzucił się na mistrza. Nie miał już sił, więc po prostu naparł na niego całym ciałem. Zjawa odbił się od klatki i upadł na matę. Nagle krzyknął z bólu. Wystający z siatki ostry drut rozorał mu pierś. Z rany trysnęła krew. Mistrz zerwał się na nogi, rozwścieczony ukląkł nad leżącym nieruchomo przeciwnikiem i tłukł go dotąd, aż trenerzy, publiczność i wszyscy, którzy przyglądali się walce, nie mieli wątpliwości, że Taylor jest martwy. *** Włączono światła. Tłum się rozszedł. Zazwyczaj po walce młodzi ludzie wychodzili nabuzowani adrenaliną i rwali się do bitki, gotowi z byle powodu zacząć się okładać w którejś z bocznych uliczek na południe od promenady. Tym razem jednak publiczność opuszczała Cytadelę w milczeniu, bez słowa przenosiła się do Imperiala i innych barów przy Reynolds Street. Adam Bragg Jr., mocno już pijany, zaprosił bliźniaczki do Woodrow, w którym zarezerwował wszystkie pokoje na weekend dla siebie i swojej świty. Było oczywiste, że interesuje

go tylko jedna z sióstr; obie jednak odmówiły. Sarat i Dana spędziły jeszcze kilka chwil na promenadzie. Przyjrzały się portowi z góry. Podczas silnych zimowych sztormów rzeka często przelewała się przez wał. Tego wieczoru woda płynęła jak gęsta czarna melasa. Nie było widać żadnego z wielkich frachtowców, które powinny już były zacząć zawijać do Augusty. – Ktoś mi powiedział w Cytadeli, że jeden ze statków z darami osiadł na mieliźnie u Ujścia – odezwała się Dana. – Przecież przypływają tu co miesiąc – skomentowała Sarat. – I jeszcze się nie nauczyli? – Dno stale się zmienia. Tam, gdzie wczoraj była głębia, dziś jest płycizna. Żeby to przewidzieć, trzeba by obserwować je przez całą dobę. Sarat wpatrywała się w dom pilotów statków. Światło w środku było zapalone. Mężczyźni pili, grali w karty i zabijali czas, licząc na wezwanie do Ujścia, tam gdzie rzeka wpadała do oceanu, niedaleko zatopionych pozostałości miasta Savannah. Inni wodniacy już dołączyli do załóg holowników wysłanych do uwięzionego transportowca, bo za pomoc płacono. Piloci statków zarabiali lepiej niż przedstawiciele niemal wszystkich pozostałych legalnych branż w Auguście, ale oni też nie pogardziliby dodatkowym groszem. – Widzisz się dziś z tym swoim pięknisiem? – spytała Sarat. – Przecież wiesz, że tak – odparła Dana. – Nie rób z tego nie wiadomo czego. Spotykamy się, i tyle, to tylko zabawa. Wrócę, zanim się obudzisz. – On nawet nie jest prawdziwym pilotem. – Ale będzie. Uczy się. Zawodu trzeba się nauczyć. Ktoś musi ci przekazać wiedzę. – Nie zasługuje na ciebie. Dana parsknęła śmiechem. – Jak każdy twoim zdaniem. – Ujęła dłoń siostry i złożyła na niej pocałunek. – Do zobaczenia wkrótce, moja piękna. Sarat wiedziała, gdzie Dana spędzi noc: w budynku Fargo przy 7th Street, szerokim na całą przecznicę biurowcu, molochu, w

którym znajdowały się kwatery mężczyzn szkolących się na pilotów, biura towarzystwa żeglugowego, urząd celny, hostel dla zagranicznych załóg, a także ekspozytura rządu Wolnego Stanu Południowego na północną Georgię. Sarat nie znosiła tego miejsca. Kojarzyło jej się ze wszystkimi tymi zbędnymi przydatkami, którymi instytucje tego kraju usprawiedliwiały własne istnienie. Bo w rzeczywistości urząd celny był przeżarty korupcją, hostel robił za przykrywkę dla burdelu, a z zajmujących piwnice budynku hal do tymczasowego składowania towarów korzystali niemal wyłącznie przemytnicy. Wszystko bez wyjątku było kłamstwem, i to najgorszego sortu – śmiechu wartym pozorem normalności w czasie wojny. Robiło jej się niedobrze na samą myśl, że siostra chodziła do tego miejsca i kładła się na brudnej pryczy z tępym lubieżnym chłopakiem. Wybrała się samotnie do Belle Rebelle, niewielkiego baru w jednym z szeregowców pomiędzy 10th a 11th Street, żeby się napić i przespać. Właścicielka przybytku, Layla Denomme, miała trzy pokoje na piętrze, które czasem wynajmowała obcym, przeważnie jednak udostępniała za darmo znajomym i stałym bywalcom. Layla Młodsza, szesnastoletnia córka szefowej, od dwóch lat robiła drinki w barze; sięgała do kontuaru dzięki pudłu po yuxi, na którym stawała. Stałych gości znała z imienia, a Sarat – z czegoś więcej. Wśród regularnych klientów Belle Rebelle dominowały dwie grupy: renciści wojenni z kikutami zamiast kończyn – ci siadali przy stolikach w głębi sali, gnuśnieli i zasypiali nad sikaczem z Atlanty, oraz rzeczne szczury: piloci statków, kapitanowie holowników, ludzie, którzy ciemną nocą pływali łodziami pełnymi kontrabandy – ci z kolei tłoczyli się w kącie, zbierali się pod wiszącym na ścianie wielkim ekranem. Prosty obraz wyświetlany na ekranie telewizora przedstawiał pozycję i status płynących rzeką statków z pomocą humanitarną. Za każdym razem, gdy któryś z frachtowców potrzebował pilota bądź rąk do pracy przy rozładunku towarów, na ekranie pojawiało się ogłoszenie.

Zdobycie takiego urządzenia było nie lada wyczynem, Layla okupiła je wieloletnią znajomością z właścicielem jednego z nielicznych działających satelitów komercyjnych, które nadal wisiały nad tą częścią świata. Wystarczyło rzucić okiem na ekran, by się przekonać, że statki, które już dawno powinny były zbliżać się do Augusty, utknęły za jednostką tkwiącą na mieliźnie. Robotnicy popijali rozwodnioną radochę i przeklinali swojego pecha. – Jeśli ma choć trochę rozumu, nie ruszy dupy z pokładu i będzie się modlił, żeby zabrali go z powrotem do Chin – skomentował jeden z pilotów. – Powieszą go na promenadzie, jak tylko się tu pojawi. Sarat usiadła przy barze. Layla Starsza opierała się o kontuar i przegryzała frickles, smażone korniszony w cieście, popularną na Południu przekąskę. – Cześć, mała! – przywitała się z Sarat i uściskała ją. – Gaines uprzedzał, że niedługo do nas zajrzysz. Miło cię widzieć. – Jak się pani miewa, Mamo Laylo? Szefowa baru wzruszyła ramionami. – Jak zawsze. Kiepski ruch dzisiaj. Mówi się, że mogą minąć jeszcze dwa dni, zanim uda się ściągnąć ten nieszczęsny statek. Ludzie zaczynają się obawiać, czy będą mieli pieniądze na rachunki. – Jest sztorm czy co? – Nieee. Cztery dni temu od strony zatoki zbliżał się Walter, szósta kategoria, ale na szczęście szybko wygasł nad Morzem Florydzkim. Tylko trochę powiało, popadało i pokołysało statkami, ale nic poważnego się nie stało. – W takim razie co ich zatrzymało? – spytała Sarat. – Bo przecież nie chodzi o ten jeden transportowiec, który utknął. Niebiescy znowu wzmogli kontrolę? Layla pokręciła głową. – Nie, naprawdę chodzi tylko o ten jeden statek. Posłali im nowego pilota, chłopak nazywa się Brunswick. Zrobił, słuchaj, licencję raptem tydzień temu, a oni pozwolili komuś takiemu pilotować pierwszy z frachtowców. Gość posłużył się mapą z

zeszłego sezonu i poprowadził ich za daleko na południe. Pierwszy statek w miesiącu, a on go kieruje prosto na mieliznę na Rafie Hutchinsona. – Czyli co: po prostu tam siedzą? – Od wieczora. Ci z żeglugi z Atlanty są upierdliwi i nie pozwalają pozostałym go opłynąć. Wreszcie mają okazję poprężyć muskuły, więc korzystają. Wszyscy muszą czekać, aż zepchną tego, który utknął, i zaholują go do portu. – O rany – westchnęła Sarat. – Nawet nie potrafią przeprowadzić statku przez rzekę. Niby jak mamy wygrać tę wojnę? Sięgnęła po korniszona w cieście. Layla używała do nich mączki ze świerszczy zamiast zwykłej i zarzekała się, że nikt nie jest w stanie wyczuć różnicy. Sarat potrafiła. Przekąska miała stęchły posmak, czuć było pomyjową nutę. Layla poprosiła córkę o karafkę radochy. Dziewczyna nalała Sarat kolejkę. – Co tamci gadają? – spytała matka, wskazując rzeczne szczury zbite w gromadkę w kącie sali. – Pytają, czy mogą wziąć na zeszyt do następnego miesiąca, jeśli się okaże, że statki zawrócą – odparła młoda Layla. – I co im powiedziałaś? – Przecież wiesz. – Zuch dziewczyna. Sarat odprowadziła barmankę wzrokiem. Layla Młodsza miała włosy zaplecione w gruby warkocz, a na karku niewielki tatuaż z zarysem granic Georgii, którego jej matka jeszcze nie odkryła. – Jak rodzina? – spytała Layla Starsza. – W porządku – odrzekła Sarat. – W zeszłym miesiącu odwiedził nas doktor Heller, znajomy Gainesa. Mówił, że podobno wspólnie z Czerwonym Półsiężycem pracują nad tym, żeby można było posyłać rannych Południowców do szpitali w Pittsburghu. Powiedziałam, że prędzej pozwolę, żeby Simon umarł, niż się na to zgodzę. – Co ci szkodzi? Przecież w ten sposób nie zdradzasz swoich. A jeśli mają tam, w tych szpitalach, coś, czym wyleczą Simona?

– Nie uda im się. Chyba że mają maszynę do podróżowania w czasie. Layla westchnęła. Nalała sobie szklaneczkę radochy. – A listy? Gaines twierdzi, że je odsyłasz. – Nie potrzebujemy jałmużny – stwierdziła Sarat. – Przychodzą z całego Południa, od obcych ludzi. Niektórzy klepią biedę, nawet nie mają się czym podetrzeć, a i tak przysyłają nam koperty pełne gotówki, jakbyśmy byli, nie wiem, jakimś kościołem. No ale nie jesteśmy. I nie potrzebujemy datków. Layla parsknęła śmiechem. – Kochanie, wiem o tym doskonale, i to od dnia, w którym Gaines poznał nas ze sobą. Ale musisz mieć świadomość, że tu nie chodzi o ciebie, tylko o nich. Naprawdę sądzisz, że ci ludzie są zbyt głupi, by zdawać sobie sprawę z własnego ubóstwa? Oczywiście, że nie. Ale mimo wszystko przysyłają wam pieniądze, bo w ten sposób chcą być bliżej was. To dla nich bardzo ważne. – Tylko co oni o nas wiedzą? – odparła Sarat. – Tyle ile wyczytali w gazetach? Tyle ile usłyszeli na wiecach polityków Wolnego Południa? Skąd mogą mieć pewność, że te pieniądze w ogóle do nas trafiają? – Wystarczy im to, że jesteście czyści – powiedziała Layla. – Ty, twoja siostra i brat. Zwłaszcza on. Oczyściło was to, co zrobiono wam w Patience. Politycy, rebelianci, a nawet pastorzy mogą mówić słuszne rzeczy, ale oni nie zostali oczyszczeni. To dlatego ludzie przysyłają wam pieniądze. Dlatego piszą, że się za was modlą. Ponieważ jesteście czyści. – To nieprawda. – Mylisz się. Może być niedorzeczna, może być niesprawiedliwa, ale to jednak prawda. – Skoro tak bardzo pragną czystości, to czemu siedzą w domu i piszą listy? Dlaczego nie walczą albo przynajmniej nie mówią, że są dumni z Południa, dumni ze swoich ziomków? Zawsze kiedy sięgam po „J-Con” albo jakąś inną gazetę wychodzącą na Południu, natrafiam na kolejny artykuł o jakimś sondażu, z którego wynika, że coraz więcej ludzi popiera tych tchórzy z Wolnego Stanu Południowego i ich obłudny plan pokojowy.

Przecież oni w tym planie nie domagają się niczego poza swobodą poruszania się po własnym kraju. Gdyby ludziom naprawdę zależało na czystości, cokolwiek to znaczy, to włożyliby tym tchórzom z Atlanty kieszenie do ust i powiesiliby ich na najbliższej gałęzi. Towarzystwo w drugim końcu baru zaczęło wznosić gromkie okrzyki. Z początku Sarat pomyślała, że słuchali tego, o czym mówiła, a teraz wiwatują, ale okazało się, że nie, po prostu śledzili ruchy statków i wybuchem radości powitali moment, w którym czerwona kropka oznaczająca transportowiec uwięziony na Rafie Hutchinsona w końcu zmieniła kolor na zielony. Oczekujące po jej wschodniej stronie frachtowce zaczęły przesuwać się w górę rzeki. Nareszcie przybywały statki z darami. – Jednak nie zakładaj tego zeszytu, złotko – rzucił jeden z mężczyzn, pospiesznie wychodząc z baru. – Nie miałam takiego zamiaru – odpaliła Layla Młodsza. Robotnik posłał jej całusa, a ona mu środkowy palec. W Belle Rebelle ucichło, słychać było jedynie pomrukiwanie rencistów. Mężczyźni – tego wieczoru stawiło się sześciu – mieli od dziesięciu do dwudziestu lat więcej niż Sarat, ale wyglądali starzej. Nie znała ich zbyt dobrze. Ten bez nóg nazywał się Nathan. Jego towarzysz – Jeb – miał sparaliżowaną lewą stronę ciała. Pozostali, którzy co wieczór zaszywali się w ciemnym kącie baru i tam pili, zostali złamani na różne sposoby; niektóre pęknięcia były widoczne, inne – nie. Layla Starsza wskazała weteranów. – Zależy ci na ludziach, którzy nigdy nie przestaną popierać wojny? Pogadaj z tamtymi. Dla nich wojna nigdy się nie skończy. Założę się, że większość z tych, którzy piszą do was listy, nie została tak okaleczona. Może wojna się o nich otarła, może stracili przyjaciela albo słyszeli o jakiejś masakrze, ale to nie to samo. Prawda jest taka, że niewiele was łączy. Oni nie przeszli tego co ty. I wcale tego nie chcą. W przeciwieństwie do ciebie nie są młodzi. Większość ma swoje lata i pamięta, jak było wcześniej, przed wojną. Gdybyś znała tamtą rzeczywistość, pragnęłabyś jej

powrotu. – Nie zamierzam do niczego wracać – oznajmiła Sarat. – Jeśli chcą śnić na jawie, to proszę bardzo. Ich wybór. Layla zamknęła dłonie Sarat w swoich. Emanowało z nich ciepło, którym tchnęło również spojrzenie kobiety. – Być może – powiedziała. – Być może. Ale odpowiedz mi na jedno pytanie, tylko szczerze: gdyby w tym szpitalu na Północy naprawdę mieli wehikuł czasu i gdybyś mogła przenieść się w przeszłość, do czasów, kiedy to wszystko się nie wydarzyło, do zupełnie innego świata, w którym nie wybuchła wojna… Nie skorzystałabyś? – Nieważne – odparła Sarat. – To i tak niemożliwe. – Ale gdyby potrafili… – Nie potrafią. Layla uśmiechnęła się smutno i z nutką współczucia. – Robi się późno – zauważyła. – Przez całą noc będzie trwał rozładunek w porcie, a rano zjawią się handlowcy ze szwalni i przez trzy dni z rzędu będzie karnawał. Wręczyła Sarat klucze do pokoju. – Wyśpij się, póki możesz – powiedziała. – Pokój jest przygotowany tak, jak lubisz. Sarat podziękowała. Uściskały się i Layla poszła do siebie. Mieszkała dziesięć przecznic na południe od promenady, daleko od nadrzecznej kakofonii. Młoda Layla sięgnęła po ręczny dzwonek i potrząsnęła nim – ostatnie zamówienia. Sarat dopiła radochę i zsunęła się z hokera. Poczłapała do schodów, mijając rencistów, którzy szykowali się do powrotu do tanich moteli i domów weteranów misji zagranicznych, przemianowanych na domy weteranów konfliktu wewnętrznego. Będąc już na schodach, posłała Layli pożądliwe spojrzenie; dziewczyna dostrzegła je, ale nie zareagowała. Sypialnia na piętrze miała niewielkie rozmiary. Łóżko wykonano ze stalowej piętrowej koi wydobytej ze zniszczonego niszczyciela marynarki wojennej Południa. Koję rozmontowano i złożono ponownie, ale w poziomie, tak że powstało proste, surowe podwójne łóżko. Pomieszczenie oświetlała lampa, której

blask wnikał w pomalowane na brązowo ściany. Pod sufitem kręcił się wentylator o zwichrowanych, rozchwierutanych bambusowych łopatach. Z małego okna roztaczał się widok na promenadę, port i rzekę. Sarat powąchała pościel. Niedawno prana, pachniała jaśminem. To była pierwsza rzecz, jaką zawsze robiła, kiedy zatrzymywała się w Belle Rebelle. Woń innych ludzi na pościeli napawała Sarat obrzydzeniem – jeśli wyczuła choć drobny ślad zapachu drugiego człowieka, zrywała wszystko i spała na gołym materacu albo na podłodze, tam gdzie kurz przytępiał zmysł powonienia. Na szafce nocnej leżał odtwarzacz muzyczny, taki, który przechowywał piosenki we wbudowanej pamięci, zamiast ściągać je z chmury. Dawniej należał do matki Layli i osiągnąwszy ten beznadziejny stan pomiędzy nowością a rupieciem, był zwyczajnie stary. Sarat przejrzała zasoby urządzenia, szukając zasłyszanej kiedyś piosenki, wolnego numeru, który wpadł jej w ucho. Odtwarzacz miał niewielki, od dawna niedziałający wyświetlacz, dlatego Sarat musiała posłuchać fragmentu każdego utworu z osobna, aż w końcu znalazła ten, o który jej chodziło. Z głośników popłynęły dźwięki pianina w oparach bourbona. I głos jak postrzępiona koszula nocna. You moved like honey, in my dream last night. Rozebrała się. Zasłoniła abażur lampy bluzką i barwa stonowanego światła zmieniła się z bursztynowej w czerwoną. Na bluzce widniała flaga Karoliny Południowej na czerwonym tle zamiast niebieskiego. Nadstawiła uszu. Miękkie kroki Layli Młodszej na stopniach. Dziewczyna weszła do pokoju. Bez fartucha wyglądała na jeszcze drobniejszą, była jak zjawa o mlecznej skórze w długim cieniu Sarat. Zamknęła za sobą drzwi. – Podejdź – odezwała się Sarat. – Powiedz to grzeczniej. – Nie. Sarat się uśmiechnęła. Chciała, żeby Layla była twarda, a Layla wiedziała, czego chce Sarat. Ponieważ dzięki temu to, co później następowało, było przyjemniejsze. Sarat pragnęła surowości.

Zależało jej nie tyle na miłości samej w sobie, ile na dawaniu jej i braniu; na szorstkim dotyku suchego języka na skórze Layli, na gęsiej skórce, którą to wywoływało. Chciała, aby dziewczyna odczuwała miłość tak, jak kość odbiera złamanie, żeby krzyczała w języku, o którego znajomość siebie nie posądzała, języku, który spływał z jej ust niczym tajemnice do skarbca tłumiącej dźwięki poduszki. Chciała, żeby bolało – i żeby Layla pragnęła bólu. Ich głosy przenikały przez cienką szybę okna w sypialni i tonęły w zgiełku i zamęcie portu. Rzeczne szczury uwijały się przy żurawiach i ciężarówkach, szykowały się do uwolnienia statków od balastu towarów. Frachtowce wkrótce przypłyną, ich ładownie zostaną opróżnione z zawartości – racji wojskowych, materiału na namioty, koców – a ta będzie rozdysponowywana na terenie całego kraju Czerwonych. Następnie, w ciągu kilku dni, ładownie zapełnią się artykułami, którymi Południe płaciło w ramach Wielkiej Wymiany: stosami skrzyń z ubraniami ze szwalni, tanią elektroniką z działających na wybrzeżu Alabamy zakładów wyzyskujących siłę roboczą, owocami i warzywami z pionowych farm pod Atlantą. Wtedy transportowce odpłyną, a w Auguście znów zapanuje cisza i spokój. Cykl dawania i brania zostanie zakończony. Bicie serca Layli rezonowało w sprężynach materaca. Sarat odsunęła się od niej i obróciła na drugi bok. Wentylator pod sufitem zataczał niespieszne, leniwe kręgi. Poczuła dotyk Layli na plecach. Dziewczyna przesuwała palcem po bliźnie Sarat. Rozcięcie było długie i wąskie, biegło od szczytu lewego ramienia do środka pleców. – Skąd to masz? – spytała Layla. – Nie wiem. – Wiesz, tylko nie chcesz mi powiedzieć. – Właśnie. Layla usiadła na łóżku. Pochyliła się, podniosła bluzkę z podłogi i włożyła ją. Wcześniej Sarat ściągnęła ją z niej tak gwałtownym ruchem, że teraz była lekko rozciągnięta w kołnierzyku. Na promenadzie świeciła, to zapalając się, to gasnąc, duża latarnia. Odpryski jej światła wpadały do sypialni w nieregularnych

odstępach. Zalewało wtedy Laylę białym blaskiem i czerwone, zarumienione miejsca na jej ciele stawały się czyste i porcelanowe; światło przywracało jej koloryt nowości. – To mój ostatni rok tutaj – odezwała się. – Wyjeżdżam w styczniu. – Dokąd? – spytała Sarat, nie odwracając się. – Na południe, do Valdosty, gdzie wychowała się moja mama. Jej rodzina nadal tam mieszka. Sarat zarechotała. – Wszyscy uciekają z południowego wybrzeża, a ty chcesz tam wrócić? – Lepiej tam niż tu – odparła dziewczyna. – Nie zamierzam do końca życia obsługiwać pijanych rzecznych szczurów i sprzątać rzygowin. Nie chcę obudzić się pewnego dnia i stwierdzić, że teraz to ja jestem Starą Laylą. W Valdoście przynajmniej nie będę musiała się zastanawiać, czy Niebiescy nie zechcą akurat tej nocy przekroczyć granicy z Tennessee i puścić z dymem całego miasta. – Niebiescy nie dotrą do Valdosty, bo nie ma tam nic wartego spalenia – orzekła Sarat. – Co będziesz robiła? Pracowała na farmie nędzy? W szwalni? – Może. Sarat pokręciła głową. – Jezu – powiedziała. – Przecież jesteś jeszcze taka młoda. – A ty niby jaka? Sarat zwróciła się w jej stronę. – Obróć się – poleciła. Layla posłuchała, a wtedy Sarat odsunęła na bok warkocz dziewczyny i pocałowała ją w kark, w atramentowy kontur stanu. – Uciekaj, dokąd chcesz – powiedziała. – Ale dzisiaj należysz do mnie. – Do nikogo nie należę – odparła Layla, lecz nie wstała. Leżała pod niemrawymi łopatami wentylatora. Potem poszła, a Sarat zasnęła. Śnił jej się obóz Patience i to, że zbyt prędko wypuściła z ręki nóż. We śnie Niebiescy spętali ją i zabrali na północ, do lasu. Wykopali głęboką norę w ziemi –

czarną dziurę, z której nie będzie mogła się wydostać – i wtrącili ją do niej. Każdej nocy to samo: zamykała oczy i trafiała do pustej jamy, bezsilna, ślepa i pozostawiona sama sobie. Obudziła się, czując na skórze pozostałości snu. Przez chwilę drapała materac, ale raptem poczuła na głowie dotyk ciepłej dłoni i usłyszała głos, który powiedział: „Już dobrze, moja piękna, już dobrze”. Pozwoliła, by ukoił ją oddech siostry, i powąchała skórę na jej udzie. Poddała się rytmowi kołysanki – już dobrze, moja piękna, już dobrze, moja piękna – ale nie otwierała oczu, ponieważ wiedziała, że głos, zapach i dotyk siostry nie są prawdziwe. Były utkaną przez umysł iluzją, która miała jej pomóc pozbyć się posmaku koszmaru. Kiedy wreszcie otworzyła oczy, Dany przy niej nie było. *** W porcie trwało handlowe poruszenie. Przez cały ranek załogi wyładowywały skrzynie, a od południa, kiedy Sarat nie była już w stanie dłużej zamykać oczu, proces przebiegał w odwrotną stronę. Podeszła do okna. Pomimo leniwie obracającego się wiatraka w pokoju panował wilgotny zaduch. Naga otworzyła skrzydło i wychyliła się, chcąc poczuć bryzę znad Savannah. W jasnym świetle dnia promenada wyglądała na starą i zniszczoną. Paru pijaków spało w kałuży własnych wymiocin. Frachtowiec zasłaniał widok na rzekę, ale nie na znajdujący się na drugim brzegu wielki, długi na mniej więcej dziesięć przecznic mural męczenników. Namalowano go na fragmencie muru okalającego strefę kwarantanny Karoliny Południowej. Na wysokości Belle Rebelle widniał kolaż z wizerunków niesłusznie pomordowanych synów Południa. Spod grubej warstwy malunków i fotografii nie przebijał nawet centymetr betonu. Niemal codziennie przewożono łodziami na drugą stronę osoby, które ocalały z ataków Niebieskich; pozwalano im malować albo umieszczać na murze podobizny ich bliskich.

Jedynie zmarli mogli zdobić ścianę. Z czasem rytuał stał się tak popularny, że dzieciaki obsługujące łodzie zaczęły montować na ich pokładach drabiny, by móc sięgnąć najwyższych partii muru. Czerwoni żołnierze przyglądali się ich wyczynom ze swoich wieżyczek i nigdy nie interweniowali, bez względu na to, jak niewiele dzieliło żałobników od, całkiem dosłownie, wpadnięcia do krainy Spowolnienia. Kiedy skończyło się miejsce na odcinku ogrodzenia w centrum Augusty, mural zaczął się rozrastać w górę i w dół rzeki. Jedynie wydarzenia najwyższej wagi, takie jak masakra w Patience, usprawiedliwiały pokrycie starej części muralu wizerunkami nowych męczenników. Środkowa część malowidła pozostawała, ku zrozumieniu wszystkich, nietykalna. W tym świętym miejscu widniał bowiem portret Julii Templestowe. Promenadą szedł, potykając się i pogwizdując, wstawiony półnagi robotnik. Żółtodziób, świeżo po opijaniu pierwszego dnia pracy w porcie. Miał na głowie zabawkowy hełm wikinga ze świecącymi na jasnozielono rogami. Mijając Belle Rebelle, spojrzał w górę i zobaczył nagą Sarat w oknie. Stanął i zaczął się gapić, jakby nie wierzył własnym oczom. Nagle Sarat warknęła, jak gdyby chciała się na niego rzucić. Szarpnął się wystraszony i poleciał do tyłu; niewiele brakowało, a spadłby z promenady na znajdującą się niżej keję. Sarat puściła oko do wytrąconego z równowagi mężczyzny i zamknęła okno. Ubrała się i zeszła na dół. W barze było pusto. Zrobiła sobie drinka, dojadła zeschnięte korniszony w cieście i wyszła. Na nadbrzeżu uwijali się robotnicy, panował ożywiony ruch, tak samo jak w nocy, z tym że teraz miał on inny charakter. Wieczorem, kiedy zakończy się obsługa frachtowców i statki wypłyną z powrotem na Atlantyk, Augusta znów odda się comiesięcznej hulance, a pracownicy portowi, chwilowo przy gotówce, będą przepuszczali zarobione pieniądze. Potem z każdym dniem będzie się robiło coraz spokojniej, aż w trzecim tygodniu miesiąca połowie barów nie będzie się opłacało nawet otwierać drzwi. Sarat ruszyła na wschód, na wybrzeże. Zabrała się jedną z

ciężarówek, które kursowały autostradą biegnącą równolegle do rzeki i woziły towary, robotników i członków zagranicznych załóg do i z Augusty. Późnym popołudniem dotarła do cieśniny Garden. Ujście Savannah, gdzie wpadała do oceanu, było miejscem opustoszałym, lecz na swój sposób pięknym. Kraniec stałego lądu wyznaczały długie wyniosłe keje. Kiedyś miały tam swoje biura liczne firmy transportowe, a jeszcze niedawno wypływali stamtąd ostatni nurkowie, poszukiwacze skarbów w podwodnym sercu zatopionego miasta. W oddali, dziesięć kilometrów od brzegu, na wodzie unosiły się świecące boje, wyznaczające granicę, za którą to Niebiescy kontrolowali akwen. Ich łodzie patrolowały morze, przechwytywały statki z darami i eskortowały je do wielkiej pływającej platformy celnej, gdzie były poddawane szczegółowej kontroli. Na skraju strefy Czerwonych, niedaleko latarniowców, które pomagały odnaleźć wejście do gardła rzeki, znajdowała się jeszcze jedna, dużo mniejsza platforma. Stała na niej niewielkich rozmiarów konstrukcja wzniesiona z zespawanych kontenerów. Mieściła się tam kafeteria, którą prowadził prawie stuletni Prince Wendell. Spędził całe życie na wybrzeżu Georgii i przeszedł do historii jako ten, który jako ostatni odmówił uczestnictwa w Wielkiej Wędrówce i jako jedyny pozostał na swojej ziemi, nawet kiedy przestała być ziemią. Był niemal całkiem ślepy, ale wytrwale odmawiał zejścia na suchy ląd. Prowadził lokal od prawie osiemdziesięciu lat; otwierał go jedynie przez pierwsze trzy dni każdego miesiąca i w tym czasie obsługiwał klientów: pilotów statków, członków załóg frachtowców i żołnierzy z Północy, z krążącej niedaleko floty celnej. Każdy inny Południowiec szybko zawisłby na gałęzi za usługiwanie Niebieskim, ale Prince Wendell był tak stary i zawzięty, że młodzi odpuścili, dali mu spokój, a maleńkie wnętrze jego pływającej kafeterii stało się jedynym miejscem w ogarniętym wojną kraju, w którym obowiązywało niepisane

zawieszenie broni pomiędzy Północą a Południem. W jednym z hangarów na nadbrzeżu Albert Gaines trzymał zacumowanego sea-toka. Sarat wypłynęła tą niewielką powolną łodzią na ocean. Podróż do kafeterii Prince’a Wendella zajęła jej sporo czasu. Sarat wybrała akurat to miejsce i czas na spotkanie ze swoim informatorem, ponieważ chciała wykorzystać przejściowy spokój w ruchu statków u ujścia rzeki. Wieczorem pierwsze transportowce opuszczą port w Auguście i wyruszą w drogę powrotną na drugi koniec świata; na wodzie znów zapanuje tłok, który powiększy się jeszcze, kiedy Niebiescy zaczną zatrzymywać frachtowce i przetrząsać je w poszukiwaniu pasażerów na gapę. Na razie jednak na morzu panowała kilkugodzinna cisza. Sarat przywiązała sea-toka u podstawy platformy i wdrapała się na nią po drabinie. Nad drzwiami kafeterii buczał neon z napisem OTWARTE. Kiedy weszła do środka, jej oczom ukazało się wnętrze ozdobione zdjęciami dawnego miasta Savannah i rodzinnego domu Wendella. Sarat widziała wiele takich ołtarzyków; ich właściciele otaczali zdjęcia nabożną czcią, tak jakby samo wspomnienie rzeczy, przyprawione odpowiednią ilością poświęcenia i modlitwy, mogło je ożywić. Prince Wendell siedział przy kontuarze. Przez chwilę wytężał wzrok, starając się rozpoznać klienta. Kiedy Sarat podeszła bliżej, rozpromienił się. – Julia! – wykrzyknął. – Miło znów cię widzieć! Sarat wyściskała staruszka, jednego z wielu znajomych w Auguście i okolicach, którym podała nieprawdziwe imię. – Jak pan się czuje, szefie? – Nie mogę narzekać – odparł. – Niezły miesiąc, trzeba przyznać. Sztorm nas ominął. Za to ten poprzedni… Mój Boże, ten to dopiero był! Wstał i nie przerywając opowieści o zeszłomiesięcznej pogodzie, poszedł do kuchni zaparzyć klientce kawę. Sarat usiadła przy stoliku blisko baru i czekała. Wkrótce usłyszała silnik łodzi, która zacumowała przy platformie. Po drabinie

wspiął się żołnierz z Północy. Bez względu na to, jak często się spotykali, widok munduru jej informatora zawsze budził w Sarat jakiś pierwotny instynkt. Żołnierz wszedł do kafeterii i przywitał się z Prince’em Wendellem. Staruszek poszedł do kuchni przygotować mężczyźnie to, co ten zawsze zamawiał. Żołnierz usiadł przy stoliku Sarat. Widywali się raz w miesiącu, na krótko, nie więcej niż kilka minut. I za każdym razem Sarat nie mogła się nadziwić, jak, wydawałoby się, z dnia na dzień żołnierz wyrósł na mężczyznę, choć pozostał niski. Najważniejsze, że przeżył – tylko to się dla niej liczyło. – Trafiłaś go – odezwał się Marcus Exum. – Wszyscy o tym mówią. Najwyższa rangą ofiara wojny po stronie Niebieskich od czasu zamachu na prezydenta w Jackson. – Nie udałoby mi się, gdyby nie ty – odparła. Marcus zerknął na drzwi ponad ramieniem Sarat. – Umówiłeś się z kimś jeszcze? – spytała. – Nie. Ale nigdy nie wiadomo, kto się zjawi. Marcus wyjął papierosa, położył go na stoliku i przesunął do Sarat. – Jeśli chodzi o informacje, to w tym miesiącu skromnie. Konwój. Cztery LAV-y. Będą przejeżdżały niedaleko granicy z Tennessee przy Jaskini Russella. Podobno mają wieźć jakiegoś zastępcę sekretarza w Gabinecie Wojny, który wybrał się na objazd frontu. Sarat spojrzała na papierosa. Na bibule znajdowały się niewyraźne litery i zarys prostej mapy. – Dziękuję – powiedziała. – Czy mogę mieć do ciebie prośbę? – spytał Marcus. – Jasne. – Nie wychylaj się przez jakiś czas. Mówi się, że będą chcieli wziąć odwet za wydarzenia w Halfway. Panuje przekonanie, że powierzą kierowanie Gabinetem Wojny synowi generała. Ten człowiek wywoła burzę. Nie wiem jak ani kiedy, ale na pewno to zrobi. Sarat dotknęła ramienia Marcusa. Poczuła belki na pagonie,

wyznaczniki jego miejsca w hierarchii niegdyś najpotężniejszej armii świata, armii jej wroga. – Jesteś dobrym przyjacielem – powiedziała. Jej rozmówca znów łypnął na drzwi. Prince Wendell wrócił z kuchni. Marcus zapłacił i wyszedł bez słowa. Sarat odczekała pół godziny, popijając kawę i słuchając wspomnień właściciela kafeterii o tym, jak w pięćdziesiątym siódmym przeszedł George i zrównał z ziemią całą wschodnią część miasta. Potem wsiadła do łodzi i ruszyła w drogę powrotną do portu. Spojrzała na wschód, zobaczyła przyczajone statki służby celnej Niebieskich i pomyślała, że za dwa dni Marcus wróci do bazy w Halfway Branch. Przypomniała sobie, jak widziała go po raz ostatni w obozie Patience i patrzyła za nim, gdy pokonywał betonową równoważnię w drodze do obcego kraju. I nie pozazdrościła mu żadnego z wyborów, jakich od tamtej pory dokonał.

Archiwum specjalnej senackiej Komisji ds. Działalności Powstańców i Secesjonistów. Zeznanie szefa Gabinetu Wojny, Josepha Weilanda Jr. (fragment) Sądzę, pani przewodnicząca, że będzie mi najłatwiej wyjaśnić to za pomocą prostej analogii. W naszym kraju ogłaszamy wybory. Przebiegają one według ściśle określonej ordynacji, o czym na pewno wie każdy z członków szanownej Komisji. Jednakże w szczególnych okolicznościach wybory również nabierają szczególnego charakteru. Na przykład kiedy zamordowany został prezydent Daniel Ki, przeprowadziliśmy specjalne wybory, które w istocie wcale nimi nie były. Stanowiły za to nadzwyczajny środek, po który sięga się w reakcji na skrajne i nietypowe zdarzenia. Innymi słowy, odłożyliśmy na bok normalnie obowiązujący kodeks, ponieważ sytuacja okazała się daleka od normalności. Pani przewodnicząca, można, jak sądzę, śmiało powiedzieć, że żaden rozsądny człowiek tak naprawdę nie wierzy w to, iż zawieszając tymczasowo protokół i zaprzysięgając nowego prezydenta na czas pozostały do najbliższych wyborów, trwale naruszyliśmy fundamenty amerykańskiej demokracji. Powrócę teraz do pani pytania. Chciała pani poznać metody, jakimi uzyskujemy informacje od zatrzymanych powstańców. Chętnie odpowiem. Od kiedy objąłem kierownictwo w Gabinecie Wojny, w strefie granicy Tennessee gwałtownie spadła liczba przeprowadzanych przez rebeliantów akcji zbrojnych, na przykład takich jak atak, w którym stracił życie mój ojciec. Uznanie należy się rzecz jasna przede wszystkim naszym dzielnym żołnierzom i żołnierkom. Jestem jednak przekonany, że znaczne osłabienie aktywności secesjonistów wynikało również bezpośrednio z naszej strategicznej inicjatywy,

polegającej na chwytaniu i przesłuchiwaniu znanych oraz przypuszczalnych przywódców rebeliantów w tych regionach, w których najczęściej dochodziło do skierowanych przeciwko nam aktów przemocy. Powiedzmy to jasno, pani przewodnicząca: ludzie, na których skupiamy naszą uwagę, nie są święci. Celowo zogniskowaliśmy wysiłki na rebelianckich werbownikach, na tchórzliwych kobietach i mężczyznach, od lat piorących mózgi młodzieży na Południu i nakłaniających ją do brutalnych, samobójczych czynów w imię zemsty. Owi werbownicy w większości przypadków nie znajdują w sobie dość odwagi, by samemu sięgnąć po broń. Stanęliśmy zatem przed następującym wyborem, pani przewodnicząca: mogliśmy poświęcić wiele lat na ściganie ich przed sądami za zbrodnie, które choć rzeczywiste, są skrajnie trudne do udowodnienia, zwłaszcza jeśli na przekór wojennym okolicznościom przyłożymy do nich standardy prawne z czasów pokoju, bądź też wydobyć z tych ludzi tyle informacji, ile zdołamy. Mowa tu, pani przewodnicząca, o informacjach, dzięki którym udało się ocalić życie wielu Amerykanów. Nie jesteśmy potworami, mimo że często określa się nas tym mianem. Cechą wojny jest to, że kiedy jest się skrępowanym przez czas i naglącą potrzebę, wówczas sięga się po takie środki, na jakie pozwalają owe ograniczenia. W przypadku gdy informacja uzyskana od powstańczego werbownika okazała się fałszywa bądź niewiarygodna, podejmowaliśmy stosowne działania. Obowiązkiem Gabinetu Wojny jest przede wszystkim obrona narodu. Uważam, pani przewodnicząca, że dobrze wywiązujemy się z tego zadania. Sądzę, iż w najbliższych miesiącach secesjonistyczni terroryści porzucą swoje od początku skazane na niepowodzenie wysiłki zmierzające do rozbicia jedności państwa i wojna nareszcie się zakończy. Jestem również przekonany, że tak jak powróciliśmy do normalnego trybu wybierania prezydenta, tak też powrócimy do normalności czasu pokoju. Na pewno wszyscy członkowie komisji

zgodzą się ze mną, że pragniemy, aby owa normalność zapanowała jak najprędzej. Myślę, pani przewodnicząca, że nigdy nie byliśmy tak blisko pokoju jak dziś.

Rozdział jedenasty Sarat wędrowała przez pozostałości jeziora Sinclair. Trzymała się tego, co zostało z Milledgeville Road, usianej trzymetrowymi kraterami i powalonymi drzewami, okolonej nadpalonym ogrodzeniem i zerwaną linią energetyczną. Bliżej zbiornika zeszła z głównej drogi, potem, idąc wąską ścieżką, minęła odgałęzienie jeziora i suche wyniesienie w dnie. Natknęła się na gęstwinę przewróconych drzew, plątaninę zniszczonych hangarów dla łodzi i rozpadających się pomostów. Tu i tam podszyciem przemykały gryzonie, ale poza tym panowała cisza i spokój. Sarat powoli udała się na miejsce spotkania. Jezioro Sinclair zostało zbombardowane w początkowej fazie wojny, zanim wyszło na jaw, że Niebiescy stracili kontrolę nad swoimi powietrznymi zabójcami. O świcie dało się słyszeć dźwięk przypominający bzyczenie muchy uwięzionej w odwróconym do góry nogami słoiku. Na Południu ludzie przyzwyczaili się do widoku ptaków, ale nigdy wcześniej nie zaobserwowano całego stada. Krążyły z rozpostartymi skrzydłami, tuzin albo więcej, a ich cienie na wodzie wyglądały jak płowiejące siniaki. Nikt nie wiedział, dlaczego ptaki postanowiły unicestwić akurat to miejsce. Mówiło się, że kontroler z Unii wprowadził błędne współrzędne. Albo że generałowie i politycy podejmujący decyzje o tym, które miasto spalić i komu odebrać życie, opierali się nad nieprawdziwych danych. Nikt nie potrafił zdecydować się na jedno konkretne wytłumaczenie. Łatwiej uwierzyć w coś, cokolwiek, niż przyjąć do wiadomości, że rzecz wydarzyła się bez przyczyny, że wędrowne niebieskie ptaki, nie kierowane racjonalnym rozkazem, lecz zupełnie przypadkowo, zebrały się akurat nad tym miejscem i zesłały na nie ogień piekielny.

Po bombardowaniu jezioro w ciągu kilku lat całkiem wyschło. Tydzień przed wizytą Sarat nad okolicą przeszła silna burza i spadło tyle deszczu, że zbiornik wypełnił się i zatrzymał wodę. Na jej powierzchni unosiła się gęsta jak dywan zielona warstwa glonów, tak doskonale nieruchoma, że jezioro przypominało szmaragdowy ląd, po którym można by bez przeszkód stąpać. Budynki na brzegach jeziora leżały w gruzach, łączące je drogi były usiane kraterami i pofałdowane, a zamiast drzew sterczały zwęglone kikuty. Sarat ruszyła krótkim podjazdem, który prowadził do małego zniszczonego kościoła, zwykłego domu przemienionego w miejsce kultu. Na drzwiach wisiał hebanowy krzyż. Bomba rozłupała budynek na pół. Ziemia pod częścią znajdującą się bliżej jeziora prawie się osunęła, tak że pomieszczenia najbardziej oddalone od wejścia – dwie sypialnie i gabinet – chwiały się niebezpiecznie nad brzegiem zbiornika, za to przednia część domu stała na solidnym gruncie. Sarat wdrapała się przez otwór w ścianie, tam gdzie dawniej znajdowało się okno. W środku było ciemno, jedynie przez dziurę w dachu wpadały liczne promienie południowego słońca i tworzyły coś w rodzaju zasłony. Pachniało starym papierem. W jaskrawym snopie światła unosiły się drobiny kurzu. W połowie prawie każdego miesiąca Sarat przyjeżdżała tu spotkać się z Joem. Tym razem nie widzieli się od pięciu miesięcy, od kiedy zastrzeliła generała w Halfway Branch. Po tym zdarzeniu wypady Niebieskich na terytorium Południa stały się częstsze, a ich poczynania – brutalniejsze. Zmusiło to Joego do tymczasowego zawieszenia łączącego ich układu. Zobaczyła go, siedział tam gdzie zwykle, na drewnianym krześle kuchennym, tuż za świetlną kurtyną. Poznała jego smukłą i kształtną sylwetkę. Splecione dłonie spoczywały na stole. – Dzień dobry, Sarat – odezwał się. – Miło znów cię widzieć. – Dobry – odparła. – Wejdź, usiądź. Piękny dzień, prawda? Nadal lubiła brzmienie jego głosu, ten obcy akcent. Miał tendencję do wymawiania „p” jak „b” i miękkiego „h” jak twarde.

Czasem, gdy opowiadał o swoim domu, używał słów we własnym języku, które składały się z głosek utworzonych z westchnięć i starannych zawijasów języka. Sarat usiadła przy stole. Poczuła ciepłe promienie słońca na karku. Za plecami Joego podłoga ostro opadała, a przez okno w tylnej części pomieszczenia widać było matowozieloną powierzchnię deszczowego jeziora. – Wreszcie mam okazję osobiście ci pogratulować – odezwał się Joe. – Nie ma czego. – Wręcz przeciwnie. To najważniejsze zwycięstwo Południa od początku wojny. Twoja zasługa, Sarat. Twoje zwycięstwo. – Żadne zwycięstwo, po prostu jeden martwy Niebieski. Zostało jeszcze mnóstwo żywych. Joe pokręcił głową. – Albert miał rację co do ciebie. – Widział się pan z nim? – spytała Sarat. – Od kilku miesięcy próbuję się z nim skontaktować, ale on jakby zapadł się pod ziemię. – Nie, też nie miałem z nim kontaktu. – Myśli pan, że go złapali? Przecież od dawna o nim wiedzą. – Nie sądzę. Może gdyby miał trzydzieści, czterdzieści lat mniej. Ale Albert jest dziś starcem, tak jak ja, a starcy nieszczególnie ich obchodzą. Kiedy był żołnierzem, też tak robił: przekraczał granicę, nikomu nic nie mówiąc, i na wiele dni znikał w ArRutbie. Działo się to w czasach, kiedy beztroskie podróżowanie po Iraku świadczyło o braku rozsądku. Kilka razy wziął mnie ze sobą jako tłumacza i kierowcę. Z początku sądziłem, że podejmuje się czegoś niebezpiecznego, na przykład spotyka się z wrogiem albo dopuszcza zdrady. Ale nie, on po prostu chciał zobaczyć kraj, poznać ludzi. O ile dobrze pamiętam, w końcu stanął za to przed sądem wojskowym i spędził rok w więzieniu. Opowiadał ci o tym? – Mówił, że kilka razy uratował mu pan życie. – Niczego takiego nie zrobiłem. Byłem jego asystentem, powiedzmy, że kimś, kogo nazywa się fikserem. Amerykanie

lubili mieć na podorędziu miejscowych posługujących się angielskim i arabskim, znających ludzi i teren. Zawsze lepiej, kiedy tubylcy wykonują za ciebie tę robotę. Przerwał im trzask gałęzi. Sarat odwróciła się i wyjrzała przez szczelinę w pękniętej ścianie. Wytężała wzrok i czekała na odgłos kroków, ale nic się nie wydarzyło. Zwróciła się z powrotem do Joego, który siedział spokojnie. Ostre słońce sprawiało, że jego zielona koszula wydawała się biała. – Gdyby to byli Niebiescy, nie zdążylibyśmy nawet mrugnąć – zauważył. – Przejdźmy do sedna. Czego potrzebujesz? – Lag’m – użyła jego określenia na broń. – Takie jak w zeszłym roku. Joe pokiwał głową. – W porządku. Duże czy małe? – Jedno i drugie. Tak jak ostatnio. W przyszłym tygodniu w okolicy Tenngi będzie przejeżdżał konwój. A w nim generał. Znam drogi, którymi będą jechali. Podłożę miny. – Tak jak ostatnio. Zrozumiałem. Coś jeszcze? Amunicja do Templestowe? Gotówka? – Tylko miny. – Zrobione. – Jeszcze jedno. – Słucham. – Słyszałam o tajnych rozmowach pokojowych i że Wolni Południowcy wysłali swoich przedstawicieli do Columbus. Czy to prawda? – Owszem, zgadza się. – Te rozmowy nadal trwają? – Z tego, co wiem od swoich ludzi, szef Gabinetu Wojny je zawiesił. Uśmiech zagościł na twarzy Sarat. – Przecież mówiłem – rzekł Joe – że to twoje zwycięstwo. *** Kiedy Sarat wróciła do domu po wyprawie nad jezioro Sinclair, na podjeździe stał obcy samochód, stary sedan na ropę. Opierał

się o niego Strych, najstarszy z Chłopców z Salt Lake. – Jezu – odezwała się Sarat. – Myślałam, że cię zabili pod Fayetteville. – Pan Bragg chce z tobą rozmawiać – powiedział Strych. Był tego samego wzrostu co Sarat, ale znacznie szczuplejszy, wręcz niezdrowo chudy. Tak jak jego bracia miał martwe, nieobecne spojrzenie. – Który? – spytała Sarat. – Młody czy ojciec? – Pan Bragg Senior – odparł Strych. – Chce się zobaczyć z tobą i twoją siostrą. – Siostra nie jest mu do niczego potrzebna. Jedźmy i miejmy to z głowy. – Powiedział, że chce się zobaczyć z tobą i twoją siostrą… – Głuchy jesteś czy głupi? – Podeszła do niego. Chłopak miał w sobie coś mechanicznego, sprawiał wrażenie głęboko wycofanego. – Pojedziemy we dwoje albo wrócisz do Atlanty sam. Wybieraj. Ruszyli na zachód, w kierunku stolicy Południa. W samochodzie było stare radio. Sarat zaczęła kręcić gałką. Na tle zakłóceń tu i ówdzie przebijały amatorskie audycje: bezcielesne głosy recytujące fragmenty Biblii, krzykliwi kaznodzieje wieszczący apokalipsę z czterech ścian swojej chaty, wariaci wrzeszczący w eter. Zdecydowała się na starca odczytującego listę nazwisk. Na drugim planie płynęły dźwięki hymnu Południa, który Sarat zapamiętała z dzieciństwa. Mężczyzna mówił monotonnym głosem, nie robił prawie żadnych przerw na wzięcie oddechu i nie sposób było się zorientować, czy rzeczywiście odczytuje nazwiska męczenników albo zdrajców, czy po prostu wymyśla je na poczekaniu. – Co się z tobą stało w Fayetteville? – zagadnęła. – Trafiłem do niewoli. – Niebiescy cię pojmali? I wypuścili? Nie ma siły, na pewno zacząłeś sypać. Musisz mieć wyjątkowe względy u starego Bragga, skoro nie pozwolił rebeliantom powiesić cię z kieszeniami w ustach. – Nie puściłem farby. Poza tym złapali mnie terroryści, nie

Niebiescy – wyjaśnił Strych. Dopiero po chwili dotarło do Sarat, że chłopak ma na myśli inną grupę rebeliantów, jedną z tych, które odmawiały zjednoczenia się pod sztandarem Bragga. Zarechotała. – Pozwoliłeś się capnąć swoim? No nie mogę! To większy wstyd, niż gdyby Niebiescy po prostu cię zastrzelili. – Oni nie są „swoi” – odparł. – To terroryści. Pan Bragg jest „swój”. Dzięki niemu wyszedłem na wolność. – Terroryści… – mruknęła. – Cholera, pasuje do każdego, co nie? Strych nie słuchał. – Nie puściłem farby – powtórzył. – Nic nie powiedziałem. Na horyzoncie ukazała się przysłonięta brudnym całunem stolica Południa. *** Ściana strzelistych slumsów zdawała się unosić we mgle i sięgać nieba. Budynki stały na skraju Atlanty, miasta niewiarygodnych rozmiarów, które stale rosło, rozpełzało się na wszystkie strony, zagarniało coraz większą przestrzeń, było jak rak z przerzutami. Kiedyś, dawno temu, jego krajobraz wyglądał zupełnie inaczej: drapacze chmur zajmowały ścisłe centrum, dokoła wyrastały szpitale, stadiony, kampusy uniwersyteckie, a dalej wysoka zabudowa ustępowała przedmieściom upstrzonym centrami handlowymi, parkami, polami golfowymi i wstęgami autostrad. Dziś najwyższy budynek stał w dzielnicy slumsów na dalekich peryferiach miasta, był jednym z wielu wysokościowców, brązowych, nieefektownych wież, które wyglądały jak zepsute zęby. Mieszkały w nich wyrzutki Stanu Południowego: uchodźcy z przygranicznych miejscowości, pustoszonych na chybił trafił przez ptaki; biedota znad południowego wybrzeża, uciekająca przed sztormami i nieznośnym upałem; żołnierze, rebelianci i inni, którzy tu się urodzili, których rodzice i dziadkowie tu się urodzili i którzy nie znali innych miejsc. W pobliżu wciąż rozrastających się slumsów znajdowały się fabryki sprzętu elektronicznego, szwalnie i pionowe farmy.

Ogromne konstrukcje, szersze niż wyższe. Fabryki i szwalnie wzniesiono z czerwonej cegły, zaś farmy zamknięto w kapsułach z grubego szkła, zmatowionego od środka warstwą gęstej skroplonej pary. Przez ściany przenikał na zewnątrz odór nawozu i kleił się do peryferii jak farba do tynku. Bliżej serca miasta państwowa biurokracja, która zajmowała skupisko szarych identycznych budynków, pełniła funkcję fosy broniącej dostępu do najgłębszego jądra Atlanty, gdzie stał Kapitol Wolnego Stanu Południowego i mieściły się rezydencje prezydenta Kershawa i sekretarzy, a także wybudowane w jarmarcznym stylu, ogrodzone wille nowych patrycjuszy, właścicieli zakładów pracy niewolniczej, szwalni, farm. Strych jechał powoli przez slumsy. Powietrze cuchnęło smogiem i spalinami z tysiąca buczących agregatów. Grupka dzieci biegła za starym autem na ropę, instynktownie wyczuwając, że w hierarchii kraju Czerwonych kierowca takiej maszyny musi się plasować wyżej od szarych mas. Malcy stukali w szybę i prosili o drobne. Jakiś staruszek kuśtykał od wozu do wozu i sprzedawał pudełka chusteczek higienicznych po pięć dolarów za sztukę. Auto mozolnie posuwało się uliczkami Małego Houston. Z balkonów na budynkach smętnie zwieszały się sztandary Samotnej Gwiazdy. Dotarcie z domu Sarat w Lincolnton do Atlanty zajęło dwie godziny; kolejne dwie Strych przebijał się z przedmieść stolicy do jej serca. Znalazłszy się na skraju kompleksu budynków Zjednoczonych Rebeliantów, samochód zatrzymał się przed zagrodzoną zasiekami bramą, której pilnowało dwóch chłopców w starych mundurach maskujących o barwie leśnej zieleni. Wartownicy z lekką pogardą przyjrzeli się pasażerom, po czym usunęli przeszkodę i dali znak, że można jechać. Kompleks składał się z trzech niskich, wciśniętych pod estakadę autostrady budynków bez żadnych napisów i oznaczeń. Przed wejściem do każdego z nich na plastikowych krzesełkach siedziało kilku mężczyzn i chłopców z karabinami. Dwóch z nich, pilnujących środkowego budynku, zaprowadziło Sarat i Strycha na piętro. Tam oboje usiedli w dużym

pomieszczeniu przypominającym salon i zaczekali pół godziny na przybycie Bragga Sr. Adam Bragg wwiózł ojca na wózku inwalidzkim, za nim weszło jeszcze trzech asystentów. Pomimo upału senior rodu ubrany był w koszulę zapiętą pod szyją i kamizelkę, a jednak się nie pocił, tak jakby z wiekiem zaschły pory w jego skórze. Syn podprowadził ojca bliżej Sarat i Strycha, po czym usiadł w kącie. Bragg Sr. machnął na Strycha – chłopak natychmiast wstał i wyszedł. Potem przesunął spojrzeniem po Sarat i na jego twarzy pojawiło się lekkie napięcie, jakby czytał książkę napisaną w obcym języku. Wreszcie zwrócił się do syna. – Masz rację – rzucił. – Może rzeczywiście nie jest. Bragg Jr. nie odpowiedział. – Więc to ty jesteś tą dziewczyną, która odpowiada za całe to zamieszanie – odezwał się Bragg do Sarat. – Przypomnij mi, jak się nazywasz. – Sarat Chestnut. – Sarat Chestnut – powtórzył Bragg. – Z Chestnutów z Montgomery? Porządni ludzie. Pracował dla mnie chłopak imieniem Paul, walczył i zginął w Beaumont na początku wojny. – Nie – odparła Sarat. – Jej rodzina pochodzi z Luizjany – wyjaśnił Bragg Jr. – Znad morza Missisipi, niedaleko Starego Orleanu. – Chryste Wszechmogący, ona nawet nie jest Czerwona! – zakrzyknął starzec. – Dziecko ludu z bagien! Na froncie, z karabinem w dłoni! Do czego to doszło? – Przysunął się do Sarat. – Wiesz, kiedy Albert mi o tobie opowiedział, pomyślałem, że znów bawi się w te swoje gierki. Zawsze taki był: drażnił wszystkich nowymi pomysłami, werbował więcej dziewcząt niż chłopców. Co kilka tygodni nowa pupilka, nowy projekt. Sarat się skrzywiła. Zawsze wiedziała, że są inni; ilekroć docierały do niej wiadomości o kolejnym zamachowcy samobójcy, który przeniknął na Północ i obrócił w perzynę rynek któregoś z miast Niebieskich, zastanawiała się, czy to Gaines

osobiście założył męczennikowi garnitur farmera. Jednocześnie nie porzucała myśli, że może jednak jest jedyna, że odnalazłszy ją, Gaines nie musiał już werbować kolejnych bojowników. Wiedza, że to nieprawda – ależ oczywiście, że nie – nie przeszkadzała jej w to wierzyć. – Mimo wszystko mam słabość do Gainesa – ciągnął stary Bragg. – Napracował się dla sprawy. Kiedyś walczył w szeregach Północy, w czasach, gdy Buazizi było zlepkiem wyrzynających się nawzajem plemion. No ale to było dawno temu i nie mam mu niczego za złe… Sarat poczuła na twarzy cuchnący oddech Bragga. Zdumiewało ją, jak długo starcy potrafią mówić. Zastanawiała się, co sprawia mu większą przyjemność: słowa, które wypowiada, czy raczej brzmienie własnego głosu? Jego małe zmętniałe oczy rozjaśniały się tylko wtedy, gdy otwierał usta, żeby coś powiedzieć. Nagle zamilkł. Odwrócił się do jednego z asystentów. – Noah, przynieś nam wody – polecił. – I każ chłopcom załatwić wentylatory. Goręcej tu niż w piekle. Asystent wyszedł i po chwili zjawiło się dwóch młodych mężczyzn z elektrycznymi wiatrakami. Ustawili je w przeciwległych krańcach pomieszczenia, tak że powietrze wprawiane w ruch przez łopaty spotykało się tam, gdzie siedzieli Sarat i Bragg. – Gdzie się podziewa twoja siostra? – rzucił starzec. – Mówiłem, że chcę się spotkać z wami obiema. – To jej nie dotyczy – odparła Sarat. – Kochanie, to dotyczy nas wszystkich. Asystent wrócił z tacą, na której stały dwie szklanki. Bragg Sr. prędko opróżnił swoją, jakby pierwszy raz w życiu widział wodę. – Przeklęty Gaines – powiedział, wycierając usta. – Robi to wszystkim swoim dzieciakom. Przez niego zaczynają myśleć, że cholerny świat kręci się wokół nich, że wszystko zależy od tego, jak się czują, co utraciły i jak bardzo je boli. Otóż nie. Świat jest wielki, moja mała… – Proszę mnie tak nie nazywać – zaoponowała Sarat. – Świat jest wielki, większy od tego, co się mieści w celowniku

Templestowe. – Uśmiechnął się na widok bruzdy, która przecięła czoło Sarat na wzmiankę o przezwisku jej karabinu. – Widzisz? Znamy twoje tajemnice. Ale my, w przeciwieństwie do wielu innych ludzi, jesteśmy twoimi przyjaciółmi. – Wskazał uchylone okno, za którym skwierczało w upale zarośnięte brudem śródmieście Atlanty. – Tu niedaleko, kilka kroków stąd, pracują zwolennicy Wolnego Stanu Południowego, którzy z chęcią przekazaliby cię Północy, gdyby uznali, że w ten sposób zyskają przychylność Columbus albo będą mieli większe szanse przepchnąć ten akt kapitulacji, którą nazywają planem pokojowym. Jesteś pożywką dla tchórzy i szczurów. – A pan chce mnie ocalić, tak? – odparła. – Pan i pana chłopcy. Strych, ten dzieciak, którego pojmali ludzie walczący po jego stronie. Albo ten drugi, który nie zdołał nawet zdetonować garnituru farmera, zanim Niebiescy go zastrzelili. Niech pan się rozejrzy. Mieszka pan w jaskini pod autostradą i gada po próżnicy, podczas gdy tchórze z Wolnego Stanu Południowego sprzedają kraj Czerwonych. Do diabła, przecież to pan powinien prosić mnie o pomoc, a nie odwrotnie. Bragg Sr. wybuchnął śmiechem, odsłaniając czarne dziąsła. Zwrócił się do swoich współpracowników: – Jest głupia, tak jak my kiedyś – rzucił. – To się nigdy nie zmienia, nigdy. – Ponownie spojrzał na Sarat i powiedział: – Kochanie, naprawdę nie rozumiesz? Jesteś tutaj, ponieważ mi się podobasz. Masz większe jaja niż wszyscy moi ludzie razem wzięci. Żaden z nich nie zdołał dokonać tego co ty. Generał! Zdjęłaś największą szychę po prezydencie Ki! Właśnie dlatego tu jesteś. Bo chcę mieć cię przy sobie. I wolałbym, żebyś nie wpadła im w łapy. Wierz mi, człowiek, którzy dowodzi ofensywą na Południe, syn tego, którego zabiłaś, nie spocznie i nie cofnie się przed spaleniem całych miast, byle dowiedzieć się, kto to zrobił. A kiedy cię znajdzie, zawiśniesz. – Trudno – odparła. – Nie boję się śmierci. – Ponieważ jesteś młoda i wydaje ci się, że człowiek umiera szybko – powiedział Bragg Sr. – Ale oni potrafią sprawić, że umieranie będzie trwało długo, tak długo jak życie.

– Co więc, według pana, powinnam zrobić? Wpełznąć do dziury i przeczekać? – Właśnie tak. Wróć do tego swojego domku nad rzeką i zostań tam. Trzymaj się z daleka od Halfway. Nie puszczaj się z córką barmanki z Augusty. – Przerwał i się uśmiechnął. – Tak, o tym też wiemy. I dopilnuj, żeby byli z tobą siostra i brat, cała cholerna rodzina. Zaczekaj, aż syn generała z Columbus ochłonie. Przyrzekam, że potem pomożemy ci wpakować mu kulkę między oczy, jeśli będziesz tego chciała. – Skończył pan? – spytała Sarat. – Tak, kochanie – odparł starzec. – Skończyłem. Wstała. – Dziękuję za radę – rzuciła i wyszła. *** W drodze powrotnej jej myśli krążyły wokół rozmowy z Braggiem. Czuła się ośmielona tym, że postawiła się mężczyźnie, którego jeden kaprys mógł zmienić bieg całej rebelii na Południu. Poprawiła się na fotelu pasażera i wystawiła głowę za okno. Atlancki smog pomimo swej słonawej woni przypominał jej górski wietrzyk. – Zatrzymajmy się we Floordeelee. Napijemy się – zaproponowała. – Ja stawiam. Wiem, że gówno u nich zarabiasz. – Muszę cię odwieźć do domu – odparł Strych. – Zatrudniają cię na godziny czy co? Tylko jeden drink, to nie zajmie dużo czasu. Strych pokręcił głową. – Nie polubią mnie tam – bąknął. – To nie moje miejsce. Przez chwilę sądziła, że chodziło mu o Bragga i jego ludzi, i dopiero po chwili uświadomiła sobie, że miał na myśli coś zupełnie innego. – Jezu, mówisz serio? Nie miałeś oporów przed chwyceniem za broń i pojechaniem na front, ale boisz się zajrzeć do dzielnicy swoich rodaków, ponieważ mają inny kolor skóry? Poczucie wstydu kazało mu przystać na propozycję Sarat. Skręcili w Nową Czwartą Dzielnicę, ciasny las wieżowców we

wschodniej części miasta, graniczący z rozległym terenem hałasującej dzień i noc fabryki sprzętu elektronicznego. Wysokie szare bloki stały bardzo blisko siebie, niemal na wyciągnięcie ręki, a poruszanie się między nimi oznaczało kluczenie plątaniną wąskich alejek. Zatłoczone przejścia były pełne ulicznych sprzedawców, stoisk z towarami przemyconymi z pionowych farm, handlarzy walutą, mechaników naprawiających tik-toki i sklepów sieci Just-A-RedBuck. Zaparkowali samochód na obrzeżach dzielnicy i weszli do labiryntu asfaltowych przesmyków. Ciągnące się między zamontowanymi na dachach budynków panelami słonecznymi kable tworzyły gęstą sieć nad głowami przechodniów. Niektórzy starcy i staruszki siedzący na ulicy przyglądali się Sarat i Strychowi. Ich ciekawość budził nie tyle chudy chłopak z pochyloną głową, ile idąca przed nim wysoka łysa dziewczyna. Floordeelee okazała się ceglaną budą wciśniętą pomiędzy trzy bloki mieszkalne na końcu ślepej uliczki. Przed nią znajdowała się otwarta przestrzeń, na której rozstawiono stare, niemal bez przerwy zajęte stoliki do gry w karty i składane krzesełka. Sarat i Strych zamówili napoje i usiedli przy jednym ze stolików. Sarat wzięła kingwaya, Strych zdecydował się na zwykłą colę. – Zawdzięczasz staruszkowi życie, co? – zagadnęła. – Skoro pociągnął za sznurki i wydostał cię z tej kabały, w którą się wpakowałeś. – Już wcześniej mu zawdzięczałem – odparł. – Ocalił mnie i moich braci w Utah. Gdyby nie on, wszyscy byśmy zginęli. – Co tam się właściwie stało? Przez cały ten czas ukrywaliście się na farmie? Podobno jednego z was znaleźli w kupie świńskiego gnoju. Strych nie odpowiedział. Próbowała wyciągnąć z niego cokolwiek na temat jego życia, zanim trafił do Czerwonych, ale nie chciał rozmawiać. W końcu udało jej się namówić go na piwo, potem na drugie, i powoli zaczął się rozluźniać. Kiedy nad miastem zapadał zmierzch, oboje byli już przyjemnie wstawieni. – Widzisz, problem z ludźmi takimi jak Bragg polega na tym, że

wydaje im się, że mają prawo rządzić – wymamrotała Sarat, trochę bełkotliwie, ale niewzruszona w swoim przekonaniu. – Nie wiedzą, jak to jest nie rządzić. Myślą, że mogą ci mówić, co masz robić, a ty masz słuchać, jakbyś nie miał nic do powiedzenia, jakbyś nie miał własnych myśli, jakbyś był przedmiotem, a nie żywym człowiekiem. Strych zdawał się spoglądać gdzieś poza nią, na grupkę małych bosonogich dzieci, które biegały po uliczce i bawiły się w berka. – Albert Gaines mi kiedyś powiedział… Poznałeś go w ogóle? – Nie – odparł Strych. – A powinieneś. Rozgryzł całą tę wojnę. Nie jest taki jak ci starzy idioci. Kiedyś mi powiedział… Słuchaj, bo teraz zdradzę ci sedno każdej opinii, jaką ktokolwiek kiedykolwiek miał. – Sarat pochyliła się, jakby zamierzała podzielić się najskrytszą tajemnicą. – Wszyscy starzy ludzie chcą, żeby było tak jak w czasach ich młodości – zaczęła. – Ale nigdy już tak nie będzie, a oni nigdy, choćby nie wiem co robili, nie będą młodzi. Nie tylko nasi starcy tak myślą. Ich też. Wyobraź sobie, że Północ pozwoliła nam żyć po swojemu. Wyobraź sobie, że nie zaczęła nas zwalczać i nie zabija wszystkich tych niewinnych ludzi tylko dlatego, że nie chce, żebyśmy mieli własne państwo i żyli według własnych zasad. Naprawdę byłoby aż tak źle? Nie, jasne, że nie. Ale kiedy rządzący teraz starzy byli jeszcze młodzi, to było nie do pomyślenia, dlatego nie mogą do tego dopuścić. Za to ty i ja – wskazała dzieci bawiące się na ulicy za jej plecami – i one też, jesteśmy młodzi, nie ogranicza nas to, co ogranicza ich, starych. Odbierzemy im władzę, bo w gruncie rzeczy im nie zależy na Czerwonych. Dbają wyłącznie o siebie. A my… my jesteśmy stąd. My… – Ja nie jestem – wtrącił Strych. – Ale zależy ci na tym. Na sprawie Południa. – Nie. Sarat wyprostowała plecy, zaskoczona pustką w jego głosie. – No to czemu walczysz po naszej stronie? – spytała. – Po co chwyciłeś za broń i ryzykujesz śmierć z rąk Niebieskich, skoro nie obchodzi cię nasza sprawa?

– Chciałem być kimś – odparł Strych. Powiódł wzrokiem ku bawiącym się roześmianym dzieciom. – Po prostu chciałem być kimś. *** Dotarli do domu Sarat dopiero nocą. Nienawykły do picia Strych miał słabą głowę, dlatego po półgodzinie bujania się szosami od pobocza do pobocza Sarat kazała mu się zatrzymać i przejęła kierownicę. Stary wóz na ropę nie był nawet w przybliżeniu tak zwinny jak zasilany energią słoneczną tik-tok, ale za to miał potężny silnik. Raz na jakiś czas Sarat mocniej naciskała pedał gazu po to tylko, aby usłyszeć ryk klasyka. Zastała Karinę i Simona na podwórzu za domem. Brat z miską na głowie siedział na kuchennym krześle, zwrócony w stronę rzeki, a jego opiekunka ostrożnie obcinała kosmyki wystające spod blaszanej czaszy. Między drzewami rozwiesiła papierowe lampiony, z których przez wycięcia w kształcie płatków śniegu sączyło się światło świeczek. Simon śmiał się i wiercił, kiedy Karina przesuwała chłodnymi nożyczkami po skórze na jego karku. – Gdzie moja siostra? – spytała Sarat. Oboje aż podskoczyli. Uśmiech zniknął z twarzy Kariny jak zdmuchnięty; na jego miejscu pojawiła się obojętność. – Nie wiem – odparła. – Wyszła po południu ze znajomym, tym pilotem statków. Pewnie pojechali do Augusty. Sarat machnęła ręką. – Idź zrób kolację. – Dobrze. Jak tylko skończę go strzyc. – Nie. Idź teraz. Karina odłożyła nożyczki. Sarat dostrzegła niechęć w jej spojrzeniu i odpowiedziała tym samym. Simon powiódł wzrokiem za odchodzącą kobietą. – Nie martw się, mój mały. Zaraz wrócę – obiecała Karina. Simon popatrzył na siostrę, dopiero kiedy Karina zniknęła w domu. Siedział z miską na głowie, jak mały chłopiec bawiący się

w astronautę; pomyślała, że wygląda głupio. – Próbuje zrobić z ciebie dziecko – powiedziała Sarat, zrywając mu z głowy blaszany kapelusz. – Traktuje cię jak niemowlaka. A tobie się to podoba, prawda? Simon milczał. Sarat odwróciła się do rzeki i zaczęła go strzyc. Chciała uratować włosy brata, ale Karina narobiła zbyt wiele szkód, dlatego Sarat nie miała innego wyjścia, jak tylko dokończyć fryzurę pod garnek, a raczej miskę. – Ona nie należy do rodziny, wiesz? – szepnęła bratu do ucha. – Traktuje cię dobrze, ale nie jest rodziną. To obcy człowiek, a sam dobrze wiesz, do czego są zdolni obcy ludzie. Pochylając się nad Simonem, poczuła jego nowy zapach, który zyskał po wyjeździe z Patience. Była to cierpka, przyprawiająca o mdłości woń warzącego się mleka. Próbowała przypomnieć sobie, jak pachniał wcześniej, w obozie. Wróciło do niej wspomnienie tego, jak czasem przychodził do domu pijany po kolejnej wyprawie z rebeliantami: wtedy czuła od niego radochę – to jednak był tymczasowy zapach, kostium oddechu. Czy istniała inna woń? Czy Simon kiedykolwiek pachniał jak ona albo jak Dana? Nie potrafiła powiedzieć. Usiłując przywołać z pamięci to, jaki był, zanim przestał być sobą, Sarat odkryła, że jest na niego wściekła. Za to, że nie umarł w Patience. Gdyby zrobił to samo co pozostali mężczyźni, których rozstrzelano, zapamiętałaby go jako męczennika, a nie marionetkę, oniemiałą zabawkę dla zdziecinniałych gospodyń domowych i skretyniałych wdów. Pozostała po nim zaledwie wydmuszka. Samo jego istnienie kalało wspomnienia Sarat o nim, pogrążało, wypierało pięknego dzielnego chłopca, jakim kiedyś był. Powinien był umrzeć. Zagubiona w myślach nie zauważyła, że Simon zaczął płakać. Nie wydawał żadnego dźwięku, patrzył prosto przed siebie, ale widziała jego łzy w słabym, śnieżnym świetle lampionów. – O co chodzi? – odezwała się. – Nie pasuje ci twoja własna siostra? Wolisz obcą kobietę? Jesteś z nią szczęśliwszy, mimo że nic o niej nie wiesz? – Zdawała sobie sprawę, że podnosi głos i że wiatr zaniesie jej słowa do wnętrza domu, ale nie przejmowała

się tym. – Ona nawet nie pochodzi z Południa. Jej rodzice mieszkają na Północy, u Niebieskich. U tych, którzy ci to zrobili. Którzy zabili naszego ojca i naszą matkę. Którzy każdego dnia mordują i upokarzają naszych ziomków. A ty wolisz tę kobietę od swojej siostry? Dopiero kiedy Simon załkał i skulił się, zasłaniając twarz, Sarat uświadomiła sobie, że odruchowo podniosła rękę i była gotowa zadać mu cios. Rzuciła nożyczki na ziemię. Weszła do domu, wyminęła Karinę w kuchni, ruszyła do pokoju siostry i znalazłszy się tam, trzasnęła za sobą drzwiami. Położyła się na pustym łóżku Dany, pod miękką kołdrą, która w świetle dnia mieniła się na różowo i srebrno. Pościel pachniała pięknem – cytrusami i kremem jaśminowym. A także Daną – jej włosami, skórą i oddechem. To był zapach, który Sarat znała od dzieciństwa, zapach Chestnutów. *** Krótko przed świtem wyrwało ją ze snu pukanie do drzwi. Przez chwilę myślała, że wróciła Dana, ale potem zobaczyła Karinę. – Co tu jeszcze robisz? – spytała. – Zaczęłaś zostawać na noc? – Zaśmiała się gorzko. – Może jeszcze z nim sypiasz? – Przyszedł jakiś mężczyzna – powiedziała Karina. – Chodzi o twoją siostrę. Wybiegła z pokoju Dany i w półśnie pognała na zewnątrz. Na podjeździe stał jeden z ludzi Bragga; pochylał głowę, jakby zrobił coś złego. – Mów – rzuciła. – Co jej się stało? – Ptaki – bąknął chłopak. *** Pokonali większość drogi z domu Sarat do Augusty. Zanim dotarli do szpitala, natknęli się na stojące na poboczu wraki. Grupa mieszkańców pobliskiego miasteczka zebrała się wokół poskręcanych resztek pojazdów i gapiła się na niemal dokumentnie zniszczone trzy samochody i autobus. Ten ostatni

miał spaloną karoserię, ale jego nadwozie zachowało kształt, natomiast tik-toki zostały rozłupane jak ciasteczka z wróżbą i zupełnie nie przypominały aut. W nawierzchni szosy ział krater. Pojechali do najbliższego szpitala, który wyglądał jak przychodnia i był nie większy od przeciętnej taniej restauracji. W zajmowanym przez niego budynku przed wojną mieściła się lecznica dla zwierząt. W wejściu tłoczyły się rodziny zabitych i rannych. Towarzyszyli im członkowie Zjednoczonych Rebeliantów, których Atlanta przysłała w celu udokumentowania rzezi. Sarat przeciskała się przez tłum, wykrzykując imię siostry, kiedy nagle Adam Bragg Jr. chwycił ją za rękę i zaprowadził do pokoju na tyłach szpitala. Ujrzeli milczącą scenę, w której aktorami byli martwi i umierający. Autobusem jechali robotnicy, przesiedleńcy z Południa, którzy wracali z granicy Karoliny Południowej z Unią. Zatrudniono ich w ramach tajnego porozumienia pomiędzy Atlantą a Columbus. Pracowali przy naprawie pęknięć w murze strefy kwarantanny od północnej strony. Zajęcie było niebezpieczne i tak kiepsko płatne, że robotnicy z Północy nie chcieli się go podejmować. Na noszach leżeli ludzie przykryci zakrwawionymi białymi prześcieradłami. Pielęgniarki i lekarze, znacznie mniej liczni od pacjentów, z ponurą rezygnacją krążyli wśród rannych. Odnalazła salę, do której trafiła Dana. Zanim weszła, usłyszała urywki tego, co próbował jej powiedzieć Bragg Jr.: „Głupi pech. Od lat nie mają kontroli nad tymi maszynami” – ale jego głos dobiegał jak zza ściany. Zamknęła za sobą drzwi, odcinając jęki i zawodzenia. Ciało dziewczyny leżącej na łóżku kończyło się na wysokości kolan. Prześcieradło pod nią, a także to, które częściowo ją przykrywało, miało barwę ciemnej czerwieni miejscami przechodzącej w czerń. Była bez ubrania, miała poparzoną, pokrytą pęcherzami skórę. Sarat stanęła przy siostrze. Przesunęła dłonią po jej udzie. Poczuła wgłębienie w miejscu, w którym ktoś usiłował powstrzymać krwawienie z rany. Zauważyła węglowy znacznik

na czole Dany: „3:49” – o tej godzinie założono opaskę uciskową. Zobaczyła, że pierś siostry podnosi się i opada. Otwierają się oczy i poruszają usta. – Wszystko będzie dobrze – odezwała się Sarat, lecz to nie ona wypowiedziała te słowa. Wyszły z jej ust, ale należały do kogoś innego. – Wszystko będzie dobrze. Zostań ze mną, a będzie dobrze. – W pomieszczeniu śmierdziało alkoholem do dezynfekcji. Sarat uklękła i położyła głowę na piersi siostry. Dana zamknęła jej dłoń w swojej. – Moja piękna – wyszeptała. – Już za tobą tęsknię. *** Przez kolejny tydzień Sarat w ogóle nie wchodziła do domu. Zamknęła pokój Dany na klucz i zabroniła Karinie zbliżać się do niego. Spała na dworze, czasem w drewnianej szopie, ale przeważnie na wilgotnej ziemi nad rzeką, blisko ogródka, w którym Karina usiłowała wyhodować warzywa. Śniła, że tonie. Miesiąc po tym, jak wysypała prochy Dany do Savannah, przyszli po nią Niebiescy. Pewnej nocy usłyszała cichą odległą muzykę pośród drzew: szorowanie dłoni o korę, szuranie stóp o ziemię. Noc milczała, ale jej milczenie kryło szept. Po latach Sarat będzie wspominała punkcik czerwonego światła na ścianie szopy. Skrzypnięcie otwieranych drzwi. Potem do środka wpadła puszka i nagle pomieszczenie eksplodowało światłem i dźwiękiem.

Archiwum wojny secesyjnej. Listy osadzonych w Sugarloaf (ocenzurowane/odtajnione) (fragment) Drogi xxxxxxxxxxxx, odebrałam Twój list w lutym. Dostarczyła mi go xxxxxx z pomocy humanitarnej w xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxx jak zwykle przeczytał go jako pierwszy, dlatego nie wiem, czy dotarło do mnie wszystko, co napisałeś. Niemniej jestem wdzięczna xxxxxx za to, że tak bardzo stara się mi pomóc, oraz Tobie – za to, że piszesz. Nadal przebywam w obozie Sobota. Jest tu nas chyba xxx, ale trudno powiedzieć. Wciąż pozostajemy w odosobnieniu, a xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxx nas co xxxxxxxxxx. Sytuacja się pogorszyła, od kiedy xxxxxxxx przejął władzę. Wydaje mi się, że on xxxxxxxxxxxxxxx, ale nie widziałam jego twarzy. Sądzę, że to on nakazał im odebrać nam książki, opaski do spania, saszetki z pastą do zębów i wszystko, co przypominało nam, że ciągle jesteśmy ludźmi. Wiem, że musiał pozwolić im na xxxxxxxx nas, kiedy rozpoczęłyśmy protest. To się dzieje o różnych porach. W nocy, za dnia, tu nie ma to żadnego znaczenia. Najpierw wchodzą i mówią, żebyś przestał sprawiać trudności, tylko zwyczajnie jadł. Kiedy odmawiasz, zabierają cię do innego pomieszczenia. A tam xxxxxxxxxxxxxxxxx xxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxx-

xxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxx xxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Podobno xxxxxxxx uważa, że jedna z nas zabiła mu ojca. Ale przecież trafiłam tu lata temu, długo przed tym, zanim wszystko to się wydarzyło. Nigdy nawet nie widziałam xxxxxx xxxxxx ani nie słyszałam o nim, zanim jedna z xxxx xxxxxx nie powiedziała nam, co się stało. Poza tym nic się nie zmienia. Mijają dni. Xxxxxxxxxxxxxxx z wyjątkiem xxxxxxxxxxxxxxxxx, kiedy możemy zobaczyć słońce. Wiem, że przestali informować o tym, jak wiele z nas nadal xxxxxxxx. Xxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. Robią, co mogą, żeby nas złamać. Jest tu pielęgniarka, która na wszelkie sposoby stara się uczynić xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx, jak to tylko możliwe. Nie wiem dlaczego. Powiedziałam xxx, że to złamanie przysięgi, ale xxx ma to gdzieś. Prosiłam strażnika, by się zlitował, ale jego obchodzi to jeszcze mniej. Podobno mówi się o rozmowach pokojowych. Ze względu na Ciebie mam nadzieję, że to prawda, ale dla nas nie ma to już chyba znaczenia. Zbyt długo tu siedzimy. Nie istnieją już te osoby, jakimi byłyśmy. Niektóre rozmawiają same ze sobą. Inne widzą duchy. Śnicie mi się Ty i xxxx, a także xxxx oraz dom. Mam nadzieję, że wkrótce się odezwiesz. Twoja xxxxxx

Rozdział dwunasty Przywieziono je do Sugarloaf ryczącymi latającymi bestiami, przykute łańcuchami jedna do drugiej i do podłogi. Kontakt z otoczeniem utrudniały im nauszniki i opaski na oczach. Jedynie przez skórę mogły odbierać jakiekolwiek informacje na temat pojazdu, którym je transportowano: wielka metalowa jama, potwornie gorąca, gdy godzinami stała na asfaltowym pasie jakiegoś tajnego lotniska, a potem, po wzbiciu się w powietrze, przejmująco zimna. Kiedy otwierały usta, żeby poprosić o wodę albo poluzowanie więzów, czuły inne rzeczy: twardość kolby karabinu, stalowy czub buta. Wtedy na powrót zaciskały wargi. Ciała, jak nieme bożki, leciały ponad Morzem Florydzkim. Z wody sterczał jedynie wierzchołek wzgórza, ostatnia pozostałość po stanie zajmującym niegdyś cały półwysep. Usypano na nim okrągłą sztuczną wyspę z kamieni, wzmocniono ją betonem i otoczono wysokim ogrodzeniem z drutu ostrzowego. Za ogrodzeniem wystawał w stronę lądu niewykorzystany, okołopiętnastometrowy cypel porośnięty trawą i gęstymi zaroślami, tylko częściowo oczyszczony pod budowę pomostu. Roślinność sprawdzała się jako kamuflaż. Kiedy rozwiewały się burzowe chmury i mieszkańcy południowej Georgii mogli sięgnąć wzrokiem daleko w Morze Florydzkie, czasem brali Sugarloaf za złudzenie optyczne, za tropikalny morski miraż. Na czas reorganizacji obozów i segregacji uwięzionych mężczyzn kobiety zamykano w klatkach. Klatki były tak niskie, że wyższe więźniarki nie mogły się wyprostować i musiały kucać. Pilnowali ich strażnicy w czarnych maskach, które zakrywały większą część twarzy, ale nie skórę dokoła oczu – co zdradzało ich młody wiek. Wartownicy zwracali się do kobiet, używając ostatnich dwóch cyfr ich numeru więziennego, w rozmowach między sobą zaś posługiwali się inicjałami. Ilekroć przełożony

nakazywał przeniesienie jednej czy drugiej kobiety do innej klatki albo do Strefy Nieposłuszeństwa, jego polecenie brzmiało jak zapis ruchu figur na szachownicy. Zdarzało się jednak, że strażnicy przez nieuwagę używali swoich prawdziwych imion bądź nazwisk. W ten sposób kobiety, które nie miały nic do roboty poza siedzeniem i słuchaniem, poznawały tożsamość żołnierzy czuwających nad klatkami. Wysoki o niebieskich oczach nosił nazwisko Lillyman; inny, życzliwy, który mówił z akcentem, przemycał butelki z wodą przez ogrodzenie i wkrótce pożegnał się ze służbą, miał na imię Izzy. A ten o szerokim karku – ten okrutny – nazywał się Bud Baker. Z czasem więźniarki dowiedziały się również innych rzeczy, poznały nazwy rodzinnych miast strażników, imiona ich dzieci i zwierzaków. Z grubsza opanowały plan obozów i kwater oficerów, które znajdowały się na drugim końcu wyspy. I mimo że wiedza ta w żaden sposób nie mogła im się przydać w ich niskich surowych kojcach, chłonęły ją, zapamiętywały, przyciskały do piersi jak niezaostrzony jeszcze kołek. Czasem skarżyły się na oślepiający upał albo ciasnotę klatki, albo smród niepranych jednoczęściowych kombinezonów. Jeżeli któraś robiła to zbyt często lub zbyt głośno, niewielka grupa uzbrojonych strażników rzucała się na nią, wyciągała i zabierała do Strefy Nieposłuszeństwa. Dzień później kobieta wracała i już więcej nie narzekała. Po pewnym czasie wszystkie przestały utyskiwać. *** Drzwi do klatki Sarat Chestnut wychodziły, jak sądziła, na morze. Słyszała fale rozbijające się o brzeg tuż za szeregiem wieżyczek i lasem kładących się na wietrze trzcin. W sezonie burzowym, kiedy niebo gęstniało i jaśniało od błyskawic, fale sięgały dalej i obmywały kamieniste plaże. Bywały też spokojne i wtedy wydawały dźwięki jak pies powoli chłepczący z miski. Mimo że była skuta łańcuchem i nie mogła się wyprostować w maleńkiej klatce, Sarat wyciągała szyję, chcąc dojrzeć choć

skrawek morza, ale niestety, leżało ono poza zasięgiem jej wzroku. Przez pierwsze tygodnie uwięzienia nie mówiła nic – ani do pilnujących jej strażników, ani do lokatorek sąsiednich kojców. Strażnicy interpretowali jej milczenie jako bierny opór i często grozili, że zabiorą ją do Strefy Nieposłuszeństwa. Z kolei kobiety, zrażone jej niechęcią do nawiązania kontaktu, zaczęły podejrzewać, że jest w jakiś sposób obca – może to szpieg, a może Niebieska zesłana na wyspę za zdradę. Ona tymczasem wsłuchiwała się w morze. I leczyła żebro złamane tamtej nocy, kiedy zjawili się po nią w Lincolnton. Z czasem ból w piersi zelżał, a oddychanie stało się łatwiejsze, ale długie tygodnie siedzenia i kucania w klatce zaczęły odbijać się na jej kolanach i plecach. Aby temu zaradzić, klękała po dziecięcemu i trwała tak, dopóki Bud albo inny strażnik nie przyszedł i nie kazał jej wstać. Czekała na śmierć. Nie miała wątpliwości, że pewnego dnia wpadnie po nią oddział zamaskowanych żołnierzy i zabierze ją – nie do Strefy Nieposłuszeństwa, lecz do sali sądowej gdzieś w głębi kraju Niebieskich. Wyobrażała sobie, że prowadzą ją spętaną między rzędami oburzonych, drwiących Unionistów. Wyobrażała sobie, że stawiają ją przed plutonem egzekucyjnym, przed szeregiem młodych żołnierzy, takich jak ci, których brała na muszkę Templestowe. Wyobrażała sobie, że widzi ich drżące dłonie i uśmiecha się na ten widok. Wiedziała bowiem, że cokolwiek później z nią zrobią – do którego nieoznakowanego grobu wrzucą jej ciało albo gdziekolwiek rozsypią jej spopielone zwłoki – ona zawsze trafi do rzeki. Trafi do siostry. Czekała więc w swoim kojcu, myślami o śmierci utrzymując się przy życiu. Pod koniec trzeciego miesiąca kobiety przenoszono do obozów. Te, które nie stawiały oporu podczas pobytu w klatkach, otrzymywały białe uniformy, udawały się do obozu Czwartek i cieszyły z przywileju funkcjonowania w więziennej wspólnocie. Pozostałe ubierano w niebieskie stroje i zamykano w izolatkach w obozach Piątek i Sobota.

Niektóre kobiety przebąkiwały o obozie Niedziela. Historie, które o nim krążyły, brzmiały dla Sarat jak niemoralne średniowieczne fantazje i z początku nie wierzyła w istnienie tego miejsca. Po trzech dniach w obozie Czwartek zabrali ją na pierwsze widzenie. Została zaprowadzona do niedużego kompleksu budynków z prefabrykatów, pozbawionego jakichkolwiek cech szczególnych, jeśli nie liczyć oczu kamer. Ściany wewnątrz były puste, gładkie i wytłumione. Kazano jej usiąść na małym metalowym krześle przy metalowym stole. Przykuto ją łańcuchami za ręce do podłokietników i za kostki do podłogi. Potem strażnicy wyszli i w pokoju zaległa cisza. Siedziała sama przez trzy godziny. Czuła ból pełznący po kręgosłupie. Próbowała zmienić pozycję, ale krzesło było przymocowane na stałe do podłogi; poruszanie szyją również nie pomagało. Nagle otworzyły się drzwi. Weszła przez nie niska kobieta, mniej więcej dziesięć lat starsza od Sarat. Była ubrana jak pracownica rządowa z Atlanty. Zdjęła marynarkę, złożyła ją i starannie umieściła na stole. Usiadła. – Wiemy doskonale, co pani zrobiła, Saro Chestnut – odezwała się. Dopiero wtedy do Sarat dotarło, że ci, którzy ją pojmali, nie mieli pojęcia, co uczyniła – nie tylko dlatego, że kobieta zwróciła się do niej, używając starego imienia, które Sarat porzuciła wiele lat wcześniej, ale też dlatego, że gdyby Niebiescy naprawdę posiadali jakiekolwiek informacje o jej czynach, nie musieliby jej przesłuchiwać ani wydobywać z niej przyznania się do winy. Zatem nie wiedzieli niczego. Możliwe, że uwięzili ją na podstawie niejasnych podejrzeń po jednej z jej wizyt w obozie Zjednoczonych Rebeliantów. Niewykluczone, że schwytano ją czystym przypadkiem, w ramach rutynowej akcji. – Jeżeli zacznie pani mówić, jeśli opowie nam pani o wszystkim i poda nazwiska osób, z którymi pani współpracowała, wtedy być może zdołam pani pomóc – powiedziała kobieta. Pochyliła się. –

Jeszcze nie wszystko stracone, Saro. Wciąż istnieje szansa, że opuści pani to miejsce i wróci do Simona i Dany. Wystarczy, że postąpi pani słusznie i będzie ze mną szczera. Czy mogę na to liczyć? – Nic nie zrobiłam – odparła Sarat. Kobieta zamknęła na chwilę oczy i pokręciła głową. – Saro – rzekła. – Wiem, że widzi pani we mnie wroga, ale proszę mi wierzyć: jestem tu po to, aby pani pomóc. Moi przełożeni w Columbus chcą, żeby spędziła pani resztę życia za kratkami. Nigdy więcej nie zobaczyłaby pani swojego domu. Kiedy patrzą na panią, widzą tylko… Wyjęła z teczki plik fotografii na błyszczącym papierze. Rozłożyła je na stole. Zdjęcia przedstawiały zwęglony szkielet rozerwanego auta. Przez chwilę Sarat myślała, że zrobiono je po wypadku, w którym zginęła jej siostra. Ale nie – sceneria była inna, w dodatku ta kobieta chyba nawet nie wiedziała, że Dana nie żyje. Zobaczyła wybebeszone worki z piaskiem i pozostałości posterunku. Na jednym ze zdjęć widniało w oddali ufortyfikowane centrum stolicy Północy. Konsternacja na twarzy Sarat musiała być aż nazbyt dobrze widoczna, ponieważ kobieta szybko pozbierała fotografie. – Oczywiście, ja wiem, że pani tego nie zrobiła, Saro, ale to właśnie widzą moi przełożeni – odezwała się. – Powiedziałam im: dajcie mi szansę, pozwólcie z nią porozmawiać. Czytałam pani akta. Wiem, że przeżyła pani tragiczne chwile. I wiem też, że nie chciałaby pani, aby przez to samo musieli przechodzić niewinni ludzie, zarówno na Południu, jak i na Północy. – Kobieta obejrzała się przez ramię, jakby chciała się upewnić, że nie ma nikogo w zasięgu jej głosu. – Wie pani, moi dziadkowie pochodzą z Alabamy – wyznała. – Chyba można powiedzieć, że w moich żyłach płynie krew Południowców. Dlatego zdaję sobie sprawę, jakie wartości nie są pani obce: stawanie w obronie słabszych, mówienie prawdy, robienie tego, co słuszne. Co słuszne, Saro. Po powrocie do Columbus chciałabym móc powiedzieć moim przełożonym coś, o czym wiem, że na pewno jest prawdą: że nie jest pani złą osobą, że nie ma pani na rękach krwi niewinnych

ludzi. Jeśli im to powiem, posłuchają mnie, a panią odeślą do domu. Wróci pani do Lincolnton, do Dany i Simona. Mogę pani pomóc, Saro, ale najpierw musi pani okazać dobrą wolę. – Nic nie zrobiłam – powtórzyła Sarat. Oblicze kobiety straciło na łagodności. Kojący ton jej głosu stwardniał. – Schwytaliśmy niektóre spośród osób, które próbuje pani chronić – odezwała się. – Są tutaj. Opowiedziały nam o pani. Próbując ocalić siebie, zrzuciły winę na panią. Chce pani spędzić resztę życia w celi, podczas gdy one wyjdą na wolność? – Nic nie zrobiłam. – Dowiedzieliśmy się o pani od Alberta Gainesa. Sarat odruchowo drgnęła powieka. Mimo to dziewczyna nie zareagowała. – Zgadza się – ciągnęła kobieta. – Wydał panią Albert Gaines. Powiedział, że jest pani rebeliantką. Czy powinniśmy mu uwierzyć? Czy chce pani, żebyśmy potraktowali ją tak, jak traktujemy rebeliantów? – Nic nie zrobiłam. Kobieta potrząsnęła głową i wstała. – Saro, możemy to załatwić w przyjemny albo w nieprzyjemny sposób. Wybór należy do pani. – Nic nie zrobiłam. Kobieta wyszła. Po chwili zjawił się zamaskowany strażnik. Rozpoznała go – po posturze i byczym karku – zanim zdjął maskę. Niektórzy strażnicy przywiązywali dużą wagę do tego, by nigdy nie pokazywać uwięzionym twarzy. Temu widocznie było wszystko jedno. Pochylił się nad Sarat i spojrzał na nią zapadniętymi, pełnymi pogardy oczami. Uderzył ją w twarz, zanim zdążyła się odwrócić – głowa odskoczyła, ale reszta ciała, unieruchomiona przez łańcuchy, pozostała na miejscu. – Ty tępa czerwona lesbo – syknął Bud. – Wszystko nam wyśpiewasz. Żołnierz wpuścił czterech kolejnych strażników. Ci mieli zasłonięte twarze, na dłoniach niebieskie rękawiczki, a ich

tułowie osłonięte były pancerzami, w których wyglądali na znacznie lepiej zbudowanych niż w rzeczywistości. – Zabrać ją do Pokoju Światła – zarządził Bud. Zawlekli ją do piwnicy innego budynku, betonowego pomieszczenia, zupełnie pustego, jeśli nie liczyć dwóch wmurowanych w podłogę kotew i zajmujących całą przeciwległą ścianę wielkich reflektorów. Strażnicy skuli jej kostki z nadgarstkami i przymocowali łańcuchy do sterczących z podłogi kotew, zmuszając ją do głębokiego, uniemożliwiającego ruchy przysiadu, po czym wyszli. Przez chwilę nic się nie działo. Potem rozbłysły reflektory, z głośników huknął elektroniczny pop i pokój zalała porażająca biel. Sarat zamknęła oczy. Biel przeszła w jaskrawą czerwień. Pochyliła głowę i przez chwilę ten atak na zmysły wydawał jej się nawet znośny. Potem jednak zaczęło się robić coraz cieplej. Sarat spływała potem, kolana uginały się pod ciężarem ciała. Trzeciego dnia otworzyły się drzwi. Wszedł zamaskowany strażnik i rzucił Sarat miskę z jedzeniem i drugą z wodą. Kiedy zrobione z miękkiej gumy naczynia wylądowały na podłodze, wylała się połowa ich zawartości. Strażnik wyszedł, zamykając za sobą drzwi. W pierwszej misce znajdował się rzadki brązowy kleik z białymi wiórkami. Sarat spróbowała dosięgnąć jedzenia. Nie mogła ruszać rękami, dlatego chwyciła miskę palcami i pochyliła się najdalej, jak zdołała. Z trudem podniosła miskę i podsunęła ją do ust. Kleik miał siarkowy, zgniły posmak. Mimo to wypiła go, oszalała z głodu, brudząc przy tym kombinezon i podłogę. Pod wpływem bijącego od reflektorów gorąca resztki jedzenia szybko zaczęły się rozkładać. Co drugi dzień przychodził strażnik i zostawiał dwie miski. Dziesiątego dnia Sarat nie wytrzymała dudnienia w głowie i bólu kolan. Pokój wypełnił jej krzyk. A czerwona ciemność, w której żyła za zamkniętymi oczami, nie znikała, nawet kiedy Sarat rozchylała powieki. Dwudziestego dnia zabrano ją stamtąd. W pokoju widzeń kobieta w nienagannie wyprasowanym

kostiumie zapytała Sarat, czy zmieniła zdanie. – Nic nie zrobiłam – powiedziała Sarat, siedząc pochylona na metalowym krześle. Kobieta wstała i wyszła. Niedługo potem wrócił Bud. Przez mgłę zepsutego wzroku wydawało się Sarat, że mężczyzna porusza się w miejscu, był jak powidok słabo zapamiętanego snu. Chwycił ją za szczecinę, która urosła jej na głowie w niewoli. – Jak myślisz, jak to się skończy? – spytał. Poczuła jego gorący oddech na policzku. – Twoją wygraną? Naszą kapitulacją? Będziesz sypała, gwarantuję ci to. Puścił ją i zawołał strażników. – Zabrać ją do Pokoju Dźwięku. *** W miesiącach pomiędzy widzeniami Sarat mieszkała w celi w obozie Sobota. Cela była kwadratowa i tak mała, że stojąc pośrodku z rozpostartymi ramionami, Sarat mogła dotknąć palcami obu jej krańców. Betonowe ściany pomalowano na kolor margaryny. W jednym końcu pomieszczenia stała metalowa prycza, w drugim metalowy sedes. Poza tym cela była pusta. Zamontowana w suficie lampa świeciła bez przerwy, zamazując różnicę pomiędzy dniem a nocą. Wytrącony z rytmu dobowego (a także, wraz z przedłużającym się uwięzieniem, rytmu pór roku) umysł musiał sobie radzić, mając do dyspozycji tylko jeden wskaźnik upływającego czasu: kroki strażników. Strażnicy nieprzerwanie przemierzali korytarze obozu Sobota. Co trzy minuty uchylali osłonkę szpary w drzwiach i zaglądali do środka. Z czasem odbijający się echem od ścian korytarza blaszany dźwięk podnoszonej i opuszczanej osłonki stał się dla Sarat swego rodzaju metronomem, według którego wskazań odmierzała początek i koniec dnia. Nauczyła się na pamięć kształtu oczu mężczyzn kontrolujących jej celę i nadała ich właścicielom wymyślone imiona. Czasem słyszała krzyki dobiegające z innych cel. Zdarzało się, że kobiety czekały, aż strażnik uchyli osłonkę, a wtedy próbowały obrzucać jego oczy kałem wymieszanym z moczem.

Kilka minut później do celi takiej niepokornej przybywał mały oddział zamaskowanych żołnierzy, wywlekał ją, wrzeszczącą i kopiącą, i zabierał do Strefy Nieposłuszeństwa. Wracała po tygodniu albo dwóch i odtąd siedziała cicho jak mysz pod miotłą. Kobieta w sąsiedniej celi nazywała się Elena. Pochodziła z Missisipi i była szalona. Przemawiała do Sarat łagodnym tonem, a jej głos tak łatwo przenikał przez betonową ścianę, że Sarat długo sądziła, iż jest wytworem jej własnego zwichrowanego torturami umysłu. Elena wyjawiła jej, że przyszła tu na świat i jest więziona od urodzenia, ponieważ Niebiescy od razu się zorientowali, że będzie terrorystką. Powiedziała, że dawniej wyspa Sugarloaf była częścią szerokiego półwyspu i wówczas nie było tu ani klatek, ani ogrodzeń. Śpiewała piosenki o aligatorach, bagnach i gadających gryzoniach. Na tle kroków strażników i zawodzących krzyków kobiet Sarat słuchała głosu sąsiadki tak jak własnego oddechu: biernie, bezrefleksyjnie. Chwilami jednak nie słyszała niczego innego i wtedy głos ten przypominał jej, że wciąż żyje. Bywało, że Sarat odpowiadała głosowi zza ściany. Uciekała się wtedy do kłamstw. Kiedy Elena zapytała ją o jej rodzinę, odparła, że pochodzi z Karoliny Południowej, i wymyśliła rozbudowaną fałszywą historię o swojej ucieczce przed wirusem. Czerpała przyjemność z okłamywania widmowej sąsiadki i podobało jej się to, że tamta najwyraźniej jej wierzyła. Podczas najgorszych widzeń, kiedy po kilku tygodniach znęcania się nad nią odstawiali ją do celi, majaczącą z bólu, niewielką, bo niewielką, ale jednak pociechą była dla niej perspektywa ucieczki w zmyślone życie. Nadal się opierała. Widzenia następowały falami. Bywało, że kobieta w eleganckim kostiumie nie odwiedzała jej przez kilka miesięcy z rzędu, i wtedy Sarat pozwalała sobie na nadzieję, że przesłuchania wreszcie dobiegły końca. Innym razem wzywała ją prawie codziennie, tak że Sarat zaczynała myśleć o niej jak o stałej mieszkance wyspy. Tygodnie spędzane w Pokoju Dźwięku i Pokoju Światła skutecznie tępiły zmysły Sarat, świat znajdujący

się poza zasięgiem jej ramion stawał się gęsty i mętny jak chmura deszczowa, nieprzenikniony. Pozycja, w której ją pętali, powodowała powolne, acz stałe ścieranie się chrząstek w kolanach i wykrzywianie się pleców, które w końcu zaczęły przypominać wygięty w łuk słup bólu. Mimo to nadal się opierała. *** W trzecim roku pobytu na wyspie wzięła udział w strajku głodowym. Elena powiedziała, że przyłączyły się kobiety ze wszystkich obozów, odmawiają jedzenia i picia czegokolwiek poza wodą. Powiedziała, że niektóre protestują już od kilku tygodni. Ponoć jedna nawet od tego umarła – popełniła coś w rodzaju samobójstwa; strażnicy podsumowali, że „poszła na całość”. Powiedziała, że kobiety przedstawiły listę żądań. Przede wszystkim domagają się uwolnienia, a jeśli się nie uda, to chcą, żeby pozwolono im spotkać się z rodzinami, żeby reprezentowali je adwokaci z kraju Czerwonych i żeby miały dostęp do czegoś, co Sarat zabrzmiało z obca (założyła, że chodzi o jakiś narkotyk albo może świętą księgę). Kobiety siedzące w izolatkach zażyczyły sobie możliwości wychodzenia na spacerniak, na słońce. Sarat niczego się nie domagała. Negocjowanie z porywaczami prawa do lepszego traktowania wydawało jej się równie absurdalne jak przekonywanie skorpiona, żeby pozbył się kolca z jadem. Milczenie było bronią, której oprawcy nie mogli Sarat pozbawić. Pomysł, że mogłaby oddać im ją z własnej woli pod postacią bezsensownych próśb, odczytywała jako wyjątkowe tchórzostwo, jak ciche przyznanie, że brutalność tego miejsca rządzi się jakimikolwiek prawami. Z tego samego powodu odmawiała spotkań z wysłannikami organizacji humanitarnych, którzy raz na kilka miesięcy odwiedzali Sugarloaf i rozdawali spojrzenia pełne surowej dezaprobaty. Z tego samego powodu napluła w twarz kobiecie w eleganckim kostiumie, z tego samego powodu powyrywała kartki z jedynej książki, jaką pozwolili jej

mieć, wysmarowała je gównem i zakleiła nimi szczelinę w drzwiach. Z tego samego powodu nie miała żadnych żądań. Zamiast tego po prostu odmówiła przyjmowania pokarmów. Głodując, odebrała oprawcom narzędzie tortur. Poszcząc, zyskała kontrolę, stała się panią samej siebie. Po tygodniu strajku, kiedy padła z wyczerpania, strażnicy zabrali ją do izby chorych. Trafiła do pomieszczenia z białym wysokim sufitem. Czarne zasłony w oknach broniły dostępu światłu. W powietrzu unosił się znajomy zapach alkoholu do odkażania. Przypomniało jej się ostatnie spotkanie z siostrą. Pośrodku sali stało łóżko polowe, które podnosiło się jak fotel dentystyczny. Obok znajdował się stalowy stół, a na nim zestaw strzykawek i igieł do zastrzyków podskórnych, zwinięta gumowa rurka, opakowanie jednorazowych rękawiczek i dwie torebki bezbarwnego płynu. Strażnicy położyli Sarat na łóżku. Poczuła, że krępują ją pasami. Unieruchomili jej głowę przedmiotem przypominającym imadło. Wbiła spojrzenie w pusty biały sufit. Kątem oka dostrzegła stojącego przy stole żołnierza. Miał na sobie biały kitel, a na jego szyi wisiał stetoskop, ale wiedziała, że tak naprawdę jest żołnierzem. Rozwinął gumową rurkę i wsunął ją do jednej z torebek z płynem, którą następnie zamocował na metalowym stojaku. Zobaczyła, jak smaruje drugi koniec rurki lśniącą śluzowatą substancją. Nagle Bud go powstrzymał. – Nie ma potrzeby – powiedział. – To duża, silna dziewczyna. Zwijała się w drgawkach, ale nakarmili ją. Biały sufit, w którym utkwiła wzrok, wypełnił się jaskrawymi gwiazdami. Łóżko się trzęsło, czuła na sobie dłonie przytrzymujących ją strażników. Kwaskowy zapach płynu, który w nią wtłoczyli, podszedł jej do gardła i wylał się przez zwiotczałe usta. Smakował jej wnętrznościami. Podczas karmienia powiew wiatru odsunął jedną z zasłon. Do pomieszczenia wpadł snop światła. Sarat zamknęła oczy i poczuła rozchodzące się po całym ciele ciepło. Usłyszała dobiegające gdzieś z oddali ciche głosy bawiących się dzieci.

*** Przez trzy styczniowe dni wyspą wstrząsał sztorm. Padający deszcz brzmiał tak, jakby po ścianach więzienia biegały gigantyczne owady. Kobiety w izolatkach kuliły się i krzyczały. Dzięki opadom Sarat ominęło codzienne karmienie. Głód powrócił tym razem jako zmiłowanie. Czwartego dnia do celi wszedł Bud. Przybył jak zwykle ze świtą strażników, ale kazał im zaczekać na zewnątrz. Zamknął za sobą drzwi. Wiedziała, że to on, jeszcze zanim się pojawił; zdradził go chód, będący jak odcisk palca. Czasem zdumiewało ją, jak dużo wie o człowieku, który z założenia miał być dla niej zagadką: to, jak się czerwienił, kiedy ją przeklinał, tak jakby brzmienie własnego głosu doprowadzało go do wściekłości; to, jak unosił górną wargę pod same nozdrza w udawanym geście odrazy, zawsze kiedy kłamał. Znała go tak, jak zwierzęta orientują się w pogodzie, i na podstawie pewnej nieuchwytnej aury, która stale mu towarzyszyła, nauczyła się przewidywać gwałtowność nieuchronnych wybuchów. Tego dnia jednak nie potrafiła go odczytać. W jego zapadniętych oczach dostrzegła spokój. Żyły na szyi nie były napięte. Na masywnej twarzy zauważyła minę jak u dziecka w wigilię Bożego Narodzenia, gościła na niej niecierpliwość i pełne napięcia oczekiwanie. Usiadł w nogach łóżka. Sarat odruchowo się wzdrygnęła. Poczuła od niego zapach śniadania, woń oleju z frytkownicy. Spojrzał na podłogę, na zaschniętą w beżową skorupę plamę wymiocin, i zarechotał. – Powiedz, wierzysz w te hinduistyczne bzdury? – odezwał się. – Znalazłem o tym książkę w bibliotece i którejś nocy z nudów zacząłem czytać. Wierzysz w te brednie, że jeżeli ktoś był złym człowiekiem w tym życiu, to w następnym odrodzi się jako żaba, mrówka albo coś takiego? Bo wiesz, widziałem, co zrobiłaś z Biblią, którą ci daliśmy. Wiem, że nie jesteś chrześcijanką, więc może wierzysz w te historie o reinkarnacji. Sarat nie odpowiedziała. Bud wyłamał sobie palce. Czekała,

kiedy zaczerwienią mu się policzki i zacznie pulsować żyła, i szykowała umysł do wyprawy w inne, odległe miejsce. – Trochę się nad tym zastanawiałem – ciągnął. – Pomyślałem sobie, że w poprzednim wcieleniu musiałem zrobić coś naprawdę złego, nie wiem, na przykład puściłem z dymem sierociniec. I dlatego trafiłem tu i utknąłem. Muszę niańczyć cholerne zwierzęta w klatkach. Otworzyła się szczelina w drzwiach. Strażnik zajrzał do środka. Bud odprawił go gestem dłoni. Sarat wyobraziła sobie, że rzuca mu się do lśniącej od potu szyi i wgryza zębami w mięso. Jednakże tego, co roił umysł, ciało nie miało już siły dokonać. Kiedy znów zwrócił się do niej i położył dłoń na jej kolanie, splunęła na niego, ale zamiast gęstej plwociny wydobyła z siebie jedynie kilka kropel wodnistej śliny. – Doszedłem też do wniosku, że to, co zrobiłem, nie mogło być w sumie aż tak złe – powiedział. – Nie mogło być aż tak złe, bo inaczej odrodziłbym się jako ty. – Poklepał ją po kolanie i wstał. – Pamiętasz dzień, w którym się tu zjawiłaś? – spytał. – Pamiętasz, jak przyciskałaś twarz do prętów klatki, jak pies, i próbowałaś zobaczyć wodę? No więc wyobraź sobie, Saro Chestnut, że zabierzemy cię do wody. *** Zaprowadzili ją do niewielkiego, białego nieoznakowanego budynku, na który wcześniej nie zwróciła uwagi. Stał prawie na granicy ogrodzonego, zabarykadowanego kompleksu przypominającego obóz Sobota, ale znacznie od niego mniejszego. Kompleks znajdował się na skraju wyspy. Kiedy szła, eskortowana przez strażników, słyszała odległy huk fal rozbijających się o brzeg. Trafiła do niskiego pomieszczenia bez okien, ale za to zalanego jaskrawym światłem starej, przedwojennej żarówki, która wisiała na kablu u sufitu. Pośrodku stało łóżko polowe, podobne do tego, na którym kładli ją do karmienia. Obecni byli ci sami ludzie: żołnierze w mundurach strażników i inni, w białych fartuchach. Tym razem

jednak ci w mundurach stali bliżej, a ci w fartuchach dalej. Kiedy Sarat na nich spojrzała, odwrócili wzrok. Znów ją skrępowano i choć nie zauważyła standardowego zestawu przyrządów na stole, zamknęła oczy w oczekiwaniu na karmienie. Zamiast tego poczuła, że ktoś zakrywa jej twarz miękką szmatką. Potem usłyszała głos kobiety w starannie wyprasowanym kostiumie. – Saro, jeśli chce pani, żebyśmy przerwali – odezwała się kobieta – proszę zacząć z nami współpracować. Głos zamilkł. W pomieszczeniu zapadła cisza. Nagle Sarat zaczęła się topić. Woda przelewała się bez końca. Sarat spotykała się i rozstawała ze śmiercią, jej ciało już do niej nie należało. Spowijały ją wybuchy światła i gorąca. Umysł chwytał się strachu i paniki. Tonęła, a mimo to śmierć nie następowała. Tym ją wreszcie złamali. Pragnęła ponad wszystko, aby przestali ją podtapiać, dlatego przyznała się do wszystkich zbrodni, jakie jej zarzucili, do współudziału w licznych aktach powstańczej przemocy, mimo że słyszała o nich po raz pierwszy. Potwierdziła swoją rolę w zabójstwie trzech informatorów Niebieskich w Nowej Czwartej Dzielnicy i w wybuchu samochodu pułapki na przedmieściach Columbus. Zapytana o znanych jej buntowników, powiedziała wszystko, co wiedziała; zapytana o nieznanych – wymyśliła przekonujące kłamstwa. Kobieta w nienagannie wyprasowanym kostiumie podsunęła jej do podpisania gruby plik kartek z przygotowanym zawczasu zeznaniem i Sarat posłusznie złożyła podpis na każdej stronie. Nie istniało takie kłamstwo, z którego jej strach przed utonięciem nie potrafiłby uczynić prawdy. *** Kolejne miesiące przyniosły ulgę. Stopniowo obdarzano Sarat drobnymi przywilejami, na które wcześniej nie mogła liczyć: dostawała saszetki z mydłem i szamponem, książki inne niż Biblia, ciemne okulary do osłony przed światłem, środki przeciwbólowe z jadu pająka na dotkliwy ból kolan i pleców.

Godzinę dziennie spędzała na spacerniaku, rozkładała się na ciepłym betonie pod ogrodzeniem, zadowolona jak kot, i rozkoszowała słońcem. Przynosili jej pożywienie, które pochłaniała nienasycona. Posiłki były tłuste i mdłe, a ponieważ w celi nie miała nic do roboty poza siedzeniem i jedzeniem, wkrótce zaczęła przybierać na wadze. Mimo to zjadała wszystko i nigdy już nie musieli jej karmić. Co drugi piątek, kiedy strażnicy przychodzili obciąć jej paznokcie i przystrzyc włosy, siedziała spokojnie i pozwalała im na wszystko. Za to we czwartki, gdy paznokcie były najdłuższe, wbijała je głęboko w skórę po wewnętrznej stronie ud, dopóki nie poczuła strużek ciepłej krwi. Strażnicy, którzy co kilka minut zaglądali przez szczelinę, zapewne myśleli, że się masturbuje; nie wyprowadzała ich z błędu. Latem następnego roku nastąpiła wymiana personelu i Bud Baker na dobre odszedł z Sugarloaf. Elena wyszeptała jej tę wiadomość przez ścianę, ale nie zrobiła ona na Sarat żadnego wrażenia, ponieważ wtedy po dziewczynie, której duszę strażnik o byczym karku powoli zabił, też nie było już śladu. Dzień pochłaniał noc, noc pochłaniała dzień. Mijały lata. *** Pewnego dnia, długo po ostatnim widzeniu, po Sarat przyszło dwóch strażników; zabrali ją do budynku, w którym przyznała się do win. Rozpoznała to miejsce, kiedy prowadzili ją korytarzem, ale teraz wyglądało na zniszczone, nieużywane. Krzesła i stół były pokryte cienką warstwą kurzu. Na jednej ze ścian wisiała stara tabliczka z odręcznym napisem: „Posprzątaj po sobie”. Znów ją posadzili, ale tym razem nie przykuli jej do sterczących z podłogi kotew. Żołnierze wyszli, a na ich miejsce zjawiła się kobieta, której Sarat nigdy wcześniej nie widziała. Młoda, w prostej, ale eleganckiej bluzce i spódnicy. Na jej widok Sarat poczuła lodowaty, obezwładniający strach. Siedziała nieruchomo i w milczeniu wpatrywała się w tę nową kobietę, obiecując sobie, że jeśli znów zabiorą ją do tego małego

białego pokoju, prędzej rozszarpie sobie gardło gołymi rękami, niż pozwoli im się podtapiać. Kobieta usiadła i położyła na stole teczkę bez żadnych napisów. – Sara T. Chestnut? Sarat nie odpowiedziała. – Czy nazywa się pani Sara Chestnut? – powtórzyła kobieta. – To pani nazwisko? Sarat potwierdziła skinieniem głowy. Kobieta wyjęła z teczki trzy cienkie pliki zszytych kartek. – Mam na imię Gabrielle – poinformowała. – Pracuję jako specjalistka do spraw repatriacji w Gabinecie Pokoju w Columbus. Proszę uważnie posłuchać tego, co powiem. Czy słucha mnie pani? Ponieważ to bardzo ważne. Rozumie pani? Sarat pokiwała głową. Kobieta miała śpiewny głos i używała takiej intonacji, jakby tłumaczyła coś dziecku. – Poproszę panią, żeby przeczytała pani i podpisała te trzy dokumenty – powiedziała Gabrielle. Sarat natychmiast zaczęła składać autograf. – Chwileczkę, niech pani zaczeka. Wyjaśnię, co w nich jest – powstrzymała ją kobieta. – Proszę się skupić. Pierwszy dokument to oświadczenie Gabinetu Pokoju. Jest w nim napisane, że zatrzymując panią i umieszczając w areszcie tymczasowym jako osobę podejrzaną o działalność powstańczą, rząd Stanów Zjednoczonych działał w dobrej wierze i na podstawie informacji uzyskanych od źródła, które obecnie rząd uznaje za niegodne zaufania. Dalej jest napisane, że po ponownym rozpatrzeniu sprawy pani status został zmieniony na „charakter niemilitarny”. Drugi to zobowiązanie do niedochodzenia odszkodowania, obejmujące wszystkie agencje i departamenty rządu Stanów Zjednoczonych, bez ograniczeń czasowych. Trzeci to deklaracja, że w żaden sposób, prawny bądź jakikolwiek inny, nie wystąpi pani przeciwko rządowi Stanów Zjednoczonych, którejkolwiek z jego agencji bądź departamentów, jak również członkom lub reprezentantom wspomnianych. Sarat spoglądała to na dokumenty, to na kobietę. – Co mam zrobić? – spytała.

Gabrielle pochyliła się nad stołem. Ujęła dłoń Sarat. Dotyk nagiej skóry drugiej osoby wydał się Sarat egzotyczny. Bliskość człowieka pozbawioną brutalności odebrała jako coś osobliwego. – Saro, wojna się skończyła – powiedziała kobieta. – Wraca pani do domu. Słowa do niej docierały, ale nie potrafiła ich zrozumieć. Dopiero kiedy kobieta powtórzyła je po raz trzeci, Sarat cofnęła dłoń, zerwała się z krzesła i ukryła w kącie. Zwinęła się w kłębek i nie chciała słuchać Gabrielle ani na nią patrzeć. W końcu kobieta straciła cierpliwość i wyszła. Zjawili się strażnicy, podnieśli Sarat i zaciągnęli ją z powrotem do celi. Wrócili kilka dni później, wczesnym rankiem, i znów ją zabrali. Tym razem jednak nie do jednego z budynków widzeń, lecz na pas startowy. Kazano jej wsiąść na pokład samolotu razem z grupą czternastu wynędzniałych i zdezorientowanych kobiet. W milczeniu weszły do środka. Kiedy samolot wzbił się w powietrze, Sarat wyjrzała przez niewielkie okienko i zobaczyła połyskujący niebieski przestwór otaczający wyspę do niedawna będącą jej więzieniem. Miała zniszczony wzrok, dlatego nie była w stanie dojrzeć szczegółów miejsc, nad którymi przelatywała, ale wiedziała doskonale, gdzie się znajduje: nad Morzem Florydzkim o dnie gęsto porośniętym trawą morską, pełnym ławic ślepych skrzydlic. Morze było prawdziwe, mimo że nie widziała go wyraźnie, i miało pozostać prawdziwe, nawet gdy oślepnie ostatnia para oczu na Ziemi. Samolot wleciał nad stały ląd. Sarat wracała do domu.

Jak odnalazłem sprawę. Wspomnienia byłego werbownika z Południa (fragment) Niektórzy próbowali różnych głupot. Znałem jednego, który w środku nocy zabrał ich na kompletne odludzie i kazał położyć się w otwartym grobie. „Oto jak skończycie – powiedział. – Uwięzieni na wieczność w czarnej dziurze w ziemi. Chyba że będziecie walczyli za sprawę swojego ludu. Pan troszczy się o tych, którzy walczą za sprawę swojego ludu”. To się sprawdzało, jeśli zależało ci na zwerbowaniu wypaleńców z południowego wybrzeża, których chciałeś ubrać w garnitur farmera, ale wielu bystrzejszych tego nie kupowało. Przekonałem się, że najlepiej działa kłamstwo przemycone z prawdą. Opowiadałem im o okropnościach, jakich dopuszczali się Niebiescy, pokazywałem zdjęcia ofiar bombardowania Burleson, masakry w Patience i tak dalej. A do tego dodawałem kilka słów o rzezi Pleasant Ridge. Najciekawsze, że przez te wszystkie lata, jakie przepracowałem dla zbuntowanego Południa, absolutnie nikt, żaden z rekrutów, nie zadał sobie trudu sprawdzenia, czy coś takiego jak rzeź Pleasant Ridge w ogóle miało miejsce. Po prostu przyjęli, że naprawdę się wydarzyła. Niebiescy tak bardzo nas gnębili, że równie dobrze mogli być odpowiedzialni także za ten pogrom. Z czasem sam zacząłem się zastanawiać, czy w Pleasant Ridge faktycznie nie doszło do rzezi. To sprawiło, że późniejsze kłamstwa przychodziły z większą łatwością, zwłaszcza kiedy Niebiescy zaczęli nas wyłapywać i przesłuchiwać. Chcieli usłyszeć od nas nazwiska i szczegóły przestępstw, a myśmy nie szczędzili im ani jednego, ani drugiego. Pewien mężczyzna, którego znałem, po prostu wymienił wszystkich, którzy dawniej pracowali w tym samym kwartale co on. Tydzień później Niebiescy weszli i zgarnęli tłum księgowych, rzeźników i

kasjerów w spożywczakach. W końcu doszło do tego, że Niebiescy zdobyli od nas tak dużo niepewnych informacji, że nie mieli wyjścia i musieli wypuścić tych, których aresztowali. Niestety, to było jak wąż zjadający własny ogon – zanim zabrali się do opróżniania obozów, z większości więźniów zdążyli uczynić dokładnie to, o co im chodziło. Zawsze powtarzam, że nikt tak skutecznie nie werbował na rzecz Południa jak personel obozów w Sugarloaf.

IV Styczeń 2095 roku Lincolnton w stanie Georgia Rozdział trzynasty Pamiętam dzień, w którym ją poznałem. Dzień, w którym wtargnęła do mojego życia. Naszą posesję okalał żelazny płot. Znajdowała się w nim brama, która stała przy skrzyżowaniu drogi z prowadzącym do domu krętym podjazdem. Matka kazała wznieść ogrodzenie po tym, jak dowiedziała się, że jest w ciąży. Zapłaciła też budowlańcom za wylanie dodatkowych kilkudziesięciu centymetrów betonu na opaskę przeciwpowodziową. Mało tego, zamówiła dodatkowy, niższy parkan, którym obwiodła sam budynek; był jak fosa oddzielająca nas od szklarni i reszty podwórza. Ojciec stwierdził, że to przesada, przecież dzieci nie są ze szkła. Ale matka, która w przeszłości zdążyła pogodzić się z faktem, że nie będzie miała własnych dzieci, uparła się. Ojciec mówił, że czasem czuwała aż do świtu, wyobrażając sobie przeznaczenie i diabła spiskujących pospołu, jak odebrać jej jedynego potomka. Skrzydła bramy ozdabiały pręty powyginane w taki sposób, że kiedy brama była zamknięta, układały się w metalowy kontur ananasa. Niedaleko stała staroświecka skrzynka na listy, pamiątka po czasach, kiedy działała rządowa poczta. Wisiała na niej dekoracyjna drewniana tabliczka z napisem: „Karina i Simon Chestnutowie”. Pewnego razu, kiedy mój ojciec miał głowę w chmurach, zapomniał pstryknąć pilocikiem, zbliżając się do bramy, i wjechał

prosto w nią. Zniszczenia nie były duże – ojciec nigdy nie jeździł szybko – i żadne z nas nie ucierpiało, ale po tym wydarzeniu matka poprosiła go, żeby już więcej nie brał samochodu. Przeważnie czuł się dobrze i w zwykłej rozmowie trudno było się zorientować, jaką krzywdę mu wyrządzono. Ale matka mówiła, że nigdy nie wiadomo, kiedy ojca opadną takie chmury, że znów zamknie się w sobie. Nawet umysł cieszący się doskonałym zdrowiem może zajść mgłą, a co dopiero ranny, taki jak ojca. Po prostu nigdy nie wiadomo. W dużym pokoju na dole znajdował się brzęczyk, który odzywał się za każdym razem, gdy ktoś otwierał bramę. Matka, która miała serdecznie dość jego przenikliwego tonu, kazała niedawno zmienić melodię na coś przyjemniejszego dla ucha: dwa miękkie uderzenia, jakby zegar wybijał godzinę, po których następował cichy szelest, jak taniec liści na wietrze. Tego wieczoru, gdy przybyła nieznajoma, usłyszałem miękkie uderzenia brzęczyka. Wygramoliłem się z łóżka i zbiegłem na dół. Ojciec stał na schodkach. Podjazd kończył się rondem tuż przed wejściem do budynku. W środkowej części ronda znajdowało się rozarium matki, w którym rosły róże o bladoróżowych płatkach, podobno – jak przyznawało wielu gości – niespotykane nigdzie indziej na Południu; ożywiała je magia spowijająca dom Chestnutów. Stanąłem u boku ojca i spojrzałem na zbliżający się samochód. Był środek zimy. Miałem sześć lat. Wciąż to pamiętam. – Lepiej wracaj do łóżka – odezwał się ojciec. – Jutro nie dasz matce żyć, jeśli się nie wyśpisz. Poprosiłem go jednak, by pozwolił mi zostać, a on był zbyt zaabsorbowany samochodem i gościem, żeby mi odmówić. Schowałem się za nim i ostrożnie wyglądałem, zafascynowany tą obcą osobą, o którą moi rodzice sprzeczali się od tygodni. Auto zatrzymało się przed domem. Koła zaszumiały na niedawno wylanym asfalcie. Otworzyły się drzwi i wysiadła matka. Wyglądała na wykończoną. Kiedyś już ją taką widziałem – ubiegłorocznej zimy, kiedy

nadciągnął Zenit i zniszczył nasze szklarnie. Zbudowany z solidnej czerwonej cegły dom oparł się nawałnicy, ale po jej przejściu na całym podwórzu znajdowaliśmy odłamki szkła i popękane, poskręcane panele słoneczne. Matka przez pięć dni z rzędu pracowała z robotnikami nad usuwaniem szkód. Pamiętam wycieńczenie malujące się na jej twarzy. W takich chwilach w duchu pragnęła, jak sądzę, żeby ojciec był zdrowy i mógł jej pomagać; żeby jego umysł wydobrzał na tyle, by zamiast ograniczać się do miłej rozmowy, mógł zapamiętywać ważne informacje i nie bujać w obłokach. Czasem, kiedy nie chciałem spać albo bawiłem się na podwórzu tam, gdzie nie wolno mi było wchodzić, matka wydzierała się na mnie. W takich chwilach miałem wrażenie, że krzyczy podwójnie: raz na mnie – za to, co zrobiłem, i drugi raz ogólnie – bo jest wściekła, że zawsze to ona musi być tą, która reaguje wrzaskiem. Otworzyły się drzwi od strony pasażera i wysiadła wielka zgarbiona postać. Była tak duża, że zasłoniła lampę zamontowaną na podjeździe i przez chwilę wyglądała w moich oczach jak czarna ściana z czterema kończynami. – Witaj w domu, Sarat – powiedziała matka. Nieznajoma powoli odsunęła się od światła. Ojciec zszedł po schodkach. Sprawiał wrażenie zdezorientowanego, mrużył oczy, jakby próbował skupić spojrzenie na czymś bardzo odległym. – Simonie, na litość boską – odezwała się matka. – Nie poznajesz własnej siostry? Podejdź, uściskaj ją. Ojciec spełnił polecenie. Nieznajoma zesztywniała w jego ramionach i nie odwzajemniła gestu. Kiedy ojciec wreszcie ją puścił, miał łzy w oczach, ale obca kobieta patrzyła na niego wzrokiem, jakiego jeszcze nigdy nie widziałem. Był w jej spojrzeniu rodzaj nienawistnej tęsknoty, zatrute wspomnienie czułości. Patrzyła na niego, jakby był gipsowym odlewem jej własnej twarzy, wykonanym tuż przed wielką deformacją. Pobiegłem przyjrzeć się nieznajomej. Schowałem się za spódnicą matki. – Benjaminie, poznaj Sarat – powiedziała, wyciągając mnie zza siebie. – Jest twoją ciocią.

Patrzyłem osłupiały na tę wyniosłą postać. Kiedyś widziałem ją na zdjęciu. Musiała być wtedy nastolatką, była szczupła i łysa, na ustach miała groźny uśmiech. Kobieta stojąca na podjeździe prawie w ogóle jej nie przypominała. Była gruba, jej wydatny brzuch napierał od środka na brudną szarą bluzkę. Zresztą nie tylko to. W ogóle wydawała się za duża: jej kończyny były jak pniaki, a nos – spłaszczony i szeroki. Wyglądała staro. Powiedziano mi, że jest młodszą siostrą ojca – nie miała nawet trzydziestu lat – ale odniosłem wrażenie, że jest starsza od niego, a nawet od mojej matki. Kiedy byłem mały, wyobrażałem sobie, że życie człowieka ma tylko trzy etapy: można być młodym, jak ja, starym, jak moi rodzice, albo bardzo starym, jak moi dziadkowie na Północy lub kobiety w czarnych sukienkach, które przychodziły do ojca. Ta pani nie pasowała do żadnej z grup. Matka popchnęła mnie w kierunku gościa. Czekałem, aż kobieta mnie podniesie, przytuli albo uszczypnie w policzek, tak jak wszyscy robili. Większość ludzi, którzy odwiedzali nasz dom, przynosiła mi prezenty. Bardzo stare kobiety w czarnych sukienkach – nazywały mnie „Cudem Cudu” – często brały mnie na stronę i wręczały szeleszczące banknoty studolarowe. Ta nieznajoma niczego takiego nie zrobiła. Nie bardzo wiedząc, jak zareagować, po prostu objąłem ją za nogę. Nawet się nie poruszyła. Poczułem, że matka bierze mnie na ręce. – Już dawno powinien leżeć w łóżku – powiedziała. – Zabiorę go na górę. Wejdź do środka. Kobieta spojrzała na dom tak, jakby był zbudowany z cierni. – Czyje to? – spytała. – Nasze, Sarat – odparła matka. – Twoje. Stary rozebraliśmy kilka lat temu, kiedy sytuacja się poprawiła, po tym, jak… – Urwała. – Wejdź. Ale ona patrzyła gdzie indziej, na wschodni kraniec posesji, tam gdzie opaska brzegowa skręcała na południe, obejmując trzy szklarnie i starą, rozpadającą się szopę. – Po co to tu jest? – zapytała.

– Chodzi ci o wał? – upewniła się matka. – Zbudowaliśmy go chyba w dziewięćdziesiątym pierwszym. Dawniej rzeka trzy, cztery razy w roku zalewała i niszczyła szklarnie. – Rzeka tędy nie płynie – odezwała się kobieta. – Tu jest jeszcze piętnaście kilometrów lądu. Przecież tędy chodziłam. – Rzeka się przesuwa – wyjaśniła matka. – Pochłonęła ten teren już dawno temu. Wydawało mi się, że w twarzy nieznajomej drgnął mięsień. To było przelotne wrażenie. Zupełnie zlekceważyła dom. Wszyscy twierdzili, że w północnej Georgii nie ma piękniejszej posiadłości niż dom Chestnutów, a jednak ona jakby w ogóle go nie zauważyła. – Przygotowaliśmy dla ciebie pokój – powiedział ojciec. – Ładny. – Spojrzał na matkę, która pokiwała głową. – Zgadza się, ładny pokój – potwierdziła. – Myślę, że ci się spodoba. Z widokiem na rzekę, taki jak ten, w którym kiedyś mieszkałaś. Kobieta lekko wzdrygnęła się na wspomnienie rzeki, tak jakby głęboko w niej włączył się jakiś pierwotny mechanizm obronny. Wtedy jeszcze nie miałem pojęcia, co jej zrobiła woda. Wskazała starą szopę. – Tam będę spała – oznajmiła. – Sarat, proszę cię – zaapelowała matka. – Tam są tylko stare szklane panele i niepotrzebne deski. Chodź do środka. – Tam mi będzie dobrze. Zauważyłem, że matka zerknęła na ojca, któremu prośba naszego gościa nie wydała się ani trochę nierozsądna. Ciekawe, czy w ogóle słyszał, co powiedziała kobieta, czy może znów wzleciał na swój obłok. – W porządku – dała za wygraną matka. – Zatrzymasz się tam, gdzie będzie ci najwygodniej. Przyniesiemy zapasowe łóżko z piwnicy i pościel. – Nie – odparła kobieta. – Jest dobrze tak, jak jest. – Wyminęła krzew różany i ruszyła do szopy, używanej chyba tylko przez ogrodnika jako garaż dla kosiarki. Patrzyłem za nią. Powłóczyła nogami o sztywnych kolanach,

ledwo podnosząc stopy. Kojarzyła mi się z moim żółwiem, dla którego każdy krok był niespiesznym zbolałym przedsięwzięciem. Nie chciałem się kłaść, wolałem się przekonać, czy naprawdę będzie spała w tej walącej się szopie, ale matka kazała mi wracać do łóżka. Okno mojego pokoju wychodziło na rozarium i podjazd. Widok na szopę zasłaniała mi wschodnia ściana domu. Okno, którego matka zabroniła otwierać, tłumiło buczenie paneli słonecznych i szum rzeki. Czuwałem w ciemności i nasłuchiwałem. Krótko po tym, jak nasz gość zniknął w szopie, dobiegł z niej głośny trzask, jakby konstrukcja się rozpadała. Usłyszałem, jak rodzice kłócą się szeptem. Nie byłem w stanie odróżnić poszczególnych słów, ale zawsze udawało mi się odgadnąć, kiedy się sprzeczali – było coś takiego w głosie matki (ale tylko jej), jakaś ostrość. Ojciec zawsze zachowywał spokój, był opanowany niezależnie od sytuacji. Z tego, jak traktowali go inni dorośli – otwarcie okazywali mu współczucie albo przeciwnie: nie potrafili ukryć zniecierpliwienia – można było wywnioskować, że nie powinien się tak zachowywać, że gdzieś głęboko w nim tkwiła jakaś skaza, wada. Według mnie był po prostu życzliwy. Usłyszałem, że matka schodzi na dół. Potem drzwi wejściowe otworzyły się i zamknęły. *** Wiele lat później, kiedy list od niej zaprowadził mnie do miejsca, gdzie ukryła wspomnienia, i gdy przeczytałem zapisane przez nią stronice, dowiedziałem się wszystkiego o tamtych chwilach, poznałem rzeczy, które pomogły mi wypełnić luki w moim pojmowaniu tego, czego byłem świadkiem. Po skończonej lekturze znałem już każdy sekret mojej ciotki. Niektórzy rodzą się skazani na straszne dziedzictwo, na choroby, które od urodzenia tkwią uśpione w ich ciałach. Moim wyrokiem była wiedza, zrozumienie.

*** Matka poszła do szopy. W środku nasz gość wyrywał deski podłogowe. – Sarat, co ty wyprawiasz? – Chcę spać na ziemi. Wracaj do domu. – Dobrze, w porządku – odparła matka. – Pomóc ci? W szklarni chyba znajdzie się jakiś łom albo co. – Nie trzeba. Wracaj do domu. Matka przesunęła palcem po spodniej stronie jednej z usuniętych desek. Po latach leżenia bezpośrednio na gruncie drewno było zmurszałe i jasnozielone. – Pamiętasz, kiedy zatrudniłaś mnie do prowadzenia starego domu? – powiedziała. – Posadziłaś mnie i wymieniłaś całą długą listę zakazów: „Nie zbliżaj się do szopy, nie zbliżaj się do piwnicy, nie otwieraj skrzyń dostarczanych przez chłopców z łodzi, nie budź panienki Dany, kiedy śpi…”. – Zamilkła na chwilę. – Przypominam sobie, że kiedy wreszcie skończyłaś, zastanawiałam się, czy w ogóle cokolwiek mi wolno. Nie zabroniłaś mi jedynie opiekować się swoim bratem. Od tamtej pory stale to robię. Kobieta – która cały czas klęczała na podłodze – podniosła głowę. – Ile go w nim zostało? – Sarat, nie musisz mówić tego w taki sposób. – Ile go w nim zostało? – Często miewa dobre dni – odparła matka. – Często miewa naprawdę dobre dni, a wtedy nawet byś się nie zorientowała. Bywa, że zamyka się w sobie, czasem z trudem przypomina sobie nowe rzeczy, kilka razy zapomni coś, co od dawna wie. Ale nie… Jest dobrze. Nasz gość wbił w moją matkę nieruchome spojrzenie. A potem powrócił do wyrywania desek z podłogi. *** Kiedy obudziłem się nazajutrz, ona nadal była w szopie. Usiadłem na schodkach przed kuchennymi drzwiami i czekałem,

aż wyjdzie. Chyba trochę liczyłem, że jej obraz, który utkwił mi w głowie po tym, jak zjawiła się u nas wieczorem, był wytworem osobliwego snu. Rodzice siedzieli przy blacie w kuchni. – Niedługo południe – zauważyła matka. – Karino, pozwól jej się wyspać – powiedział ojciec. – To jej pierwsza od siedmiu lat noc poza więzieniem. – Nie spaniem się martwię – odparła matka. – Skąd wiesz, że… – łypnęła na mnie – …czegoś nie zrobiła? Ojciec wstał i pocałował matkę w czoło. Wiedziałem, że nie znosiła, gdy to robił, kiedy się sprzeczali, tak jakby ten gest był swego rodzaju kontrapunktem dla wszystkiego, co miała do powiedzenia. – To trochę zajmie – powiedział. – Niech będzie – skwitowała. – Ale nie zamierzam drugi raz szykować śniadania. Nieważne, o której się obudzi, teraz czy o północy, dostanie to – pokazała palcem – do jedzenia. Na blacie stał talerz z jajecznicą ze świeżych jaj od kur, które matka trzymała w klatkach blisko długich rzędów szklarni, ze szparagami ze szklarni numer sześć (każda miała swój numer) i z plastrami prawdziwego wirginijskiego bekonu. – W porządku – stwierdził ojciec. – Nie proszę, żebyś na nią czekała. Po prostu traktuj ją jak członka własnej rodziny. – Wcale nie jest w porządku. – Widziałem, że matka zaczyna się wściekać. Zauważyłem, że kiedy jej cierpliwość była na wyczerpaniu, wbijała paznokcie kciuków w skórę środkowych palców. – Wyszłam za ciebie, prawda? Zatem ona jest moją rodziną. Ojciec lekko się wzdrygnął, zaskoczony tym, że matka poczuła się urażona. Przed południem rzadziej bujał w obłokach, rzadziej zapominał i się powtarzał, ale za to częściej brakowało mu umiejętności przewidywania, w jaki sposób inni odbiorą to, co mówi. – Zaniosę jej – zaproponowałem, wchodząc do kuchni. Rodzice spojrzeli na mnie, potem na siebie. – Jasne, czemu nie? – odparł ojciec. – To w końcu twoja ciocia. Śmiało.

Z poczuciem triumfu sięgnąłem po talerz; marmurowy blat, na którym stał, był beżowy z czarnymi żyłkami, a ja dopiero niedawno urosłem na tyle, by nie potrzebować do tego pomocy starszych. Włożyłem rękę do słoja z ciastkami owsianymi, wyjąłem jedno i położyłem je na talerzu. Wydawało mi się niepojęte, że tak wielkie ciało może nasycić się tak małą ilością jedzenia. Drzwi do szopy były lekko uchylone. Pchnąłem je biodrem. W środku nadal paliła się przedwojenna żarówka – czułem jej ciepło – mimo że do wewnątrz przez tysiące pęknięć w deskach przesączały się promienie słońca. W powietrzu unosił się zapach kurzu, naftaliny i wilgoci świeżo naruszonej ziemi. Pachniało również nią. Spała jeszcze, ułożona w znak zapytania na gołej ziemi, w dziurze w podłodze. Wyglądało to tak, jakby nocą, po cichu, rozsunęły się pod nią fundamenty szopy. Chrapała i drżał kciuk jej prawej dłoni. Najwolniej i najciszej jak potrafiłem postawiłem talerz na stole warsztatowym. Z półki zniknęła stara czarna skrzynka na narzędzia, widać było kontur z kurzu w miejscu, gdzie – nieużywana – przez lata stała. Na blacie warsztatu leżała jej zawartość: śrubokręt, obcęgi, scyzoryk. Nóż miał czarną skórzaną rękojeść z wygrawerowanymi inicjałami, których nie potrafiłem odczytać. Na ostrzu zauważyłem kilka kosmyków włosów. Zahipnotyzował mnie ten scyzoryk. W domu matka zabraniała mi dotykać wszystkiego, co miało ostrze, nawet noża do masła, mimo że był przecież tępy. W tym starym, pachnącym stęchlizną pomieszczeniu było jednak coś, co sprawiało, że postrzegałem je jako nieokiełznane, niezależne miejsce, nad którym moja matka nie miała władzy. Byłem tak zafascynowany napoczętym przez rdzę ostrzem leżącym na stole warsztatowym, że nie zauważyłem, kiedy chrapanie ustało. Usłyszałem odgłos, jakby ktoś gwałtownie nabrał powietrza. Upuściłem nóż, odwróciłem się i zobaczyłem, że kobieta wstała. Poruszała się szybciej, niż można było sądzić po jej posturze.

Rzuciła się. Nie na mnie. Niczym spłoszone zwierzę pomknęła w najdalszy kąt szopy i przywarła do ściany z taką siłą, że cały budyneczek się zatrząsnął; przez chwilę myślałem, że jego zbutwiała konstrukcja zwali nam się na głowy. Strach przed nią kazał mi uciekać. Jednocześnie coś nie pozwalało mi odejść. Widziałem, jak szybko unosi się i opada jej pierś. Patrzyła na mnie, jakbym zamiast kończyn miał żądła. – Śniadanie! – rzuciłem prędko. – Przyniosłem pani śniadanie. Niech pani zobaczy! Wskazałem talerz stojący na blacie, ale ona nie odrywała ode mnie wzroku. Powoli podeszła i uklękła. Zbliżyła swoją twarz do mojej, tak że poczułem na policzku mleczny oddech kogoś przebudzonego ze snu. – Zapomniałam, jak się nazywasz – odezwała się. – Benjamin – odparłem. – Benjamin Chestnut. Ujęła moją brodę w dwa palce i obejrzała mnie sobie. – Wyglądasz jak twój ojciec, kiedy był mały – orzekła. – W ogóle nie widać w tobie matki. Zauważyłem, że ogoliła sobie głowę; na jej skórze pojawiły się świeże zacięcia. – Dlaczego woli pani spać akurat tutaj? – spytałem. – Dziwnie tu pachnie. W domu mamy dużo ładnych pokoi. Rodzice mówią, że może pani zostać, jak długo będzie pani chciała. Puściła mnie. Miała zaczerwienione oczy i odciśnięte grudki ziemi na jednym policzku. Była ubrana w to samo co wczoraj wieczorem, kiedy przyjechała. Przyszło mi do głowy, że ubrania, które mamy w domu, nie będą na nią pasowały. – Posłuchaj bardzo uważnie tego, co teraz powiem – odezwała się. Potwierdziłem skinieniem głowy, że słyszę i rozumiem. – Nigdy więcej tu nie przychodź. *** Wyszła z szopy dopiero pod wieczór. Kiedy pogoda sprzyjała,

czyli nie było zbyt gorąco, matka lubiła jadać kolację w ogrodzie na tyłach domu, niedaleko opaski przeciwpowodziowej. Mieliśmy tam taras, a na nim piękny stół z prawdziwej sekwoi. Od Savannah wiała przyjemna bryza, choć sam widok na rzekę zasłaniała konstrukcja wału. Matka zobaczyła ją na podwórzu. – Sarat, chodź, zjesz z nami kolację – zaproponowała. – Jest cudowny wieczór. Coraz rzadziej się takie trafiają. Kobieta spojrzała na stary warzywnik, pierwsze poletko doświadczalne mojej matki z czasów, gdy była jeszcze pomocą domową, intruzką. – Wygląda znajomo, prawda? – odezwała się matka. – Pozostałość po starym domu. Pamiętasz, jak załatwiałaś mi tę zagraniczną ziemię? Do dzisiaj nie używamy żadnej innej, we wszystkich szklarniach. To ta sama ziemia. *** Kolejne tygodnie mijały według porządku, który sam się ustalił. W ciągu dnia i nocą kobieta spędzała większość czasu w szopie. Niekiedy wychodziła i przechadzała się między szklarniami, ale robiła to dopiero późnym wieczorem, gdy rodzice już spali. Bywało, że czuwałem i wypatrywałem jej za oknem. Kiedy zanosiłem jej jedzenie i stawiałem je na ziemi przed drzwiami, zaglądałem przez szpary do środka. Zawsze siedziała zgarbiona nad stołem warsztatowym, będącym tak naprawdę blatem ze sklejki ułożonym na ustawionych jedna na drugiej pustych puszkach po farbie. Szopa była zawalona tanimi papierowymi notatnikami, które można było kupić w ostatnim sklepie z wyrobami z martwego drewna w Lincolnton. Pisała tak, jak robiono to dawniej. Matka powiedziała, że skoro nie chce być częścią rodziny, to powinniśmy ją zwyczajnie ignorować. Nie potrafiłem tego zrobić. Kiedy stare wdowy przynosiły mi zabawki, szedłem bawić się na podwórzu akurat w takim miejscu, żeby móc zaglądać do szopy przez uchylone drzwi. Nic jednak nie było w stanie odciągnąć jej od pracy na tyle, by zwróciła na mnie uwagę.

Żyła własnym dzikim życiem, wolnym od zasad i zwyczajów, których znajomość wpoili mi rodzice. Fascynowało mnie to, że spała na gołej ziemi, jadła tam, gdzie stała, i przez siedem długich lat przebywała w jakimś tajemniczym miejscu. Świadomość, że można funkcjonować w taki sposób, wstrząsnęła moim bezpiecznym światem. Wychowałem się w cieniu muru; ona była z rzeki. Po tym, jak u nas zamieszkała, zmniejszyła się liczba gości, którzy odwiedzali nasz dom. Przestali przyjeżdżać politycy z Lincolnton i Atlanty. Za to stare wdowy nadal zjawiały się regularnie, co tydzień, jak w zegarku. Niektóre chciały ją zobaczyć, ale ona nigdy nie przychodziła do domu. Czasem, kiedy bawiłem się pomiędzy szklarniami, słyszałem, jak robotnicy plotkują o niej, mówiąc z tym swoim dziwnym akcentem z dalekiego Południa, pełnym przeciągłych dźwięków. Nazywali ją Niebieskonosą albo Kieszenioustą. Nie miałem pojęcia, co znaczą te słowa, ale czułem, że są egzotyczne, odległe, nacechowane zewem przygody. *** Tej samej zimy odwiedził nas kolejny gość. Przez okno w moim pokoju zobaczyłem sunącą od bramy kawalkadę samochodów: trzy stare poobijane sedany na nielegalne paliwo. Kiedy zszedłem na dół, usłyszałem, jak matka mówi, że nie powinniśmy pozwalać, aby człowiek tego pokroju zbliżał się do naszego domu, że powinniśmy kazać mu zawrócić i wracać, skąd przyjechał. Ojciec odpowiedział, że wyszlibyśmy na złych gospodarzy. Auta zatrzymały się przed wejściem do domu. Bulgotanie ich przedwiecznych silników wywabiło kobietę z szopy. Z wozów wysypała się ponura świta młodych mężczyzn i kobiet skupiona wokół ich szefa, Adama Bragga Jr. Wojna zbliżała się do końca, nareszcie otwierały się widoki na ponowne zjednoczenie. Na tym tle Bragg jawił się jako ostatni ze Zjednoczonych Rebeliantów. – Simon Chestnut, żyjący święty – odezwał się. – Jedyny

człowiek w całym cholernym kraju Czerwonych, który zasłużył na swój szczęśliwy los. – Witaj – odparł niepewnym tonem ojciec. – Co, nie pamiętasz mnie? Nie pamiętasz, jak przyjechałeś do mojego ojca i dostałeś niezłą sumkę z Funduszu Męczenników? – Czego chcesz, Adamie? – spytała matka. Zignorował ją, ponieważ zobaczył zbliżającą się od strony szopy potężną, barczystą postać. – Mój Boże, Sarat – rzekł. – Jak dobrze cię widzieć na wolności. Od razu lżej na duszy. – Nie mam ci nic do powiedzenia – odezwała się. – Odejdź stąd. – Nie mam do ciebie żalu – odparł. – W ogóle nie mam ci niczego za złe po tym wszystkim, co przeszłaś. Proszę tylko o kilka minut rozmowy. Czy jest tu jakieś miejsce, gdzie moglibyśmy… – Mów, co masz mówić. Bragg spojrzał na moich rodziców. – Czy możemy porozmawiać na osobności? – Wracajcie do środka – odezwała się ciotka do rodziców. – Oni zaraz odjadą. Ojciec zabrał mnie do domu. Matka stanęła w oknie w salonie i patrzyła. Bragg omiótł wzrokiem budynek i podwórze. Szklarnie lśniły w południowym słońcu. Daleko, w drugim końcu gospodarstwa, uwijało się kilku robotników, poza tym panował spokój. – Wiesz, że gubernator też się żywi tymi ziemniakami i sałatą? – rzucił Bragg. – Twój brat świetnie sobie poradził. Powinnaś być dumna. – Czego chcesz? – Powiedzieli ci, za co wybudowali Posiadłość Chestnutów? – ciągnął Bragg. – To ci się spodoba. Otóż okazuje się, że ci sami ludzie, którzy uwierzyli, że nad twoim bratem czuwa Bóg, pragnęli, aby Pan miał w opiece również ich pieniądze. Zaczęli więc wycofywać je z banków i znosić tutaj. Kiedy przyszli po ciebie Niebiescy, wszyscy byli pewni, że przy okazji przetrząsnęli dom i wraz z tobą zabrali też pieniądze. Stało się jednak inaczej:

ty zniknęłaś, a pieniądze pozostały… i dopiero wtedy ludzie nabrali pełnego przekonania, że Bóg naprawdę strzeże domu Chestnutów. Zanim się obejrzeliśmy, twoja bratowa prowadziła bank, któremu niewiele brakowało do First Southern. I to nie uwzględniając tych, którzy przysyłali pieniądze, datki, nie chcąc niczego w zamian. – Roześmiał się. – Powinnaś pójść do nich i zażądać swojej działki – dodał. – Zasłużyłaś na nią. – Pytałam, czego chcesz. – Przede wszystkim chciałem cię zobaczyć – odparł. – Nie mogłem uwierzyć, kiedy się dowiedziałem, że cię wypuszczają. Chyba naprawdę zbliża się koniec wojny, skoro zwalniają więźniów Sugarloaf. – Wskazał młodych ludzi stojących przy autach. – Widzisz ich? Oto co zostało z wielkiego buntu Południa. Wszyscy ci, którzy od wybuchu wojny walczyli na granicy z Tennessee i we Wschodnim Teksasie, zamienili miecze na mównice. Siedzą w Atlancie, prowadzą kampanie wyborcze, mówią o „pokoju z godnością”. – Masz żal, że zabrakło dla ciebie miejsca w Auguście? – Ha! Augusta, jaką znałaś, już nie istnieje. Statki przybijają teraz do portów na Północy i to Niebiescy decydują, które towary trafią na Południe. Ot, kolejne ustępstwo, na które poszli dumni patrioci z Wolnego Stanu Południowego w zamian za pokój. Nazywają to Wielkim Ponownym Zjednoczeniem. Sprzedali kraj za miejsce przy stoliku dla dzieci na imprezie w Columbus. – Dziewczyna, którą przyjechałeś zwerbować, też już nie istnieje – odpowiedziała Sarat. – Odjedź stąd i nie wracaj. – Kochanie, oboje wiemy, że w tym stanie tak czy siak do niczego się nie nadajesz – rzekł Bragg. – Widziałem, jak kuśtykasz. Wszyscy słyszeliśmy, co potrafią zrobić człowiekowi w Sugarloaf. Trzy dziewczyny, które wypuścili razem z tobą, już nie żyją. I nie zabił ich żaden Niebieski, tylko one same. Do diabła, nawet gdybym chciał cię zwerbować, to połowa z pozostałych przy życiu rebeliantów i tak jest przekonana, że sypałaś w zamian za wolność. – Machnął na jednego z chłopaków podpierających wóz. – Nie, Sarat, nie przyjechałem cię werbować. Chciałem wręczyć ci prezent.

Chłopak przyniósł fotografię. Wyglądał dziwnie, miał zbyt białą skórę i zbyt krótko przycięte włosy. Pozostali członkowie świty Bragga unikali patrzenia na Sarat, za to ten wbijał w nią pełne wrogości spojrzenie. – Nie pamiętasz go, prawda? – zapytał Bragg. Sarat próbowała przypomnieć sobie, skąd mogła go znać, ale na próżno. – To Koryto – wyjaśnił Bragg. – Ostatni żyjący Chłopiec z Salt Lake. Wszyscy jego bracia zginęli albo spotkał ich los gorszy od śmierci. Koryto robi wiele, by do nich dołączyć, ale najwyraźniej czuwają nad nim zza grobu i trzymają go tu, u mojego boku, wbrew jego woli. Co nie? Koryto milczał. Bragg pokazał jej zdjęcie. Zamarła, kiedy je zobaczyła. Tak długo wpatrywała się w nie swoimi ledwo widzącymi oczami, aż nabrała całkowitej pewności, że widniejący na nim mężczyzna naprawdę jest tym, którego rozpoznała. Jego twarz, nawet zakrwawioną i z opaską na oczach, znała lepiej niż własną. Należała do strażnika z Sugarloaf. Byczy kark. Bud Baker. Mężczyzna, który ją podtapiał. – Jak go znaleźliście? – spytała. – Kretyn zabrał żonę i dzieci na wycieczkę do Zion i zabłądził na terytorium Protektoratu Meksyku – powiedział Bragg. – Kiedy Meksykanie zorientowali się, z kim mają do czynienia, postanowili odstąpić go nam. Pomyślałem, że pewnie wpadliście na siebie w Sugarloaf i że może będziesz miała ochotę się z nim przywitać. – Gdzie on jest? – zapytała, nie odrywając oczu od zdjęcia. – W bezpiecznym miejscu na południu. Powiesz, co mamy z nim zrobić. Albo pojedziesz i zrobisz to sama. *** Odjechała z Braggiem pomimo sprzeciwu ze strony moich rodziców. Bragg, jego świta i Sarat po pięciu godzinach jazdy na południowy zachód dotarli do chaty ukrytej pośród ogołoconych z liści, wypłowiałych drzew nieopodal jeziora Seminole. Budynek

stał na skraju zielonego od glonów wodopoju. Prowadziła do niego wąska ścieżka. Na południu Morze Florydzkie wgryzało się w wybrzeże Georgii. W chacie znajdowały się cztery osoby: strażnik Bud, kobieta, zapewne jego żona, oraz dwóch nastoletnich synów. Wszyscy byli skrępowani, przywiązani do krzeseł, z czarnymi przepaskami na oczach. Wszyscy mieli zakrwawione, posiniaczone twarze noszące ślady uderzeń. Najbardziej poobijany był ten, dla którego tu przyjechała. Bragg ze świtą zostali na zewnątrz. Weszła sama. Na dźwięk otwieranych drzwi kobieta wydała błagalny jęk. Sarat ją zignorowała. Uklękła obok Buda. Z tej perspektywy widziała ciemne kręgi wokół rozległych siniaków pod przesłoniętymi oczami mężczyzny. Był zlany potem i niewiele brakowało, żeby serce wyskoczyło mu z piersi. Położyła dłonie na jego kolanach. Szarpnął się jak popieszczony prądem. – Puśćcie moją rodzinę – powiedział. Miał inny głos, niż zapamiętała: wyższy, pozbawiony determinacji. – Puśćcie ich, nie zrobili nic złego. Delikatnie zsunęła przepaskę z jego oczu. Przez chwilę patrzył na nią tak, jakby usiłował za wszelką cenę nie rozpoznać jej twarzy; jak gdyby wyrzucając z głowy wspomnienie o niej, odmawiał jej realności. Zamknął zdrowe oko, a gdy je znów otworzył i zobaczył, że ona wciąż tu jest, wyprostował się na krześle i spróbował przygotować na to, co miało nastąpić. Sarat sięgnęła do kieszeni i wyjęła rdzewiejący scyzoryk. Ujęła brodę Buda i pogłaskała go po policzku. – Mój kochany – powiedziała. – Sprawię, że wszystko mi wyśpiewasz. *** Wkrótce zniknęło otoczenie, a wraz z nim wrzask, który wypełnił wnętrze chaty. Pozostał jedynie gniew Sarat, jej niemożliwa do zaspokojenia potrzeba. Pragnienie płynącej w nim

krwi. Wyglądał inaczej, niż kiedy widziała go po raz ostatni: twarz porastała mu szczecina, miał dłuższe włosy. Ale jego krew się nie zmieniła. Przyjęła ją całą. Podniosła się, spojrzała na wydrążoną skorupę strażnika i poczuła odwrotność spełnienia: pustą zgubę oszalałego z pragnienia rozbitka zmuszonego do picia morskiej wody. Gdy zemsta się dokonała, Sarat odwróciła się do pozostałych więźniów z zamiarem poderżnięcia im gardeł. Najpierw dzieci. Dwóch chłopców, na oko szesnasto- albo siedemnastoletnich: obaj rudzi, z kręconymi włosami i identycznymi jak u ojca żuchwami. Niższy zsikał się w spodnie, trząsł się i szlochał. Drugi siedział spokojnie i patrzył na oprawcę, którego nie widział. Dopiero kiedy zbliżyła się do nich, zobaczyła, że ich rysy niczym się nie różnią. – Bliźniacy – powiedziała. Niższy milczał. Wyższy pokiwał głową. Na pewno zastanawiali się, dlaczego ich nie zabiła. Dlaczego trzymając nóż przy ich gardłach, wstała, kopnięciem przewróciła stół, krzyknęła i wyszła. Na widok Sarat, koloru jej dłoni i ubrania, niektórzy członkowie świty Bragga odwrócili głowy, inni się uśmiechnęli. – Spalimy tę szopę razem z nimi – zarządził Bragg. – Nikt się nie dowie. – Nie – powiedziała. – Chłopcy i matka żyją. Puśćcie ich. – Niby co mamy z nimi zrobić? – Nie wiem i nie dbam o to. Przerzućcie ich przez zachodnią granicę do kraju Niebieskich. Odeślijcie ich do domu. – Mogli coś widzieć. Mogli rozpoznać czyjś głos. Doniosą… – Odeślijcie ich do domu – powtórzyła. *** Podczas długiej drogi powrotnej zobaczyła w oddali Atlantę. Miasto znacznie się rozrosło w ciągu tych lat, które przesiedziała w Sugarloaf. – Słyszałam, że Albert Gaines zabił się kilka lat temu – odezwała

się. – Gdzie jest pochowany? – Ależ on żyje. To znaczy: przynajmniej oddycha – sprecyzował Bragg. – Po tym, jak Niebiescy go wypuścili, zaszył się w tej swojej chacie w lesie. Nie rusza się stamtąd, z nikim nie rozmawia, tylko dusi się w wyrzutach sumienia. Cholerny kieszeniousty kapuś. Niech go zeżrą robaki. – Czyli to prawda, że sypnął? – Jako jeden z wielu. Kiedy Niebiescy wzięli się do zgarniania ludzi, nagle wszyscy ci dumni patrioci z Południa zaczęli kablować. Wydał zresztą nie tylko ciebie, musiał wymienić twoje nazwisko razem z setką innych. Prawdę mówiąc, zabiłbym go własnymi rękami, gdyby ojciec nie kazał mi przyrzec, że tego nie zrobię. Ale wiesz, mnie obowiązuje przysięga, ciebie – nie. Jechali powoli autostradami okalającymi stolicę Południa. Ich auto było jedynym na szosie wozem na ropę. Dopiero teraz Sarat zorientowała się, że wszystkie pojazdy, które sunęły szosą, są zasilanymi wyłącznie energią słoneczną dalekimi krewnymi tiktoków. Przypomniała sobie stare nagranie z czasów wojny, na którym na pakach wielkich pikapów na ropę stały bandy rozkrzyczanych Południowców, a kierowcy piłowali silniki na przekór wszelkim zakazom. Po tym obrazie nie został nawet ślad, a patrząc na drogi, można było dojść do wniosku, że mieszkańcy Południa nie chcą mieć już nic wspólnego z dawnym paliwem, przez które wybuchła wojna. Kierowcy samochodów przyglądali się niemrawemu sedanowi na ropę, niektórzy zaintrygowani zabytkiem, inni wyraźnie zniesmaczeni. Nikt jednak nie próbował go zatrzymać, nikt nic nie mówił. Przypomniała sobie coś, co przed laty usłyszała od Gainesa w Patience. Powiedział, że kiedy Południowiec mówi ci, o co walczy, możesz się z nim zgadzać lub nie, ale nie możesz tego nazwać kłamstwem. Południowiec zawsze mówi, co myśli – nieważne, czy to słuszne, czy nie – i zawsze postępuje zgodnie ze swoimi deklaracjami. Okazało się, że nawet to było kłamstwem. ***

Wróciła do domu tuż przed świtem. Wemknęła się przez wał od wschodu. Otworzyłem okno w pokoju i bardzo cicho wychyliłem się, żeby na nią popatrzeć. Rozebrała się do naga przy szopie, po czym umyła się i przepłukała ubranie wodą z węża. Jej nagie ciało było pierwszym, jakie zobaczyłem w pełnej krasie. Przyglądałem się, zafascynowany osobliwymi bliznami i oszpeceniami, które uznałem wtedy za typowe dla skóry każdego dorosłego człowieka.

„Raczej zadowalające i zachęcające dla wszystkich zainteresowanych”. Historia negocjacji dotyczących ponownego zjednoczenia – relacja ustna (fragment) DAVID CASTRO (starszy negocjator Gabinetu Pokoju w latach 2089–2095): Pamiętam dzień, w którym ich delegacja przyjechała z Atlanty. Ze swojej strony poświęciliśmy pół roku na przygotowania, toteż kiedy negocjacje oficjalnie ruszyły, dysponowaliśmy tysiącami stron uwag na każdy możliwy temat. Kontrole na granicy, restytucja, wymiana jeńców, słowem: wszystko. Zanim usiedliśmy przy stole, wiedzieliśmy doskonale, jak bardzo prezydent jest skłonny ustąpić. Sądziliśmy, że zabezpieczyliśmy się na każdą ewentualność. Nadszedł pierwszy dzień negocjacji. Pamiętam, że spotkaliśmy się w dużej sali posiedzeń w podziemiach gmachu Gabinetu Pokoju. Było nas pięć osób po stronie Unii – delegacja skromna, ponieważ i tak byliśmy jedynie pośrednikami, a nie decydentami; cokolwiek ustaliliśmy, musiało zostać zatwierdzone przez biuro prezydenckie. Natomiast reprezentacja Południa liczyła chyba ze dwadzieścia kilka osób, przy czym każda nosiła osobny tytuł: Szef Rewolucyjnego Czegoś Tam, Sekretarz Patriotycznego Czegoś Tam. Jeden z nich wręczył mi swoją wizytówkę; okazało się, że był członkiem Urzędu Ochrony Konstytucji. Sądziliśmy, że na początek zechcą poruszyć temat ograniczeń swobody przemieszczania się bądź amnestii dla rebeliantów przebywających w obozach. Albo okażą się zdesperowani i będą chcieli porozmawiać o kwestiach finansowych. Długo i z uporem trwali przy swej zależności od paliw kopalnych, podczas gdy reszta świata się rozwijała, do tego ich miasta pękały w szwach; myśleliśmy więc, że uda nam się skłonić ich do różnego rodzaju ustępstw w zamian za pieniądze na infrastrukturę. Przygotowaliśmy program zawierający kilka sugerowanych

punktów wyjścia do negocjacji. Ale wciąż pamiętam, jak tamtego pierwszego dnia szef ich delegacji usiadł przy stole, odsunął od siebie dokument, nawet nie rzuciwszy na niego okiem, i powiedział: „Wyjaśnijmy sobie na początek: nie życzymy sobie, żeby ktokolwiek z was używał słowa «kapitulacja»”. Okazało się, że nie interesują ich ograniczenia swobody przemieszczania się, wymiany jeńców i tym podobne sprawy. Przez bite trzy dni nie robili nic innego, tylko targowali się o sformułowania w przemowach z okazji Dnia Ponownego Zjednoczenia oraz w preambule do traktatu pokojowego. Codziennie przychodzili z czymś nowym, co koniecznie chcieli zawrzeć w tekście: a to jakieś nonsensowne uwagi o odwadze w obliczu agresji, a to coś o konieczności samoobrony i ochrony tradycyjnego stylu życia. Do diabła, pamiętam, że któregoś dnia poświęciliśmy dwie godziny na planowanie sesji zdjęciowej z okazji Dnia Ponownego Zjednoczenia. Chcieli, żeby to ich prezydent jako pierwszy wyciągnął rękę, a nasz ją przyjął. Nazajutrz rozmyślili się i woleli, żeby było odwrotnie. Oczywiście innym negocjatorom z unijnej delegacji było to na rękę, ponieważ mogli przeforsować swoje propozycje w strategicznych obszarach rozmów. Ludzie z biura prezydenckiego chętnie wszystko przyklepywali, bo patrzyli na sprawę perspektywicznie, mieli na względzie okres, kiedy przyjdzie im walczyć o głosy Południowców. Byłem jedynym, który zgłaszał sprzeciw. Powiedziałem ludziom prezydenta, że jeśli się zgodzimy, jeśli będziemy potakiwali i się uśmiechali, podczas gdy oni będą się afiszowali złudzeniem, że mieliśmy do czynienia jedynie ze szlachetną sprzeczką dwóch równych sobie światopoglądów, a nie krwawą rozprawą z powodu ich przywiązania do zgubnego paliwa, to ta wojna nigdy tak naprawdę się nie zakończy. Ostatecznie Columbus przyklasnęło ich propozycjom. Do dziś, choć minęło tyle lat, musimy żyć z konsekwencjami tych decyzji. Nie zrozumieli, po prostu niczego nie zrozumieli. Wojnę wygrywa się karabinami, pokój – odpowiednią narracją.

Rozdział czternasty Wiosną dziewięćdziesiątego piątego złamałem rękę. Wprawdzie niegroźnie, kość szybko się zrosła, ale pamiętam to zdarzenie, ponieważ był to pierwszy naprawdę duży ból, jakiego doświadczyłem, odkąd przyszedłem na świat. Wydarzyło się to w maju, pod koniec trwającego kilka miesięcy trudnego okresu w moim życiu. Napięcie związane z sytuacją w domu – moja ciotka zabarykadowała się w szopie – zaczynało dawać się we znaki nawet ojcu, oazie spokoju. Wiele razy leżałem w nocy na podłodze pod obracającymi się łopatami wentylatora i słuchałem kłótni rodziców na dole. – Nie odezwała się do nas od czterech miesięcy – powiedziała matka. – Nawet głupiego „dzień dobry”, jakbyśmy nie zasługiwali nawet na to. – To musi potrwać – odparł ojciec. – Ona potrzebuje czasu. – Przestań to powtarzać. Jej jest potrzebny lekarz, terapeuta, ktoś, kto wie, jak postępować z ludźmi, którzy przeżyli to co ona. Ona potrzebuje pomocy, której my nie potrafimy jej udzielić. – Człowiek z Czerwonego Półksiężyca powiedział, że ona musi się nauczyć, jak być wolną. – A czy wygląda, jakby się uczyła? Kiedy zmęczyli się kłótnią, postanowili pojechać do Lincolnton na kolację. Matka nie chciała zostawiać mnie samego w domu, ale uznała, że skoro już śpię, mogą zaryzykować dwugodzinną nieobecność. Kiedy usłyszałem, że idą na górę sprawdzić, czy wszystko u mnie w porządku, zerwałem się z podłogi, rzuciłem na łóżko i zamknąłem oczy. Zaczekałem, aż tylne światła samochodu znikną za żelazną bramą. Potem wstałem z łóżka i zapaliłem lampę. Otworzyłem drzwi, ruszyłem korytarzem, następnie zszedłem na dół, mijając rząd wiszących na ścianie wyblakłych fotografii. Na zdjęciach widnieli moi dziadkowie i kobieta, o której rodzice

mówili, że była moją drugą ciocią. Jedna z fotografii, niemal całkiem spłowiała, przedstawiała dziadka, po którym nosiłem imię. Widać było jedynie zarys sylwetki i mocno rozmazaną twarz. Dziadek trzymał coś w obu rękach, ale co to było – tego nie dało się stwierdzić. Długo sądziłem, że to zdjęcie zrobiono po jego śmierci, że jest na nim jego duch. Zacząłem wierzyć, że jest jeszcze jeden etap istnienia: bycie starszym niż najstarszy z żyjących – etap, na którym człowiek traci zdolność rozmawiania nawet z samym sobą i zostaje skazany na całkowity, nieprzenikniony bezruch. Poszedłem na dół z zamiarem rozwiązania zagadki, która od miesięcy nie dawała mi spokoju. Tajemnicy ukrytej w jednej ze szklarni. Wyszedłem na dwór. W ogrodzie było parno, powietrze lepiło się do skóry. Lampy zamontowane na zewnętrznej ścianie domu zareagowały na ruch i oświetliły mi drogę, po czym zgasły, kiedy przemieściłem się dalej. Ruszyłem na południe, tam gdzie w rzędach stały szklarnie. Zbudowano je z półprzezroczystego szkła. W każdej szybie znajdowały się wtopione w nią miedziane żyłki, należące do zespołu obwodów elektrycznych umożliwiających pobieranie energii słonecznej. W tamtym czasie półprzejrzyste panele stanowiły nowinkę techniczną i nie były szeroko dostępne na południe od Unii. Matka przez wiele miesięcy wykłócała się i odbierała długi wdzięczności, ale w końcu udało jej się przewieźć partię paneli przez granicę. W ciągu dnia urządzenia buczały i połyskiwały, nocą milczały. W każdej chwili, nawet kiedy pracowały, można było zajrzeć przez nie do środka i zobaczyć rośliny rosnące w szklarniach. Niedaleko północno-wschodniego krańca posesji stała nieużywana szklarnia numer trzydzieści sześć. Zamiast szyb miała sklejkowe panele. Po przejściu huraganu Zenit, który zniszczył wiele spośród naszych szklarni, matka spróbowała sprowadzić więcej paneli z Północy, ale nie udało jej się skompletować wystarczająco dużo materiału i zamiast dwunastu wyremontowała jedenaście uszkodzonych konstrukcji. Dlatego

numer trzydzieści sześć nadal był zamknięty na głucho. Nocą widywałem Sarat, jak chodziła tam, zawsze z jednym albo dwoma zeszytami. Wychodziła bez nich. Drzwi do szklarni numer trzydzieści sześć były zabite deskami i dodatkowo zabezpieczone kłódką. Na szczęście na dachu, tam gdzie brakowało sklejki, znajdował się kwadratowy otwór, przez który jak uznałem, będę mógł zajrzeć do środka. Ponieważ nie dosięgałem tak wysoko, rozejrzałem się za czymś, co mogło mi pomóc. Zobaczyłem drabinę opartą o ścianę sąsiedniej szklarni, w której matka hodowała okrę o omszałej skórce i wielkie jak udo bakłażany. Pociągnąłem z całych sił i zdołałem dźwignąć drabinę. Na chwilę zawisła pomiędzy budynkami, jakby w stanie nieważkości, a potem z głośnym trzaskiem spadła na ścianę szklarni numer trzydzieści sześć. Spojrzałem w stronę domu, a także na szopę, czy przypadkiem Sarat czegoś nie usłyszała, ale nie, nie dostrzegłem żadnego ruchu. Wszedłem po drabinie. Z każdym krokiem przechylała się lekko to w jedną, to w drugą stronę. Ale przecież nieraz widziałem, jak chodzili po niej robotnicy, więksi i ciężsi ode mnie; wspinałem się więc dalej. Dotarłszy na najwyższy szczebel, poczułem upojenie. Ponad sklejkowym dachem roztaczał się widok na całą naszą ziemię. Zresztą nie tylko na nią, ale też na okolicę: na przykład na zakręt rzeki, gdzie z wody wyrastały drzewa o gałęziach z frędzlami. Popatrzyłem na południe i zobaczyłem światła odległych miast. Za to w szklarni niczego nie dostrzegłem. W srebrnej poświacie uwidoczniły się jedynie niewyraźne kontury odcisków stóp w jałowej ziemi. Wyciągałem szyję, żeby omieść spojrzeniem coś więcej niż tylko podświetlony przez księżyc kwadrat, ale nie udało mi się natrafić na jakiekolwiek ślady tego, co robiła Sarat, kiedy przychodziła do szklarni numer trzydzieści sześć. Już miałem się poddać, kiedy nagle wychwyciłem impuls czerwonego światła. Jego źródło znajdowało się daleko na północy, gdzieś za rzeką. Wytężyłem wzrok, ale na próżno – światło znikło.

Stałem nieruchomo na drabinie i obserwowałem granicę naszej działki. Tuż za wałem szumiała rzeka, ale było tam coś jeszcze, jakieś pęknięcie ciemności na drugim brzegu. Niemal niewidoczna linia na horyzoncie rozdzielała czerń na dwoje: jednolitą i nienaturalną – w dolnej części, oraz niedoskonałą ciemność nieba, miejscami zasnutą chmurami, gdzie indziej upstrzoną gwiazdami. Wpatrywałem się w to zjawisko, starając się je zrozumieć. Nagle impuls czerwonego światła uderzył prosto we mnie, był ostry i oślepiający. Kiedy spadałem, wydało mi się, że widzę zarys wieżyczki strażniczej. Potem zobaczyłem niebo i przechylającą się w ciemności drabinę. Wyciągnąłem przed siebie lewą rękę, żeby zamortyzować upadek. Poczułem w ręku ból, z jakim nigdy wcześniej nie miałem do czynienia. Leżałem na ziemi i wrzeszczałem. Spojrzałem w stronę bramy na końcu podjazdu. Zawołałem matkę, chociaż wiedziałem, że mnie nie usłyszy. Byłem sam. Dotarł do mnie odgłos kroków od strony szopy. Przez chwilę nie chciało mi się wierzyć, że to ona, ale potem ujrzałem nad sobą jej potężną sylwetkę. Płakałem z bólu. Poprosiłem, żeby mi pomogła, ale sam nie wiedziałem, co miałaby zrobić. Pragnąłem jedynie, aby zgasł ogień, który trawił moją rękę. Uklękła przy mnie. – Złamałeś ją – orzekła. Przeraziły mnie jej słowa. Nie miałem pojęcia, że to, co złamane, można naprawić. Kiedy w gospodarstwie coś się łamało czy w ogóle psuło – na przykład grabie, żarówka albo panel słoneczny – rodzice nie naprawiali tego, tylko wyrzucali i kupowali nowe. – Popatrz – powiedziała. Nie chciałem. – Popatrz. Spojrzałem na miejsce będące źródłem palącego bólu. Zobaczywszy nienaturalny kąt, pod jakim wyginało się moje ramię, zemdlałem.

*** Gdy się ocknąłem, leżałem w swoim łóżku. A ona siedziała przy mnie. – Masz – powiedziała, wręczając mi dwie białe pigułki. – Przestanie boleć. Połknąłem proszki i po kilku minutach poczułem, jak opanowuje mnie osobliwa błogość, ciepło emanujące z brzucha i rozchodzące się po całym ciele aż po czubki palców. – Boli jeszcze? – spytała. Potrząsnąłem głową. Świat zaszedł mgłą, straciłem ostrość widzenia, ale ogień, który trawił moją rękę, zgasł. – Co tam robiłeś? – Próbowałem zajrzeć do szklarni – wyjaśniłem. – Po co? – Bo widziałem, jak pani tam chodzi, i chciałem się dowiedzieć, co pani robi. Wiedziałem, że będzie na mnie zła, ale uznałem, że pogniewałaby się jeszcze bardziej, gdybym zełgał. Byłem też przekonany, że bez trudu zorientowałaby się, że skłamałem. Nie wyglądała jednak na zagniewaną, właściwie w ogóle nie zareagowała. Odniosłem za to wrażenie, że do sposobu, w jaki na mnie patrzyła, na krótką chwilę wkradł się lekki podziw. – Spadłeś z drabiny? – spytała. – No. Zarechotała. – Naprawdę jesteś synem swojego ojca. Spojrzałem na złamaną rękę. Zobaczyłem, że została usztywniona kawałkiem deski i przywiązana do niej pasami porwanego materiału. Prymitywna orteza. Zacząłem się zastanawiać, czy w przyszłości będę mógł poruszać tą ręką. Rodzice zabierali mnie do Lincolnton na basen i na koszykówkę i nigdy nie widziałem tam żadnego chłopca z drewnianą kończyną. – Miałeś już kiedyś złamaną kość? – spytała. Obruszyłem się, bo pytanie wydało mi się głupie – no chyba

jasne, że nie; widzisz gdzieś na mnie inne deski? – Nie – odparłem. Spróbowałem podnieść rękę, ale miałem wrażenie, jakby łączność pomiędzy mózgiem a kończyną została zerwana. – Nie mogę ruszyć – dodałem. – To minie – powiedziała. – Deska jest po to, żeby kość się prawidłowo zrosła. Nieważne, jak się łamie, istotne, jak się zrasta. – Przepraszam, że chciałem grzebać w pani rzeczach. Pokręciła głową. – Nie mów do mnie „pani” – pouczyła mnie. – Mam na imię Sarat. – Przepraszam, Sarat. – Dlaczego to zrobiłeś? – Po prostu chciałem wiedzieć. – Nigdy za to nie przepraszaj. Pragnienie wiedzy to jedyny sens życia. Usłyszeliśmy dźwięk dzwonka – to otworzyła się brama. Zdawałem sobie sprawę, że rodzice wrócili do domu, i mimo że bałem się ich reakcji, kiedy dowiedzą się, co zrobiłem, to jednak jakoś się tym nie przejmowałem. Wciąż znajdowałem się w tym dziwnym błogostanie. Matka przyszła na górę i gdy mnie zobaczyła, otworzyła szeroko oczy. – Co ci? – zaczęła w kółko powtarzać. Przez chwilę zupełnie nie zwracała uwagi na swoją szwagierkę i myślałem, że kieruje to pytanie do mnie. Potem musiał się przestawić jakiś oskarżycielski trybik w jej mózgu, bo zwróciła się do Sarat i powiedziała: – Co ci odbiło? Co mu zrobiłaś? – Spadł i złamał rękę – wyjaśniła Sarat. – Unieruchomiłam ją i dałam mu nastawiacz kości. Nic mu nie będzie. – Nie wezwałaś karetki? Nie zadzwoniłaś po lekarza? Nie zawiadomiłaś nas? – Matka ruszyła na nią. – Co z tobą, do cholery? Chłopak łamie rękę, a ty nic nie robisz? Sarat milczała. Matka zatrzymała się przed nią w takiej pozie, że zacząłem się zastanawiać, czy nie chce wymierzyć jej ciosu. Zamiast tego tylko zatrzasnęła okno.

– Na miłość boską, czy ty nic nie rozumiesz? Wojna się skończyła! – krzyknęła. – Nie jesteśmy w Patience ani na froncie, ani w więzieniu, w którym cię zamknęli. Wolisz żyć w tamtym świecie? Proszę bardzo, wpełznij sobie do tej swojej brudnej szopy i tam mieszkaj. Ale nie waż się nas w to wciągać, jasne? Ani mi się waż! Odprowadziłem Sarat wzrokiem. Wychodząc, minęła się z ojcem, którego zwabił na górę podniesiony głos matki. Potraktowała go jak powietrze. Ktoś, kto by ich wtedy zobaczył, nie powiedziałby, że są rodzeństwem, że łączy ich jakakolwiek wspólna przeszłość. Ojciec zauważył moją unieruchomioną rękę i podszedł do łóżka. – O nie – jęknął. – Tylko tyle masz do powiedzenia? – odezwała się matka. – Ona łamie rękę twojemu synowi, a ty to kwitujesz „O nie”? – Nie złamała jej – zaprotestowałem. – Simonie, ona została okaleczona psychicznie – powiedziała matka. – Stanowi zagrożenie dla nas i naszego syna. Nie wiem, co musi się stać, żebyś to zrozumiał. Nie zawracali sobie głowy dyskrecją i delikatnością. Leżałem w łóżku i patrzyłem, jak na moich oczach skaczą sobie do gardeł. Ojciec był wstrząśnięty i szukał odpowiednich słów, aby wyrazić to, co chciał powiedzieć; matce tym razem zabrakło cierpliwości. Nie czułem jednak gniewu. Nie wiedziałem wtedy, że to był jedynie chemiczny miraż, efekt działania krążącego w moich żyłach nastawiacza kości. Nawet później, kiedy ciepło w żołądku nabrało cierpkiego posmaku i zwróciłem je na podłogę, wciąż czułem się dobrze. Lekarz w przychodni w Lincolnton powiedział, że złamanie wprawdzie kiepsko wygląda, ale tak naprawdę nie jest poważne. Roześmiał się na widok mojej unieruchomionej kawałkiem deski ręki. Zapytał, czy rodzice znaleźli mnie w jakimś starym bunkrze na granicy z Tennessee, kiedy walczyli z Niebieskimi. Założył gips i orzekł, że za miesiąc ręka będzie jak nowa. Nastawiacz kości przestawał działać i znów czułem szczypiące ogniki w ręce, ale do dziś pamiętam tę przemożną ulgę, która

opanowała mnie, gdy usłyszałem słowa doktora: „Będzie jak nowa”. Już prawie świtało, kiedy wróciliśmy do domu. Matka, która przez całą drogę do przychodni wbijała paznokcie kciuków w skórę środkowych palców, ochłonęła na tyle, by zacząć wypytywać mnie o okoliczności, w jakich się połamałem. Dzielnie zniosłem przesłuchanie. Z jakiegoś powodu najbardziej bałem się tego, że rodzice mogliby wejść do szklarni numer trzydzieści sześć i odkryć to, co być może tam się kryło. Kiedy w końcu położyli mnie do łóżka, zasnąłem z uśmiechem na ustach. *** Jedną z tych cech matki, które pamiętam najwyraźniej, była jej zdolność do zastygania w bezruchu. Czasem, kiedy sadziła nowe, nieznane kwiaty w ogródku za domem albo malowała dziecinną bukolikę na naszej opasce przeciwpowodziowej, potrafiła niespodziewanie i całkowicie znieruchomieć. Przyłapałem ją na tym raz czy dwa razy – zastygła, jakby zobaczyła dzikie zwierzę i starała się nie zwrócić na siebie jego uwagi. Kiedyś, gdy już skończyła to, co robiła, i poszła do domu, uklęknąłem przed wałem i próbowałem ją naśladować, wpatrując się w betonową konstrukcję. Ale w mojej głowie zaczęły nawarstwiać się pomysły i już po minucie albo dwóch myślałem, że pęknę. Byłem młody, nie znosiłem bezruchu. Nazajutrz po tym, jak złamałem rękę, matka poszła do Sarat. Drzwi do szopy były uchylone, w środku paliło się światło. Matka zajrzała i zobaczyła kobietę siedzącą na stołku plecami do wejścia, pochyloną nad blatem roboczym i szyjącą po staremu, z użyciem igły i nitki. – Jeśli chcesz, żebym odeszła, to odejdę – odezwała się Sarat, nie odrywając oczu od robótki. Matka weszła do środka. Pomimo porannego chłodu w szopie było gorąco od włączonej żarówki. – Trzymali nas tu tamtej nocy, kiedy po ciebie przyszli – powiedziała matka. – Gdy cię zabrali i przeszukali szopę, mnie i Simona zapędzili tu karabinami i zamknęli, a sami wywrócili dom

na lewą stronę. Nigdy nie widziałam Simona w takim stanie. To, jak krzyczał na widok karabinów… – Przysiadła na stołku blisko skraju stołu. Przyjrzała się starej puszce po oleju, która służyła za pojemnik na długopisy. – Zawsze nienawidziłam tej przeklętej szopy – stwierdziła. Popatrzyła na dzieło Sarat: koszula z szarego materiału, luźna i obszerna jak worek na ziemniaki. Ściegi szerokie i nierówne. Igła ginęła w potężnej dłoni ciotki. – Źle się szyje w takim świetle – zauważyła. – Nie wiem w ogóle, jak udaje ci się zasnąć przy tej żarówie. – Zapomniałam, jak się śpi w ciemności – odparła Sarat. Matka się skrzywiła. W szopie unosił się zapach jak w sklepie mięsnym. Na półce nad stołem warsztatowym stała przedwieczna skrzynia wędkarska z pordzewiałym, nigdy nieużywanym sprzętem. – Źle zrobiłam, że na ciebie nakrzyczałam – przyznała matka. – Lekarz powiedział, że unieruchomienie ręki było dobrym pomysłem i że gdybyś nie dała Benjaminowi środków przeciwbólowych, mały wrzeszczałby z bólu przez całą noc. – Miękki jest. – Jezu, Sarat, przecież on ma dopiero sześć lat. – To nie był zarzut. – Powiedział, że przewrócił się, próbując przegnać wilka, który podszedł pod szklarnie. Wiem, że od lat nie widziano wilków w tych stronach. To chyba pierwszy raz, kiedy nasz syn skłamał. Sarat podniosła głowę. – To dobry dzieciak – odparła. – Nie zrobił nic złego. – Och, nie gniewam się na niego – rzekła matka. – Kłamie, bo cię lubi, i tylko tobie jest skłonny mówić prawdę. Tak to wygląda w relacjach małych chłopców z ich ciociami. On cię lubi, Sarat. Mimo że starasz się od nas odsuwać. – Myślałam, że się pomylili, kiedy mi o nim powiedzieli. – Kto? I kiedy? – Kiedy próbowali nakłonić mnie do mówienia. Od czasu do czasu wspominali, że aresztowali Simona albo Danę, albo mamę. Tak mało o nas wiedzieli… Nie mieli pojęcia, które z nas żyje, a które umarło. Ale pewnego dnia przyszli i powiedzieli, że jeśli nie

zacznę gadać, zabiorą Benjamina. Pomyślałam: „Że nie wiedzą o mamie i siostrze, to jedno. Ale żeby umknęło im to, że Benjamin nie żyje od dwudziestu lat…”. Moja matka się uśmiechnęła. Przez pęknięcia w deskach przecisnęły się pierwsze promienie słońca i podświetliły wiszący w powietrzu kurz. – Twój brat to dobry człowiek – odezwała się matka. – Uznaje kompromis praktycznie w każdej sprawie. Ale kiedy dowiedzieliśmy się, że urodzi nam się chłopiec, Simon nie chciał słyszeć o innym imieniu dla małego. Nie pamiętam, żeby kiedykolwiek wcześniej tak twardo postawił na swoim. Pomyślałabyś? – Czy był jak dziecko, kiedy za niego wychodziłaś? Matka westchnęła. – Ach, czyli o to chodzi. Oto uraza, którą postanowiłaś przechować. W porządku, powiedzmy, że był. Powiedzmy, że wykorzystałam tego biednego chłopca z kulą w czaszce. Chłopca, którym miałam się opiekować za pieniądze. Powiedzmy, że go zgwałciłam, że zrobiłam sobie z nim dziecko, podczas gdy on z tą swoją ranną głową nawet nie wiedział, co się dzieje. Powiedzmy, że to wszystko prawda. Śmiało, ulżyj sobie. Bądź dla mnie oschła, uderz mnie nawet, jeśli tylko to potrafisz. Ale nie obarczaj odpowiedzialnością swojego brata ani tym bardziej jego syna, bo obaj nie są niczemu winni. Sarat złożyła koszulę i zostawiła ją na blacie. Wyjęła spod stołu słój pełen radochy, którą pędziła z mango, brzoskwiń i pomarańczy podkradanych ze szklarni. Odkręciła zakrętkę; rozszedł się zapach gnijącej słodyczy. – Wiesz, że od czasu do czasu nadal odwiedzają nas niektóre spośród tych starych wdów wojennych? – powiedziała matka. – Przy życiu zostało ich tylko kilka, ale wciąż przychodzą, dotykają czoła Simona i odprawiają te swoje czary-mary. Ciągle nazywają go Cudownym Chłopcem z Patience, tak jakby w całym swoim życiu nie robił nic innego. I nieodmiennie sądzą, że cudem jest to, iż ocalał. Ale przecież złym ludziom również udaje się przeżyć. I zwykłym szczęśliwcom też. Cudem nie jest to, że przeżył, tylko

to, że jego stan się poprawia. – Wstała i opróżniła dwa kubki z logo Obligacji na rzecz Wolnego Południa, w których znajdowały się gwoździe z wyrwanych desek podłogowych. Podeszła do Sarat i podsunęła jej jeden. – Polej – rzuciła. – W końcu to z moich skradzionych owoców. Piły, a słońce pięło się po nieboskłonie i rzucało pomarańczowe światło na ściany szopy. Matka wypatrzyła na półce stare radio na korbkę i zaczęła nią kręcić, dopóki z głośników nie popłynął szum zakłóceń. Potem skakała po częstotliwościach, aż trafiła na łagodne jazzowe nuty. Z przedpotopowego urządzenia wydobywała się przerywana trzaskami melodia. – Pozwalali ci tam słuchać muzyki? – spytała matka. – Nie w taki sposób. – Chcę, Sarat, żebyś wiedziała, że próbowaliśmy. Słaliśmy petycje, zatrudniliśmy prawnika. Zapłaciliśmy gubernatorowi, najpierw jednemu, potem drugiemu, żeby zechciał nas przyjąć. Rozmawialiśmy o tobie z senatorami. Ale żaden nie kiwnął palcem. Wszyscy się bali, żeby przypadkiem ktoś nie wymienił ich nazwiska w jednym zdaniu z nazwą tamtego miejsca. Przysięgam na Boga, że próbowaliśmy. – Niepotrzebnie. Matka przyjrzała się miękkiej kresce na lewym policzku Sarat, bliźnie, na którą zasłużyła sobie milczeniem w Sugarloaf. Linia kończyła się na podbródku, a niewiele niżej, na szyi, zaczynała kolejna. – Jezu, nawet nie potrafię sobie wyobrazić, przez co przeszłaś – odezwała się matka. – Nie musisz tego robić. – Ale chcesz, żebym to robiła. Bo przecież nie musiałaś zostawać. Mogłaś wyjechać, wrócić tam, gdzie według ciebie nadal trwa walka, zabić żołnierza albo dwóch. Albo siebie. A jednak nadal tu jesteś. Już to widziałam, kiedy byłam mała i patrzyłam, jak moi rodzice leczą rannych w kolejnym piekle, do którego trafialiśmy. Zanadto ucierpiałaś, żeby nie chcieć się tym z nikim podzielić. Zachowujesz się, jakbyśmy byli niewidzialni, ale tak naprawdę chcesz, abyśmy wiedzieli, co oni ci zrobili. Myślę,

że zależy ci na tym. Sarat cisnęła dzbankiem o ścianę. Grzmotnął o deski i rozbił się na kawałki. – Co chcesz, żebym powiedziała? Że mnie złamali? W porządku: złamali mnie. Złamali mnie. Złamali mnie. Zadowolona? Masz rację, nie potrafię o tym zapomnieć. Co mam zrobić, skoro już się stało? Zdmuchnąć to jak świeczkę? Wczoraj wieczorem, kiedy myślałaś, że skrzywdziłam twojego syna, byłaś gotowa rozszarpać mi gardło w akcie zemsty. Za to ja powinnam odwrócić się plecami do wszystkiego, co mi uczyniono, co mi robiono, od kiedy byłam w wieku twojego dziecka? Pozwól, że ci wyjaśnię: ta część mnie, która byłaby do tego zdolna, umarła. – Ale pozostała część żyje – odparła matka. – Szyjesz koszule, pędzisz bimber i bazgrzesz w tych swoich notesach. Wybiegasz nocą, żeby unieruchomić złamaną rękę mojego syna. Twoje rany zaczynają się goić, Sarat. Mimo że gorycz, która jest w tobie, nie dopuszcza do ciebie tej myśli. – Matka podniosła się ze stołka. – Masz rację, jeśli sądzisz, że uważam cię za niewartą miłości – powiedziała. – Bóg mi świadkiem. Wiem, że jesteśmy rodziną i że wyszłam za bliską ci osobę, i wiem, że powinnam uważać cię za wartą miłości, ale tak nie jest. Wiele okropnych zdarzeń sprawiło, że jesteś taka, a nie inna, ale nie muszę żyć z tym, co cię ukształtowało, jedynie z tym, jaka jesteś. I wiem, że ty też nie darzysz mnie ciepłym uczuciem. Ale i tak będę cię kochała. I twój brat będzie cię kochał. I bratanek też. Bo na tym polega bycie rodziną. Niech to trwa tyle, ile trzeba. Wracaj do zdrowia w taki sposób, w jaki chcesz. *** W następny weekend wybraliśmy się do Lincolnton na sobotni targ. Nie spodziewałem się, że z nami pojedzie, ale kiedy wyszedłem z domu, zobaczyłem, że siedzi w samochodzie; ledwo mieściła się na fotelu pasażera. Pomyślałem, pamiętam, że to ważne wydarzenie, kamień milowy: wspólna rodzinna wyprawa. Kiedy dotarliśmy na miejsce, targ trwał w najlepsze. Raz w

tygodniu do miasta zjeżdżały tłumy z całej północnej Georgii, żeby zaopatrzyć się w świeże produkty. Ludzi było tylu, że z czasem władze miasta zaczęły zamykać półkilometrowy odcinek Peachtree Street nieopodal dawnego kościoła baptystów; urządzano tam weekendowe targowisko. Lubiłem chodzić z rodzicami, patrzeć, jak sprzedawcy wybiegają zza straganów, żeby ich powitać. Byliśmy bogaci, jak na Południowców, lecz tylko w Lincolnton traktowano nas niemal po królewsku. Nasza rodzina była jedną z pięciu, może sześciu w całym stanie, które nadal zajmowały się uprawą na małą skalę, rzadko spotykaną ze względu na upał i burze. Lubiłem patrzeć, jak sprzedawcy porzucają stoiska i klientów w połowie transakcji i pędzą zapytać, nad czym to szanowna pani Karina obecnie pracuje, jakie osobliwe rośliny udało jej się wskrzesić. Tym razem jednak prawie nikt nie wychodził nam na spotkanie. Od razu się zorientowałem, że to przez Sarat. Niektórzy sprzedawcy znali rodzinę Chestnutów na tyle długo, by wiedzieć doskonale, z kim mają do czynienia, innych odstraszała jej potężna sylwetka i to, jak mozolnie się poruszała, powłócząc nogami. Jeden z handlarzy w końcu się przełamał i podszedł się przywitać. Był jednym z największych klientów moich rodziców, wyłącznym nabywcą kapusty z Chestnut Farms, jak nazywała się nasza firma. Sprzedawał ją jako warzywo o wszechstronnie wzmacniającym działaniu. Widząc, że się zbliża, matka szepnęła ojcu: – Ma na imię Sam. Mężczyzna uścisnął rodzicom dłonie. – Oto moja ulubiona rodzina w całej Georgii – oznajmił. – Witaj, Samie – rzucił z uśmiechem ojciec. – Jak pan się miewa, panie Simonie? Świetnie pan wygląda. – W porządku, w porządku. Sam zwrócił się do mojej matki: – Słyszałem, że macie coś nowego. – Zawsze mamy coś nowego, Samie. Czy kiedykolwiek cię zawiedliśmy?

– No to proszę mówić! Co to takiego? Tyler z Reunion Farms twierdzi, że znaleźliście sposób na pomarańcze, żeby nie były takie suche. O to chodzi? Rozmowa zaczęła mnie nudzić. Rozejrzałem się za jednym ze straganów dla dzieci, przy których klauni ze spływającym w prażącym słońcu makijażem robili zwierzęta z balonów i pokazywali sztuczki karciane. Dopiero wtedy zauważyłem, że Sarat opuściła nasze towarzystwo, zatrzymała się na wysokości stoiska z mięsem z laboratorium i wpatrywała się w coś oniemiała. Nie zdawałem sobie z tego wówczas sprawy, ale przecież nie mogła wiedzieć. Nie było takiej możliwości, żeby miała świadomość, że to był jeden z warunków, jedna z rzeczy, na które Wolni Południowcy zgodzili się w ramach przygotowań do zawarcia pokoju. Nie wiedziała, że w zamian Czerwoni uzyskali dostęp, raz w miesiącu, do kilku szpitali na Północy, a także obietnicę ujęcia w nieco bardziej korzystnym świetle sprawy, za którą walczyli, w przemówieniach z okazji Dnia Ponownego Zjednoczenia. Nie miała o tym wszystkim pojęcia. Ujrzała po prostu patrolującego targowisko niebieskiego żołnierza w pełnym rynsztunku, wroga patrolującego terytorium Południa. Zobaczyłem, że sięga po leżący na stoisku z mięsem rzeźnicki nóż. Nagle ruszyła prosto na żołnierza. Do tej pory tylko raz widziałem, jak porusza się z taką prędkością – tamtego ranka, kiedy uciekła przede mną w szopie. Żołnierz rozmawiał z handlarzami ubrań i nie zauważył jej. Nie wiem jak, ale od razu dotarło do mnie, co się za chwilę stanie. Puściłem się biegiem, niezdarnie dźwigając złamaną rękę, i dopadłem Sarat, kiedy od pleców żołnierza dzieliły ją dosłownie dwa kroki. Uniosła nóż wysoko nad głowę. Wbiegłem pomiędzy nią a żołnierza. Krzyknąłem, żeby się zatrzymała. Mój wrzask przestraszył Niebieskiego. Odwrócił się. Stałem plecami do niego, ale wiedziałem, że podniósł broń – ponieważ Sarat zamarła. Wypuściła nóż z ręki.

Wyobraziłem sobie, co teraz nastąpi: zostanie aresztowana i ponownie wtrącona do tamtego więzienia. Tym razem zamkną ją na dobre. Miałem tylko nadzieję, że Niebieski nie zastrzeli jej na miejscu. Zaległa cisza. Wściekłość spłynęła z jej twarzy, na jej miejsce pojawiło się niedowierzanie. Usłyszałem, jak żołnierz za moimi plecami wypowiada imię mojej ciotki. – Sarat? A potem ona zwróciła się do niego – też po imieniu: – Marcus. *** Jeden ze sprzedawców pobiegł na drugi koniec targu i wezwał kręcącego się tam żołnierza. Niebieski zjawił się z karabinem gotowym do strzału. – Na ziemię! – krzyknął do Sarat. Ona jednak nie poruszyła się ani nie oderwała wzroku od mężczyzny, którego jeszcze przed chwilą gotowa była zabić. – W porządku – powiedział Marcus do swojego kolegi. – Znam ją. Drugi żołnierz opuścił broń. Nie wydawał się do końca przekonany, ale posłuchał, kiedy Marcus kazał mu odejść. Marcus rozejrzał się po tłumie, który przypatrywał się zdarzeniu. – O co chodzi? Zaczęła się cicha aukcja? – rzucił. Parę osób zarechotało, chyba bardziej dlatego, że im ulżyło. Kiedy ludzie zaczęli rozchodzić się do swoich straganów, Marcus pokazał brodą na pobliski kościół. Odwrócił się i ruszył w jego stronę. Sarat spojrzała na mnie. – Wracaj do rodziców – powiedziała. – Zrobisz mu krzywdę? – spytałem. – Nie, nie zrobię mu krzywdy. Weszła do zatęchłego kościoła. Marcus czekał na nią w przejściu między ławami. Odstawił karabin i zdjął hełm. Dopiero wtedy zobaczyła jego twarz w całej okazałości. To samo oblicze,

ta sama skóra, ten sam chłopak. Urósł kilka centymetrów od ich ostatniego spotkania, ale nadal pozostał niski. I tak jak pancerz żołnierza ma powiększać jego pierś i poszerzać ramiona, tak Marcus w rynsztunku wydał się Sarat jeszcze bardziej niedopasowany do swojego wzrostu, miał zanadto zwartą budowę ciała. Spojrzał na nią jak dziecko. – Sarat, ja… – zaczął. Ale ona go nie widziała. Miała przed oczami zatoczkę Chalk. Zagrodę Cherylene, brzydki zaparowany barak sanitarny i tę platformę wysoko na drzewie, z której roztaczał się widok bez końca. Podeszła i objęła go. – Żyjesz – wyszeptał. Powtórzył to tyle razy, że sama nie wiedziała, które z ich dwojga chciał przekonać. – Żyjesz, żyjesz. Usiedli w ławce. Kościół miał proste wnętrze, przypominał staroświeckie sale sądowe z dawnych opowieści z Południa. Ponad nawą znajdował się pusty balkon. Byli całkiem sami. – Przenieśli cię ze służby celnej? – spytała. – Tak, teraz wszystkim zajmuje się Północ. Towary trafiają najpierw do Niebieskich, a dopiero potem tutaj. To ogranicza przemyt. – A tutaj czym się zajmujesz? Też ograniczasz przemyt? Roześmiał się. – Wiesz, przez chwilę myślałem, że przysłali mnie tu, bo wiedzą, że w głębi duszy pozostałem Południowcem. Ale teraz sądzę, że prawdziwym powodem przeniesienia był mój wzrost. Wydaje im się, tam na Północy, że jeśli do patrolowania ulic poślą żołnierzy, którzy nie przypominają tych potężnych, muskularnych typów z reklam punktów werbunkowych Unii, wtedy ludzie na Południu będą do nich trochę mniej wrogo nastawieni. – Bzdura – skwitowała Sarat. – Widziałam cię przez dziesięć sekund i już miałam ochotę wbić ci nóż w plecy. Uśmiechnął się i kiedy to zrobił, Sarat poczuła, że gdyby teraz podeszła do drzwi kościoła i otworzyła je, świat na zewnątrz wydałby się jej zupełnie inny.

Dotknął miejsca na jej szyi, tam gdzie zaczynała się jedna z wąskich różowych blizn, i przesunął po niej palcem aż do ramienia. – To przeze mnie – powiedział. – Nie… – Sarat, nie sposób nosić tego munduru i nie wiedzieć, co robili w Sugarloaf. Długo odwracałem głowę, spoglądałem w drugą stronę. Prawdę mówiąc, nigdy zbytnio nie przejmowałem się tym, jak jedni traktują drugich; myślałem, że przecież trwa wojna i może właśnie na tym ona polega: na łamaniu wszelkich zasad. Ale nie mogę tego robić, kiedy chodzi o ciebie. Dlatego wiem, że to przeze mnie. Ujęła jego dłoń, zdjęła ją ze swojego ramienia. Próbowała przypomnieć sobie, w jakich okolicznościach powstała ta konkretna blizna, ale akurat teraz wspomnienie jej umykało. – Nie skrzywdziłeś mnie – powiedziała. – Jesteś jedyną żyjącą osobą, która nigdy mnie nie skrzywdziła. *** Mijały tygodnie. Moja ręka powoli się goiła. Wkrótce mogłem już nią poruszać pomimo sztywnego brudnego gipsu. Tam, gdzie się kończył, czuć było odór niemytego ciała; obrzydliwy, lecz zarazem, z niezrozumiałych dla mnie powodów, osobliwie uzależniający. Po dwóch tygodniach matka pozwoliła mi bawić się na dworze, ale mogłem zapomnieć o koszykówce i basenie w Lincolnton, dopóki lekarz nie zdejmie gipsu i nie powie, że kość poprawnie się zrosła. Któregoś ranka bawiłem się za domem. Rodzice znajdowali się po drugiej stronie budynku, targowali się z fachowcem, który przyjechał wymienić zepsuty napęd bramy. Miałem wrażenie, że w drobnych urządzeniach obsługujących nasz skromny nadrzeczny świat wiecznie coś się psuje i niszczy: przychodziły burze i rozbijały panele słoneczne, upał wichrował obwody kosiarek i agregatów. Dopiero dużo, dużo później dotarło do mnie, jak bardzo wyczerpujące dla rodziców musiało

być to nieustanne użeranie się z ziemią, na której mieszkali. Sarat była w kuchni, obierała kukurydzę na kolację. Zaczęła coraz częściej zaglądać do domu. Czasem posiedziała z nami w salonie przed telewizorem. Kilka razy nawet została na kolację. Kiedy to robiła, rodzice starali się nie mówić zbyt wiele, tak jakby jej obecność nie była niczym szczególnym. Za każdym razem widziałem jednak, że ojciec z trudem walczy z radosnym uśmiechem. Przez pewien czas musiała być mu obca, nawet jeśli pamiętał jej imię i to, kim dla niego była, ale myślę, że z czasem zaczął kojarzyć tę kobietę z dziewczyną, którą znał z przeszłości. W ten sposób, jak sądzę, potrafił również odnaleźć w sobie chłopca, którym dawniej był. Przyglądałem się jej przez okno. Wykonywała jednostajne ruchy, nie skupiała spojrzenia na niczym konkretnym, wydawała się zagubiona we własnej przestrzeni. W pewnej chwili podniosła głowę, zobaczyła mnie i wyszła na zewnątrz. Często spacerowała po posesji, przechadzała się pomiędzy szklarniami. Ale wtedy po raz pierwszy zobaczyłem, że za dnia zbliża się do wału. Tak jakby rzeka w jakiś sposób ją odpychała; nie chodziło o widok, ten bowiem zasłaniała betonowa opaska, lecz o dźwięk, odgłos przemieszczającej się wody. – Jak ręka? – spytała. – Dobrze – odpowiedziałem. – Za dwa tygodnie będzie jak nowa. – A nawet lepsza niż nowa. Kości, które poprawnie się zrosną, stają się silniejsze. To było niesamowite: od razu jej uwierzyłem, nie wnikając, czy to prawda. Wstałem. – Chcesz zobaczyć coś fajnego? – spytałem. – Pewnie. – No to chodź. – Nie zastanawiając się, wziąłem ją za rękę i zaprowadziłem w pobliże wału, do miejsca zasłoniętego przez zwieszające się gałęzie wierzby. Tam, w niewielkim kojcu, trzymałem swojego zwierzaka. – To mój żółw – poinformowałem, wskazując nieruchome

stworzenie. Na chwilę jakby zupełnie o mnie zapomniała. Przyklękła i pochyliła się, tak że niemal dotykała twarzą twardej skorupy, i zaczęła przyglądać się widocznym na niej symetrycznym żółtym łatom. – Strasznie powolny – wyjaśniłem, zawstydzony niechęcią mojego pupila do pokazania choćby głowy. – Bywają dni, że w ogóle się nie rusza. – To nie chłopiec, tylko dziewczynka – oznajmiła. Spytałem, skąd wie, ale nie odpowiedziała. W końcu wyszła z transu i wstała. Wytarłem jej spodnie na kolanach. – Czy to prawda, że siedziałaś w więzieniu? – zapytałem. – Tak. – Dlaczego? – Nie powiedzieli. – Jak długo tam byłaś? – Siedem lat. Liczba dla mnie niepojęta; całe życie. – Co zrobisz, kiedy zdejmą ci gips? – zadała pytanie. – Zagram w kosza – odparłem. Od tygodni nie myślałem prawie o niczym innym. – Moja drużyna zajmuje pierwsze miejsce. Jeśli wygramy pozostałe mecze, pojedziemy do Atlanty na mistrzostwa. Mają tam park wodny i największy basen w całym kraju. – Lubisz pływać? Potwierdziłem skinieniem głowy. – Dwa razy w tygodniu chodzę na basen w Lincolnton. Dzisiaj też bym poszedł, gdyby nie gips. – Po co jeździsz do Lincolnton, skoro masz rzekę pod nosem? Roześmiałem się. – No coś ty. Nie można pływać w rzece. Popatrzyła na mnie, jakbym spadł z księżyca, i po chwili ta przelotna konsternacja zmieniła się we współczucie. Wyminęła mnie i zgarbiona ruszyła w stronę wału z tym swoim powolnym szuraniem; jej kolana wyglądały, jakby w każdej chwili mogły się

pod nią ugiąć. Tam, gdzie opaska przechodziła przez podwórze na tyłach domu, matka namalowała na betonie prymitywny mural, kojarzący się z malunkami na ogrodzeniach przedszkoli. Dzieci jak ludziki z zapałek bawiły się na polu pośród jabłoni, a nad nimi świeciło uśmiechnięte słońce. Nadała im imiona i czasem opowiadała mi o nich, jakby naprawdę istniały. Nigdy nie rozumiałem, dlaczego to robiła. Sarat zatrzymała się pod wałem. Była na tyle wysoka, że mogła zajrzeć na drugą stronę przez gałęzie wierzb. Przyglądała się rzece. Dopiero wiele lat później zrozumiałem, jak ogromną odwagę starała się wykrzesać z siebie w tamtej chwili, jak potężnego demona musiała wpierw przegnać, zanim zdecydowała się ponownie wejść do płynącej wody. Zwróciła się do mnie: – Chodź – powiedziała. – Popływamy. Odruchowo obejrzałem się przez ramię, czy przypadkiem nie ma rodziców na horyzoncie. Najważniejszy ze wszystkich zakazów był ten dotyczący przechodzenia na drugą stronę opaski. Za nią bowiem czyhała śmierć przez utonięcie, śmierć od choroby i wszystkie potwory zaludniające surowe ostrzeżenia matki. Poczułem się, jakby nogi przyrosły mi do ziemi. – Nie mogę pływać z gipsem – odparłem, ale to przecież nie on mnie przerażał. – Owszem, możesz – stwierdziła. – No chodź. Dopilnuję, żeby nie stało ci się nic złego. Powoli wdrapała się na wał, zeskoczyła z drugiej strony i po chwili już chodziła wśród wierzb rosnących nad brzegiem rzeki. Niespodziewanie, widząc, jak znika pośród drobnych liści, poczułem rosnącą panikę. Wyobraziłem sobie, że wchodzi do rzeki i nie wraca, porwana przez tego zielonego węża na sam koniec świata. W końcu zdołałem ruszyć się z miejsca, odnalazłem w sobie odwagę i pobiegłem za nią. Z grzbietu wału zobaczyłem, że wchodzi do wody. Była w ubraniu, ale boso. Zgramoliłem się z betonowej konstrukcji i pochylając głowę, pognałem po jej śladach odciśniętych w

miękkiej wilgotnej ziemi. Kiedy podniosłem spojrzenie, okazało się, że mam przed sobą potwora. Po raz pierwszy w życiu znalazłem się nad rzeką. Zdumiewał mnie jej głos, zadziwiała wielkość, szerokie nieujarzmione brzegi, wartkość prądu, którą można było poznać po tym, jak szybko przesuwały się po jej powierzchni gałęzie i liście wierzb. Nigdy wcześniej nie widziałem wody, która poruszałaby się w taki sposób. Sarat stała po pas w wodzie, a nurt zawijał się wokół niej. Pamiętam, jak wtedy wyglądała, pamiętam tę z trudem skrywaną za ustami gwałtowną euforię. Woda obmywała jej pokiereszowane ciało, ale nie leczyła ran, tylko je przyżegała. Stała bez ruchu. Machałem do niej, żeby wróciła na brzeg, ale sprawiała wrażenie, jakby w ogóle mnie nie widziała. Ciężko oddychała, lecz nie uciekała. Wyglądała wtedy jak niepewne otoczenia dziecko o szeroko otwartych oczach. Nagle dotarło do mnie, że się bała. Naraz zniknęła, zanurzyła się cała, jakby ktoś zawiesił jej na szyi kowadło. Kiedy się wyłoniła, workowata koszula, którą miała na sobie, kleiła się do jej skóry, a na ogolonej głowie połyskiwały kropelki wody. – Chodź – powiedziała. Pokręciłem głową. – Boję się. – To dobrze – odparła. – Masz teraz coś, co możesz zabić. Chodź. Zwróciłem się do rzeki. Wszystko, co wiedziałem o świecie, wydało mi się bardzo odległe. Zobaczyłem, że po drugiej stronie znajduje się wysoki mur zwieńczony zasiekami z drutu ostrzowego i obsadzony strażnikami. Wiedziałem już wtedy, że świat w większości jest właśnie taki: dziki, nieszczepiony, groźny, niemniej dopiero po latach nabrałem umiejętności ubierania tych odczuć w słowa. Wszedłem do rzeki. Już po kilku krokach miękkie dno uciekło mi spod stóp i porwał mnie prąd. Wrzasnąłem, ale szybko poczułem na sobie jej dłonie. Utrzymała mnie na powierzchni i zaprowadziła dalej. Woda brzmiała, jakby milion niewidzialnych ust zaczęło w jednej chwili

szeptać. Woda żyła – wiedziałem to, ponieważ się poruszała. Spojrzałem wtedy na Sarat i zobaczyłem coś, czego nigdy wcześniej nie widziałem. Moja ciotka się śmiała.

Archiwum wojny secesyjnej. Zaproszenie na uroczystość Dnia Ponownego Zjednoczenia (ocenzurowane/odtajnione) (fragment) Gubernator Timothy Combs 391 West Paces Ferry Road Atlanta, Georgia 30305 Szanowny Panie Gubernatorze, w imieniu Prezydenta Josepha Weilanda Jr. mam przyjemność oficjalnie zaprosić Pana na Narodowy Szczyt Ponownego Zjednoczenia, który odbędzie się 3 lipca 2095 roku w Columbus w stanie Ohio. Zgodnie z opinią wyrażoną przez Prezydenta szczyt pozwoli zamknąć mroczny rozdział w dziejach naszego wspaniałego narodu. Szefowie różnych szczebli administracji państwowej z całej Unii spotkają się w Columbus, aby złożyć deklarację w sprawie czegoś, co od zarania naszego kraju jest oczywiste – tego mianowicie, że jako naród jesteśmy po wsze czasy niepodzielni. Z przyczyn logistycznych, a także ze względów bezpieczeństwa w miesiącach poprzedzających szczyt oraz następujących bezpośrednio po nim podróżowanie do Columbus z niektórych stanów, w tym z Georgii, będzie podlegało ograniczeniom. Dlatego też prosimy, aby niezwłocznie przekazał Pan wszelkie niezbędne szczegóły dotyczące Pańskiej delegacji (maksymalnie czteroosobowej) Gabinetowi Pokoju, tak aby urząd miał czas na dokonanie niezbędnej kontroli pod kątem bezpieczeństwa, a także wystawienie wymaganych przepustek. Zbliża się dzień o wielkim znaczeniu dla naszej Unii. Będziemy nie tylko sławili odwagę wszystkich Amerykanów, którzy dzielnie walczyli o to, w co wierzyli, lecz również postaramy się zostawić

cierpienie za sobą i rozpocząć trudny, ale niezwykle ważny proces gojenia ran. Będzie to dzień radości i odbudowy. Cieszę się na spotkanie z Panem oraz pozostałymi delegatami ze wspaniałej Georgii podczas oficjalnej ceremonii Ponownego Zjednoczenia oraz parady. Z poważaniem, Malcolm Kaysen Zastępca Sekretarza Dyrektora ds. Południa Gabinet Pokoju, Departament Obrony 1 Columbus Commons Columbus, Ohio 43215

Rozdział piętnasty Pod koniec maja nadciągnął Scott i obrócił Lincolnton w perzynę. Trwał krótko, ale był potężny. Niewiele brakowało, a zniszczyłby również nasz dom, udało mu się jednak zburzyć nasz porządek. Poważnie uszkodził ośrodek kultury i szkołę, skazując mnie na spędzanie całych dni w gospodarstwie. Byłem przeszczęśliwy, bo mogłem poświęcić więcej czasu Sarat. Któregoś razu zastałem ją w szopie, jak zbijała deski. Poprzedniego dnia wieczorem rodzice byli na przyjęciu zorganizowanym przez nowo powstały Południowy Oddział Nowych Zjednoczeniowców, którzy w tamtych czasach jako jedni z pierwszych głośno mówili o układzie pokojowym tak, jakby ten był tożsamy ze zwycięstwem. Rodzice postanowili zostać na noc w Atlancie; ciotka i ja mieliśmy całą posiadłość dla siebie. Klęczała nad miejscem, z którego wcześniej usunęła podłogę. Obok leżał stos nowych desek ze sztucznego cedru. – Co robisz? – spytałem. – Uzupełniam deski – odparła. – Wystarczy, że wyjmiesz jeszcze jedną, a cała szopa się rozleci. – Mogę pomóc? – Pewnie. – Rozsunęła nogi, między którymi usiadłem, i wręczyła mi młotek. Przytrzymała gwóźdź. – Raz lekko, żeby wymierzyć, raz mocno, żeby wbić – poinstruowała. Spróbowałem, ale nie byłem w stanie włożyć w uderzenie wystarczająco dużo siły: bałem się, że nie trafię i zranię ją w palec. W końcu walnąłem na tyle mocno, że gwóźdź się zagłębił, ale niestety, wbił się krzywo i rozszczepił drewno. – No, to już coś – orzekła ciotka. – Przynajmniej wszedł. Kazała mi ćwiczyć na uszkodzonej desce, dopóki nie opanowałem techniki. W pół godziny przybiłem tę deskę do podłogi tyloma gwoździami, że żadna siła na świecie nie byłaby w stanie jej wyrwać. Patrzyłem zachwycony na dzieło swoich

rąk. Zanim zmógł mnie południowy upał, zdążyliśmy zasłonić połowę dziury w podłodze. Sarat zaproponowała, żebyśmy ochłodzili się w rzece. Podniosła mnie bez najmniejszego wysiłku i posadziła sobie na ramionach. Poszliśmy na wschodni skraj działki, pokonaliśmy wał i znaleźliśmy się w miejscu, w którym na brzegu Savannah rosły skarłowaciałe drzewa. Usiedliśmy na miękkiej ziemi pomiędzy wierzbami. Moja ciotka odpoczywała po długim marszu. Wsunąłem dłonie głęboko w piasek. Podczas jednej z naszych pierwszych wypraw nad rzekę okazało się, że Sarat lubi pływać nago. Za pierwszym razem zdjęła ubranie w wodzie, ponieważ obawiała się, że przestraszę się jej blizn. Ale blizny mi nie przeszkadzały – widziałem je już wcześniej, kiedy podglądałem ją tamtego dnia, gdy wróciła o brzasku i opłukała ciało wodą z węża ogrodowego. Więc sam też się rozebrałem. I od tamtej pory nie do pomyślenia było, żeby któreś z nas weszło do wody w ciuchach. Pływaliśmy w cieniu wierzb i muru strefy kwarantanny. Podczas jednej z wycieczek nad rzekę spytałem Sarat, po co wzniesiono to ogrodzenie. Odparła, że mieszkający po drugiej stronie ludzie zostali zainfekowani chorobą i postanowiono nie dopuścić do tego, żeby zaczęli zarażać innych. Zapytałem, co to za choroba. Powiedziała, że taka, w której człowiek nigdy nie wraca do zdrowia i którą, czy się chce, czy nie, przekazuje się swoim dzieciom, a one przekazują ją swoim. Przyglądał nam się strażnik na murze. Pomachałem do niego, ale nie odpowiedział. Z początku strażnicy mnie przerażali, ale ciotka powiedziała, że nie są ludźmi, tylko parą oczu, niezdolną nikogo skrzywdzić, nikomu pomóc i nic poradzić. Zacząłem traktować ich tak, jak traktowałem patyczkowate ludziki, które matka namalowała na opasce, i już się nie bałem. Położyliśmy się nadzy na brzegu i schliśmy na słońcu. Ciało Sarat wciąż mnie zadziwiało: dziwne żyłki blizn na ramionach i barkach, bledsze niż jej normalna skóra, chyba obumarłe; obwisłe piersi i brzuch; gładkość ogolonej czaszki. Przy niej nie wyobrażałem sobie, żeby istniało coś na tyle silnego, by mogło

nas skrzywdzić. Nie była w stanie zrobić tego ani rzeka, ani mur, ani to, co się za nim znajdowało, czymkolwiek było. – Czy Dana to twoja siostra? – spytałem. Nie dawało mi to spokoju od kilku tygodni, kiedy pewnego wieczoru usłyszałem jej imię w rozmowie Sarat z moim ojcem. Wiedziałem, że kobieta z jednego ze zdjęć wiszących na schodach była moją drugą ciotką, ale rodzice właściwie nigdy mi o niej nie opowiadali. Pytanie chyba ją zaskoczyło. – Owszem – odparła. – Dana to siostra moja i twojego ojca. – Mieszka w Atlancie? – Nie. Nie żyje. – Jak umarła? – Kojarzysz ptaki, które tu czasem przelatują, prawda? – No jasne. – Dziś już nie mają amunicji, po prostu latają bez celu, aż zepsują się im panele słoneczne albo połamią skrzydła, a wtedy spadają gdzieś na polu. Ale dawniej, zanim się urodziłeś, wykorzystywano je jako broń. Z ich brzuchów spadały bomby. Wydało mi się to absurdalne – ptaki, którym z brzuchów wylatują bomby? – ale uwierzyłem, tak jak w wijące się żyjątka w ziemi albo w ryby z wąsami, albo w zatopione nadmorskie miasta. Uwierzyłem, ponieważ to były jej słowa. – Dzisiaj żyje tutaj, wiesz? – Wskazała wodę. – Kiedy umarła, zamiast do ziemi, wsypałam ją do rzeki. – Dlaczego? – Ponieważ chciałam, żeby wiecznie była w ruchu. – Jeśli umrę, to mnie też wsypiesz do rzeki? Zarechotała. – Minie jeszcze dużo czasu, zanim umrzesz – powiedziała. – Mnie już wtedy nie będzie na świecie. – A kiedy ty umrzesz? – odparłem. – Chcesz, żebym wsypał cię do wody? Zamilkła zaskoczona; chyba nigdy się nad tym nie zastanawiała. Potem się uśmiechnęła. – Tak. Byłabym ci za to wdzięczna. Oparłem się o jej ramię i objąłem ją. Była moja, kochałem ją.

*** Kiedy wróciliśmy znad rzeki, przed podjazdem czekał jakiś obcy mężczyzna. Miał na sobie elegancki przedwojenny garnitur i zielony krawat. Zaparkował auto tuż przy bramie i zaglądał do środka. Podeszliśmy do niego. Uszkodzone oczy Sarat rozpoznały nieznajomego, dopiero gdy byliśmy bardzo blisko. Stała długo i wpatrywała się w niego z obojętną miną. – Benjaminie, idź do domu – poprosiła. – Za chwilę do ciebie przyjdę. Zapytałem, kim jest mężczyzna, ale powtórzyła prośbę tonem sugerującym, żebym nie zadawał więcej pytań. Otworzyła bramę. Ponownie przyjrzała się mężczyźnie, którego nie widziała od wielu, wielu lat. Ładnie się starzał. Wciąż nosił identyczną fryzurę i wąsy – jedne i drugie przyprószone siwizną – jak przed laty, kiedy spotkali się po raz ostatni nad wypełnionym deszczówką jeziorem Sinclair. – Joe – odezwała się. – Myślałam, że pan nie żyje. – Witaj, Sarat – odparł. Natychmiast rozpoznała jego zamorski akcent. – Przepraszam, że nie zajrzałem wcześniej. Nie wiedziałem, że cię zwolnili. Zaprowadziła go do szopy. Przyglądałem im się z okna mojego pokoju, licząc, że uda mi się uchwycić choć kilka słów z rozmowy, ale szli w milczeniu, a potem zamknęli za sobą drzwi. Dowiedziałem się, co jej powiedział, dopiero kiedy o tym przeczytałem. Wtedy było już jednak za późno. *** Usiedli na stołkach przy warsztacie. Patrzyła na niego i widziała, że nic się nie zmienił, nadal otaczała go aura swobodnego wdzięku, jak podczas ich dawnych potajemnych spotkań. – Ładny chłopak – skomentował Joe. – Czy to…? – Mój bratanek. – Rozumiem… Jak się czujesz? – spytał.

– Żyję. – Na początek chcę ci powiedzieć, że nie wiedziałem o tym, co zrobił Albert Gaines. Wiele lat temu wysłał swoją żonę i córkę do Imperium Buazizi, aby tam bezpieczne przeczekały wojnę. Podobno ci, którzy go przesłuchiwali, powiedzieli, że znają miejsce ich pobytu. Posłużyli się jego rodziną, żeby wywrzeć na niego nacisk. Wierz mi, Sarat, nie był tchórzem, kiedy go poznałem… – Proszę nic więcej nie mówić – ucięła. – To bez znaczenia. Joe pokiwał głową. Zobaczyła, że robi to co wszyscy, których znała z czasów sprzed uwięzienia: wpatruje się w nią, usiłuje pogodzić jej obecne kształty, oblicze i blizny z obrazem tyczkowatej nastolatki, który zapamiętał. – Wiem, co ci tam zrobili, Sarat – odezwał się w końcu – i jest mi naprawdę bardzo przykro. – Chyba nie przyjechał pan tylko po to, żeby mi to powiedzieć? – Zgadza się – odparł. – Rozumiem, że miałaś okazję spotkać się z jednym z dawnych strażników. Rozumiem też, że skorzystałaś z możliwości dokonania zemsty. Sarat wybuchnęła śmiechem. – Zemsta – powtórzyła. – Zemsta, zemsta. Skrzywdziłam jednego człowieka. Myśli pan, że tylko jeden mnie krzywdził? – Jeśli chcesz, mogę poprosić moich informatorów, żeby spróbowali zlokalizować pozostałych – zaproponował. – Wielu spośród strażników, którzy pracowali w Sugarloaf w czasie, kiedy tam przebywałaś, teraz stacjonuje na lądzie. Może… – Dlaczego mielibyśmy na tym poprzestać? – przerwała mu. – Może po prostu ustawi ich pan w szeregu? Może pan to zrobić? Niech pan zbierze wszystkich, którzy uczynili mnie taką, jaka jestem: tych, którzy zabili mi ojca, którzy zabili mi siostrę, którzy zabili mi matkę, którzy sprawili, że mój brat już nigdy nie będzie w pełni sobą, którzy wypędzili nas z domu, którzy dokonali masakry Patience. Niech pan ich wszystkich ustawi w szeregu, a wtedy dokonam tej swojej zemsty. – A gdybym naprawdę mógł to zrobić? Przez szparę w desce przecisnął się promień słońca.

– Co pan ma na myśli? – Od pewnego czasu utrzymuję kontakt z pewnym młodym człowiekiem z Północy – powiedział Joe. – Nazywa się Tusk i jest naukowcem. Poświęcił lata na poszukiwania leku na chorobę, którą rząd Unii spacyfikował mieszkańców Karoliny Południowej. Pomimo wielu prób nie udało mu się opracować remedium, ale stworzył za to coś znacznie gorszego: inną chorobę. Zdolną zabić miasta, całe kraje. To pod wieloma względami załamany, zgorzkniały człowiek, Sarat. W zeszłym roku zawarłem z nim układ: w zamian za jego… dzieło zaproponowałem mu schronienie w mojej ojczyźnie, z dala od wojny, z dala od wszystkiego, co musiał znieść. Za kilka miesięcy odbędą się uroczystości Ponownego Zjednoczenia. Wojna się skończy, a jej zwycięzcą, wbrew temu, co będą wam próbowali wmówić politycy Południa, będzie Północ. Gdyby jednak ktoś pojechał do Columbus i tam uwolnił tę chorobę, odwróciłby losy wojny, sprawiłby, że kto inny zostałby zwycięzcą. Zmieniłby wszystko. Muszę wiedzieć, czy chciałabyś zostać tą osobą. Pomieszczenie spowiła mgiełka ciszy. Światło padające na odkrytą ziemię zamieniało się w ciepło. Joe czekał na odpowiedź. – Nie potrzebuje mnie pan, żeby to zrobić – powiedziała wreszcie. – Zgadza się. Mógłbym zlecić tę misję jednemu z moich kontaktów na Północy. Podejrzewam zresztą, że tak byłoby prościej. Niebiescy obsadzili przejścia graniczne tysiącami nowych strażników, a ci, na których mogłem w jakikolwiek sposób wpłynąć, odeszli ze służby. Chciałem zaproponować to tobie jako pierwszej, ponieważ wiem, jak zaciekle walczyłaś i jak dużo wycierpiałaś. Pragniesz zemsty na wielką skalę, Sarat? Oto ona. Usłyszeli hałas na zewnątrz. Robotnik wiózł na taczce ziemię do szklarni. Potem znów zrobiło się cicho. – Niech pan powie, jak naprawdę się nazywa – odezwała się moja ciotka. – Jusef Bin Raszid. Mam siedemdziesiąt jeden lat. Pracuję dla rządu Imperium Buazizi.

– Jusef – powtórzyła Sarat, powoli obracając w ustach sylaby. – Ju-sef. Dla pana to bez znaczenia, prawda? – zapytała. – To, kto wygra wojnę? – Masz rację. – W takim razie dlaczego? Po co brać w tym udział? – Pochodzę z młodego państwa – odparł. – Mój lud stworzył imperium. Jest stosunkowo nowe, to prawda, ale ma ambicje stać się najpotężniejszym na świecie. Aby to było możliwe, muszą upaść wszystkie pozostałe imperia. Rozumiesz, jak sądzę, że gdyby sprawy miały się inaczej, gdyby to Południe było bliskie wygranej, w tej chwili rozmawiałbym o tym samym w Pittsburghu albo w Columbus. Nie zamierzam kłamać, Sarat. Dla mnie to kwestia własnej korzyści, nic więcej. Uśmiechnęła się do swoich myśli. – Nie mogliście pozwolić, żebyśmy się w spokoju pozabijali, co? – Daj spokój – rzekł Jusef. – Wszyscy walczą w tej amerykańskiej wojnie. Zamilkli oboje. W tej ciszy Sarat przypomniała sobie coś, co powiedział jej Albert Gaines. Zapytał ją kiedyś, czy wie, dlaczego Południe nazywa się „czerwonymi stanami”. Odparła, że chodzi o politykę, o to, że Południe głosowało na dawną Partię Republikańską, w czasach, gdy istniał jeszcze jeden, niepodzielony kraj. Gaines wyjaśnił, że przyczyna tkwi głębiej, w dalszej przeszłości, zanim w ogóle powstał ten kraj. „Zagadka kryje się w ziemi” – powiedział. Otóż na Południu zawiera ona minerał, który barwi glebę na czerwono. Dodał, że gdyby wyługować z niej wszystko, co pożyteczne, wszelkie substancje odżywcze niezbędne roślinom do rozwoju, wtedy tym, co by się ostało, byłby ów minerał, źródło czerwonej barwy. Przyszło jej teraz do głowy, że to mogła być jedyna uczciwa rzecz, jaką kiedykolwiek od niego usłyszała. – Ta choroba, o której pan mówi, zabije każdego, na kogo się przeniesie? – spytała. – Masz moje słowo. – Nie wrócę do więzienia. Nieważne, co się stanie. Nie wrócę

tam. – Masz moje słowo. Wstała, podeszła do drzwi i otworzyła je na oścież. Prażące światło dnia zalało szopę. Sarat popatrzyła na nowy dom stojący w miejscu starego, na marniejące drzewa i na rzekę uwięzioną pomiędzy betonowymi konstrukcjami. Świat dokoła niej drgał w skwarze. – Zdarza się panu, Jusefie, mieć dość tego miejsca? – spytała. – Nie chciałby pan czasem skończyć z tym, wrócić do domu, do rodziny, do znanego mu świata? – Oczywiście, że tak – odparł. – Mam nadzieję, że wkrótce to zrobię. – Ja też. *** Od tamtej pory była jak nieobecna. Znów zabarykadowała się w szopie, tak jak na początku. Tym razem zamknęła się i zasłoniła od środka tak, że nie mogłem tam zajrzeć. Moje pragnienie dotarcia do niej było tak rozpaczliwe, że godzinami klęczałem pod tylną ścianą szopy i przyciskałem ucho do desek, nasłuchując. Docierało do mnie jedynie skrobanie starego długopisu po papierze. Nocami leżałem i zastanawiałem się, co takiego zrobiłem, że się ode mnie odsunęła. Czy rozczarowała się mną – bo na przykład o jeden raz za dużo nie udało mi się pokonać nurtu rzeki? Naprzykrzałem jej się zbyt dużą liczbą pytań? Zanudzałem ją? Zdesperowany nabazgrałem „przepraszam” na kartce i wsunąłem ją pod drzwi. Nie odpowiedziała. *** Pewnej soboty w połowie czerwca, kiedy moi rodzice pojechali do Montgomery na targi rolnicze, Sarat wyszła z domu na cały dzień. Zabrała używanego tik-toka, którego trzymaliśmy na wszelki wypadek. Udała się nim na targ w Lincolnton. Tłum był rzadszy niż zwykle, miasto wciąż lizało rany po zniszczeniach dokonanych

przez huragan Scott. Mijając kiepsko zaopatrzone stragany, ruszyła od razu na koniec ulicy, tam gdzie Marcus trzymał straż. Nie odezwali się do siebie słowem, tylko od razu poszli do kościoła. Tym razem ona przodem, on za nią. – Cholera, cieszę się, że przyjechałaś akurat dzisiaj – odezwał się Marcus. – Wiesz, co mi właśnie powiedział jeden z Wolnych Południowców? Pamiętasz Prince’a Wendella? Tego, który prowadził kawiarnię pośrodku morza? Chcą nazwać jego imieniem ulicę w Atlancie. Pewnie usłyszał o nim któryś z oficjeli pracujących przy uroczystościach Dnia Ponownego Zjednoczenia i uznał, że nie zaszkodzi uhonorować człowieka, który działał na oba fronty. Nieźle, co? – Usiądź – zakomenderowała moja ciotka. – Musimy pogadać. Marcus zajął miejsce na ławce, tuż obok niej. – Dobra. Sarat wręczyła mu niewielką złożoną kartkę. Znajdowało się na niej nazwisko i dane kontaktowe pewnego mężczyzny. – To człowiek, którego znam. Chcę, żebyś z nim porozmawiał. Może ci załatwić wyjazd; z tego miasta, z tego kraju. Może dać ci szansę rozpoczęcia nowego życia na drugim końcu świata. Marcus patrzył zdezorientowany na kartkę. – Sarat, niedługo będzie po wszystkim – powiedział. – Za kilka miesięcy wojna się skończy i znów będziemy jednym krajem. A wtedy zobaczysz, jak prędko wszyscy zapomną o tym, co się wydarzyło. Pokręciła głową. – Marcusie, proszę cię. Spotkaj się z nim. Marcus przyjął kartkę. – Wojna się skończyła – powiedział i tym razem nie brzmiał tak, jakby starał się ją pocieszyć. – Wiem – odparła. Pocałowała go. Wstała. – Wiem. *** Opuściła Lincolnton i pojechała na zachód, w cieniu fabryk i pionowych farm, na przedmieścia Atlanty. Udała się do Stone Mountain na wschodnich peryferiach miasta. Tam pośród

starych, rozpadających się bungalowów stał nieoznakowany budynek usługowy z czerwonej cegły – skromna siedziba zepchniętych na margines Zjednoczonych Rebeliantów. Na miejscu zastała tylko Adama Bragga Jr. i Koryto. Wnętrze było niewielkie i dłuższe niż szersze; dawniej mieściła się w nim knajpka albo piekarnia. Na stołach, z wyjątkiem jednego, przy którym siedział Bragg z kubkiem kawy w dłoni, stały odwrócone krzesła. Podniósł się, kiedy ją zobaczył. – Witaj – odezwał się. – Kto by pomyślał, że w nowej siedzibie złoży nam wizytę sama wielka Sarat Chestnut. Wskazał jej krzesło po drugiej stronie stołu. Lokal sprawiał klaustrofobiczne wrażenie, nawet mimo że pozbawiono go starej dużej lady. Ściany były zasłonięte tanimi panelami z ciemnego drewna, na których wisiały przedwieczne plakaty zachęcające do picia coli. Koryto stał w tylnej części pomieszczenia, u podnóża góry nieotwartych kartonów. Kiedy zobaczyła go po raz pierwszy od wyjścia z Sugarloaf – tamtego dnia, gdy zabrali ją na spotkanie z dawnym oprawcą – nie poznała go. Teraz jednak wyglądał znajomo, był chudy jak jego starszy brat, miał otępiałe, oskarżycielskie spojrzenie. – Że też doszło do czegoś takiego, prawda? – powiedział Bragg. – Wygnani na pustkowie, odrzuceni przez własny lud. Wiesz, co urządzili w budynku, który kiedyś zajmowaliśmy, tym w śródmieściu, pod estakadą, po tym, jak nas stamtąd wyrzucili? Nowe biuro komitetu obchodów Ponownego Zjednoczenia. – Roześmiał się i pokręcił głową. – Cały budynek ludzi decydujących o tym, gdzie powiesić baloniki i gdzie ma zagrać orkiestra dla uczczenia dnia, w którym się poddamy. Jezu, gdyby mój ojciec żył i mógł to zobaczyć… Drań wykitowałby po raz drugi. – Potrzebuję twojej pomocy – powiedziała krótko moja ciotka. Bragg gestem polecił Korytu, aby zaparzył kawę. Mężczyzna wykonał polecenie, nie odrywając wzroku od Sarat. – Słucham – odparł Bragg. – Niewiele nam zostało, ale

wszystko, co mamy, należy do ciebie. – Czy uwierzyłbyś, gdybym powiedziała, że mogę to wszystko odwrócić? Że mogę zabić tych, którzy rządzą Niebieskimi, wykończyć całą Północ i sprawić, żeby przez sto lat nie ujrzała słońca? – Tak, uwierzyłbym – odrzekł. – Komu innemu bym nie uwierzył, ale tobie… tak. Koryto postawił filiżankę na stole i wrócił na posterunek. – Chcę, żebyś przerzucił mnie przez granicę – powiedziała Sarat. – Muszę dotrzeć do Columbus na obchody Ponownego Zjednoczenia. – Jezu, Sarat, to niemożliwe. Więcej żołnierzy pilnuje granicy z Tennessee przed świętem niż w najgorętszym okresie wojny. Posterunki są jak fortece. Nie przepuszczają nikogo z Południa i tak będzie pewnie do końca roku. – A tunele? – spytała. – Te, którymi szliśmy, żeby zbliżyć się do Halfway Branch? – Zasypali je lata temu. Sarat, tamten świat już nie istnieje. Do diabła, nie licząc Koryta, zostało mi trzech, może czterech solidnych ludzi. Zmęczyli nas, staliśmy się znużeni i głodni, straciliśmy wolę walki. Sama się przekonaj, wracając do domu. Zajedź do Atlanty, ale do miasta, nie na przedmieścia, i pooglądaj sobie billboardy, które poustawiał Wolny Stan Południowy: „Pokój z godnością”, „Szanujemy naszą przeszłość, dbamy o przyszłość”. Jedno wielkie gówno, ale ludzie je łykają. Wiesz, że Wolny Stan Południowy już nawet nie używa swojej nazwy, woli posługiwać się akronimem? Tak jakby te słowa nic nie znaczyły. Obnoszą się ze swoim tchórzostwem, machają nim jak cholernym sztandarem… – Ja znam drogę – odezwał się Koryto. – Wiem, jak cię przerzucić do Columbus. Bragg zamilkł. – Jak? – spytała moja ciotka. Koryto podszedł do stołu. – Na północ jeździ transport medyczny. Szpital Świętego Józefa ma umowę z placówką w Lexington. Pierwszego każdego

miesiąca wysyłają grupę pacjentów, nie więcej niż tuzin, i robią to po cichu. Znam człowieka, który to organizuje, on i mój brat walczyli razem na granicy Tennessee. Gość był winien przysługę mojemu bratu, ale równie dobrze mogę ją odebrać ja. Powiem mu, że mam znajomą, która umrze, jeśli nie pojedzie na leczenie na Północy. Podmieni się nazwiska i trafisz na listę. Po przekroczeniu granicy będziesz mogła dotrzeć do Columbus. Bragg wpatrywał się osłupiały w swojego pomocnika. Zwrócił się do Sarat: – Ale jeżeli naprawdę zamierzasz zabić tylu ludzi, będziesz musiała mieć ze sobą jakąś broń, nie wiem, bombę. Pamiętaj, że Niebiescy przeszukają transport i nie będą się przejmowali tym, że wiezie chorych. – Nie znajdą tego, co ze sobą zabiorę – zapewniła. – Obszukają mnie na wszystkie strony, a i tak nie znajdą. – Mam jeden warunek – dodał Koryto. – Jaki? – Pojadę z tobą. – Bronią, której użyję, nie da się sterować. To choroba, taka, która przeniesie się na każdego w Columbus. Z tej akcji nie będzie powrotu. – Jadę z tobą. – Nie. – Sarat, pozwól mu – powiedział Bragg. – On tu gnije, od dziesięciu lat modli się, żeby dołączyć do rodziny. Pozwól mu; jesteś to winna jego bratu, tak jak ten gość ze szpitala. – Nikomu nie jestem nic winna – odparła. Bragg westchnął i potarł skronie. – Powiedz mi coś. Czy przez cały ten czas, który spędziłaś w Sugarloaf na przesłuchaniach, choć raz zapytali cię, czy miałaś cokolwiek wspólnego z zabójstwem Weilanda, tego generała Niebieskich? – Nie. – Ale przecież zrobiłaś to. O wszystkich pozostałych rzeczach, o które na pewno pytali, prawdopodobnie nie mogłaś powiedzieć niczego, co mogło im się przydać. Natomiast jeśli chodzi o niego,

akurat o niego, temat nie istniał. Jak sądzisz: dlaczego? – Nie wiem. – Ponieważ dwa dni po tym, jak cię pojmali, ten chłopak, Strych, podszedł do strażników na Harrogate i oddał się w ich ręce. Powiedział, że to on zabił generała. Sprawił, że mu uwierzyli, zdradził im wszystkie szczegóły, które podsłuchał z naszych rozmów, tyle że postawił siebie na twoim miejscu. Zamknęli go, też w Sugarloaf, w obozie Niedziela, gdzie trzymają niezasługujących nawet na łaskę śmierci. Dlatego nigdy cię o to nie pytali, Sarat. Dlatego jesteś wolna. – Sam dokonał wyboru – odparła. – Nie prosiłam go o to. – Nikt go nie prosił, co nie zmienia faktu, że to zrobił. A także tego, że dzięki temu żyjesz i siedzisz tu teraz. – Bragg wskazał Koryto. – Sarat, wiem, że przeszłaś piekło. Wiem, że robili ci różne rzeczy i że przedtem byłaś inną osobą. Ale ci chłopcy nawet nie mieli żadnego „przedtem”. Byli martwi, zanim zdążyli pożyć. Daj mu to, czego chce. Pozwól mu dołączyć do braci. Koryto stał przy stole z kamienną twarzą i patrzył nieruchomym wzrokiem. – Zorganizuj wszystko – powiedziała do niego – a zabiorę cię ze sobą. Ostatni z Chłopców z Salt Lake skinął głową. Potem wyszedł z budynku. Bragg wstał i podszedł do stosu kartonów. Zaczął w nich szperać. – Wiesz, zawsze się zastanawiałem, którego scenariusza użył w twoim przypadku. – Kto taki? – Gaines, kiedy cię werbował. Miał w zanadrzu różne wersje, rozumiesz, kiedy próbował pozyskać kogoś dla sprawy. Jeśli miał do czynienia z religijnym dzieciakiem, zaczynał go przekonywać, że Bóg pragnie, aby Południe zwyciężyło. Jeżeli dzieciakowi brakowało pewności siebie, opowiadał o rebeliantach jak o wielkiej, wyrozumiałej rodzinie. Ale zawsze powtarzał mojemu ojcu, że ty byłaś zbyt bystra na takie teksty. I zanadto ciekawska, a także za bardzo… jak on to ujął? Aha, zadzierzysta. Musiałem to

sprawdzić w słowniku. Powiedział, że jeśli życie samo cię nie zwerbuje, to nie uda się to żadnemu człowiekowi. – Bragg wrócił do stołu z niewielką brązową gwiazdą w dłoni. – Dziękuję Bogu za to, że życie cię jednak, Sarat Chestnut, zwerbowało. – Położył na stole gwiazdę, która okazała się zardzewiałą i lekko wygiętą przypinką, i podsunął ją mojej ciotce. – Dawno temu wytwarzał je mój ojciec – powiedział. – Odlewał je na kształt starej flagi Stanu Południowego. Wiesz, że gwiazdy na tamtej fladze wyszyto z błędem? Prawe ramiona były dłuższe od pozostałych. Nikomu nie chciało się tego poprawiać. Ojciec miał wspaniałą wizję armii prawdziwych powstańców z Południa. Produkował te maleńkie ordery za waleczność po to, żeby móc nimi dekorować za „chwalebną służbę na wojnie przeciwko wrogowi z Północy”. – Zarechotał. – Biednemu sukinsynowi nie było dane wręczyć choćby jednej. Sarat wzięła gwiazdę do ręki. Nakrętka mocno trzymała się zardzewiałego gwintowanego bolca i nie chciała zejść. – Uda się? To, co planujesz? – spytał Bragg. – Kiedy uwolnisz tę rzecz w Columbus, wystarczy jej do zabicia wszystkich? Niebieskich i zdrajców z Południa? – Zginą wszyscy – potwierdziła Sarat. Bragg wyciągnął dłoń i wziął moją ciotkę za rękę. – Zapamiętają cię, Sarat – powiedział. – Zostaniesz bohaterką Południa i będziesz nią tak długo, jak długo będzie ono istniało. Po wszystkim ludzie będą wznosili miasta na twoją cześć. Sarat zabrała rękę. Cisnęła wadliwą gwiazdą o podłogę. Wstała. – Chuj z Południem – rzekła. – Chuj z Południem i ze wszystkim, co sobą reprezentuje. *** Opuściła Stone Mountain. Skierowała się na zachód. Przejechała przez stolicę, ruszyła dalej, w głąb stanu, potem przekroczyła granicę z Alabamą. Skręciła do lasu. Chciała po raz ostatni zobaczyć się z Albertem Gainesem. Las pod Talladegą znacznie się przerzedził, pomiędzy drzewami było wyraźnie więcej przestrzeni niż dawniej. Za to

ścieżka prowadząca do chaty nic się nie zmieniła, była dokładnie taka, jaką Sarat ją zapamiętała; ileż to razy buszowała po okolicy, strzelając do puszek i polując na szczury? Zamierzała wypatroszyć starca, tak jak wypatroszyła strażnika, który ją podtapiał. Otworzyła drzwi i zastała go śpiącego na wózku. Bragg powiedział, że w więzieniu Gaines dostał udaru krótko po tym, jak aresztowano go razem z innymi werbownikami. Sarat przyjrzała się zniekształconej prawej stronie jego twarzy. Siedział na przedwiecznym, rdzewiejącym wózku inwalidzkim, ubrany w brudną, prującą się pidżamę. Miał rzadkie, zupełnie białe włosy. Wyglądał bardzo, bardzo staro. Jego oddech przypominał cichy świst; powietrze ulatniało się z jego ust. Wtedy zrozumiała, dlaczego żaden z ocalałych rebeliantów nie przyjechał tu, żeby wpakować Gainesowi kulkę w łeb i wypchać mu usta kieszeniami. Ponieważ gdyby to zrobił, jedynie wyświadczyłby starcowi przysługę. Obudził się na odgłos kroków. Kiedy ją zobaczył, wzdrygnął się, a jego oddech przyspieszył. Otworzył usta, ale nie wydobył się z nich żaden dźwięk. Jego oczy zamigały jak ognik lampy gazowej. Przez chwilę niepewnie przesuwał po Sarat wzrokiem, ale wiedziała, że ją rozpoznał. I wiedziała, że sama zawsze i wszędzie rozpoznałaby jego. Nawet gdyby natknęła się w chacie na skórzany worek kości, od razu wiedziałaby, że to on. Rozejrzała się po pomieszczeniu. Na stole i w zlewie piętrzyły się stosy brudnych naczyń. Na podłodze leżały ubrania – nie te eleganckie garnitury, które zapamiętała, lecz podkoszulki i tanie spodnie z fabryk na Południu. W kącie stał pusty regał na książki. Na stole obok łóżka zobaczyła stary sprzęt grający, który Gaines trzymał kiedyś w gabinecie w Patience. Ze wszystkich przedmiotów w chacie tylko ten nie był pokryty warstwą kurzu. Włączyła odtwarzanie. Pokój wypełniły dźwięki pieśni znużonego pielgrzyma. Uklękła przy Gainesie. Przysunęła się blisko niego. Ten zdziczały, schorowany starzec był jej teraz zupełnie obcy. To

jednak, co tkwiło w jego wnętrzu, nic się nie zmieniło. Spojrzał na nią. – Moją córkę – powiedział pomiędzy jednym a drugim ciężkim oddechem. – Moją córkę – powtórzył. – Moją córkę. – Za każdym razem brzmiało to jak niedokończone zdanie, jakby miał nastąpić ciąg dalszy, ale poza tymi dwoma słowami nie było nic więcej. Nagle oddech starca ustał i przez chwilę Sarat myślała, że Gaines ją opuścił, rzucił jej w twarz ostatnią obelgę: umarł na jej oczach. Potem jednak wypuścił powietrze, a wraz z nim wypchnął słowa, które usiłował wymówić: – Powiedzieli, że skrzywdzą moją córkę. Wyjęła z kieszeni nóż, ten, który podarował jej przed laty. Kiedy rozchyliła sękate palce Gainesa, ukazała się żółta skóra wnętrza dłoni. Zwróciła mu prezent. • Pod koniec czerwca burze ucichły i dały szansę wzrosnąć nowym uprawom. Od kilku miesięcy matka w tajemnicy starała się wyhodować w szklarniach truskawki i nagle rośliny zaczęły owocować. Gałązki uginały się od ciemnych i pełnych soku owoców, wielkich jak pięści. Matka zaprosiła znajomych na poczęstunek i wszyscy zgodnie stwierdzili, że nigdy nie jedli tak dobrych truskawek. Któregoś wieczoru rodzice się pokłócili. Potem ojciec wyszedł na spacer. Czasem, kiedy chciał pobyć sam, siadał na wale i wpatrywał się w rzekę i mur strefy kwarantanny. Po pewnym czasie z szopy wyszła jego siostra i dołączyła do niego. Siedzieli w blasku miedzianego księżyca. Zachodni wiatr wprawiał w ruch liście wierzby; tańczyły jak węże zaklinacza. Rzeka płynęła własnym tempem. – Karina chce wyjechać, kiedy podpiszą traktat pokojowy – powiedział ojciec. – Do Pittsburgha albo dalej, gdzieś na północ stanu Nowy Jork. Chce sprzedać dom i gospodarstwo i przenieść

się tam. Sarat próbowała ocenić klarowność umysłu brata; czy nie opuści jej za chwilę i nie zacznie bujać w obłokach. – A ty czego chcesz? – spytała. – Nie chcę nigdzie jechać. Woda przyniosła buczenie silnika. Gdzieś pod osłoną nocy pogłębiarka powoli zmieniała kształt rzeki. – Pamiętam, kiedy byliśmy dziećmi i mieszkaliśmy w Luizjanie, i tata po raz pierwszy wspomniał, że popłynie do Baton Rouge i spróbuje załatwić nam przepustkę na Północ – powiedziała Sarat. – Bardzo go za to znienawidziłeś. Powtarzałeś, pamiętam, Danie i mi, że każdy, kto chce wyjechać do kraju Niebieskich, jest zdrajcą. Pewnego dnia zobaczyłam, jak pakujesz torbę i zakopujesz ją w ziemi niedaleko tratwy, którą zbudowałeś. Gdyby tata naprawdę zechciał zabrać nas na Północ, wziąłbyś po prostu swoje rzeczy, wypłynął na morze Missisipi i zamieszkał na jednej ze sztucznych wysepek w zatoce. – Zachichotała. Spojrzała na brata i zobaczyła, że ten uśmiecha się, wpatrując się we własne stopy. – Nic z tego nie pamiętasz, prawda? Ojciec pokręcił głową. – Czasem mi umyka. Mogę… – Rozmasował sobie skronie. – Prawdę mówiąc, byłbym szczęśliwszy, gdybym w ogóle nic nie pamiętał, gdyby nic mi z tego nie pozostało. Ciotka przyglądała się strażnikom na murze na drugim brzegu rzeki. Zastanawiała się, czy w wieżyczkach nadal służą ci sami młodzi chłopcy co przed laty. Jedyną oznaką ich obecności były pulsujące w mroku drobne czerwone światła. – Dziwne, prawda? – odezwała się. – Co w tobie pozostaje, a co nie; co postanawiasz zachować. Pamiętam, że wieczorem po masakrze w Patience odesłałam Danę, ciebie żołnierze uznali za zmarłego i zanieśli twoje ciało do kostnicy, ale ja nie chciałam się stamtąd ruszyć. Nie wszystkie zwłoki zostały uprzątnięte, w powietrzu nadal unosił się swąd spalenizny ze stosów, na które rzucali trupy. Mimo to chciałam tam pozostać. Chciałam odnaleźć mamę, cokolwiek po niej zostało, choćby popiół. W końcu żołnierze powiedzieli mi, że mam dziesięć minut na zabranie

swoich rzeczy, zanim zwiążą mnie i siłą zapakują na ostatnią ciężarówkę. No więc wróciłam do namiotu i wiesz, co wzięłam? Stary posążek, Matkę Bożą z Guadalupe, która należała do taty. Tę żółwicę, którą trzymaliśmy z Marcusem. I kilka starych zdjęć z łóżka mamy. Zostawiłam ubrania i pieniądze, które mama gromadziła przez całe życie. Zostawiłam wszystko, co praktyczne. Wzięłam same śmieci. – Nie śmieci – sprecyzował ojciec – tylko naszą przeszłość. – Właśnie tak – odparła. – Jest taki fragment w jednej z książek, które kiedyś dostałam od Alberta Gainesa. O tym, że Południe nie ma przyszłości, jedynie trzy rodzaje przeszłości: daleką, czyli dziedzictwo, bliską, czyli doświadczenie, oraz niedoszłą. Tylko w kraju Niebieskich jest to, czego pragnie twoja żona i do czego dążyli nasi rodzice: przyszłość. – Pojedziesz z nami, jeśli zdecydujemy się przeprowadzić na Północ? – spytał ojciec. – Nie pytaj mnie o to. Nad ich głowami przeleciał bezsilny ptak, niewidoczny na tle wieczornego nieba. Sarat przypomniała sobie, jak po raz pierwszy usłyszała jedną z tych maszyn po wyjściu z Sugarloaf – odruchowo padła wtedy na ziemię, zasłoniła uszy i wypuściła powietrze, żeby fala uderzeniowa wybuchu nie rozerwała jej płuc. A potem, gdy już się podniosła, zadumała się nad tym, jak to możliwe, że przez cały ten czas, kiedy siedziała w celi, po tym, jak ją podtapiali, nie poczuła w sobie nawet odrobiny woli życia, za to teraz, w chwili urojonego zagrożenia, zareagowała błyskawicznie i zrobiła, co uważała za konieczne, aby uchronić się przed śmiercią. Dlaczego myśl o przemocy skierowanej przeciwko niej przerażała ją jedynie wtedy, gdy źródłem przemocy mieli być inni, nie ona sama? Nie wiedziała. – Chcę, żebyś coś dla mnie zrobił – powiedziała. – Dobrze. – Chcę, żebyś mi wybaczył. – Wybaczył… co? – Okropny uczynek – odparła. – To, że tak wiele ci odbieram. – Nic mi nie odbierasz, Sarat. Zaopiekowałaś się mną po

Patience. Karina opowiedziała mi o tym, jak po mnie wróciłaś. Wszyscy myśleli, że nie żyję, ale ty i Dana nie poddałyście się… – To kłamstwo. Chciałam, żebyś umarł. Kiedy zobaczyłam cię po raz pierwszy po tym, jak przywieźli cię do domu, kiedy przekonałam się, jak ciężko zostałeś ranny, żałowałam, że przeżyłeś. Taka jestem, Simonie. I nie ma już znaczenia, dlaczego taka się stałam; po prostu. Nie chcę, żebyś mnie kochał, nie chcę, żebyś mówił, że nie zrobiłam nic złego. Chcę, żebyś wiedział, że postąpiłam źle, i żebyś mi wybaczył. Proszę, błagam cię, powiedz, że mi wybaczasz. – Wybaczam – powiedział ojciec. – Wybaczam ci. Schowała się wtedy w jego ramionach i po raz pierwszy, od kiedy była tą dziewczynką w Patience, czerwoną od krwi pierwszego człowieka, jakiego zabiła, rozpłakała się. Nigdy więcej nie ujrzała swojego brata. *** Następnego ranka tuż przed świtem wyrwał mnie ze snu odgłos pracy silnika naszego samochodu. W słabym świetle brzasku zobaczyłem, że ciotka zaparkowała obok nieużywanej szklarni, w której chowała swoje sekrety. Ostrożnie otworzyłem okno i wyjrzałem. Otworzyła bagażnik, po czym zniknęła w szklarni ze szpadlem w ręku. Przez jakiś czas nic nie widziałem. Później wyszła z dłońmi czarnymi od ziemi i zaczęła przenosić dziesiątki brudnych notatników ze szklarni do samochodu. Potem odjechała; brama się otworzyła, ale nie rozległ się dźwięk brzęczyka. Nie było jej cały dzień. Wróciła nazajutrz wczesnym rankiem. W ciemności słuchałem jej dudniących kroków na schodach. Drzwi do mojego pokoju otworzyły się ze skrzypnięciem. Światło było zgaszone, ale wiedziałem, że to ona. Podeszła i uklękła przy moim łóżku. Włączyła lampkę. Minęło wiele czasu, od kiedy ostatni raz widziałem jej twarz z tak bliska. Poczułem na sobie jej ciepło. Patrzyłem na nią szeroko otwartymi oczami.

– Cześć – odezwała się. – Masz ochotę na przygodę? Słysząc to, momentalnie pozbyłem się pozostałości snu. Pokiwałem głową. – Chodź za mną – poleciła. – I bądź bardzo cicho. Zaczęła wysuwać szuflady w komodzie i pakować moje ubrania do niewielkiego plecaka. – Masz. – Wręczyła mi plecak. – Przyda ci się. Poszedłem za nią do samochodu; nadal miałem na sobie piżamę. Powoli ruszyliśmy podjazdem. Zobaczyłem przewody zwisające ze zniszczonego panelu, do którego był podłączony brzęczyk. Wytoczyliśmy się w ciszy za bramę. Spytałem, dokąd jedziemy. Odparła, że to niespodzianka. Jechaliśmy całą wieczność, oddalaliśmy się od wschodzącego słońca. Z przodu niebo było jeszcze czarne, za naszymi plecami – już niebieskie. Zasnąłem. Obudziłem się wczesnym popołudniem w nieznanym kraju. Autostradę, którą pędziliśmy, okalały niekończące się brunatniejące pola. Widziałem połamane tablice reklamowe zrujnowanych moteli i restauracji. Zbliżaliśmy się do wody. Widziałem ją w oddali, tę szeroką brązową rzekę, gęstą jak miód. Ponownie zapytałem, dokąd jedziemy, ale nie chciała powiedzieć. Jednak nie dotarliśmy do wody. Wcześniej skręciła w wąską gruntową drogę, która przecinała mirtowy gaj. Drzewa straciły kolor, ale trawę porastały ostatki różowych baptysji. Zatrzymaliśmy się pod jednym z drzew, wokół którego ktoś rozpiął pas białej tkaniny. Wysiadła z samochodu. Poszedłem za jej przykładem. Przez chwilę stała bez ruchu i nic nie mówiła. Poprosiłem ją błagalnym tonem, żeby powiedziała, co będziemy robili, ale zamiast wszystko wyjaśnić, kazała mi czekać. Wciąż buzowała we mnie obietnica przygody. Drogą nadjechał ciemny sedan. Wysiadło z niego dwóch mężczyzn. Jeden był wysoki i dobrze zbudowany, drugi niski; obaj zarośnięci. Niższy podszedł do nas i zmierzył mnie wzrokiem.

– To on? – spytał. – Tak – odparła ciotka. – Wiecie, co robić? – Nie przewiduję problemów – powiedział niski. – Za jakiś miesiąc dotrzemy do wybrzeża, a dalej to już będzie zależało od przemytników. Ale nie martw się, zaopiekujemy się nim. Wręczyła mężczyźnie dwie koperty. Otworzył jedną i przeliczył znajdującą się w środku gotówkę. Druga była zalakowana i widniało na niej moje imię. – Przekaż mu to, dopiero kiedy stanie się mężczyzną – poprosiła. Spytałem, co się dzieje. Uklękła i spojrzała mi w oczy. – Musisz na pewien czas wyjechać z tymi panami – powiedziała. – Zabiorą cię w bezpieczne miejsce. Nie martw się, wszystko będzie dobrze. – Nie chcę z nimi jechać – odparłem. – Wolę zostać z tobą. – Przykro mi, Benjaminie. Tak musi być. Niski mnie podniósł. Zacząłem wrzeszczeć i kopać go piętami po piszczelach. Błagałem ją, żeby mnie nie zostawiała. Kiedy niski niósł mnie do samochodu, widziałem, jak wysoki ściska dłoń Sarat. – Chcę tylko powiedzieć, że to zaszczyt wreszcie panią poznać, panno Chestnut – rzekł. – Słyszałem, czego pani dokonała w Halfway Branch. Jest pani prawdziwą patriotką Południa. – Dopilnujcie, żeby dobrze mu się tam żyło. – Tak jest, proszę pani – odparł mężczyzna. Wrócił do auta. Ruszyliśmy. Przykleiłem dłonie do tylnej szyby. Ciężka, niezdarna sylwetka mojej ciotki stawała się coraz mniejsza, aż w końcu całkiem znikła. Jechaliśmy w stronę rzeki Missisipi. Płakałem i wzywałem matkę. Gdy tylko oddaliliśmy się od miejsca spotkania, niższy z mężczyzn odwrócił się i zdzielił mnie w twarz. – Gówno mnie obchodzi, czyim jesteś bratankiem – oznajmił. – Jeżeli zaraz się nie zamkniesz, przestawię ci szczękę. Osunąłem się zaszokowany na siedzenie. Poczułem w ustach metaliczny posmak krwi. Po raz pierwszy w życiu ktoś mnie

uderzył. Mężczyźni zaczekali do zmroku i dopiero wtedy, bezksiężycową nocą, przepłynęliśmy rzekę starą łodzią rebeliantów. – Witaj w purpurowym kraju, mały – rzucił niski. – Jak okiem sięgnąć sami tchórze i zdrajcy. Przez wiele tygodni zmierzaliśmy na zachód. Mężczyźni unikali podróżowania za dnia i trzymali się bocznych dróg. Krajobraz stał się egzotyczny: wielkie połacie piachu, upstrzone stoliwami o barwie karmelu i pomarańczy. Pustynia ciągnęła się bez końca, w wielu miejscach natykaliśmy się na wraki czołgów i samolotów, a także pozostałości prowizorycznych obozowisk z pierwszych lat wojny. Mężczyźni karmili mnie wyłącznie starymi racjami wojskowymi: sproszkowanym mięsem i mdląco słodkim, wiecznie trwałym żelem morelowym. Czasem zatrzymywaliśmy się w małych zapuszczonych osadach, w których stacjonowali żołnierze w nieznanych mi mundurach. Ludzie posługiwali się obcym językiem, nie mogłem nic zrozumieć z tablic przy drogach. Bywało, że żołnierze celowali z karabinów do moich porywaczy i pytali ich, czego szukają w Protectorado. Chciałem wtedy wzywać pomocy, ale niski uprzedził, że zabije mnie, jeśli otworzę gębę. Pewnego dnia pustynia przeszła w spalony wymarły las, który też zdawał się nie mieć końca. Inaczej niż na pustyni, w tym lesie nikt nie mieszkał. Gdziekolwiek spojrzałem, widziałem spustoszenie, jakiego dokonały płomienie. Kiedy wreszcie dotarliśmy do Pacyfiku, dni i tygodnie zlewały mi się w jedno. Mężczyźni rozbili obóz w betonowym szkielecie częściowo zatopionego zakładu odsalania. Z upływem tygodni huk fal rozbijających się o ściany budynku stawał się coraz bardziej nie do zniesienia. Z rozmów porywaczy dowiedziałem się, że statek przemytników, który miał nas stamtąd zabrać, wywrócił się i będziemy musieli zaczekać miesiąc na kolejny. Czekaliśmy więc. Co wieczór mężczyźni włączali małe przenośne radio i słuchali wiadomości. Przez kilka tygodni w eterze panowała cisza, potem fale ożyły wieściami o tajemniczej chorobie, której epicentrum

znajdowało się w Columbus, a później znowu nic. Statek przypłynął pod koniec października. Stara łajba poławiaczy krabów, zbudowana z włókna szklanego, mocno poobijana i nienadająca się do podróży przez ocean. Gdy tylko mężczyźni zawlekli mnie na pokład, zrobiłem się zielony od choroby morskiej. Podróż na północ była długa i mozolna. Kapitan trzymał się blisko brzegu, a moi porywacze często przeklinali go i powtarzali, że rozbijemy się na skałach. *** Pewnego dnia wyjrzałem przez bulaj i zobaczyłem dziwne miasto rozświetlone unoszącym się na wodzie blaskiem. Kiedy zbliżaliśmy się do portu, widziałem za burtą miejsca, w których inne statki zderzyły się z podwodną barierą koralową. – Udało ci się, mały – powiedział niski mężczyzna. – Nowe Anchorage. Neutralny stan. Witaj w domu.

Przesłuchanie przed Komisją ds. Prawdy i Ponownego Zjednoczenia, 163. Kongres, 1 grudnia 2123 roku (fragment) Członkowie Komisji: SENATOR ELI THOMPSON (Nowi Zjednoczeniowcy, Arkansas) Przewodniczący SENATOR BARBARA AIKENS (Demokraci, Kaskadia/Oregon) Wiceprzewodnicząca SENATOR PETER JINDAL (Nowi Zjednoczeniowcy, Missouri) SENATOR CLAY NORMAN (Demokraci, Illinois) SENATOR BERNARD WILLIS (Demokraci, Indiana) Świadkowie: PUŁKOWNIK BARRET SINGER (emerytowany) SENATOR THOMPSON: Dzień dobry państwu. Bardzo proszę o włączenie ekranu. Podejmiemy wątek tam, gdzie przerwaliśmy go wczoraj. Pani senator? SENATOR AIKENS: Dziękuję, panie przewodniczący. Panie pułkowniku, zanim przejdziemy do omówienia nagrań z monitoringu, chcę pana zapytać o pewną rzecz, o której wspomniał pan podczas wczorajszego przesłuchania. Chodzi o dwóch żołnierzy z obsady posterunku w Rossville: szeregowego Martina Bakera i… jak brzmiało nazwisko drugiego? PUŁKOWNIK SINGER: Bud Baker Jr. SENATOR AIKENS: A, tak. Dziękuję. Wczoraj wspomniał pan, że obaj… muszę zerknąć… „bardziej się nadawali do akcji bezpośrednich” niż do służby wartowniczej na granicy. Zgadza się? PUŁKOWNIK SINGER: Tak, pani senator. SENATOR AIKENS: Proszę powiedzieć, co konkretnie miał pan

na myśli. PUŁKOWNIK SINGER: No cóż, w przypadku niektórych młodych mężczyzn od razu, jak tylko zgłoszą się do punktu werbunkowego, widać po nich, że… Chodziło mi o to, że gdyby nasza armia nadal była zaangażowana w bezpośrednią walkę, wtedy nie przydzieliłbym tych chłopców do służby wartowniczej. SENATOR WILLIS: Wydaje mi się, pani senator, że ze słów pułkownika wyłania się klarowny przekaz. Ci dwaj żołnierze byli po prostu bezwzględnymi sukinsynami. PUŁKOWNIK SINGER: Trafnie ujęte. SENATOR WILLIS: Trudno im się dziwić po tym, co przeszli. SENATOR AIKENS: Dziękuję, panie pułkowniku. Wróćmy do materiałów wideo. Rozumiem, że to jedyne zachowane nagranie z posterunku granicznego w Rossville z tamtego dnia? PUŁKOWNIK SINGER: Tak, to wszystko, czym dysponujemy. Widok z powietrza, brak widoku z poziomu ziemi, brak ścieżki dźwiękowej. SENATOR AIKENS: Czyli w zasadzie co nam pozostaje? Domysły? Zgadywanie? PUŁKOWNIK SINGER: Niezupełnie, pani senator. Wiemy, że na krótko przed tym, jak w Columbus stwierdzono pierwsze przypadki zachorowań, tę samą chorobę odnotowano w szpitalu, do którego zmierzał widoczny na nagraniu autobus. Dlatego mamy podstawy przypuszczać, że osoba odpowiedzialna za rozprzestrzenienie wirusa przekroczyła granicę, jadąc tym właśnie transportem. SENATOR AIKENS: Nie dysponujemy jednak ani listą pasażerów, ani dokumentacją szpitalną. Pomijając pańskich żołnierzy, nie znamy nawet nazwiska którejkolwiek z osób widocznych na nagraniu. PUŁKOWNIK SINGER: To prawda, pani senator. Wszyscy wiemy, że szalejąca przez dekadę zaraza DPZ zdziesiątkowała ludność wielu regionów kraju. Bezpowrotnie utraciliśmy wiele ważnych materiałów i dokumentów… SENATOR AIKENS: No dobrze, zobaczmy. Autobus transportu medycznego zjawia się na przejściu granicznym koło południa,

zgadza się? PUŁKOWNIK SINGER: Tak jest, pani senator. SENATOR AIKENS: Tamtego dnia nie wpuszczono na Północ żadnego innego pojazdu bądź konwoju. PUŁKOWNIK SINGER: To prawda. Działo się to dwa dni przed obchodami Ponownego Zjednoczenia. Cała granica z Południem była zamknięta. SENATOR AIKENS: Żołnierze pilnujący posterunku w Rossville wiedzieliby zatem zawczasu, że akurat ten autobus powinni przepuścić, tak? PUŁKOWNIK SINGER: Wiedzieliby, że pojazd ma zezwolenie na przejazd, ale na pewno nigdy nie otrzymaliby rozkazu, żeby tak po prostu go przepuścić. Mieliby świadomość, że muszą poddać autobus inspekcji, a także sprawdzić dokumenty każdego z pasażerów. Tak jak w przypadku każdego innego autobusu bądź samochodu chcącego wjechać na Północ z kraju Czerwonych. SENATOR AIKENS: Gdybyśmy mogli przewinąć do momentu, w którym jeden z pasażerów wysiada… O, tutaj. Dziękuję bardzo. W tym momencie jeden z wartowników – zdaje się, że szeregowy Martin Baker – nadal znajduje się w stróżówce. Widzimy, jak Bud Baker Jr., jego brat, rozkazuje pasażerom ustawić się do kontroli osobistej. Czy tak, panie pułkowniku? PUŁKOWNIK SINGER: Owszem, pani senator. To standardowa procedura. SENATOR AIKENS: Pierwszych dwóch pacjentów szeregowy Bud Jr. traktuje, powiedziałabym, nieco szorstko, w każdym razie interakcja z nimi zajmuje mu minutę albo dwie. Natomiast na widok trzeciego pacjenta jego postawa zmienia się diametralnie. Zgodzi się pan ze mną? PUŁKOWNIK SINGER: Raczej tak. SENATOR AIKENS: Wie pan dlaczego? PUŁKOWNIK SINGER: Być może chodzi o wygląd tej osoby. Na nagraniu ta kobieta sprawia wrażenie groźnej, przynajmniej jeśli chodzi o aspekt fizyczny. Albo może dlatego, że jest znacznie młodsza od poprzedniej dwójki. Albo przypomina mu kogoś, kogo znał. Albo może po prostu wydaje mu się podejrzana i

żołnierz odruchowo przyjmuje inną postawę. SENATOR AIKENS: Młody człowiek, który wiezie tę kobietę na wózku, wręcza szeregowemu jej przepustkę. A teraz – proszę o zatrzymanie nagrania – pułkowniku, czy może pan powiedzieć, co mówi żołnierz? PUŁKOWNIK SINGER: Zadaje kobiecie pytanie o jej chorobę. SENATOR AIKENS: Nie zadał tego pytania poprzednim dwóm pacjentom. PUŁKOWNIK SINGER: Rzeczywiście, pani senator. SENATOR AIKENS: A ona co odpowiada? PUŁKOWNIK SINGER: Nie wiadomo. Jest zwrócona w taką stronę, że kamera nie widzi jej twarzy. SENATOR AIKENS: Możemy jednak założyć, że szeregowy jej nie wierzy, prawda? PUŁKOWNIK SINGER: Trudno powiedzieć. Oczywiste jest jedynie to, że nie zezwala jej na przekroczenie granicy. SENATOR AIKENS: Właśnie. Każe jej wstać. PUŁKOWNIK SINGER: Tak twierdzi specjalista od czytania z ruchu warg. SENATOR AIKENS: A kiedy młody człowiek, który pcha jej wózek, zaczyna protestować, żołnierz nie waha się unieść karabinu, wycelować w mężczyznę i kazać mu klęknąć. PUŁKOWNIK SINGER: Pani senator, mowa tu o dwóch chłopcach, którzy siedzieli związani i z przepaskami na oczach, podczas gdy dosłownie tuż obok powstaniec z kraju Czerwonych – którego jak przypomnę, nie udało się ująć – torturował i mordował ich ojca. Mowa o chłopcach, którzy w punkcie werbunkowym skłamali w kwestii swojego wieku po to, żeby móc pójść na front. I którzy obsadzali ten posterunek dopiero od kilku tygodni. To jasne, że nie szkolimy żołnierzy służby granicznej do takich zachowań podczas kontroli. Niewykluczone, że szeregowy miał wtedy zły dzień. Niestety, nigdy się tego nie dowiemy, ponieważ jak pani wie, kilka dni później wszystkie osoby widoczne na nagraniu już nie żyły. SENATOR AIKENS: Nie to mnie zastanawia, panie pułkowniku. Przewińmy kawałek dalej… Żołnierz odwraca się do kobiety

siedzącej na wózku i jak zakładam, ponownie każe jej wstać. Ona jednak nie spełnia polecenia. Wtedy Baker przewraca wózek, a kobieta upada na ziemię obok klęczącego mężczyzny. Żołnierz celuje do obojga. Spodziewałabym się, że teraz zaaresztuje przynajmniej tę dwójkę, o ile nie wszystkich pozostałych dziesięcioro pacjentów razem z nimi. Gdyby w tej chwili zatrzymał pan nagranie i zapytał mnie, co się dalej stanie, dałabym sobie uciąć rękę, że tego dnia żaden pojazd nie przekroczy granicy w Rossville. PUŁKOWNIK SINGER: Zgoda. SENATOR AIKENS: Ale wtedy drugi żołnierz, szeregowy Martin Baker, wychodzi ze stróżówki. I od razu próbuje załagodzić sytuację. Prosi brata, żeby ten opuścił broń. Czy tak? PUŁKOWNIK SINGER: Na to wygląda. SENATOR AIKENS: Następnie bierze przepustkę – tę samą, którą chwilę wcześniej sprawdził jego brat – czyta ją, spogląda na leżącą na ziemi młodą kobietę i klęczącego obok niej młodego mężczyznę. Nie aresztuje ich, nawet nie przesłuchuje. Zamiast tego… Powiedziałabym, że wręcz okazuje im litość. Mówi bratu, żeby ich przepuścił. Wraz z całym konwojem. PUŁKOWNIK SINGER: Tak jest, pani senator. SENATOR AIKENS: Zaglądam do uwag dostarczonych wraz z nagraniem i widzę, że po tym wydarzeniu nie sprawdzono papierów pozostałych osób z transportu. Wartownicy po prostu rozkazali wszystkim wsiąść do autobusu i przepuścili go. Jeżeli osoba odpowiedzialna za zarazę DPZ rzeczywiście była pasażerem tego pojazdu i jeśli stała gdzieś dalej w kolejce do kontroli osobistej, za kobietą na wózku, to jest prawdopodobne, że ona i jej dokumenty nie zostały zweryfikowane. Mylę się? PUŁKOWNIK SINGER: Nie, pani senator. SENATOR AIKENS: Zdumiewa mnie to, panie pułkowniku. Mamy tu dwóch młodych żołnierzy. Obaj przeżyli koszmar, będąc świadkami śmierci własnego ojca z ręki rebelianta. Obaj, jak sam pan to ujął, „bardziej się nadawali do akcji bezpośrednich” niż do służby wartowniczej. I oto jeden z nich jest gotów zabić dwoje pacjentów, podczas gdy drugi pomaga im wstać i przepuszcza

wszystkich przez granicę. Nie wydaje się to panu choć trochę zastanawiające? PUŁKOWNIK SINGER: Nie jestem pewien, pani senator. SENATOR AIKENS: Przeczytałam ocalałe dokumenty wojskowe, z których wynika, że obaj ci żołnierze w ciągu zaledwie kilku pierwszych tygodni służby otrzymali wiele nagan za złe traktowanie Południowców na tym posterunku, i to w czasie, gdy przekraczających granicę można było policzyć na palcach jednej ręki. To oczywiste, że wstąpili do wojska z zamiarem odegrania się na ludziach, których obwiniali o śmierć swojego ojca. Mimo to akurat tamtego dnia szeregowy Martin Baker postanawia okazać współczucie. Jeżeli przeczucie pana nie myli i rzeczywiście widzimy na nagraniu osobę, która zaraziła nasz kraj tą straszną chorobą, to proszę sobie wyobrazić, ile milionów istnień udałoby się ocalić, gdyby szeregowy Martin Baker postąpił inaczej. PUŁKOWNIK SINGER: Pani senator, ci chłopcy nie wiedzieli, że ważą się losy milionów ludzi. W tamtym czasie na granicy Tennessee od prawie roku panował spokój. Od uroczystości Ponownego Zjednoczenia dzieliły nas zaledwie dwa dni. Pasażerowie transportu medycznego byli dla tych żołnierzy jedynie grupą chorych ludzi udających się na Północ na leczenie. SENATOR AIKENS: Byli grupą Południowców. PUŁKOWNIK SINGER: Możliwe, pani senator. Ale można się chyba spodziewać, że w pewnych okolicznościach, choćby przelotnie, nawet ktoś łaknący zemsty będzie potrafił okazać zwykłą ludzką życzliwość. SENATOR AIKENS: Owszem, panie pułkowniku. Można.

Rozdział szesnasty W ciągu pierwszych czterech lat pięć razy usiłowałem zbiec. Próbowałem przekupić tego samego przemytnika, który mnie tu przywiózł, żeby zabrał mnie z powrotem i wysadził gdziekolwiek na zachodnim wybrzeżu. Kiedy to się nie udało, podjąłem próbę ucieczki lądem. Pogranicznicy po raz trzeci odstawili mnie do sierocińca i powiedzieli, że następnym razem będą strzelali, nie bacząc na to, że jestem jeszcze dzieckiem. Wiedziałem, że moi rodzice umarli. Nie powstrzymało mnie to przed snuciem uspokajających fantazji: może przeżyli, może zaraza nie dotarła do naszego domu, może ciotka zrobiła dla nich to samo co dla mnie. Starałem się w to wierzyć, wiedząc, że to nieprawda. *** Mając szesnaście lat, pracowałem jako robotnik portowy w Nowym Anchorage. Można było nieźle zarobić pod komendą najbardziej zuchwałych kapitanów podczas wypraw ratunkowych na barierę koralową. Czasem, kiedy miałem wolne, stałem w tłumie na nabrzeżu i przeklinałem nowo przybywających uchodźców. Na lądzie zaraza powoli zaczynała wygasać i większość szmuglerów odmawiała transportowania kolejnych grup uchodźców na północ w obawie przed zarażeniem. Kilku jednak nadal prowadziło na wybrzeżu Kalifornii azyle dla osób przechodzących kwarantannę; każdy, kto przeżył tydzień w odosobnieniu bez objawów choroby, uznawany był za zdolnego do dalszej podróży. Natywizm jest zaraźliwy, toteż wkrótce z pogardą odnosiłem się do obecności uchodźców w tym i tak przeludnionym mieście. Czekaliśmy na nich w porcie, krzyczeliśmy, żeby wracali, skąd przypłynęli, choć wiedzieliśmy, że w ich kraju panuje pomór. Machaliśmy transparentami, na których nazywaliśmy ich

terrorystami i kryminalistami, niszczyliśmy domy tych mieszkańców Nowego Anchorage, którzy postanowili udzielić im schronienia. Dobrze się z tym czułem, dawało mi to poczucie zakorzenienia; odmawiając im przynależności, utwierdzałem się w poczuciu własnej. W dzień swoich osiemnastych urodzin po powrocie do hotelu pracowniczego zobaczyłem, że ktoś wsunął kopertę pod moje drzwi. W środku znajdował się list na starym, pożółkłym papierze. Drogi Benjaminie, musisz się dowiedzieć pewnych rzeczy. Masz do tego prawo. Kiedy zjawiłam się w Waszym domu, byłam pusta. Nie wierzyłam, że na świecie istnieje jakiekolwiek dobro. Dopóki nie poznałam Ciebie i nie przekonałam się, że żyłam w błędzie. Nasze wspólne kąpiele w rzece sprawiły, że przypomniałam sobie, co to znaczy odczuwać radość. Powiedziałam Ci kiedyś, że kości, które poprawnie się zrosną, staną się silniejsze. Działa to też w drugą stronę. Żałuję, że nie spotkaliśmy się, kiedy oboje byliśmy dziećmi. Myślę, że zostalibyśmy najlepszymi przyjaciółmi. Żałuję, że nie widziałeś mojego starego domu, naszego wielkiego brązowego morza i statku pirackiego, który Twój ojciec zbudował z desek szalunkowych. Żałuję, że nie poznałeś swoich dziadków, którzy byli dobrymi, uczciwymi ludźmi i którzy bardzo by Cię pokochali. Pochodzisz z rodziny ludzi o dobrym sercu. Przede wszystkim mam nadzieję, że ułożysz sobie życie w nowym domu i odnajdziesz szczęście, pomimo tego, jak bardzo Cię skrzywdziłam. Kochałam Cię. Sarat 30727-83161 Włożyłem list do pudełka po butach. Drugi raz zajrzałem do niego dopiero po prawie czterdziestu latach.

*** Mijał czas. Poszedłem na studia i zrobiłem dyplom z historii. Wydawało mi się z góry ustalone, że poświęcę życie zawodowe zgłębianiu tematu wojny secesyjnej. Kiedy zaraza wygasła, kraj był w ruinie. Wiele spośród materiałów, z których w normalnych okolicznościach korzystają historycy, odtwarzając minione zdarzenia, przepadło bezpowrotnie. Nie zniechęciło mnie to jednak. Z uporem tropiłem zagubione dokumenty, zapomniane archiwa, wspomnienia ocalałych. Koledzy, którzy nie znali mojej przeszłości, nie dostrzegali w mojej nieustępliwości niczego dziwnego; zadawanie pytań, na które nie istnieje żadna naprawdę satysfakcjonująca odpowiedź, słusznie wydawało im się naturalną częścią życia naukowca. Pewnego dnia wracałem z wystąpienia w Georgii. Wszedłem na pokład samolotu razem z pozostałymi pasażerami, zająłem miejsce i czekałem, aż naładują się umieszczone na skrzydłach maszyny panele słoneczne. Spojrzałem na monitor zamontowany w oparciu siedzenia przede mną. Widniały na nim mapa kontynentu, trasa przelotu, a także nasze współrzędne. Nagle doznałem olśnienia. Dotarło do mnie, co oznaczały liczby w liście od Sarat. Natychmiast po powrocie do domu poszedłem do garażu i wygrzebałem stare pudełko po butach. Nazajutrz wróciłem tam, skąd przyleciałem, i pojechałem we wskazane miejsce. Znajdowało się ono na głębokim biednym południu Południa, blisko wybrzeża Morza Florydzkiego. Skwar był tak nieznośny, że niewiele pomagała nawet maksymalnie rozkręcona klimatyzacja w aucie. Mijałem zakurzone farmy i miasteczka pełne ruder, miejsca dotknięte powojenną nędzą. Tu i ówdzie z uchwytu na dachu przyczepy mieszkalnej zwieszał się smętnie trójgwiaździsty sztandar – przypominał, że w wielu regionach kraju Czerwonych wojna skończyła się, ale nie na dobre. Dotarłem do niewielkiego domu na farmie, z tym że zamiast gospodarstwa zobaczyłem z przodu dużą pustą działkę, a z tyłu zbiornik po wyschniętym jeziorze. Na ganku stał mężczyzna i wymiatał piach z rynien. Musiał być młodszy ode mnie, ale

promienie bezlitosnego słońca znacznie postarzyły jego skórę. – Pomóc w czymś? – spytał, kiedy podszedłem bliżej. – Prawdę mówiąc, sam nie wiem – odparłem. – Dostałem pewne… wskazówki. Chociaż w sumie… Proszę wybaczyć pytanie, ale czy długo pan tu mieszka? To znaczy, czy mieszkał pan tu przed zarazą? Jego umiarkowana wesołość nagle ustąpiła podejrzliwości. Pożałowałem, że wspomniałem o zarazie DPZ w kraju, w którym aroganccy młodzi mężczyźni nadal noszą na koszulkach czarne profile Julii Templestowe. – Jak pan się nazywa? – spytał. – Benjamin Chestnut. – A niech mnie! A już myślałem, że mamusia straciła rozum. Wchodź pan, wchodź. Zaprowadził mnie do domu. Na rozlatującej się kanapie w salonie siedziała stara kobieta. Słuchała piosenek miłosnych sprzed lat. Była chuda i słabowita. Obok sofy stał jej wózek inwalidzki. – Mamusiu, masz gościa – odezwał się mężczyzna. – To ten, o którym od lat opowiadasz. Benjamin Chestnut. Przez chwilę przypatrywała mi się, jakbym był zjawą. Schowała twarz w dłoniach. – Byłam pewna, że umrę, zanim przyjedziesz – powiedziała. Posłała syna po napoje i poprosiła, żebym usiadł przy niej. Dotknęła mojej twarzy, tak jakby dobrze mnie znała. Ja jednak nie wiedziałem, kim jest. – Tak, jest tutaj – powiedziała. – Widzę go. Niewyraźny, a jednak obecny. Pierwiastek jej w tobie. – Nie będę kłamał – odparłem. – Nie znam pani i nie mam pojęcia, co tu robię. Roześmiała się. – Chyba właśnie o to jej chodziło. – Podała mi rękę. – Nazywam się Layla Denomme Jr. – przedstawiła się. – Dawno, dawno temu znałam twoją ciotkę Sarat. Przychodziła do baru, który moja matka prowadziła w porcie w Auguście. To było, zanim się urodziłeś.

Jej syn wrócił z dzbankiem lemoniady. – Przepraszam, mamusiu, za to, co gadałem przez te wszystkie lata – odezwał się. – Wychodzi, że jednak miałaś rację. Uciszyła go gestem dłoni. – Chodź ze mną – zwróciła się do mnie. – Pokażę ci, po co przyjechałeś. Syn próbował jej pomóc, ale kazała mu pójść na dwór i dokończyć czyszczenie rynien. Zdjęła leżącą na wózku laskę, wstała i ruszyła do tylnych drzwi. Poszedłem za nią. Zeszliśmy do wykopanego w ziemi schronu przeciwburzowego. Czerwona farba z drzwi złuszczyła się i odsłoniła surowe drewno. Kobieta zdjęła naszyjnik, na którym wisiał klucz do kłódki. Podała mi go. – Śmiało – powiedziała. – Teraz to należy do ciebie. Dostałeś to w spadku po niej. Otworzyłem drzwi. Wnętrze schronu zalał blask słońca. Zobaczyłem poukładane na ziemi w równe stosy stare papierowe notatniki mojej ciotki. – Razem dwa tuziny – poinformowała kobieta. – Przyrzekłam, że będę ich pilnowała jak oka w głowie i że ich nie przeczytam. Dotrzymałam słowa. Wpatrywałem się w zeszyty. Naraz, niczym fala mdłości, powróciło wspomnienie notatników zagrzebanych w czarnej ziemi w szklarni mojej matki. Przez chwilę bałem się, że zwymiotuję. – Przechowywała je pani tyle lat – wybąkałem. – Owszem – przyznała kobieta. – Dlaczego? Czemu pani jej pomogła i tak długo spełniała jej wolę? – Dlaczego? – powtórzyła rozbawiona. – Bo tak należało. – Zarechotała. – Sarat mówiła, że kochany z ciebie chłopiec, Benjaminie, ale musisz zrozumieć, że w tych stronach to, co słuszne i niesłuszne, nie ma nic wspólnego z tym, kto wygra albo kto kogo zabije. U nas w tym, co słuszne i niesłuszne, nie chodzi nawet o dobro i zło, tylko o to, co człowiek robi dla swoich. – Machnęła ręką na zachód, na ziemię leżącą za granicą jej działki,

tam gdzie na tle pozbawionego życia pustkowia stało kilka chałup i rozwalających się stajni. W promieniach słońca kurz układał się kursywą w zawijasy. – Troje z delegatów Georgii na obchody Ponownego Zjednoczenia pochodziło z tych stron – powiedziała. – Kilka dni po tym, jak wrócili z Columbus, zachorowała połowa miasta. To dlatego dziś niewiele tu można zobaczyć. Zaraza przyszła w te okolice i zabrała więcej ludzi niż gdziekolwiek na Południu, nie licząc Atlanty. – Postukała laską w drewniane drzwi schronu. – Przeżyliśmy w tej dziurze, ojciec Billy’ego i ja, półtora roku. Żywiliśmy się konserwami, wypróżnialiśmy się do wiadra, które wynosiliśmy raz w tygodniu ciemną nocą. Prawie dwa lata w takich warunkach, zanim uzbierało się tyle trupów, że choroba nie była w stanie się już rozprzestrzeniać. – Jezu – wybąkałem. – To musiało być prawdziwe piekło. – Było – odparła kobieta. – Okazało się, że przeżyliśmy jako jedyni, bo tylko my objechaliśmy wszystkie okoliczne miasteczka, wykupując tyle puszek z fasolą i butelek wody, ile udało nam się znaleźć. Przygotowaliśmy się. Dopiero po chwili dotarło do mnie znaczenie jej słów. – Przysługa, choć okrutna, pozostaje przysługą – powiedziała. – A ja spłacam swoje długi. Teraz jednak musisz przejąć ode mnie tę tajemnicę. Nie sposób umrzeć w spokoju, dźwigając na barkach tak wielki ciężar. *** Zimą tego samego roku wynająłem niewielką chatę nad jeziorem w Nelchinie. Tam przeczytałem dzienniki Sarat i tam napisałem te słowa. Owej zimy dowiedziałem się o miejscu, w którym mieszkali Chestnutowie. Dowiedziałem się, w jaki sposób moja babka, ojciec i obie ciotki opuścili rodzinne strony. Dowiedziałem się, co kobiety w czerni miały na myśli, mówiąc, że w Patience mój ojciec przeszedł próbę. Dowiedziałem się też, co zrobiono Sarat i co ona sama uczyniła. W Patience, w Halfway Branch, w pływającym więzieniu na

Morzu Florydzkim. Dowiedziałem się o dniu, w którym ją podtapiali, a także o dniu, w którym zjawił się u nas dziwny obcy człowiek i dał mojej ciotce możliwość utopienia ich wszystkich w odwecie. Kiedy skończyłem lekturę, nie mogłem już się wycofać i nie mogłem się łudzić. Na kartach notatników znalazłem nagą prawdę: Sarat nie była niczyją wspólniczką ani nie została wykorzystana. Ona sama to zrobiła. Jej ostatnim aktem tchórzostwa, dokonanym po latach, było zmuszenie mnie do zrozumienia jej, zmuszenie mnie do tego, bym musiał postanowić, co uczynić z tym sekretem. Postanowiłem więc. Gdy już wydobyłem z nich wszystko, co było do wydobycia, ułożyłem zeszyty na stosie i podpaliłem je. Mogłem je sprzedać za astronomiczną sumę któremuś z bogatych maniaków historii, kolekcjonujących pamiątki po wojnie secesyjnej. Mogłem przekazać je anonimowo jakiemuś muzeum albo fundacji Archiwum Wojny Secesyjnej, albo Komisji ds. Prawdy i Ponownego Zjednoczenia. Ale nie potrafiłem się powstrzymać. Bo tylko tak mogłem ją jeszcze zranić. *** Prawie nic z niej we mnie nie pozostało. Przeżyłem więcej lat niż ona i więcej niż moi rodzice. Czasem jednak wciąż wracam myślami do tego, co musiała widzieć po tym, jak mnie oddała, kiedy w końcu znalazła się na ziemi Niebieskich. W drodze do Columbus musiała jechać wspaniałą autostradą Pasa Południowego, mieniącą się jak wstęga diamentów. Musiała mijać metropolie pełne dzieci i wnuków uczestników Wielkiej Wędrówki. Na pewno oglądała ogromne billboardy upamiętniające Ponowne Zjednoczenie, niektóre pomazane – wielkimi niebieskimi literami ŚCZ – przez rozwścieczonych mieszkańców Północy, zdaniem których Południe zbyt łatwo miało uniknąć kary. Wyobrażam ją sobie w tłumie podczas święta Ponownego Zjednoczenia, jak po cichu podjeżdża wózkiem bliżej trasy

wielkiej parady, a jej rosłe ciało emanuje trucizną. Ludzie rozstępują się, żeby ją przepuścić, widzą jej blizny po torturach, ogoloną głowę i garb na plecach, i współczują. Pamiętam, jak raz, kiedy pływaliśmy w Savannah, próbowała wstrzymać oddech pod wodą. Siedziałem na brzegu i mierzyłem jej czas, odliczając sekundy najlepiej, jak potrafiłem. Sądząc po jej posturze, spodziewałem się, że spędzi pod wodą całą wieczność. Ale okazało się, że miała słabe płuca i szybko wypłynęła na powierzchnię. Kiedy nabierała powietrza, zobaczyłem na jej twarzy coś, czego nigdy wcześniej nie widziałem: ulgę, tak jakby była pod wodą nie kilka sekund, lecz całe życie, i dusiła się, a teraz wreszcie odzyskała wolność. Czasem się zastanawiam, czy tak samo czuła się wtedy, gdy umieszczała w swoim ciele truciznę i szykowała się do wyjazdu na plac Ponownego Zjednoczenia – czy czuła dojmującą ulgę, przeciwieństwo tonięcia. *** Zachowałem tylko jedną stronę z dzienników Sarat Chestnut. Pierwszą z pierwszego zeszytu. Noszę ją w portfelu i od czasu do czasu czytam otwierające ją słowa. Kiedy byłam mała, mieszkałam z rodzicami, z bratem i z siostrą w małym domku nad morzem Missisipi. Byłam wtedy szczęśliwa.

Podziękowania Mam wobec Anny Mehler Paperny, Anne McDermid oraz Sonny’ego Mehty dług, którego nigdy nie spłacę. Ta książka powstała dzięki nim. Jestem wdzięczny Donaldowi Richardsonowi, Wesleyowi Fokowi, Carolyn Smart, Danielowi Dagrisowi, Martinowi Lendahlsowi, Missy Ladygo oraz Isaakowi Pendergrassowi za wsparcie okazywane przez te dwa lata, które zajęło mi pisanie książki, i przede wszystkim za przyjaźń. Dziękuję Edwardowi Kastenmeierowi, Timowi O’Connellowi oraz Andrew Ridkerowi z wydawnictwa Knopf za cierpliwą i troskliwą opiekę redakcyjną nad książką. Praca z nimi uczyniła mnie lepszym pisarzem. Chcę również wyrazić wdzięczność Suzanne Smith, Leslie Levine oraz Nicholasowi Latimerowi za życzliwość, talent i entuzjazm. Słowa podziękowania dla mojej matki, Nivin, najdzielniejszej i najżyczliwszej osoby, jaką znam. Ona jest źródłem mojej odwagi i dobroci. Oraz, zawsze, dla Theresy za wiele, bardzo wiele rzeczy.