BADANIA DIAGNOSTYCZNE U PACJENTÓW GERIATRYCZNYCH

SAVE OFFLINE

-

krew pełna płynna:

* żylna * tętnicza

* włośniczkowa - surowica

- osocze -

mocz

-

kał

-

płyn mózgowo-rdzeniowy

-

płyny z jam ciała (jama opłucnej, jama osierdzia, jama otrzewnej)

-

inne (wycinki tkankowe, wymazy)

 przygotowanie

chorego  przygotowanie zlecenia  pobranie materiału  opisanie próbki  transport do laboratorium

1. hemoliza 2. zaginięcie materiału 3. skrzep w próbce z antykoagulantem 4. za mało materiału 5. niewłaściwy antykoagulant 6. niewłaściwe pobranie 7. złe oznakowanie 8. zanieczyszczenie 9. uszkodzenie w transporcie 10. inne

 niewłaściwe

odkażenie miejsca pobrania,  niewłaściwe użycie stazy,  zbyt długi czas przechowywania próbki,  działanie na próbkę światła,  niewłaściwe przygotowanie materiału,  błąd podmiany próbki

 zaburzenie

pracy laboratorium i kliniki,  opóźnienie procesu diagnostycznego,  wpływa na dobro pacjenta i aspekt ekonomiczny: - w 26% konsekwencje kliniczne – podanie leków, niewłaściwe zmiany dawkowania leków, niewłaściwe przetoczenie krwi - w 40% konieczne było ponowne pobranie materiału i wykonanie dodatkowych badań

Nie przechowuj próbek bezpośrednio w lodzie  Nie mieszaj próbek zbyt energicznie  Krew pobieraj tak, aby spływała po ściance probówki  Unikaj pienienia się próbki krwi  Unikaj wytwarzania w próbkach turbulencji, spowodowanych przez: - stosowanie igieł o zbyt małej średnicy - zbyt szybką, ręczną aspirację próbki - używanie starych systemów probówek pneumatycznych  Unikaj częściowego pobrania krwi do probówek próżniowych 

Pamiętaj, że zbyt gwałtowne postępowanie z próbkami krwi lub chłodzenie w lodzie grozi rozrywaniem ścian komórkowych krwinek czerwonych.

1. rano (7-9); 2. na czczo (12 godzin po ostatnim posiłku); 3. co najmniej na godzinę przed pobraniem pacjent nie powinien palić; 4. z zachowaniem zmniejszonej aktywności fizycznej pacjenta przed pobraniem; 5. przed wdrożeniem procedur diagnostycznoterapeutycznych; 6. dokumentować dokładny czas pobrania materiału w karcie pacjenta i na skierowaniu

Zamknięty system do pobierania krwi został przemyślany tak, aby:  Jego używanie było bezpieczne,  Kontakt z krwią pacjenta ograniczony był do minimum – droga do krwi pacjenta zostastała zminimalizowana do jednej igły,  Praca przy jego użyciu była wygodna i szybka,  Ogranicza do minimum możliwość wystąpienia błędów przedanalitycznych. 

Z probówek z kalibrowaną próżnią  Ze specjalnych igieł  Z uchwytów, łączących elementy systemu  Są sterylne i silikonowane od wewnątrz  Mają szeroką gamę odczynników w zależności od badania  Posiadają międzynarodowy kod barwy dla szybkiej identyfikacji  Mają ergonomiczne zamknięcie 

Zalecenia kolejności pobierania: *PRÓBKI NA POSIEW KRWI *PROBÓWKA Z CYTRYNIANEM *PROBÓWKA BIOCHEMICZNA *PROBÓWKA Z HEPARYNĄ *PROBÓWKA Z EDTA *INNE

UWAGA! NALEŻY UNIKAĆ WKŁUCIA W NASTĘPUJĄCYCH MIEJSCACH: Strona po której została wykonana mastektomia,  Miejsce, w którym obecny jest obrzęk, zbliznowacenie lub stwardniałe żyły,  Kończyna, która wydaje się posiniaczona, zaczerwieniona, opuchnięta lub zakażona,  Powyżej cewnika,  Kończyna, w której obecna jest sztuczna przetoka tętniczo – żylna do hemodializy lub inna przetoka. 

 













Umyj i zdezynfekuj ręce Załóż rękawiczki jednorazowego użytku Sprawdź którą żyłę będziesz nakłuwać – wzrokowo i przy pomocy palca wskazującego Zdezynfekuj miejsce wkłucia – odczekaj minimum 30s do wyschnięcia Nałóż opaskę uciskową na kończynę pacjenta – 7-10cm powyżej miejsca wkłucia Napnij skórę i pod kątem ostrym nakłuj żyłę – nie dotykaj miejsca wkłucia Umieść probówkę wewnątrz uchwytu opierając palec wskazujący i środkowy o skrzydełka uchwytu, dociśnij kciukiem dno probówki tak aby igła przebiła gumowy korek Jeżeli wkłucie do żyły było prawidłowe, krew zacznie wpływać do próbówki w momencie jej dociśnięcia

Poluzuj stazę, najlepiej od razu gdy krew zacznie napływać do probówki(nie powinna być zaciśnięta dłużej niż minutę)  Trzymając uchwyt, bez zmiany jego położenia wyjmij napełnioną probówkę  Jeżeli konieczne jest pobranie kilku probówek, powtórz procedurę w odpowiedniej kolejności  Natychmiast po pobraniu probówek z antykoagulantem, delikatnie, kilkukrotnie odwróć ją, aby umożliwić lepsze wymieszanie odczynnika z krwią - NIE WSTRZĄSAJ PROBÓWKI  Wstaw próbki w statyw  Wykłuj się z żyły  Uciśnij miejsce jałowym gazikiem – pacjent nie zgina ręki  Wyrzuć igłę do specjalnego pojemnika  Zdejmij rękawiczki i wyrzuć je do odpadów medycznych 



Gdy krew przestała wypływać do probówki – często wystarczy zmienić położenie igły, by krew nadal wypływała do probówki.



Gdy nie trafiono do żyły – jeżeli krew po wkłuciu krew nie płynie do probówki, a „poszukanie” żyły nie przynosi rezultatu, wyciągnij probówkę z uchwytu, następnie wyciągnij uchwyt wraz z igłą – powtórz próbę wkłucia używając nowej igły.





 

Należy przygotować tacę, płyn dezynfekujący bezbarwny i barwiony, jałowe rękawice ochronne, jałowe gaziki, igłę motylek, lub igłę typu vacutainer, probówki, jednorazową stazę, plaster. Należy przygotować probówki do pobrania krwi. Probówki należy dokładnie opisać (imię i nazwisko pacjenta, data i godzina pobrania materiału, numer pesel, nazwa klinika, miejsce pobrania materiału) Na zleceniu lekarskim zaznaczone jest, czy pacjent przyjmuje antybiotyk (nazwa antybiotyku). Należy odpowiednio dobrać probówki; pacjent przyjmujący antybiotyk – probówka szara i różowa; pacjent nie przyjmujący antybiotyku probówka żółta i niebieska.

Należy higienicznie umyć ręce, następnie założyć jałowe rękawice ochronne.  Należy 3-krotnie zdezynfekować miejsce nakłucia, w kolejności : płyn dezynfekcyjny bezbarwny, płyn dezynfekcyjny barwiony, płyn dezynfekcyjny bezbarwny.  Krew należy pobrać z dwóch różnych miejsc (np. ręka lewa, ręka prawa).  Należy usunąć igłę i zabezpieczyć miejsce wkłucia jałowym opatrunkiem.  Materiał powinien być jak najszybciej przetransportowany do punktu badań mikrobiologicznych 





   

Należy przygotować tacę, rękawice ochronne, płyn dezynfekujący, gaziki jałowe, plaster, igłę (rozmiar igły co najmniej 0,6), kapilara lub mikropipeta. Należy odpowiednio opisać próbkę, (Imię Nazwisko pacjenta, numer pesel, nazwa kliniki, data i godzina pobrania próbki do badania) lub oznaczyć kodem odpowiadającym załączonemu na zleceniu lekarskim na badanie. Należy wybrać miejsce nakłucia i ogrzać, pocierając palcami. Należy zdezynfekować miejsce nakłucia. Należy nakłuć wybrane miejsce igłą na głębokość ok. 3-5mm. Należy odrzucić pierwszą kroplę krwi.



  

 

Należy pobrać materiał do badania do odpowiednich probówek : mikropipety lub do kapilary heparynizowanej. Krew powinna swobodnie wypływać (krwi nie należy wyciskać). Kapilarę ustawiamy pod kątem 45% w stosunku do wypływającej kropli krwi Należy pamiętać, aby w mikropipecie nie znajdowały się pęcherzyki powietrza, oraz powinna być odpowiednio zabezpieczona z obu stron. Należy zabezpieczyć miejsce nakłucia jałowym opatrunkiem. Materiał powinien być jak najszybciej przetransportowany do punktu badań laboratoryjnych.





  



Należy przygotować pojemnik do zbiórki moczu, rękawice ochronne. Pojemnik powinien być odpowiednio oznaczony kodem odpowiadającym oznaczeniu na skierowaniu lekarskim na badanie laboratoryjne. Należy dopilnować, aby pacjent dokładnie wykonał toaletę krocza, lub wykonać ją samodzielnie. Do pojemnika do zbiórki moczu należy pobrać pierwszą poranną porcję moczu, ze środkowego strumienia. W przypadku braku możliwości oddania moczu samodzielnie przez pacjenta, należy jednorazowo założyć cewnik Nelaton do pęcherza moczowego zgodnie z procedurą. Materiał powinien być jak najszybciej przetransportowany do punktu badań laboratoryjnych.

 

    



Należy przygotować jałowy pojemnik do zbiórki moczu, jałowe rękawice ochronne Należy odpowiednio opisać pojemnik, (Imię Nazwisko pacjenta, numer pesel, nazwa kliniki, data i godzina pobrania próbki do badania). Należy dopilnować, aby pacjent dokładnie wykonał toaletę krocza, lub wykonać ją samodzielnie. Do pojemnika do zbiórki moczu należy pobrać pierwszą poranną porcję moczu, ze środkowego strumienia. Należy uważać, aby pacjent nie dotykał ścian wewnętrznych pojemnika podczas oddawania moczu. Należy ostrożnie zamknąć pokrywę pojemnika, starając się nie dopuścić do zakażenia próbki. W przypadku braku możliwości oddania moczu samodzielnie przez pacjenta, należy jednorazowo założyć cewnik Nelaton do pęcherza moczowego zgodnie z procedurą. Materiał powinien być jak najszybciej przetransportowany do punktu badań laboratoryjnych.





  

 

Należy przygotować jałowy pojemnik do zbiórki kału, rękawice ochronne Należy odpowiednio opisać pojemnik, (Imię Nazwisko pacjenta, numer pesel, nazwa kliniki, data i godzina pobrania próbki do badania). Kał należy pobrać z różnych miejsc. Należy zamknąć pojemnik i dostarczyć do laboratorium, pracowni mikrobiologicznej i inne. Jeżeli kał pobrano w porze nocnej, należy go przechowywać nie dłużej niż 12 godzin w chłodnym miejscu. Próbka kału na występowanie krwi utajonej lub próbka kału na występowanie clostridium – porcja jednorazowa. Próbkę kału na wykrywanie obecności pasożytów należy pobrać 3-krotnie (każde pobranie innego dnia).



 



Badanie polega na pomiarze stężenia żelaza w krwi badanego w serii próbek pobieranych po upływie 30, 60, 90, 120, 180 i 360 minut od doustnego podania preparatu zawierającego 1 gram żelaza. Wyniki przedstawiane są w postaci krzywej, której kąt nachylenia i przebieg informuje o mechanizmie niedoboru. W przypadku niedoboru związanego z podażą żelaza, przy prawidłowym wchłanianiu, krzywa jest stroma. W przypadku niedoboru związanego z upośledzonym wchłanianiem jelitowym, niedokrwistością w niewydolności nerek i przy funkcjonalnych niedoborach żelaza, krzywa jest płaska.

Żelazo podawane jest w postaci różnych związków dostępnych w preparatach leczniczych. Ilość tabletek zawierających sole żelaza musi być wyliczona tak, by zawierały 1g żelaza.

 Parametr

wykazuje zmienność dobową. Krew pobierać na czczo między godz. 7.00-10.00. Zaleca się, by ostatni posiłek poprzedniego dnia był spożyty nie później niż o godz.18.00.

 Wysokie

wzrosty stężenia (stroma krzywa): niedobór żelaza wynikający z niedostatecznej podaży,  Mały wzrost stężenia (płaska krzywa): zaburzenia wchłaniania wyłącznie żelaza, choroby upośledzające zaburzenia wchłaniania w ogóle.



Normy stężenia cukru we krwi Prawidłowe stężenie glukozy na czczo we krwi nie powinno być wyższe niż 99 mg/dl. Jest to norma, którą weryfikuje krzywa cukrowa. Przekroczenie tej wartości może oznaczać cukrzycę, aczkolwiek pewność można zyskać, wykonując specjalistyczne badanie.



Interpretacja wyników krzywej cukrowej Za prawidłowy wynik badania krzywej cukrowej uważa się taki, w którym po pierwszym pobraniu krwi stężenie cukru mieści się w granicach od 70 do 99 mg/dl, a po ostatnim wykonywanym 120 minut po wypiciu specjalnego roztworu glukozy i wody – nie przekracza 140 mg/dl. Jeśli natomiast wynik ten będzie się plasował w przedziale od 140 do 199 mg/dl, istnieje podejrzenie nietolerancji węglowodanów, które stanowi zagrożenie rozwojem cukrzycy, z kolei rezultat powyżej 200 mg/dl oznacza cukrzycę. Określone powyżej normy odnoszą się do osób niebędących w ciąży.



Jak przebiega badanie stężenia cukru we krwi? Pierwszą próbkę krwi pobiera się tuż po zgłoszeniu się pacjenta. Następnie pacjent wypija 300 ml roztworu wody i 75 g glukozy. Co niezwykle istotne, roztwór ten nie może być wypity od razu. Osoba, od której pobierana jest krew, powinna małymi łyczkami wypić go w ciągu 5 minut. Następnie musi ona odczekać dwie godziny w poradni, bez zbędnego obciążania organizmu. Następna próbka krwi w przypadku kobiet w ciąży pobierana jest po 1 godzinie, a w przypadku osób niebędących w ciąży – po 2 godzinach od rozpoczęscia testu. Jeśli chodzi o takie badanie jak krzywa cukrowa, wyniki dostępne są zwykle na drugi dzień.



Jak przygotować się do badania krzywej cukrowej? Na badanie krzywej cukrowej przychodzi się na czczo, najlepiej wczesnym porankiem. Należy pamiętać o tym, żeby ostatni posiłek zjeść do 12 godzin przed pobraniem pierwszej próbki krwi. Z kolei jeśli chodzi o dobę przed badaniem, zabronione jest spożywanie alkoholu, palenie papierosów oraz intensywna aktywność fizyczna.

Próbki ludzkich płynów ustrojowych lub wydalin muszą być uważane za potencjalnie zakaźne; dlatego powinny być transportowane w trwałych, szczelnie zamykanych pojemnikach.  Do transportu na większe odległości, np. przesyłką pocztową, probówki powinny być chronione przez pojemnik odporny na pęknięcia (nie przepuszczający światła) oraz zapakowane w torby odporne na wilgoć i rozerwanie, zawierające materiał pochłaniający. Pacjenci, którzy zabierają do domu probówki i opakowania na nie, powinni być wcześniej pouczeni o sposobie ich użycia. 

 czas

oczekiwania na transport  zabezpieczenia transportowe  temperatura transportu  działanie światła słonecznego  identyfikacja pacjenta i próbki (sposób oznakowania pacjenta, przeniesienia oznakowania na próbkę, trwałość oznakowania)



Każdy materiał biologiczny pochodzący od pacjenta (chorego czy zdrowego) należy traktować jako materiał potencjalnie zakaźny. Osoby mające z nim kontakt zobowiązani są używać odpowiednich rękawiczek oraz odzieży ochronnej i nosić je tylko na stanowisku pracy.



Wyniki tych badań muszą być w pełni miarodajne dla podjęcia decyzji lekarskiej, ponieważ nie ma możliwości powtórnego pobrania i wykonania analizy. Z ta kategorią badań wiążę się pojęcie „czasu obiegu informacji”, czyli czas, jaki musi upłynąć od zlecenia badania do przekazania wiarogodnego wyniku



Próbówki, naczynka jednorazowe, pojemniki z próbką materiału muszą mieć zamknięte korki.



Wszystkie opisane próbówki z krwią należy zamknąć korkiem, dostarczyć ze zleceniem do laboratorium do 30 min po pobraniu.



metabolizmu erytrocytów (wzrost w surowicy: potas, CO2, HCO3; spadek: sód, chlorki, glukoza)



zabezpieczenia próbki przed parowaniem



reakcji chemicznych zachodzących w pobranym materiale rozkładu przez obecne w próbce bakterie

 

wpływu światła (obniżenie stężenia bilirubiny, witaminy C, witaminy D, porfiryn, CPK, kwasu foliowego)



dyfuzji gazów przez ścianki naczynia

 wykorzystuje

się próbki heparynizawanej krwi pełnej, pH heparyny powinno wynosić 68  krew do kapilar heparynowanych powinna być pobierana bez użycia stazy, swobodny wypływ krwi  analizę należy przeprowadzić w ciągu 15 minut od pobrania krwi lub krew schłodzić w lodówce (do 2 godzin)  w interpretacji wyniku należy uwzględnić pochodzenie krwi (żylna, tętnicza, włośniczkowa)



   



próbki pobieramy jako badanie drugie lub trzecie w kolejności, aby zminimalizować wpływ tromboplastyny tkankowej jako antykoagulant stosujemy zbuforowany cytrynian sodowy 3,2 % lub 3,8 % w proporcji 1:9 (antykogulant : krew) nie wolno stosować próbek z hemolizą, lipemią, żółtaczką próbki krwi wiruje się w temp. 4°C próbki osocza do oznaczania czynników V i VIII można przechowywać w temp. -20°C [2 tygodnie] lub -70°C [1 rok] i rozmrażać w temp. 37°C PT i APTT należy oznaczyć w ciągu 2 godzin od pobrania, próbki przechowywać w temp pokojowej, schłodzenie tych próbek może wydłużyć czasy